fq. 1

Rishikimi i plan programit

mësimor

Shkolla e mesme ekonomike në

Gostivar

Përgatitur nga:

Bekim Imeri

fq. 2

I. RESYME EKZEKUTIVE

Turizmi është një fushë e punës intensive me punëtorët që marrin pjesë në sektorë të

shumtë që në mënyrë kumulative përfaqësojnë industrinë e turizmit. Punët në turizëm

kërkojnë një hapësirë të aftësive të vendosura nga poshtë lartë. Në vitin 2010, turizmi

global ka numëruar për më shumë se 235.000.000 vende pune (ILO, 2010). Vendet në

zhvillim në përgjithësi vuajnë nga mungesa e një fuqie punëtore të trajnuar lokale, dhe

punëtorët vendorë zakonisht mbajnë punët më të ulëta si folës tereni, mbajtës shtëpie, dhe

shërbyes ushqimi, dhe më pak në pozicione menaxheriale dhe pozita të tjera të larta që

mbahen shpesh nga emigrantët. Zbatimi i një nisme të fortë te zhvillimit të fuqisë punëtore

është një rrugë për të bërë dallimin në mes të tregjeve të turizmit dhe institucioneve

multilaterale dhe iniciativat private janë duke ndihmuar vendet në zhvillim të nxitur për

edukimin në aftësitë e nevojshme për të përmbushur kërkesat e turistëve ndërkombëtarë.

Turizmi ndjek "gjurmët" turistike-s; që është, seria e bashkëveprimit të tyre me firmat dhe

përfshin segmente të shpërndarjes, të transportit, banesën(strehimin), dhe segmente të

ekskursionit.

Projekti i BE-së "Zhvillimi i produkteve të integruara turistike për rritjen e qëndrueshme

ekonomike të rajoneve te Gostivarit dhe Korçës " në Maqedoni, kërkuar për të ndihmuar

komunën e Gostivarit, në përgjithësi, dhe kompanitë me bazë sektoriale në mënyrë më

specifike, në mënyrë që të mund të përmirësojnë pozicionin e tyre konkurrues në treg.

Për ta bërë këtë, Karriera Ime, një OJQ lokale ka zhvilluar një model transformues duke

përfshirë ndryshimin e planit mësimor edukativ të Shkollës së Lartë Ekonomike si një

"furnizues" kryesor i fuqisë punëtore të talentuar për sektorin e turizmit. Sipas konsulentit

nuk është e drejtë, nëse investimi i nevojshëm në infrastrukturë të kompletohet nëse nuk ka

fuqi punëtore të kualifikuar për të mbështetur një rritje të tillë. Kjo është arsyeja që Karriera

Ime ka filluar bashkëpunimin me Shkollën e Lartë Ekonomike në Gostivar që të paraqesë

plan program të ri në menaxhimin e turizmit dhe të mikpritjes që studentët e regjistruar në

shkollë mund të vendosin në qoftë se ata duan të ndjekin një karrierë në sektorin e turizmit.

Plan programi i ri është zhvilluar (futur) kurse të reja të cilat do të jenë të renditura si lëndë

zgjedhore në Shkollë por mund të merren nga studentët e nivelit të larte(sipërm).

fq. 3

II. HYRJE

a. Informata themelore

Gostivari shtrihet në luginën e Pollogut, dyzet e pesë minuta vozitje me veturë nga Shkupi.

Toka është pjellore. Komuna është e rrethuar me male të larta, Sharri, Bistra dhe Mali i

Thatë. Lumi më i madh i Maqedonisë - Vardari ka burimet e tij këtu. Gostivari ndodhet në

rrugën e Korridorit 8,i projektuar për t'u lidhur nga Varna në Shkup dhe Tiranë. Bujqësia dhe

bagëtia kanë kontribuar në ekonominë lokale. Numri i banorëve të qytetit është rritur

vazhdimisht, prej rreth 2.000 në 1874 në 7,832 në 1948. Sot Komuna e Gostivarit ka 35

vendbanime të banuara me një popullsi të përgjithshme prej 81,035 prej të cilëve 35,847

jetojnë në qytetin e Gostivarit. Komuna është në mesin e më të mëdhenjve në Maqedoni.

Gostivari ka një nga normat më të ulëta të aktivitetit në Maqedoni. Kjo ndikon drejtpërdrejt

në shkallën e ulët të punësimit. Rritja graduale e papunësisë ishte rezultati më i shquar i

transformimit të ekonomisë së Gostivarit. Rënia e ish-ndërmarrjeve socialiste të Gostivarit

ka rezultuar në një humbje prej më shumë se 4,900 vende pune. Edhe pse industria e

madhe në Gostivar nuk pushoi së ekzistuari brenda natës, rënia e saj ishte një ndër veçoritë

më dramatike të tranzicionit. Në të vërtetë, sot në Gostivar punojnë një numër i caktuar

njerëzish. Numri i vendeve të punës të regjistruara zyrtarisht në Gostivar është pothuajse i

përgjysmuar që nga fillimi i 90-së. Punësimi zyrtar në Gostivar është shumë i ulët, vetëm

10,087 persona. Duke pasur parasysh se ka 51.063 persona të moshës 15 deri 64 vjeç,

atëherë ne kemi një normë të habitshme të ulët te aktivitetit prej rreth 21,3%, ndër më të

ulëtat në vend.

Shumë prej atyre që janë të punësuar janë vende pune në sektorin publik, ose në kuadër të

administratës komunale, apo në institucionet shëndetësore, sociale, kulturore, arsimore dhe

institucione gjyqësore. Në fakt, punëdhënësi i vetëm më i madh në komunën e Gostivarit

është spitali lokal me rreth 650 të punësuar, e ndjekur nga SHLP "Mavrova", me 360. Organe

të ndryshme të punësimit në administratën komunale rreth 100 persona, ndërsa ndërmarrja

komunale për Ujësjellës "Komunalec " ka të punësuar 200 njerëz.

