DİYALİZ PROGRAMI

SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEK OKULU

DYZ 204 İlk Yardım

Öğr.Gör.Dr. Asuman ŞENER

KANAMALAR, YARALANMALAR

Hafta- 6

DYZ 204 – İLK YARDIM

KANAMA NEDİR?

Atardamarların toplardamarların ya da kılcal damarların herhangi bir nedenle bütünlüğünün bozulması sonucu, kanın damar dıĢına (vücut içine ya da dıĢına) akmasıdır.

Kanın Aktığı Yere Göre Kanamanın Sınıflandırılması

DıĢ kanamalar

Ġç kanamalar

Doğal deliklerden olan kanamalar (Kulak,burun, ağız, anüs ve üreme organlarından olan kanamalar)

Kanayan Damarın ÇeĢidine Göre Kanamanın Sınıflandırılması

Atardamar kanaması

Toplardamar kanaması

Kılcaldamar kanaması

ATARDAMAR KANAMASI

Kanama nabızla eĢ zamanlı olarak aralıklarla fıĢkırır tarzda

Atardamarlarda basınç yüksek olduğundan kısa sürede fazla kan kaybı

Dolayısıyla daha ciddi

TOPLARDAMAR KANAMASI Atardamar kanamasından daha yavaĢ

Yaralanmanın Ģiddeti oranında ciddi

Sızıntı Ģeklinde olabileceği gibi daha fazla miktarda da olabilir.

Akan kanın rengi atardamar kanamasındakine göre biraz daha koyu renkli

KILCALDAMAR KANAMASI

Sızıntı Ģeklinde

Çoğu kez yüzeyel sıyrık ve yaralarda

Kontrolü daha kolay

DıĢ Kanamalarda Ġlk Yardım

Olay yeri güvenliği

Ġlkyardımcı kendisini tanıtır.

Hasta ya da yaralı sakinleĢtirilir.

Hasta ya da yaralıya temas etmeden önce mümkünse eldiven giyilir, yoksa temiz bir poĢet vb. malzeme giyilerek kanla temas önlenir.

Hasta ya da yaralının durumu değerlendirilir.

Hasta ya da yaralının oturması sağlanır ya da yatırılarak (Ģok pozisyonu) verilir.

DıĢ Kanamalarda Ġlk Yardım

Yaralı bölgeye birkaç kat temiz bez, gaz bezi ya da havlu ile baskı uygulanır

Sargı uygulanarak yara üzerine konulan malzeme sabitlenir

Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır.

Kanama kol ve bacaklarda ise, kanamaların hızını azaltmak amacıyla yaralı kol ve bacak kalp seviyesinden yukarıda tutulur.

Kanama doğrudan baskı uygulamasıyla durmadığı takdirde tıbbi yardım istenir.

DıĢ Kanamalarda Ġlk Yardım

Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koĢullarda bir yere taĢınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamakla kanama durdurulamıyorsa boğucu sargı (turnike) uygulanır.

Hasta ya da yaralıya Ģok pozisyonu verilir.

Hasta ya da yaralının yaĢam bulguları sık aralıklarla (2-3 dakika ara ile) değerlendirilir. Kanayan bölge dıĢarıda kalacak Ģekilde hasta ya da yaralının üstü örtülür.

Turnike uygulanan yaralının alnına "T" harfi ve turnike uygulama saati yazılır.

Tıbbi yardım istenir. (112)

DıĢ Kanamalarda Vücuda Baskı Uygulanacak Noktalar

Boyun; boyun atardamarı (Ģah damarı) baskı yeri. Sadece boyun kesilerinde baskı uygulanır.

Köprücük kemiği üzeri; kol atardamarı baskı yeri.

Koltuk altı; kol atardamarı baskı yeri.

Kolun üst iç bölümü; kol atardamarı baskı yeri.

Kasık; bacak atardamarı baskı yeri.

Uyluk; bacak atardamarı baskı yeri.

UNUTMAYINIZ!

