risaletu ruhi'l kuds fi muhasabeti'n nefs (nefis muhasebesinde kutsal ruh risalesi)

7/31/2019 Risaletu Ruhi'l Kuds Fi Muhasabeti'n Nefs (Nefis Muhasebesinde Kutsal Ruh Risalesi)

1/108

RSALETURUHL KUDS

F MUHASABETN NEFS

NEFSMUHASEBESNDE

KUTSAL RUHRSALES

E -eyhul Ekber MUHYDDN BN. ARAB K.S.

H.560-638 / M.1164-1240

TercmeVahdettin NCE


2/108

THAFBu zel eserleri bizlere tan tan, yay nlamam za

Vesile olan, himmetleriyle, yard mc olanByklerimize ithaf ediyoruz.

Ruhlar ad, mertebeleri al, mekanlar cennet olsun.Rabbim onlar bizlerden ho nud eylesin.

Allah cmlesinden ho nud ve raz olsun.


3/108

Yaynevinin nszDeerli Dostlar...

Allah Rasl s.a.v. efendimize, line, ashab na tm Resullere, Nebilere, Ehlibeytine,Veliyullaha, onlar n dostu olma erefine nali olanlara ve mmet-i Muhammed'e selamolsun.

Bu eser Allah'n Sevgilisi, Efendimiz Resul~i Ekrem (s.a.v.) in hususi velayetinemazhar olmu, tasavvuf erbab nn zirve isimlerinden, stadlar n nc stad , Dost'unDostu olma erefine nail olmu eyhu'l Ekber Muhyiddin ibn. (k.s.) hazretlerinin dostuEbu Muhammed Abdulaziz' (r.a.)m baz sorular na cevap vermek zere 1203-1204kaleme alm olduu "Risaletu Ruhi'l Kuds fi Muhasebetin Nefs / Nefis MuhasebesindeKutsal Ruh Risalesi" adl kymetli eserin kudretimizin derecesinde yaptrabildiimizTrkeye tercmesidir.

ncelikle "Allah erlerinden zuhura gelen eserler; messir-i hakik olan Hazreti AllahC.C. dr" inanc ve bu gibi eserlere hizmetin de Cenab- Hakk'm byk bir ltf olduubilinciyle "Elhamdlillah" der ve Rabbimize hudutsuzkrler ederiz. Acizliimizi ikrar ederek her tr hata ve kusurlar mzn aff n ncelikle Cenab- eyh'(k.s.)dan,byklerimizden ve siz okurlar mzdan dileriz.

Bu kymetli eserin sahibi olan eyhu'l Ekber (r.a) hazretleri gerek eserinbalangcnda gerekse iersinde eserini ve eserini telif etmesinin sebebini o kadar gzeltantmtr ki bu kymetli eserin tantmna bizlerin lisanlar yetersiz kalmaktadr. Dolaysylasz eserin sahibi olan eyhu'l Ekber hazretlerine brakyoruz.

Hakkn Rahmet ve mafireti mmeti Muhammedin, Cenab- eyh'in yaknlar nn,

ailesinin, sevenlerinin ve okurlar nn temiz ruhlar na olsun. Ardndan da Efendimizintavsiyesine uyarak, Onun bizlere rettii gibiyle niyaz ederiz:- Allah'm! Bizlere hayr iittir ve hayra muttali kl. Bizi afiyetle r zklandr ve afiyetimizi

devaml eyle. Allah'm Kalplerimizi takva zerinde birletir. Bizi, senin sevdiin ve raz olduun eyleri daima ilemeye muvaffak eyle.

Ve.. Allah'm okurlar mza ve bizlere bu ve benzeri "ZEL" eserlerden, yaynlam olduumuz ve sonsuz kereminle ba nn lsnde yaynlayacamz dier eserlerdenamac na uygun istifade etmemizi kryle, hazmyla ltfen nasib eyle. Yaymevimize bugibi eserleri daim yaynlamay, nasiblilerine ulatrmay bah eyle. Sevdiin ve raz olduun Muhammedi "kul" olabilmeyi cmlemize ihsan eyle.

Dostlar!.. Gnlleriniz Allah Celle Celaleh'nun, Allah Raslu'nn ve dostlar nnmuhabbetiyle dolsun ve Allah Mun'niniz olsun.

Bu eserleri yaynlamamza vesile olanlara, hizmet edenlere huzurunuzda te ekkr ederiz.

OKU'yanlara ve okurlar mza selm olsun.KTSAN YAYINEV


4/108

DOST'unDostunun Dostlar na

SESLEN

Bismillah ve Billah

E hedu en lailahe illallah ve e hedu enne Muhammeden abduhu ve resuluh ALLAH adyla ve Allah ileehadet ederim ilahlar yoktur ancak Allah vardr. ehadet ederim Muhammed

"O"nun kulu ve Resuldr. Allah gerei syler ve doru yola eritirir. Allah'n gerei de en hakiki olandr, yoluda en doru yoldur.Temiz ve mbarek selam, Allah'n rahmet ve bereketi Hz. Nebi'nin, ashabnn, pak

ehlibeytinin, dostlar nn, mmetinin zerine olsun.Selam, bizim, Allah'n salih kullar nn ve senin zerine olsun, rahmet ve bereketiyle,

r zas yla..Bilin ki ben, size Rabbimin izniyle nasihat ediciyim.Ey Kardeim!.. Bil ki, bu risale, Allah'n sana ynelik en byk ltuflar ndan, en

deerli hediyelerinden biridir.

Sakn ey kardeim! "ey bu risaleyi yazan! Benim makamm ve benim kim olduumubilemedin" diyerek nefsini perdeleme. nk bu szlerle seni kastetmedim. Aksinehakikatlerin gerektirdii gibi konutum.

Ki hakikatler bunlar tam anlamyla kuatp snrlandrm, eksiksiz bir ekildegvenilecek tarzda aa karmtr. Bu snrlandrmann iine girmeyen hibir Resul,hibir Nebi ve hibir Veli yoktur.

Ey bu risaleyi okuyan kimse! Bu topluluklardan, bu tabakalardan birine mensupolman kanlmazdr. stediin gruptan olduunu iddia et. Sana bu hak verilmitir. Eer sadece meleklik iddiasnda bulunursan veya Risalet yahut Nbvvet ya da herhangi bir ey iddiasnda bulunursan, hakikatler seni zorlayacak, kullua dndrecektir. Eer korunursan as l zeminine dneceksin. Eer yzst braklsan, hakikatlere kar kr olsan,ahiretin nimetlerini bu dnyada tketsen, gelip geici dnyay ok uzun bir ideal gibigrsen, ba kalar n perdelenmi, kendini de Allah' dnen ve isabet eden biri olarakgrsen, ahirete intikal ettiin zaman amelinin boa gittiini grrsn. Mutluluk verenhakikatler seni kaplar ndan kovarlar ve derler ki: Seni tanmyoruz. Sen dnyada bizimleberaber de ildin ve bizi tanmadn. Ve., senin bozguncu ve eksik hayalin seni a r r veseni cehennemin ortas na atar. Hakkn mahlukat senin iin yaratmasna hangi gzlebaktysan ona gre muamele grrsn. E er bir imtihan gzyle baktysan, bu durumdaeksik brakma ve nemsememe korkusuyla sak nman ve ly esas alman gerekir. ayeteref ve ycelik gzyle baktysan, bu durumda kr eda etmek iin alabildiine kararl almak ve cehd etmek gerekir. Allah, nebisine (s.a.v) dnyay sememi, bilakis Onu bir fakr olarak semitir. Hak, dnya nimetlerini Nebisine (s.a.v.) vermeye raz olmad, Nebi(s.a.v.) de k zma ve vasisine Ali (r.a.) sunmaya raz olmad. Eer Resulullah (s.a.v.) rnekalmayacaksan, Hakk n vahiy indirdii menzili bilmeyeceksen, Allah' bilme snrlar nn


5/108

dna km olursun. Re-sulullah'm (s.a.v.) halini sevme ve tabi olma durumuyla bir ilginkalmaz. Bir arif, hali itibariyle Hz. Resulullahn (s.a.v.) haline e lik etmiyorsa, onunla avamaras nda bir fark olmaz. Avama gelince, onlar mubahlara dalmlardr.

Bilmez misin ki ey nefis! Bir gece,u risaleyi kendisine yazdmz Ebu MuhammedAbdulaziz 'le beraberdik ve biz akam yemeini yiyorduk. Bir arife dnyann geni ldeynelmesinden ve arifin de kalbini dnyaya balamadan onda tasarruf etmesindenkonuuyorduk. Allah raz olsun yle dedi: Allah'a yemin ederim ki, yannda bir dirhemolan arifin kalbindeki boluk ile yannda iki dirhem olan arifin kalbindeki boluk ayn de-ildir. Bilakis, bir dirhem sahibi arifin kalbindeki boluk, iki dirhem sahibi arifin kalbindekiboluktan daha byk olur."

Ey dostum! Ey Ebu Muhammed! Bunlar sana, sevincimin bir ifadesi olarak anlattm.Bu Risalede gttm ama, nefsani ve rabbani marifeti n plana kar p, gzel sze vesalih amele tevik etmektir. Dostunuz size bu risaleyi Mekke'de -Allah onu korusun veereflendirsin- Rebiul evvel aynda alt yz senesinde yazd . Bu mektubu bir hafta boyuncatavafta yannda gezdirdi, onu Haceru'l es-ved'e srd, yan ndan ay rmad, Kabe'ninyannda bulundurdu. Kabe'ye ve dier faziletli yerlere uur ve bereket getirmesi iin soktu.

Ey dostum! Sana hitap ediyorum, Allah'a yemin ederim ki, asl maksadm benimnefsimdir. Senin dikkatini ekiyorum, hemcinslerimi kast ederken kinayeli olarak kendimihedef alyorum. Nefse srekli hatrlatmada bulunmaya ara vermemek gerekir. nk nefiszelildir. Bu erdemi btnyle iselletirerek ilahi pay elde etmeye kendiliinden eilimgstermez.

Ey nefis! Ey zorlukla genilik arasndaki berzah! Allah, arz ve sema ehli iindesadece seni seti. Her eyi senin iin huzurunda ram kld. Seni s nad. Nitekim yce Allahyle buyurmutur: "Hanginizin daha gzel davranacan snamak iin lm ve hayat yaratmtr." (Mlk, 2} siziereflendirmek iin, dememitir. Bu hitap, btn emredilenleri vebtn emredenleri kapsar. Byle bir makama tayin edilen, kendisi iin byle bir yol izilenbir kimsenin hayat nas l rahat olabilir? Nasl huzur iinde yatana uzanabilir?

Bir alim, ilmiyle amel etmedii srece ilmine aldanmamal.lmiyle amel eden biri de ihlasl olmadka ilmiyle amel etmesine aldanmamal.hlasl biri de itilasnda yok olmadka ihlasna aldanmamal .lim bir noktadr. Onu oaltan cahillerdir.Cahil, Allah'tan ve Resul Ekrem'den haberi olmayanlardr. Allah, bizi Allah'tan, Allah ehlinden ve has kullar ndan uzaklamamza neden olan her

eyden uzaklatrsn. AMN.

phesiz O, her eyi bilendir, hkm ve hikmet sahibidir.ABDULLAH Muhyiddinbn. Arabi.


6/108

EYHU'L EKBERA. MUHYDDN BN- ARAB HAZRETLERNNKISACA HAYATI, GRLER ve ESERLER

simleri, Soyu:H.560-638/M. 1164-1240 yllar aras nda yaam olan Cenab- eyh'in bilinen yce

isimleri; Ebu-bekir Muhyiddinbn. Muhammed bi Ali bin al-arab at-Ta al Hatem,bn-uSraka, Kibriti Ahmer, Rehberi lem, Kutbu'l-rifin,eyhu'l A'zam'dr. Abdullah Muhyiddinal-Arab ve eyhu'l Ekber, bn'i Arab isimleri onun en tannm olan isimleridir. Tasavvuf bykleri arasnda ise; Hazreti Muhammed'in velayet mhr mansna gelen "Hatmu'l-Vilyet el Mu-hammedyye" diye anlmtr. Kendileri bu mevzuyla ilgili olarakylebuyurmaktadr:

- "Ben Nebi de ilim, Resl'de de ilim, velkin ben vrisim. Verset-i Muhammediyyehasebiyle tecelli etmekteyim, Hakikat-i Muhammediyye den mtecell olan mhiyeti, O'nunUm hlini, kemlat nn btn suretini, evld- sulbisi gibi vris olarak, verset-i klliyeyyi cem'iyyetim hasebiyle emr-i Hak ve emr-i Resul ile inzal ve tenzil ederim. Ve bu esrar ,sret-i Muhammediyyeden al p emr-i Hak ile izhr etmekle merci' m ve ak betim yineHazreti Muhammed'dir. hretim iin ise harisim. Bilin ki ben, Rabbimin izniyle size nasihat ediciyim."

Cenab- eyh (r.a) Sahabe-i kiramn cmertliiyle mehur Adiy b. Hatem et-Ta'ninkardei Abdullah b. Htem et-Ta'nin neslinden zuhura gelmitir. Sahih rivayetlere grekendileri orta boylu, orta bal, daima efkatli bakl, ak buday tenli, mnevver yzl,beyaz sakall bir zatt. Aln ak, hille yakn kal, orta ve ekme burunlu, mbarek vcuduzayf, mtenasib endaml, el ve ayaklar kk ve ltifti. Sabr ve metanette benzersiz,cmerdlikte esizdi. O, ahlkn en stn rneklerinden birisi olarak ahlknn temelini

daima efkat ve merhamette grrd. Herkese en derin bir muhabbetle bakar hattadmanlar olanlar iin bile "Benimefaatim beni inkr edenlere" buyurarak dmanlar olanlara bile muhabbet beslediini duyurmutur. Onun iin byklerden birisi:Nefsani hislerden kendisini ar tm ve halk n aras nda Hakk ile olarak Fsebilillh "Allah iin" daimir d grevini yerine getirmi ve getirmektedir, demi tir. Bir bakas: "Onun ahlk Kur'n'd r, ilmi ilm- ledndr, lisan Hakk' n lisand r" demitir.