Për më tepër, Gostivarit i mungon fuqi punëtore e kualifikuar që do të bënte lëvizje të

aktiviteteve ekonomike të komunës në një vlerë më të shtuar dhe më të lartë të prodhimit

dhe të shërbimeve. Duke pasur parasysh nivelin e ulët të arsimit në Gostivar nuk është për

t'u habitur që pak njerëz janë të punësuar. Në mesin e atyre të cilët janë të regjistruar si të

papunë, vetëm një pjesë ka diploma universitare (2%). Rreth 21% e punëkërkuesve kanë

diplomë të arsimit të mesëm, të tjerët 77% kanë diplomë nga shkolla fillore.

fq. 4

Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (NVM-ve) përbejnë më shumë se 99% të gjitha

subjekteve afariste në Gostivar. Ka vetëm shtatë kompani që kanë të punësuar në më

shumë se 100 punëtorë. Numri i kompanive që kane të punësuar në më shumë se 10

punëtorë është gjithashtu shumë i ulët, jo më e madhe se 40-50. Ato të cilat mbizotërojnë

janë pronarë të vetëm apo kompani të angazhuara në tregtinë e vogël dhe shërbimeve të

punësuar 2-4 persona, duke përfshirë edhe pronarin dhe menaxherin. Sektori i ndërtimit

dhe aktiviteteve të lidhura siç janë; prodhimi dhe tregtimi i mobileve, dritaret, dyert,

dyshemetë pajisjet e banjave, si dhe përpunimin e materialeve të ndryshme të ndërtimit

(mermer, çimento, dhe granitit), është pjesa më e gjallë e ekonomisë. Arsyeja kryesore për

këtë është kërkesa e madhe në emër të emigrantëve të Gostivarit. Gjerësisht duke referuar

në atë si mysafir-punëtorë, këta njerëz investojnë një pjesë të kursimeve të tyre të fituara

jashtë vendit, ndërtimin e shtëpive ose blerjen e apartamenteve në vendlindjen e tyre në

Gostivar. Sipas statistikave zyrtare, 295 banesa private me një sipërfaqe mesatare prej 69

metra katrorë dhe çmimit mesatare prej 31,000 € janë ndërtuar në komunën e Gostivarit në

2004. 67 vetëm në Shkup dhe në Tetovë jo shumë banesa të ndërtuara në atë vit. Sektorët e

ndërtimit dhe të ndërtimit të cilat janë të lidhura, janë forca shtytëse për ekonominë e

Gostivarit në vitet e fundit.

Investimet e huaja janë të ulëta në parandalimin(pengesën) e qytetit dhe ekonominë e saj

nga qasja në teknologji të reja dhe know-how(din-si).

b. Sektori i turizmit

Industria e turizmit në Maqedoni është e përfaqësuar nga dy shoqata të mëdha. Shoqata

Hoteliere e Maqedonisë- HOTAM bashkon 56 hotele nga 180 hotele në Maqedoni dhe 26

anëtarë të tjera të nxjerra nga restorantet, kompanitë e transportit dhe fakultetet e

turizmit, në një shoqatë aktive që përfaqëson interesat e akomodimit ( strehimit) dhe

shërbimeve hotelerie. Shoqata e Agjencive të Udhëtimit të Maqedonisë (ATAM) ka 72

anëtarë e cila është përgjegjëse për shumicën e agjencive të udhëtimit në Maqedoni. Me

përjashtim të një numri shumë të vogël (4-6), të cilët ofrojnë një shërbim përbrenda turistik,

udhëtimi jashtë caqeve është biznesi kryesor i anëtarëve.

Shoqatat e sektorit privat - Hotelierët dhe agjentët e udhëtimit kanë ardhur në përfundim të

disa kritikave se si janë të paefektshëm dhe nuk i përfaqësojnë sektorët e tyre qeverisë.

Ndërsa Shoqata Hoteliere e Maqedonisë mund të konsiderohet si i paefektshëm nga disa

hotelierë, ajo është duke bërë përpjekje shumë pozitive për të zgjeruar sezonin, promovojnë

Maqedoninë, dhe për të krijuar produkte të reja turistike. Megjithatë, forca e tyre financiare

është diskutabile dhe e pamjaftueshme për të marrë ndonjë aktivitet të njëanshëm

promovues për promovimin e turizmit hyrës të Maqedonisë. Për këtë arsye, këto aktivitete

kryesisht mbështeten në përkrahjen e sektorit publik i cili nga ana e tij është minimale dhe e

pakoordinuar.

fq. 5

Madhësia e segmentit të tregut:

Në termat e PBB-së, madhësia e tregut të turizmit dhe të mikpritjes mund të vërehet vetëm

përmes pjesës së PBB-së të hoteleve dhe restoranteve për shkak të mungesës së të dhënave

zyrtare për turizmin.

Tabela 1: Kontributi i hoteleve dhe restoranteve në GDP totale (në çmimet aktuale, në

miliona)

Viti Denarë EUR Përqindja

2002 4.088 66,47 1.7%

2003 4,653 75,65 1.85%

2004 4,172 67,83 1.57%

Eshtë e nevojshme për t'u theksuar se vlerat në tabelë nuk përfshijnë të gjitha segmentet që

janë pjesë e "paketës turistike", të tilla si transporti dhe se ajo nuk ka ndarë të ardhurat e

restoranteve të krijuara vetëm nga turizmi.

Pjesa hoteliere dhe restorantet "në PBB u rrit me 1,85% në vitin 2003, por ka rënë në 1,57%

në vitin 2004 për shkak të numrit të reduktuar të turistëve dhe netëve të kaluara në

Maqedoni atë vit. Gjatë vitit 2005 hotelet dhe restorantet "në vlerë nominale është rritur,

por më pak se rritja e PBB-së të raportuar duke reduktuar kontributin e saj në raport me

PBB për 1,49%.

Për sa i përket pjesës së fluksit të përgjithshëm të të ardhurave valutore, duhet të theksohet

se rritja në turizëm bëhet në një normë më të shpejtë se fluksi në total nga shërbimet si një

tërësi.

