1

2

Carry Leysner in opdracht van: IntEnt Suriname en Stichting Productieve WerkEenheden [Ministerie ATM]

3

4

Aflevering 1: Het Bedrijfsidee 24 mei 2011

De opdrachtgevers IntEnt Suriname (Kenneth Woei-A-Tsoi - directeur IntEnt Suriname) en SPWE (Guno Zinhagel - Beleidsadviseur SPWE) vertelden in 1 minuut over de werkzaamheden en doelstellingen van beide organisaties.

Onze experts over het bedrijfsidee

Dave van Aerde: directeur-eigenaar van Intelligent Garbage Disposal. Sherida Mormon:coordinator IntEnt Suriname, tevens consultant business innovation and creation

Dave van Aerde, een ondernemer die door vallen en opstaan zich zelf heeft opgewerkt tot een geslaagde Surinaamse ondernemer. Van hosselaar... naar micro... naar MKB ondernemer en nu de drive om door te stromen naar groot-industrieel.

Van Aerde startte vanuit zijn eigen auto met een vuilophaaldienst omdat hij als voormalig discotheek houder had ingezien dat het slecht gesteld was met de vuilophaal in Suriname.

Zijn budget was 35 srd tankgeld. Dus geen geld, een verwaarloosd uiterlijk, maar de juiste drive, geloof in zichzelf, en inspelen op kansen, brachten hem tot 1 van de grootste particuliere vuilophaaldiensten met nu zo een 150 contracten van grote bedrijven op zak.

Zijn volgende goal is zeer milieu-bewust gericht op recycling en Surinaamse olieproductie, om zo ook regionaal te opereren. Echter verloopt dit traject stroever dan verwacht. Dus een noodkreet van een potentiele ondernemer richting de overheid voor de nodige support.

5

Tip van de ondernemer:Als tip gaf Van Aerde mee dat ongeacht je bedrijfsidee, je als ondernemer in je zelf en in je product moet geloven en gewoon klein moet starten. Je start met niets, slaag je niet dan ben je in ieder geval een ervaring rijker. Zo leer je de klappen van de zweep kennen. Een ondernemer durft risico's te nemen. Belangrijk is het ook om als ondernemer je stipt aan je afspraken te houden, dat maakt je in Suriname al uitzonderlijk.

Sherida Mormon ( Coordinator IntEnt Suriname, tevens Consultant Business Innovation and Creation) ging in op de kenmerken van een goed bedrijfsidee. Ondernemers moeten goed naar hun omgeving kijken en proberen vernieuwende producten op de markt te brengen.

Als voorbeeld verwees zij naar 2 projecten waar zij zich intensief mee bezighoudt, t.w. Het Heritage Festival te Commewijne en de K'saba Fair te Para.

Bij het Heritage Festival zijn diverse bestaande (startende)ondernemers bij elkaar getrommeld om hun product/ idee uit te breiden of iets extras hieraan toe te voegen. Een deel van deze ondernemers is gestart met een trainings-begeleidingstraject via IntEnt Suriname. Zo kunnen wij bijvoorbeeld binnenkort te Commewijne genieten van heerlijke BBQ-vis en suikerrietsap. .

De K'saba Fair richt zich voornamelijk op het hoofdproduct in het district Para:Kassave. En wordt gehouden in augustus om zo ook de vakantiegangers hiermee bekend te maken. Nostalgisch wordt teruggekeken naar de tijd dat gebakken friet (aardappel) uit nood vervangen werd door gebakken friet (kassave). Hier kunnen we weer naar toe. Tijdens de K'saba fair zal een beroep worden gedaan op de creativiteit en innovatie van de Paranen. Brazilie is een goed voorbeeld van wat er allemaal aan bijproducten mogelijk is. Meer over beide trajecten in de volgende uitzendingen.

Ook het district Nickerie en het Diaspora toerisme zijn gebieden waar nog veel uit te putten valt, aldus Mormon.

