sabet yayinlari ÇÖzÜmler · demokrasi ve demokrasinin gelişimi demokrasi sözcüğü eski...

Notlar

185İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Ders – 19 Kurultaydan Meclise

İsabetli Bilgi

Site: Eski Yunanistan’da ülke “site”

adı verilen şehir devletlerine bölün-

müş ve her şehir devletinin yönetimi

farklılık göstermiştir.

İsabetli Bilgi

Baronlar: İngiltere’deki büyük top-

rak sahipleridir.

Demokrasi ve Demokrasinin Gelişimi Demokrasi sözcüğü eski Yunancada “demos, halk” ve “kratos, egemenlik” ya da ikti-

dar anlamlarında kullanılmıştır.

Bu yüzden demokrasinin ortaya çıktığı ilk yer olarak Yunanistan kabul edilir.

M.Ö. 5. Yüzyılda Demokrasi Demokratik yönetim ilk olarak Yunan site devletlerinden “Atina’da” görülmüştür.

Atina’daki yönetimde halk bazı kararların alınmasında söz sahibiydi ve yapılan seçim-

lerde oy kullanırlardı.

Atina’da yetişkin ve hür erkeklerin halk meclisinde konuşma ve oy kullanma hakları

bulunurdu.

Kölelerin ve kadınların oy kullanma ve söz hakkı yoktu.

Ortaçağ’da Demokrasi Ortaçağ’da baskıcı yönetimlerin uygulanması yüzünden demokrasinin pek fazla feliş-

tiği söylenemez.

Ortaçağ’da demokrasi açısından meydana gelen en önemli gelişmenin 1215 yılında İn-

giliz Kralı ile baronlar (derebeyleri) arasında imzalanan Magna Carta Libertatum’dur.

(Büyük Özgürlükler Fermanı)

Kral I. John’un savaşları kaybedip halktan ağır vergiler alması ve keyfi yönetiminden

dolayı baronların gösterdiği tepki üzerine bu bildirgeyi imzalamak zorunda bırakıl-

mıştır.

Bu ferman ile; Kralın yetkileri sınırlandırılmıştır.

Halka çeşitli özgürlükler tanınmıştır.

Kimsenin yargılanmadan cezalandırılmaması kabul edilmiştir.

Vergilerin adaletli şekilde alınması sözü verilmiştir.

Baronların topraklarında yaşayan köylüler herhangi bir hak kazan–

mamıştır.

Bu belge ile kral yönetme gücünü soylular (baronlar) ile paylaşma zorunda kalmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar

186 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!


İsabetli Bilgi

İhtilâl: Yönetimin zorla değiştiril-

mesidir.

İsabetli Bilgi

Parlamento: Belirli bir süre için halk

tarafından secilen milletvekilleri-

nin oluşturduğu, ülkenin yasalarını

yapan, bütçesini çıkaran ve başka

görevleri olan meclis içinde görev

yapan yapıdır.

18. ve 19. yüzyıllarda Demokrasi Avrupa’nın, Rönesans ve Reform hareketlerini tamamlamasından sonra Aydınlanma

Çağı başlamış ve bazı düşünürler yazdıklarıyla anayasal demokrasinin temellerini

atmışlardır.

Montesqieu (Montesqu): Güçler ayrılığını savundu.

J.J Rousseau (Russo): “Özgürlük, eşitlik ve adalet” parolasıyla “Toplumsal

Sözleşme” adlı kitabını yazdı.

John Locke: Yaşama hakkı ve özel mülkiyet hakkı gibi insanların sahip

olması gereken bazı hakları savundu ve devletin bu hakları

güvence altına alması gerektiğini belirtti.

Bu fikirler etkisini ilk olarak Amerika’da gösterdi.

İngiliz sömürgesi olarak yaşamaktan kurtulmak isteyen Amerika kolonileri 1776’da

“Virginia Haklar Bildirgesi”ni kabul etmişlerdir.

Bu bildirge ile; İnsanların doğuştan eşit, hür ve bağımsız oldukları kabul edildi.

Yaşam, özgürlük, mülkiyet, mutluluk, güvenlik ve barınma

hakları ifade edildi.

Bütün yönetme gücünün halktan geldiği ve yetkililerin halka karşı

sorumlu oldukları belirtildi.

Vergilerin adaletli şekilde alınması sözü verildi.

Fransız İhtilali (1789) ve Fransız Haklar Bildirgesi Fransız aydınların ortaya arttığı eşitlik, adalet, özgürlük gibi fikirler 1789’da ihtilale yol

açtı.

1789’da halk ayaklanarak kral 16. Louis tahttan indirildi ve seçimler yapılarak parla-

mento kuruldu ve Cumhuriyet yönetimine geçildi.

İhtilalden sonra yayınlanan “Fransız Halklar Bildirgesi” ile hürriyet, eşitlik, mülkiyet,

güvenlik ve zulme direnme temel insan hakları olarak kabul edildi.

Fransız İnsan Hakları Bildirgesi Eşitlik, özgürlük ve adalet düşüncesinin kitleler tarafından ifade edildiği ilk siyasal

örnek sayılır.

Haklar bütün insanlar için telaffuz edildiğinden dolayı evrensel olarak kabul edilir. Bu

durum yeni bir çağın (Yeniçağ)’da açılmasına neden olmuştur.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Milletler Cemiyeti: I. Dünya

Savaşı’ndan sonra imzalanan ant-

laşmaların ve barışın kalıcı olmasını

sağlamak amacıyla 1920’de kurul-

du.

İsabetli Bilgi

Birleşmiş Milletler: II. Dünya

Savaşı’ndan sonra 1945’te kuruldu.

Dünya’da adalet ve güvenliği sağ-

lamak gibi temel amaçları vardır.

Günümüzde 190’dan fazla üyesi bu-

lunmaktadır.

20. Yüzyılda Demokrasi Fransız İhtilali’nden sonra tüm dünyaya yayılan özgürlük, adalet, eşitlik gibi fikirler

birçok monarşinin yıkılmasını sağladı.

1900’lü yılların başında ve ortalarında dünya savaşının yaşanması ve büyük kayıplar

verilmesi insanları barış, insan hakları ve demokrasiyi korumak ve geliştirmek için

büyük kuruluşlar kurmaya yöneltti.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan “Milletler Cemiyeti”, II. Dünya Savaşı’ndan sonra

yerini “Birleşmiş Milletlere” bıraktı.

1948’de “Birleşmiş Milletler” tarafından “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi” ya-

yınlandı. Bu bildirge ile birçok devlet temel özgürlük ve insan haklarının yer aldığı bu

belgeyi imzalamıştır.

1989’da “Berlin Duvarı’nın” yıkılması ve 1991’de “Sovyetler Birliği’nin” dağılmasıyla

baskıcı rejimler yerini demokrasiyle yönetilen özgürlükçü ve demokrat rejimlere bı-

rakmışlardır.

2000’li yılların gelmesiyle dünyadaki 190’dan fazla ülkenin 120’si demokrasi yönetimi

ile yönetilmeyi tercih etmektedir. Bu da dünyadaki devletlerin % 60’ında fazlasının

demokrasi ile yönetilmeyi tercih ettiğini göstermektedir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Bildirge 1948’de Paris’te kabul edilmiştir.

Bildirge 501 farklı dile tercüme edilerek “En çok tercüme edilen belge” olarak Guiness

rekorlar kitabına girmiştir.

Bildirgede bahsedilen haklar; eşitlik, hürriyet, yaşama, kanun önünde eşitlik, özgürlük vb.

Bildirge 30 maddeden oluşmuştur. 139 ülke tarafından kabul edilmiştir. Türkiye bu

bildirgeyi 1949’da kabul etmiştir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nden Bazı Örnekler Bütün insanlar hür ve eşit doğarlar.

Yaşamak, özgürlük ve can güvenliği herkesin hakkıdır.

Yasalar önünde herkes eşittir.

Herkesin özel hayatı, ailesi, konutu ve haberleşmesi yasalarla korunmalıdır.

Herkesin, düşünce, vicdan ve inanç özgürlüğü vardır.

Her yıl “10 Aralık” gününü içine alan hafta “İnsan Hakları Haftası” olarak kutlanır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Toy – Kurultay: Altay dillerindeki

“Kur” ve “Toy” kelimelerinin birleş-

mesiyle oluşmuş ve istişare toplan-

tısı anlamında kullanılmıştır.

İsabetli Bilgi

Töre: İlk Türk devletlerinde gele-

nek ve görenekler dikkate alınarak

oluşmuş yazısız kurallardır.

İsabetli Bilgi

Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sul-

tan Süleyman Kanunname–i Ali–

Osman (Osmanlı Kanunnâmeleri)

adıyla anayasa özelliği gösteren

kanunlar hazırlamışlardır.

İsabetli Bilgi

Ayan: Osmanlı Devleti’nde kent ve

kasabaların ileri gelenlerine verilen

isimdir.

İlk Türk Devletleri’nde Demokrasi İlk Türk devletlerinde devletin başında “Hakan” ya da “Kağan” denilen yönetici bulun-

maktaydı.

Hakan devleti yönetirken kurultay ile birlikte yönetirdi.

Kurultay: Kurultay’a Hakan ve eşi (hatun) ile boy beyleri katılır ve devlet işleri karara bağlanırdı.

Kurultay üyeleri görüşlerini ifade etse de son söz Hakan’a aittir.

Hükümdar devleti yönetirken “Töre”ye uymak zorundaydı.

Hükümdarın töreye uyma zorunluluğu ve boy beylerinin görüşlerini ifade etmesi ku-

rultayın demokratik özellikler taşıdığı söylenebilir.

İslamiyet’in Kabulünden Sonraki UygulamalarDivan: İslamiyet kabulünden sonra İlk Türk İslam devletlerindeki yönetim organıdır.

Divan üyeleri hükümdar başkanlığında toplantılara katılırken Fatih döneminden sonra

sadrazam divana başkanlık yapmıştır.

Sadrazamın başkanlık yapmasıyla divan üyeleri görüşlerini daha özgürce ifade etmiş-

lerdir.

Orhan Gazi tarafından kurulan ve bugünkü bakanlar kuruluna benzeyen divan II.

Mahmut döneminde kaldırılarak yerine nazırlıklar (bakanlıklar) kurulmuştur.