Pjesa e turizmit në rrjedhat e përgjithshme hyrëse nga shërbimet në Maqedoni

Burimi: SSO, Libri vjetor Statistikor i Republikës së Maqedonisë, Shkup, 2006

fq. 6

Sa i përket volumit, industria mund të analizohet nëpërmjet numrit të ardhjeve turistike

(numri i qëndrimeve në akomodimin e regjistruar) dhe natë të kaluara. Numri i turistëve të

huaj i bazuar në numrin e regjistruar të qëndrimeve në banesa është rritur në mënyrë

dramatike në vitet e fundit, pas problemeve të rajonit, nga 99.000 në vitin 2001 në 202,000

në vitin 2006. Në total dy vizita dhe natë janë ende rreth 10% më e ulët se në vitin 2000 dhe

për shkak të regjistrimeve të shumta, gjatësia kuptimplotë e të dhënave të qëndrimit nuk

mund të nxirret nga këto shifra. Duhet të theksohet se ardhjet turistike nuk nënkuptojnë

numrin e turistëve, si 1 turist të mund të regjistrohet më shumë herë gjatë një qëndrimi.

Disa vlerësime të bazuara në një anketë të një viti (2004), zbatohet përmes vargut 2000-

2006, sugjerojnë se mes 930.000 dhe 1.020.000 turistë e vizituan Republikën e Maqedonisë

në vitin 2006.

Tabela 2: Vëllimi: të hyrat nga turizmi dhe netët e kaluara

Numri i turistëve të ardhur Numri i netëve të kaluara

Viti Totali Të vendit Të

jashtëm

%

turistëve

të

jashtëm

Totali Të vendit Të

jashtëm

%

Turistëve

të

jashtëm

2000 632.523 408.507 224.016 35,42% 2.434.639 1.940.772 493.867 20,29%

2001 333.308 234.362 98.946 29,69% 1.254.582 1.041.831 212.751 16,96%

2002 441.712 318.851 122.861 27,81% 1.850.384 1.575.664 274.720 14,85%

2003 583.151 325.459 157.692 27,04% 2.006.867 1.660.667 346.200 17,25%

2004 465.015 299.709 165.306 35,55% 1.865.434 1.504.845 360.589 19,33%

2005 509.706 312.490 197.216 38,69% 1.970.041 1.527.053 442.988 22,49%

2006 499.473 297.116 202.357 40,51% 1.917.395 1.474.550 442.845 23,10%

Burimi: ZSHS

Vendet fqinje sigurojnë pjesën më të madhe të vizitorëve, ndërsa vizitorët e Evropës

perëndimore dhe të Amerikës së Veriut kanë shpenzime më të larta për një vizitë. Ka një

nivel të shëndetshëm të vizitorëve të përsëritur që janë ndarë të kënaqur me përvojën e

vizitës.

fq. 7

Tabela 3: Top 15 Burimi i tregut për strehim Regjistrimet – 2006

Radhitja Shteti Regjistrimi 2006 % e ndryshuar qe

2000

1 Serbia & Mali i Zi 38,208 8

2 Greqia 30,835 45

3 Bullgaria 17,421 -37

4 Shqipëria 16,188 -35

5 Sllovenia 9,228 75

6 Kroacia 8,817 90

7 SHBA 8,275 -46

8 Turqia 7,804 17

9 Gjermania 7,659 -26

10 Britania e Madhe 5,318 -21

11 Italia 4,651 6

12 Bosnja &

Hercegovina 4,240 131

13 Holanda 3,809 -44

14 Austria 3,490 36

15 Franca 3,133 -34

Të dhënat e shpenzimeve tregojnë një shpenzim të përqindjes jashtëzakonisht të lartë mbi

akomodimin. Nga 85% e vizitorëve të marrë parasysh ata marrin shumë të mirë të parave,

kjo nuk është marrë parasysh për të reflektuar në çmimet e larta duke u ngarkuar , dhe më

saktësisht jo një çmim më të ulët se shpenzimet e zakonshme në aktivitete të tjera.

Mungesa e opsioneve argëtuese në vend dhe veçanërisht një ofertë e varfër e shitjes me

pakicë, në formën e zejtarisë dhe suvenireve, është dukshëm një prej arsyeve të kësaj.

Vizitorët i vlerësojnë mundësitë e ekskursioneve shume lartë - 94% i konsiderojnë ata të

mirë ose shumë të mirë. Në mënyrë të ngjashme tërheqjet natyrore të vendit janë vlerësuar

me 74% në nivel të lartë shumë i mirë dhe 25% nivel të mirë. Megjithatë, ekziston një

mendim disi më pak pozitiv për mjedisin, me 40% në shumë të mirë dhe 47% të mirë. Ky

është një pasqyrim i mundshëm i menaxhimit të dobët të mbeturinave në shumë pjesë të

vendit.

fq. 8

Tabela 4: Shpenzimet e vizitorëve të jashtëm

Shumica e udhëtimeve janë te rezervuara ose në

mënyrë të pavarur ose jo para-rezervuar d.m.th

udhëtim rasti. Kjo tregon ose mungesën e marrëveshjes

të paketave në dispozicionin ndërkombëtar ose më

tepër ka të bëj me atë se Maqedonia është parë si një

vend i arritshëm për të udhëtuar në mënyrë të pavarur.

Të dhënat për strehim banim janë të pamjaftueshme

për të ndihmuar në vlerësimin e nevojave për një strehim shtesë për të përmbushur

kërkesat në të ardhmen. Në këtë mënyrë mungesa e këtyre të dhënave nuk ndihmon në

identifikimin e problemeve lidhur me akomodimin sezonal.

Qasja në Maqedoni dhe infrastruktura

Niveli aktual i çmimeve të udhëtimeve ajrore të pasagjerëve është një pengesë për rritjen e

turizmit. Zbatimi i Strategjisë Kombëtare të Aviacionit do të hapë rrugën për largimin e

pengesave të tilla. Rrugët dhe rrugët ujore, me përfundimin e ndërtimeve të planifikuara

dhe disa përmirësime do të jetë i përshtatshëm për zhvillimin e turizmit të paraparë.

Hekurudhat luajnë një rol shumë të vogël në fushën e turizmit në të tashmen dhe nuk do të

jetë një kontribues i rëndësishëm për një periudhë afatmesme. Informacioni i shënuar është

praktikisht jo ekzistues.

