Lenda:Shkence Toke

Tema:Roli i hidrografise (lume, liqen,ujera

nentokesor,burimet etj.,ne varesi te zones ose

rrethit ku banon)ne aspektin naturor dhe

ekonomik.

Tema e grupit IV:Te pergatite ne Pawer Point nje CD qe

pasqyton shfrytezimin e burimeve ujore te zones ose

rrethit ku banon per ujitje, hidroenergji,turizem etj.

Objektivat:

Ne fund te projektit

nxenesi/ja te jete i

afte te:

Grumbulloje dhe

menaxhoje sa me

shume burime

informacioni ne

mbeshtetje te zgjidhjes

se problemeve qe

lidhen me projektin.

Pershkruaje

karakteristikat

dalluese te

hidrografise se zones

ose rrethit ku banon.

Analizoje dukurite

pozitive dhe negative

te hidrografise se

zones ose rrethit ku

banon.

Vleresoje burimet

ekonomike te

hidrografise ne zonen

ose rrethin ku banon.

Burimet hidrografike ne rrethin

tone jane te shumta. Nder to mund

te permendim :lumenj (Drini,

Mati),ujera nentokesore,ujera detare

etj.Ato perdoren ne menyra te

ndryshme si p.sh.:lumi Drin dhe Mat

perdoren si burim i energjise

elektrike me ane te hidrocentraleve

perkatesisht te lumit Drine:Vau i

dejes, Komani, Ashta dhe Fierza(qe

eshte dhe hidrocentrali me i madh ne

Shqiperi) ndersa ne lumin Mat

jane:Ulza dhe Shkopeti. Si ujera

detare kemi ujerat e detit Adriatik qe

zhvidhojne shume turizmin me

bregdetet e Shengjinit, Kunes,

Vainit, Patokut.

Hidrografia e qytetit te Lezhes

Lumenjte qe ndikojne ne ekonomine e rrethit te Lezhes jan lumi Drin dhe lumi Mat.

Drini është lumi më i gjatë i trojeve shqiptare me 160 km gjatësi. Ai derdhet në Deti Adriatik, afër

Lezhes dhe ne lumin e Bunës, degë qe u formua pas një përmbytjeje në shekullin e 19. Drini formohet afër

qytetit të Kukesit me bashkimin e dy degëve kryesore të tij: Drinit te Bardhe që buron afër Pejes,Kosove,

nga malet e Zhlebit , përshkon lugun e Dukagjinit dhe derdhet në liqenin e Fierzes,- dhe Drinit te zi, që buron

në Struge,Republika e Maqedonise, nga pjesa veriore e liqenit te Ohrit, i cili siç diket furnizohet me ujë nga

liqeni i Prespes, ai merr disa degë si p.sh. Radiken (Treva e Dibres). Degët kryesore të Drinit janë lumi i

Shales, lumi Valbona nga Alpet e Shqiperise, Drini i Bardhë në Kosovë dhe Drini i Zi në Maqedoni. Në

pjesën fundore Drini derdhet në lumin Kir i cili buron nga Dukagjini, e pastaj bashkë derdhen në Bunë.

Nga Kukesi, Drini rrjedh në Shqipërinë veriore, së pari nga Hasi, në vazhdim, është kthyer në një zinxhir

liqenesh artificiale (i Fierzës, i Komanit dhe i Vaut te Dejës), që furnizojnë me ujë tri hidrocentralet e mëdha.

Prurja mesatare vjetore e Drinit arrin 352 m³/sek, kurse maksimalja e regjistruar është mbi 5100 m³/sek.

Duke kaluar në fshatrat Spas, Msi dhe Fierze, e mandej, pasi mbërrin në krahinën e Dukagjinit, shkon drejt

jugut, kalon nga Apripë e Gurit, Toplanë, Dushman, Koman, Vjerdhë Mazrrek, Rragam, and Pale Lalej.

Në Vau Dejes, hyn në ultësirat e NënShkodrës dhe ndahet në dy krah. Një që derdhet në gjirin e Drinit në

Adriatik në jug-përëndim të Lezhës. Tjetri derdhet në lumin Kir e më tej në Bune afër kalase se Shkodres.

