rup 170 12 devitaapostolica

7/25/2019 RUP 170 12 DeVitaApostolica

1/228

DE VITA VERE APOSTOLICADIALOGORUM LIBRI V

AUCTORE UT VIDETURRUPERTO ABBATE TUITIENSI

Ed i t . D om M a r t en e

Am p l . Co l l ec t . , T . I X , Co l . 969 ,

Ex M s. Cod i ce G r a f f ch a t en si M on ast er i i ,

cu j u s ch a r a ct er a n n o sci r ci t er sexcen t o s r ef er t

OBSERVATIO PRAEVIA

CAPUT SINGULUM

Non aliam ob causam scripti videntur hiquinque dialogorum libri De Vita vereapostolica, quam ut eorum auctordemonstraret, monachos ad omnia Ecclesiae

munia obeunda idoneos esse, summamque illisinjuriam fieri a canonicis regularibus, qui, vixsaeculo XI exorti, statim eis bellum indixeruntexistimantes, et ubique conclamantes


2/228

monachos tanquam incapaces, verbi divinipraedicatione, administratione sacramentorumparochiarum cura interdictos, intra cellularumsuarum angustias esse detrudendos: quamvishactenus monachi infinitos prope populosintegras nationes, et regna non paucapraedicationibus suis ad Christi fidemconvertissent; nec aliquas tantum parochias

sed universas pene totius orbis dioecesesadministrassent, ipsamque sedem apostolicamnon semel occupassent, nec sine fructuNamque absque ullo vanae jactationis vitiopossumus asserere vix unquam magis floruisse

Ecclesias quam cum monachos habueruntepiscopos.

Horum Dialogorum auctor suum ex professonomen subticuit, si quid in eis boni protulit, id

totum Deo, a quo omne bonum, referensoptansque ut in laude sua mutus liber ipselegatur, dummodo laudem Dei et Ecclesiaeloquatur. Scriptos tamen a Ruperto abbate


3/228

Tuitiensi, prope Coloniam Agrippinam, exconjectura non levi possumus asserere. NamGraffchatense monasterium, cujus ex codice illaaetate exarato ipsos descripsimus, situm est indioecesi Coloniensi, simileque exemplar posteain ipso Ruperti coenobio Tuitiensi reperimusquod pene unicum ex omnibus tanti virioperibus, ibidem superstes habetur. Deinde

auctor librum suum tertium his terminat verbisImminens sancti Nicolai festivitas compellit nossibi insistere, unde compellimur quartumdistinguere, cujus ad hoc possumus precejuvari. Porro sanctus Nicolaus patronus est

vicini Tuitio Brunvillarensis monasteriiquocum magnam, haud dubiumconsuetudinem habebat Rupertus. Demumcertum est hoc de argumento opus aliquod aRuperto compositum fuisse, ut discimus ex

Anselmi Havelbergensis epistola ad abbatemHusbergensem, qui occasione Petri cujusdamcanonici regularis, gratia majoris perfectionisad monachos transvolantis, ejusdem argumenti


4/228

lucubrationem ediderat. Hanc enim ille refellerecupiens, magno cum contemptu sic de Rupertoeffatur: Porro nescio cujus Roberti, cujusdamdoctrinam adnectis, cujus auctoritas, quia inEcclesia ignoratur ea facilitate contemnitur quaprobatur Fortassis apud vos magnus habeturnon ob id quod aliqua magna scripserit, sed obhoc quod monachorum abbas exstiterit. Ego

sane quaedam illius scripta fateor, curiosalevitate legi, ipsum etiam vidi et novi, sedpulchre dictum apud Graecos proverbium in illoverum reperi: Pinguis venter non gignit tenuemsensum. Hae sunt amoenitates quibus iste

episcopus summum illum virum recreat, cujushactenus et scripta et sanctitatem veneraturEcclesia. At qui justam defendunt causam, nonin conviciis aut in contumeliis victoriamquaerunt sed in validissimis argumentis.


5/228

INCIPIT PROLOGUS

CAPUT SINGULUM

Cum quidam fratrum intuerentur usquequaquequemadmodum sancta sanctorumconculcarentur et lapides sanctuarii in capiteomnium platearum dispergerentur, illo zelo quo

renes Mathathiae contremuerunt, ipsorumpraecordia infremuerunt, valde sedulo mehortabantur, ut et ego proprium arriperembaculum, quo etsi non prosternerem, saltemvulnerarem qui quotidie exprobrat Israel

diabolum. Quibus cum dicerem me quasiinermem et impotentem adhuc non sufficerehac me parabola conantur convincereQuomodo lex, inquiunt, divina obtinuit ethumana quod debeat omnis viator qua id possit

voce prodere, cum videt lupum gregeminvadere, ne, hunc si prodere cunctatur, sublatipecoris reus habeatur; debent etiam pusilli cummajoribus fustes vel quaelibet defendi cula


6/228

arripere, dum acrius bellum vident ex adversafacie insurgere. Non licet omnigenis armisparcere, qui nolunt communem hostemprosternere. Unde David pusillae licet staturaein funda et lapide Goliam prostravit, qui omniIsrael in facie exprobravit. Horum itaque victusratione pariter ac postulatione, elegi propriostylo Satan filiis Dei prodere, quos vult

dispergere, et tamen inter ipsos absque notalatere. Quapropter quicunque vere estis filii Deivel vero vultis computari Israeli, animadvertiteme pro vobis et ad vos subsequens opusculumdirigere, in quo me constat non contra vos, sed

contra hunc qui est rex super universos filiossuperbiae scribere. Hic enim licet dixeritcircuisse se terram et perambulasse, tamen dicitcum filiis Dei ante Deum adfuisse, scilicet utejus spiritu concipientes superbiae filios pareret

quos esse filios Dei invideret. Cum enim sitinter vos zelus et contentio, nonne hominesestis et carnales, cum constet filios Dei essepaceficos ut fratres spiritales? Vetus est enim


7/228

haec inter monachos et clericos controversiaqui eorum digniores sint ad Ecclesiae tractandamysteria, adeo ut, dum inter se contendant proapostolica dignitate, vacui ambulent abapostolica charitate. Quippe cum sint monachiet clerici totius populi, quasi duo corporis oculisi hi spiritu superbiae caeci ostendunturquantis populi tenebris involvuntur? Quia si

oculus tuus tenebrosus est, totum corpus tuumtenebrosum erit (Luc. XI, 34). Si enim in unocapite duo oculi pariter videre dedignarenturnonne justum esset ut ambo de capiteeruerentur? Cum igitur hos oculos pituita

superbiae se alterutrum superponendo graviteraegrotare vidissem, et saepe huic bellointerfuissem, nisus sum qualiscunque medicusipsorum morbum describere, et eisdem hocopusculum quasi quoddam collyrium

impendere, tum ut, destructa contentioneambulent et ipsi in dilectione, tum ut omnibuspateant causae manifestiores qui in apostolicadignitate sunt digniores. Nam quod vitam et


8/228

regulam monachorum tanta auctoritateEvangelio et dignitati aequiparavi apostolorumtestor judicium futurum, et Jesum, vivos etmortuos judicaturum, quod hoc nonpersonarum acceptione fecerim, sed veritate ethujuscemodi admonitus visione. Quadam enimnocte cum pro ipsa quaestione mente turbarersollicita, subito oppressus somno visus sum

mihi missas celebrare, et ecce vidi ad dextramaltaris pariter collaterales placido vultu mihitres mirae auctoritatis viros astare. Me igiturstupente, et qui essent pariter nescienterepente quaedam vox insonuit, quae mihi duos

quidem apostolos, Bartholomaeum et Thomamtertium autem S. Benedictum monachum foreinnotuit. Rursum ad sinistram altaris respexi, etecce quidam clericorum veste quidemincomparabili, ad me tamen accessit facie

terribili; et cum quasi aliquid mihi illaturusacceleraret, ab his tribus qui in dextra steteruntest prohibitus, ne me in aliquo gravaret. Finitaitaque missa, hi tres pari modo placido vultu


9/228

abiere. Itaque intellexi me debere monasticamvitam et apostolicam in eadem dignitatedescribere, cum beatus Benedictus se paremapostolis in visione mihi dignaretur ostendereexprimens hoc totius in libri quaestione quodvidi in hac visione. Caeterum utrum aliter haecvisio intelligatur, in arbitrio lectoris relinquaturIdeo autem nominis mei subtraxi personam

quia si quid utiliter dixi, inde non meo, sed suonomini do gloriam, ut in laude mea mutus liberlegatur, dummodo laudem Dei et Ecclesiaeloquatur. Pro meo itaque nomine, Dialogusquae sit vita vera apostolica vocetur, nam haec

summa totius libri habetur. Quod autem subdialogo subsequens composui opusculum, ideome sic fecisse manifestum, quia cum haecquaestio inter monachos et clericos quasi interduos constaret, volui eligere talem qui

interrogaret, ut dum nil minus quaminterrogando parceret, purum esset omne quodrespondendo pateret. Unde etiam hunc voluiauctoritate attestari, quod posset a me ratione


10/228

probari. Rogo autem ut hic prologus cumcapitulis sicut a me ordinatus ipsi opusculopraefigatur.


11/228

LIBER PRIMUS

INCIPIUNT CAPITULA LIBRI PRIMI.

I. De rationabili discipuli suggestione admagistrum pro Ecclesiae defensione.

II. De eo quod quadrifarie summa quaestionis

proponitur, unde totus liber pendet et scribitur.

III. Quod tres ordines Ecclesiae dum inter secontendunt, gravi quartum errore offendant.

IV. Quod aliquando sicut videntur multaequaestiones sub una objici, ita multae sub unaresponsione praecidi.

V. De argumento quo probatur quod Dei judicio

sint relinquendi qui perfectiores sunt habendi.

VI. Quod hoc argumentum si concedaturinconveniens sequatur.


12/228

VII. Objectio monachorum quali molimineroboretur argumentorum.

VIII. Quid a monachis objiciatur regularibuscanonicis.

IX. Quod regulares canonici et monachi eadem

his qui dicuntur clerici objiciant.

X. Quod monachi et illi qui dicuntur clerici, necin conversatione conveniant, nec in aliorumobjectione.

XI. Quod omnibus apostoli testimoniorespondeatur, quod et praeludium vocatur.

XII. Quo argumento inveniatur, quod nullus

nisi ab ipsa Veritate doceatur.

XIII. Quomodo constat inventum esseauctoritatem cum ratione convenisse.


13/228

XIV. Quod debeant ratione et auctoritaterefutari, qui videntur de utroque injusteroborari.

XV. Quomodo auctoritas testetur gravius essevitia expellere quam virtutes acquirere.

XVI. Quod ex auctoritate constet aliquando solaratione contradicentes convincere, aliquando exadducta auctoritate concludere.

XVII. Quod qui debet discordes ad pacem

reducere, sic debet quosdam arguere, ut aliosvideatur defendere, et e converso nunc autemomnes corrigere vel omnes ad pacem reducere.

XVIII. Quod ibi sermo pro veritate est, facilius

[l. satius] est ut scandalum oriatur, quam utveritas relinquatur.