H.560 / M. 1165 senesinin Ramazan ay nn on yedisine denk gelen Pazartesi gnEndls'n Mur-siya kentinde domutur. Arifler arasnda bugn "nimet gn" olarakanlmtr. Cenab- eyh sekiz yana gelince babas Ali Mehmed efendi ile birliktebiliye'ye imdiki Sevillaehrine tanmtr. ok kk yata olmasna ramen orann

nl alimlerinden ders alarak Hadis ve f kh ilimlerinin yan sra birok ilmi devrinin en nlalimlerinden tahsil etmi stadlarmdan icazet almtr.Daha sonralar Endsls'te ve Marib (Fas) da birok yerlere gitmitir. Bu

seyahatleri esnas nda grm olduu birok alim ve mutasavvfla yaklak eserlerindenedindiimiz bilgiye gre yz kadar eyh ile istiarelerde bulunarak e itli ilim dallar ndabilgi sahibi olmutur. Grm olduu alimler arasnda; bn-i Rd, bn-i Asakir, Ebu'lFerec bn-i Cevz, bn-i Sekine, bn-i Ulvan, Cabir bin Eyyub'un yan sra zellikle batm ilim de sz sahibi olan Cemlleddin Yunus ibn Yahya al-Kassar, Ebu Abdullah al-Fas, Ebual-Hasan bin al-Cami, eyh Abdulaziz el-Mehdevi ve eyh Ebu Medyen al-Marib hazretlerinin isimlerini "El Futuhat- Mekkiye" adl eserinde ve zellikle elinizde bulunan"Ruhi'l Kuds fi muhasebetin nefs" eserinde bizzat bildirmitir. zellikle bunlardan nlmutasavvflardan olan eyh Ebu Medyen al- Maribi ve eyh Abdulaziz el-Mehdevihazretlerinden vgyle bahsetmitir. Beyazd- Bestmi k.s hazretlerinden Hallac- Mansur hazretlerinden de sevgiyle, vgyle bahsederek, onlar n grlerine kitablarmda ok yer


7/108

vermitir. Ayr ca bat nda Kutb'ul Azam eyh Abdulkadir Geylni hazretleriylegrtn ondan engin feyizler aldn ve manen derecelere nail olduunu sylemi veyine Hzr Aleyhisselm'la manev hususi arkadal olduunu ve kendisine Hzr aleyhisselm taraf ndan h rka giydirildiini beyan etmitir.

Eserlerinden rendiimize gre ilk Endls d seyahati Fas(Marake )a olmutur.Oradan H.598 senesinde hac maksad yla Medine'ye ardndan Mekke'ye gitmi Hicaz'da ikisene kalmtr. Sonra H.601 tarihinde Badat'a gitmi orada 12 gn kalarak ulem vemeayla grm Abdulkadir Geylni taraf ndan yar m as r evvel kendisine braklanelbiseyi giymitir. Daha sonra nce Kuds'e oradan da H.607 tarihinde Kahire'ye gemi,H.608 tarihinde bir kez daha Badat'a gelmitir. H.611 tarihinde Mekke'ye bir kez dahagitmi sonra tekrar Musul'a ve Haleb'e sonra da Anadoluya geerek bir mddet Konya'dakalmtr. Orada rivayete gre Sadreddin Konev hazretlerinin dul olan annesiyle evlenmi ve onu yetitirmitir. Daha sonra Sivas yoluyla Malatya'ya gelmitir. Orada iki oluSadreddin k.s ve madettin k.s ve kitablarmda da olaanst zelliklerinden bahs ettii tekkz Zeyneb dnyaya gelmitir. Bir mddet burada ailesiyle beraber yaayan Cenab- eyhailesini de yanna alarak Konyaya ardndan da am- erife giderek yerlemitir. H. 638tarihinde "Mate Kutbu Humam" ibaresinin remziyle yetmi sekiz yanda Hakk'n rahmetinekavumulardr. Cebel-i Kasiyun eteinde Salihiyye ad verilen mahalde defn edilmilerdir.Kabri eriflerinin yannda evladlar da nedfun bulunmaktadr. Kabri erifleri bir mddetsonra kendisine muhalif olan baz kiilerce tahrib edilmise de Yavuz Sultan Selim Hantaraf ndan am feth olununca Hazreti eyh'in "z dehales siynu fi yn yazharu kabrimuhyiddn / Sinr a girerse ben Muhyiddnin kabri meydana kar" sznn tecellisiylebelirlenmitir. Padiah taraf ndan trbesi, camisi ve imareti yaptr lmtr. Hala kabrieriflerinin bulunduu mevki etraf nda bulunan ar s ile bir bereket timsali olaraktrbesiyle camisiyle huzur mevkidir. Dnyann eitli yerlerinden gelen ziyaretilerini zahirive batn ikramlarla kar lamaktadr.

Eserleri:Telif ettii eserler, yine kendisinin kendisiyle ilgili olarak kaleme ald bir mzekkire

de belirttiine gre toplam iki yz seksen dokuz (289) eser kaleme almtr. E-a'rani elYevakit ve'l-cevahir adl eserde bn-i Arabi'nin geride drt yz (400) bir bakas ise be yz(500) eser b raktn sylemitir.

Bunlar n en mhimlerinden biri 37 cild olan Mekke'de balayp Konya'da devam ettiive am'da bitirmi olduu "Futuhat- Mekkiye" veam'da telif ettii "Fususu'l Hikem" adl eseridir.

Ftuhat, Cenab- eyh'in hayatn, stadlar n ve kendi tasavvuf grlerinin yannda,telif etmi olduu dier eserlerindeki konular aklayan blmleriyle birlikte, kendisini

destekleyen mutasavv flar n grlerini ihtiva etmesiyle adeta bir nev tasavvuf ansiklopedisi mahiyetindedir.Fussu'l-Hikem ise; eserin nsznde bn Arab, Hz. Rasulullah (s.a.v.) grtn

ve kendisine Fu-ss kitabn verdiini beyan ederek yle syler:- " mdi... Ben alt yz yirmi yedi senesinin Muharrem ay nn son on gnnde am

blgesinde gerekletirdi im bir riyazette Resulullah' (s.a.v) grdm. Elinde bir kitab vard .Bana dedi ki: "Bu Fussu'l-Hikem (Hikmetlerin Mahiyetleri) kitab d r. O'nu al ve insanlar n nne koy, ondan yararlans nlar" dedim ki: Allah' , Resuln ve bizden olanemir sahibini, bize emredildi i gibi duyduk ve itaat ettik. Kendime gvenimi sa lad m,niyetimi hlis k ld m, maksad m ar nd rarak kitab Reslullah' n (s.a.v) belirledi i ekilde

insanlara duyurmaya karar verdim.Ne bir artt rmada bulundum, ne de eksiltmeye gittim. Ohalde Allah' dinleyin ve Allah'a dnn."


8/108

Cenab- eyh'in dier eserlerinden baz lar unlardr:Rislet'ul-Ahlk Ank'u MugribDivnHeykil el-envr Mevki'un NucmMehid'ul- KudsiyyeEl-Tedbrt-ul EvkEl-Zaman ve Mrifet'ud Dehr Mrifet'ul Kutb vel-mmeyn... Allah kendisinden, ailesinden, sevenlerinden ve mmet-i muhammedden honud ve

raz olsun.

Rabbim bizlerden onlar honud eyleye...

Sesleni Ey karde im...

Allah ehlinin sultan na biat et Seyr u sluk zere ve isteyerek

man'da gaib olan bir ok ey Grnr, a l r btn perdeler

Aynen grme alan n geni ler, o kadar ki Tabiatlar n s rlar n n s rr n seyredersinKap lar aan anahtar inant r "Futuhaf'ta tart an fethet Onun mnkirlerine de ki: ln kininizle.

nk ben sizi dinlemem

MUHY DD N benim stad md r, O bana yeter O en byk eyhtir, do an bir gne e benzer E er bulutun arkas na girse,Sizin iin bir anlam ifade etmez

nk krlk hkm iki gz iin geerlidir.

Onun eserleri "Ta-Ha"n n miras ndand r Bu eserlerde yazd her ey faydal d r eriat n hkmleri muhkemdir Tarikat amelleri onlar savunur Hakikat s rlar apa kt r


9/108

Burada eriat geersiz saymak sz konusu de ildir Kitaplar nda "ittihad" (insan n tanr la mas ) dan sz etmez Hlul (tanr n n insan n iine girmesi) ve engelleri de savunmaz Kalk, ey arkada ! Onu s dk ile talep et

De erini ver, sat c n n istedi i gibi Bu eserleri mtala et, defalarca incele

Mtala eden ve inceleyen kimse zarar etmez.

Bunlara sevgi besleyenle mzakere et

Zevkin hkm aran zdad r, buna uy nk Hatemi ba lar babas d r, ok bah eder Cmertli in yolda d r, engel tan maz Rahman' n rahmeti zerine olsun daimaR zas da. Ve Ona tabi olanlara. (*)

MAHMUD Ebu' -amat

(*) iir hakknda bilgi iin: Bkz.eyh-i Ekber'in Akidesi Hakknda eyh Mahmud Ebu' amat'mYazd iirin Bilgisi s:


10/108

NEFS MUHASEBESNDEKUTSAL RUH RSALES

GR BismillahirrahmanirrahimDeitirme ve G Kayna O'dur Allah'n salat ve selam efendimiz Hazreti

Muhammed'in ve ehlibeytinin zerine olsun.

T "NASHAT"Zayf, t veren, efkatli, kardelerine t vermesi emredilen ve bu hususta s k bir

ekilde tembihlenen, zamannn halkndan a a mertebelerde olan Muhammed b. Ali b.Muhammed b. Arabi et-Tai el-Hatemi 'den - Allah onu muvaffak klsn -Allah yolunda

dostu ve kardei, salam dayanak, Tunus'ta oturan Ebu Muhammed Abdulaziz b.Ebubekir el-Kure i el-Mehdevi'ye.. - Allah onu ilahi koruma ile muhafaza etsin, daimagzetip himaye etsin. Allah'n selam rahmeti ve bereketi zerine olsun.-

imdi... Ben, senden dolay kendisinden baka ilah olmayan Allah'a hamd ediyorum.Nebisi, Resul Efendimiz Hz. Muhammed 'e, ehli beytine ve ashab na salat ve selamediyorum.

imdi, ey kardeim! t "NASHAT", yoldalar n aras ndaki ilikilerin en iyisinikurabilmeleri yani iki arkadan yarenlik edebilmeleri iin esas olan muamelenin engzelidir. Ne yazk ki gnmzde arkadalklar, yapmack dostluk eklinde olan hari, an-cak bir gn srebilmektedir. Hazreti Rasulullah'm (s.a.v)yle buyurduu rivayet edilmitir:

"Hak, mer'e baka arkada brakmad" veys el-Karani Murad kabilesinden bir adamayle demitir: "Ey Murad kabilesinin kardei! lm ve lm anmak, mminde sevinnamna bir ey brakmaz. Mmin, Allah'n haklar n bildii zaman malnda bir gm, bir altn dahi kalmaz. Allah iin kyam etmesi, yannda tek bir arkada brakmaz." Biz burivayeti Muhalled b. Cafer; Muhammed b. Harir; Muhammed b. Hamid; Zafir b. Sleyman;erik b. Cabir; Murad kabilesinden bir adam araclyla veys'den -Allah ondan raz olsun- rivayet ettik.

Allah'n muvaffak ettikleri hari, btn insanlar d kendi nefsinden deil geneldebakasndan alr. O zaman nefsin ay plar n duymaktan lezzet duyar. te bu nedendentr zellikle mecliste d mutlaka belli bir ahs hedef almadan ve ak c bir ekilde

ifade ettiin takdirde etkisi daha byk olur. Sende byle bir d dinlediinde "hakbudur" diye ikrar edersin. Ama nefsine dorudan "bu szlerle seni kast ediyorum, mmin,kardeinin aynasdr. Sende sana sylemek zorunda oldu um eyler grdm" dersen,nefis hemen kibirlenir,"Subhanallah! Ben senin nefsinin aynasym, bende kendini gr-msn. Benim gibi birine byle sylenir mi?..." gibieyler der. Niye der?.. Zira nefis kendiayplar n grmez, bakalar nn kusurlar n grr. Dolaysyla senin bir tek hususla ilgilidn, yalandan tutun ni-fak'a kadar bir ok gnah ilemesine yol aar.

Syle ey dostum! Bu gn t veren birinin dostu var mdr? Bu hususta bir beyitsylemitim:

Kusurlar aratrma ve tahkike baladmdan beri,

Canllar iinde bir dostum kalmad Allah hakk iin, yalan sylemedim, sadece grdm dile getirdim.


11/108

Dostum -Allah onu var etsin- bilir ki, onun yannda ikamet ettiim gnlerde sadecetle ona elik ettim. Hatta bir gn dostum akam yemeini yediimiz srada yzmekar : "Sen ok tenkit ediyorsun" dedi. Benim tavr ma kar bir delil olarak brahim b.Edhem'in dileini ortaya koydu. Sonra u sz rnek gsterdi:

Rza gz, btn ayplara kar krdr

Ama gazap gz ktlkleri ortaya kar r Bunun zerine ona -Allah onu muvaffakklsn-yle akladm: Szn ettiin bu durum, seni kendisi iin sevenin makamdr. Amaseni senin iin seven byle bir yol izlemez. Yce Allah, bizi kendisi iin deil, bizim iinsevdiinden kusurlar mz bize gstermi, eksikliklerimizi ortaya karm, gzel ahlak vevgye deer fiilleri bize gstermi, btn bunlarla ilgili hareket tarzn aklam,ykselmemiz iin yollar n amtr. Biz, kendimiz iin O'na icabet edince, gerek anlamdaO'nu O'nun iin sevmeyi gerekletiremedik. -Ki Allah bundan mnezzehtir- Bu yzdenO'ndan sad r olup da bizim amalar mzla uyumayan, nefislerimizin kand, tabi-atlar mzn tiksindii eylere raz olduk. Mutlu (said) o kimsedir ki, Allah'tan olduu iinbunlara yani nefse ar gelen eylere raz olur. Baka grte olan ise ac eker vefkelenir.

Yce Allah'tan bu hususta hem kendimiz hem de btn Mslmanlar iin afv ve afiyetdiliyoruz.

EYH EL-KURE'NNMENKIBELER

Ey Kardeim!.. Allah beni ve seni kurtulup, baar ya ulaanlardan eylesin.

Sen olmadan grmeye takat getiremedi im bu zamannda, sana ilmin ve ilim ehlininmertebelerini retme ve keramet ve hallere seni ykseltmeme halini gerekletirmeltfuna nail oldum.