1808 yılında II. Mahmut ve Ayanlar arasında imzalanan Sened–i İttifak ile taşradaki

ekonomik güce sahip Ayanlar siyasi alanda güç kazanmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Tanzimat: Kelime olarak “düzenle-

meler” anlamına gelir.

İsabetli Bilgi

Kanun–u Esasi: Osmanlı Devleti’nin

ilk anayasasıdır. 119 maddeden

oluşmuştur.

İsabetli Bilgi

Meşrutiyet: Devletin padişah ve

meclis ile birlikte yönetilmesidir.

Yani halkın padişah yanında yöne-

time katılmasıdır.

İsabetli Bilgi

Meclis–i Mebusan: Osmanlı

Devleti’nde Meşrutiyet yönetimine

geçilmesiyle açılan mecliste halkın

seçtiği vekillerden oluşan bölüme

verilen isimdir.

Mebus: Vekil

Tanzimat Fermanı’nın İlanı (1839)

1839 yılında dönemin padişahı Sultan I. Abdülmecid tarafından yayınlanmıştır.

Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkı’nda okunmuştur.

Tanzimat Fermanı Osmanlı Devleti’nde anayasacılık faaliyetlerinin başlangıcı olarak kabul

edilir.

Bu fermanla padişah “kanun üstünlüğü” prensibini kabul etmiştir.

Tanzimat Fermanıyla güvence altına alınan temel haklar şunlardır; Tüm vatandaşların can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır.

Yargılamalar açık olacak ve kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktır.

Özel mülkiyet güvence altına alınacaktır.

Vergiler herkesin gelirine göre alınacaktır.

Kanun–u Esasi’nin İlanı ve I. Meşrutiyet (1876)

Osmanlı’da meydana gelen en önemli demokratikleşme hareketi Kanun–u Esasi’nin

ilanıyla Meşrutiyet yönetimine geçilmesidir.

II. Abdülhamit döneminin başında 1876’da Kanun-u Esasi kabul edilerek devletin yöne-

tim şeklinin meşrutiyet olduğu belirtilmiştir.

Meşrutiyetin ilanıyla yapılan seçimler sonucu halk ilk kez oy kullanmış (erkekler), 115

vekilin seçildiği Meclis-i Mebusan açılmıştır.

Kanun–u Esasi’nin ilanıyla; Türk tarihinde ilk anayasa yapılarak, anayasal düzene geçilmiştir.

Vatandaşlara; Kanun önünde eşitlik

Kişi dokunulmazlığı

Basın özgürlüğü

Dilekçe hakkı

Kamu görevlerine girebilme hakkı

Vergilerin kanunla alınması gibi haklar getirmiştir. I. Meşrutiyet yönetimi yaklaşık 2 yıl sürdü. 1878 yılında Osmanlı – Rus Savaşı sebep

gösterilerek Meclis–i Mebusan süresiz olarak tatil edildi.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Parlementer Sistem: Ülkeyi yö-

neten hükümetin, meclise karşı

sorumlu olduğu sistemdir. Yani yü-

rütmenin, yasama organına karşı

sorunlu olduğu sistemdir.

İsabetli Bilgi

Kuvvetler Ayrılığı: Devletin üç te-

mel gücü olan yasama (kanun yap-

ma), yürütme (kanunlar uygulama)

ve yargının ayrı organlar tarafın-

dan kullanılmasıdır.

İsabetli Bilgi

Veto Yetkisi: Meclis tarafından çı-

karılan kanunların devlet başkanı

tarafından iptal edilmesidir. Latince

“veto” karşıyım anlamına gelmek-

tedir.

II. Meşrutiyet (1908)

II. Meşrutiyet İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin giri-

şimleriyle 1908’de II. Abdülhamit tarafından ilan

edilerek yürürlüğe girmiştir.

Böylece tekrar meşruti yönetime ge-

çilerek parlementer sistem oluşturul-

muştur.

II. Meşrutiyetin ilanıyla; Hükümet padişaha karşı değil meclise karşı sorumlu tutuldu.

Kuvvetler ayrılığı ilkesi benimsendi.

Padişahın kanunlara mutlak veto yetkisi kaldırıldı.

Padişahın meclisi kapatma yetkisi elinden alındı.

Kişilere dernek kurma ve toplantı yapma özgürlüğü tanındı.

Kanun–u Esasi’nin, 1921 Anayasası’nın ilanında sonra da Teşkilat–ı Esasiye ile ters

düşmeyen maddeleri uygulanmıştır.

1924 Anayası’nın ilanıyla hem Kanun–u Esasi’nin hem de Teşkilat–ı Esasiye’nin hü-

kümleri kaldırılarak yeni anayasa uygulanmaya başlanmıştır.

İsabetli Bilgi

Teşkilat–ı Esasiye: 1921’de ilan edilen 24 maddelik bir anayasadır. Anayasının 1. mad-

desinde “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” denilerek demokratik yönetime geçil-

diği belirtilmiştir.İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil – Bul – Uygula


Kurultaydan Meclise

Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz.

D Y

1.Demokrasi 18. yüzyılda ortaya çıkmış bir yönetim şeklidir.

2.Demos Yunanca “halk” kratos ise “egemenlik” anlamına gelir.

3.Eski Yunan’da kadın ve kölelerin de oy kullanma hakkı vardı.

4.Magna Carta ile kralın yetkileri kısıt-lanmıştır.

5.Magna Carta ile kral yönetme gücü-nü soylular ile paylaşmıştır.

6.Rönesans, Reform ve Aydınlanma Çağı ile Avrupa’da demokrasiye ge-çiş başlamıştır.

7.Montesqu, J.J Russo ve John Locke gibi aydınlar monarşiyi savunmuş-lardır.

8.

İngiliz sömürgesi olmaktan kur-tulmak isteyen Amerika kolonileri 1789’da “Virginia Haklar Bildirgesi”ni yayınlamışlardır.

9.Virginia haklar bildirgesine göre her-kesin hür ve eşit doğduğu kabul edil-di.

10.Fransız Haklar Bildirgesi ile hürriyet, eşitlik, zulme direnme gibi haklar te-mel insan hakları olarak kabul edildi.

11.

Fransız İnsan Hakları Bildirgesi eşit-lik, özgürlük ve adalet düşüncesinin büyük kitleler tarafından ifade edildi-ği ilk siyasal örnektir.

D Y

12.20. yüzyılda demokrasi düşüncesi dünyadaki tüm topluluklar tarafından kabul edilmiştir.

13.“Berlin Duvarı’nın yıkılması ve Sov-yetler Birliği’nin dağılması ile demok-rasi kesintiye uğramıştır.

14.Savaşlar demokrasinin gelişmesine olumlu katkı yapmıştır.

15.Birleşmiş Milletler’in yayınladığı İn-san Hakları Bildirgesi 130’dan fazla ülke tarafından kabul edilmiştir.

16.Türkiye “Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi”ni onay-lamıştır.

17.Türk tarihindeki ilk demokratik uygu-lama örnekleri ilk Türk devletlerinde görülmüştür.

18.Türk İslam devletlerinde yönetim or-ganı olan divan tamamen demokra-tik bir yapıya sahipti.

19.Divan’da devlet adamlarının fikirleri-ni beyan etmesi Divan’ın demokratik yanına örnektir.

20.Tanzimat Fermanı’nın ilanı, Osman-lı’daki ilk anayasal düzen hareketidir.

21.Osmanlı halkı ilk kez seçme ve seçil-me hakkını Tanzimat Fermanı ile kul-lanmıştır.

22.Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet yö-netime geçilmesiyle halkın seçtiği temsilciler meclise girmiştir.

77

7

7

7

7

7

7

7

7

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Kurultaydan Meclise

Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları kelimelerden uygun olanlarıyla doldurunuz.

Meclis-i Mebusan Tanzimat Fermanı Demokrasi Kanun-u Esasi

Magna Carta Töre padişah meclis’in divan 1876’da Sened-i İttifak

II. Meşrutiyet (x 3) kurultay İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi II. Abdülhamit

1. .......................................... Kanun–u Esasi’nin ilan edilmesiyle Osmanlı Devleti anayasal düzene geçmiştir.

2. ..........................................’in ilanıyla hükümet padişaha karşı değil meclise karşı sorumlu tutulmuştur.

3. Osmanlı Devleti’nde halkın temsilcilerinin bulunduğu meclise .......................................... denilirdi.

4. .......................................... ilanıyla; kanun önünde eşitlik, kişi dokunulmazlığı, basın özgürlüğü, eğitim özgürlüğü ve dilekçe hakkı

gibi haklar yasal hâle gelmiştir.

5. Meşrutiyet; .......................................... ile .......................................... ülkeyi birlikte yönetmesine denilirdi.

6. 1839 yılında ilan edilen .......................................... ile “kanun üstünlüğü” prensibi kabul edildi.

7. 1808 yılında imzalanan .......................................... ile padişah ayanlara ayrıcalık tanımıştır.

8. Türk İslam devletlerinde devlet işleri .......................................... denilen danışma kurulunda görülürdü.

9. İlk Türk devletlerinde devlet işleri boy beyleri ve hatunun katılımıyla ..........................................’da görüşülürdü.

10. .......................................... ilk olarak M.Ö. 5. yüzyılda Atina’da ortaya çıkmıştır.

11. Ortaçağ’da Avrupa’da demokrasinin gelişimi ..........................................’nın imzalanmasıyla gelişmeye başlamıştır.

12. İlk Türk devletlerindeki yazısız hukuk kurallarına .......................................... denilmiştir.

13. Padişahın meclisi kapatma yetkisi .......................................... ile ortadan kaldırılmıştır.

14. I. ve II Meşrutiyet Sultan .......................................... zamanında ilan edilmiştir.

15. ........................................................................... dünyada 131 ülkenin kalem ettiği 30 maddelik bir bildirgedir.

1876’da

II. Meşrutiyet

Meclis-i Mebusan

Kanun-u Esasi’nin

padişah

Tanzimat Fermanı

Sened-i İttifak

divan

Kurultay

Demokrasi

Magna Carta

Töre

II. Meşrutiyet

II. Abdülhamit

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

meclisin

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 19 Kurultaydan Meclise

1. II. Meşrutiyet’in 1908’de ilanıyla:

Hükümet padişaha değil, meclise karşı sorumlu tu-

tuldu.