14/228

CAP. I.

INCIPIT LIBER PRIMUS.

DE EO: QUID SIT VERE APOSTOLICA VITA.

DISCIPULUS. Sanctam Ecclesiam ne patiarisdilecte magister, quorumdam calumnia diutius

commoveri, cum eam valeas tam rationisveritate quam Scripturae auctoritate defendere.

MAGISTER. Quid jubes fieri?

D. Ut sinas me quorumdam objectionum verbiste interrogare, ut tu quoque freno rationis etauctoritatis ora iniqua loquentium valeasrefrenare.

M. Creditur Ecclesia supra firmam petramaedificata. Ergone mei homunculi indigebitfulcimento, quae Christum habet infundamento? Quis aut immobilem festuca


15/228

supponit montem, aut turbida aqualucidissimum eliquat fontem? Quis lippis oculisclarissimum jubar illuminat solis, aut lutulentamanu tangit candidissimis vestitum stolis?

D. Age, jam eo quo dicis modo Ecclesia nulliusindigeat propugnaculo, saltem concedasinterrogans respondentis egeat oraculo.

M. Age, jam victus; concedo brevitercomprehendenda quae tibi videntur objicienda.

D. Cum constet me magna quaedam et utilia

mea interrogatione parturire, non debeo quodsentio praepropere praeterire, quare non valeoea tam breviter comprehendere, ne postmodumcogar praecipitati nimis eloquii poenitere.

M. Ista tua sollicitudo nescio quam mesollicitum reddit.

D. Sic indigeo.


16/228

M. Unde tandem.

D. Pace tua, ut liceat mihi, post primam etprincipalem quaestionem, omnes quae indevidentur suboriri, prout occurrerint, tuorepresentare examini.

M. Nequaquam hoc ab homine, sed a rationisexamine te decet quaerere. Quare si quid movettandem exsequere.


17/228

CAP. II-III.

D. Videtur Ecclesia in quatuor membra divisaquorum tria dum inter se sentiunt contrariaquartum, quod tria sequitur, magno sub errorerelinquitur.

M. Verba tantum audio; quare significatione

indigeo.

D. Verbi gratia, sunt sub regula monachi, suntet regulares canonici, dicuntur clerici, sciunturet laici. Ex quibus cum monachi, regulares

canonici et clerici sibi singuli apostolicaeperfectionis dignitatem vindicent, videsprofecto quam graviter laicos scandalisentHorum enim quilibet cum sibi quasi propriamapostolicam dignitatem nitantur vindicare, hinc

reliquos sine dubio probantur privare. Sequiturenim ut, si monachi apostolicam vitam habeantsoli, hinc omnes sint alieni, regulares canoniciet clerici. Item: Si hanc habent regulares


18/228

canonici, excluduntur clerici et monachi. Siautem clerici, excluduntur monachi et regularescanonici. Unde fit ut quasi excaecato capitetotus populus quasi caecum corpus in tenebrisvideatur palpitare, et volentes huic mundorenuntiare, ignorent quo se debeant contrahere.


19/228

CAP. IV.

M. Multum astute sub unius quaestionisoccasione innumerabiles probaris commovereut cum tibi debeam hanc unam expedire, cogarquasi ex debito quod te movet pene de totaEcclesia exponere. Quare ut reor, dignumjudicatur, ut eadem mensura tibi remetiatur.

D. Qua tandem, quaeso?

M. Qua? nisi ut sicut tu mihi multas una subquaestione callide videris ingerere, ita quoque

ego tibi astute multas una responsione videarpraecidere.


20/228

CAP. V.

D. Ne, rogo, irascaris, ne malum pro maloreddere videaris.

M. Dic igitur in omnibus: Deine judicium anhominis est praeferendum?

D. Qui non dixerit Dei judicium, hunc videostultum.

M. Quos igitur sibi judicat chariores, hi suntprofecto in omni Ecclesia perfectiores. Hi in

ipsa aut ipsi apostolicae perfectionipropinquiores. Dei igitur judicio relinquitur, quiin apostolica dignitate cunctis praelatiperfectiores habeantur.

D. Nimis hoc breve longi itineris compendium.

M. Quare totum negotium expeditum.


21/228

CAP. VI.

D. Vide ergo ne hoc tam breve compendiumnimis confusum sequatur silentium.

M. Hoc quod videris dicere opus habesconficere.

D. Si constat Ecclesiam praedicatores rectedocuisse, ipsamque ab ipsis juste didicissecertum est te, et si secundum rationem quaelicet, non tamen secundum aedificationem quaeexpedit, conclusisse.

M. Nondum videtur consonum quod dicis.

D. Constat Moysen narrasse Deum coelum etterram et omnia quae in eis sunt creasse; in his

autem omnibus Dei judicium judicio Moysi estpraeferendum. Si ergo omnia quae dixit, debuitjudicio Dei, ideo quia judicio ejus praefertur


22/228

reservasse, sequitur Moysen in omnibus quaedixit aut mentitum fuisse aut errasse.

M. Nimis progrederis.

D. Simili quoque ratione probantur omnespraedicatores Ecclesiae errare, si ea quaepraedicaverunt solius judicio Dei debuerunt

commendare. Sequitur autem: Si praedicatiosubtrahitur, fides non suscipitur, si fides nonsuscipitur, Ecclesiae fundamentum subvertiturErgo si Ecclesia pessumdatur, paganismusintroducatur, rescindenda sunt et omnia

concilia, concludenda omnium librorumvolumina; tandem debebunt muta esse omnialabia.

M. Quomodo igitur constringor ratione tibi

respondere? ergo perge securus, et tuamquaestionem prosequere.


23/228

CAP. VII.

D. Objectio autem monachorum tali molimineroboratur argumentorum, quia Christus cum deperfectione loqueretur apostolica, haec adjuvenem quemdam locutus est testimonia: Sivis, inquit, perfectus esse, vade, vende omniaquae habes, et da pauperibus, et habebis

thesaurum in coelo, et veni, sequere me (MatthXIX, 21). Hoc igitur, aiunt, quia palam nos estimplere, probamur hanc perfectionempossidere.

M. Non nimis absurde hoc dicerent, si de seipsisnon praesumerent.


24/228

CAP. VIII.

D. Porro regulares canonicos dicunt non tantamperfectionem possidere, dum manifestum estmulta, quae monachis non licent, eis licereQuanto autem magis quisque laborat, tantomajus praemium sui laboris recipietunusquisque enim secundum suum laborem

propriam mercedem recipiet. Multa in huncmodum dicere videntur, quae postmodumobjicienda, si tibi placet, reserventur

M. Placet; quare de reliquis progredere.

D. Nos inquiunt regulares canonici, apostolisipsis assimilamur, dum in eorum loco positimores et vitam imitamur. Sicut enim apostolisdictum est: Vos estis lux mundi, non potest

civitas abscondi supra montem posita; nequeaccendunt lucernam et ponunt eam sub modiosed super candelabrum, ut luceat omnibus quiin domo sunt (Matth. V, 14, 15), et nobis dictum


25/228

teneamus, quorum vitam, habitum, morespossidemus. Ergo si lux sumus mundi, et civitasquae non potest abscondi super montem positaet lucerna super candelabrum collocatidebemus omnibus qui in domo sunt Ecclesiaepraedicare, opus evangelistarum etapostolorum consummare.

M. Satis pro imperio.

D. Porro, inquiunt, monachi, quia vitamnoscuntur poenitentium agere, debent se inclaustro quasi sub modio abscondere; mortui

enim sunt, et vita illorum abscondita est cumChristo in Deo. Cum ergo Christus apparuerittunc et vita ipsorum apparebit cum ipso ingloria. Sicut ergo hic mortui, ibi vivi; sic ibiapparere, hic tantum debent latere. Ergo nec

debent praedicare, nec baptizare. Hoc etiamhabitus eorum testatur, quia, sicut sunt tamvestitu quam tonsura despicabiles, ita non suntin vita huic mundo probabiles.


26/228

M. Existimo hanc contumeliam in eorumtransire gloriam.


27/228

CAP. IX.

D. Illi autem qui dicuntur clerici, sicut videnturcum regularibus canonicis haec omniamonachis objicere, ita quod de se sentiuntregulares canonici, ipsi sibi praesumuntascribere. Simili quoque modo monachi etregulares canonici pariter adversum clericos

conveniunt, dum eos pro saeculariconversatione ipso quidem clericorum nomineindignos judicant. Quare nec cum eis insacramentis participant, dicentes cum GregorioQuorum vita contemnitur, restat ut eorum

praedicatio condemnetur.

M. Hi viderentur habere rationem, si de seipsisnon haberent gloriationem.


28/228

CAP. X.

D. Porro monachi et illi qui dicuntur clericisicut videntur vitae professione et morumconversatione longe ab invicem distare, ita necin propriae dignitatis ascriptione, nec inaliorum abjectione concordare.

M. Studiose nimis cuncta prosequeris; namnihil praeterire videris.

D. Etiamsi incautus quid videar negligerepactum, ut scis, tecum posui, valeam ut me

corrigere.

M. Ut tibi primum faciam quasi quoddampraeludium, per hoc unum potest omnibusresponderi Pauli testimonium: Qui gloriatur, in

Domino glorietur; non enim qui seipsumcommendat, hic probatus est, sed quem Deuscommendat (II Cor. XVII, 8); et: Noliteprudentes esse apud vosmetipsos (Rom. XII


29/228

16); et: Si quis videtur aliquid esse, cum nihilsit, ipse se seducit (Gal. VI, 3). Quicunque igiturde sua professione gloriantur, hi propriaeprofessionis destructores esse probantur. Ita fitut, dum singuli in summa Ecclesiae dignitateesse nituntur, ab omni dignitate ipsius forisexcludantur; dignum est enim ut corpus illamembra a se debeat foris expellere, quibus non

sufficit propria loca retinere.

D. Propemodum jam incipit progredi eloquium.

M. Verumtamen de his omnibus quid vis

discere?


30/228

CAP. XI.

D. Equidem rationis veritatem.

M. Ab ipsa, an a quolibet alio?

D. Dummodo discerem, id fateor, a quolibet aliovellem.

M. Ergo a pecude constat te velle veritatemdiscere.

D. Quis hoc vel sanus dixerit?

M. Idem ille tu ipse probaris.

D. Ergone iratus videris?

M. Tu enim confessus es te a quolibet alio quamab ipsa ratione veritatem velle discerequodlibet autem aliud quam ipsa rationisveritas est pecus. Quare, si a quolibet alio


31/228

veritatem vis discere, debes ergo veritatem apecude discere.

D. Licet confusus, fateor, me tamen rationisveritatem debere nonnisi ab ipsa veritatediscere.

M. Constat igitur veritatem de seipsa nos omnes

docere.

D. Manifestum est te hoc rationabiliter probareme autem constat de ejus inventione jamdesperare.

M. Deus te ab ista defendat calumnia.

D. Quid enim? si veritatem constat omnes de seipsa docere, sequitur et nos ipsam de omni

veritate solam interrogare debere. Quonammodo ergo id praesumam facere, vel quis debethoc de se praesumere?