Bunlardan biri Hakka boyun emen, Hak kar snda tevazu gstermen, kimin yanndagrrsen gr hak iin iddiandan vazgemendir. Hakk temsil eden kimse, ister gzlerinalglad biri olsun, ister hakkn menzili olarak grlen biri olmasn. Dnyevi menzilinin,insanlar n sana sayg gstermelerinde, senin ellerini pmelerinde, sultanlar n kapnagelmelerinde olduunu dnme. Bu ilkeye riayet edersen insaf ve adaletin amac nauygun hareket etmi olursun. Allah seni ve bizi sabit klsn.

Bunlardan biri, bilmediin eye "Bilmiyorum", bildiin ey iin de "Onu bakasndan

duymay seviyorum" demendir. Allah'a yemin ederim, ey dostum! Bu haslete sahipolmusun ki insanlar boyunlar n aadan uzat p ona bak p duruyorlar. yle bir makamakavumusun ki hallerin onu deitirmesi mmkn olmad gibi, amellerin mertebelerisadece onun gzelli ini ve aydnln arttrabilir.

Sonra senden ba ka hi kimsede gremediim ekilde canllardan ve zamandanbahsetmen, bunun ayanlara has farzlardan oldu una inanman da bunlardan biridir. Kikulaklar n iittii, dostlar n yarenlik ettii ve atllar n peinden mesafeler katettii ok gzelbir husustur. Ayr ca Allah, sana Nbvvet burhanlar ile birlikte geerli bir tazelik ve gzelahlakn delilleriyle fukahaya kar sana byk bir savlet ve g bahsetmi tir.

Senin zaman nn ehline gelince, ey dostum! Hekim Ebu Abdullah Muhammed b. Aliet-Tirmizi'nin -Allah ona rahmet etsin- dedii gibidirler: Apak bir zaaf ve gelip geici bir iddia... Bu memlekete ilk olarak vardmda, belki onlardan en yce dostun (refi-ku'l a'la)nefhas m alabilirim diye bu ideal tarikatn ehlini sordum. Beni bir cemaatin bulunduu


12/108

yksek duvarl bir hankah'a gtrdler. Hankah'm avlusu alabildiine geniti. Talep ettiklerigayelerine ve arzuyla balandklar nihai hedeflerine baktm, dervi hrkalar n, hattapostlar n temizlemelerini ve sakallar n tarayp dzeltmelerini gzlemledim. Ancak onlar "Maripliler tarikat ehli deil, hakikat ehlidir. Biz ise hakikat ehli deil, tarikat ehliyiz"iddiasnda bulunuyorlard. Byle bir szn yanl olduu aktr. nk hakikate ulamakancak tarikat (yolu) elde etmekle mmkn olabilir.

Nitekim nde gelen imam, apak nc Ebu Sleyman ed-Darani -Allah ona rahmetetsin- yle demitir: Usul -yani tarikati- zayi ettikleri iin v-suldan (kavumaktan)-yanihakikatten-mahrum kaldlar... Onlar ise hakikatten yoksun olduklar na ahitlik ediyorlard.Bu ayn zamanda tarikat d nda olduklar na ilikin de bir ahitliktir. Yine bizim hakikatzere olduumuza ahitlik etmeleri, tarikat da elde ettiimize ahitlik ettiklerinin ifadesidir.Bu, onlar n farknda olmadan sergiledikleri iki cehalettir.

Zamane Ehlinin YerilmesiEy dostum! Zaman, bu gn ok iddetlidir. eytan azgn, zorbas inatdr. Kt

alimler, yiyeceklerinin peindedirler. Zorba emirler ise bilmedikleri eylere grehkmediyorlar, cehaletle insanlar idare ediyorlar. Sufiler ise dnya deerlerinemeyletmilerdir. Dnyaperestlikle bilinmi, damgalanmlardr. Dnya, onlar n kalplerindealabildiine bymtr. Dnyann tesinde bir deer gremiyorlar. Nefislerinde Hakkldke klmtr. Bu yzden ondan kap kurtulmak iin acele ediyorlar.Seccadeyi, h rkay, postu ve de nei koruyorlar. Ahmak koca kar lar ve dlerde yaayankk ocuklar gibi ssl seccadeleri sergiliyorlar. Haram nedir bilmedikleri iinmenhiyattan kendilerini alkoymuyorlar. Onlar dnyevi arzulardan vazgeirecek bir zhtleride yoktur. Dinin zahirini benimseyerek ktklere ortak oldular. Tekkelere ve zaviyeler kapanp helal haram ayr m yapmakszn oralara gelen nimetlerden istifade etmeyebaladlar. Kollar n emreyip vcutlar n semizlediler. Allah'a yemin ederim, onlar , birdenok kiinin bana anlatt gibi gryorum. Bana anlatanlardan bazlar unlardr: Ebu'lvelidb. Arabi, Ebu Abdullah b. Aysun ve Ahmed e-ahid Kad Ebubekir b. Arabi el-Meafiri'den yle aktardlar: Bana Ebu'l Mutahhar Sa'd b. Abdullah el-sbahani anlatt vededi ki: Bize Ahmed b. Ahmed el-sbahani anlatt : Bize Ahmed b. Abdullah anlatt: BizeMuhammed b. Ahmed b. Ali anlatt: Bize Ahmed b. Heysem anlatt: Bize Mslim b.brahimanlatt: Bize Bir b. Matar b. Hakim b. Dinar el-Katii anlatt: Zbeyroullar nn vekili Amr b.Dinar dedi ki: Malik b. Dinar'n yle anlattn duydum: Ensar'dan yal bir adam EbuHuzeyfe'nin azatls Salim araclyla bana u hadisi rivayet etti: Resulullah (s.a.v)ylebuyurdu: "Kyamet gn baz kavimler getirilir. Beraberlerinde Ti-hame da byklndeiyilikler olur. Onlar getirildiinde Allah, amellerini datr gider ve onlar atee atar. " Salimdedi ki: ya Resulallah! Anam babam sana feda olsun, bu kavimleri bize tarif et ki tanyalm.Seni Hak zere gnderen Allah'a yemin ederim ki, ben, onlardan biri olmaktan korkar m.Buyurdu ki:Ey Salim! Onlar oru tutar, namaz k larlard . (Bir rivayette, gecenin ok azbir vaktinde uyurlard..) ancak kendilerine haramdan bir ey sunuldu unda (baka bir kanaldan gelen dier bir rivayette, dnyadan bir ey sunulduunda) hemen zerineatlarlard . Bu yzden Allah onlar n amellerini bo a kard ." Malik b. Dinar : Allah'ayemin ederim ki bu, mnaf klktr, dedi. Mualla b. Ziyad sakaln svazlayarak: Dorusyledin, ey Ebu'l Hayrdedi. Allah'a yemin ederim, ey dostum! eer onlara baksayd n,namaz klarken yeri gagaladklar n, saflar n dzgn tutmadklar n, her birinin arkadaylaaras nda bin eytann sabilecei bir mesafe braktn grrdn. Sonra bu bozukluklar dzeltmeye, bu boluklar doldurmaya kalksaydn, yzlerini asarlard. Onlardan birininseccadesine bassay-d n, sana yle bir yumruk vururdu ki geldiin yere giderdin. Buyumruun etkisiyle yere bile debilirdin.te senin zaman nn ehlinin zerinde bulunduutarikat bu ve benzeri olaylardan ibarettir. Allah, Ebu'l Kasm el-Kueyri'ye rahmet etsin.Dna sufi kyafeti geirip iini sufi ahlakndan boaltanlar grp u beyitleri sylemiti:


13/108


14/108

Benden korkan biri gelirse, ona gven verin.Benden emin olan biri gelirse, onu korkutun.Bana ulamay arzu eden biri gelirse ona iyilik edin.Bana doru yola kan biri gelirse onu azkla donatn.Benimle al veri yapmaktan korkan biri gelirse, onu cesaretlendirin.Benim hakkmda hsn zan sahibi biri gelirse, ona geni bilgiler verin.Beni seven biri gelirse, ona yer verin.Benim kadirimi ycelten biri gelirse onu yceltin.Benim yaptm iyilikten sonra ktlk eden biri gelirse, onu azarlayn.Bana gelmek iin doru yolu arayan biri gelirse, onu ir ad edin, doruya iletin. ..Bu kssa "el-Baye" adl eserimizde yetirince aklanmtr.te ey dostum! Ariflerin halleri bunlardr. Kalpler byle imar edilir.

Zamane Ehlinin Vas flar n Anlatmaya Yeniden Dnmesi:Senin zaman nn insanlar na gelince, Allah'a yemin ederim ki, onlar grsen ve

yzlerine baksan, sana dnk gzlerle bakt klar n grrsn. Dinmek nedir bilmeyenhareketli gzlerini. Nefislerine baksan, kibirden ban kaldrm nefisler grrsn. Kalple-rine baksan, ulvi ve kutsi mamurluktan hali bo, alt stne gelmi harap kalpler grrsn.En yrtc hayvanlar bar ndran karanlk ormanlar, azgn kurtlar n boutuu leler gibiolduklar n grrsn. Onlar grdmzde, Allah'tan bize afiyet vermesini diliyoruz.

Allah'n Kullar ndan Seilmi lerin Vas flar Ey dostum! Onlar nerede, Ebu'l Feyz'in -Allah rahmet etsin- vasfettii topluluk

nerede!Diyor ki: Allah'n, kullar iinde setii kimseler vardr. Allah'n hayrllar vardr. Ona

denildi ki: Ey Ebu'l Fazl! Onlar n alametleri nedir? Dedi ki: Kul rahattan uzaklanca, btnabas n ibadete youn-latrmca, makamnn dk olmasn sevince... onlar n alametinesahip olur. Sonra yle dedi:

Kur'an, vaatleri ve tehditleriyle engeller Geceleri gzleri uykudanKerem sahibi Melik'in kelamn anlay nyle anlay n ki, boyunlar nnde e ilip zelil olsunMeclisinde bulunanlardan biri ona dedi ki: Ey Ebu'l Fazl! Allah sana rahmet etsin,

kimlerdir bu topluluk? Dedi ki: Yazklar olsun sana, onlar, dizlerini alnlar na yast k, topra yanlar na dek klanlardr. Kur'an onlar n etlerine ve kanlar na kar mtr. Byleceelerden uzaklamlardr. Kur'an gecelerin bandan onlar harekete geirmitir. Onukalplerinin zerine koymulardr, bylece kalplerinin ufuklar alabildiine genilemitir. Onugslerine basm lardr, gsleri almtr. Onunla himmetleri ykselmi, ilgileriycelmiti. Kuran, karanlklar iin kandil, yollar iin program, kantlar iin zafer kayna

klmlardr. nsanlar sevinirken onlar hznlenirler. nsanlar uykudayken onlar uykusuzkalrlar. nsanlar yiyip ierken onlar oru tutarlar.nsanlar gven iindeyken onlar korkarlar.Onlar korkanlar, saknanlar, titreyenler, rperenler, bzlenlerdir. Grevlerini aksatmamak


15/108

iin acele ederler. lme hazrlk yapanlardr... ilh.Be yz doksan drt senesinde Ebu'l Hasan Ali b. Musa bize yle anlatt: Bize

Muhammed b. Abdullah anlatt: bize Sa'd b. Abdullah anlatt: bize Ahmed b. Ahmed anlatt:bize Ahmed b. Abdullah anlatt: bize babam anlatt: bize Ahmed b. Muhammed b. Mas-kale anlatt: bize Ebu Osman el-Hayyat, Ebu'l Feyz Znnun b. brahim el-Msri'den anlatt.O da senin bildiin gibi bizim seyyidlerimizden biridir. Onun Allah'n velilerini vasfedii buekildedir. te onlar bu ekilde bezemi, onlara byle ahit olmu, bu tarzda grmtr.

Bu memlekette genlerin alvarlar n giydii halde Rahman'dan korkmayan,snnetlerin ve farzlar n artlar n bilmeyen, yz numara hizmetisi olmaya dahi uygunolmayan kimselere rastladm. Bununla beraber ey dostum! Onlar, Allah'a yemin ederim ki,ilerinde en deerli inciler saklayan sedefler, kpkzl iek bahelerindeki dikenler gibidirler. Sadk ve doru szl biri onlar n aras na girer de bilinmez olur.limde derinleenbir arif aralar na katlr da terk edilir, ihmal edilir. nk ortak meskeni kullanmalar ndan vebir eyle ilgili olarak aralar nda muamele olmas ndan dolay onlar n zerinde bulunduuhali stnde tar. Onlardan biri Msr'da Kahire tekkesinde, bir ktl olmayanyetikinlik anda elime geti. Onu grdme ok sevinmitim. nk ondan baka

kimse yoktu. Onlar arasnda "eyhlerin eyhi" adyla anlan biriyle Erbil'de kar latm. -Nefsi araclyla bana byle syledi- Onu, kendisiyle konuan kiiye kar insafl, hakk teslim eden biri olarak grdm. Marib'de Allah'a giden yolu bilen ve reten bir Allahvelisinin olmadn san yordu. Senin dostun ona szl olarak hitap etmeyi ve ona itirazetmeyi istemedi. Sonra byle davranmann, insann belini kran, zaman mahveden bir felaket olacan dndm. Derken Allah'n sana bah ettii srlar n kk bir ksmn onaakladk. Sonra efendimiz iyilerin sekini Ebu Medyen'in bazL hallerini anlattk. Duyduklar kar snda adeta dilini yuttu. Dedi ki: "Marib lkesinde bunun gibisinin olabileceinitahayyl etmemitim." Sonra arkadalar mzdan biri, Cehennemin yaratlmasna ilikinbaz ilahi hakikatleri ona aktardlar. Allah'a yemin ederim ki, "bir ey bilmiyorum",demekten ba ka bir ey gelmedi elinden. Gerekten nefsi kar snda insafl bir tavr sergiledi. Eksikliini itiraf etti. Kkre-mesi dindi. Parlamalar snd. Ona dedim ki: "Benimkar mda bu duruma dtn; ben ki onlardan biri saylmaktan, ya da onlara nispetedilmekten ok uzak nasibi az ve hakir bir kiiyim; ya garibler ma-ribindeki bykleri,sekin seyyidleri grsen halin nice olur?!.." Derhal teslim oldu, hakk teslim etti. lhamettiinden ve rettiinden dolay Allah'a hamdettim.