Kuvvetler ayrılığı ilkesi benimsendi.

Kişilere dernek kurma ve toplantı yapma özgürlüğü

tanındı.

Verilen bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan han-gisine ulaşılamaz?

A) Önemli yetkilerin farklı kurumlara verilerek kişilerin

mutlak güç sahibi olması engellenmeye çalışılmıştır.

B) Yöneticiler, dolaylı yoldan halka karşı sorumlu hâle

gelmiştir.

C) Demokrasinin gereği olarak kişilere sosyal haklar

tanınmıştır.

D Osmanlı Devleti demokrasi ile yönetilmeye başla-

mıştır.

2. 1876’da ilan edilen Kanun–u Esasi ile vatandaşlara;

Kanun önünde eşitlik,

Kişi dokunulmazlığı,

Basın özgürlüğü

gibi haklar verilmiştir.

Sadece verilenlere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A Bireylere hukuki ve sosyal haklar tanınmıştır.

B) Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası ilan edilmiştir.

C) Avrupa’daki demokratik gelişmeler Osmanlı

Devleti’ni etkilemiştir.

D) Çıkarılan yasalar ile Osmanlı Devleti’nde adalet

sağlanmıştır.

3. Osmanlı Devleti’nde 1876’da I. Meşrutiyet’in ilanıyla

halk, mecliste temsil hakkı kazanmıştır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi halkın temsil edil-diği yerdir?

A) Nazırlıklar B) Meclis–i Ayan

C Meclis–i Mebusan D) TBMM

4. Tanzimat Fermanı 1839’da ilan edildi.

Tanzimat Fermanıyla kanun üstünlüğü prensibi ka-

bul edilmiştir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisiyle padişahın yet-kilerinin kısıtlandığı söylenebilir?

A) Özel mülkiyet güvence altında olacaktır.

B) Vergiler herkesin gelirine göre alınacaktır.

C Herkes kanun önünde eşittir.

D) Tüm vatandaşların can, mal ve namus güvenliği sağ-

lanacaktır.

5. Osmanlı Devleti’ndeki bazı uygulamalar yönetimin

demokratikleşmesine birer adım olmuştur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu adımlardan biri değildir?

A) Tanzimat Fermanı

B) I. Meşrutiyet’in ilanı

C) II. Meşrutiyet’in ilanı

D TBMM’nin açılması

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 19 Kurultaydan Meclise

6. İlk Türk devletlerindeki bazı uygulamalar demokratik

özellikler taşımaktaydı.

Aşağıdakilerden hangisi bu özelliklere örnek olarak gösterilemez?

A) Kararların kurultay denilen mecliste boy beyleriyle

birlikte konuşulması

B) Devlet yönetiminde “Hatun”un da söz sahibi olması

C) Hükümdarın ülkeyi “Töreye” göre yönetmesi

D Son sözün Kağan’a ait olması

7. 18. ve 19. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan aydınlardan

bazıları şu fikirleri savunmuştur:

Montesqieu: Devlete ait güçlerin farklı kurumlarca

kullanılması (Güçler ayrılığı)

J.J Rousseau: Eşitlik, özgürlük

John Locke: Yaşama ve özel mülkiyet hakkı

Günümüzdeki uygulamalara bakıldığında aşağıdaki-lerden hangisinin bu fikirler ile doğrudan bağlantılı olduğu söylenemez?

A) Yasama, yürütme ve yargının ayrı merciler (kurum-

lar) tarafından kullanılması

B Devletin gazi ve şehit yakınlarına yardım etmesi

C) Herkesin konut edinme hakkına sahip olması

D) Seçimlerde herkesin bir oy hakkının olması

8. Demokratik uygulamalar ilk kez M.Ö. 5. yy’da Atina’da

görülmeye başlamıştır.

Aşağıda Atina’da yapılan bazı uygulamalar verilmiştir.

Bu uygulamalardan hangisinin demokratik özellik ta-şıdığı kesinlikle söylenemez?

A) Seçimlerin yapılması

B) Bazı kararlar alınırken halka sorulması

C Köle ve kadınların vergi vermedikleri için oy hakkının

olmaması

D) Hür erkeklerin halk meclislerinde düşüncelerini ifa-

de etmesi.

9. Demokrasi halkın seçtiği vekiller vasıtasıyla kendi ken-

dini yönetmesidir.

Bugün dünya üzerindeki ülkelerin % 60’tan fazlasının

yönetim şekli demokrasidir.

Buna göre, aşağıdaki gelişmelerden hangisinin de-mokrasinin gelişimine katkısı olduğu söylenemez?

A Feodalitenin yıkılıp kralların güçlenmesi

B) “Virginia Haklar Bildirgesi”nin ilan edilmesi

C) Fransız İhtilali ile kralın tahttan indirilmesi ve halkın

ülke yönetiminde söz sahibi olması

D) Osmanlı Devleti’nde Mebusan Meclisinin açılması

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar


Ders – 20 Atatürk ve Demokrasiye Katkıları

İsabetli Bilgi

Millî Mücadele (Kurtuluş Savaşı): 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal’in

Samsun’a çıkmasıyla başlayan ve

Anadolu’nun düşman işgalinden

kurtarılması ile 24 Temmuz 1923’te

imzalanan Lozan Antlaşması’na ka-

dar süren mücadele dönemidir.

Mustafa Kemal ve Demokrasi Mustafa Kemal, demokratik fikirlere sahip bir liderdi. Onun bu fikirlere sahip olmasın-

da birçok faktörün rol oynadığı söylenebilir. Bu faktörleri şöyle sıralayabiliriz;

Yaşadığı çevre

Okuduğu kitaplar

Eğitim hayatındaki arkadaşları ve öğretmenleri

Osmanlı Devleti’nin son dönemde yaşadığı olaylar

Dünya’da meydana gelen gelişmeler (savaşlar, isyanlar yayınlanan bildirgeler

vb.)

Mustafa Kemal, Millî Mücadelenin başlangıcından itibaren millî egemenliğe dayalı bir

yönetim kurmayı amaçlamıştır.

Bu yöndeki tutumunu düzenlediği genelge ve kongrelerde yayınladığı maddelerde gö-

rebiliriz.

Mustafa Kemal’in Genelge ve Kongrelerde Millî Egemenlik Vurgusu Mayıs 1919’da yayınladığı “Havza Genelgesi”nde “milli bilincin” uyandırılmasını amaç-

lamıştır.

22 Haziran 1919’da yayınlanan “Amasya Genelgesi”nde “Milletin geleceği yine milletin

azim ve kararı kurtaracaktır.” maddesi ile millet iradesine dayalı bir yönetime ilk kez

vurgu yapılmıştır.

27 Temmuz’da düzenlenen “Erzurum Kongresi”nde, Mustafa Kemal ve katılımcıların

yayınladığı “...Milli iradeyi hâkim kılmak esastır.” maddesinde millî egemenliğe dayalı

demokratik bir yönetime açıkça vurgu yapılmıştır.

TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)

Osmanlı Devleti’nde halkın temsil edildiği Mebusan Meclisi “28 Ocak”ta aldığı Misak–ı

Millî kararları nedeniyle, İtilaf Devletleri tarafından 16 Mart 1920’de işgal edilince hal-

kın temsil edildiği bir meclis kalmamış oldu.

Bunun üzerine Mustafa Kemal’in liderliğinde, Ankara’da Türk halkının düşüncelerinin

temsil edileceği yeni bir meclisin açılması için çalışmalara başlandı.

Anadolu’da seçimler yapıldı ve 23 Nisan 1920 Cuma

günü Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı.

TBMM Ocak 1921’de Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Ana-

yasası olan “Teşkilat–ı Esasi”yi ilan etti.

Bu anayasanın ilk maddesi ile egemenlik “kayıtsız,

şartsız” millete verilmiştir.İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Cumhuriyetin ilanıyla;

Cumhurbaşkanı: Mustafa Kemal

Başbakan: İsmet İnönü

Meclis Başkanı: Fethi Okyar

olmuştur.

İsabetli Bilgi

Fırka Parti: Aynı görüşteki insanla-

rın kurduğu siyasi yapıdır.

İsabetli Bilgi

Mebus: Arapça bir kelime olan

“Mebus” günümüzdeki milletvekili

kelimesiyle aynı anlamdadır.

İsabetli Bilgi

Mustafa Kemal halkın tamamen yö-

netime katılmasını sağlamak ama-

cıyla kadınlara da seçme ve seçilme

hakkının tanınması için çalışmalar-

da bulunarak kadınların birçok Av-

rupa ülkesinden daha önce seçme

ve seçilme hakkına sahip olmasını

sağlamıştır.

Kadınlara;1930: Belediye seçimlerine katıl-

ma hakkı

1933: Muhtarlık seçme ve seçilme

hakkı

1934: Milletvekili seçme ve seçil-

me hakkı verilmiştir.

Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923)

Cumhuriyet’in İlanının Nedenleri: Yeni kurulan Türk devletinin adının konulmamış olması

Devletin yönetim biçiminin belirlenmek istenmesi

Saltanatın kaldırılmasıyla ortaya çıkan devlet başkanlığı sorununun çözülmek isten-

mesi

Ulusal egemenliğin tam olarak gerçekleştirilmek istenmesi

Mustafa Kemal, yaşanan hükümet bunalımlarının çözümlenmesi için arkadaşlarıyla

görüştü ve Cumhuriyetin ilanı konusundaki çalışmalar hızlandırıldı.

Hazırlanan kanun tasarısı 29 Ekim’de meclise sunuldu ve yönetim şeklinin Cumhuriyet

olduğu oy birliği ile kabul edildi.

Böylece yeni devletin adı “Türkiye Cumhuriyeti Devleti” oldu ve demokrasinin gelişme-

sinde önemli bir adım atılarak ve yaşanan problemler de çözülmüş oldu.

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri Demokratik yönetimlerdeki en önemli faktörlerden biri seçimlerde her görüşün temsil

edilebilmesidir.

TBMM açıldığında bütün mebuslar, ulusal bağımsızlığın sağlanması için ortak hareket

ediyordu.

Buna rağmen meclis içerisinde farklı görüşlerin olduğu bazı gruplar vardı.

TBMM İçinde Farklı Görüşlerin Temsil Edildiği GruplarMüdafa–i Hukuk Grubu: Millî egemenlik yanlısı olup Mustafa Kemal tarafından kurulmuştur.