32/228

CAP. XII.

M. Debes ergo verba veritatis recordari, siauctoritas rationi alicubi inveniatur concordari.

D. O quam mire admonuisti, ipsam enimVeritatem dixisse recordor: Ne voceminimagistri, quia magister vester unus est Christus

(Matth. XXIII, 10). Unus autem ibi ponitur, acsi sotus diceretur. Christus autem est veritas;solus ergo Christus magister, sola veritasabsque dubio intelligitur. Sicut igitur solus, hocest unicus magister, omnes qui docentur docere

convincitur ita veritatem solam omnes doceremanifestissima ratione concluditur.


33/228

CAP. XIII.

M. Tandem bene evigilasti, nimis pulchreostendens auctoritatem cum rationeconcordare. Quare, si tibi placet, hunc modumdebemus per omnia de caetero observare, utcum ego ratione quaecunque dixero, innitarinfirmare vel approbare, idipsum tu auctoritate

Scripturae cum ratione facias resonare.


34/228

CAP. XIV.

D. Bene multum; nam sicut singularum partiumprofessiones partim rationis veritate, partimEvangelii auctoritate videntur roborari, sequitureos eadem rationis veritate et Evangeliiauctoritate refutari debere vel approbari.

M. Ut sicut Golias proprio gladio gloriantesvideantur cadere, vel sicut David in funda etlapide humiles probantur se defendere.

D. Bene concinnamus; nam et auctoritatem

veritatis videor mihi recordari, qua possim amea illa desperatione relevari: Ubicunque enimduo vel tres congregati fuerint in nomine meoin medio eorum sum, dicit Dominus JesusChristus (Matth. XVIII, 20). Christus autem

dicit: Ego sum veritas (Joan. XIV, 6). Si ergoChristus in medio congregatorum ipsius nondubitatur residere, in medio nostrum veritatemnos absque dubio testamur habere.


35/228

M. Quid igitur dubitamus ipsam interrogare, siseipsam in medio nostrum dignatur collocare.

D. O misera, misera anima, quae tanta privaturgloria, per quam Pater fecit et saecula, quaecum sit splendor et figura Patris ejusportansque omnia verbo virtutis suae (Hebr. I

3), et sermo omni gladio ancipiti acutiorpertingens usque ad divisionem animae (HebrIV, 12), attingens a fine usque ad finem fortiteret disponens omnia suaviter (Sap. VIII, 1), incarcere, in medio miserorum hujus exsilii

collocatorum dignatur residere, quae in coeloomnibus angelorum choris probatur praesidere.

M. Singularum partium objectionibusrespondere videtur ordo rationis exigere, ut

prius gloriantium atque superbientium pravedicta, quasi vetusta aedificia, destruantur, etpostmodum humilium, et non in se sed in Deo


36/228

spem suam ponentium, quasi super novumaedificium dicta construantur.


37/228

CAP. XV.

D. Hoc et auctoritas testatur, cum Deus adJeremiam loquebatur: Ecce misi te, inquit, utevellas et disperdas, et destruas et dissipes, etplantes et aedifices (Jer. I, 10). Quatuornominavit in vitiorum destructione; duo autemin virtutum subjugavit aedificatione. Sicut ergo

prius et gravius est vitiosa destruere, itaposterius et levius virtuosa aedificare.

M. Debeo ergo cum majore labore Adamveterem hominem cum actibus suis destruere

ut novum, qui secundum Deum creatus estvaleam erigere.

D. Haec faciat et addat Deus, ut hic et in nobisfunditus destruatur, et ille qui desursum est in

nobis erigatur.


38/228

CAP. XVI.

M. Hoc quoque memineris rationabili ordineme facere debere aliquando, sola rationeprocedere aliquando ex adducta in mediumauctoritate, quod necesse est concludere.

D. Multum hoc rationabile; nam legitur hoc

utrumque Dominum fecisse. Cum enimChristum Judaei non aliud quam filium Davidipsi respondissent, adducta in medium ipsiusDavid auctoritate: Dixit Dominus Domino meo(Psal. CIX, 1), etc., conclusit Christum, quod

ipsi negaverunt, ipsius David esse Dominum, etideo verum Deum ex ratione hoc modoinferens: Si ergo David in spiritu vocat eumDominum, quomodo filius ejus est? (MatthXXII, 45.) Rursus, cum eum causarentur die

Sabbati homini sanitatem dedisse, ex solaratione probavit hoc sibi licere conclusissedicens: Cujus vestrum asinus aut bos cadet inputeum, et non continuo abstrahit eum die


39/228

Sabbati (Luc. XIV, 5)? quasi diceret: Si vobis dieSabbati licet asinum de puteo abstrahere, licetergo mihi multo magis hominem sanare.


40/228

CAP. XVII.

M. Hoc quoque concedas mihi licere, ut, cumvidear singularum partium professiones nuncde praesumptione arguere, nunc ad pacemconcordiae sermone reducere, videar sicaliquando quosdam arguere, ut ibidem videaralios defendere, et rursum alios sic defendere

ut videar alios corrigere; nunc autem omnes depraesumptione corrigere paratus, vel secundumprofessionem defendere.

D. Hoc quoque ex auctoritate constat te debere

cum Paulus apostolus in eadem causa hoc idemvideatur facere. Nam contra Judaeos et Graecosloquens, Judaeos de legis praesumptione contragentiles gloriantes sic videtur reprimere, utconsummationem legis gentilibus videatur

attribuere, dicens: Si autem praeputiumjustitias legis custodiat, nonne praeputium illiusin circumcisione reputabitur? (Rom. II, 26.)Aliquando autem sic gentiles contra Judaeos de


41/228

ignorantia excusantes videtur arguere, utvideatur multo magis Judaeis attribueredicens: Quid ergo amplius Judaeo, aut quaeutilitas circumcisionis? multum per omnemmodum (Rom. III, 1). Nunc vero omnes pariterredarguere ut ibi: Causati enim sumus Judaeoset Graecos omnes sub peccato esse (ibid.), nuncvero omnes ad pacem concordiae reducere

dicens: Justificati igitur ex fide, pacemhabeamus ad Deum (Rom. V, 1), etc.

M. Multum multumque mihi videris succurrere.

D. Non ego, sed ipsa Veritas dignetur nos hic etubique docere.

M. Fiat, fiat. Nunc ergo qui hanc veritatemdesiderant, volunt praemonere nullos quasi de

superfluitate copiosi sermonis causari deberecum videant me per totam pene Ecclesiamsermone discurrere, qui cogor de omnibus


42/228

professionibus sermonem disserere, in quasconstat totam se Ecclesiam dividere.


43/228

CAP. XVIII.

D. Ex auctoritate constat facilius [f. satius] esseut scandalum oriatur, quam ut veritasrelinquatur; et rursum, in quantum absquedispendio veritatis possumus, proximorumscandalum vitare debemus. Nam cum Dominustestaretur non omne quod intrat in eos, sed

quod exit de ore hominem coinquinare (MatthXIV, 11), maluit inde Pharisaeos scandalizariquam veritatem non attestari: Sinite eosinquiens discipulis suis, caeci sunt et ducescaecorum (ibid., 14). Et rursum ne deberent

scandalizari, jussit pro se et Petro Caesaricensum staterem dari (Matth. XVII, 26)Exemplo ergo Domini si tibi sermo pro veritateest, debes prius omnes in scandalo relinquerequam tacendo veritatem deserere. Veritas ergo

Christus est; qui ergo veritatem, quid nisiChristum abnegat?


44/228

M. Vides igitur quam graviter peccamusquoties scientes veritatem ipsam abnegamusQuare, ut veritatem audiamus, pariter ad ejusconsultum procedamus.


45/228

LIBER SECUNDUS

INCIPIUNT CAPITULA LIBRI SECUNDI.

I. Quod monachi non debent sibi tantumascribere quod constat multos possidere.

II. Quod si se fatentur dignitatem apostolorum

apprehendisse, probantur minime imitatoreseorum fuisse.

III. Quomodo illi justificantur qui a seipsisaccusantur.

IV. Quod, sicut humilitas sit qua in ipsum iturDeum, sic superbia qua in ipsum diabolum.

V. Quod omnis homo imperfectus probetur, si

districte judicetur.

VI. Quod si abstinere per se bonum vel malumconcedatur, inconveniens sequatur.


46/228

VII. Quomodo constat probatum jejunium necbonum esse nec malum, sed medium.

VIII. Oppositio quare nobis imitandumproponatur, si per se nec bonum nec malumprobatur.

IX. Quod non dicta et opera, sed animusproponatur imitandus.

X. Quod regnum coelorum magis detur ob bonianimi studia quam ob ipsa jejunia.

XI. Quod nunquam monachi fuere quipotuerunt retrocedere.

XII. Quod regulares canonici concludantur

nunquam cum Domino judicare debere, qui sevolunt super monachos extollere


47/228

XIII. Quod, si dicunt habitum apostolorum sehabere, omnes debent se et albo colobioinduere, et adeo fieri pannosi ut ad videndumsint ignominiosi.

XIV. Quod quicunque volunt de habitupraesumere, non possunt hanc calumniamevadere.

XV. Quod qui nolunt esse juniores ethumiliores, convincuntur non habere vitamsanctam et sanctos mores

XVI. Quod non faciat apostolum miraculiscoruscare, baptizare, praedicare, sed virtuteshabere et seipsum humiliare.

XVII. Quod multiplex inconvenientia sequatur

si in his tribus apostolica vita accipiatur.


48/228

CAP. I.

INCIPIT LIBER SECUNDUS.

D. Si igitur, inquiunt monachi, Christus dicit: Sivis perfectus esse, vade et vende omnia quaehabes, et da pauperibus, et habebis thesaurumin coelo, et veni, sequere me (Matth. XIX, 21)

palam autem est hoc nos implere. Probamurigitur hanc perfectionem possidere.

M. Si constat multos sanctorum in omniperfectione omnia bona sua pauperibus

erogantes Christum fuisse secutos, ergo in suaprofessione non debent singulariter de hacperfectione gloriari, quam certum est cum ipsismultos in qualibet professione participare.

D. Constat autem tales in omni professionefuisse, ut hinc nefas sit quemlibet dubitasse; necopus est nominare quos constat abundare.


49/228

M. Non debent ergo monachi tantum sibiascribere quod constat multos possidere.

D. Quod si hanc, inquiunt, non soli, sed cumaliis possidemus, certum est tamen quod hanchabemus.


50/228

CAP. II.

M. Ratio exigit ut hi qui dicunt se perfectionemapostolicam habere ipsos apostolos coganturimitari debere. Certum est autem ipsosapostolos nullo modo sibi apostolatus suiperfectionem ascripsisse.

D. Hoc constat; nam Paulus apostolus de hacperfectione dicit: Ego me non arbitrorcomprehendisse (Philipp. III, 13); sed ut hancpostmodum apprehenderet, dicit se extendisseDe omnibus autem apostolis hoc idem dicit de

se sentire: Quicunque ergo, inquit, perfectisumus, hoc sentiamus (Phil. III, 15).