Bu memleketteki mzik ve vecd ehline gelince, onlar n, dinlerini oyun ve elencehaline getirdiklerini grdm. Buralarda "hakk grdm., dedi. Yapt ve iledi" diyenlerdenbakasn duymazsn. Sonra kendisine bah edilen bir hakikat veyaatahat nda edindii bir srr sylemesini istersen, nefsani bir lezzet ve eytani bir ehvetten ba ka bir eybulamazs n. eytan diline kurulup bar yor, samalyor. Bir baka aldanm da iir

okuyorum diye adeta anr yor. Ben onlar srsne seslenen obana benzetiyorum.obann seslenmesiyle ileri ve geri giden sr , bunun neden ve niin olduunu bilmez.Dolaysyla bu zamandaki gr zayf mritler taraf ndan izlenen ve rnek alnan her muhakkikin, mzie kesinlikle cevaz vermemesi, bu hususta kesin ve son karar veripyasaklamas gerekir. Bu memleketin halkna mziin yerini ve iine szan fesad anlattk.Onlar da "er-Risale" gibi kitaplardan hareketle mzik dinleyen baz eyhlerin hallerini kar delil olarak sundular. Biz de sz konusu eserlerin kapal taraflar n akladk, mcmelksmlar n izah ettik. Bylece mzik dinleyenahs n varlk mertebelerinde eksik olduunuikrar ettiler. Kimisi ondan uzaklat, kimisi de eksikliini bilerek peinden gitmeye devametti. Dostum -Allah, onu muvaffak klsn- bilmeni isterim ki, Harem-ierifte halka el-Mekki'nin, sana da anlattm, sufilie intisap edenler hakknda, onlar n baz hallerinizemmeden blmlerini okuduumda, bu, oradakilerden birine ar geldi ve dedi ki: "Bunusylemesinin nedeni nedir? Bu szlerden yz evirmek daha iyidir..." Buna benzer szler sarf etti. Onun itiraz, bu sylediimin hak oluunu daha da glendirdi. nk ona a r


16/108

geliyordu. Bu szleri syleyip itiraz eden kii, bu hareketimde dayandm temellerigrmyordu. Ki kendisi de bu temelleri kabul etmektedir. Birka kez onun kulan nlattm, ama o onlar ayplamad gibi, yaptklar n gzel kar lad. Ancak bu yergi kendizaman nn insanlar na yneltilince bunun gereksiz olduunu syledi. nk kendisi de buzamandayd ve yerginin kendisine de ynelmesinden korktu, zld. Eer insafl davransayd , kendi nefsini aratr rd.

Zaman Zemmederken Dayand Temeller Bu hususta dayand m temellere gerekten oktur. Ebubekir es-Sddk (r.a)'n asr-

saadette Mekke'nin fethedildii gn, elerinden birinin boynundaki gerdanlk kaybolunca,ah ekip yle dediini rivayet ettik: Bu gn emanet, insanlardan alnmtr. ByleceEbubekir (r.a) bu bir tek olayla, zamann tm hakknda hkm vermitir. Siyer'de Mekkefethi gazvesi blmnde anlatlr.

Dier bir temeli de Hz. Aie (r.a) a klamtr. Hz. Aie (r.a) zaman na, zaman ndayaayan insanlara; cimriliklerine ve yerilen ahlaklar na bak p ah ekmi, i geirmi veyle demitir: Allah Lebid'e rahmet etsin, ne gzel sylemi:

Kelerinde yaayanlar geip gittiler Ben, uyuz derisi gibi arkada kald m.Sonra Hz. Aie (r.a) yle demitir: Ya bizim zamanmz grseydi, ne derdi?

Grld gibi Hz. Aie (r.a) zaman n ve zaman nn insanlar n yermitir. Bir ok kiiarac lyla bni Kueyri ve el-Gani-mi'den, onlar da el-Kueyri'den (r.a) rivayet etmilerdir ki, o, "risale"sinde zamannn insanlar n yermi tir. Bana itiraz eden bu adam da bunuduymu ve olumlu kar lamtr. Sonra yle demitir: Bu taifeye mensup olanlardanzaman mzda kimse kalmam, sadece eserleri kalm tr:

ad rlar, onlar n ad rlar gibi

Ama kabilenin kad nlar nn onlar n kad nlar olmad klar n gryorum.Bu tarikatta fetret meydana gelmi, daha do rusu tarikat gerek anlamda silinip

gitmitir. Kueyri, "Risale"inin balar nda onlar en sert biimde zem-metmitir. Bu "risale"insanlar n elinde bulunduu iin szlerini aktarma gereini duymadk.

Ebu Hamid ve bakalar arac lyla rivayet ettik ki Ebu'l Muis "Enisu'l Munkatiin"adl eserinde Ebu'l Muhalleb'den yle rivayet etmitir: Bir gn deniz sahiline gittim.Kumdan kazd bir ukura girmi bir gen grdm. Bu halinin nedenini sordum. nce: Ah!., edip i ekti, zamannn insanlar n yererek yle dedi: Yollar sarp olmaya balad vebu yollar izleyenler de azaldka azald . Ruhsatlar yorgan, srmeleri dek yaptlar.Gemilerin srmelerini davranlar na delil yaptlar., buna benzer szler syledi. Sonra

kalkp su zerinde yrd ve gzden kayboldu. Sence byle bir adam kendisini ilgilendir-meyen bir mesele hakknda konuur mu?Bir ok kii araclyla Abdurrahman b. Ha-san'n Harun'dan, onun da Ebu

Muaviye'den, onun da A'me 'ten, onun da Ebu Salih'ten yle rivayet ettiini aktardk:Yemenliler Ebubekir (r.a) zamannda gelip Kur'an' dinleyince alamaya baladlar. Bununzerine Ebubekir (r.a) yle dedi: Biz de nceleri byle idik. Sonra kalpler katlat.

Yine hadiste sabittir ki Hz. Resulullah (s.a.v.) Mekke'de mslman olduklar iinikence gren ashab n eletirmitir. Bunlardan biri Habbab'dr (r.a). Habbab, mslmanolduu iin dayanlmaz ikencelere maruz b raklmt. Habbab (r.a) anlat yor: Uradmzbelalar Hz. Resulullah'a (s.a.v.) ikayet ettik ve bizim iin Allah'a dua etsen, bize yardmistesen olmaz m? dedik. Bunun zerine Hz. Resulullah (s.a.v.) yz kzararak oturdu veyle dedi:

"Allah'a yemin ederim ki, sizden ncekiler iinde bir adam n kafas na testere


17/108

konulup ikiye biilirdi de yine de dininden dnmezdi. Eti ve sinirleri aras nademirden taraklar bat r l p taran rd da yine de dininden dnmezdi."

Ey zamanmn insanlar n yerme hususunda dayand m bu temellere itiraz edenkii! Allah, beni onlarla hasretmesin, onlar n halleri zere canm almasn. Bu szlerimidestekleseydin ya, bunlar n hak olduunu buseydin ya? Bu gnk durumun bizimvasfettiimiz gibi olduunu kabul etseydin ve nefsin iin alayp bana gelseydin ve ben desenin gibi nefsim iin alasaydm olmaz myd? Belki de Allah bize rahmet ederdi. Sennefsinin mnaf k olmasna, iki yzllk edenlerin nderi bir sahtekar olmasna raz olur musun? Allah'a yemin ederim ki, bu hale raz olunmaz. Allah'a tevbe et, O'na dn. O dasana dner. Gel, k sa mrmzde ilediimiz kusurlardan, batl ilerle megul olmaktan,gln hikayeler, daha dorusu en sap k batllarla glp elenmekten dolay mateme giripyas tutalm. Diyoruz ki: Allah'a andolsun, bu szler kime ar geliyorsa, onda bizimyukar da iaret ettiimiz sfatlar vardr. Eer bu s fatlardan beri olsayd, hrsz, yol kesenekyann yerilmesi esnas nda sustu u gibi susard. Onda bu tr zelliklerin izi olduuiindir ki, hemen itiraza yneldi. Bylece hakk reddettii iin de Allah'tan uzakl artt. Bukonuda bize itiraz etmesi, gzden ilk damlann akmas yla gereklemedi. nk her zaman nefsin kusurlar ve halleri hakk nda konu an, kusurlar n a a karan,belirgin veya belirsiz olarak zelliklerini yeren kimseler kendi zamanlar ndayerilmi lerdir. nk onlar n szleri, nefislerin arzular yla rtmemitir, ar gelmitir. Amma bu szleri syleyen kimselerin zamanlar dolup dar- dnyadan gmelerinden(lmlerinden) sonra baka bir nesil ortaya ktnda, ite o zaman sylediklerinin deeribilinir ve "falan.. Allah ondan raz olsun, insanlar ...yle..yledirler..." demitir gibi szler denilmeye balanr.

eyh-i Ekber ve Nefsi Aras ndaSonra dostuma -Allah onu korusun- benimle nefsim arasnda geenleri anlatay m. Bu

beldelerde nefsimin tutuklu ve bask altnda olduunu grdm. nk dostumun da bildiigibi, ben nefsin varlnn gerekliliini kabul edenlerdenim. Bana gre nefsin sfatlar n yokedip ldrmek, ldrebilmek kesinlikle doru deildir. nk ben nefsin hakikatini ve yerinibiliyorum. Baktm, yce Allah kalbime hikmetinin kaplar n am, onda denizleriniaktmtr. Grdm ki srr m bu engin denizin tam ortasnda yzmektedir. yle ki denizinbyk bir ksmna bakyordum. Rzgar n iddeti artnca dalgalar kabar yor, uultusuykseliyordu. Sonra irfan ve srlar denizinin gsmde dalgalan na baktm. Bu denizin debyk lde bizim vasfettiimiz gibi st ste dalgalarla,iddetli rzgarlarla alkalandn grdm. Ama hikmet denizi gsmde dalgaland , rpnd zaman, zellikle Mekke-iMerrefte, bu denizin hareket etmediini, durulduunu fark ettim. Bu, iime byk bir korku, muazzam bir rperti, huzursuz edici bir dehet drd. Bunun zerine, insanlarlaoturmamaya kesin sz verdim. Fakat zorla ve kesin bir grev olarak insanlarla oturmam vehalka nasihat etmem emredildi. Bunun zerine sesim gr ve klcm keskin olarakinsanlarla oturdum. Sonra oturduum yerde nefsimle ba baa kaldm.

zerinde bulunduu, iinde olduum hal ile balar tartmaya baladm. Onlar birbirine balayan bir nispet, balayc bir sebep gremedim. Allah'a andol-sun, ey dostum! Allah'n bana bir tuzak kurmasndan, beni yava yava korkun bir akbete gtrmesindenkorktum. Nefsimle ba baa kaldm, iimde Allah'tan baka kimsenin bilmedii duygular geiyordu. Nefsimi ar ndrmak iin izleyeceim bir yol da bulamyordum. Sonra ilk hakikatve irfan trleriyle zerime btn yollar kapand. Derken Allah, bir rya grmemi ltfetti.Grdm bu rya sayesinde nefsime galip geldim ve ly ona hakim kldm.

eyh'in Ryas


18/108

Ryada Cennete girdiimi grdm. Oraya girdiimde, ate, hair, hesap ve k yametindehet verici sahnelerinden bir ey grmemitim. Nefsimde byk bir rahatlk hissettim; burahatln miktar n ve cokusunu takdir etmek mmkn deildir. Bunun zerine Kur'an- Kerim'de iaret edildii gibi yce Allah'a hamdettim.

Nefsini Hesaba ekmesi ve Onunla Konu mas Uyandmda nefsimde baz bozukluklar n olduunu, nefsimin, Allah'n kendisineverdii ilimden kaynaklanan halinin stnde iddiada bulunduunu anladm. Eer nefsimhakk akli, kudsi ve ilahi olarak gerekletirmi olsayd, buna ihtiya duymaz, cennetegirmekten lezzet almaz, rahat hissetmezdi. Allah'n celalini tenzih etmekle megul olaca iin rahatna bakmaz, azap tehditlerinin dehetinden kurtulmu olmasna iltifat etmezdi.Nefsim, insani hakikatlerin ve mertebelerinin taksimi cihetinden kesin deliller ortayakoymak istedi. Ben onu dinlemedim, bylece ona kar hccetim kaim oldu. Ona kusurunuilan ettim, ok aasnda olduu bir makam iddia etmesinin byk bir su oluunu syle-dim. Beni ona stn getiren Allah'a hamdettim.

eyh Nefsinin Hallerini Kur'an ve Snnet Do rultusunda Kritik Ediyor Ona dedim ki: Ey Nefis! Seni muhalefet cibilliyetine sahip olarak yaratan, seni btn

yerilmi vasflar n mahalli klan Allah'a yemin ederim ki, hallerini Allah'n kitabna veResulullah'n (s.a.v.) snnetine arz etmeden seni iddianla ba baa brakmam. Eer hallerin Kur'an ve snnete uygun ise, sende bir bozukluk grmezsem, benim zerimdehakimiyetini kurma isteine msaade edece im. Yce Allahyle buyuruyor: "Lekad kanelekum fi resulillahi usvetun hasanetun / Andolsun, sizin iin Allah'n resulnde gzel bir rnek vardr." (Ahzab,21) bni Mesud (r.a) yle buyurmutur: "Y eyyhellezine menu /Ey iman edenler!..." szn duyduun zaman, bu szn muhatab , bu szle konuulan kii

ol." Eer seni bu durumda grmezsem, senin aleyhine delil ortaya koyarsam, sana ltuf gsterip merhamet edece im. Seni, kendini mensup gsterdiin Suffa ehlinin hallerine vesembol sahabe sekinlerinin ahvaline doru gtreceim. Eer herhangi bir haldeonlardan biri ile birlikte ortaya karsan, onlardan birine benzer-sen, seni onun menzilindegreceim ve senden raz olacam. Seni byle gremezsem, sahabeye gtrd m gibi,seni tabiinin hallerine doru yrteceim. Eer onlar n hallerine benzeme hususundaeksikliin olursa, seni tebe-i tabiinin hallerine doru yrteceim, tebe-i tabiinin tabilerininhallerine arzedece im. Ya onlardan birinin hali zere olacaksn ya da onlar n zelliklerikar snda noksan kalacaks n. Bu takdirde ate sana yara r. Senin hikmetini ve irfann,dikkatli bir kuyumcunun elindeki sahte bir dirhem mesabesinde greceim.