Edhe pse është dega më e shkurtër prej 15 km, kjo ndarje që derdhet në Bunë quhet Drini i Madh, sepse bie

më shumë ujë se krahu tjetër që derdhet direkt në det. Drini i madh gjithashtu derdhej në det por ndryshoj

rrjedhë pas një përmbytjeje të madhë më 1858 që ìa ndryshoj rrjedhën, dhe e pruri drejt Shkodrës. Drini i

madh është shumë i gjërë dhe sjell një sasi të madhe uji (330–340 m³/s), i dyti për nga kapaciteti pas Bunës;

por duke qënë i shkurtër disa harta e shënojnë si liqen. Pas Vaut të Dejës, krahu i gjatë shkon drejt jugt për

nga Bushati, Mabë, Gjadër, Lezhe. Në jug të Lezhës hyn në një zonë moçalore e më tej derdhet n'Adriatik.

Hidrocentrali i Fierzës është ndërtuar mbi Drin në afërsi të fshatit Fierzë. Filloi të ndërtohej në nëntor 1971 dhe u vu në

shfrytëzim më 1978. Ka një digë me gurë, zhavorr dhe bërthamë deltine të lartë 160 m. Diga krijon një rezervuar, (Liqenin e Fierzës)

me vëllim 2,7 miliardë metra kub ujë. Hidrocentrali i Fierzës, më i madhi në vend, në tetor 2014 mbushi 35 vjet punë, kur në ‘78-ën

nisi prodhimin turbina e parë. Ndërtuar me pajisje të ardhura nga Kina, por i konceptuar 100% nga inxhinierët shqiptarë, hidrocentrali

që shtrihet mbi lumin Drin ka shërbyer si burim kryesor në prodhimin e energjisë elektrike, madje në disa raste duke furnizuar edhe

vendet fqinje. Fierza ka një kapacitet prodhimi prej 500 megavat (MW), ndër më të mëdhenjtë në Ballkan.

Ishte tetori i vitit 1978, kur nisi punën turbina e parë e HEC-it të Fierzës, i ndërtuar me ndihmën e shtetit kinez.Ish-drejtori i

veprave të mëdha energjetike, inxhinieri Niko Naska, kujton se, nisja e punës për prodhimin e energjisë elektrike nga Fierza u bë

pikërisht në 70-vjetorin e lindjes së Enver Hoxhës, duke sjellë njëkohësisht dhe dyfishim të prodhimit të energjisë elektrike. Nuk dihet

tamam se sa ka kushtuar ndërtimi i Fierzës, por ajo që dihet me siguri është fakti se pajisjet dhe teknologjia e ardhur nga Kina janë

shkëmbyer me mineral kromi, ndërsa të gjithë koston vepra energjetike e ka shlyer pas tre vjet punë (1981). “Të gjitha objektet dhe

nënobjektet e kësaj vepre janë projektuar nga inxhinierë shqiptarë dhe janë ndërtuar nga ndërtuesit shqiptarë. Me punën e saj kjo vepër

e ka shlyer veten në vitin 1981 (3 vjet punë) dhe që nga ai vit e në vijueshmëri punon për nevojat ekomomike të vendit”, thotë Naska.

Për ndërtimin e saj morën pjesë për 7 vite radhazi inxhinierë të njohur të asaj kohe si: Pandi Çezmaxhiu, Nesti Lubonja, Rrahman

Hanku, Emin Myslin etj. KESH ka përfunduar ne vitin 2008 realizimin e investimit 30 milionë euro për rehabilitimin e dy turbinave të

hidrocentralit të Fierzës. Investimi i kryer me ndihmën e donatorëve dhe burimeve të KESH-it bëri të mundur rritjen e prodhimit të

energjisë elektrike me 2%. Tashmë një pjesë e teknologjisë së HEC-it të Fierzës ka ndryshuar, i modernizuar falë investimit. Një tjetër

projekt i KESH-it lidhet me sigurimin e digave, me vlerë investimi 28 milionë euro, ku 10 milionë i takojnë Fierzës, ndërsa studimi

prek edhe HEC-et e tjera. Aktualisht, kapaciteti i HEC-it të Fierzës është 500 MW, me një nivel prodhimi afro 1.7 miliardë kilovat orë

energji elektrike.

Duket si shaka, por KESH-i planifikon ta përfshijë HEC-in e Fierzës në rrjetin e bursave, duke e instaluar me qendrën e dispeçerisë që

ndodhet në Zvicër. “Duke u lidhur me qendrën në Zvicër, do ta kemi më të lehtë shkëmbimin e energjisë elektrike, kryerjen e importit

dhe eksportit, ndërsa kompanitë e huaja do të jenë në gjendje të njihen në çdo kohë me kapacitet e Fierzës”, flet për “Shqip”, drejtori i

përgjithshëm i divizionit të prodhimit, Muharrem Stojku. Sipas tij, plani është për t‘u zbatuar tani afër dhe se listimi i Fierzës në bursë

pritet t‘i sjellë KESH-it të ardhura të konsiderueshme. Nëse një ditë do të hidhej ideja për privatizimin e HEC-it të Fierzës, opinionet

do të ishin interesante, të pozicionuara pro dhe kundër. Stojku jep mendimin e tij personal: “Jo. Fierza është vepër shqiptare dhe do të

mbetet e tillë”.