M. Vides igitur quid inde concluditur. Monachisi apostolicos sequuntur, non se arbitrantur

hanc comprehendisse; aut si dicunt contraapostolos hanc se comprehendisse (quodmanifestum est apostolos fateri de se non ausosfuisse), sequitur ergo eos minime fuisse


51/228

apostolorum imitatores; quare, nec eorumdignitatis apprehensores:

D. Nefas est si aliquis renititur quodinexpugnabili ratione concluditur. Nam et illudApostoli video sic posse impleri: Quid habesquod non accepisti? si autem accepisti, quidgloriaris quasi non acceperis? (I Cor. IV, 7.)---

Omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui sehumiliat exaltabitur (Matth. XXIII, 12).


52/228

CAP. III.

M. Vides ergo, si sunt justi, debent accusari; sivolunt exaltari, debent humiliari. Si autem ideoexaltantur quia humiliantur, ideo justificanturquia a se ipsis accusantur, profecto sequiturquanto se huic justitiae putant propinquiorestanto fiant ab ea remotiores.

D. Huic contrarium videtur quod ab ipsasumma justitia nobis praecipiturAppropinquate enim mihi, inquit justitia, et egoappropinquabo vobis. Et rursum: Accedite ad

eum et illuminamini (Psal. XXXIII, 6). Undeautem homo illuminatur, id lumen esseprobatur; est autem lumen Deus ipse, sicutdicitur: Erat lux vera quae illuminat omnemhominem venientem in hunc mundum (Joan. I

9). Jubemur ergo ad lumen accedere, utilluminemur; hoc est ad Deum, quatenus, ut itadicam, deificemur. Quis autem deificatur, nisiqui justificatur? qui autem justificatur, hic


53/228

justitiae appropinquare videtur. Est ergocontrarium, nos appropinquare ut justificemuret elongari ut justificemur. Unde sequi videtursi ideo justificamur quia justitiaeappropinquamus, ergo non justificamur quiaelongamur.

M. Movisti, ut fateor, quod et me movere

videtur. Cum ergo haec contrarietas ex hisverbis oriatur, quibus dicitur: Omnis qui seexaltat humiliabitur, et qui se humiliatexaltabitur, diligenter examinandum quis ex hisverbis purus intellectus habeatur.

D. O quam id a me desideratur!

M. Quid ergo intelligitur in hoc: Qui humiliaturexaltabitur? hominem se humiliare, hoc est

hominem humilitatem habere; humilitatemautem hominem habere, hoc est hominem seipsum cognoscere. Ipse autem homo estpeccator; hominem ergo se cognoscere, hoc est


54/228

peccatorem seipsum cognoscere, hoc est quodverum est esse de se intelligere; qui autem de sequod verum est intelligit, juste facit; non potestautem quis juste facere, nisi justitia id debeatefficere. Juste autem justitia aliquid efficerenon potest, nisi ipsius justitiae qui juste facitdebeat appropinquare. Ergo qui humiliatur, hicest qui justitiae appropinquat; qui autem

justitiae appropinquat, huic justitiaappropinquare probatur. Porro cuiappropinquanti justitia appropinquareprobatur, hic est qui a justitia justificatur. Ergoidem concluditur esse ad Deum accedere et

illuminari, et ad Deum hominemappropinquare, et Deum nobis appropinquarequod est humiliari et exaltari, id est justificari.

D. Si igitur idem est humiliari quod est

justificari, qui autem justificatur, hic exaltaturergo si Dominus prohibet hominem exaltariprohibet eum justificari, hominem justum fieriQuare si Deus prohibet hominem justificari


55/228

prohibet eum justum fieri. Probatur auteminjustus, qui hominem justum prohibet fieriEst ergo Deus injustus qui hominem justumprohibet fieri?

M. Deceret te aliquando dissimulare aliquid, etme minime tantum gravare.

D. Si, non videns veritatem, hanc me videresimularem, me ab ipsa veritate fraudarem. Sednullus se debet a veritate defraudare, quare neceam ego dissimulare.

M. Unde tibi videtur nasci haec argumentorumcontrarietas?

D. Ex hoc quia probasti idem esse exaltari quodjustificari.

M. Oculis apertis vides quare, si ideo quia idemintelliguntur, haec tam contraria concludunturergo si haec duo, id est exaltari et justificari,


56/228

accipiuntur contraria, nulla inde sequunturimpossibilia.

D. Jam mihi videor videre.

M. Hoc quoque debes dicere.

D. Scilicet ut ubi dicitur, qui se humiliat

exaltatur, exaltatur idem intelligatur ac sidiceret, humiliatur. Tu autem probasti egregiehunc justificari, quem constat humiliari. Porroubi dicitur qui se exaltat humiliabitur, sicexaltari accipiatur, ac si diceretur qui superbit.

M. Sicut ergo humilitas et superbia suntcontraria, ita qui praecipit hominem humiliariut debeat exaltari, id est justificari, et quiprohibet hominem exaltari, ne debeat humiliari

nihil aliud videtur praecipere, nisi in unohomine humilitatem proponere, in altero abipso superbiam removere: quod totum est


57/228

justum facere. Non est ergo injustus Deus, quihoc probatur praecipere vel prohibere.

D. Non me poenitet hanc movisse quaestionemcum magna mei utilitate solutam.

M. Qua tandem dicito.

D. Jam video sicut nihil superbia detestabiliusita nihil humilitate utilius.

M. Licet in hoc diutius immoramur quamvellem, tamen, ut utiliter te inde commoveam

humilitas est qua in ipsum itur Deum.


58/228

CAP. IV.

D. Superbia igitur qua in ipsum diabolum.

M. Imo quae fecit ipsum.

D. Perhorres, perhorresco: nam ante superbiamconstat eum splendidissimum fore angelum.

M. Factum est ergo, cum superbiret, eumimmundissimum fieri diabolum. Quare, ut reoretiamsi constaret monachos omnium hominumesse sanctiores, vides profecto tanto eos esse

debere humiliores. Humilitas autem de sesemper probatur humilia sentire, quare nihilsibi monachi debent sanctitatis praesumere.

D. Bonum est ut tuam admonitionem diligenter

attendant. Nam video quod non aliter partemsuam quam humilitate defendant.


59/228

CAP. V.

M. Omnis qui opus bonum inchoat, ignorat sibona possit consummare, cum constetquemlibet etiam de propria vita ignorare. Bonioperis autem consummatio ejusdem estperfectio. Constat ergo omnes imperfectos essequi ignorant perfectionem boni operis se

perficere posse. Si autem homo semper viveretsemper utique bonum facere deberet. Si ergoquod semper facere deberet, districta justitia abeo exigitur, omnis ergo homo cum morituretiam imperfectus relinquitur.

D. Videtur hoc posse impugnari, nisi quod idemhanc auctoritatem constat attestari: Cumperfeceritis omnia, inquit Dominus, quae faceredebuistis, dicite: Quia inutiles servi sumus (Luc

XVII, 10).

M. Perfectis autem omnibus quae debuimusfacere, si nos debemus inutiles servos dicere


60/228

inutiles autem servi sunt imperfecti; quareomnis homo concluditur esse imperfectusQuare si de hoc interim satis tibi videatur, ad eaquae restant sermo progrediatur.

D. Porro adjiciunt regulares canonicos nontantam perfectionem possidere, dummanifestum est multa, quae monachis non

licent, eis licere. Quanto autem magis quisquelaborat, tanto magis praemium sui laborisrecipiet. Unusquisque enim secundum suumlaborem propriam mercedem recipiet.

M. Est bonum abstinere? Bonum.


61/228

CAP. VI.

D. Bonum et malum nonne sunt contraria.

M. Contraria.

D. Quod autem bonum est, jubemur semperimplere, et quod malum est semper prohibemur

facere. Si igitur bonum est abstinere, ergojubemur semper id facere. Sequitur itaque sijubemur semper abstinere, semper ergoprohibemur comedere. Quod autem semperprohibemur facere, id nunquam debemus

attingere. Ergo nunquam debemus comedere.

M. Videris mihi injuriam facere; me etenim tibiinterroganti constat verum respondere, de nulloautem quod verum conceditur, falsum sequitur

quare si me constat verum concessisse, nondebuisti de vero falsum conclusisse.


62/228

D. Age jam; concedo tibi, aut si potescontradicito, aut, si non potes, ab initiorespondeto.

M. Rationi tuae non possum contradicere; videstamen quia verum est quod concessiQuapropter ut calumniam tuam possimevadere, concedo malum esse abstinere.

D. Omne autem quod malum est prohibemurfacere, ergo malum est abstinere. Quod autemprohibemur facere, id nunquam debemusattingere. Ergo nunquam debemus abstinere.

M. Angustiae mihi sunt undique. Nam video meincidisse in illud, ut dicitur, inextricabilelabyrinthum, vel in illam Dedali domum, quamqui intrat non invenit exitum. Si enim

concessero bonum esse abstinere, concludis nosnonnunquam debere comedere; si autemmalum, concludis nos nonnunquam debereabstinere. Quid autem tam contrarium quam


63/228

hominem nunquam comedere et nunquamabstinere, id est semper comedere.

D. Si velles tantum auctoritate suscipere cunctaquae dicuntur, posses ut simplices brevitercredere, non tamen an ita sint an non sintindubius intelligere. Si autem ratione cuncta anita sint et aliter esse non possint investigare

debes longos circuitus rationis tolerare. Namratio sicut omnia praecedit, ita per se solamsufficit. Sed quia paucorum valde est rationemintelligere, debent autem omnes hominesutpote rationabiles, ad rationem pervenire

debet ergo auctoritas pusillis condescendere, utdum illa suscipiant, debeant pusilli cummajoribus ad rationem ascendere.

M. Eat et circumeat volens, ut fateor, tolero

eam, dummodo nos reducat ad seipsam. Sedquia non sum ausus abstinere vel bonum velmalum respondere, dicam ergo neutrum esse.


64/228

CAP. VII.

D. Quid est esse neutrum?

M. Ut interim videtur medium.

D. Omne autem medium habet se ad primum etextremum. Ergo abstinere nec per se malum

est, nec per se bonum. Siquidem probatum estbonum inter et malum esse medium. Ergojudicabitur pro arbitrio utentium, ut si boni eoutantur, bonum, si vero mali, judicetur malum.

M. Fugata ignorantiae caligine jam videor essein lumine.

D. Quando autem monachi dicunt se esse ideoregularibus meliores, quia illis licent quae sibi

dicunt non licere, profecto indicant se a cibismultis plusquam canonici abstinere.


65/228

M. Ita putatur illos esse sanctiores qui sunt acibis abstinentiores.

D. Probatum est autem abstinere non per semalum, nec per se bonum esse. Si ergo suntmeliores, de hoc quod dicuntur plus abstinereergo de hoc esse eos meliores quod nec bonumest nec maium concluditur. Esse autem

meliorem, hoc est esse plus bonum; plus autemesse bonum ab eo quod non est per se bonumut est omni bono contrarium, ita et falsumFalsum est ergo ideo monachos esse melioresquod dicuntur plus abstinere.

M. Quia audio inaudita te concludere, debeoquaecunque possum objicere.

D. Bonum edissere.


66/228

CAP. VIII.