Nefis bana baz gerekleri syledi: Hz. Resulullah'a (s.a.v.) gelince; kendi halimiOnun haliyle mukayese edemem. Bu, Ona kar takmlmas zorunlu olan edebe s maz.nk Nbvvet feleine bizim adm atmamz mmkn deildir. Bana kar oradan delilde getiremezsin. nk O, havas, avam herkesin avulayarak su iti i bir denizdir. Eer bu mukayeseyi yapmam iin beni zorlarsan, ben de kendime ruhsatlar bulurum. Bylecedeliller ve btn snnet atr. Daha ilk kar lamada senin iddian rtrm. Ruhsatlarasar lr, varit olduu zere onlar snnet edinirim. zellikle cehennemden kurtulu hususunda kendimi ikna ederim. Dolaysyla, mrnn geri kalan ksmnda seni yksekmertebelere kmaktan mahrum brakr m. Kur'an da yle. O da derinliine var lamayanbyk bir denizdir. Daha dorusu var lacak bir derinlii ve ulalacak bir sahili yoktur.Bilakis, helak olanlar Onda helak olmu, kurtulanlar da kurtulmutur. Yce Allahyle bu-

yurmutur: "Yudillu bihi kesiren ve yehdi bihi kesi-ren: Onunla bir ounu sapt r r ve onunlabir ounu da hidayete erdirir." (Bakara,26 ) Allah'a yemin ederim, ayet meleklerin,Nebilerin ve Resullerin tm hallerini, Allah'n iine yerletirdii srlar ve kapsad gaipleri


19/108

itibariyle bir tek Kur'an ayetine arzetseler, tm bu ayet kar snda hi gibi kalrlar. NitekimKur'an ayetlerinden birinin banda "ellezine y'minune bi'l gaybi / Onlar ki gaybe imanederler." (Bakara,3) buyuruluyor. Aadan yukar ya kadar btn alem bu gayb kar sndaakndr. Hi kimse onu kavramaya giden yolu ebediyen bilemez. Hi kimse gaybinhakikatini ifa edemez, tmyl alglayamaz. nk gaybin kapsamnda yle eyler vardr ki, ondan bir gz ap kapama an kadar ksa bir sre bir par lt mahede alemindeki en

yce alime, iman en gl kiiye grnse hemen tereddt eder ve iman zedelenir. Onlar ki isimleri bilmezler, m-semmalar n ierdii anlamlar nas l bilsinler! nk gayp meselesiakln mertebelerinin stndedir. Yaratma ve var etmeyi sadece Hak gerekle tirir, halkdeil. Bu yzden yce Allahyle buyurmutur: "Ela ya'lemu men halak / Yaratan bilmezmi?" (Mlk, 14) Yaratmamz sz konusu olmad na gre, bilmeyiz de. Bilgi olarak bizeverilenlerse, O'nun ltfunun bir eseridir. O'nun ilmi ise sonsuzdur. O halde benim halimi Allah'n, gc ve ezici stnl sonsuz Kitabna arzetmen insafa s maz. Ama Kur'an veNbvvet hari, benim halimi mminlerin haliyle mukayese edebilirsin. Beni velayetmertebelerinde dolatr. Ben sana itaat edece im, dinleyeceim. Yumuak ve uysalolacam. Eer kusurum olursa seninle birlikte ben de kendimi knayaca m. Eer yetersizkalrsam, bana kar eletirilerini insafla kar layacam. Aldanm ve ziyana uram olarak kalmazsn. nk sen bensin, ben senim. Ben senden ba kas deilim, sen debenden ba kas deilsin. Deneme ve snama srecinde sana itaat elimi uzatm ken, artkaleyhime bir delilin olmaz.

Allah'a yemin ederim, nefsin bu derece uysal, itaatkar olmasna ardm. Szlerinive bu szlerin anlamn snadm; baktm, hile ve tuzakla doludur, g yetirilmez korkun bir durum iermektedir. Bala ac ebucehil karpuzu kar m. Sava la bar i ie girmi. Buhususta meseleyi anlamam gibi grndm. lmcl hilesinin farknda de ilmiim gibidavrandm. Onunla tartmaktan kendimi uzak tuttum. Mminlerin hallerinden, yalnzcaonun aklna gelmeyecek, hibir ekilde vasflanmad eyleri ileri srdm. Ortakolabildiini dndm btn halleri bir kenara braktm. Eer Allah'n velilerinden birini

hibir halde nefsimden farkllamadn grsem, nefsimi onlar n halleriyle kar latrmaz,bu hususta eli kisinin varln ortaya karmaya almazdm. Balangta byle yaptm,nk nefis kolay bir ekilde boyun ediini gsteriyor, nasihat almaya yatknln sergiliyor, kendisinin eksikliini bilmeme, bundan aciz olduunun farknda olmama itirazetmeyi terk ediyordu.

eyh, Nefsine Suffa Ehlinin Halini Gsteriyor:Nefsime dedim ki: Haydi, iddia ettiin en yksek eyi, stnde muhafaza ettiin ve

belirgin kldn en yce nitelii ortaya kar. Sana ncelikle Suffa ehlinin halinigsterece im. zerinde "bulunduklar hali mcmel bir ekilde, teker teker isimlerini veripayr ntya girmeden sunaca m. Bunu yaparken amac m, en abuk gsterebilece imiz halisergilemektir. Syle, dedi. Dedim ki: Bize Muhammed b. Aysun anlatt: Bize Ebubekir b. Abdullah anlatt. Bize Said anlatt: Bize Ebu'l Fazl anlatt: Bize Ahmed b. Abdullah anlatt:Bize Ebubekir b. Malik anlatt: Bize Abdullah b. Ahmed b. Hanbel anlatt: Bana babamanlatt: Bize Veki' anlatt. Bize Fadl b. Gazvan, Ebu Nazm'dan, o da Ebu Hureyre'den(r.a.) anlatt: Suffa ehlinden yetmi kiinin bir tek giysi ile namaz kldklar n grdm. Bugiysi kiminin dizine kadar iniyordu. Kiminin de daha aasna geliyordu. Biri rkua gittiizaman, avret yerlerinin ortaya kmasndan korktuu iin bir eliyle giysiyi tutard. Alimlerimizden bazlar yle demilerdir: Allah'a yemin ederim ki, onlar hibir zaman ikielbiseyi ve iki tr yemei bir arada gremediler.

imdi., seni Allah adna yemine veriyorum, ey nefis! Allah'n hareminde imdikindendaha yoksul bir halde bulundun mu hi? Hayr, dedi. Ona dedim ki: Sana bir gmlek, bir petamal, bir alvar, bir cbbe, iki ayakkab, bir hrka, temiz bir ekmek, taze et ve tatl


20/108

gsteren Allah'a hamdolsun. Reisler sana hizmet etmekte, emirlerine uymakta, yap,dediinde yapmakta, yapma, dediinde yapmamaktadrlar. imdi., seninle onlar (suffaehli) arasnda ne gibi bir benzerlik olabilir?! Allah'a yemin ederim ki, gslerinegmdkleri ihtiyalar yla ldler, bu ihtiyalar kar lamalar da mmkn deildi. Bizim,Sleyman b. Ahmed'den, onun Harun b. Melul'dan, onun Ebu Abdurrahman el-Makberi'den, onun Said b. Ebu Ey-yb'den, onun Maruf b. Sveyd el-Hazami'den, onun

Ebu Aane el-Meafiri'den, onun Abdullah b. Amr b. As'dan, onun da Nebi'den (s.a.v)rivayet ettiini gre, onlar hakknda yle buyurmutur: Muhacirlerin yoksullar , ki onlarabaklp gnahlardan sak nlr, onlardan biri lnce ihtiyac gsnde gml kalr. nkbu ihtiyac kar lamaya imkan yoktur...

Hz. Peygamber (s.a.v), onlarla ilgili bu haberi Allah'tan vermektedir. Allah iin syle,ey nefis! Sen hi bu makama ulatn m? Hayr, vallahi, dedi. Ona dedim ki: O halde senonlardan deilsin. Allah'tan utan, geri dn, hibir hususta kendilerinden olmadn kavmeulamaya alma. Dedi ki: Benim bakalar yla kar lamam gerekiyor, nk bunlar ndnyas nda bana yer yoktur.

eyh, Nefsini bni Yasir, bni Mesud ve bni Hattab ile kar la tr yor

Nefsime dedim ki: te Ammar b. Yasir. Ahmed b. Cafer kendi rivayet zinciriyle Ammar'dan rivayet etmitir ki: Ammar, Frat'n kenar nda yrrken yle dedi: Allah'm!Eer bu kenardan d mem, seni benden raz klacan bilseydim, hemen derdim. Eer kendimi bu suya atp boulmam, seni benden raz klacan bilseydim, hemen yapardm...Seni Allah adna yemine veriyorum, ey nefis! Allah'n r zas ile ilgili olarak bir kar lkbeklemeksizin byle bir ey aklna geldi mi hi? Hayr, vallahi, dedi, beni bu rnektenuzaklatr.

Nefsime dedim ki: Evet, bu da Abdullah b. Me-sud'dur (r.a.). Ona kadar uzanan bir rivayet zinciriyle Onunyle dediini rivayet ettik:stenmeyen u ikiey ne gzeldir! lmve yoksulluk. Allah'a yemin ederim, insan ya zengin olur, ya fakir. Ben bunlardanhangisiyle snandma bakmam. ayet zengin-likse, bunda efkat ve infak vardr. Eer yoksulluk-sa, bunda da sab r vardr. imdi seni Allah adna yemine veriyorum, ey nefis! Allah ile mrn boyunca byle bir muameleye girdin mi? Buekilde kendini btnyle Allah'a verebildin mi? Zenginlikte fitneye dmekten, yoksullukta da kfre kaymaktan eminoldun mu? Dedi ki: nsaf etmek gerekirse, kendimi btnyle Allah'a vermedim. Beni burnekten de uzaklatr, nk benim ok ok zerimdedir.

Ona dedim ki: Evet, u da mer b. Hattab'dr (r.a.). Ona kadar uzanan bir rivayetzinciriyle rivayet ettik ki, o Mslman olduu zaman Nebi aleyhis-selm ona: Ey mer!Mslman olduunu gizle, dedi. mer (r.) yle dedi: Seni Hak zere nebi olarak gn-deren Allah'a yemin ederim ki, mrikliimi aka ilan ettiim gibi, mslmanlm da

ilan edeceim... imdi ey nefis! Grdn bir marufu emretmek suretiyle Allah'n dinihususunda hibir zaman byle bir hamiyet gsterdin mi? Keskin kllar n ekildii, yardmedecek kimsenin bulunmad ve ldrlme ihtimalinin ok olduu bir ortamda bir mnkeriengellemeye kalktn m? Hayr, vallahi, dedi, bu makama yaklatm, ama siyasetle.Dmanlar n nefislerini okadm ki kanmn dklmeyeceinden, afiyette olacamdanemin olaym. Ona dedim ki: Dn. Evet, dedi, baka bir rnek getir.

Nefsini Sevban (r.a), Osman (r.a.) ve Ali b. Ebu Talib'(r.a)le Kar la trmas :Nefsime dedim ki: u, Resulullah'm (s.a.v.) azatls Ebu Abdullah Sevban'dr. Ona

kadar uzanan sahih bir rivayet zinciriyle rivayet ettik ki, o, Hz. Resulullah'm (s.a.v.)yledediini duymu: "Kim bir hususta bana sz verirse, ben ona cenneti garanti ederim."Sevban: Ben, ya Resulallah! demi. Resulullah (s.a.v): o halde hi kimseden bir ey iste-me, buyurmu. Sevban (r.a) o gnden sonra hi kimseden bir ey istememi. Hatta


21/108

devenin srtnda iken elindeki krba yere dse, k rbac yerden alp kendisine vermesinikimseden istemez, kendisi inip alr-m. Seni Allah adna yemine veriyorum, ey nefis! Se-ninle yaplan konumalarda, sonunu bilmediin bir hususta bu ekilde ne atldn m hi?ne atlm olsan bile, bu rnekteki gibi kendini feda etmeyi gze aldn m, tercihhkmyle bulunduun makam gerei fedakarlktan kanmak iin tevile yeltenmezlik ettinmi? Dedi ki: Benden byle bir tavr sad r olmad. Ona dedim ki: Ne hr insanlarla

berabersin, ne klelerle. Alabildiine kldn. Dedi ki: Bundan baka bir rneege.Ona dedim ki: Evet, u da Osman b. Affan 'dr (r.a.). Sahih bir rivayet zinciriyle

urahbil b. Mslim'denyle rivayet ettik: Osman b. Affan, halka emirlik makamna uygunyemekler yedirir, sonra evine gider ekmek ve ya yerdi. Allah iin syle, ey nefis! Arkadalar na kar byle davrandm m hi? En gzelini onlara layk grp kendin basit,kaba eyleri tercih ettin mi? Dedi ki: Hayr, vallahi, her iki halde de onlarla beraber oldum(yi eylerde de basit ve kaba eylerde de onlarla beraber oldum). Eer, nlerinekoyduum yemekten baka bir ey bende yok-tuysa, ben de yeme e ortak oldum. Daha iyibir ey olduysa, onu da yalnz yedim, helva ve kek gibi. Bunu yaparken dedim ki: Buyiyecek benim iin yumuak say lr. Yediim zaman huzursuzluk duymayaym diye bo telkinlerde bulundu ve dedim ki:u kardeler terbiye makammdadrlar, onlara bu tr eyler ye-direrek kalplerineehvet sevgisini drmemem gerekir. Benim bu yiyecei yememinbir sakncas yoktur. Onu bu halde yemeliyim. Dolaysyla insanlarla beraber olmannls hususunda hakk grmezlikten geldim. Bu lnn en basiti, kaba ve basiteyler yeme hususunda insanlarla ortak olmakt r. nk bunun hakikatlerin tesiri bakmndanetkili olduunu biliyorum. Hi phesiz Osman (r.a.) bunu ba langta yapmamtr,dolaysyla bunu yapmas kolayd, diyemeyiz. Bilakis bunu, halife olduktan ve mlkekavutuktan sonra yapmtr. Ona dedim ki: Allah sana bereket versin, ey nefis! nkgayet insafl davrandm. Dedi ki: Hakk, tab olunmaya, her eyden daha lay ktr. Baka bir rnek getir.