Tip van de expert:

Als tip gaf Mormon nogmaals mee dat mensen die de potentie hebben om een bedrijf te starten, gewoon relaxed en goed om zich heen moeten kijken. Wees bewust van je omgeving en speel in op aanbod , vraag, hiaten en beperkingen.

Durf als (startende) ondernemer ook risico te nemen. Uit de ondernemerstoetsen die bij de intakegesprekken (voor het trainings-begeleidingstraject) worden afgenomen, blijkt dat de doorsnee Surinamer slecht scoort op risicogeneigdheid. Vanuit huis worden jongeren vooral gestimuleerd om te kiezen voor een reguliere baan met de juiste sociale "zekerheden" en "voorzieningen. Hier moeten we enigszins van af stappen.

6

Minister ATM aan het woord

Minister ATM-Ginmardo Kromosoetoe tevens ervaren ondernemer, beaamde dat het bij een bedrijfsidee vooral om geloof in jezelf gaat.

Daarnaast meent hij dat het stimuleren van het ondernemerschap niet sec voor 1 ministerie is weggelegd, maar dat de diverse ministeries samen zullen moeten werken om die condities te creeren opdat het ondernemen in Suriname voor m.n. de startende ondernemers, gunstigere proporties aanneemt.

Op naar Aflevering 2.....

Voor deze week waren er helaas geen bellers, dus het kadopakket aangeboden door Jomi cosmetics , aan de Schimmelpenninckstraat 17, nemen we mee naar aflevering 2.

Dinsdag 31 mei, met als thema: Ondernemerskwaliteiten en Netwerken.

7

Aflevering 2 :Thema: Ondernemerskwaliteiten en Netwerken

31 mei 2011

Ondernemerskwaliteiten

Bij IntEnt Suriname wordt de ondernemer bij de intake getoetst op zijn/haar

ondernemerskwaliteiten.Er wordt o.a. getoetst op: motivatie, dominantie,

risicogeneigdheid etc.. De toetsing via SPWE geburt gedurende het begeleidingstraject

zelf.

De ham vraag is : “ Kan iedereen ondernemer worden?’

Wat zegt ons publiek op straat?

Het Mi Egi Sani promoteam (Jordi Delshot, Imar Leysner en Rogier de la Fuente) is

vooraf op pad gegaan om de mening van de mensen op straat te horen. Zo brachten zij

een bezoek aan de hermitage Mall en stelden de volgende vragen:

Kan iedereen ondernemer worden?

Over welke kwaliteiten moet een ondernemer beschikken?

Zouden de geinterviewden zelf wel ondernemer willen worden?

De antwoorden waren verschillend, sommigen vonden wel dat iedereen een

ondernemer kan worden, als je maar over de juiste begeleiding en het nodige kapitaal

beschikt. Weer anderen vonden van niet. ” Zou wat zijn als iedereen ondernemer werd”

Wat betreft de ondernemerskwaliteiten kan overall gezegd worden dat

doorzettingsvermogen, kennis, geduld, hard werken volgens ons publiek op straat

belangrijke kwaliteiten zijn waar een ondernemer over moet beschikken mocht hij/zij

daadwerkelijk willen starten.

Enkelen van de geinterviewden wilden wel ondernemer worden om het geld of om een

bijdrage te leveren aan de maatschppij. Anderen vonden dat zij niet de juiste drive

hiervoor hadden en ook niet over voldoende kapitaal beschikten.

Onze experts over Ondernemerskwaliteiten:

Onze experts van de dag waren Wilgo

Bilkerdijk [ondernemer, tevens

ondervoorzitter ASFA) en Lilian Wiebers

[ondernemer en voorzitter WBG). Beiden

hebben reeds jarenlang ervaring als

ondernemer en hebben zitting (gehad) in

diverse besturen en netwerken.