Produktet dhe shërbimet e turizmit

Në Komunën e Gostivarit ka mungesë të cilësisë strehimore. Vetëm 20% e akomodimit

është në hotele. Kriteret kategorizuese dhe zbatimi për strehim nuk është në përputhje me

standardet ndërkombëtare. Ka një prani të kufizuar të markave strehimore ndërkombëtare,

të cilat mund të nxisin standarde më të larta.

Komuna Gostivar ka një numër shumë të kufizuar të akomodimeve komerciale për

konferenca. Nuk ka asnjë qëllim për të ndërtuar në shkallë të madhe qendër konferencash

në vend, edhe pse një numër i vendeve janë të aftë për trajtimin e takimeve në shkallë të

madhe, duke u bazuar kryesisht në Shkup.

Strehimi i punëtorëve dhe fëmijëve është i rëndësishëm në sasi, por në numër të madh në

gjendje shumë të keqe, me pronësi të paqartë dhe jo të përshtatshme për tregun turistik.

Auto kampet dhe hapësirat për kamping nuk ekzistojnë. Oferta spa e turizmit është e

cilësisë së ulët dhe do të ketë nevojë të plotë për renovim / rikonstruksion që t’i përshtaten

spa Evropiane dhe produkteve Wellness.

Shpenzimet %

Akomodimi 59

Ushqim & Pije 27

Blerje 11

Zbavitje 1

Transporti lokal & të

tjera 1

fq. 9

Oferta turistike Parku Kombëtar është në një fazë të hershme të zhvillimit, por ka potencial

të mirë si një produkt dhe si një burim i të të ardhurave për parqe.

Vizitat e shpellave kanë potencial te mire, por aktualisht mundësi të varfra - të sigurisë,

ndriçimit dhe interpretimit.

Trashëgimia e pasur fetare është një vlerë e madhe, por interpretimi (prezantimi) dhe oferta

me pakicë është kryesisht shumë e varfër. Edhe vendet më të mëdha arkeologjike dhe

muzetë janë dobët të interpretuara (prezantuara) dhe i kanë të kufizuara ofertat me pakicë.

Disa destinacione sportive dimërore ofrojnë kualitet të cilësisë ndërkombëtare. Aktivitet

tjera sportive kanë potencial të mirë, por kanë nevojë për organizim, koordinim dhe

promovim.

Turizmi rural është një aktivitet i ri për Maqedoninë. Si pjesë për ruajtjen e natyrës dhe

mbrojtjen e mjedisit janë bërë disa përpjekje për ta rritur atë. Natyra tërheqëse e maleve

perëndimore dhe historitë e gjata dhe tradita kanë qenë vetëm të interpretuara në Galiçnik

deri më tani, ndërsa ka shumë më shumë potencial. Ekziston nevoja për të lidhur një numër

fushash në mënyrë që të ofrojnë të paktën një produkt për një javë me aktivitete të

ndryshme dhe për të bërë paketë për tregun.

Përgjegjësia për mirëmbajtjen e shtigjeve për bjeshkatari (hiking) dhe shtigjeve për biçikletë

(biking ) është e paqartë dhe ka një mungesë të fondeve komunale për investime. Peshkimi

është një aktivitet i rëndësishëm për tregjet lokale ose ato rajonale. Gjuetia ka potencial

subjektiv të mirë të mundshëm për një program intensiv edukativ lojë si dhe zbatim te

rreptë të kontrolleve të gjuetisë.

Ekziston një mungesë e madhe nga ana e operatorëve turistikë të cilët janë kompetentë

përbrenda me pajisjet dhe burimet promovuese dhe rrjeti Qendra e Informacionit Turistik

është i paplotë dhe i mungon koordinimi dhe standardet profesionale operacionale.

Punësimi:

Sipas të dhënave të mbledhura nga ZSHS, pak më

shumë se 19.000 punëtorë janë të punësuar në

hotele dhe restorante në vitin 2006 dhe

përbënin 3.34% të totalit të punësuar. Që nga

viti 2001 numri i të punësuarve në hotele dhe

restorante u rrit më shpejt se në ekonominë e

përgjithshme. Megjithatë, ekziston një hendek i

madh mes statistikave zyrtare qeveritare dhe gjendjes në terren.

Numri i të punësuarve

2004 13.946

2005 13.558

2006 19.034

fq. 10

Disa vlerësime sugjerojnë se numri i punonjësve të padeklaruar është midis 15.000 dhe

30.000 punëtorë.

Sa i përket strukturës, fuqisë punëtore në industrinë e Turizmit ka një përbërje shumë të

favorshme në pothuajse të gjitha segmentet e analizuara, në arsim, në moshë, rritje të

popullsisë. Aktualisht, ekzistojnë mangësi në aftësitë si dhe përgatitjet profesionale. Sektori

nuk është në gjendje të garantojë kushte të sigurta jetese (niveli i ulët i pagave dhe paketa e

sigurimeve shoqërore) për fuqinë punëtore të saj, pavarësisht nga aftësitë e nevojshme

serioze dhe kompetencave. Rishikimi i edukimit aktual dhe programet e trajnimit dhe

efektivitetit të këtyre programeve kanë bërë të qartë dobësine e sistemit arsimorë në

Maqedoni. Mungesa e laboratorëve praktikë të organizuar dhe të strukturuar mirë në punën

praktike, transferimin e dobët të njohurive dhe aftësive teorike në aftësitë praktike, është

një hendek i madh në mes të nevojave të industrisë dhe programeve arsimore. Industria

është ankuar se sistemi arsimorë është izoluar dhe është duke prodhuar një fuqi punëtore

të papërshtatshme dhe të papërdorshme.