Evet, dedim, u Ali b. Ebutalib'dir (k.v.). Nebevi ilmin kaps, srlar sahibi ve imam.Sahih bir rivayet zinciriyle Drar b. Damre el-Kindi'denyle rivayet ettik: Allahahittir ki, Ali'nin baz hallerine ahit oldum. Bir keresinde gece perdelerini indirmi, yldzlar n serpitirmiti. Onu mihrabnda fark ettim. Sakalndan tutmu, ylan sokmu kimse gibikvranyordu. Kederli biri gibi alyordu. Sesi hala kulamdadr. yle diyordu: EyRabbimiz! Ey Rabbi-miz! -yakar yordu-. Sonra dnyaya seslendi: Beni mi kandracaks n?Beni mi itiyakla kendine balamak istiyorsun? Heyhat, heyhat! Benden bakasn kandr.Seni talakla boadm. nk senin mrn ksa, meclisin hakir ve tehlikelerin byktr. Ah! Azk yetersiz, yolculuk uzun ve yol rktc!

Nevfel el-Bukkali'nin hadisini de rivayet ettik: Bir gece Ali b. Ebutalib'i (r.a.) evinden

karken grdm. Yldzlara bakt ve yle dedi: Gzlerin kapal m, yoksa a k m, eyNevfel? Gzlerim ak, ey emi-rlmminin! dedim. Dedi ki: Ey Nevfel! Ne mutlu dnyadanuzaklap ahirete meyledenlere! Onlar yeri bir sergi, topran dek, suyunu ho bir kokugibi grrler. Dua ve Kur'an' giysi ve iar edinirler. sa'n n (a.s.) yapt gibi dnyay reddetmilerdir.

u parlak ve beli szleri ieren sahili olmayan denizlere bak! Allah iin syle eynefis! u Ali b. Ebutalib 'dir (r.a.). Senin sahip olduunu iddia ettiin makam ve hale sahipolmasna, makamn ve amelini bilmesine, amelini hikmetle yerine getirmesine, hakikatlerien noksans z ekilde gerekletirmesine ramen, hallerini sergilemeye, gstermeye kal-kmyor, senin yaptn gibi. Senin zamannda yaayan bir ok arif de kabz halindensonra bast haline getiler, heybetlerinden sonra yumu adlar, daha nce ellerinin tersiyleattklar mal topladlar, dier bir ifadeyle dndler, Hak da onlardan yz evirdi. Kay-bettikleri halde kazandklar n sand lar. Ey nefis! Ali'nin (r.a.) irfana hakim oluuna,gelimelerin kar sna geip belirginlemesine ve elini gsne vurarak "burada ne ilimler


22/108

var! Keke onlar tayacak birini bulsaydm" deyiine bak! Bir de yalnzken Mevla-smnlisanyla dnyaya sesleniine bak. Eksiksiz bir tevhid, gerek bir temayz sergiliyor.Hakikatleri birbirine kar trmyor, inceliklerin bazsn bazsnda kaybetmiyor. Makam vehalin en muhkemi budur. Dnyann kalc yurt olmadn biliyor. Bu yzden dnya ile bir yolcu olarak muamele ediyor. Kararl ve hikmetli biri olarak davranyor. Dnyasna hicran,kavrulu, az n yetersizlii, yolculuun uzunluu ve yolun rktclnden dolay hasret

lisanyla hitap etmesi bu gerei gizlemez. nk nsiyeti bulmu ve onu yelemitir.Tpk ekici bir ey grp de kalbini ona balamayan kimse gibi. Btn bunlar,mahedede tahakkuk etmesine engel olu turmuyor. Aksine bu, salamlama stnesalamlamadr, hakikatte daha da derinlemedir. nk konumun hakkn veriyor,Rabbine, nefsine, dnyas na ve ahi-retine hakkn veriyor ve zamannda hr kalyor. Kendinefsinde her hak sahibinin hakkn veriyor. Allah iin syle ey nefis! Yetersiz irfanna vedk mahede dzeyine ra men , bu mam kadar bu halle beraberliin oldu mu? Dediki: Hayr, vallahi, benim yaadm aniden belirip kaybolan par ltlardan, baz zamanlardadoan, ama ba ka zamanlarda grnmeyen hilallerden ibarettir. Genelde dank veparamparad r bu haller. Daha dorusu biz ve senin grdn eyler, bu makamdatasarrufta bulunduumuzu, selbi icad hakikatleri cihetiyle gzelliklerini aldmz iddiaediyoruz. Benim iin sahih olan halifelik, hikmette eksiklik makamdr. nk bu makamasndan hibir zaman Ali b. Ebutalib (r.a) gibi olmadm. Allah'a yemin ederim ki, Benimtek benzerim mescide defi hacet eden, yz numarada namaz k lan kimsedir. Dnyadanefsine geni yer veren yce ve alak herkesin durumu da bundan ibarettir. Hepsi, Allah'ayemin ederim, deersizdir, krlk lndeakndr. "nna llahi ve inna ileyhi raciun /Biz Allah'tan geldik ve yine O'na dneceiz." (Bakara, 156) Eer bu nderlerin hallerinirenmek istemeseydim, seninle tartma sergisini drer, bu bulumaya son verirdik. Allah'a yemin ederim, bu mam beni bir belaya uratt ki sona erece ini sanmyorum.Belimi kran bir afete att ki beni, kurtuluunun olacan tahmin etmiyorum. lminburhanna teslim oldum. Hikmetin egemenliini kabul ediyorum. Bu makama sahib Aligibisi var m? Bu grkemli szleri ortadayken kim ona denk olabilir ki? Oereflimakamnda avular ndaki akl talar nn skutundan ba ka bir eyle gafletten biziuyandrmaya kalkmasayd dahi, avucundaki akllar n skutu, uyank her kalp iin sarsc bir uyar etkisini gsterirdi.inde bulunduum kt duruma bakn! Allah, bana yaptn buiyilikten dolay sana hay r versin. Bana ynelik aydnlatman arttr ki Allah da seninhikmetini, imann, hfzn ve beyan n arttrsn.

Nefsini Ebubekir es-S dd k ve Selman- Farisi le Mukayese Etmesi:Nefsime dedim ki: Evet, u, senin bir ok kere makamnda olduunu ilan ettiin

kiidir. Allah Resul (s.a.v)nun sancaklar nn ve alametlerinin taycs Ebubekir es-Sdd k (r.a.). Sahih bir rivayet zinciriylebni Abbas'tan (r.a.) rivayet ettik ki: Resulullah(s.a.v.) vefat ettii zaman, Ebubekir (r.a.) dar kt. O srada mer (r.a.) insanlarlakonuuyordu. Ebubekir: Otur, ey mer! dedi. mer oturmad. Bir daha : Otur, ey mer!dedi ve ehadet getirdikten sonra yle dedi: imdi... Kim Muhammed'e tapyor-duysa,bilsin ki Muhammed ld. Kim de Allah'a tapyorsa, bilsin ki Allah daima diri velmszdr. Ardndan u ayeti okudu: ve ma Muhammedun illa resul. Kad halet minkablihi'r rusul. Efein mate ev kutile inkalebtum ala a'kabikum / Muhammed resuldenbaka bir ey deildir. Ondan nce de resuller gelip geti.imdi o lr veya ldrlrse to-puklar nzn arkas na dnp gidecek misiniz?" (Al-i mran,144) Bu ayetin etkisiyleinsanlar n heyecan yatt. Ama onun kalbi her zaman Rahman ile skunete ermi vaziyetteydi.

imdi.. Allah iin syle, ey nefis! Elde ettiini iddia ettiin, Hakkn srr n hal vemakam olarak elde ettin mi? Allah'n kendisini tazim ettii ve senin de bildiin gibi tazimedip de bu tazimin hakkn "kulluey'in halikun illa vecheh / O'nun zat hari her ey helakolacaktr" (Kasas, 88) hkmnce eda ettin mi? Allah'n azameti, alemlerin en hayrlsnn


23/108

ve de dier tazim ehlinin azametini ortadan kaldrmayacak ekilde kalbine eksiksiz bir ekilde yerleti mi? Dedi ki: Hayr, vallahi, ey velim! fena ve beka, ry ve yenidenyeeri, geli ve gidi, var ve dn aras nda gidip geldim. Sen dikkatimi ekinceyekadar Sddk'm azndan kan bu sz hibir zaman bu ekilde anlamamtm.eyhlerimizden de duymam, grmemitim. Ancak sahabelerle, onlar n tazimleriyle,yksek makamlar yla ilgili sohbetlerimiz ve srlar mz vardr. Fakat kar latm

arkadalar mdan hangisiyle kar lasam, bu konu gndeme geldi mi, mutlaka szazlar nda geveliyor, etraf na yorlar. Fakat bu neticeyi elde etmeye giden bir yol bula-myorlar. Bu, ilahi bir batr. Buna amel etmekle ulalmaz. Onlar ise bunu hazrlanma vecehd ile elde etmeye al yorlar. Sonra nefis bana dedi ki: Beni bu makamdan gtr,makamn arl belimi krd.

Ona dedim ki: Evet,u, Selman- Farisi 'dir. Soy olarak senden a a, ama din olaraksenin imamndr. El-Eca' kabilesine mensup bir adama kadar uzanan kesintisiz bir rivayetzinciriyleyle rivayet ettik: Medain halk Selman'm mescidde olduunu duydu. Hemenoraya kotular ve etraf nda toplandlar. Derken orada bin kadar kii topland. Selmanayaa kalkt ve: Oturun... oturun... dedi. nsanlar oturunca Yusuf Suresini at ve okumayabalad, bunun zerine birer birer kalkp gitmeye baladlar. Derken orada yz kadar kiikald. Selman fkelendi ve yle dedi: Ssl, parlak szler istiyordunuz; ben size Allah'nkitabn okuyunca kalkp gittiniz!

Allah hakk iin syle ey nefis! Buras Hak meclisidir. Bana doruyu syle. Allah'nkitabn dinlediinde titremediin, ama sana bir iir okuduumda titrediin, delirdiin,halden hale girdiin oldu mu? Dedi ki: Allah'a yemin ederim ki, her zaman ki dinim veedebim budur. Sana daha fazlas n da syleyeyim: Allah'a yemin ederim ki,u andabulunduum halden bana daha a r geleni udur: Kur'an okuduum zaman beni bir yorgunluk, bir bkknlk alr. Sana derim ki: Vallahi, bir ey yapacak gcm yok. Artkzayfladm. Zihnim yoruldu. Beni bundan uzak tut. Sen de mushaf elinden brakr, dilinleokumay durdurursun. ok gemeden, senin szlerinden veya ba kalar nn szlerindenherhangi bir sanat dal yla ilgili szlerine dikkatini ekerim. Sen de hemen azn aar onlar syler. Mr ldanr, terennm edersin. Gayet ak c bir ekilde, yaln olduunu dndnen gzel tarzda, nefsi memnun edecek ekilde okursun. Sen de en kk bir yorgunluk vebkknlk grlmez. Eer tembellik ve bkknlk gerekten benden kaynaklansayd , o s radasana yans trdm.

Aksine, Kur'an'a kar ar davranr. Kur'an' okuma hususunda seni tedirgin ederimki okumaya-sn ve ben de dinlenmi olaym. Ayn durum sebat edilmesi gerekenibadetlerin virtleri iin de geerlidir. Bu da benden sana ynelik bir aldatmadr. Sencemminin hali byle olur mu? Hayr, Allah'a yemin ederim ki, Allah'n kelam mmin iin her eyden daha lezzetli gelir. Onu dinlemeye can atar. T pk susuz insan n berrak suya

komas gibi. "Biz Allah'tan geldik ve yine O'na dneceiz." mann eksikliinden, dahadorusu imann yok olmasndan dolay, bizim hakkmzda bu felaket ifadesi kullanlsayeridir.

Ey nefsimin bedbahtl.. Ah, hasret! ve ey zntm!... Allah'a yemin ederim, kakere Allah'n kelamndan bir ayet dinledim de ona kar bir yk-snme hissettim, zerimearlk kt, azmda geveledim. Allah'a yemin ederim ki, okiir dinledim de kulamaho bir name gibi geldi.

Vallahi korkuyorum, ey dostum! Nefsim iin korkuyorum ve benim gibi olanlar iin.Korkuyorum ki ismi mminler divanndan kar lp yce Allah'n haklar nda ylebuyurduu kimselerin divanna yazlsn: "Ve iza zukirellahu vahdehu imeazzet kulu-

bullezine la yu'minune bi'l ahireti ve iza zukirellezine min dunihi iza hum yestebirun /Yalnz Allah anld zaman, ahirete inanmayanlar n kalpleri buruur. Ama O'ndan bakalar anlnca, onlar n sevindikleri grlr." (Zmer,45) Ben, ssl


24/108

ve aldatc szlerle masal anlatan masalc lar n szlerini buna benzetirim. Nitekim onunszlerini dinlediim zaman, titreyerek yerimden kalkar "aba..." derim ve bunun ok gzelbir sz olduunu sylerim. Yani Allah adna yemin sylemi olurum. Melun eytanmdurmadan beni oynatr, raks ettirir. Tpk maymun sahibinin maymununu oynatmas gibi.Bana ihtiyac kalmaynca da bir amar indirerek beni yere serer. Benim gibi kurtuluu azolan biri kalkp bir rida ile zerimi rter, ta ki beni serbest brakmcaya kadar. Kalkar m ben,

iyice zayflam olarak. Kukusuz yceler alemi (mel-i a'la) dinim ve aklmla ilgili gemiimitibariyle beni teselli eder.