Kanamanın direk bası yöntemiyle durdurulmaya çalıĢıldığı durumlarda oluĢan kan pıhtısını bozacağı ve kanamayı artıracağından bezler kanlansa bile kaldırılmamalı yeni bezler konularak baskılamaya devam edilmelidir.

BOĞUCU SARGI (TURNĠKE)

Kanamanın durdurulamadığı durumlarda baĢvurulacak en son uygulamadır.

Boğucu Sargı (Turnike) Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar:

Kullanılacak malzemelerin geniĢliği en az 8-10 cm olmalı,

Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır,

Turnike kanama duruncaya kadar sıkılmalı, kanama durduktan sonra daha fazla baskı uygulanmamalıdır,

Turnike uygulanmıĢ bölgenin üzeri açık bırakılmalıdır,

Turnike uygulanan yaralının alnına "T" harfi ve turnike uygulama saati yazılmalıdır.

Boğucu Sargı (Turnike) Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar:

Turnike, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir gevĢetilmelidir,

Uzuv (el, kol, ayak, bacak) kopmalarında turnike uzvun koptuğu yere en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamıĢ olduğu bölgeye uygulanmalıdır,

Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanmalıdır.

Uzuv kopmalarında ön kol ve bacağa da turnike uygulanabilir.

ĠÇ KANAMA

Ġç kanamalar genellikle Ģiddetli bir darbeden sonra geliĢir.

Bu nedenle, Ģiddetli bir darbe aldıktan sonra dıĢardan gözlemlenen bir kanama belirtisi olmayan, ancak iç kanama belirtileri taĢayan kiĢilere (özellikle çocuklarda) dikkat edilmelidir.

Ġç Kanama Belirtileri

Solgun, soğuk ve terli bir cilt (özellikle yüzde)

Zayıf ve hızlı nabız

Hızlı ve yüzeysel solunum

YavaĢ yavaĢ uyku haline dönüĢen tedirginlik ya da endiĢe

Ġç Kanamalarda Ġlk Yardım • Bilinç ve yaĢam bulguları (ABC) değerlendirilir,

• Tıbbi yardım istenir (112),

• Hasta ya da yaralının üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır (Ģok pozisyonu),

• Ameliyat olma ihtimaline karĢı yiyecek ve içecek verilmez,

• Hasta ya da yaralı gerekli olmadıkça hareket ettirilmez,

• YaĢam bulguları 2-3 dakika aralıklarla değerlendirilir.

BURUN KANAMASINDA ĠLK YARDIM

• Hasta yada yaralı oturtulur.

• BaĢ ve iĢaret parmakları yardımıyla burun kanatlarına (burnun yumuĢak kısmını) 5 dakika süre ile bastırılır.

• Hasta ya da yaralı bu süre içinde baĢını öne eğmeli ve ağızdan nefes almalı

KULAK KANAMASINDA ĠLK YARDIM

• Hasta ya da yaralının bilinci yerinde ise, kiĢi hareket ettirilmez,

kanayan kulak temiz bir bezle kapatılır.

• Kulağa tampon yapılmaz

• Hasta ya da yaralının bilinci yerinde değilse; kanayan kulak temiz bir bezle kapatılarak kiĢi kanayan kulak altta kalacak Ģekilde yan yatırılır ve en yakın sağlık kuruluĢuna sevkedilir.

ġOK

Hayati organlara yeterli kan gitmemesi ya da

vücuttaki kan miktarının ani bir biçimde azalması sonucu geliĢen bir durumdur.

ġok Belirtileri

Kan basıncında düĢme,

Hızlı ve zayıf nabız,

Hızlı ve yüzeysel solunum,

Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik,

EndiĢe, huzursuzluk

BaĢ dönmesi

Dudaklarda solukluk ya da morarma,

Susuzluk hissi

Bilinç seviyesinde azalma

ġOK ÇEġĠTLERĠ

Kardiyojenik Ģok: Kalp kökenli nedenlere bağlı olarak

geliĢir.

Hipovolemik Ģok: Sıvı kaybına bağlı olarak geliĢir.

Toksik Ģok: Vücuda giren zehirli maddelere bağlı olarak geliĢir.