Islahat Grubu: Saltanat taraftarlarının kurmuş olduğu gruptur.

Halk Zümresi: Bolşevizm taraftarlarının kurduğu gruptur.

Tesanüt Grubu: Eski İttihat ve Terakki Partisi üyelerinin kurduğu gruptur.

Çok Partili Hayata Geçilmek İstenmesinin Nedenleri: Demokrasiyi güçlendirmek ve millî egemenliğin tam olarak gerçekleşmesini sağlamak.

Hükümetin yaptığı işlerin denetlenmesini sağlamak.

Farklı düşüncelerin meclis içinde temsil edilmesini sağlamak.

Çok partili hayata geçişte kurulan ilk siyasi partiler şunlardır;

Cumhuriyet Halk Partisi

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

Serbest Cumhuriyet Fırkası

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Devletçilik: Ekonomik yatırımların

devlet tarafından yapıldığı ekono-

mik modeldir.

Karma ekonomi: Devlet ve özel

sektörün birlikte yatırım yaptığı

ekonomik modeldir.

İsabetli Bilgi

Muhalefet: Ülkeyi yöneten partinin

(iktidar) karşısında bulunan parti-

lere denilir.

İsabetli Bilgi

Şeyh Sait İsyanıMusul Meselesi’ni kendi lehine so-

nuçlandırmak isteyen İngiltere’nin

Doğu ve Güneydoğu’daki Kürt aşi-

retleri, “Din elden gidiyor.” diyerek

ayaklandırmasıyla başlayan isyan

hareketidir.

Cumhuriyet Halk Fırkası Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk siyasi partisidir.

9 Eylül 1923’te Mustafa Kemal liderliğinde kurulmuştur.

Sivas Kongresi’nde oluşturulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa–i Hukuk Cemiyeti’nin de-

vamı sayılabilir.

İlk adı “Halk Fırkası” olan parti cumhuriyetin ilanından sonra “Cumhuriyet Halk Fırka-

sı” adını almıştır.

1923 – 1950 yılları arasında ülkeyi yönetmiştir.

İnkılapların yapılmasını sağlayan partidir.

Ekonomik olarak önce “devletçilik” sonrada “karma ekonomi modeli” benimsenmiştir.

Mustafa Kemal “tek bir partinin ülkeyi yönetmesinde hükümetin denetlenmesinin

imkânsız olacağını” söylemiş ve “hükümetin hataları yüzünden devleti zarardan koru-

mak için muhalif bir partiye ihtiyaç olduğunu” söyleyerek yeni bir partinin kurulmasını

gerekli görmüştür.

Mustafa Kemal’in bu fikirleri Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci partisi ve ilk muhalefet

partisi olan “Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası”nın kurulmasına zemin hazırlamıştır.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

Cumhuriyet Halk Fırkası’nın bazı uygulamalarına muhalefet edenlerin oluşturduğu

partidir.

17 Kasım 1924 ve 5 Haziran 1925 tarihleri arasında faaliyet göstermiştir.

Kurtuluş Savaşı komutanlarından Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy,

Refet Bele ve Adnan Adıvar gibi önemli isimler tarafından kurulmuştur.

Ekonomide liberalizmi (serbest piyasa ekonomisi) savunmuştur.

Programındaki “dini inançlara ve fikirlere saygılı” ifadesi inkılâplara karşı olanların bu

partide toplanmasına neden oldu.

1924 – 1925 yılında çıkan Şeyh Sait İsyanı ile partideki bazı kişilerin irtibatlı olduğu

gerekçesiyle 3 Haziran 1925’te kapatılmıştır. Böylece ilk çok partili hayata geçiş de-

nemesi başarısız olmuştur.

1925’ten 1930 yılına kadar tek par-

tili yönetim devam etti.

1929’da dünya üzerinde yaşanan

ekonomik kriz Türkiye’de de eko-

nomik sıkıntıların artmasıyla Mus-

tafa Kemal, Fethi Okyar’a yeni bir

parti kurma görevi verdi.

Böylece hükümetin politikaları

denetlenecek ve demokrasiye de

tam olarak geçiş sağlanacaktı.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Kurucuları

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Liberalizm: Ürün fiyatlarının arz ve

talebe göre oluştuğu, serbest piya-

sa ekonomisidir. Özel sektörün ya-

tırımlarına ağırlık verildiği piyasadır.

İsabetli Bilgi

Menemen (Kubilay) Olayı23 Aralık 1930’da İzmir’in Menemen

ilçesinde askerliğini yedek subay

olarak yapan öğretmen Mustafa

Fehmi Kubilay ve iki bekçinin “Şeriat

istediğini söyleyen bir grup tarafın-

dan öldürülmesiyle başlayan olay-

lar zinciridir.”

Serbest Cumhuriyet Fırkası Parti, Fethi Okyar tarafından 1930’da kuruldu.

Programında Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik ve Laiklik ilkelerine bağlı olduğunu vurgula-

mıştır.

Ekonomik, görüş olarak Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın savunduğu “Liberaliz-

mi” benimsemiştir.

Serbest Cumhuriyet Fırkası kısa zamanda büyüdü ancak yine Cumhuriyet karşıtları

bu partide toplanmaya başladı.

Partiye üye olanların sayısı ilk defa 10.000’i geçti ve İzmir’de yapılan mitinge 50.000’in

üzerinde katılım oldu.

Ülkenin hızla kutuplaşmaya başlamasının ileride olumsuz bir duruma yol açacağını

düşünen Fethi Okyar, 17 Kasım 1930’da partiyi kendi isteğiyle kapatmıştır.

23 Aralık 1930’da Menemen Olayı’nın yaşanması Fethi Okyar’ın haklılığını ortaya koy-

muştur.

Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasıyla çok partili hayata geçişte ikinci dene-

me de başarısız olmuştur.

Ülkemizde çok partili hayata; 1945’te Nuri Demirağ’ın, Millî Kalkınma Partisi’ni kurması

ve 1946’da Celal Bayar ile Adnan Menderes’in öncülüğünde Demokrat Parti’nin kurul-

masıyla geçilmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Atatürk ve Demokrasiye Katkıları


D Y

1.M. Kemal’in demokratik fikirlere sa-hip olmasında sadece yaşadığı çevre etkili olmuştur.

2.M. Kemal, Millî Mücadle’nin başında itibaren millî egemenliğe dayalı bir yönetim kurmayı hedeflemiştir.

3.1876’da ilan edilen Kanun–u Esasi’nin ilk maddesi ile egemenlik millete ve-rilmiştir.

4.

M. Kemal “Milletin geleceğini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.” ifadesi ile halk egemenliğine vurgu yapmıştır.

5.M. Kemal, “milli bilince” ilk kez Amas-ya Genelgesi’nde vurgu yapmıştır.

6.Cumhuriyetin ilânı ile halk ilk kez mecliste temsil edilme imkanı elde etmiştir.

7.Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk muhalefet partisi Cumhuriyet Halk Fırkası’dır.

8.

1930 yılında kadınlara belediye se-çimlerine katılma hakkı verilerek demokrasinin geliştirimesi amaçlan-mıştır.

9.Bir ülkede birden fazla partinin olma-sı kararların alınmasını zorlaştırdığı için tek parti ile yönetilmelidir.

10.Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması ile hükümetin denetlenme-si kolaylaşmıştır.

11.Serbet Cumhuriyet Fırkası Fethi Ok-yar tarafından kurulmuştur.

12.M. Kemal döneminde çok partili ha-yata geçilmiştir.

Demokrat Serbest Cumhuriyet TBMM

Fethi Okyar Terakkiperver Menemen

Şeyh Sait M. Kemal Erzurum Kongresi

Ankara serbest Mustafa Kemal İsmet İnönü

Terakkiperver çok partili Millî kalkınma

Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerden uygun olanlara yazınız.

1. Ülkemizde çok partili hayata 1945 yılında ..............................

............ Partisi ve .......................................... Partinin kurulma-

sıyla geçilmiştir.

2. ............................................................ Fırkası programından

cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve laiklik ilkelerine bağlı oldu-

ğunu ifade etmiştir.

3. M. Kemal demokrasinin daha iyi uygulanması ve hüküme-

tin denetlenmesi için .......................................... hayata geçil-

mesini istiyordu.

4. 27 Temmuz 1919’da yapılan ..........................................’nde

“... milli iradeyi hâkim kılmak esastır.” maddesiyle millî

egemenliğe vurgu yapılmıştır.

5. Yapılan seçimler ile .........................................., 23 Nisan

1920’de ..........................................’da açılarak halk mecliste

temsil edilmeye başlanmıştır.

6. Cumhuriyetin ilanıyla .......................................... ilk cumhur-

başkanı .......................................... ilk başbakan ve ................

.......................... ilk meclis başkanı olmuştur.

7. Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan ilk muhalefet partileri

.......................................... Cumhuriyet ve ......................................

Cumhuriyet fırkalarıdır.

8. .......................................... isyanı ve ....................................... olayı

çok partili hayata geçişi engellemiştir.

Milli Kalkınma

Serbest Cumhuriyet

çok partili

Erzurum Kongresi

TBMM

Ankara

M. Kemal

İsmet İnönü Fethi

Terakkiperver

Şeyh Sait Menemen

Serbest

Okyar

Demokrat

7

7

7

7

7

7

3

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 20 Atatürk ve Demokrasiye Katkıları

1. Mustafa Kemal’in demokratik fikirli olmasında;

J.J Russo ve Volter gibi düşünürlerin eserlerini oku-

ması,

Modern bir okul olan Şemsi Efendi İlkokulu’nda oku-

ması,

II. Meşrutiyet’in Osmanlı Devleti’nde ilan edilmesi

gibi olayların etkisi olmuştur.

Bu bilgilere göre, M. Kemal’in fikir yapısının oluşma-sında aşağıdakilerin hangisini etkisi olduğu söylene-mez?

A Babasının batılı düşünce yapısı

B) Okuduğu kitaplar

C) Eğitim hayatı

D) Osmanlı’da meydana gelen gelişmeler

2. M. Kemal, yayınladığı;

Havza Genelgesi’nde “Milli bilincin uyandırılması”,

Amasya Genelgesi’nde “Milletin geleceğini yine mil-

letin azim ve kararı kurtaracaktır.”