Gece Uyan k Kalmann Sonu: Sabah Namaz nn Zayi olmas Gecenin sonuna do ru ben ve benim gibi insanlardan oluan kt topluluk uyuruz.

ok raksettii-miz iin yorgun dm oluruz. Biraz uyur uyumaz sabah vakti girer. Kalkar ve abdest al r z, o da abdest denilecekse!.. Sonra yapabilirsek u mescide geliriz. Yoksagenellikle bu halde olanlar evlerinde "Kevser suresi" ve "Fatiha suresi" okuyarak alel acelesabah namaz n yle byle klar. Kunut duas ise vacip olmad iin okumam. Gerektennamaz klarken ok seri bir ekilde yeri gagalam gibi olurum. Sonra dinlenmek iinkuluk vaktine kadar yataa uzan p uyurum.

mam' n Arkas nda Namaz K lmak Gafile Ar Gelir:Heyhat! Allah'a andolsun ki, Allah'n yolu byle deildir. Eer benden ba kasndan

daha muvaffak olsam, bu sefer abdest al r, mescide giderim. Mescide girdiimde, bana,insanlar namaz kld, denir. Bu bana znt vermez ve cemaatle namaz karm olmay fazla bytmem. Bilakis namazm klar, kar m. Sanki bir ey karmam gibi. Kalpneeli ve sevinli olduu halde hal diliyle adeta yle derim: Mescide gelmekle cemaatsevab n kazand m gibi, Allah, beni imam'n bktr c uzatmas ndan da kurtard. Yok eer

mam'n arkas nda namaza durmaya yeti irsem, bu esnada iki halden birinde olurum:Eer, her eyle ilgili olarak kalbim huzur iinde ise, bu, nceki gecenin neeyle geirilmi olmamdan dolaydr. Gece boyunca dinlediim gzel szlerin ve iirlerin etkisiyledir. Btnnamaz m bunlar n etkisinde geiririm de imam neyi kldrd, hangi sureleri okuyup namazkld farknda bile olmam. Sadece insanlar n bir eyler yaptklar n grrm, ben de onlar nyaptklar n tekrarlar m. Onlar rkua giderler, ben de rkua giderim. Secdeye giderler, bende secde ederim. Ayakta dururlar, ben de dururum. Otururlar, ben de otururum. Ya da-ikinci bir hal olarak da- uyku tutar beni. Bu halde ikenmam'n namaz bir an ncebitirmesini beklerim.mam'n kraati bana a r gelir. Kendi iimdemam'n gybetini yapar,ona kzar m ve derim ki: Ne ar adam; baksan za Hair ve Vaka surelerini okuyor. nfitar ve Fecr surelerini okusayd ya. stelik Hz. Peygamber (s.a.v.) namaz n hafif tutulmasn emretmiken? Bu imam'n yapt snnete ayk r dr... gibi laflar ederim, la havle... eker, lailahe illallah...derim. Ama btn bunlar, Allah iin deil, baka bir ey iindir.

Vecde Gelen Ki i... ve eytan... Allah'tan utanmyor musun ey nefis! Dn akam sen de il miydin, eytann

maskaras ve oyunca olan?! Boynuna binmi, pereminden tutmutu? Bu hallerintmnde sen, zevk al yordun. Hi kukusuz bu byk bir felaket, tahammlfersa bir afet,lmcl bir hastalk ve mahveden bir musibettir. Ki Allah'tan baka kimsenin bunu yoketmeye gc yetmez. Bu hallerin tmnde ben, Allah ile beraber, Allah iin ve Allah

ileydim diyorum! Allah akyla kendimden geip lsz szlerde bulundum, Allah'a vasloldum, Allah iin dedim ve Allah bana dedi, diyorum! Byle sapkn cahilleri, benzerleriayplar da : Benim halimden dndnde niin bana sormad n? derler. Eer sorsa mutlaka


25/108

rezil olur. Cevap vermesi farz edilse de, yalanc kii sorulan ey hakknda buna benzer eyler syler. Sonra eytan da zihninde canland rd, iinde belirginletirdii hayallerleonu destekler, o da bunlar dile getirir.

Yce Allah yle buyurmutur: "Ve inne' eyati-ne leyuhune ila euliyaihimliyucadilukum. Ve in eta'tu.mu.hiim innekum le murikun / Andolsuneytanlar velilerine,sizinle mcadele etmeleri iin vah-yederler, telkinde bulunurlar. Eer onlara itaat eder-seniz, bu takdirde siz mrik olursunuz." (En'am, 121) u eytann velisi, onun diliylekonuur, ona itaat eder. bylece irk ehlinin arasna katlr. Mrikleri veeytann velileriniihtiva eden, kapsayan meclislerden uzak dur. "inne veliyyiyella.hu'ilezi nezzele'l kitabe vehuve yetevella's salihin / phesiz ki, benim velim Kitab indiren Allah'tr. Ve O btn salihkullar n veli edinir, koruyup gzetir." (Araf, 196)

Keif ve vcut ehli olaneyhim bana anlatt: Gzleri grmeyen, salihlerden bir adambir gece mzikli bir toplantya katld. Gzleri grmeyen adam: u blis'tir, topluluunaras na bir kei suretinde katld. Onun topluluu birer birer kokladm grd. eyh dediki: Gzleri grmeyen adam oturdu ve cemaati batan baa oturu ekilleri, zerlerindekielbiseleri ve biimleriyle vasf etti veyle dedi: Gryor musun, melun, onlar n zerine

yryor ve onlara bakyor. Sonra yle dedi: Banda krmz balk ve sar k bulunan,zerine ihram atan birinin yannda durmu. Oraya bakn. O tarafa baktk ve aynen gzlerigrmeyen adam n vasfettii gibi olduunu grdk. Gzleri grmeyen adam dedi ki:Melun'un u adamn yannda durduunu gryorum. Sonra, ona boynuzuyla vurmakistiyor, dedi. Sonra yle dedi: imdi ona galip geldi ve boynuzuyla vurdu, dedi. Birdensyledii adamn bardn ve bir hale girdiini, ayaa kalkp lsz szler sylemeyebaladn grdk. O ayaa kalknca mecliste bulunanlar da aya a kalktlar. O adam itebu haldeydi. Allah'n u sz ne gzeldir: "ve ma allemnahu' i're vema yen-bei leh / BizOna iir retmedik. Bu Ona yaramaz da." (Yasin,69) Allah'n Resulne layk grmediibir hasletten uzak dur. Yce Allah yle buyurmutur: "n huve illa zikrun ve Kur'anunmubin / O, ancak bir zikir ve apak Kur'an'dr." (Yasin, 69)

Mrid'in Makam Allah sana hayr ve bereket versin ey nefis! Hakk ikrar ettin, Hakka boyun edin.

Dedi ki: Hak, tabu olmaya her eyden daha lay ktr. Allah'a yemin ederim, Selman- Farisidoru sylemitir. Ebu Medyen de. Ki yle demitir: Mrid, istedii her eyi Kur'an'dabulmad srece Mrid olamaz... Bu Mrid'in makamdr. Bir de Arifin makamn dn!Efendisinin sznn dndaki bir sze nfuz eder mi?!

Mzikeyhlerden mzik dinleyenler iki durumdan biri zere olurlar. Birincisi, mzik

dinlemesi, makamlarda temekkn etmesinden nce olur. Bu vakitte bize gre mzikdinlemek haramdr. Ya da bizim baka yerlerde anlattmz artlarda ve makamlarda te-mekkn etmesinden sonra dinler. Bundan da onun makamdan daha a a ve alt bir makama o da nefsinin haz almas iin indii bilinir. Bu yzden kar latmz ve mziklemegul olan, ama bundan nce byle d nmeyen baz eyhlere bunun nedenini sordukve dedik ki: daha aa mzik makamna yerleen eyh, nefsinin hazz iin inmitir. eyh- Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir- dnyevi nefsine merhameten mzik makamnainmitir ve mzii ereflendirmek iin mzik dinlemeye koyulmutur. nk mzik ariflerleereflenir, arifler onunla ereflenmezler. Bylece eyhin mzik makamna inii, Hakknkullar na inip "tevbe eden yok mu onu balayaym" demesi gibidir. Biz, Hakkn bizeinmesiyle erefleniriz, O bizimleereflenmez. Ama bu, eyhin yce bir makamda olmas durumunda geerlidir. Ama bu da yce makamdaki bir eyhten nadiren sad r olur. Eer


26/108

Allah onu uzun sre bu makamda tutarsa ve eyh de makama yerlemi bir arif olursa,kendisinin kovulduunu ve mzik dinleme makamna dnnn Allah'n, onun iledii bir gnaha verdii ceza olduunu, bu yzden mzikle cezalandr ldn bilir. Halini ancakonda bulur. Allah'n bir mekri ve yava yava akbete uratma plan olarak onu yitirdiizaman, arar ve nefsi iin alar. Nefsinin meylettii hususu ara tr r. Sonunda ka nlmas mmkn olmayan zorunlu bir gnah bulur. Allah bize ve size afiyet ridasn giydirsin. Bizi

ve sizi yksek, stn mertebelere yerletirsin. Bizi ve sizi, mzik dinlemeye yatkn, onu alphaz alan kulaklar olan, dolaysyla kalpleri bo, elenceye dalan kimselerden eylemesin.Ey nefis! Sana bundan ba kasn arz edece im. Dedi ki: Ne gzel hallerdir bu gibi haller.Bunlar ifa ve ila gibidir. nk bizim Allah'a giden yollar ancak derecelerini izlemeklekat etmemiz mmkndr. Ykseliimiz de ancak onlar n miralar yla sz konusudur. Biz,onlar n halleriyle hakk gerekletiririz. Onlar n halleri Hakka ulatr cdr.

Nefsime dedim ki: Evet, ite u Ebu Derda'dr (r.a.). Biz Ahmed b. Cafer b.Hamdan'dan rivayet ettik: ona Abdullah b. Ahmed b. Hanbel babasndan rivayet etmi: oda smail'den duymu, ona Eyyub es-Sahtiyani, Ebu Kulabe'den rivayet etmi: Ebu Derda(r.a.) dedi ki: Sen, Kur'an'n eitli ynlerinin, boyutlar nn olduunu grmedike btnylefakih olamazsn, Kur'an' derinliine kavrayamazsm. Allah adna insanlara fkelenmedike,sonra nefsine bak p ona, insanlardan daha ok fkelenmedike tam fakih olamazs n, diniderinliine kavrayamazsm.... Ebu Derda (r.a.) kendisine ilim verilenlerden biriydi.

Allah iin syle, ey nefis! Hibir zaman Ebu Der-da'nm iaret ettiin gibi oldun mu?Dedi ki: Bu durumun baz zere oldum, tm zere deil. Zaman zaman bu hali yaadm,her zaman de il. Ona dedim ki: Fkhta eksikliinin oran, o konuda yetersiz kalnnoranyla balantldr. Cehaletin buradan yesermi tir. Dedi ki: Doru syledin, fakat onunszn biraz daha a kla. nk szlerinde mcmellik vardr. Ona dedim ki: Evet, duydumve uyacam. "Sen, Kur'an'n eitli ynlerinin, boyutlar nn olduunu grmedikebtnyle fakih olamazsn." szne gelince bu szn alt nda engin denizler, yksek s rlar yatyor. Bunlar n dayand direk ise, Kur'an, indii yeri ve iniini bilmektir. nk Kur'an,sadece u yazl ibarelerin ihtiva ettiinden ibaret deildir. Bunun esasn zetoluturmaktadr.

Kabz, Bast, Korku ve Umut vd...Ey Nefis! Grp anlayann fakih, dinde derin kavray sahibi olmasn salayan ynler

ve boyutlar oktur; bunlardan iki veya tanesine deineceiz. Bunlardan biri,u andazerinde durduumuz mesele ve iir dinlemedir. nsan n bir ok hali vardr. Bu halleri"Kabz" ve "Bast" ad verilen iki hal erevesinde inceleyebiliriz. Buna istersen korku veumut ya da rkme ve nsiyet yahut heybet ve kaynama gibi isimler de verebilirsin.nsan

ne zaman arif veya makama yerle mi mrit yahut bu hallerden biriyle renklenmi olarakvasf edilirse, bir kulun bir etken ya da bir sebep olmadan bununla vasfedilmesi im-kans zdr. Ancak bir zaman bu ekilde vasfedilmesi baka. O da eyhlerin iaret ettiklerismak makamdr. Bu makamn zellii de, insann kendisinde kabz veya bast halinigrmesine ramen bunun sebebini bilmemesidir.

Muhakkikler, byle bir durumda yce Allah'n kendilerine snama amal bir tuzakkurmasndan korkarlar. Bir insan, ne zaman bu hallerden biriyle vasfedilirse, bununsebebine ve bu sebebin hakimiyet gcne baks n. Eer bunun sebebi Allah'n kitabndakibir ayet ise, hali, sahih ve salam bir temele dayanmaktadr.

Aklayacak olursak: Nefis, Kur'an'n mahalli deildir. Tabiat ve hakikati gerei nefse

Kur'an ar gelir. Bu konu biraz ayr ntldr. Kur'an, btn hakikatleri ierir, nefis de buhakikatlerden biridir. Dolaysyla nefsin de Kur'an'da bir paynn olmas kanlmazdr.Geride bir tek bu pay dierlerinden ayrmak kalyor. Eer nefis onu aldn iddia


27/108

etmeseydi, bu pay zikrederdik. Ancak bu iddia nedeniyle terk ettik.eytan, sende O'na aitbir halin olmasndan ok uzaktr. Sende, eytandan etkilenecek, telkin alacak tek eynefsindir. Nefis, Kur'an' tamaktan yz evirir, nk zayftr. Bu yzden Kur'an'dan,eytann ya da nefsin etkisiyle bir halin gereklemesi kesinlikle mmkn deildir. Budurumda halin aklda olduunu bilirsin. Akl ise ruhtadr, nefiste deil. Ruh meleinarkadadr. Melek de ilim, feraset, ilham, sa, ahiret, zikir, hak ve yakin sahibidir. Bu

yzden Kur'an'n etkisiyle sende meydana gelen hal esnas nda ilim sahibi veya sznettiim bu hususlardan herhangi birinin sahibi olman zorunludur. Nitekim Cneyd (r.a.) bugeree yle iaret etmitir: "Biz bunu Kur'an ve snnetle kaytl olarak rendik." Yce Allah'n Kur'an'da " phesiz bunda temiz ak l sahipleri iin.... Akl sahipleri iin... akle-denbir kavim iin... ayetler vardr..." buyurmaktadr.

iir ve Resulullah' n (s.a.v.) iirle lgili Verdii Haberler Bir hal,iire, mzie, ritme ve melodiye dayand zaman hevadan al nmtr. Heva,

nefiste yer alan bir zelliktir. Nefis,eytann arkadadr ve iir de onun flemesindendoar. Nitekim Resulullah (s.a.v.) bize bunu haber vermitir. Ancak Allah'n tevhidiyle,birliiyle ilgili olaniir haritir. Bu tr iir, nefsin vlen zelliklerinden biridir, aslndankaynakland srece. Melek, ruh iin ne ise eytan da nefis iin odur. Melek, bazsn zikrettiimiz vasflar itibariyle emin olduu gibi, eytan da onun tam kar t olarak byledir.Dolaysyla cehalet sahibi, ilim sahibinin kar tdr. Zan sahibi, feraset sahibinin kar tdr.Vesvese sahibi, ilham sahibinin kar tdr. Sa n sahibi, solun sahibinin kar tdr. Dnya,ahiretin kar tdr. Gaflet, hatrlamann, zikrin kar tdr. Batl, Hakkn kar tdr. phe,yakinin kar tdr. Gnah, itaatin kar tdr. Allah' varlklara benzetme (tebih), O'nu tenzihetmenin kar tdr. eitli mertebe-leriyleirk, tevhidin kar tdr. Daha bunun gibi bir okkar t kavramlar vardr ki, bunlar burada sayarsak, bu k sa risalenin boyutlar n aar.Bunlar detayl olarak aklamak geni bir blm ayrmay gerektirir. Burada ise biz baz

rnekler verme amacndayz. Kur'an'dan kaynaklanan her halin, kiiyi, dinlemesi oranndabu menzillerden birine ykseltmesi kanlmazdr. Kur'an'dan kaynaklanan mana,dinleyicisini, Kur'an'm indii anlamdan uzaklatr-maz. Kur'an okurken, mauku veya -iddiasna gre-dinde kz kardei olarak kabul ettii kadn ile ilgili tasavvur ettii hayal iindeil. Btn bunlar n artlar vardr. Ama iir ve mzikten kaynaklanan btn haller, kiiyiiaret ettiimiz derekelerden birine indirir.