II. Procesi i rishikimit të plan programit

a. Deklaratat e problemeve

Çështjet e burimeve njerëzore veçanërisht rekrutimi dhe mbajtje, renditet si një nga

problemet kryesore me të cilat përballet industria T & H e cila përshkroi konkursin për

njerëz të kualifikuar në industrinë e mikpritjes si të ashpër. Në të njëjtën kohë plan

programet janë duke u kritikuar se nuk ka qenë në gjendje për t'iu përgjigjur në mënyrë

adekuate për nevojat aktuale dhe në zhvillim të industrisë. Disa argumentojnë se programet

e turizmit dhe të mikpritjes janë të orientuara edhe teknikisht ose atë që është quajtur

"profesional" të programit mësimor. Disa ekspertë Grubb dhe Lazerson (2005) pretendojnë

se ky "profesionalizëm i ngushtë" është përhapur në të gjithë arsimin dhe "minon përgatitje

të mirëfilltë profesionale dhe gjithashtu varfëron rolet intelektuale dhe qytetare që arsimi i

lartë mund të luajë".

Në të kundërtën Woods (2003) dhe Chipkin (2004) e shohin programin si shumë teorik, një

nocion që është mbështetur gjithashtu edhe nga Kej & Rusette (2000) dhe Casado (2003),

dhe të cilët gjithashtu theksojnë rëndësinë e aftësive teknike / kurseve të operacioneve.

Akoma edhe të tjerë të thirrur për plan programin, që janë të gjerë në shtrirje dhe mësojnë

konceptet dhe parimet që mund të aplikohen në të gjitha segmentet e industrisë (Gunn,

1998; Jafari & Ritchie, 1981; Pavesic 1993) dhe të cilat mund të shërbejnë si një bazë për të

mësuar gjatë gjithë jetës (Nelson & Dopson , 2001, Ritchie, 1995). Përveç kësaj Woods ka

vërejtur se studentët e ardhshëm janë të hutuar për karrierën në menaxhimin e mikpritjes,

turizmit, dhe shkencat çlodhëse për shkak të faktit se këto diploma janë ofruar në

departamente të ndryshme dhe në institucione të ndryshme.

fq. 11

I njëjti përfundim u arrit në studimin e fundit të sponsorizuar nga projekti që bënë të

mundur analizimin e aftësisë së boshllëkut (hendekut) të mangësive në Gostivar, në të cilën

të anketuarit ishin të pakënaqur me të dy aftësitë dhe kompetencat që kanë të diplomuarit

e shkollës së mesme ekonomike, por edhe me nivelin e bashkëpunimit të kompanive të

sektorit privat në sektorin e turizmit që e kanë me institucionet e arsimit përkatësisht

shkollat e mesme në Gostivar. Këtu janë disa nga gjetjet e studimit:

Të pyetur për ti renditur tre karakteristika që punëdhënësit e të anketuarve i kanë kërkuar

për punëdhënësi, shumica i dhanë një rëndësi më të madhe "përvojës", e ndjekur nga

teknika, shkalla e arsimit dhe aftësive të buta.

Fig. Kërkesa për punonjësit

Pyetja tjetër ka të bëjë në lidhje me aftësitë dhe karakteristikat që punëdhënësit mendojnë

se mungojnë në fuqinë e tyre aktuale të punës. Komunikimi me shkrim u rendit e para me

19% të punëdhënësve që shënuan atë si një çështje. Ne duhet të marrim parasysh se

shumica e të anketuarve ishin nga sektori i turizmit, ku njohja e shkathtësive në të shkruar

është vendimtare. E dyta me 18% ishte me karakter personal, ndërsa e treta punëdhënësit

kërkuan që punonjësit e tyre të kenë disa aftësi strategjike duke u dhënë atyre mundësinë

që të japin njohuri mbi perspektivën e kompanive. Pjesa tjetër e të anketuarve aftësitë e

ofruara dhe karakteristikat i kanë përhapur në mënyrë të barabartë.

fq. 12

Fig. Kompetencat e nevojshme

Bashkëpunimi me institucionet arsimore

Grupi tjetër i pyetjeve përpiqet për të vlerësuar nivelin e suksesit me të cilin arsimi plotëson

nevojat e industrisë. Pyetjet kanë për qëllim të sigurojnë informacione për gjendjen aktuale

të bashkëpunimit ndërmjet institucioneve arsimore dhe të biznesit, si dhe nxjerrjen e

veprimeve të mundshme në të ardhmen për të thelluar këtë bashkëpunim drejtuar në

riorganizimin e kurrikulave për të plotësuar nevojat e industrisë.

Një nga rezultatet më interesante të këtij

studimi ishte përgjigja e bizneseve për

pyetjen e bërë se si sistemi arsimor

kombëtar i përmbush nevojat e tyre. Edhe

pse 13% e të anketuarve u përgjigjën se ajo

"nuk i plotëson nevojat e tyre në të gjitha",

nëse e marrim parasysh elementin cilësor

të kategorive të tjera të përgjigjura,

rezulton se shumica dërrmuese mendonin

se sistemi është i pakënaqur! Pothuajse gjysma (44%) u përgjigjën se ai përmbush disi, me

një tjetër pothuajse 40% janë përgjigjur "plotëson" dhe një pjesë të vogël (3%) vlerësojne

sistemin si tërësisht të kënaqshëm. Të gjitha këto përgjigje kanë një konotacion pozitiv si

përfundim i përgjithshëm, në sistemin aktual arsimor, edhe pse jo shume të mirë, i plotëson

nevojat e industrisë.

Logjika prapa këtij përfundimi potencialisht mund të gjendet në një nga pyetjet e

mëparshme. Në mënyrë të veçantë, ne duhet të kujtojmë se nga opsionet e ofruara

fq. 13

përgjigjet e bizneseve e kane renditur "edukimin" (niveli off), si më pak të rëndësishëm për

punësimin e stafit të ri. Kjo mund të thotë se sistemi arsimor ofron një bazë të mirë për

zhvillimin e punonjësve të ardhshëm, por nuk ofrojnë studentë "të gatshëm të punojnë", që

kështu nivelin e ulët të rëndësisë punëdhënësit e japin për arsimin.

Si pyetjet e mëparshme që ishin për të përcaktuar nevojën për bashkëpunim më të thellë

mes industrisë dhe arsimit, çifti i ardhshëm i pyetjeve u përpoq për të përcaktuar llojet e

aktiviteteve, të cilat mund të kontribuojnë në këtë. Të pyetur se çfarë ata do të

rekomandojë për programet e mundshme në të ardhmen që lidh arsimin dhe industrinë,

shumica e kompanive ishin të prira për programet e stazhit (25%), ndërsa 11% do të

dëshironin që të shihnin më tepër mysafir folës nga industria pedagogjike në institucionet e

arsimit qe të transferojnë praktikat e tyre know-how (din-si) për studentët.

