saha araŞtirmasi
DESCRIPTION
SAHA ARAŞTIRMASI. Prof. Dr. Nazmi Bilir – Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Gül Ergör – Dokuz Eylül Üniversitesi 27 Nisan 2005 - ANTALYA. Katılımcıların beklentileri. Kursun amaçları:. Bu kursun sonunda katılımcılar; başlıca araştırma türlerini ve özelliklerini söyleyebilecekler, - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
SAHA ARAŞTIRMASI
Prof. Dr. Nazmi Bilir – Hacettepe Üniversitesi
Prof. Dr. Gül Ergör – Dokuz Eylül Üniversitesi
27 Nisan 2005 - ANTALYA
Katılımcıların beklentileri
• ...
• ...
Kursun amaçları:Bu kursun sonunda katılımcılar;• başlıca araştırma türlerini ve özelliklerini
söyleyebilecekler,• saha araştırmasının aşamalarını
söyleyebilecekler,• bir saha araştırması planlayabileceklerdir
– Konu seçimi– Değişkenler, tanımları– Örnek büyüklüğü hesaplama ve örnek alma– Veri toplama formu hazırlama– Veri toplama– Veri kodlama ve değerlendirme
Program
09.00-09.15
Açılış, beklentiler ve kursun amaçları
13.30-14.30
Grup çalışması
NB, GE
09.15-10.30
Araştırma gereği, araştırma planlaması, veri toplama NB
14.30-14.45
Ara
10.30-11.00
Ara 14.45-16.15
Grup sunumları ve tartışma NB, GE
11.00-12.30
Araştırma çeşitleri,
veri analizi, GE
grupların oluşturulması
16.15-16.30
Değerlendirme,
geri bildirimler,
Kapanış
12.30-13.30 Öğle arası
Araştırma yapma nedenleri
• Görev
• Bilime katkı
• Bilimsel merak
• Akademik gerekçeler
• .....
COPD in JAPAN:
THE Nippon COPD Epidemiology study
Y. Fukuchi, M. Nishimura, M. Ichinose, et.al. Respirology (2004) 9: 458-465
Araştırmanın gerekçesi:Japonya’da çok sigara içiliyor olmasına karşın
COPD konusunda çalışma az
Bilime katkıda bulunmak
Araştırma planı
Planlanması gereken konular
• Araştırma türü
• Araştırma toplumu
• Veri türü; değişkenler
• Veri toplama yöntemi
• Veri değerlendirme yöntemi
Araştırma toplumu
• Araştırma toplumunun tanımlanması
• Araştırma toplumunun büyüklüğü
• Örnek alma yöntemi
• Örnek büyüklüğü – güven aralığı ilişkisi
Araştırma toplumunun tanımlanması
• genel toplum, (... Toplumunda astım sıklığı)
• gönüllüler, (.... Sağlıklı gönüllülerde SFT sonuçları)
• öğrenciler, (... Okulu öğrencilerinde ppd sonuçları)
• meslek grupları, (... İşyerinde çalışanlarda SFT ...)
• belirli hastalığı olanlar, (KOAH’lı hastalarda ....)
• bir sağlık kuruluşuna başvuranlar, (.... Hastanesi göğüs hastalıkları kliniğine başvuran hastalarda .... )
• belirli davranışı-özelliği olanlar, (sigara içen ve içmeyen kişilerde SFT bulguları ve KOAH sıklığı)
• ...
Araştırma toplumunun büyüklüğü
• Bir toplumun tamamı !!
• Zaman-para-insan gücü olanakları
• Kaç kişilik “örnek”? – örnek büyüklüğü
• Grubu “temsil eden” örnek
Örnek büyüklüğü
• Evrendeki kişi sayısı bilinmiyorsa
n= t2 x p x q
d2
t= 1.96
p= “tahmini” olasılık
q= (1-p)
d= kabul edilebilir yanılma
Örnek büyüklüğü
Evrendeki kişi sayısı bilinmiyorsa
n= t2 x p x q = 1.962 x 0.10 x 0.90 = 865 d2 0.022
d= 0.05 olursa n= 139d= 0.03 olursa n= 385d= 0.01 olursa n= 3458
Örnek büyüklüğü
Evrendeki kişi sayısı biliniyorsa
n= N x t2 x p x q
(N-1)d2 + (t2xpxq)
Örnek alma yöntemi
– Gelişigüzel – “haphazard”
– “Olasılık” örnek yöntemi – araştırmacı inisiyatifi (!)
• Rasgele sayılar tablosu • Sistematik örnek• Küme örnek• Tabakalı örnek• ...
Rasgele Sayılar Tablosu
Rasgele Sayılar Tablosu
• Başlangıç noktası• Kaç basamaklı sayı
Sistematik Örnek Alma Yöntemi
• Liste gerekli – Hastane arşivi– Muhtarlık kayıtları– Seçmen kütüğü – ....
• “evren / örnek” orantısı5000 / 500 = 10
• “başlangıç sayısı” tespiti1-10 arasında bir sayının “rasgele” belirlenmesi – (7 olsa)
• Örnek alma işlemiBulunan sayıya 10 ekleyerek işleme devam (7 – 17 – 27 – 37 – 47 – ....... – ..... 4987 – 4997)
Küme Örnek Yöntemi
• Ortak özellikteki “küme”– Coğrafi bölgeler – iller – “NUTS” bölgeleri
(Nomenclature of Territorial Units for Statistics)
– Okullar, – İşyerleri– Mahalleler– ....
• Kümeler arasından yeterli sayıda seçim
Tabakalı Örnek Alma Yöntemi
• Birden fazla yöntemin ard arda kullanılması• Tabakaların belirlenmesi
– “ortak özellikteki gruplar” • okul, apartman, NUTS bölgesi, iller, mahalle, ...
