sa tuyen giap12

2

PHAÀN I: KHAÙI NIEÄM CHUNG

PHAÀN II: BEÄNH HOÏC VAØ HÌNH AÛNH SIEÂU AÂM

CUÛA CAÙC LOAÏI NHAÂN GIAÙP.

PHAÀN III: VIEÂM GIAÙP VAØ ROÁI LOAÏN CHÖÙC

NAÊNG TUYEÁN GIAÙP

PHAÀN IV: CAÙC CÔ QUAN CAÄN TUYEÁN GIAÙP

VAØ DÒ DAÏNG BAÅM SINH

Sub folder/Khai niem chung.ppt

Sub folder/benh hoc.ppt

Sub folder/viem giap.ppt

Sub folder/van de khac.ppt

3


I. TÍNH PHOÅ THOÂNG:

Sieâu aâm (SA): laø khaûo saùt ñaàu tieân sau khaùm laâm saøng, laø

phöông tieän ñeå phaùt hieän sôùm moät soá beänh lyù tuyeán giaùp (TG) nhö

ung thö, vieâm giaùp.

Phöông tieän ñôn giaûn, nhanh, reû, khoâng ñoäc haïi, hieäu quaû cao.

Giuùp phaân bieät ñöôïc caùc loaïi beänh lyù TG: nhaân, vieâm, RL chöùc

naêng.

Khi keát hôïp vôùi SA maøu & choïc huùt teá baøo baèng kim nhoû (Fine

Needle aspiration Cytology =FNAC) giuùp cho vieäc theo doõi ñònh kyø

hay phaãu thuaät nhaân giaùp.

4

II. KYÛ THUAÄT:

Ñaàu doø: 7.5 – 13 MHz, +/- gel stand off.

Coå ngöûa toái ña: caét doïc & ngang , +/- nuoát.

Caàn keâ goái döôùi vai khi tieán haønh FNAC.

5

III. GIAÛI PHAÃU TUYEÁN GÍAP:

1.Giaûi phaãu thöôøng:

7

1

2

3

4

8

9

10

11

12

13 14

15

5

6

7

1- Tuyeán giaùp; 2- Khí quaûn; 3- Tuyeán caän giaùp; 4- Tónh maïch haàu

trong; 5- Ñoäng maïch caûnh goác; 6- TK haàu quaët ngöôïc; 7- ÑM giaùp

döôùi

8- Cô öùc – giaùp; 9- Cô vai – moùng; 10- Cô öùc – moùng; 11- Cô öùc -

ñoøn - chuõm; 13- Thöïc quaûn; 14- Cô daøi coå; 15- Coät soáng

8

2. Giaûi phaãu SA:

Caáu truùc TG: ñoàng nhaát, echo daày hôn cô vaø baèng tuyeán

mang tai.

Kích thöôùc: Chieàu cao vaø ngang thay ñoåi nhieàu töø 40-60mm

vaø 10-20mm. Chieàu daøy ít thay ñoåi: >20mm nghi ngôø coù beänh

lyù, > 25mm chaéc chaén coù beänh lyù. Theå tích bình thöôøng 10 +/-

4ml

Chieàu daøy: quan troïng nhaát, laø nguyeân nhaân gaây caùc daáu

hieäu laâm saøng nhö cheøn eùp, nuoát vöôùng. Ño TG caàn thieát

trong tính lieàu chaát phoùng xaï trong ñieàu tri cöôøng giaùp hay

ñaùnh giaù theå tích TG coøn laïi sau ñieàu trò caét giaùp.

Ngöoøi lôùn tuoåi: tuyeán giaùp giaõm theå tích, caáu truùc ít ñoàng

nhaát.

Lieân quan giaûi phaåu:

_ Cô.

_ Thöïc quaûn, khí quaûn, gai soáng.

_ 2 beân: maïch maùu vaø haïch coå.

9

EO GIAÙP

CÔ ÖÑC

ÑM

CÔ DAØI COÅ

NHOÙM CÔ COÅ TRÖÔÙC

MAËT CAÉT NGANG MAËT CAÉT DOÏC

10












11

I. TAÀN SUAÁT NHAÂN GIAÙP:

Toån thöông daïng nhaân ñaëc cuûa tuyeán giaùp theo caùc thoáng keâ

laâm saøng chieám tæ leä cao, ñaëc bieät cao ôû caùc vuøng coù beänh böôùu

giaùp ñòa phöông.

Ung thö giaùp hieám, chieám 0,5 – 1,3 % cuûa taát caû K vaø 0,004%

toång daân soá (theo thoáng keâ cuûa OMS). Tuy nhieân ôû VN, theo

thoáng keâ cuûa TTUB naêm 1995, tæ leä ung thö giaùp laø 2,1% trong

toång soá caùc ung thö.

Sieâu aâm phaàn meàm baèng ñaàu doø coù ñoä ly giaûi cao phaùt hieän

ñöôïc caùc nhaân giaùp tieàn laâm saøng.