Fig. Aktivitetet e propozuara për përmirësimin e bashkëpunimit të industrisë

së arsimit

Për sa i përket gatishmërisë së kompanive për t'u angazhuar në projekte të caktuara që kanë

për qëllim zhvillimin e bashkëpunimit me arsimin, rezultatet e anketës ishin të përziera.

Përqindja më e lartë (32%) do të donin të përfshihen në organizimin e konferencave dhe

seminareve të përbashkëta, ndërsa 29% do të organizonin Panairet e karrierës. Zhvillime

dhe prezantime të përbashkëta u zgjodh nga 17% të të anketuarve, respektivisht. Një numër

relativisht i lartë i kompanive (5%) deklaruan se nuk do të angazhohen në ndonjërën nga

aktivitetet e propozuara, e cila na bënë të vijmë në përfundimin se as zgjedhjet e tyre nuk

janë përfshirë në përgjigjet e mundshme të anketës (praktikat ishin të zgjedhura si

programe të favorizuara në pyetjet e mëparshme), ose se ata janë të gatshëm të investojnë

kohë në këto lloj veprimtarish.

fq. 14

Fig. Aktivitetet e preferuara të partneritetit

Siç parashikohet nga konsulentët, programet e stazhit ishte zgjedhja më e preferuar nga

shumica e kompanive prandaj grupi tjetër i pyetjeve u përpoq që të vlerësoj detajet. Totali

prej 67% të kompanive janë deklaruar se ata do të angazhonin praktikantë nëse u ofrohet.

Numri relativisht i lartë i kompanive që deklaruan se ata nuk do të kenë praktikantë (33%),

është rezultat i zonës aktuale gri me mekanizmat për të angazhuar praktikantë. Kompanitë

në veçanti ishin të shqetësuar për mungesën e një ligji që lejon Programin e praktikës në

kompani. Shumë prej tyre ishin në dijeni ose kanë bashkëpunuar me Karriera ime dhe

sugjeruan që kompanitë së bashku me lobin Ndërkombëtar të komunitetit të donatorëve që

stazhi programor te vazhdon të funksionojë pasi ajo përmirëson dialogun në mes të biznesit

dhe akademikë si dhe të ketë përfitime për praktikantët të cilët do të marrin njohuri

praktike dhe aftësi përveç të atyre teorike të fituara në institucionet e arsimit. Numri

mesatar i praktikantëve që kompanitë do të pranojnë në këtë moment ishte 3 dhe

kohëzgjatja e preferuar mesatare e stazhit do të jetë 3 muaj. Gjithashtu, 57% e kompanive

do të mbulojnë shpenzimet e praktikantëve që ata do të angazhojnë.

YES67%

NO33%

Fig. 19% e kompanive që do të angazhojnë praktikantë Fig.20% e kompanive që do të

paguajnë praktikantët

YES57%

NO43%

fq. 15

Grupi i fundit i pyetjeve ka të bëjë me pritjet e kompanive për punonjësit e ardhshëm dhe

aftësitë e nevojshme. Rezultatet e para kanë një konotacion pozitiv, që shumica e

kompanive (39%) presin që numri i të punësuarve të tyre të rritet në afat të shkurtër (12-36

muaj). Shumica nga ta janë mikro dhe SME-të, numri i të punësuarve që pritet t’ju

bashkëngjiten kompanive të anketuara janë kryesisht deri në 5 (me një total prej 22%).

Vetëm 2% e të anketuarve presin që të punësojnë në mes të 21 dhe 30 njerëz të rinj në 2-5

vitet e ardhshme, përsëri me përkimin e strukturës se ekonomisë. Në kushtet e modelit të

punësimit, kompanitë presin 1/3 të jenë sezonale dhe pothuajse 15% të ju ofrohet një

kontratë me kohë të plotë. Në kushtet e asaj se çfarë lloje të pozitave punëdhënësit janë

duke pritur për të mbushur, shumica e tyre janë në profesionale në fushat e punës (20%),

ndërsa 13% janë të kujdesit ndaj klientit.

Fig. Lloji i punonjësve të nevojshëm Fig. Profili i punonjësve të nevojitur

Anketa gjithashtu ka shikuar në lëvizshmërinë dhe disponueshmërinë e forcës së punës së

talentuar. Në kushtet e mbajtjes se stafit, situata është e mjaftueshme, edhe me 48% e

kompanive raporton lidhur me çështjet me mbajtjen e punonjësve të talentuar dhe 52% që

nuk ka asnjë vështirësi me këtë. Duket se shumica e kompanive e gjejnë ose shumë të

vështirë ose të vështirë të sigurojnë punëtorë me aftësitë e kërkuara (gjithsej 74% u

përgjigjën në këto dy kategori).

fq. 16

Verydifficult

5%

Difficult26%

Easy57%

Veryeasy12%

Fig. sa e vështirë / e lehtë është që të mbash punonjësit tuaj fig. sa e vështirë / e lehtë është për

të gjetur punëtorë të rinj

Çështjet kryesore lidhur me gjetjen e stafit të ri duket të jetë në linjë me përgjigjet e

mëparshme që punëdhënësit i dhanë pyetjet kureshtare për karakteristikat që ata i kërkojnë

për rekrutët e rinj. Çështjet kryesore duket të jenë me përvojën e kandidatëve të mundshëm

(16% shkalla e përgjigjes), i ndjekur nga numri i aplikuarve që ata i kanë për pozitat e tyre

(9% norma përgjigje) dhe atraktivitetin e vendeve të punës që ata ofrojnë në treg (17%

shkalla). Përgjigjet e tjera me vlerë duke vënë në dukje: janë mungesa e qëndrimit ndaj

punës dhe niveli i motivimit të kandidatëve potencialë (6% normë përgjigje).