• Tabakalar arasından seçim• Tabakalar içinden seçim
– Rasgele – sistematik - ...
TNSA-2003 örnek yöntemi
– 40 NUTS bölgesi (tabaka)
– mahalle (küme) seçimi – 700 küme
– kümelerden hane halkı seçimi – 10836 hh.
(Belediye – DİE Bina Sayım Cetveli)
– hanelerdeki toplam kişi sayısı – 42851
Araştırma değişkenleri
• Değişkenlerin belirlenmesi– Bağımlı, bağımsız, “confounding”, ...
• Değişkenlerin tanımlanması– Kavramsal (conceptual) – İşlevsel (operational)
• Değişkenlerin ölçümü– Nominal, ordinal, interval, ...
Değişkenlerin belirlenmesi
“değişken” – araştırmada toplanacak bilgi• Tanıtım bilgileri
– Sosyo-demografik bilgiler• Yaş, cinsiyet, eğitim, meslek, alışkanlıklar, ...
• Araştırma bilgileri– Amaca yönelik bilgi: araştırma konusuna bağlı
• Sorarak öğrenilen: yakınmalar vs.• Muayene bulgusu: ral, wheezing, çomak parmak, siyanoz, ...• Ölçümler: SFT, radyoloji, Hb., ...• Tanı: KOAH, akciğer kanseri, astım, ...
Değişkenlerin belirlenmesi
• “bağımsız” – “bağımlı” değişken
• Değişkenler arasında “ilişki” varsa
• “belirlenen” – bağımlı
• “belirleyen” – bağımsız
• İlişkiye göre değişebilir
Değişkenlerin belirlenmesi
• “sigara – akciğer kanseri” ilişkisi– Akciğer kanseri sigaraya “bağımlı”
• “eğitim – sigara” ilişkisi– Sigara alışkanlığı eğitime “bağımlı”
• “yaş-meslek-sigara – SFT” ilişkisi– SFT, yaş, meslek ve sigaraya “bağımlı”
Değişkenlerin belirlenmesi
• “confounding” – karıştırıcı değişken– Hem bağımlı hem bağımsız değişkenle ilişkili
• Uranyum Madencileri, Bohemia, Çekoslovakya• 1948-59 arasında en az 4 yıl çalışmış; 4320 kişi
Ölüm nedeni Gözlenen Beklenen SMR
Akciğer kanseri
704 138.6 5.08 (4.71-5.47)
Cancer Epidemiology, I.S. Silva, 1999
Değişkenlerin belirlenmesi
• “confounding” – sigara??• Araştırmada sigara bilgisi toplanmamış
– (kayıtlarda yok)
• Madenciler çok sigara içiyorsa ???– Sigara hem madenci olmakla hem kanserle ilişkili??
• 1974 yılında başka bir madende çalışma– Madencilerde sigara içen %76 – genel toplum %66
• Sonuç: Madencilerde sigara alışkanlığı yüksek ama
kanserdeki 5 kat artışı yalnız bununla açıklamak güç -- uranyum madeninde çalışmak kanser riskini artırıyor
Değişkenlerin tanımlanması
• Kavramsal (conceptual) tanımlama– Şişman – zayıf; sağlık durumu iyi – kötü
• İşlevsel (operational-working) tanımlama– Şişmanlık tanımı: boy-ağırlık, BMI, deri kalınlığı
• Bilinen tanım varsa kullanılabilir– Uluslararası: WHO, ATS, ERS, ...– Ulusal: SB., Uzmanlık dernekleri, ...
• Amaca göre istenilen değişken belirlenir– Sigara kullanımı– SFT – ...
Değişkenlerin ölçümü
• Nominal – sınıflar
• Ordinal – sıralı
• Interval – aralı
• Ratio – oran
Değişkenlerin ölçümü
• Nominal– Cinsiyet: erkek – kadın – Eğitim: eğitimli – eğitimsiz – Yaş: çocuk – yetişkin – Medeni durum: evli – bekar – dul, ...– Meslek: çiftçi, doktor, hukukçu, memur, ...– Herhangi yakınma: var – yok
Değişkenlerin ölçümü
• Ordinal: sınıflar sıralı şekilde – Eğitim: ilköğretim / lise / yüksek– Yakınmanın şiddeti: hafif / orta / şiddetli– Sosyal sınıf: I – II – III – IV – V – İşgöremezlik düzeyi: <%10 / %10-40 / %41-65 – Likert ölçeği: tam katılıyor / az katılıyor / katılmıyor
Değişkenlerin ölçümü
• Interval: sınıflar arası fark eşit– Yaş: 40-49 / 50-59 / 60-69 / 70+
– Sıcaklık: 150C, 300C, ...
Değişkenlerin ölçümü
• Ratio: orantı– Ağırlık: ... kg.– Hemoglobin: %14 gr. – Aylık gelir: ... YTL.– Ölüm hızı: yüzbinde 40
Veri toplama
• Anket: anketi dağıtıp daha sonra toplamak – anket formuna yeterli açıklama yazmak gerekir
- anket formu hazırlama – soru türleri
• Yüz yüze görüşme: araştırmacı – anketör
• Muayene, gözlem
• Ölçüm
• Kayıtlar: “kısıtlılık”
Veri toplama
• Anketör-muayene-ölçüm: “eğitim”– “aynı” yöntemle bilgi toplamayı sağlamak– Bulguları “aynı” şekilde değerlendirmek– Ölçüm aletlerinin standardizasyonu– Ölçüm yapan kişilerin standardizasyonu
• Kayıtlar: kayıtlarda var olan bilgi ile sınırlılık
Veri işleme
• Kodlama
• Bilgisayara giriş
• İstatistik programlar
• Tablolar
• Analizler