M. Justum est ut unusquisque secundumproprium laborem mercedem accipiatQuicunque ergo plus laborat, plus mercedisaccipiet. Qui autem plus abstinere probanturplus laborare judicantur. Ergo qui plusabstinent, plus necesse est mercedis accipiant

Porro qui sunt in mercede ditiores, hi suntprofecto meliores. Falsum est ergo quod tuconclusisti non ideo esse meliores, quia plusabstinent.

D. Multum es importunus.

M. Tu autem sis benevolus.

D. Vidistine aliquem hypocritam fortiter

abstinentem, et sanctum omnes cibos cumgratiarum actione participantem.


67/228

M. Etsi faterer me non vidisse, constaret tamenutrumque fuisse secundum sententiamSalvatoris ita dicentis: Cum jejunatis, nolite fierisicut hypocritae tristes (Matth. VI, 16). Etiterum de sanctis apostolis dicitur, quod nonpossunt filii sponsi jejunare, quandiu sponsuscum illis est (Matth. IX, 15).

D. Si igitur meliores sunt qui plus abstinent, idautem facit hypocrita quod aliquis sanctusminime, ergo melior est hypocrita aliquosancto, et meliores sunt Pharisaei et discipuliJoannis abstinentes, quam apostoli

comedentes. Apostoli autem sancti, Pharisaeiiniqui, ergo iniqui sanctis sunt meliores.

M. Quia nefas est me diutius apertae veritatirenuere, debes saltem quod interim mihi his

videtur contrarium exsolvere. Nam, utpraetermittam multos sanctorum qui ob jejuniavidentur coelorum regna recepisse, undelaudatur Moyses et Elias quadraginta diebus


68/228

jejunasse, ille jejunando legem recipere, hicjejunando meruit igneo curru in coelumtransire? Ipse etiam Christus post baptismumcur jejunasse quadraginta diebus et quadragintanoctibus nobis imitandus proponitur, sijejunium minime per se bonum dicitur.


69/228

CAP. IX.

D. Si constaret te ea quae dicta sunt diligenterpercepisse, non deberes profecto haec objecisseex his enim quae sunt superius probata, haecomnia constat soluta.

M. Inter videntem et lippos oculos habentem

magna distantia, si tu putas mihi lippienticuncta patere, quia te clare constat videre.

D. Censesne eadem verba esse eadem verba?non sunt eadem; non sum homicida, non sum

homicida; et idem jejunium estne idemjejunium.

M. Hoc utrumque idem esse me fateri estnecesse.

D. Pronuntient ergo haec eadem verba homosanctus et homicida, censesne eadem esse, si


70/228

dicit homicida: Non sum homicida, et justusNon sum homicida.

M. Nunquam hoc dixerim, sed sunt vera etfalsa. Mentitur enim homicida, verum dicithomo sanctus.

D. Cur igitur accidit, cum superius constaret

eadem verba esse eadem verba, nunc quae dictasint a justo homine et homicida falsa et verasint judicanda?

M. Quia profecto omnia quae dicuntur, non

secundum verborum sonum, sed secundumdicentium accipiuntur animum.

D. Praeponitur ergo nobis in omnibus quaedicuntur non sonus, sed animus dicentium

imitandus, verbi gratia, ut si bono animo aliquisaliqua dixerit, sicut est laudandum, ita nobisimitandum. Et item si malo animo aliquisaliqua dixerit, sicut hoc est vituperandum, ita


71/228

nobis non est imitandum. Verba autem constatesse eadem, nisi vel bono animo vel malodicantur. Ergo sequitur in omnibus quaedicuntur, nihil nisi animus vituperatur, velanimus laudatur. Quare de jejunio vide quidconsequatur.

M. Inde non est tantum laborandum, licet hoc

mihi relinquas adinveniendum.

D. Videris mihi videre quare interrogaverimutrum esset idem jejunium, idem jejunium.

M. Ideo, ni fallor, quia cum constet idemjejunium et idem jejunium, hoc autem ideo velmalum judicetur, quia hoc facit malo animohypocrita, utpote pro vana gloria, vel bonumquia hoc facit bono animo bonus homo, utpote

pro aeterna gloria, non ibi jejunium tantumattendatur, sed vel malus animus vituperandusvel bonus laudandus nobis proponatur.


72/228

CAP. X.

D. Si igitur, ut probatum est, in omnibus quaedicuntur vel opere complentur, non tantum ipsaverba vel opera, sed animus vel vituperatur vellaudatur; quidquid autem vituperatur, non sit anobis imitandum; et quod laudatur sitimitandum; ergo cum Christus, Moyses et Elias

jejunantes nobis collaudantur, non tantumeorum jejunium, sed bonus animus nobisproponitur imitandus. Vides ergo cum multisanctorum referantur jejunasse, non hoc quodjejunaverint, sed qualiter, id est quali animo id

fecerint, Scripturam nobis commendasse. Ideosequitur non ob jejunia eos regna coelorumpercepisse, sed ob boni animi studia.

M. De illo etiam jejunio quod tu probasti per se

non esse bonum, constat idem sensisseDominum. Nam cum quidam hoc putarentsufficere, Dominus dignatur eos arguere. Quareenim dicebant: Jejunavimus, et non aspexisti


73/228

humiliavimus animas nostras et nescisti? (IsaLVIII, 3.), Dominus autem dixit se preceseorum non audivisse: Ecce, inquiens, in diebusjejunii vestri invenitur voluntas vestra, etomnes debitores vestros repetitis; ecce ad liteset contentiones jejunatis, et percutitis pugnoimpie (ibid., 4). Ibi ergo, quia jejunium maloanimo eos habuisse probatur, a Domino

refutatur. Et rursum: Quomodo bonum, quiabono animo fit, habeatur, subjungens doceredignatur: Nolite jejunare sicut ad hanc diem, utaudiatur in excelso clamor vester. Nunquid taleest jejunium quod elegi, per diem hominem

affligere animam suam? Nunquid contorquerequasi circulum caput suum, et sacco et cineresternere? Nunquid istud vocavi jejunium etdiem acceptabilem Domino? Hoc est, inquitmagis jejunium quod elegi dissolvere

colligationes impietatis (ibid. IV, 6), et hissimilia. Et idcirco nisi medium probareturnunquam ab apostolo diceretur: Nequemanducans non manducantem, nec non


74/228

manducans manducantem spernat (Rom. XIV3). Non tantum autem de jejunio, sed deomnibus quae fiunt pro vana gloria ostendit nosDominus nulla consequi laborum praemiaAmen, inquiens, dico vobis, receperuntmercedem suam (Matth. VI, 16.).

M. Quare si interim tibi satis videtur, nostra

ratio ad reliqua discurrere conetur.

D. Nos, inquiunt canonici regulares, apostolisipsis assimilamur, dum in eorum loco positimores et vitam imitamur. Sicut enim apostolis

dictum est: Vos estis lux mundi, non potestcivitas abscondi supra montem posita, nequeaccendunt lucernam et ponunt eam sub modiosed super candelabrum, ut luceat omnibus quiin domo sunt (Matth. V, 14, 15); ita nobis

dictum tenemus, quorum vitam, habitummores possidemus. Ergo si lux sumus mundi etcivitas quae non potest abscondi, super montempositi, et lucerna super candelabrum collocati


75/228

debemus omnibus qui in domo Ecclesiae suntpraedicare, opus evangelistarum etapostolorum consummare.

M. Hos constat viam veritatis ignorare.

D. Via autem veritatis, sicut superius estprobatum, humilitas est qua itur in Deum.

M. Manifestum est ergo eos in tenebrisignorantiae absque via errare. Deniquequidquid superius dictum est contrapraesumptionem monachorum, potest dici et

contra gloriationem canonicorum. Quodprobatum est, quanto quique vellent essesanctiores, tanto debent esse humilioresdejectiores, sua confessione a Deo remotioresquod te totum credo, sicut ex superiori ratione

non latere ita in sancta ubique Scripturarumauctoritate posse videre.


76/228

D. Quod recordor te superius dixisse illosdebere auctoritate refutari, qui contra ipsam etex ipsa videntur roborari, debes interim aratione quiescere, et eos ex adducta in mediumauctoritate bene vel male dixisse convincere.

M. Nonne dixi tibi hoc me totum fecisse, et tetotum intellexisse.

D. Ne graveris, sermo enim eorum validusvidetur; quare valenter et potenter necesse estut refutetur: vel si hoc non potes faceresinantur palmam habere.

M. Nondumne intelligis eamdem causamapostolos habuisse, quos constat de prioratucontendisse?

D. Scio, sic enim scriptum legitur: Facta estcontentio inter discipulos Jesu, quis eorumvideretur esse major.


77/228

M. Legis etiam ibi quomodo hic error eorumopprimeretur, quidve illis, si majores essevellent et perfectiores proponeretur?

D. Constat a Domino ita propositum, ut qui exillis vellent esse majores, fierent juniores et quipraecessores, sicut ministratores; nam seipsumChristus probavit omnium esse majorem

tamen dixit se in medio eorum esse sicutministratorem juniorem.

M. Quare tu taces quid illis de dispositioneregni dixerit? Non tantum se dixit his regnum

sicut sibi disposuit Pater disponere; sed etiamdixit eos super duodecim thronos sederejudicare duodecim tribus Israel debere.

M. Sedere autem super duodecim thronos et

judicare duodecim Israel tribus vides eos nonaliter posse possidere, nisi in illo proposito quopraeceptum est illos fieri juniores, ministratoresvellent permanere.


78/228

D. Manifestum est nullum ad hoc possepertingere, nisi in hoc praecepto velitpermanere.

M. Isti autem in eorum loco sicut se positosdicunt, ita quae illis dicta sunt, et sibi dicta essepraesumunt; nolunt autem, quod illis dictum

est, esse juniores ministratores, non ergo eruntmajores praedecessores.

D. Sic sequitur.

M. Quiesce interim. Dubitas esse monachosChristi discipulos?

D. Nunquam hoc dubitaverim, licet quosdam ex

his retrocedere viderim.


79/228

CAP. XI.

M. Nunquam monachi fuere quos constatretrocedere, quia impossibile est ut vel unus deelectis pereat, quare de veris monachis idnecesse est ne fiat.

D. Ecce secundum definitionem sui nominis

concedo veros monachos non retrocedere, sicutnec undecim quos constat veros Christi esseapostolos; si autem aliquis hoc videtur faceresicut Judas, nunquam fuit apostolus, licet hocvideretur, ita iste nunquam fuit monachus.

M. Bene intelligis, quia, si esset apostolusnunquam diceret Christus de eo: Unus ex vobisdiabolus est (Joan. VI, 71), quare constatmonachos Christi esse discipulos. Qui autem

volunt Christi esse discipulis majorespraecessores, debent fieri junioresministratores. Porro qui fuerint Christidiscipulis juniores ministratores, hi procul


80/228

dubio debent fieri sicut super duodecim sedessessores, ita super duodecim tribus Israel cumDomino judicatores.


81/228

CAP. XII.