Fig. Arsyet për mos gjetjen e punonjësve të përshtatshëm

Të pyetur se çfarë masa do të japin efekte më të mira në mënyrë që të akomodohen

pozicionet e punës që janë të vështirë për të mbushur, shumica e kompanive (18%) janë

përgjigjur "ngritja e pagave". Kjo disi konfirmon se nivelet e pagave në rajon nuk janë deri në

nivelin e përpjekjeve të nevojshme për të përmbushur punën dhe se kompanitë e dinë këtë.

Verydifficult23%

Difficult56%

Easy21%

Veryeasy0%

fq. 17

Disa zbritje në lidhje me nivelin e produktivitetit dhe kufijve të fitimit mund të bëhen në

bazë të këtyre rezultateve. Përgjigjet e tjera vlen të përmenden, janë investuar në

promovim (14%).

Fig. Masat që do të përdoren për rekrutimin

b. Rishikimi i plan programit dhe shqyrtimi

Bazuar në konkluzionet e studimit dhe për të bërë ndryshimet e nevojshme, në mënyrë që

rritja e sektorit të turizmit është e mbështetur, kjo është e mundshme, vetëm duke krijuar

ndryshime transformuese në rrënjë-shkaku i problemit duke miratuar / ndryshuar

programin në mënyrë që kohëve të fundit të diplomuarit kanë aftësi të nevojshme dhe

kompetenca, kompanitë e sektorit privat besojnë se ata kanë nevojë për atë, në mënyrë që

ata të rrisin më tej biznesin e tyre. Prandaj, projekti ka hyrë në partneritet me Shkollën e

Lartë Ekonomike në Gostivar në propozimin e plan programeve të reja që do të kënaqin

nevojat e kompanive për talentet që kanë nevojë në bizneset e tyre.

Konsulenti ka ndjekur një proces shumë të kujdesshëm në paraqitjen e plan programit të ri

që do të mbetet si know-how, edhe pas mbylljes së projektit.

Ky diagram tregon një pjesë të një procesi më të madh që konsulenti e ka përdorur me

Shkollën e Lartë Ekonomike dhe Bashkinë për të përfunduar rishikimin e plan programit dhe

shqyrtimin. Për shkak se shkollat janë shpesh në faza të ndryshme, kur ata kërkojnë

mbështetjen tonë, ne kemi "hyrë në procesin" në faza të ndryshme (p.sh., të dhënat janë

mbledhur tashmë, por departamenti është i pasigurt se si të përdor ato për të identifikuar

boshllëqet dhe mbivendosjet: të dhënat janë të kufizuara dhe nuk përfshijnë të gjitha palët

e interesuara, objektivat e programit mësimor nuk janë artikuluar qartë).

fq. 18

c. Procedurat formale të përdorura për të rishikuar plan programi n

Konsulenti është duke përdorur një model që është projektuar për të nxitur arritjen më të

lartë të studentëve duke angazhuar shkrimtarë në studimin dhe zbatimin e praktikave më të

mira në mësimdhënie dhe mësim nxënie. Komponentët e mëposhtme të procesit për

programin e shkruar në nxitjen e planifikimit në mendime për të përmirësuar vazhdimisht

mësimin. E gjithë kjo kërkon komponentët e nevojshëm për Ministrinë e Arsimit për të

miratuar programin.

Hapi 1: Studim dhe Hulumtim

Hapi i parë ishte për të identifikuar një komitet plan programi të shkollës. Prandaj projekti i

identifikuar nga përfaqësuesit e Shkollës, identifikuar; përfaqësuesit e komunës, projektet

dhe mësuesit janë anëtarët e bordit i cili do të mbartë ndryshimet në plan program. Kryetari

i Komitetit ishte përgjegjës për lehtësimin e këtyre diskutimeve. Komiteti ka zhvilluar edhe

vizita në shkolla. Së fundi, komiteti ka kryer një studim të brendshëm të plan programeve

ekzistuese dhe nivelin e ndryshimeve dhe në cilat niveli te studimeve këto ndryshime duhet

të ndodhin. Për më tepër, studimi ka vlerësuar kapacitetin e shkollës për përfshirjen e

ndryshimeve të propozuara në plan programe dhe, për të identifikuar bindjet e prindërve,

nxënësve dhe mësuesve në lidhje me efektivitetin e programit. Informacioni do të përdoret

nga ekipi për shkrime për të vendosur drejtimin e ardhshëm.

Hapi 2: Identifikojnë, lidhin dhe të shkruajnë programin thelbësor

Plan programi i Shkollës Ahlei e Menaxhimit Mikpritjes dhe Turizmit do të përdoret si një

platformë për të identifikuar elementet thelbësore të lëmisë së plan programit. Radhitja e

programit aktual me standardet Ahlei (e quajtur shtrirja e jashtme) ishte thelbësore. Janë

shfrytëzuar të dhënat e vlerësimit të Shkollës, kështu që të dyja përmbajtjet dhe

shkathtësitë janë artikuluar në një sekuencë logjike nga një klasë në tjetrën. Dyfishimi i

panevojshëm u shmang në mënyrë që plan programi të jetë një linjë e duhur.

Zhvillimi i plan programit të ri, pastaj ndiqet. Një linjë kohore, format (përmasa), dhe pjesë

të rëndësishme të dokumentit të plan programit do të identifikohen, në mënyrë që puna te

vazhdoj kujdesshëm. Gjuha e sugjeruar në plan program ishte e kuptueshme jo vetëm për

fq. 19

edukatorët, por edhe për zyrtarët e Komunës. Udhëzuesi i plan programit është një

referencë dhe udhëzues për mësim, si dhe një tregues të mësuarit thelbësorë të studentëve

të një lëmie të caktuar të plan programit.

Hapi 3: Zhvillimi i një Plani Mësimor

Objektivat e matjes se nxënësit(fillestarëve) dhe përfitimet janë të theksuara direkt në

kornizat e plan programit Ahlei.

Objektivi i kursit:

Të pajisë studentët me të mësuarit me bazë të gjerë në detyrat, njohuritë dhe aftësitë e

kërkuara nga të gjithë ata që dëshirojnë të ndërtojnë një karrierë brenda industrisë së

mikpritjes dhe turizmit.

Përmbajtja merret në mënyrë specifike me informatat e nevojshme për pozitat e

punonjësve të nivelit operacional dhe përgjegjësive.