Erzurum Kongresi’nde “... millî iradeyi hâkim kılmak

esastır.” şeklinde maddeler koymuştur.

Buna göre, aşağıdaki uygulamalardan hangisi bu dü-şünceler doğrultusunda yapıldığı söylenemez?

A) TBMM’nin açılması

B) Cumhuriyetin ilân edilmesi

C II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi

D) Çok partili hayata geçiş denemeleri yapılması

3. 20 Ocak 1921’de kabul edilen ve Türkiye Cumhuriyeti’nin

ilk anayasası olan Teşkilat–ı Esasiye’nin ilk maddesin-

de “Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.” denilmiştir.

Buna göre, aşağıdaki uygulamalardan hangisi veri-lenlere ters düşmez?

A) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılması

B Genel ve yerel seçimlerin 4 yılda bir yapılması

C) Çok partili hayata geçiş denemelerinin durdurulma-

sı

D) 1923 – 1950 yılları arasında ülkenin tek parti tara-

fından yönetilmesi

4. Demokrasi, farklı düşüncelerin meclis içinde temsil edil-

mesine imkan sağlar.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi M. Kemal’in sağ-lığında bunu gerçekleşirmek için yapılan bir çalışma olduğu söylenemez?

A) Kadınlara seçme – seçilme hakkının verilmesi

B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması

C) Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması

D Demokrat Parti’nin kurulması ve 1946’da seçimlere

girmesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 20 Atatürk ve Demokrasiye Katkıları

5. Anadolu ve Rumeli Müdafa–i Hukuk Cemiyetinin de-

vamı niteliğindedir.

1923 ve 1950 yılları arasında ülkeyi yönetmiştir.

Karma ekonomi modeli ve devletçilik ilkesi ile eko-

nomiyi yönetmiştir.

Buna göre, yukarıda özellikleri verilen partinin aşağı-dakilerden hangisi olduğu söylenebilir?

A) İttihat ve Terakki Partisi

B Cumhuriyet Halk Fırkası

C) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

D) Serbest Cumhuriyet Fırkası

6. M. Kemal’in meclise sunduğu kanun tasarısı ile 29 Ekim

1923’te Cumhuriyet ilan edildi. Cumhuriyetin ilanıyla bir-

çok sorun çözüme kavuştu.

Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyetin ilanıyla çözü-me kavuşan sorunlardan biri değildir?

A) Devletin adının belli olmaması

B Çok partili hayata geçilmek istenmesi

C) Devlet başkanlığı sorunun yaşanması

D) Ulusal egemenliğin tam olarak gerçekleşmemiş ol-

ması

7. Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldığında içindeki vekiller:

Müdafa–i Hukuk Grubu,

Islahat Grubu,

Tesanüt Grubu

gibi gruplar oluşturmuşlardır.

Meclisteki bu durum dikkate alındığında aşağıdakiler-den hangisi kesinlikle söylenebilir?

A) Çok partili hayata geçilmiştir.

B Meclis içinde farklı görüşlere sahip vekiller bulun-

maktadır.

C) İçlerindeki en önemli grup Müdafa–i Hukuk grubu-

dur.

D) Farklı fikirlerin temsil edilmesi milli egemenliğin ger-

çekleştiğini gösterir.

8. M. Kemal, yeni kurulan Türk devletinin demokratik bir

ülke olması için birçok çalışma yapmıştır.

Buna göre, aşağıda verilen çalışmalardan hangisiyle demokrasinin geniş alana yayılması amaçlanmıştır?

A) TBMM’ni açılması

B) Cumhuriyeti ilan etmesi

C) Teşkilat–ı Esasiye ile egemenliğin millete verilmesi

D Kadınlara seçme – seçilme hakkının verilmesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar


Ders – 21 Cumhuriyetin Bekçileri

İsabetli Bilgi

Anayasa: Bir devletin dayandığı te-

mel esasları belirten kurallara de-

nir. Ülkemizin kuruluşundan günü-

müze dört farklı anayasa yürürlüğe

girmiştir.

Bunlar; 1921 Anayasası

1924 Anayasası

1961 Anayasası

1982 Anayasası

Günümüzde 1982 Anayasası’nı kul-

lanmaktayız.

T.C. Devletinin Temel Nitelikleri ve Toplumsal Hayat İnsanın sosyal bir varlık olması toplumsal bir hayatı yaşamasını zorunlu kılmıştır.

İnsanın içinde yaşadığı kurallarla belli olan bu yapıya devlet denilmektedir.

Devlet, insanların birbirleriyle ilişkilerini belirler, onların haklarını korur ve güvenliğini

sağlar.

İnsanlar tarih boyunca birçok devlet kurmuşlardır ve bu devletlerin yönetim yapıları

da birbirinden farklılık göstermiştir.

Devletlerin nasıl yönetileceği, yönetim organları bu organların işleyişi ve insan hakları

anayasada belirtilmiştir.

Ülkemizde de devletimizin temel nitelikleri anayasamızda belirtilmiştir.

Anayasanın İlk 4 Maddesinde Ne Yazıyor? I. Devletin şekli

MADDE 1. – Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

II. Cumhuriyetin nitelikleri

MADDE 2. – Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı

içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta be-

lirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devleti-

dir.

III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî

marşı ve başkenti

MADDE 3. – Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bö-

lünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.

Bayrağı, şekli kanununda belirtilen,

beyaz ay yıldızlı al bayraktır.

Millî marşı “İstiklal Marşı”dır.

Başkenti Ankara’dır.

IV. Değiştirilemeyecek hükümler

MADDE 4. – Anayasanın 1’inci maddesindeki Devletin şeklinin

Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2’ nci

maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3’ üncü

maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiş-

tirilmesi teklif edilemez.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Demokratik Devlet Işığında Yapılan Yenilikler

Cumhuriyet’in ilânı

Siyasi partilerin kurulması

TBMM’nin açılması

Saltanatın kaldırılması

Kadınlara seçme ve seçilme

hakkının verilmesi

İsabetli Bilgi

Laik Devlet: Din ve devlet işlerinin

birbirinden ayrı olduğu din ve vic-

dan özgürlüğünün olduğu devlettir.

İsabetli Bilgi

Laiklik İlkesi Gereği Yapılan Yenilikler

Saltanatın kaldırılması

Halifeliğin kaldırılması

Tekke ve zaviyelerin kapatılması

“Devletin dinî İslâm’dır.” madde-

sinin anayasadan çıkarılması

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Temel Nitelikleri Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel nitelikleri Anayasanın 2. maddesinde belirtilmiş-

tir.

Bu maddeye göre Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti

olduğu vurgulanmıştır.

Demokratik Devlet Ülke yöneticilerinin halk tarafından seçildiği ve egemenliğin kayıtsız şartsız millete

verildiği yönetim şeklidir.

Demokratik bir ülke olmamızın gereği olarak ülkemizde şu uygulamalar yapılmaktadır.

Halk belirli aralıklarla yapılan seçimlerle yöneticilerini seçer.

Seçimler yasalarla belirlenen süreler içinde (4 yılda bir) yapılır.

Kanunda belirtilen şartları taşıyan tüm vatandaşlar seçme – seçilme hakkına

sahiptir.

Seçimlerde oy kullanımı gizli, oy sayımı ise herkese açık yapılır.

Laik Devlet Laik devletlerde din ve devlet işleri birbirinden ayrılmıştır.

Devlet herhangi bir dinin kurallarına göre değil anayasada belirtilen esaslara göre

yönetilir.

Ülkemiz de lâik devlet konumundadır. Bu özelliği yönetimdeki şu uygulamarda görebi-

liriz;

Vatandaşlar inanç ve ibadet hürriyetine sahiptirler.

İnsanlar istediği dine inanmakta serbesttirler ve istediği şekilde ibadet edebilir-

ler.

Ayrıca lâiklik gereği hiç kimse inancından dolayı kınanamaz ve sorgulanamaz.

Devlet bütün inançlara aynı mesafede bulunmaktadır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Sosyal Devlet İlkesi: İlk kez 1961

Anayasası ile anayasamıza girmiş,

1982’de de geçerliliğini korumuştur.

İsabetli Bilgi

Sosyal Devlet ile İlgili Maddelere Anayasamızdan Örnekler:

Madde 60: Çalışanlara sosyal gü-

venlik hakkı.

Madde 61: Devlet harp ve vazife şe-

hitlerini dul ve yetimlerini ve gazileri

korur ve kendilerine yaraşır bir ha-

yat seviyesi sağlar.

İsabetli Bilgi

Hukuk Devleti Işığında Yapılan Yenilikler

Anayasaların kabulü

Medeni Kanun’un kabulü

Ceza Kanunu’nun kabulü

Ticaret kanunun kabulü

Anayasa Mahkemesi’nin kurul-

ması

“Kanunlara uymayanların” ana-

yasamıza göre cezalandırılması

Sosyal Devlet Sosyal devlet, yasalarda ve uygulamalarda halkın yararını gözeten devlettir.

Ayrıca sosyal devlet, ihtiyaç sahibi insanların ihtiyaçlarını asgari ölçüde karşılayan

devlettir.

Anayasada belirtildiği gibi ülkemiz de bir sosyal devlettir.

Bunu yapılan şu uygulamalarda ülkemizde sosyal devlet uygulamalarına örnekler:

Devlet, ülkenin her yanına eğitim, sağlık, yol, su, elektrik gibi hizmetleri götürme-

ye çalışarak bu ihtiyaçların karşılanmasını sağlamaktadır.

Ayrıca lâiklik gereği hiç kimse inancından dolayı kınanamaz ve sorgulanamaz.

Devlet ihtiyaç sahibi insanların temel ihtiyaçlarını karşılamaya özen göstermesi-

dir.

Yoksul ve ihtiyaç sahibi insanların giyecek, yiyecek, barınma gibi ihtiyaçlarını kar-

şılamak için Kızılay gibi değişik kurumlar kurulmuştur.

Devlet 65 yaş üstü vatandaşlara maaş bağlamış ve ulaşımlarını ücretsiz karşıla-

maktadır.

Çalışanların sosyal haklarını korumak için SGK gibi kurumlar oluşturmuştur.

Ülkemizde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bu yönde çalışmalar yapmaktadır.

Hukuk Devleti Devletimizin bir diğer özelliği hukuk devleti olmasıdır.