Si igitur isti monachis, quos Christi constat essediscipulos, volunt esse majores, hoc autemimpossibile sit fieri, nisi probentur omnibusChristi discipulis juniores ministratores, hocautem nolunt facere dum se super monachosconantur extollere, concluduntur ergo nunquam

super duodecim sedes sedere, nec duodecimtribus Israel judicare debere.

D. Vere nunc constat te manifeste concludere.

M. Adhuc te decet exspectare.

D. Exspecto, tu quid vis exsequere.

M. Non est major dignitas apostolica, quam

haec potestas judiciaria, haec autem nontantum apostolis, sed omnibus saeculirenuntiatoribus est promissa. Quapropter si istiut probatum est, ab hac dignitate excludantur


82/228

vides profecto quod non tantum ab hacdignitate excellentiore, sed ab omnirenuntiatorum gloria excludantur. Sequiturergo ut qui majorem adipisci nitantur, in nullagloria inveniantur.

D. Melius esset ut juniores se faterentur, quo adhanc gloriam majores elevarentur.

M. Potesne, ex verbis eorum, perlucidecontemplari unde magis ipsis apostolisvideantur assimilari?


83/228

CAP. XIII.

D. Perfacile, quia eorum vitam, habitum, moresse dicunt habere.

M. Mallem tibi de his omnibus quemlibet aliumrespondere, cum non valeam tibi nisiquibusdam risoriis sententiis satisfacere, et

idcirco melius est haec te tecum conjicere.

D. Valerem quidem multa inde conjicere, sedaliud est conjicere, aliud quod verum estfirmiter tenere. Quare inde non te decet

excusare, si aliquid quod verum est poterisinvestigare.

M. Quis certum teneat quo habitu apostoliuterentur, cum haec a nobis pene omnia

celentur?


84/228

D. Non ideo excusaris; nam Simon et Judashabuisse leguntur habitum adeo pannosum, utvideretur eos audire vel videre ignominiosum.

M. Si hoc constat de his solis, quid dicetur dereliquis?

D. Imo, si diaboli creditur testimonio, S

Bartholomaeus usus legitur albo colobioclavata purpura, et indutus albo pallio, quod persingulos angulos habuit singulas gemmaspurpureas, quo licet per viginti sex annosindueretur, nunquam tamen inveteratum

legitur. Nam etiam Joannes evangelista etapostolus sindone, Thomas et Jacobus colobioalbo usi fuisse perhibentur.

M. Vides igitur quid inde sequitur?

D. Nequaquam.


85/228

M. Profecto regulares canonici, si se dicunthabitum apostolorum habere, omnes debent sealbo colobio, albo pallio, purpurato, gemmatosindone Bartholomaeum, Joannem, ThomamJacobum sequentes induere, et rursumSimonem et Judam sequentes debent adeo fieripannosi, ut ad videndum vel ad audiendum sintignominiosi.

D. Hoc utrumque sicut est multum indecens, itavalde inconveniens. Multum autem ab hocdifferunt, cum neque sint vestitu ut Simon etJudas ignominiosi, neque ut Bartholomaeus

Joannes apostolus, Thomas et Jacobuscolobiati, sed inter utrumque capatisuperpelliceati.

M. Desinant ergo attestari per habitum illis

assimilari.

D. Quid si hoc idem a canonicis objiciturmonachis?


86/228

M. Omnino ipsi quique, vel si de habitupraesumerent, calumniam hanc non evaderent.

D. Est tamen loco et habitui aliquid sanctitatisattribuendum?


87/228

CAP. XIV.

M. Nihil aliud nisi iis tantum discrete utendumNam Judas sub habitu apostolorum Christumtradidit, et Sebastianus sub chlamyde militarimartyrium subiit. Rursum diabolus in coeloapostalavit, et Job in sterquilinio residensDominum laudavit.


88/228

CAP. XV.

D. Age jam non de habitu, sed de moribus etvita eorum; dicant canonici se apostolos imitariquare, et illud quale sit te decet perscrutari.

M. Cum haec soluta sint superius, multumvideris haec rursum objiciendo vel superfluus

vel importunus. Nonne probatum est interomnes apostolos et Christi discipulosquicunque vellent esse majores et digniores, hideberent esse juniores et humiliores? Quid estautem esse juniores et humiliores, nisi habere

sanctissimam vitam et sanctissimos mores?Porro isti nolunt esse juniores et humiliores;convincuntur ergo non habere vitam sanctam etsanctos mores, quae non habere si probanturquomodo humiles apostolos imitantur? Quis

dixit apostolorum: Ego sum major aliorum?Nonne vides Paulum dixisse, quem constat intertium coelum raptum esse: Novissime visusest mihi tanquam abortivo; ego enim sum


89/228

minimus apostolorum, qui non sum dignusvocari apostolus? (I Cor. XV, 8.) Nonne deomnibus apostolis tale edidit oraculum, cumomnes dixit esse quasi peripsema et mundispectaculum? Quis eorum non se dixitpeccatorem, juniorem, caeteris inferiorem?Quis non ut pestiferum venenum fugit linguamadulantium? quis non eorum, cum posset

lampadibus et cereis ut Deus venerari, maluitcum omni opprobrio et dedecore refutari? quisnon eorum omni conamine maluit sedeprimere, quasi hoc solum esset ascendere?


90/228

CAP. XVI.

Quod si regulares illam vitam apostolorum etmores indicant, qua illos constat innumerismiraculis claruisse, et mundum pene totumcircumvolantes baptizando, praedicandoconvertisse, et quia omnia testantur se fecissedicunt se apostolorum imitatores fuisse, ergo

ostendant necesse est quibus miraculisclaruerint, vel quos fines mundi circumvolantesbaptizando, praedicando converterint, vel quasin partes mundi convertendas vel conversas jama Domino directi apostoli fuerunt. Quod si haec

cuncta a seipsis minime possunt ostenderedesinant ergo apostolorum vitam in solobaptismo, in sola praedicatione et miraculoaccipere. Nam non facit apostolum praedicarebaptizare et miracula facere, sed virtutes

habere, et, sicut illis injunctum est, praecaeteris seipsum humiliare. Si enim inbaptizando, in praedicando, in miraculafaciendo, tantum vita apostolica et ipsi apostoli


91/228

accipiuntur, haec duo absurdissima indeconcluduntur; aut omnes qui talia fecereapostolicam vitam habuere et apostoli fuere, autqui talia non fecerunt nunquam apostolicamvitam habuerunt, nec apostoli fuerunt. Maliautem sicut multa miracula fecerunt, itabaptizavere et praedicaverunt. Sequitur ergomalos apostolicam vitam habuisse, et ipsos

apostolos esse.


92/228

CAP. XVII.

Rursum autem multi perfectissimi et apostoliciviri, sicut nunquam curaverunt miracula facereita nec baptizavere, nec praedicavere, quosomnes sequitur nec apostolicam vitamhabuisse, nec apostolicos viros fuisse. Quaesicut sunt contraria, ita concluduntur esse falsa

Ergo non in his tantum accipitur apostolica vitaAmplius quid dici possit absurdius, quam ut inhoc tempore, cum non fiunt miraculaprivaretur omnis Ecclesia dignitate apostolica?Denique inde non tam res mira quam contraria

sequi videretur, ut nullus canonicorum, nullusmonachorum, nisi faceret miraculapraedicaret, baptizaret, apostolicam vitamhabere videretur, et quemlibetimmundissimorum clericorum, quem constat

utrumque facere, baptizare et praedicareapostolicam vitam probaretur habere.


93/228

D. Multum multumque rationabile totum. Ergoo utinam sic semper te videam commotum!Nam miraculis coruscare, baptizare, praedicarecum illo jejunio, loco et habitu, ut mediumdebemus computare. Quaecunque enim sunt ate probata, manifesta constant auctoritateprolata. Nusquam enim Dominus dixisselegitur: Discite a me miraculis coruscare

baptizare, praedicare, sed: Discite a me, inquitquia mitis sum et humilis corde (Matth. XI, 29)Nam, cum quidam haec facerent et gloriarenturquasi haec ad salutem sufficerent, minime indegloriandum esse Dominus fertur hoc illis

responsum reddidisse: Nolite, inquit, gauderequod daemonia vobis sunt subjecta, sed quodnomina vestra scripta sunt in coelis (Luc. X,20). Et rursum his qui de miraculis confiduntdicturus est in fine: Amen dico vobis, nescio vos

(Matth. XXV, 12). Paulus quoque, in quo ipseChristus loquebatur, hoc idem de baptismo etde praedicatione testatur; nam, cum quidamplus justo in praedicatione et baptismo vellent


94/228

confidere, ex hoc solo probavit eos Christumvelle dividere, hoc modo proponens: Hoc autemdico, quod unusquisque vestrum dicit: Egoquidem sum Pauli, ego Apollo, ego vero Cephaeego autem Christi. Divisus est Christus? (I CorI, 12.) Quasi diceret: Si baptismus in totdividitur a quotquot suscipitur; in omni autembaptismo unus Christus per fidem suscipitur

ergo in tot quot baptizant unus Christusdividitur. Nam etiam gratias Deo agit, quodneminem illorum baptizaverit, nisi Crispum etGaium, et Stephanae domum; caeterum nescitse aliquem baptizasse, ne quis deberet n ejus

nomine gloriasse. Non enim dixit se missum aChristo ut baptizaret, sed ut evangelizaret. Quidautem stultius quam Paulum non plenum esseapostolum, si de his tribus praetermitteretunum, sicut sibi dixit injunctum? quod totum

ex hoc sequeretur, si vita apostolica etapostolum esse nonnisi in his tribusacciperetur. Tandem sic de se plantante, etApollo rigante, id est praedicante et baptizante


95/228

loquitur: Neque qui plantat, id est praedicatneque qui rigat, id est baptizat, est aliquid (ICor. III, 7). Quare tua ratio omnino veraconcluditur.

M. Ut vides nocte superirruente compellimurquiescere; quare si interim de his tibi satisvidetur, id quod restat futuro diei reservetur.


96/228

LIBER TERTIUS

INCIPIUNT CAPITULA LIBRI TERTII.

I. De eo quod, si verum est quod monachisobjicitur, de omnibus sanctis inconveniensconcluditur.

II. Quod si monachi de vita poenitentium jureculpantur, omnes sancti in ea culpa esseprobantur.

III. Item quod inde sequatur Christum solum

coelum ascendisse, et solum ibi absque sanctisresedisse.

IV. Quod, quia haec inconvenientia falsaconcluduntur, idcirco monachi haec facere

sinuntur.

V. Quod sit auctoritas monachorum de vitaorthodoxorum.


97/228

VI. Quod, ideo quia monachi in Christo mortuiesse dicuntur, spiritualia tractare conceduntur.

VII. Quod omni monacho qui presbyterordinatur, praedicare, baptizare concedatur.

VIII. Quod si non licet hoc monacho qui

ordinatur, non plenus sed semipresbytervocatur.

IX. Quod, si monachi de vili vestimentocausantur omnes sancti qui hoc usi sunt pro

nihilo habeantur.