Anaflaktik Ģok: Alerjik durumlara bağlı olarak geliĢir.

ġok Durumunda Ġlk Yardım

Güvenlik

Hasta ya da yaralı güvenliği

Kendi güvenliğimiz

Hasta ya da yaralı sırt üstü yatırılarak ayaklar 30cm yükseğe kaldırılır

Tıbbi yardım istenir

ġok Durumunda Ġlk Yardım

Hasta ya da yaralının yaĢam bulguları 2-3 dakika aralıklarla değerlendirilir.

Tıbbi yardım gelinceye kadar hasta ya da yarlı Ģok pozisyonunda tutulur ve yakından takip edilir.

Uzuv Kopması Durumunda Ġlk Yardım

Hasta ya da yaralıya sırt üstü yatırılarak Ģok pozisyonu verilir,

KopmuĢ olan uzvun kanama kontrolü yapılır ve yara kapatılır,

Kanamayı durdurmak için kanayan yere ya da basınç noktalarına baskı uygulanır,

Buna rağmen kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanır,

Uzuv Kopması Durumunda Ġlk Yardım Kopan parça temiz ve su geçirmez ağzı kapalı bir plastik kap ya da torba

içine konulur,

KopmuĢ uzuv parçasının konulduğu kap ya da plastik torbanın ağzı kapatıldıktan sonra, içerisine 1 ölçek su 2 ölçek buz konulmuĢ ikinci bir kap ya da torbaya konulur.

Uzvun konulduğu kap ya da torba hasta ya da yaralı ile aynı vasıtaya konulur, üzerine hastanın adı ve soyadı yazılır, en geç 6 saat içinde sağlık kuruluĢuna sevk edilir,

Tıbbi birimler haberdar edilir (112).

YARALANMALARDA İLK YARDIM

YARA NEDİR?

Yara herhangi bir nedenle deri ya da deri altı dokuların bütünlüğünün bozulmasıdır.

Yaralar darbe, düĢme ve kesik vb., sonucu oluĢabilir.

Derinin bütünlüğünün bozulması sonucu mikroplar için bir giriĢ kapısı oluĢur.

Mikroplar bu yolla vücuda girerek enfeksiyon tehlikesi oluĢturabilirler.

YARA ÇEŞİTLERİ

Kesik Yaralar

Ezikli Yaralar

Delici Cisim Yaraları

Parçalı Yaralar

Kirli (Yaralar) Enfekte Yaralar

ENFEKTE YARALAR Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır.

Enfeksiyon riski yüksek yaralar Ģunlardır:

o Sağlık kuruluĢuna iletilmesi gecikmiĢ yaralar (6 saatten fazla),

o DikiĢleri ayrılmıĢ yaralar,

o Kenarları muntazam olmayan yaralar,

o Çok kirli ve derin yaralar,

o AteĢli silah yaraları,

o Isırma ve sokma ile oluĢan yaralar.

YARALARIN ORTAK BELİRTİLERİ

Ağrı

Kanama

Deri ve mukoza bütünlüğünün bozulması

YARALANMALARDA İLKYARDIM

Müdahale öncesinde eller su ve sabunla yıkanmalıdır.

Kanama Ģiddetli değil ise yara en az 5 dakika akan suyun altında tutularak temizlenir.

Yarada toprak, küçük cam parçaları, taĢ gibi küçük yabancı cisimler varsa dikkatlice gazlı bez yardımıyla uzaklaĢtırılır.

Yaraya saplanmıĢ cisimler çıkarılmaya çalıĢılmaz.

YARALANMALARDA İLKYARDIM

Kanamanın durması için mümkünse mikropsuz yoksa temiz bir gaz bezi ya da bez ile bastırılır.

Yara üzerine herhangi bir ilaç ya da baĢka bir madde sürülmez, yara gazlı bez ya da temiz bir bez ile kapatılarak sarılır.

Yaralanmalarda tetanos bakımından değerlendirilmek üzere sağlık kuruluĢuna baĢvurulması önerilir.