12

II. ÑAËC ÑIEÅM SIEÂU AÂM NHAÂN GIAÙP:

A/. Moâ taû SA:

1. Taïi choå:

Daïng ñaëc hay nang.

Caáu truùc echo daày, keùm, troáng.

Ñoàng nhaát hay khoâng, coù keøm theo voâi hoùa hoaëc hoaù nang.

Bôø ñeàu hay khoâng, giôùi haïn, coù hay khoâng daáu halo.

Soá löôïng, vò trí, kích thöoùc.

Phaàn moâ giaùp coøn laïi.

Veõ sô ñoà.

2. Keá caän:

Haïch, lieân quan vôùi caùc maïch maùu.

Thöïc quaûn, khí quaûn: bò ñaåy leäch vaø eùp deïp.

14

B/. Tieâu chuaån chaån ñoaùn SA:

Khoâng coù tieâu chuaån SA roõ reät ñeå phaân bieät laønh – aùc.

Phaûi keát hôïp nhöõng ñaëc ñieåm SA coù ñöôïc ñeå höôùng tôùi chaån

ñoaùn.

15

Beänh hoïc ÑAËC Ñaëc ñieåm

Laønh Aùc

1. Caáu truùc echo

Ñaëc

Nang

Hoån hôïp

2. Ñoä echo

Keùm

Ñoàng

Daày

3. Giôùi haïn

Giôùi haïn roõ

Giôùi haïn khoâng roõ

4. Halo

Daày / khoâng toaøn veïn

Moõng / toaøn veïn

5. Voâi hoùa **

Ngoaïi bieân (voû soø)

Beân trong

To

Nhoû

(1)

(2)

(2)

(1)

(3)

(4)

(2)

(2)

(4)

(3)

(1)

(1)*

(3)

(2)

(2)

(3)

(2)

(1): khoù xaùc ñònh, coù theå gaëp. (2): coù theå, thöôøng gaëp.

(3): Khoù caùc ñònh, ít gaëp. (4): coù theå. xaùc suaát xaûy ra >85%.

(*): maëc duø haàu heát nhaân aùc ñeàu echo keùm, phaàn lôùn caùc nhaân echo keùm laø laønh tính.

(**):Voâi hoùa: 13% voâi hoùa ñi keøm vôùi nhaân, söï phaân boá & kieåu voâi hoùa raát quan troïng.

16

III. BEÄNH CAÊN:

A/. Phình giaùp ñôn thuaàn: chöùc naêng TG khoâng thay ñoåi.

PG khoâng taïo haït = PG lan toaû.

PG taïo haït: coù theå xaûy ra ngay töø ñaàu hay laø giai ñoaïn sau

cuûa PG lan toaû. PG ñôn haït hay ña haït, ôû 1 hay caû 2 thuøy.

Haït coù theå dang nang, daïng ñaëc hay hoån hôïp.

Caùc haït (nhaân) naøy khoâng phaûi laø taân sinh maø do taêng

saûn vaø thoaùi hoaù cuûa tieåu thuøy tuyeán giaùp taïo ra nhaân giaùp, coù

lieân quan ñeán tình traïng thieáu iode trong thöùc aên, roái loaïn

chuyeån hoaù Iode ... .

17

1/. PG lan toaû: TG taêng theå tích, caáu truùc khoâng thay ñoåi.

18

2/. Nhaân giaùp daïng nang:

a. Ñaëc tính:

Nang giaùp thaät söï ít thaáy.

Phaàn lôùn nang giaùp thöôøng gaëp laø nang keo do keát tuï

dòch keo trong caùc tuùi nang, dòch vaøng, seät. Khi coù xuaát

huyeát = nang giaû maùu (pseudo – heùmatique).

b. Hình aûnh SA: ña daïng, tuøy theo giai ñoaïn (tuoåi cuûa nhaân).

Löu yù: K gíap khoâng bao giôø bieåu hieän döôùi daïng nang hoøan toaøn.

20

Nhaân

giaùp

daïng

nang:

Nang

giaùp

keo

21

Nang

giaùp

xuaát

huyeát

22

3/. Nhaân giaùp daïng ñaëc:

Sinh lyù beänh: thieáu ioát taêng tieát TSH TG bò kích

thích laøm toaøn boä TG bò phì ñaïi (giai ñoaïn coøn coù theå

ñaûo ngöôïc) tích tuï chaát keo trong nang giaùp vaø thay

ñoåi moâ keõ ( vónh vieãn)

Veà phöông dieän giaûi phaåu beänh hoïc, phình giaùp luùc

ñaàu laø söï phì ñaïi ñoàng nhaát cuûa TG, roài ñeán taêng saûn.