Hyrje në Programin për Mikpritje dhe të Turizmit

Aftësitë e mikpritjes së butë

Zonat Operative

Shitje dhe Marketing

Siguria

Përmbajtja fokusohet në udhëheqjen dhe aspektet menaxheriale , përgjegjësitë, njohuritë

dhe aftësitë e nevojshme nga një lider hyrje-nivel në industrinë e mikpritjes dhe turizmit.

Hyrje në Lidership dhe Menaxhim

Aftësi Mikpritëse dhe Udhëheqëse

Udhëheqja Operacionale

Menaxhimi i Ushqimit dhe Pijet

Menaxhimi i Operacioneve të Biznesit

Shitjet dhe Marketingu

Siguria

Strategjitë mësimore janë identifikuar që te ndihmojnë në arsyetim të ndërlikuar. Sugjerimi i

konsulentit mbi strategjitë mësimore duhet të përfshijë, por nuk kufizohen vetëm në:

shkrim në të gjitha lëndët, udhëzim i gjithë grupit, bashkëpunimi në mësim, punë në grupe

të vogla, stërvitje e barabartë ose tutorim, duart-në mësim aktiv, hulumtime ose

informacione që kërkohet në të mësuar, teknologji apo kompjuter për të ndihmuar në

mësime dhe udhëzime shtesë.

Veprimtaritë e nxënësve duhet të jenë të ndryshme dhe të pasqyrojnë një diferencim

mësimor. Vlerësimet e studentëve, si kuize postblloku ose teste në njësi, standardeve,

vlerësime të bazuara në performancë, portofoli, kolegëve apo vlerësimin e mësuesve, si dhe

masat e tjera lokale janë që janë identifikuar dhe përzgjedhur nga komisioni i bordit. Këto

masa duhet të jenë në përputhje me arritjen e planit për përmirësimin e shkollave.

Materialet mësimore, përfshirë tekstet shkollore, materialet e zhvilluara të mësimdhënësve;

fq. 20

burimet e bibliotekës media dhe teknologjia duhet të zgjidhen në bazë të politikës së bordit

dhe kritereve të tjera të identifikuara nga komisioni. Aty duhet të ketë radhitje të

brendshme në mes të objektivave të matshme: nxënës, strategjitë mësimore, aktivitete

studentore, si dhe vlerësimeve.

Hapi 4: Plani i Zbatimit

Është e rëndësishme të marrin në konsideratë zbatimin e programit mësimor kur marrin

vendime në lidhje me të mësuarit thelbësore, strategjitë mësimore, aktivitete studentore

dhe mjetet e vlerësimit. Komponentët e mëposhtme duhet të përfshihen në procesin e

shkrimit të kurrikulumit. Mbështetje për Zhvillimin Profesional - Sigurimi i zhvillimit

profesional për shqyrtim kurrikulës dhe proceset e rishikimit, artikulimin e kurrikulumit dhe

strategjitë e shtrirjes.

Përveç kësaj, të sigurojë zhvillimin e stafit për të mbështetur zbatimin e kurrikulumit të ri,

përdorimin e materialeve mësimore, praktikave më të mira mësimore dhe strategjitë e

vlerësimit. Përmirësimi i vazhdueshëm – Ndërtimi i reagimeve apo vlerësimi në procesin e

hartimit të plan programit për të mbështetur përpunimin e vazhdueshëm të shtrirjes se plan

programit, të dy të brendshme dhe të jashtme, sipas nevojës.

Syllabusi i rekomanduar për plan programin HTMP

Mikpritja dhe Programi i Menaxhimit

të Turizmit

Rekomandimi i numrit te nevojshëm për te

mësuar një kapitull

Njësia 1: Hyrje ne programin e

Mikpritjes dhe Turizmit

Kapitulli 1: Mikpritje dhe Turizëm 6

Kapitulli 2: Karriere në Mikpritje 4

Njësia 2: Aftësia e Mikpritjes se bute

Kapitulli 3: Rrethi mysafiror 3

Kapitulli 5: Komunikimi 6

Njësia 3: Zonat Operative

Kapitulli 6: Zyra e pare operative 5

fq. 21

Kapitulli 7: Operacionet e shtëpisë

ekzekutive 4

Kapitulli 8: Objekt Menaxhimi 6

Kapitulli 9: Shërbimet për ushqim dhe

pije 4

Kapitulli 10: Financa Operacionale 4

Njësia 4: Shitje dhe Marketing

Kapitulli 11: Marketing 4

Kapitulli 12: Shitje 4

Njësia 5: Siguria dhe Siguri

Kapitulli 13: Siguria Operacionale 2

Kapitulli 14: Siguri 2

Totali 60 orë

Hapi 5: Bordi për Miratim Arsimor

Pasi plan programi është shkruar dhe zhvilluar ajo duhet të paraqitet tek Këshilli Koordinues

i plan programeve (kurrikulat)(KKK), që do të krijohet nga Shkolla. Anëtarët e KKK duhet të

përfshijnë kompanitë,, mësues dhe zyrtarë të komunës. KKK atëherë duhet të rishikojë

programin e propozuar dhe duhet të ofrojnë reagime informata kthyese mbi plan programet

e reja.

Pasi që nuk ka nevojë për ndërhyrje nga Ministria e Arsimit sepse niveli i ndryshimeve është

60 orë, kjo çështje mbetet në kompetencat e shkollës në plan programin e propozuar, dhe

duhet të shqyrtohen vetëm nga KKK.

KKK duhet të shqyrtojë ndryshime të rëndësishme në plan program, kurs(ndjek) /

përshkrimet e përmbajtjes, dhe objektivat e kursit. KKK shqyrton të gjitha rishikimet e

kursit, fshirje, dhe kurse të reja. Pasi të ketë siguruar reagime, KKK vendos nëpërmjet

konsensusit, në qoftë se plan programi i propozuar ka nevojë për rishikime dhe shqyrtim

shtesë nga KKK. Ndryshime të vogla në formulime mund të bëhen për përshkrimet e kurseve

dhe dokumentet e plan programit me miratimin e KKK.