CİDDİ YARALAR Kenarları birleĢmeyen veya 2-3 cm olan yaralar

Kanaması durdurulmayan yaralar

Kas veya kemiğin göründüğü yaralar

Delici aletlerle oluĢan yaralar

Yabancı cisim saplanmıĢ olan yaralar

Ġnsan veya hayvan ısırıkları

Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar

CİDDİ YARALARMALARDA İLK YARDIM

Yaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz, cisim sabitlenerek çevresine fazla baskı yapmadan sarılır.

Yarada kanama varsa durdurulur.

Yara içi kurcalanmamalıdır ya da içine ilaç antiseptik gibi malzemeler dökülmemelidir.

Yara daha fazla kirlenmemesi için temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez).

Yara üzerine bandaj uygulanır.

Tıbbi yardım istenir.

DELİCİ GÖĞÜS YARALANMALARI

Belirtiler;

Yoğun ağrı

Morarma, kan tükürme

Yarada nefes alıyor görüntüsü

DELİCİ GÖĞÜS YARALANMALARI

Bilinç kontrolü yapılır,

YaĢam bulguları değerlendirilir (ABC),

Yara üzerine plastik poĢet naylon vb. sarılmıĢ bir bezle kapatılır,

Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dıĢarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır,

Hasta / yaralı bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur.

Batan cisim çıkarılmaz

Ağızdan hiçbir Ģey verilmez

ġok önlemleri alınır.

Tıbbi yardım istenir (112).

DELİCİ KARIN YARALANMALARI

Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir,

Ġç ve dıĢ kanama ve buna bağlı Ģok oluĢabilir,

Karın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum ciddidir.

Bağırsaklar dıĢarı çıkabilir.

Delici Karın Yaralanmalarında İlkyardım

Bilinç kontrolü yapılır,

YaĢam bulguları kontrol edilir,

DıĢarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalıĢılmaz, üzerine geniĢ ve nemli temiz bir bez örtülür,

Bilinç açık ve yara enine ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüĢ olarak yatırılır.

Bilinç açık ve yara boyuna ise sırt üstü pozisyonda bacaklar düz olarak yatırılır.

Ağızdan hiç bir Ģey verilmez.

Tıbbi yardım istenir (112).

KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARI

Nedenleri

• Trafik kazaları

• Yüksekten düĢme

• BaĢ ve gövde yaralanmaları

• Trafik kazaları

• Spor ve iĢ kazaları

• Yıkıntı altında kalma

Kafatası ve Omurga Yaralanmaları

Belirtiler

Bilinç düzeyinde değiĢme

His ve hareket kaybı

BaĢ ve bel kemiğinde Ģekil bozukluğu,

Kanama, ağrı

Burun ve kulaktan sıvı ve kan gelmesi

Kulak ve göz çevresinde morluk

UNUTMAYINIZ!

Hasta ya da yaralıda hiçbir belirti yoksa bile;

Yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları,

Yüksekten düĢme vakaları, trafik kazaları

Bilinci kapalı tüm hasta ya da yaralılar aksi ispat edilene kadar kafa ve omurga yaralanması olarak kabul edilmelidir.

KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARINDA İLKYARDIM

Bilinç kontrolü yapılır,

YaĢam bulguları değerlendirilir,

Hemen tıbbi yardım istenir (112),

Kazazede gerekmedikçe hareket ettirilmez,

Olay yeri güvenli değil ise (yangın, patlama vb.) baĢ-boyun gövde eksenini bozmadan ayaklardan ya da koltuk altından ya da elbiseden tutularak hasta ya da yaralı sürüklenir.

Yalnız bırakılmamalıdır. Yardım geldiğinde sedyeye baĢ-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır,

TaĢınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir,

Tüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,

KAYNAKLAR

Türk Kızılayı Ġlk Yardım El Kitabı, Ankara, 2018.

Ġlçe, A. (2015). European Resusscitation Council (ERC) 2015’e Göre Ġlk Yardım ve Acil Bakım (Ġleri YaĢam Desteği). Göktuğ Basın Yayın ve Dağıtım.

TEġEKKÜRLER.