Veà sau, caáu truùc TG thay ñoåi, trôû neân khoâng ñoàng nhaát

do söï hình thaønh caùc vuøng thoaùi hoaù, taêng saûn, taùi taïo,

taïo nang vaø xô hoùa. Cuõng coù theå coù nhöõng vuøng xuaát

huyeát hay hoùa voâi. Tuy nhieân caùc nhaân giaùp cuõng coù khi

xuaát hieän ngay töø ñaàu maø khoâng qua giai ñoaïn phình

giaùp lan toaõ.

23

PG ñôn haït hay ña haït: Haït coù caáu truùc echo raát

ña daïng (tuoåi): echo daày, ñoàng echo, hôi keùm hay raát

keùm so vôùi chuû moâ giaùp. Giôùi haïn roõ hay khoâng ro,õ

khu truù ôû 1 hay 2 thuøy. Ñoàng nhaát hay khoâng do coù

keøm theo tình traïng voâi hoùùa (to) hay hoùa nang trong

nhaân.

Chaån ñoaùn phaân bieät PG haït vôùi böôùu laønh TG

hay k giaùp döïa vaøo hình aûnh SA nhieàu khi khoâng theå

ñöôïc.

24

B. Caùc loaïi nhaân giaùp daïng ñaëc: (do hay

khoâng do phình giaùp)

1/. Ñaëc ñieåm:

Phaàn lôùn caùc nhaân giaùp laø laønh tính, phaân bieät nhaân

laønh – aùc ñoâi khi khoù treân LS. Veà maët beänh hoïc,

nhaân laønh tính thöôøng toàn taïi chung vôùi nhaân aùc

tính; vaø / hoaëc ung thö giaùp thöoøng ña oå. Vì theá

caàn keát hôïp SA maøu vaø FNAC caùc nhaân nghi ngôø,

theo doõi ñònh kyø.

25

2. Hình aûnh SA (nhaân ñaëc):

Tæ leä nhaân echo keùm, hay echo daày nhieàu >> nhaân ñoàng

echo vôùi chuû moâ giaùp.

Nhaân echo daày thöôøng laønh tính. Tuy nhieân caàn chaån

ñoaùn phaân bieät vôùi echo daày do vi voâi hoùa trong nhaân.

Giôùi haïn cuaû nhaân: ít coù giaù trò chaån ñoaùn. Tuy nhieân caùc

nhaân coù halo ñeàu quanh nhaân thöôøng laø laønh tính.

Khi caùc nhaân coù keøm theo vuøng hoaù nang beân trong: neáu

theå tích phaàn nang < 2/3 theå tích cuûa phaàn ñaëc # nhaân giaùp

hoaïi töû; ngöôïc laïi neáu lôùn hôn 2/3 # nang giaùp coù choài.

26

Caùc döõ kieän chaån ñoaùn:

+ Döõ kieän laønh tính: khi nhaân echo daày hay nhaân

daïng nang (nhaát laø ñoái vôùi toån thöông coù > 2/3 theå tích laø

nang), halo ñeàu, haïch (-).

+ Döõ kieän aùc tính: echo keùm, vi voâi hoùa trong

nhaân, giôùi haïn khoâng roõ, halo khoâng ñeàu, haïch (+). Hoaëc

ôû nhöõng ngöôùi coù tieàn caên nhieãm xaï, nam treû.

27

3. Caùc toån thöông laønh tính:

Phình giaùp haït (phaàn treân)

Böôùu laønh tuyeán giaùp

Caùc loaïi böôùu laønh khaùc xuaát phaùt töø moâ lieân keát

hieám gaëp.

Vieâm giaùp: taïo haït thaáy ñöôïc treân laâm saøng vaø

sieâu aâm.

28

PG

haït.

29

PGH

30

PGH

31

PGH

32

PGH

VOÂI HOAÙ / PGH

33

VOÂI HOAÙ / PGH

34

Phình giaùp

Adenoma

35

Böôùu laønh tuyeán giaùp:

Böôùu tuyeán nang (follicular adenoma) +++, nguyeân nhaân do

söï taân sinh laønh tính caùc teá baøo nang tuyeán giaùp, coù voû bao xô

quanh nhaân vaø khoâng bao giôø trôû thaønh ung thu giaùp. Tuy nhieân

khoù CÑPB toån thöông laønh tính naøy vôùi ung thö giaùp daïng nang.

Goïi laø böôùu chöùc naêng (ñoäc tính) laø böôùu laønh coù taêng tieát

hormone TG, gaây hoäi chöùng cöôøng giaùp, SA khoâng ñaëc hieäu, caàn

keát hôïp XN khaùc.

SA: nhaân echo daày hay ñoàng echo vôùi chuû moâ giaùp.

Khoâng theå phaân bieät ñöôïc caùc loaïi toåân thöông daïng nang baèng

SA hay teá baøo hoïc caàn phaåu thuaät.

Moâ hoïc cuûa caùc toån thöông daïng nang: PG tuyeán, böôùu tuyeán

nang, Car. daïng nang, Car. daïng nhuù bieán theå nang.