X. Objectio quod non sint idem regularescanonici, et illi qui dicuntur clerici.

XI. Solutio quod omnes clerici dicantur esseregulares.


98/228

XII. Quod, sicut qui vivunt absqueChristianitate, non sunt Christiani, ita quiabsque regula canonicorum non sint clerici.

XIII. Quod sicut qui faciunt irregulariairregulares sint dicendi, ita qui non clericalianon sint clerici habendi.

XIV. Quod ita esse ex Evangelio et ex canonibussit necesse.

XV. Quod hi soli debeant potestatem ligandiatque solvendi habere, quos constat secundum

regulam apostolorum vivere.


99/228

CAP. I.

INCIPIT LIBER TERTIUS.

D. Sicut irruente nocte compellebamurquiscere, ita ipsa illucescente die hortamursurgere. Quare te decet quod monachis objiciturdiligenter excutere.

M. Dummodo mihi Deus dignetur succurrereid praesto sum facere. Quare te decet quodojicitur praemittere.

D. Porro, inquiunt regulares canonici, quiavitam noscuntur monachi poenitentium ageredebent se in claustro quasi sub modioabscondere; mortui enim sunt. et vita illorumabscondita est cum Christo in Deo. Cum ergo

Christus apparuerit, tunc et vita ipsorumapparebit cum ipso in gloria (Col. III, 3, 4.)Sicut ergo hic mortui, ibi vivi; sic ibi apparerehic tamen debent latere. Ergo nec debent


100/228

praedicare, nec baptizare. Hoc etiam habituseorum testatur quia, sicut sunt tam vestituquam tonsura despicabiles, ita non sunt in vitahuic mundo probabiles. Illi autem qui dicunturclerici, sicut sibi videntur regulariumcanonicorum vitam ducere, ita haec cum ipsiscanonicis monachis objicere.

M. Haec non debent solis monachis, sedomnibus patriarchis et prophetis apostolistandem omnibus sanctis objecisse, quos constatomnes vitam poenitentium habuisse.

D. Si ita intelligitur, nullus ab hoc opprobrioexcipitur; nam scriptum est: Conclusit Deusomnia sub peccato, ut omnium misereatur(Rom. XI, 32), et omnes peccavimus, et egemusgratia Dei (Rom. III, 23.) Ipsi etiam apostoli de

se dicunt: Si dixerimus quoniam peccatum nonhabemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobisnon est (I Joan. I, 8).


101/228

M. Omnes autem qui dicuntur sub peccatoconclusi esse, necesse est, si salvati sunt, depeccato poenituisse. De peccato autempoenitere hoc est vitam poenitentium habereIgitur, si omnes sancti noscuntur vitampoenitentium agere, debent ergo se omnessancti sub modio abscondere. Nullus ergodebuit praedicasse, baptizasse, vel miracula

aliqua fecisse.

D. Hoc nihil falsius dicitur.

M. Nihil igitur hoc falsius monachis objicitur.

D. Non sic, inquiunt, intelligitur vitampoenitentium agere, sed quos constat decriminalibus peccatis id facere.


102/228

CAP. II.

M. Sequitur ergo Petrum et Matthaeum seabscondere sub modio debuisse, nec aliquamiracula fecisse.

D. Sic videtur; nam ter Petrus Dominumnegavit.

M. Quod criminale esse peccatum nullusunquam sapiens negavit, absque his quaeforsitan antea multa in vita perpetravit.

D. Respexit autem Deus Petrum, et exiens flevitamare (Luc. XXII, 61, 62).

M. De hoc autem quod Deum negavit coepitamare flere, hoc est de criminali peccato

poenitere. Concluditur ergo Petrus vitampoenitentium habere. Vides ergo quod primumconclusi, id inde sequi debere.


103/228

D. Video, nam, si Matthaeus seipsum in publicotelonio publicus peccator dicit resedisse, constatte de utroque verum conclusisse.

M. Imo multa absurdissima possum indeostendere.

D. Cum hoc video necesse, ne pigriteris facere.

M. Aut igitur vitam poenitentium hoc mododicuntur habere, ut hoc debeamus de omnibuspeccatis intelligere, aut ita, ut tantum decriminalibus videantur poenitere.

D. Quid autem de utroque sequatur, diligenterrogo discutiatur.

M. Quia si ideo debent latere, nec baptizare, nec

praedicare, quia poenitere de omnibus peccatisdicuntur, hoc nulli apostolorum, nullisanctorum, tandem nulli omniumecclesiasticorum facere debuisse concluditur


104/228

sequiturque nullos sanctorum regna coelorumpercepisse, si hoc inobedienter et contra Deumprobantur fecisse, et omnem Ecclesiam semperin errore fuisse.


105/228

CAP. III.

Inde (res mira)! colligitur Christum solumcoelos ascendisse, et ibi solum vacuo soloabsque sanctis omnibus resedisse.

D. O res non tam mira quam detestanda!

M. Si autem eo modo dicuntur vitampoenitentium habere, ut hoc nonnisi decriminalibus debeant facere, et ideo necdebeant praedicare, non baptizare, sed semperlatere, non tantum sequitur Petrum et

Matthaeum et innumeros sanctorum, quosconstat graviter deliquisse, nunquam adaliquam dignitatem pervenire debuisse, sed etnullos monachos esse, nisi quos constaretcriminalia peccata perpetrasse.

D. Deus per suam gratiam ab hoc defendatEcclesiam.


106/228

M. Concluditur ergo falsum esse ideo monachoslatere debere, quia vitam poenitentium dicunturhabere.


107/228

CAP. IV.

D. Multum, sicut dicitur, ratio rationabiliterprogreditur; nam et auctoritate idem ita esseconceditur. Nam, si monachis hoc non licuissetminime Ecclesia tam valida fuisset; nammonachi dicuntur convertisse pene dimidiumorbem terrarum, quod ita esse probatur

auctoritate omnium scripturarum. Nam, utpraeter mittam monasticae vitae tam virosinnumerabiles quam sanctitate incomparabilesqui tempora beatissimi Martini praecesseruntqui innumerabilia signa fecerunt, qui exempla

sanctitatis suae omni mundo imitandareliquerunt, inter quos in magno Antonio totaspes Aegypti fuit, et fide claruit, et in Hilarionetota Syria suspensa fuit, cujus sanctitatemdaemones ubique testificabantur, et sicut de eo

scribit beatus Hieronymus, nusquam potuitpropter miracula delitescere, dum de omnimundo certatim ad eum fluxere. Qui omnesimitantes Eliam et Joannem Baptistam in


108/228

solitudinibus, licet erraverint, et facere miraculavitaverint, tamen sanctitate sua innumerospopulos attraxere, et cum vellent latere, nullomodo id potuere. Ipsi etiam monachipraedicavere, miracula fecere. Ut illos, inquamomnes omittam, quid de beatissimo Martinodicam? quis ejus valeat narrare miracula? quisejus sanctitatis attinget fastigia, qui par

apostolis in nomine Trinitatis trium mortuorummeruit esse suscitator magnificus, ut ejustempore a solo Martino monacho coelumsustentaretur, Ecclesia omnis illuminaretur, uthic quasi solus apostolus prae omnibus

episcopis vederetur, a quo trina divisio totiusGalliae se fore conversam gratularetur. Etiamnunc quis non Martinum extollat in coelum?quae mens non contremiscit ad Martinisanctitatem? quis tyrannorum audito nomine

Martini, quasi quodam fulmine coeliobstupefactus, vel ad modicum non deponitferitatem? Hic tamen monachus praedicavitbaptizavit, opus evangelistae et apostol


109/228

consummavit. Quid de beatissimo Gregorio, quiut dulcissimum Spiritus sancti organum multamiracula faciendo, praedicando, baptizandosicut universam Ecclesiam sanctitate decoravitita doctrina praedicationis illuminavit? Quidtandem de beatissimo Benedicto monachoruminstitutore dicetur, qui, sicut spiritu omniumjustorum ab ipso Gregorio plenus describitur

ita ejus sanctitatem et miracula ad plenum nullievolvere conceditur? Hic tamen monachussicut idem Gregorius testatur, omnibus qui adeum confluxerunt, verbum vitae praedicassemonstratur. Longum est singulariter evolvere

quanti monachi episcopi, praedicavere et quotmundi partes sua praedicatione convertere. Sedforsan tu me judicas, interim silere melius.


110/228

CAP. V.

M. Nollem nos in his tandiu immorari, sedquale sit quod objicitur perscrutari.

D. Ante nos est; nam, quia mortui et in Christoabsconditi sunt, cum Christus apparueritdebent apparere, hic tantum latere, et, sicut

sunt habitu despicabiles, ita non sunt huicmundo probabiles.

M. Estne gloriosum monachorum vitam cumChristo abscondere, et cum Christo resurgere?

D. Hoc constat omnes sanctos debere.

M. Debent ergo omnes sancti latere.

D. Sic sequitur.

M. Si ergo omnes sancti debent latere, nullimiracula facere, nulli baptizare, nulli praedicare


111/228

debuere; unde eadem inconvenientia sequunturquae superius concluduntur.

D. Haec satis dicta videntur, cum superius itaesse probarentur.

M. Dic tamen qui in Christo mortui dicuntur, inspiritualibus an in carnalibus vivere

conceduntur?


112/228

CAP. VI.

D. Qui in carnalibus dicet eos vivere, vult eospeccare libere; hoc autem quia impossibile estesse, vivere ergo eos in spiritualibus est necesse.

M. Porro baptizare, praedicare, facere miraculaopera sunt carnalia, an spiritualia?

D. Qui dixerit carnalia, vult sanctos esse brutaanimalia; haec quia sunt contraria, sunt ergoopera spiritualia.


113/228

CAP. VII.

M. Si ergo omnes, qui in Christo mortuidicuntur, in spiritualibus vivere concedunturbaptizare autem, praedicare, etiam miraculafacere sint opera spiritualia, ergo monachi, si inChristo mortui dicuntur, spiritualia, id estbaptizare, praedicare nullo modo prohibentur

Item, quoties aliqui ordinantur presbyterinonne ibi compotes praeficiuntur sacerdotalisministerii?


114/228

CAP. VIII.

D. Nisi omne quod presbyterorum est facereconcedantur, inordinati esse probantur. Quiautem ordinantur non possunt inordinatiprobari.

M. Ergo compotes sui sacerdotalis officii

probantur quicunque presbyteri ordinantur. Estautem plenum officium sacerdotalis ministeriibaptizare, praedicare, et his similia, et missascantare. Si igitur hoc non licet monachis quiordinantur, ergo non pleni presbyteri, sed

semipresbyteri vocantur.

D. O hoc non tam opprobrium quam ridiculum!

M. Quia autem est impossibile non ordinari qui

ordinantur; huic autem qui ordinatur omnispotestas sui officii conceditur, ergo omnismonachus presbyter praedicare, baptizaredebere concluditur.


115/228

D. Qui dictum hoc non sequitur, valde insipiensconvincitur.


116/228

CAP. IX.

M. Amplius. Quia dicuntur huic mundoimprobabiles, quia sunt vestitu despicabilestantumdem est intelligere, si in his aliquidmundus quod sibi proprium est cognosceretmundus quod suum est in his diligeret.