Rezerva, 2.7 miliardë m3 ujë.

Diga është ndërtuar me material vendi, me lartësi 167 ml (nga digat më të larta), gjatësia në kurorë 400 ml, volumi i përgjithshëm i

materialeve të ndërtimit të hedhur në të është 8 milionë m3, tunele 5500 ml. Rezervuari i ujit me volum 2.7 miliardë m3, sipërfaqja e

ujit të rezervuarit 72.6 km2, thellësia maksimale 128 ml, fuqia e instaluar 500 MW dhe prodhimi vjetor i energjisë 1.8 miliardë

kilovat/orë .

Hidrocentrali i Komanit nisi të ndërtohej më 1979. Më 1985 u vunë në shfrytëzim dy

turbinat e para dhe më 1986 dy të tjerat. Diga është me gurë dhe ekran prej betoni të armuar.

Krijon një rezervuar, liqen artificial, me sipërfaqe rreth 12 km katror dhe vëllim rreth 450

milionë metër kub ujë.

Hidrocentrali i Vaut të Dejës nisi të ndërtohej më 1967 dhe u vu në shfrytëzim më tetor

1971. Ka digën e Zadrejës dhe një në Qyrsaq. Këto diga krijojnë një rezervuar, (Liqenin e

Vaut të Dejës) me vëllim 580 milionë metër kub ujë.

Lumi Mat eshte nje nga lumenjte me te rendesishem te Shqiperise.Aieshte nje lume 115 I

gjate dhe ka drejtimin per nga perendimi me derdhje ne detin adriatik afer Patokut.Lumi

Mat ka dy dege kryesore:Fanin e madh dhe Fanin e vogel.Lumi Fan buron nga maet e

Fanit ne Mirdite dhe merr kete emer nga zona ku buron.Ndersa Fani I vogel buron ne

malet e Roshit dhe Lajthizes ne Puke.Fani I madh dhe Fani I vogel bashkohen ne Rrubik

per te formuar lumi Mat.

Shengjini(Shqip:Shen Gjoni:Italisht:San Giovanni di Medu)eshte nje qytet bregdetar ne Qarkun e

Lezhes.Shengjini ka nje popullsi prej 8000 qytetareve.Shengjini eshte nje vend me rritje te madhe si

destinacion turistik per shkak te plazheve mahnites qe ka.

Pak Histori:

Shengjini eshte pjese e qytetit te Lezhes qe ka nje histori mijera vjet te lashte dhe nje kulture

unike.Sipas historianeve Lezha u quajt vendi I Lidhjes se Lezhes,te cilen Skenderbeu e perdori per te

bashkuar Principatat ne luften me Perandorine Osmane.Vija bregdetare e shengjinit ka ofruar

gjithmone nje aset kyc gjeografik te zones per mijera vite.Ne vitin 1924,qeveria shqiptare e riemeron

shengjinin si Wilson,per nder te presidentit Amerikan Woodrow Wilson per mbeshtetjen qe I beri

shqiperise ne marrjen e pavaresise.

Gjeografia e Shengjinit:

Shengjini ndodhet rreth 100 metra lar ujerave te detit Adriatik.Ai shtrihet ne koordinatat 4149` ne

veri dhe 1936` ne lindje.

Ekonomia:

Ekonomia e shengjinit varet kryesisht nga turizmi she peshkimi.Dy sektore mjaft te rendesishem te

ekonomise qe sjellin mjaft te ardhura per zonen.Vecanarisht turizmi qe ka nje perhapje mjaft te gjere

gjte te gjithe vijes bregdetare ne,ne te cilen 3 jane plazhet me te frekuentuara:plazhi I Shengjinit,I

Kunes dhe i Vainit.Keto plazhe fluksin me te madh te turisteve e kane gjete muajit gusht ku presin

turiste nga e gjithe bota.

Por edhe peshkimi eshte nje industri mjaft e zhvidhuar per shkak te vete pozicionit gjeografik(ne

prani te detit) shengjini ka nje port mjaft te mash ne siperfaqe ,ne te cilin anijet e peshkimit jane te

panumerta , I cili nu sherben vetem per peshkim por edhe si pike doganore.Ai sherben per

transportin e madhrave dhe te njerezve.