36 U laønh TG: U teá baøo Hurtle

37

4. Caùc toån thöông aùc tính:

4.1/ Carcinoâm: Daïng xuaát phaùt töø bieåu moâ nang giaùp goàm k

giaùp daïng nhuù, daïng nang, vaø daïng khoâng bieät hoùa. Daïng xuaát

phaùt töø teá baøo caïnh tuyeán giaùp: k giaùp daïng tuûy.

a/. Car. daïng nhuù: 75-90%, tieân löôïng toát, moät hay ña oå,

nhaân phaùt trieån raát chaäm, di caên xa hieám vaø di caên haïch sôùm

(aùi haïch). Laø ung thö giaùp duy nhaát ôû treû em, nöõ > nam. 1 soá

tröoøng hôïp coù haïch coå di caên do ung thö giaùp nhöng khoâng

thaáy nhaân giaùp treân ñaïi theå vaø SA. Khi nhaân kích thöôùc lôùn,

thuøy coøn laïi deã bò ung thö neân caàn caét giaùp gaàn troïn.

38

86,7% laø nhaân ñaëc echo keùm, khi lôùn hôn 1 cm nhaân trôû

neân khoâng ñoàng nhaát, giôùi haïn khoâng roõ, 50% coù vi voâi hoùa,

ít thaáy ñöôïc hình daïng nhuù trong nang.

41

K giaùp

daïng nhuù

42

K GIAÙP DAÏNG NHUÙ

43

Ñaëc ñieåm haïch di caên: maát hình baàu duïc, thöôøng hình

troøn, khoâng coøn roán haïch echo daày ôû vuøng trung taâm duø

haïch kích thöôùc nhoû. Ñoâi khi haïch coù caáu truùc echo daày

hôn cô, ñoàng nhaát, hay hoaïi töû, coù theå coù vi voâi hoùa trong

haïch. Ñoâi khi haïch mang hình aûnh gioáng nhö nhaân ung

thö nguyeân phaùt cuûa TG.

44

HAÏCH COÅ TRAÙI

45

THuøy P

THuøy T

Haïch

coå phaûi

46

b/. Car. daïng nang: 5-15%, veà maët hình aûnh vaø teá baøo hoïc khoù

phaân bieät vôùi caùc u tuyeán daïng nang laønh tính, PG tuyeán, ung

thö giaùp daïng nhuù bieán theå nang; chæ phaân bieät ñöôïc böôùu laønh

hay aùc nhôø döïa treân vi theå nhôø hình aûnh xaâm laán voû bao vaø

maïch maùu cuûa caùc teá baøo nang giaùp. U phaùt trieån chaäm, di caên

ñeán phoåi vaø xöông nhieàu hôn haïch coå. Tieân löôïng xaáu hôn.

2/3 tröôøng hôïp keøm theo PG neân caàn SA maøu trong PG ña haït

ñeå loaïi tröø ung thö.

Nhaân thöôøng to, ñoàng echo hay gaëp hôn echo keùm, bôø halo

khoâng ñeàu, khoâng coù vi voâi hoaù ñi keøm.

47

TOÅN THÖÔNG DAÏNG NANG

PG Adenoma

48

UT giaùp daïng nang

49

K GIAÙP

DAÏNG

NANG

50

c/. Car. daïng khoâng bieät hoùa: 5%, ôû ngöoøi lôùn tuoåi, tieân löôïng

xaáu do dieãn tieán nhanh. Böoùu cöùng, lôùn nhanh vaø xaâm laán vaøo

caùc cô quan laân caän cô, TQ, maïch maùu, haïch, gaây töû vong do

cheøn eùp khí quaûn. SA: Nhaân ñaëc echo keùm hay hoån hôïp, khoâng

halo, giôùi haïn khoâng roõ

d/. Car. daïng tuûy: <10%, taêng calcitonine trong maùu. Neáu coù

lieân quan ñeán di truyeàn thì naèm treân NST thöôøng, mang tính

troäi. Beänh coù nhieàu oå hay caû 2 thuøy, xaâm laán vaøo maïch baïch

huyeát cho haïch coå vaø vaøo maùu ñeán phoåi, xöông, gan. Nhaân

thöôøng to, cöùng, echo keùm nhieàu hôn ñoàng echo, halo (+), vi

voâi hoùa 80-90%. Haïch coå to, haïch trung thaát.

e/. Car. daïng thöôïng bì: 1%, gioáng car. teá baøo gai bieät hoaù cao

hay vöøa, gaëp ôû ngöôøi giaø. Tieân löôïng xaáu.

51

4.2/ Sarcoâm: thöôøng gaëp ôû ngöôøi giaø; limphoâm >> sarcoâm

sôïi, sarcoâm maïch maùu. Hình aûnh sarcoâm raát ña daïng.