8

Kort samengevat zijn zowel Bilkerdijk als Wiebers de mening toegedaan dat je moet

inspelen op de markt, doorzettingsvermogen moet hebben, maar meer nog zegt

Wiebers moet je creatief zijn. Niet de standaard producten produceren maar op zoek

gaan naar nieuwe variaties. Een nieuwe markt aanboren en daarbij kwaliteit

garanderen.

Vragen aan de experts

De bellers gingen vooral in op de huidige situatie in Suriname, waarbij zij genoodzaakt

zijn om de prijs van hun product te verhogen en hoe ze in deze zich staande kunnen

houden en de concurrentie met de kwalitatief lagere massaproductie moeten aangaan.

En bij wie ligt de verantwoordelijkheid om de moderne consument te informeren over

het product, bijv. De houdbaarheidsdatum, de ingredienten etc.

Beide experts waren het erover eens dat je niet van je kwaliteite moet afstappen.

Echter moet men vooraf het geheel goed in kaart brengen en bij het verhogen van de

prijs consientiues te werk gaan.

Ook hier speelt creativiteit, kwaliteit en doorzettingsvermogen een grote rol. Bilkerdijk

erkent dat het een onmiskenbaar probleem is. Vele ondernemers hebben nu te kampen

met het wel/niet verhogen van hun productprijs, en daar tegenover de vraag of zij

hierdoor klandizie kwijt zullen raken. Hij wees op het Bureau of Standards dat reeds 10

jaar terug in het leven is geroepen en welk nu goed inzetbaar is/zal zijn om de

kwaliteitseisen in Suriname daadwerkelijk te waarborgen. Het bureau heeft vrijwel alles

in kaart, maar vanuit overheidswege zal hier nu nadrukkelijk aan gewerkt moeten

worden.

Volgens Wiebers moet elke ondernemer de verantwoordleijkheid op zich nemen om

zijn/haar product te voorzien van houdsbaarheiddatum en ingredieneten. Hiermee biedt

je als ondernemer de gewenste kwaliteitservice naar je klanten/kopers.

Ook de belastingen kwamen over de tafel. Kort kan hierover gezegd worden dat dit

onderwerp in aflevering 7 wordt behandeld.

Na de hermitage Mall bracht ons promoteam (Leon Delshot en Joey Raymann)

een bezoek aan de Domineestraat. Hier werd de vraag gesteld wie men een

topondernemer vind en wat men onder netwerken verstaat.

Dilip Sardjoe met een omzet van zo een 11 miljoen usd, Fernandes , Bromet en

Kuldipsingh werden hierbij genoemd. Maar de schaafijsverkoper, de hotdogverkoopster

en de sieraden- venter vonden zichzelf een topondernemer, omdat ze ondanks alle

crises zichzelf staande wisten te houden en zo voor hun eigen broodwinning zorgden

ipv het werken voor een baas ad 50 srd per dag.

9

Netwerken was men iet zo bekend mee. Slechts 2 van de geinterviewden wisten hier na

enig nadenken een goede uitleg over geven. Toch zagen allen wel het nut in van

netwerken, maar vonden dat het te weining gebeurt in Suriname.

Maar wat is netwerken nou precies?

Onze expert over netwerken

Volgens ondervoorziter ASFA zijn er 2 vormen van netwerken.

Netwerken middels netwerkmeetings/organisaties waar je niet perse direct iemand

tegenkomt voor je branche, maar waar je als ondernemer wel profijt van kan hebben.

Of “direct” netwerken; zelf op zoek gaan naar ondernemers uit je eigen branche. Bijv.

de pindakaas verkoper die op zoek gaat naar een andere pindkaasverkooer of

pindaboer.

Voorzitter Women Business Group wees op een aantal bekende netwerken die actief

zijn in Suriname m.n. WBG, YENS, BNI, ASFA, VSB. ALs startende ondernemer is het

goed om je bij een network aan te sluiten en hier je voordelen uit te trekken.