Buna göre yöneten ve yönetilen herkes anayasada belirtilen kanunlara uymak zorun-

dadır.

Anayasamızda belirtilen bu ilkelere göre;

Herkes kanunlar önünde eşittir.

Herkesin, can, mal, temel hak ve hürriyetleri kanunlar ile güvence altına alınmıştır.

Haksızlığa uğramış ya da uğradığını düşünen herkes mahkemelere başvurabilir.

Yargı herhangi makam, merci veya kişiye değil sadece yasalarda belirlenmiş hükümle-

re göre hareket eder.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Niteliklerine Toplumsal Hayattan Bazı Örnekler

Demokratik Devlet Uygulamaları Ülkemizde halk tarafından ülkenin yöneticilerinin belirlenmesi amacıyla genel ve yerel

seçimlerin yapılması demokrasinin gereğinin yerine getirilmesine örnektir.

Bu seçimlerde kadın – erkek 18 yaşını doldurmuş herkes oy kullanabilir.

Laik Devlet Uygulamaları Ülkemizde Müslümanların ibadetlerini yapabilmeleri için camiler, Hristiyanlar için kili-

seler, Yahudiler için havralar yapılmıştır ve gerektiğinde restorasyonları yapılmakta-

dır.

Bu ibadethanelerde herkes özgürce ibadet edebilmektedir.

Sosyal Devlet Uygulamaları Ülkemizde devlet kırsal alandaki öğrencilerin eğitimlerinin aksamaması için onlara

ücretsiz taşımalı eğitim verilmesini sağlamaktadır.

Ülkemizde devlet tarafından kurulan Soysal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu

ile kimsesiz çocukların barınma, yeme, içme, eğitim gibi ihtiyaçları devlet tarafından

karşılamaktadır.

Eğitim çağındaki başarılı öğrencilere devlet tarafından burs verilmektedir

Hukuk Devleti Uygulamaları Devlet kurduğu çeşitli mahkemelerle tüketici haklarını, kadın haklarını ve güçsüzlerin

güçlüler karşısındaki haklarını korumayı amaçlamaktadır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Cumhuriyetin Bekçileri


D Y

1.Türkiye Cumhuriyeti’nin temel nite-likleri anayasanın ikinci maddesinde belirtilmiştir.

2.Anayasamızın ilk dört maddesi de-ğiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez.

3.Anayasanın birinci maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.

4.Demokratik devletlerde halk yöneti-cisini seçer.

5.Eşitlik esasına göre demokratik ülke-lerde herkesin bir oy hakkı vardır.

6.Laiklik ilkesi gereği ülkede herkes is-tediği dine inanabilir ve ibadetlerini yerine getirilebilir.

7.Sosyal devlet, tüm vatandaşların ih-tiyaçlarını asgari ölçüde karşılayan devlettir.

8.Ülkemizde çalışanların sosyal hak-larını korumak için Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmuştur.

9.Anaysamızın 60. maddesi, çalışanla-ra sosyal güvenlik hakkı vermektedir.

10.Ülkemizde güçsüz ve zayıfların ko-runması hukuk devleti olmasının ge-reğidir.

11.Hukuk devletlerinde yargı sadece ya-salara göre hareket eder.

12.

Sosyal hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ülkemizin demokratik devlet olmasının gereği olarak açıklanmış-tır.

demokratik hukuk Laik eşittir

Laik 1961 sosyal 1921

gizli sosyal devlet ikinci 1982

mahkemelere 1924 Laik açık

Aile ve Sosyal Politikalar


1. İhtiyaç sahibi insanların yiyecek ve giyecek gibi ihtiyaçla-

rının karşılanması ülkemizin .......................................... olma-

sının gereğidir.

2. Ülkemizde herkes kanunlar önünde ....................................... .

3. Devletimizin temel nitelikleri anayasanın ...............................

maddesinde belirtilmiştir.

4. Ülkemizde ihtiyaç sahibi insanların ihtiyaçlarının gideril-

mesi için çalışmalar yapan bakanlık .......................................

................................... Bakanlığı’dır.

5. Hukuk devletinin bir gereği olarak haksızlığa uğrayan

herkes .......................................... başvurabilir.

6. Ülkemizde cumhuriyetin ilanından günümüze ......................,

...................., ...................., .................... olmak üzere dört tane

anayasa uygulanmıştır.

7. Türkiye Cumhuriyeti anayasaya göre devletimiz ..........

......................, ............................. ve ...................................... bir

............................. devletidir.

8. Din ve devlet işlerinin ayrı ayrı yürütüldüğü ülkelere

....................... devlet denir.

9. Ülkemizde oy kullanma işlemi .........................................., oy

sayımı ise herkese .......................................... yapılır.

Sosyal Devlet

eşittir

ikinci

Aile ve SosyalPolitikalar

mahkemelerde

1921

mokratik laik sosyalhukuk

laik

gizliaçık

1924 1961 1982

de

7

7

7

7

3

3

3

3

3

3

3

3İS

ABET YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLER



Cumhuriyetin Bekçileri

Aşağıda Cumhuriyetin temel nitelikleri ile ilgili bazı uygulamalar verilmiştir. Verilen uygulamaların hangi nitelikle bağlantılı olduğunu eşleştiriniz.

1. Kızılay’ın kurulması

2. İnsanların ibadetlerini özgürce yapabilmesi

3. Yönetenlerin seçimle belirlenmesi

4. Bağımsız yargının sağlanması

5. Darülaceze’nin çalışmaları

6. Kadınlara seçme - seçilme hakkının verilmesi

7. Hukukun üstünlüğünün kullanılması

8. Halifeliğin kaldırılması

9. Çok partili hayata geçilmesi

10. Anayasa mahkemesinin kurulması

11.Başarılı ve ihtiyaç sahibi öğrencilere devletin burs ver-mesi

12. Din ve devlet işlerinin ayrılması

Demokratik Devlet

Laik Devlet

Hukuk Devlet

Sosyal Devlet

3

2

4

1

6

8

7

5

9

12

10

11

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 21 Cumhuriyetin Bekçileri

1. 1982 Anayasasının 2. maddesine göre Türkiye Cumhuri-

yeti demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletidir.

Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi bu nitelik-lerden birine örnek gösterilemez?

A) 18 yaşından itibaren herkesin oy kullanması

B) Yatalak hastaların tedavi ve bakımı için evlerine gi-

dilmesi

C) Suçluların mahkemeler tarafından cezalandırılması

D Başarılı öğrencilerin özel okullarda burslu okuması

2. Anayasanın 1. maddesine göre “Türkiye Devleti bir

Cumhuriyettir.”

Verilen 1. maddeye bakılarak bu maddenin 2. madde-de yer alan niteliklerinden hangisi ile daha çok bağ-lantılı olduğu söylenebilir?

A) Hukuk devleti B) Sosyal devlet

C Demokratik devlet D) Laik devlet

3. Anayasamızın 61. maddesine göre “Devlet harp ve

vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle malul ve gazileri

korur...” Devlet korumaya muhtaç çocukların topluma

kazandırılması için her türlü tedbiri alır.”

Verilen maddeye bakılarak bu maddenin devletin han-gi niteliğini gerçekleştirmek amacıyla yapıldığı söyle-nebilir?

A Sosyal devlet B) Hukuk devleti

C) Demokratik devlet D) Laik devlet

4. Bir devletin dayandığı temel esasları ve devletin nasıl

yönetileceğini belirten temel kanuna anayasa denir.

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Cumhuriyetinin kuru-luşundan günümüze kullandığımız anayasalardan biri değildir?

A) Teşkilat-ı Esasiye B Kanun-u Esasi

C) 1924 Anayasası D) 1961 Anayasası

5. Ülkemizde,

Seçimler 4 yılda bir yapılır.

Herkes dininin gerektirdiği ibadetleri yapmakta ser-

besttir.

Herkesin temel hak ve hürriyetleri kanunlar ile koru-

ma altına alınmıştır.

Verilen bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi söyle-nemez?

A) Ülkemizin yönetimi demokratik usuller ile yapılır.

B) Devlet güçsüzleri, güçlüler karşısında korumak için

tedbirler almıştır.

C) Laiklik ilkesini uygulamaya çalışmaktadır.

D Kadın - erkek tüm vatandaşlar milletvekili seçilme

hakkına sahiptir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 21 Cumhuriyetin Bekçileri

6. Türkiye Cumhuriyetinin kurulduğu yıllarda lâik devlet

anlayışının gerçekleştirmek için bazı inkılâplar yapıl-

mıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu inkılaplara örnek olarak gösterilemez?

A) Halifeliğin kaldırılması

B TBMM’nin açılması

C) Tekke ve zaviyelerin kapatılması

D) Saltanatın kaldırılması

7. SGK

TBMM

Mahkeme

Yukarıda verilenlerden hangisi Türkiye Cumhuriyeti Devletinin temel niteliklerinden hangisiyle ilgili oldu-ğu söylenemez?

A) Hukuk devleti B) Sosyal devlet

C Laik devlet D) Demokratik devlet

8. Ülkemizde, devletin sahip olduğu temel nitelikler doğrul-

tusunda birçok yenilik ve uygulamalar yapılmıştır.

Aşağıdakilerden hangisinin bu doğrultuda yapılan uy-gulama ve yeniliklerden biri olduğu söylenemez?

A) Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi

B) Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının ve-

rilmesi

C) Kanunlar önünde herkesin eşit olması

D Özel okulların açılması

9. Seçimlerin dört yılda bir yapılması

Herkesin istediği dinde ibadet etmesi

Suçluların cezalandırılması

Verilen bilgilere göre ülkemizde;

I. Demokratik devlet,

II. Laik devlet,

III. Sosyal devlet,

IV. Hukuk devleti

uygulamalarından hangisine örnek olarak verilemez?

A) I B) II C III D) IV

10. Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma

ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Ata-

türk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel

ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk

Devletidir.

T.C. Anayasası 24. Madde

Buna göre, aşağıdaki uygulamalardan hangisi cum-huriyetin temel niteliklerini gerçekleştirmeye yönelik olduğunu söylenemez?