Limphoâm: 4% nguyeân phaùt ôû TG, phaàn lôùn coù vieâm

HASHIMOTO keøm theo. Xaâm laán cô, thöïc quaûn, maïch

maùu, haïch.

SA: moät nhaân echo keùm gaàn nhö troáng trong limphoâm

nguyeân phaùt. Do ñoù neáu hình aûnh naøy quan saùt ñöôïc treân

neàn vieâm Hashimoto caàn phaûi laøm FNAC.

Hay daïng ña haït trong limphoâm thöù phaùt: echo

keùm, coù theå taêng aâm phía sau, haïch coå 2 beân.

52

HODGKIN

LKH

53

4.3/ K giaùp do di caên: meùlanome, vuù, phoåi. Ñôn haït hay ña

haït. Nhaân coù theå ñeán 6 cm, khoâng nang hoùa. Keøm theo haïch

coå vaø di caên ñeán caùc cô quan khaùc.

Caàn tìm ung thö nguyeân phaùt.

Nhìn chung, beänh hoïc nhaân gíaùp chia 2 loaïi:

_ Laønh: goàm nang giaùp, PG haït, vieâm giaùp taïo haït, u giaùp

tuyeán.

_ Aùc: caùc carcinoâm, sarcoâm (limphoâm), di caên.

Coù 2 bieåu hieän LS:

_ Ñôn haït: nang, phình giaùp, vieâm giaùp, adenoma, ung

thö nguyeân phaùt hay thöù phaùt.

_ Ña haït: PG ña haït, vieâm giaùp, limphoâm, K khoâng bieät

hoaù, di caên.

54

BAÛNG TOÙM TAÉT VEÀ BEÄNH CAÊN CUÛA

CAÙC LOAÏI TOÅN THÖÔNG NHAÂN GÍAP.

AÙC TÍNH LAØNH TÍNH

NGUYEÂN PHAÙT THÖÙ PHAÙT

Böôùu gíap daïng tuyeán.

Phình giaùp tuyeán.

Nhaân gíap ñoäc tính.

Nang.

Nhaân gíap keo.

Vieâm giaùp maõn tính.

Vieâm giaùp baùn caáp.

Thoaùi hoùa daïng boät.

Beänh nhieãm saéc toá saét.

Car. giaùp daïng nhuù.

---- giaùp daïng nang.

---- giaùp daïng tuûy.

---- gíap khoâng bieät hoùa.

---- daïng bieåu bì.

Lymphoâm.

Sarcoâm.

U quaùi aùc tính.

Thaän,

Tuïy,

Thöïc quaûn,

Tröïc traøng,

Melanoâm,

Phoåi,

Lymphoâm.

55

IV. CÑPB:

Toån thöông ngoaøi TG: haïch, böôùu boïc coå beân, u

caän giaùp.

Tuùi thöøa Zenker.

Toån thöông giaû nhaân trong TG.

56

HAÏT GIAÙP (LS HAY SA)

NANG NHAÂN ÑAËC

NANG

GIAÙP

KEO

+++

NANG

DO K

(hieám)

PGH

(+++)

BÖÔÙU

LAØNH

(ADENO

MA)

hieám

K

GIAÙP

VIEÂM

57












58

PHAÀN III: VIEÂM GIAÙP VAØ

ROÁI LOAÏN CHÖÙC NAÊNG TUYEÁN GIAÙP

I. VIEÂM: hay gaëp treân laâm saøng, bieåu hieän raát ña daïng vaø deã

gaây laàm laãn.

1. Vieâm giaùp baùn caáp (De Quervain):

Theo muøa, sau nhieãm sieâu vi ñöôøng hoâ haáp treân/ nöõ 20-25t. Coù

theå coù giai ñoaïn nhieãm giaùp ñoäc toá ôû giai ñoaïn khôûi beänh # 4-8w

(do nang tuyeán giaùp bò phaù huyû) roài töï heát.

Sôø thaáy TG cöùng vaø ñau. Haïch coå thöôøng coù. Dieãn tieán suy giaùp

hieám (5-10%) , tuy nhieân coù theå ñeå laïi vaøi nhaân laïnh treân xaï hình

giaùp. Beänh coù theå taùi phaùt.

59

o SA giai ñoaïn ñaàu TG to phuø neà echo keùm lan toaû khoâng roõ

nhaân, haïch coå daïng vieâm. Ñoâi khi toån thöông vieâm chæ khu truù

treân moät thuøy hay moät vuøng nhoû cuûa thuøy giaùp (deã laàm vôùi k) .

Hình aûnh vieâm thöôøng toàn taïi trong moät thôøi gian daøi neân sau

ñieàu trò theå tích TG trôû veà bình thöôøng nhöng baát thöôøng veà

hình thaùi vaãn coøn.

60

2. Vieâm giaùp lymphoâ baøo maõn tính (Hashimoto):

Beänh töï mieãn, coù khuynh höôùng di truyeàn, chaån ñoaùn khoù.