Bunun srr udur: Kur'an'n kayna, Allah'n kutsal kelamdr. Bu kaynaa kesinlikleeksiklik, arptma kar maz ve byle bir ihtimali dnmek dahi caiz deildir. Kur'an',tertemiz olduunu kabul ederek almaktan ba ka bir ihtimal mmkn deildir.

iirin kayna ise kullar n, eksik ve arpk kelamdr. Kar k olmas hasebiyle eksiksiz

bir ekilde temiz olmas mmkn deildir.iirin varabilecei son nokta kar k olmasdr.Temizlii hibir zaman kemal dzeyinde olmaz. Hala iir, eksik ve kar ktr. Dolaysylaiirden ancak eksik ve kar k bir hal hasl olur; aksi imkanszdr. Bu, aralar ndaki kemaleermi ariflerin halidir ve ben onlarla konuuyorum. Byk nderlerin bir ou bunu kendinefislerinden bilirler. Ama iddia sahibi mritlerden olup, menzil olarak onlardan aa olanlara gelince, bizim szlerimiz onlarla ilgili deildir.

Bu yzden Ebu Yezid Bestami (r.a.), ariflerin mutlak anlamda mzik dinlemeleriyleilgili olarak yle demitir: "Mzik dinleyenlerin makam hakknda, onlar n tuzaadrlmler olduklar hkm verilir." Ebu Yezid, yeri tay etmekten, su zerinde vehavada yrmekten Allah'a snd gibi bundan da Allah'a snmtr. Allah'tan, kendisiiin, kendisine ait eylerden birini, yani srlar ndan birini hazrlamasn istemitir. Bu srlar,mzik dinlerken deiirse, Ebu Yezid gibi ondan Allah'a snmaz. Ebu Yezid mrithakknda yle der: "Mridin mzik dinlemeye meyilli olduunu grrsen, bil ki ondatembellikten izler vardr." Dikkat edilirse, mzik dinlemenin mrit-lerdeki mahallinin


28/108

tembellik, ariflerdeki mahallinin-se, snama amal tuzak olarak belirlemitir. Ebu Ye-zid'in(r.a.) szlerine yer vermemin nedeni, bu tarikata mensup bir mukallidin, benim mzikdinlemeyi inkar ettiimi duyduu ynnde bir haber almamdr. -Oysa ben gere i, itiraf edinceye kadar ona a klamtm- Dedi ki: taklit, taklit iledir. En iyisi, benim, mzikdinlemeye cevaz veren kadim eyhleri taklit etmenidir. Bu yzden Ebu Yezid'in szlerineyer verdik. nk kadimeyhlerdendir ve gr bizimkine uygundur.

iir ve arknn eriatta Msaade Edildi i Kadar yla Mubah olmas Gvenilir biri bana anlatt. eyhlik taslayan, gerek anlamda eyh olmayan biri, bizim

meclisimize devam ediyormu. Bizim mzikten, caiz oluundan konutuumuzu,makamlarda eksik oluunu, kiiyi hangi akbete gtrdnn akladmz dinlemi,kzarak meclisi terk etmi. Adam ve durumunu soruturdum. Dediler ki: O,bni Rakkakgibi eyhler mzik dinliyorlar, diyor. Dorusu bata neye aracam bilmiyorum:Tarikatn nde gelen ahsiyetlerini delil gstererek hakkn aleyhine hkm vermesine miaraym? Ki tarikatn nde gelen ahsiyetleri ancak Hak ile bilinirler, hak onlarla bilinmez.Onlar iin Hak ldr, hak iin onlar deil. Bu srf cehalettir, tamamen kr taklittir.limdedurumu bundan ibaret olan birinin nefsini kurtarmas beklenebilir mi? Ya da bakalar nnonun arac lyla kurtulmalar tasavvur edilebilir mi? Yoksa mzik dinlemekle ilgili olarakortaya koyduumuz gerekleri renememi olmasna m araym? nk biz, iir veark dinlemenin haram olduunu sylemedik. Aksine,eriatn msaade etti i llerdeiir ve ark dinlemenin mubah olduunu syledik. Sonra mzik dinlemenin makamlar iindeeksiklik oluunu akladk, menzilinin nerede olduunu belirttik. Onunla baka makamlar aras nda farka dikkat ektik. Tpk tevekkl ile zht arasndaki farka dikkat ektiimiz gibi.Yani tevekkl marifetine dayanan ey nedir, zhd ve makam hangisidir? Akladk. Yanibir sfata sahip olan kimse, bu s fatn makamna haiz olur ve bu makamn ehli iindebelirginleir. Bu risaleyi kendisine yazdm Ebu Muhammed Abdulaziz'den (r.a.), ancak

makamlara yerlemi muhakkik birinin bilecei hayret verici bir iaret duymutum. Buiaret "Vema kane li-beerin en yukellimehullahu illa vahyen ev min verai hicabin ey yursileresulen / Allah, bir insanla ancak vahiy araclyla veya bir perde gerisinden ya da bir resul gndererek konuur." (ura, 51) ayeti ile ilgiliydi. Allah raz olsun yle dedi: Buayetin srr "li beerin / bir insann..." ifadesindedir. Bir kimseye de beeriyet zellikleri galipgelmedike beer denmez." Bana gre, ayet hakk nda hayret verici ayr ntlara girmekmmkndr. Yusuf peygamberle (a.s.) gren kad nlar n szleri de buna ynelik bir iarettir: "Ma haza beeren. n haza illa melekun kerim / Bu bir beer deildir, bu ancakerefli bir melektir." (Yusuf, 31) Elimizde buna dair saysz delil vardr. te bunlar, EbuDerda'nm (r.a.) dikkat ektii Kur'an'n deiik ynlerinin ve boyutlar nn bazsyd.

badet ve TicaretBiri de seni Hakka dndrmesi, maietin hususunda halktan uzakla trmas, maietini

ve sak ndn ve umduun eylerle ilgili olarak sana garanti vermesidir. nk Kur'an senibyle davranmaya tevik eder. Ebu Derda da okuduu bir ayetle ilgili olarak byledavranm ve yle demitir: "badet ile ticareti bir araya getirmek istedim, bir araya gelme-diler. Ben de ibadeti alp ticareti braktm." Yce Allah'n Musa'ya (a.s.) syledii u sz debu hususu peki tirici mahiyettedir: "Her eyi benden iste. Hamuruna kattn tuza kadar."Bu, Salim'in Hz. Pey-gamber'den (s.a.v.) edindii makamdr. Bir yerde buna deinmitik.Bu, Onun kelamndan bir blmd. Nefis dedi ki: Hakk syledin. Eer aklm varsa bukadar bana yeter. Bildii halde amel etmeyene -yedi kere- yazklar olsun. Onun -Yani EbuDer-da'nn- szlerinde iki kelime bana gre aklanmas gereken mahiyettedir. Allah iininsanlara fkelenmesi ve nefsine fkelenmesi... nsanlara fkelenmek bir mkldr. Onadedim ki: Ey nefis! Senin sandn gibi deildir. Beni dinle.


29/108


30/108

ebeden vela tekum ala kab-rihi I Onlardan len birinin namazn ebediyen klma, kabrininzerinde durma." (Tevbe, 84) ayetinde iaret edilen kimselere yakn olacamainanyorum. Heyhat! Onun (s.a.v.), benim zerime kapanp pmesini nasl umabilirim. Olsaolsa, iinde bulunduum kt durumu ve uradm etin akbeti grd iin banaacyarak alard. Ah! Keke Resulullah'm (s.a.v.) benim zerime namaz klmasna izinverilseydi! Ne var ki, Resulullah (s.a.v.), Osman b. Mazun'u verken "O dnyadan bir ey

almad gibi, dnya da ondan bir ey almad." buyuruyor Bu demektir ki, Osman b.Mazun dnya iin almad, kalbinde dnya nimetlerine ynelik arzuya yer vermedi.Fakat, o almadan dnya mal ona geldi, o da kabul etti. zerinde tasarrufta bulundu.nce giysisinden giyindi, yumuak ekmeklerinden yedi. Evini yapt, buna ramenkalbinde btn bunlara yer vermedi. Bu, g yetirildii halde, caiz olan bir davrantr. uzaman mda makamlara yerlemi tahkik ve irfan ehli kimseler grdm. Ki byledavranyorlar. tah ekici pahal yiyeceklerden yiyor, lezzetlieyleri iiyorlar. En deerlielbiseler giyiniyorlar. Evlerinin binasn salam ve grkemli yapyorlar. Evlerinin tavanlar n ihtiya duyulmad halde ykseltiyorlar. Bu, byle davranmay emretmelerinden, gzelgrmelerinden ya da byle davranlmas durumunda sessiz kalmalar ndan kaynaklanyor.Nitekim, irfana kavutuktan ve makama yerletikten sonra bataki durumlar nadnmyorlar. Yani maiet kazanmaya ilikin sebepleri terk etmiyorlar ve de elbiselerineyama stne yama yrpm yorlar. Ben, bunun byle olmamasndan korkuyorum. nkOsman b. Mazun hakknda yle buyurulmu: "dnya senden bir ey almad, sen deondan bir ey almadn." Yani bu sz, alma ve emek verme ile ilgili olmamaldr. Bu me-seleyi bana izah et. Onun hali nas ld ve bu gn ariflerin bu hali uygun mudur? Onun hali,bunlar n halinden daha m iyidir? Yoksa arifler yoksul iken, nimetleri terk ediyorlarken,daha m iyiydiler? Evet, dedim.

Osman b. Mazun'un haline gelince; biz bunu ondan (r.a.) rivayet ettik. Dnyadangeni lde yararlandklar n sylediin ariflerin haline gelince; biz, Abdullah b. Ahmedb. shak'tan rivayet ettik. Ona brahim b. Muhammed b. Hseyin anlatm ki: Bize Rebi

er-Redeni anlatt. Ona bni Vehb, ona Yunus b. Yezid, ona bni ihab anlatm: Osman b.Mazun (r.a.) mescide girdi. zerinde izgili bir elbise vard. Elbise iyice eskimiti. Yrtkyerlerini tyl bir deriyle yamalamt. Resulullah (s.a.v.) onun bu durumu kar sndaduyguland. Ashab da duygulandlar. Buyurdu ki: "Yava olun! Bir gn gelecek, sizdenbirinizin bir giysiyi kar p bakasn giyerken, nne kasenin biri konulup biri kaldr lrken,kabenin zeri rtlr gibi evlerinizin duvarlar n deerli kumalarla rterken haliniz neolacak? Dediler ki: Ya Resulallah! Bunun olmasn ve bize bolluk ve rahat geimin isabetetmesini istedik. Buyurdu ki: Bu olacak ve siz bu gn onlardan daha iyisiniz.

Bu hadis, ey nefis! Senin sorduun iki grubun durumuna dikkatimizi ekiyor.teOsman' n hali. Zahiri olarak dnyalk bakmndan fakirdir. Bu da dnyadan bolcayararlanan ariflerin halidir. Yce Allah, darlk ve zorluk halinin insan iin, konfor vebolluktan daha hayrl olmasn ngrmtr. Allah'a yemin ederim, ey nefis! Seninyledediini grr gibiyim: Bu meclisin ehlinin-sekin sahabelerin, Allah ariflerinin ve varlkhakikatlerine gerekten ulamlar n meclisinin-, Allah Resul (s.a.v.) refah ve bol nimetmanzaras n tasvir edince tatl bir rperti geirdiler ve bunun ne zaman olacan sordular.Bu kdarlk bir aklamayla sevindiler. Ben de onlar gibi bu menzile razym. Nefislerinidnya nimetlerinden geni lde yararlandran arifler de yle. Bunun zerine nefse dedimki: Parlak klar saan Peygamberlik kandiline kar gzlerin ne kadar da krdr! Dedi ki: Allah Resul (s.a.v.)in szlerini grmyor musun? O, bu szleriyle zahiren, nimetlerininsanlar Allah'tan alkoymadn, bedbahtlk ve darln da alkoymadn anlatyor, yeter ki kulun kalbine Hak galip gelsin. nk Peygamberlerin ve velilerin cennette giyecek,

yiyecek, iecek, cinsel birleme, binek ve mizah olarak ulatklar nimetten daha a r vedaha byk bir durum sz konusu olamaz. Buna ramen bu byk nimet onlar kesinlikle Allah'tan alkoyamaz. Bunun da iki byk srr vardr.


31/108

Kisra ve Sezar' n Mlknn Fethedilmesinin MjdelenmesiOna dedim ki: Ben, bunun insan Allah'tan alkoymadn kabul ediyorum. Fakat

Resulullah (s.a.v.), Allah' gerekten anlad klar ve hallerin insan Allah'tan alkoymadn bildikleri iin "bunun olmasn, dolaysyla konfora kavumay istedik." diyenlere, "bu

olacaktr", diyor. Yani, dnya nimetlerine geni lde kavuacaklar n belirtiyor. Kisra veSezar'

risaletu ruhi'l kuds fi muhasabeti'n nefs (nefis muhasebesinde kutsal ruh risalesi)

Documents