A) Kanunların uygulanması

B) Eğitim parasız olması

C Özel şirketlerin kurulması

D) TBMM’nin çalışmaları

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar


Ders – 22 Demokrasi ve Toplum

İsabetli Bilgi

Aile içerisinde baskı, dayak ve şid-

det içinde yetişen bireyler büyüdü-

ğünde fikirlerini ifade etmede zor-

landıkları gibi farklı fikirlere karşı

da hoşgörü göstermezler.

Ailede Demokrasi Demokrasi terbiyesi ve eğitimi önce ailede başlar.

Demokratik ve mutlu bir aile ortamı bireylerin bu bilinçle yetişmesini sağlar ve böyle

yetişen bireyler büyüdüğünde demokrasinin gerekliliklerini yerine getirirler.

Bireylerin demokratik anlayışla yetişmesi için ailede uygulanan tutum ve davranışla-

rın bazılarının şunlar olduğunu söyleyebiliriz:

Aile fertlerinin fikir ve görüşlerini özgürce getirmesi

Farklı fikir ve görüşlere saygı ve hoşgörü gösterilmesi

Ailede iş bölümü yapılması

Aile bireylerinin üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmesi

Evdeki bazı kuralların birlikte karar alınarak belirlenmesi

Aile içerisinde herkesin fikirlerini rahatça dile getirebileceği bir ortam oluşturul-

ması

Yapılan alışverişlerde çocukların kendi kıyafetlerini seçebilmelerinde fikirlerinin

alınması (vb.)

Çocuklarımızı artık, düşüncelerini hiç çekinmeden

açıkça ifade etmeye, içten inandıkları savunmaya, buna

karşılık da başkalarının samimi düşüncelerine saygı

duymaya alıştırmalıyız.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



Okulda Demokrasi Bireyler ailede belli bir yaşa kadar eğitim alırlar ve daha sonra da eğitimlerine zaman-

larının çoğunu harcadıkları okulda devam ederler.

Bireylerin ileride toplum hayatına katılıp faydalı birer birey olarak yetişmesi okullarda

aldıkları eğitimle yeni fikirler üreten, başkalarının fikir ve görüşlerine saygı gösteren

eleştiriye açık ve demokratik bireyler olması amaçlanır.

Mustafa Kemal bu konu ile ilgili, “Öğretmenler Cumhuriyet sizden fikri hür vicdanı

hür nesiller ister.” sözüyle öğrencilerin demokratik bireyler olarak yetiştirilmesini dile

getirmiştir.

Öğrencilerin demokratik bir anlayış kazanmaları için okullardaki uygulamalara şu

örnekler verilebilir:

Öğrenci meclislerinin oluşturulması Bu meclislerin oluşturulmasında Cumhuriyetin demokrasi ile güçlendirilmesi, öğren-

cilerde yerleşik bir demokrasi kültürünün oluşturulması, hoşgörü ve çoğulculuk bilin-

cinin geliştirilmesi, öğrencilere seçme, seçilme ve oy kullanma kültürünün kazandırıl-

ması gibi değerlerin verilmesi amaçlanmaktadır.

Okullardaki diğer uygulamalar Sınıflarda, her öğrencinin fikirlerini özgürce ifade etmesi, bazı fikirleri eleştirmesi,

kendi fikirlerinin başkaları tarafından eleştirilmesini hoş görmesi ve belirli sınırları

olan tartışma ortamlarının öğretmen tarafından sağlanması.

Sınıf başkanlığı seçimlerinin demokratik yöntemler ile belirlenmesi

Sınıftaki her öğrencinin üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmesi ve öğrenciler

arasında iş bölümü yapılması

Öğrencilerin eğitsel kol faaliyetlerine katılarak iş bölümü mantığını kavraması ve so-

rumluluk bilincini kazanması.

Okullarda düzenlenen yarışmalar, münazaralar ve eğlence programları öğrencilerin

bir arada yaşama bilinci kazanması, birbirini hoşgörmesi ve toplumsal yaşama adap-

te edilmesi demokrasi ve hayat tecrübesi kazanması hedeflenmektedir.

Okullarda demokratik bir eğitim almış bir öğrenciden beklenen davranışlar şunlardır: Başkalarının fikirlerine saygı gösterir.

Grup çalışmalarına aktif olarak katılır.

Başkalarına karşı hoşgörülüdür.

Çevresiyle iyi geçinir.

Sorumluluklarını yerine getirir.

Çoğunluğun aldığı kararlara saygı duyar.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Notlar



İsabetli Bilgi

Demokrasinin evrensel nitelikli üç

temel öğesi; seçim, özgürlük ve ba-

ğımsız yargıdır. Eğer bunlar içinde

yargı bağımsızlığı sağlanamaz ise

demokrasi sağlıklı olarak uygula-

namaz.

İsabetli Bilgi

Kamuoyu: Halkın bir konu hakkın-

daki genel düşüncesi.

Toplumda Demokrasi Ülkemizin yönetim şekli Cumhuriyettir ve bu yönetim şeklini en iyi uygulama tarzı da

demokrasidir.

Aile ve okulda demokrasi eğitimi alan bireyler daha sonra toplumsal hayata katılırlar.

Toplumumuzda demokrasinin yerleşmesi ve bir yaşam biçimi olarak benimsenmesi

için yapılan uygulamalara şu örnekleri verebiliriz;

Sivil toplum kuruluşlarının çalışmaları Sivil toplum, toplumun örgütlenerek, temel hak ve hürriyetlerini ekonomik, sosyal ve

siyasi menfaatlerini korumak için çalışan gönüllü kuruluşlardır.

Sivil toplum kuruluşları yaptıkları faaliyetlerle toplumda demokratik anlayışın yerleş-

mesini ve gelişmesini sağlamaya çalışırlar.

Siyasi partilerin kurulması Toplumumuzda kanuni yeterliliklere sahip herkes fikirlerini temsil edecek bir siyasi

parti kurabilir ya da bir siyasi yapıya üye olabilir.

Kitle iletişim araçları ve sosyal medya; Ülkemizde insanlar savundukları fikir ve görüşlerini televizyon, gazete ve dergi gibi

kitle iletişim araçlarından ya da sosyal medya üzerinden açtıkları hesaplar vasıtasıy-

la duyurabilir, yapılan uygulamaları destekleyebilir ya da eleştirebilir.

Toplumda demokrasinin gelişmesi için yapılması gereken diğer uygulamalar İnsanların yaşam tarzlarına karışmaması ve müdahale edilmemesi

Farklı düşünen grupların diğer gruplara saygı göstermesi

Bireylerin haklarını arayabilmesi

Kanunların tüm bireylere eşit uygulanması

Zayıf ve güçsüz bireylerin haklarının korunması

Fikirlerin ifade edildiği gazete, televizyon ve sosyal medya hesaplarının sırf farklı fikir

ve eleştirilerini rahatça ifade edebilmesi

Toplum Hayatında Demokratik Yaşam Örnekleri Trafik kurallarına uyulması

Bireylerin, resmi kurumların uygulamaları karşısın-

da dilekçe hakkını kullanarak hakkını araması

Toplu taşıma araçlarında, banka vb. yerlerde kuyruk-

larda sıraya girilmesi

Yapılan yanlış uygulamalara kamuoyu oluşturup

karşı çıkılması

Bireylerin günlük hayatlarında birbirlerine hoşgörülü

olması

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Demokrasi ve Toplum


D Y

1.Her eğitim önce ailede başladığı gibi, demokrasi eğitimi de önce ailede başlar.

2.Aile içinde sadece babanın sözünün geçmesi demokrasi bilincini geliştirir.

3.Çocukların fikirlerini ifade etmesi aile içi demokrasiyi engeller.

4.Anne ve babalar çocukların ne giye-ceğine ve ne giyeceğine yalnız kendi-leri karar vermelidir.

5.M.Kemal, çocukların aile içinde dü-şüncelerini çekinmeden ifade etmesi gerektiğini söylemiştir.

6.Baskı altında yetişen çocuklar büyü-düğünde etrafına saygılı birey birer olurlar.

7. Demokrasi sadece okulda öğrenilir.

8.Okul meclisleri demokrasi bilincinin gelişmesi için okullardaki önemli uy-gulamalardan biridir.

9.Öğretmenin öğrencilerine görüşleri-ni ifade hakkı vermesi demokrasi bi-lincinin gelişmesine yardım eder.

10.Sivil toplum kuruluşları, toplumdaki demokratik yaşam bilincini arttırır.

Demokratik kamuoyu ailede

okulda saygı sivil toplum

demokratik hoşgörü ailede

siyasi partilere sansür kitle iletişim


1. İnsanlar savundukları fikirleri radyo, televizyon, internet

gibi ............................................... araçlarından açıklama öz-

gürlüğüne sahiptir.

2. Toplumsal kurallara uymak toplumda ....................................

yaşamın gelişmesini sağlar.

3. İnsanlar seçimlerde kendi fikirlerini savunan ......................

................................ oy vermekte özgürdürler.

4. Başkalarının fikirlerine ...................... ve ...................... de-

mokratik toplumlarda olur.

5. İnsanlar ...................... ve ...................... demokrasi eğitimi

alarak bu bilinci kazanırlar.

6. İnsanların temel hak ve hürriyetlerini sosyal ve siyasal

menfaatlerini korumaya çalışan kuruluşlara ........................

.................kuruluşu denir.

7. ............................................toplumlarda farklı düşünen grup-

lar birbirinin fikirlerine saygı gösterir.

8. Halkın bir konu hakkındaki genel düşüncesine ....................

................ denir.

9. Demokrasi terbiyesi önce ............................ başlar.

10. Kitle iletişim araçlarının yayınlarının engellenmesi veya

kontrol altına alınmasına ................................................ denir.

kitle iletişim

demokratik

saygı hoşgörü

aile okulda

sivil

kamuoyu

ailede

sansür

Demokratik

toplum

partilersiyasi

7

7

7

7

7

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 22 Demokrasi ve Toplum

1. Demokrasi ailede başlar. Ailede anne ve babanın tu-

tum ve davranışları çocuğun fikir yapısının oluşmasına

önemli katkı sağlar.

Buna göre, aşağıdaki davranışlardan hangisinin ser-gilenmesi çocuğun demokrasi bilincinin gelişmesini sağlar?