Daïng ñieån hình laø TG to bôø khoâng ñeàu, phuø nieâm töï phaùt,

khaùng theå khaùng giaùp cao, xeùt nghieäm chöùc naêng coù tình traïng

nhöôïc giaùp, baét chaát phoùng xaï yeáu vaø khoâng ñeàu. Dieãn tieán suy

giaùp laø khoâng theå traùnh ñöôïc vôùi tình traïng xô hoùa, teo TG.

Daïng khoâng ñieån hình TG to ñoàng nhaát, bôø hôi khoâng ñeàu,

hormone TG bình thöôøng, TG baét xaï bình thöôøng hay khoâng

ñoàng nhaát, chæ coù TSH luoân luoân cao.

Nhieãm ñoäc giaùp thöôøng thoaùng qua, nhöng coù khi toàn taïi laâu

(Hashitoxicose) = theå beänh chuyeån tieáùp giöaõ vieâm giaùp töï mieãn

vaø Basedow.

61

SA: TG cöùng khoâng to hay to ít, echo keùm lan toaû, coù theå coù

caùc haït echo daày treân neàn giaùp echo keùm duøng SA maøu ñeå

phaân bieät vôùi. ÔÛ theå tieán trieån, khoâng coøn thaáy ñöôïc caáu truùc

echo bình thöôøng cuûa TG, maø ñöôïc thay theá baèng moâ echo raát

keùm hay echo raát daày vaø haáp thu soùng aâm maïnh.

Taêng nguy cô ung thö giaùp daïng nhuù vaø lymphoâm/ Vieâm coù suy

giaùp: FNAC khi taêng nhanh theå tích TG.

62

HASHIMOTO

64

Cöôøng

gia'p/ vieâm

giap

65

3. Vieâm giaùp taïo xô maïn tính Riedel:

Hieám. Vieâm maõn coù tình traïng hoùa xô lan toûa, taøn phaù 1 phaàn

hay toaøn boä TG & xaâm laán caáu truùc keá caän. Dieãn tieán suy giaùp

trong 1/3 tröôøng hôïp khi moâ xô thay theá heát moâ tuyeán giaùp. Coù

theå keát hôïp vôùi xô hoùa nôi khaùc: sau phuùc maïc, ñöôøng maät, trung

thaát.

Sieâu aâm khoâng ñaëc hieäu, coù theå thaáy 1 hay nhieàu toån thöông

daïng böôùu echo keùm ôû 1 thuøy xaâm nhieãm vaøo cô keá caän, hieám

vaøo maïch maùu, thoâng thöoøng deã laàm vôùi K.

66

4. Caùc vieâm khaùc:

Vieâm caáp taïo muû.

Sieâu aâm :vuøng moâ giaùp khoâng toå chöùc hoaù chöùa dòch

khoâng ñoàng nhaát echo keùm hay hoån hôïp treân neàn TG to

echo keùm lan toûa.

Nguyeân nhaân: vieâm haàu hoïng, nhieãm truøng vuøng ñaàu

coå, doø döôøng tieâu hoùa, hay suy giaõm mieån dòch, ñöôøng

maùu . ÔÛ VN coøn do caét leå.

Vieâm giaùp haäu saûn: beänh töï mieån do coù khaùng theå

choáng TG (= vieâm giaùp limpho baøo baùn caáp): coù hoäi chöùng

cöôøng giaùp thoaùng qua, 1/3 ca suy giaùp phaûi ÑT.

Vieâm giang mai, lao , naám, xaï trò.

67

II. Beänh lyù chöùc naêng:

1. Cöôøng giaùp: laø hieän töïôïng taêng saûn xuaát hormone TG laøm

noàng ñoä hormone/maùu taêng cao vaø gaây nhieãm ñoäc giaùp

Cöôøng giaùp do taêng söï kích thích (naèm beân ngoaøi TG): beänh

Basedow, thai tröùng hay choriocarcinoma, ung thö (TSH-like)

gaây taêng löôïng hormone giaùp löu hanh trong maùu vaø öùc cheá

TSH noäi sinh.

Cöôøng giaùp töï chuû: moät phaàn moâ giaùp taêng sinh vaø trôû neân

cöôøng giaùp neân kieåm soaùt töø tuyeán yeân bò öùc cheá vaø laøm cho moâ

giaùp naèm ngoaøi vuøng toån thöông bò öùc cheá theo: u ñoäc giaùp (u

Plummer= nhaân cöôøng naêng töï chuû ñoäc tuyeán), vieâm giaùp: moâ

vieâm phoùng thích nhieàu hormone TG.

68

1.1/. Basedow:

SA coù 2 kieåu hình aûnh:

_ Taêng saûn lan toaû ñoàng nhaát vôùi vaøi vuøng maïch maùu daõn .