D. Hoc mire exponitur, quare eos hoc sequiturSed quia de mundo non estis, sed ego elegi vosde mundo, idcirco odit vos mundus (Joan. XV19).

M. Si igitur a mundo odiuntur, ergo a Deoeliguntur. Qui autem a Deo eliguntur, quae Deisunt facere sinuntur. Sunt autem Dei operapraedicare, baptizare, et his similia implereErgo haec omnia debere monachi probantur

facere.


117/228

D. Sed judicantur honore ecclesiam [f. inEcclesia] non debere potiri, quos constat tamvili vestimento vestiri.

M. Debuit ergo Joannes Baptista major internatos mulierum ab omni Ecclesiae dignitatesubmoveri, quem constat pilis camelorumvestitum, et zona pellicea praecinctum, necnon

Simon et Judas, et apostolorum alii, et Martinusepiscopus, tandem millia sanctorum, qui usileguntur extrema vilitate indumentorum. Siigitur monachi de extrema vilitate causantur, hiomnes ecclesiastico honore submoveantur.

D. Nequaquam, sed omnes qui asperisvestiuntur, cum Joanne Baptista a Dominomagis videntur laudari.

M. Hi ergo qu. mollibus vestiuntur, debentvituperari. Debent ergo qui mollibus vestiunturin domibus regum esse terrenorum. Hi ergo qui


118/228

asperis vestiuntur, in aula coelestiumregnorum.

D. Sed hoc videtur contrarium, cum superiusconstet nil sanctitatis habere habitum.

M. Nonne tibi dixi quia aut multum essuperfluus aut multum importunus? nam

videris mihi illius sententiae oblitus, qua adanimum bene intentum debet referri habitus, utomne medium.

D. Parce, oro, ut stultitiae, ita propriae et

verecundiae.

M. Caveas tu tamen, ne rursus sint probandaquae constant superius probata.

D. Quid igitur de his qui dicuntur clerici, etsicut regularium vitam ducere, ita cum his haecmonachis videntur objicere?


119/228

M. Si videntur cum illis vitam ducere, eorumsententiam videantur ubique suscipere, undequae te movent caetera, si placent, recita.

D. Videris mihi dissimulare, aut ea quae dicisnon recte examinare.

M. Debes ergo ostendere videar in quibus haec

facere.


120/228

CAP. X.

D. Quia dicis idem esse qui dicuntur clerici, etqui sunt regulares canonici.

M. Ergone debeo tibi aliud dicere quam quodme constat intelligere?

D. Sicut mira sunt quae audiuntur, ita miraquae haec sequuntur.

M. Esto ut placet.


121/228

CAP. XI.

D. Quis intuens vitam clericorum dicat hancesse regularium canonicorum? Quantum distatcoelum a terra, et Synagoga Judaeorum abEcclesia Christianorum, tantum vita clericoruma vita regularium canonicorum. Isti enim, inmundo dispersi, rerum fruuntur deliciis, illi, in

claustro collecti, regulae constringunturdisciplinis. Hi habent omnia propria, hi autemomnia communia. Hi absque pastore quolibetvagantur, hi in unum sub magistrocongregantur. Horum pars maxima uxoribus

associati, hi omnes ab his segregati. Hivestimentis griseis, mardalinis utuntur velsabolinis, hi laneis lineis utuntur vel agninis. Hilepores venantur, vel quas licet feras, hi librosscrutantur, vel sanctorum quaslibet sententias

Hi de mundo quocunque placet possident, hiomni mundo renuntiant. In his tandemquidquid contrarium irreligiosumque


122/228

vituperatur, in his contrarium et irreligiosumprobatur.

M. Audistine uno vocari sub vocabulo quosconstat servire Christo et diabolo?

D. Nae, heu! sic se habent res humanae, ut quaesunt bonae vocitentur vanae; et quae malae

vocitentur, minime id esse probentur.

M. Sunt autem quae bona bona, et mala quaemala; non ergo ideo res mutantur, quod aliovocabulo vocantur.

D. His videtur congruere quod te constat dicere.

M. Quid igitur miraris si clericorum nominevocantur, qui id minime esse probantur?

D. Non miror. Nam si quilibet id esset quoddiceretur, adhuc Judas apostolus haberetur.


123/228

M. Nonne clerici sunt, qui debent sicut docereita populum regere?

D. Manifestum est hoc.

M. Decet ergo hos esse sine regula, qui aliosconstringunt sub ipsa, ut docentes regulam sintirregulares? debetne aliquis Christianus vivere

sine regula Ecclesiae.


124/228

CAP. XII.

D. Sicut qui vivunt absque Christianitate nonsunt Christiani, ita qui vivunt sine regula nonsunt clerici; et cum Christus et apostoliomnibus Christianis regulam tradiderunt, sicutclerici eorum loca possederunt, ita regula quamipsi sibimet tenuerunt, hanc observandam

clericis tradiderunt.

M. Si igitur a regula dicuntur regulares, debentautem omnes clerici, qui cogunt populum subipsa regula docere, multo magis ipsi regulam

implere. Ergo omnes clerici debent regularesesse.

D. Qui non concedit sic esse necesse, vultclericos clericos non esse.

M. Dicitur autem canon Graece, regula Latineinde canonici Graece, regulares Latine. Ergo


125/228

quando regulares canonici dicuntur, nihil aliudest quam si regulares regulares dicerentur

D. Non est quod huic objici videatur.

M. Non autem sub sua regula vivere dicunturqui facere omnia contraria suae regulaeconvincuntur. Tu autem dixisti superius clericos

deliciis frui, propria possidere, ubique vagareuxoribus colligari, mardalinis et zabulinisvestiri, venari, mundum possidere et his multacontraria et irreligiosa vituperari, sed haecomnia sunt irregularia, quia regulae clericorum

contraria.


126/228

CAP. XIII.

Sicut ergo qui faciunt omnia irregulariairregulares sunt dicendi, ita qui haec faciuntclericis contraria, et, ut ita dicam, non clericalianon clerici sunt habendi. Merito igitur monachiet veri regulares hos abjiciunt, et cum his insacramentis non participant, quia qui manifeste

clerici non esse probantur, dignum et justumest ut non tantum a monachis et verisregularibus, sed ab omnibus Christianisspernantur. Quod si vis sanctum Evangelium etsacros canones, eorum scilicet regulas

investigare, manifestissime ita esse poterisprobare.


127/228

CAP. XIV.

D. Manifeste; de his enim dicitur quod si oculustuus scandalizet te, erue eum et projice abs te(Matth. XVIII, 9). Melius est ergo luscumpopulum absque caeco oculo ad vitam intrarequam caecos clericos caecum populum ducereet ambos in foveam cadere. Et rursum: Vos estis

sal terrae. Quod si sal evanuerit, ad nihilumvalet ultra, nisi ut foris projiciatur et abomnibus conculcetur (Matth. V, 13). Melius estergo clericum in reproba vita, quasi salinfatuatum, projicere, quam totum populum

infatuato sale salitum, absque tamen sale infetore peccati relinqui fetidum. Hoc etiammanifestum est sacros canones attestari, quipraecipiunt omnibus fidelibus hos exsecrariInquit enim papa Clemens in epistola sua ad

Jacobum:

Ministri altaris, presbyter, sive diaconus, sivesubdiaconus, tales eligantur ad Dominica


128/228

officia, qui ante ordinationem conjugesreliquerunt. Quod si post ordinationemministro contigerit propriae invadere cubileuxoris, nec sanctuarii nec sacrificii portitor fiatnec altare contingat, nec cum offerentibusholocausti oblationem suscipiat, nec adDominici corporis portionem accedat, aquamporrigat manibus sacerdotum, ostia forinsecus

claudat, minora officia gerat. Haec igitur, fraterJacobe, de ore jubentis sancti Petri audivi. Siquis haec praecepta non integra servaverit, sitanathema usque ad adventum Domini nostriJesu Christi.

Et rursum ut debeant vitam canonicorumregularium, ut tu probasti superius, omnesducere, Alexander papa his verbis probaturpraecipere,

Praecipiendo, inquit, mandamus ut nullusmissam audiat presbyteri, quem scitconcubinam indubitanter habere, vel


129/228

subintroductam mulierem. Unde sanctasynodus haec a capite sub excommunicationestatuit dicens: Quicunque sacerdos vel diaconusvel subdiaconus, post constitutum beataememoriae praedecessoris nostri sanctissimipapae Leonis aut Nicolai de castitateclericorum, qui concubinam duxit palam, velductam non reliquit, ex parte omnipotentis Dei

aut auctoritate Petri et Pauli, praecipimus etomnino contradicimus ut missam non cantetneque Evangelium legat, neque Epistolamneque in presbyterio ad divina officia cum hisqui praefatae constitutioni obedientes fuerint

maneat, neque partem ab Ecclesia suscipiat, etpraecipientes statuimus ut hi praedictorumordinum, qui eisdem praecessoribus nostrisobedientes castitatem servaverint, juxtaEcclesias quibus ordinati sunt, sicut oportet

religiosos clericos, simul manducent etdormiant, et quidquid ab Ecclesiis competitcommuniter habeant; et rogantes monemus utad apostolicam, scilicet communem, vitam


130/228

pervenire studeant, quatenus perfectionem cumhis consequi qui centesimo fructu ditantur, incoelesti patria mereantur ascribi. Deinde etprimitiae seu oblationes vivorum et mortuorumEcclesiis Dei reddantur fideliter a laicis, ut indispositione episcoporum sint; quas quiretinuerint, a sanctae Ecclesiae communioneseparentur, ut per laicos nullo modo quilibet

clericus aut presbyter obtineat Ecclesiam, necgratis nec pretio, nec aliquis clericus duasEcclesias obtineat, aut per Simoniacamhaeresim nemo ordinetur vel promoveatur adquemlibet officium ecclesiasticum, nec de

ecclesiis ejiciatur; et ut nullus habitummonachilem suscipiat, spem aut promissionemhabens ut abbas fiat; ut nullus laicus adquemlibet gradum ecclesiasticum repentepromoveatur, nisi post mutatum saecularem

habitum divinae conversationis inter clericosfuerit comprobatus.


131/228

Vos ergo haec et alia sanctorum Patrum statutafideliter Christiana reverentia observate, sivultis sanctae Romanae Ecclesiae, et apostolicaesedis pace et communione atque benedictioneet absolutione gaudere. Verumtamen quid estquaeso, quod se potestatem ligandi atquesolvendi habere testantur, quomodocunquevideantur vivere?


132/228

CAP. XV.

M. Nonne, sicut ego ratione ostendi et tuauctoritate, debent hi potestatem ligandi atquesolvendi habere, qui minime ecclesiasticeprobantur vivere? Nullus, nisi ipsa Ecclesiahanc potestatem habet. Ecclesia [f. clerici]autem ecclesiastice secundum regulam in

communi debent vivere. Quare quicunqueprobantur his moribus quos Ecclesia damnatvivere, sine dubio hanc potestatem minimedebent habere amplius; magis Deus factisiniquis quam v

rup 170 12 devitaapostolica

Documents