A) Çocuk okul çağına gelene kadar büyüklerin yanında

konuşmasını engellemek

B) Yanlış yaptığında akıl vermek

C Kıyafet tercihinde çocuğun fikirlerini almak

D) Doğru da olsa, büyüklerin fikirlerini çocuğun fikrine

tercih etmek

2. Ailede demokrasi bilincinin gelişmesi aile bireylerinin

tutum ve davranışlarına bağlıdır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi ailede çocuğun üzerine düşen davranışlardan biri değildir?

A) Düşüncelerini ifade etmek

B) Fikirlerini ifade ederken uygun kelimeler kullanmak

C Aile içinde demokratik bir ortam oluşturmak

D) Sorumlulukları yerine getirmek

3. “Çocuklarımızı artık, düşüncelerini hiç çekinmeden ifa-

de etmeye, içten inandıklarını savunmaya, buna karşılık

da başkalarının samimi düşüncelerine saygı duymaya

alıştırmalıyız.

M. Kemal ATATÜRK

Buna göre, aşağıdaki davranışlardan hangisinin bu fikirler ile çeliştiği söylenebilir?

A) Düşüncelerini korkusuzca savunan bireyler yetiştir-

meliyiz.

B) Başka fikirleri dinleyip, farklı fikirlere saygılı bireyler

yetiştirmeliyiz.

C) Fikri ve hür vicdanı hür çocuklar yetiştirmeliyiz.

D Büyüklerin fikirlerini öğrenip onları savunan çocuk-

lar yetiştirmeliyiz.

4. M. Kemal, “Öğretmenler, cumhuriyet sizden fikri hür

vicdanı hür nesiller ister.” demiştir.

M. Kemal söylediği bu söz ile hangi eğitimin önemini vurgulamıştır?

A) Ailedeki eğitimin

B Okuldaki eğitimin

C) Sokaktaki eğitimin

D) Mahalledeki eğitimin

5. Okullarda demokrasi eğitimi almış bireylerden bazı

davranışları kazanması beklenir.

Buna göre, aşağıdaki davranışlardan hangisinin bu davranışlardan biri olduğu söylenemez?

A) Farklılıkları hoş görmek

B) Seçimlere katılmak

C) Eleştiriye açık olmak

D Sabit fikirli olmak

6. Ülkemizde STK olarak bilinen sivil toplum kuruluşlarının

birçok faydaları bulunur.

Aşağıdakilerden hangisinin bu faydalardan biri oldu-ğu söylenemez?

A) Toplumun siyasi menfaatlerini korumasına yardım

etmek

B) Temel hak ve hürriyetlerde meydana gelen sıkıntıları

duyurmak

C) Demokrasi anlayışının toplumda yerleşmesini sağ-

lamak

D Ülkedeki seçimlerin yapılmasını sağlamak

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 22 Demokrasi ve Toplum

7. Bugün dünyada gelişmiş olan toplumların çoğu demok-

ratik yönetim şeklini benimsemiştir.

Buna göre, aşağıdaki durumlardan hangisinin demok-ratik toplumlarda görülmesi beklenmez?

A) Bireylerin haklarını korkusuzca savunması

B) Zayıf ve güçsüz bireylerin haklarının çiğnenmemesi

C) İnsanların başkalarının yaşam tarzına karışmaması

D Kanunlara uymayan bireylerin toplum tarafından

cezalandırılması

8. Demokrasinin evrensel nitelikli üç temel öğesi; seçim,

özgürlük ve bağımsız yargıdır. Eğer bunlar tam olarak

sağlanamaz ise ortaya birçok olumsuz durum çıkar.

Buna göre, aşağıdaki durumlardan hangisi bu öğele-rin sağlanmaması durumunda ortaya çıkacak olum-suzluklardan biri olamaz?

A) Bir grup veya kişinin yönetime sahip olması

B Televizyon, internet, gazete gibi kitle iletişim araçla-

rının özgürce yayın yapması

C) Yapılan seçimlerin güvenliğinin sağlanmaması

D) Belirli bir fikrin ön plana çıkarılıp diğer fikirlerin en-

gellenmesi

9. Bugün dünya üzerindeki ülkelerin bazılarında demokra-

tik olmayan birçok uygulama görmek mümkündür.

Aşağıdakilerden hangisi bu uygulamalara örnek gös-terilemez?

A) Aile içinde büyüklerin sözünün geçmesi

B) Seçimlerde açık oy, gizli sayım yapılması

C) Medya araçlarının sansürlenmesi

D Sivil toplum kuruluşlarının çalışmaları

10. Uluslararası Af Örgütü insan hakları ihlâllerini sona er-

dirmek için kurulmuş bir kuruluştur.

2016-2017’de yapmış olduğu bazı tespitler şunlardır.

Dernek kurma ve ifade özgürlüğü kısıtlamaları (Bel-

çika)

Kişisel verilerin korunmasının ihlâli (Avusturya)

Seyahat özgürlüğü kısıtlamaları (Fransa)

Yukarıda verilenlere bakılarak aşağıdakilerden han-gisi söylenebilir?

A) Uluslararası Af Örgütü tüm insan hakları ihlallerini

çözmüştür.

B Bugün gelişmiş, ülkelerde de insan hakkı ihlallerine

rastlanmaktadır.

C) Avrupa insan hakkı ihlallerinin en fazla görüldüğü

yerdir.

D) Kitle ileşitim özgürlüğü ihlâli yaşanmaktadır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Ünite Değerlendirme Testi


1. M.Ö. 5. yüzyılda Atina’da erkeklerin oy kullanma yet-

kisi olmasına rağmen kadınlar ve köleler oy kullana-

mazdı.

Ortaçağ’da ilan edilen Magna Carta ile kral yönet-

me gücünü baronlar ile paylaşmıştır.

Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyetin ilânı ile yapılan se-

çimlerde yalnızca erkekler oy kullanmıştır.

Bu bilgilere bakılarak ulaşılabilecek en kapsamlı yar-gı aşağıdakilerden hangisidir?

A Yönetimlerde demokratik özellikler olmasına rağ-

men tam demokrasiye geçilmemiştir.

B) Avrupa’daki ülkeler monarşi ile yönetilmişlerdir.

C) Zaman ilerledikçe demokrasi gelişme göstermiştir.

D) Ülkeler krallıktan sonra tam demokrasiye geçmiş-

lerdir.

2. 1789’da Fransız İhtilali ile halk monarşi yönetiminden

demokratik yönetime adım atmış ve yapılan seçimler ile

yönetimde söz sahibi olmuşlardır.

Buna göre, Osmanlı’da meydana gelen hangi gelişme ile Osmanlı halkı ilk kez devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur?

A) Tanzimat Fermanı B I. Meşrutiyetin ilanı

C) II. Meşrutiyetin ilanı D) TBMM’nin açılması

3. M. Kemal Samsun’a çıktığı günden itibaren ülkeyi halkın

yönettiği bir sistem kurmayı düşünmüştür.

M. Kemal bu düşüncesini ilk kez nerede ifade ettiği söylenebilir?

A) Havza Genelgesi B Amasya Genelgesi

C) Erzurum Kongresi D) Cumhuriyetin ilanı

4. M. Kemal demokrasi ile ilgili birçok adım atmıştır ancak

tam demokrasiye geçişte bazı problemler yaşanmıştır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyetin ilk yıllarında tam demokratik hayata geçilemediğini gös-terir?

A) TBMM açılması

B) Saltanatın kaldırılması

C Çok partili hayata geçilememesi

D) 1921 Anayasasının kaldırılması

5. M. Kemal demokrasinin halkın tüm kesimleri tarafından

yaşanması için bazı yenilikler yapmıştır.

Buna göre şağıdakilerden hangisiyle halkın tüm ke-simlerinin yönetimde söz sahibi olduğu söylenebilir?

A) TBMM’nin açılması

B) Cumhuriyetin ilan edilmesi

C) Genelge ve kongrelerin yapılması

D Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi

6. M. Kemal demokrasinin ancak birçok parti ile tam ola-

rak uygulanabileceğini düşünüyordu. Bu düşünceyle

cumhuriyetin ilk yıllarında siyasi partiler kurulmuştur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu partilerden biri değildir?

A) Cumhuriyet Halk Partisi

B) Serbest Cumhuriyet Fırkası

C) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

D Millî Kalkınma Partisi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Ünite Değerlendirme Testi


7. Türkiye Cumhuriyeti anayasasında belirtildiği üzere de-

mokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.

Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyetin ilk yıllarında bu doğrultuda yapılan yeniliklerden biri olduğu söyle-nemez?

A) Anayasanın 1. maddesine göre, “Türkiye devletinin

yönetim şekli cumhuriyettir.” maddesinin eklenmesi

B) Halifeliğin kaldırılması

C) 1924 Anayasasının kabul edilmesi

D Türk Tarih Kurumu’nun kurulması

8 Çocukların aile içinde fikirlerini rahatça ifade

etmesi

Okullarda yapılan öğrenci meclislerine katılması

Sivil toplum örgütlerinde haklarını savunması

Yukarıda verilen bilgilere bakıldığında bu şekilde bir hayat yaşayan birisinin aşağıdakilerden hangisine daha çok katkı sağladığı söylenebilir?

A) Sosyal devlet ilkesine

B Demokratik devlet ilkesine

C) Laik devlet ilkesine

D) Hukuk devlet ilkesine

9. 1215’te imzalanan “Magma Carta” ile;

Kralın yetkileri sınırlandırılmış,

Halka çeşitli özgürlükler tanınmış,

Kimsenin yargılanmadan cezalandırılmaması kabul

edilmiştir.

Buna göre, soylular ile kral arasında yapılan bu an-laşmaya bakılarak aşağıdakilerden hangisi çıkarıla-maz?

A) Ortaçağ Avrupa’sında bazı demokratik gelişmeler-

de yaşanmıştır.

B) Ortaçağ’da Avrupa toplumunda sınıf farklılıkları bu-

lunmaktadır.

C) Kazanılan özgürlükler içinde adil yargılanma hakkı

da vardır.

D Kral ülke yönetimini soylulara bırakmıştır.

10. Geçmişten günümüze kadar Avrupa’da demokratikleş-

me yolunda birçok adımlar atılmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bunlardan biri değildir?

A) Fransız İnsan Hakları Bildirgesi

B Virginia Haklar Bildirgesi

C) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

D) Büyük Özgürlükler Fermanı

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

sabet yayinlari ÇÖzÜmler · demokrasi ve demokrasinin gelişimi demokrasi sözcüğü eski...

Documents