_ 86 % TG khoâng ñoàng nhaát khoâng toå chöùc hoaù, echo keùm

gioáng nhö vieâm gíap hay hình aûnh nhaân giaû.

Ño ñaït theå tích tuyeán giaùp raát caàn thieát sau phaãu thuaät caét giaùp

(taùi phaùt 20%), khi coù chæ ñònh ÑT baèng ioát phoùng xaï.

Suy giaùp sau phaãu thuaät 1%, sau ÑT ioát phoùng xaï25%.

Keát hôïp vôùi K chieám 0,3 – 16,6%, daïng nhuù >> daïng nang.

69

Basedow chöa ñieàu trò

70

Basedow

chöa

ñieàu trò

71

SA duøng ñaùnh giaù söï ñaùp öùng ñieàu trò vaø tieân löôïng khaû naêng taùi

phaùt.

72

Basedow ñaõ ñieàu trò baèng

thuoác KGTH

Phoùng xaï

73

1.2/. Nhaân gíaùp ñoäc:

Nhaân noùng / xaï hình TG vaø taêng sinh maïch maùu / SA maøu.

Tính ñoäc cuûa nhaân khoâng phaûi luoân roõ raøng maø noù coù theå

tieàm aån trong nhieàu naêm. Moät soá tröôøng hôïp moâ TG coøn laïi bò

teo nhoû.

SA thaáy ñöôïc caùc vuøng xuaát huyeát trong nhaân, laø daáu hieäu

chöùng toû nhaân ñang tieán trieån; ñoàng thôøi cho bieát ñoä teo nhoû cuûa

chuû moâ giaùp.

ñieàu trò: chích alcool hay nhieät trò lieäu.

75

2. Suy giaùp: ña soá thöôøng khoâng coù böôùu giaùp

Suy giaùp tieân phaùt vieâm giaùp Hashimoto, vieâm baùn caáp, tai

bieán do ÑT ioát phoùng xaï ÑT thuoác khaùng giaùp hay phaãu thuaät

caét giaùp, roái loaïn chuyeån hoaù, thieáu men toång hôïp hormone

giaùp, chaát khaùng giaùp trong thöùc aên, Lithium thuoác ÑT taâm

thaàn.

Suy giaùp thöù phaùt suy tuyeán yeân do u, phaãu thuaät, do tuyeán

yeân bò phaù huyû (h/c Sheehan)

Suy giaùp ñeä tam caáp roái loaïn chöùc naêng haï ñoài

Suy giaùp nguyeân nhaân ñaëc bieät ñeà khaùng ôû ngoaïi vi vôùi taùc

duïng hormone TG, baát thöôøng ôû thuï theá ñv T4 ôû teá baøo.

76

Sieâu aâm:

TG nhoû, echo keùm, khoâng baét xaï.

FNAC neáu nghi suy giaùp do vieâm De Quervain hay

Hashimoto.

77

HAÏT GIAÙP (LS HAY SA)

NANG NHAÂN ÑAËC

NANG

GIAÙP

KEO

+++

NANG

DO K

(hieám)

PGH

(+++)

BÖÔÙU

LAØNH

(ADENO

MA)

hieám

K

GIAÙP

VIEÂM

CÖÔØNG GIAÙP

BASEDOW THUOÁC

78












79



I. CAÙC CÔ QUAN CAÄN TUYEÁN GIAÙP:

1. Khí quaûn: bò ñaåy sang beân, ñaåy ra sau, giaõm khaåu kính.

2. Thöïc quaûn: TG khoâng bao giôø ñeø tröïc tieáp leân thöïc quaûn maø do

TG ñaåy khí quaûn ra sau vaø cheøn eùp vaøo thöïc quaûn.

3. Maïch maùu: boù maïch caûnh bò ñaåy ra sau. Moät soá tröôøng hôïp taïo

phình ÑM caûnh do nhaân gíap cheøn eùp laâu ngaøy.

4. Haïch: phaân tích kích thöôùc, hình thaùi, caáu truùc echo, giôùi haïn

ñeå höôùng tôùi tính chaát haïch.

5. Tuyeán caän giaùp. Hieám gaëp

80

Voâ saûn hoaëc laïc choå

tuyeán giaùp.

Thieåu saûn 1 thuøy.

II. DÒ DAÏNG BAÅM SINH:

82

1/ .Giaûi phaãu vaø sinh lyù:

Tuyeán caän giaùp (TCG) naèm sau tuyeán giaùp, goàm 2 tuyeán naèm

treân vaø 2 naèm döôùi, tuy nhieân moät soá ngöôøi coù 3 hay 5 TCG.

TCG phaúng coù hình ñóa, kích thöôùc < 4mm, caáu truùc baèng vôùi

TG neân khoù phaùt hieän treân SA. Khi TCG > 5mm thì caáu truùc

echo trôû neân keùm hôn TG, SA coù theå thaáy ñöôïc caáu truùc naèm

giöõa TG vaø cô daøi coå.

III. TUYEÁN CAÄN GIAÙP

83

TCG laø cô quan nhaïy vôùi calci trong maùu baèng caùch

tieát ra PTH (parathormone) vaø ñieàu chænh calci huyeát

baèng cô cheá phaûn hoài.

Khi calci maùu giaõm, TCG bò kích thích ñeå phoùng thích

PTH . Khi löôïng calci huyeát thanh taêng, thì hoaït ñoäng cuûa

TCG giaõm.

TCG taùc ñoäng leân xöông, thaän, ruoät non trong vieäc

haáp thu calci. Beänh nhaân taêng calci maùu khoâng roõ nguyeân

nhaân caàn phaûi laøm SA tuyeán caän giaùp. Ngoaøi ra soûi thaän,

ñau xöông cuõng coù chæ ñònh SA TCG.

84

2/. Kyõ thuaät SA:

Ñaàu doø 7.5 – 10 Mhz, ñoä ly giaûi cao.

Khaûo saùt maët caét ngang vaø doïc ñoaïn ñöôøng cuûa

TG, keát hôïp vôùi nuoát ñeå phaân bieät vôùi nhaân TG.

85

3/. Beänh hoïc:

a/ Cöôøng TCG nguyeân phaùt:

Nöõ gaëp nhieàu hôn nam gaáp 2 – 3 laàn, nhaát laø sau khi

maõn kinh.

Bieåu hieän: taêng calci maùu, soûi nieäu, phosphate maùu

giaõm.

Phaàn lôùn khoâng trieäu chöùng, thaäm chí khi ñaõ coù chaån

ñoaùn nhö soûi nieäu, ñau xöông.

Nguyeân nhaân: u tuyeán, taêng saûn hieám khi do ung thö

(carcinoâm).

86

b/ U tuyeán laønh tính:

Laø nguyeân nhaân gaây cöôøng TCG trong 80% ca, u coù

theå ôû baát kyø TCG naøo, kích thöôùc thöôøng < 3 cm.

U hình baàu duïc, daïng daëc, echo keùm, coù voû bao vaø bôø

raát moûng.

Phaân bieät u TCG vaø taêng saûn TCG veà maët hình thaùi

vaø moâ hoïc khoù.

c/ Taêng saûn nguyeân phaùt:

Taêng chöùc naêng cuûa taát caû TCG khoâng roõ nguyeân

nhaân.

Chæ coù 1 TCG taêng kích thöôùc hay taát caû ñeàu taêng kích

thöôùc, nhöng khoâng vöôït quaù 1cm.

87

d/ Carcinoâm:

Veà moâ hoïc, khoù phaân bieät u tuyeán vôùi ung thö. Ñoâi

khi chæ coù theå döïa vaøo haïch vuøng, di caên xa, taùi phaùt

taïi choå, xaâm laán voû bao ñeå phaân bieät.

Ung thö thöôøng nhoû, bôø khoâng ñeàu, cöùng, dính caáu

truùc keá caän. Nguyeân nhaân gaây töû vong thöôøng do bieán

chöùng cuûa cöôøng TCG chöù khoâng phaûi do ung thö.

88

e/ Cöôøng TCG thöù phaùt:

Do suy thaän, thieáu vitamin D, hoäi chöùng keùm haáp thu laøm

giaûm calcium maùu maõn tính.

Caùc nguyeân nhaân naøy gaây taêng tieát PTH roài gaây cöôøng TCG.

Caû 4 TCG ñeàu maéc phaûi.

90

IV. CAÙC KHOÁI KHAÙC ÔÛ VUØNG COÅ:

Nang giaùp – thieät: baát thöôøng baåm sinh naèm ôû ñöôøng

giöõa, tröôùc khí quaûn. Nang hình caàu hieám khi > 3 cm. Do

toàn taïi oáng ñi töø ñaùy löôõi ñeán xöông öùc.

Nang khe mang: naèm ôû coå beân, do toàn taïi tuùi thöøa trong

quaù trình phaùt trieån phoâi thai ñi töø xoang haàu oáng tai trong

hay trong coå. Nang naøy coù theå chöùa phaàn moâ ñaëc ñoä hoài aâm

keùm.

Nang maïch baïch huyeát: nang to vuøng coå beân, ña thuøy,

nhieàu vaùch ngaên.

Abceøs.

Böôùu vaø haïch.

91

KEÁT LUAÄN

Sieâu aâm laø phöông tieän ñôn giaûn, nhanh, reû, khoâng

ñoäc haïi, hieäu quaû cao.

Giuùp phaân bieät ñöôïc caùc loaïi beänh lyù TG: nhaân,

vieâm, RL chöùc naêng.

Keát hôïp vôùi SA maøu & choïc huùt teá baøo baèng kim

nhoû naâng hieäu quaû chaân ñoaùn.

sa tuyen giap12

Health & Medicine