Steeds vaker gebeurt het dat netwerkorganisaties een samenwerking met elkaar gaan

om zo van elkaars netwerk gebruik te maken en kennis met elkaar te delen.

Tot slot wees Bilkerdijk op een grote internationale FOOD beurs (voornamelijk haute

cuisine), die dit jaar zal plaatsvinden in Washington. Helaas blijkt dat de Surinaamse

markt nog niet geheel klaar is voor zo een soort beurs.

Wie weet kunnen we middels lokaal, regionaal en internationaal netwerken icm de

komende Ks‟aba Fair, Suriname ooit eens op de „ haute cuisine‟ kaart zetten.

Het telefonisch gesprek met 2 van onze SPWE ondernemers is helaas niet gelukt

wegens technische problemen. Toch willen wij kort ingaan op hun bedrijf, gezien de

moeite die zij hebben genomen om met ons in contact te komen tijdens de uitzending.

SPWE-ondernemers

John Amoida heeft reeds 5 jaar een goed draaiende winkel te Brokopondo. En Evita

Poketi heeft al 3 jaar een kapsalon aan de Frederikshoopweg. John zat tijdens de

uitzending te Brokopondo en Evita te Para. Helaas konden zij het programma niet

beluisteren. Beide ondernemers hebben via SPWE een trainings-begeleidingstraject

gevogd. Volgens John ging het bij hem voornamelijk om het magazijnbeheer en

accountancy, Hier heeft hij nu veel profijt van.

10

Aflevering 3 :Thema: Marktonderzoek en de Surinaamse Markt

07 juni 2011

Zowel via IntEnt Suriname als SPWE kunnen (startende) ondernemers

Marktonderzoek-trainingen volgen. Waar IntEnt Suriname zich richt op MKB

ondernemers, richt SPWE zich voornamelijk op Micro-ondernemers. Gedurende het

begeleidingstraject bij beide organisaties wordt het “theoretische” omgezet in het

praktische en gaat men daadwerkelijk de Surinaamse markt verkennen.

De hamvraag is : “ Wat is markt onderzoek”? En waar let de Surinamer op?

Wat zegt ons publiek op straat?

Het Mi Egi Sani promoteam (Imar Leysner , Rogier de la Fuente, Joey Raymann en

Leon Delchot) is vooraf op pad gegaan om de mening van de mensen op straat te

horen. Zo gingen zij deze week op pad in Paramaribo City en stelden de volgende

vragen:

Wat is marktonderzoek?

Waar “shopped” de Surinamer?

Wat is belangrijker; de prijs of de kwaliteit?

Waar heeft Suriname behoefte aan?

Vrijwel iedereen was het ermee eens dat marktonderzoek gaat om het onderzoek naar

vraag op de markt, levertijden, prijs, concurrenten etc. om zodoende het aanbod hierop

te kunnen aanpassen.

Wat betreft de Surinaamse markt maakt ons straatpubliek een onderscheid tussen;

“originese producten”: kleding, bouwmaterialen, huishoudelijke artikelen die tegen een

goedkope tot redelijke prijs te koop zijn bij chineze winkels, die als paddenstoelen uit de

grond verrijzen en “originele producten” ; producten van de gevestigde ondernemers die

vasthouden aan verkoop van merk – en kwaliteitsproducten tegen een vaak hogere

aanschafprijs.

Maar wat vindt de Surinamer belangrijker?

De Surinamer vindt kwaliteit heel belangrijk. Men vindt dat er vooral aan

kwaliteitsverbetering moet worden gewerkt. Zowel wat betreft de geimporteerde

producten als de lokake producten.

Echter afhankelijk van het het artikel en het persoonlijk budget van de Surinamer wordt

bepaald waar men zijn inkopen doet. Gekeken naar de mensen die geinterviewd zijn

blijkt dat toch 50/50 te zijn. De helft kiest all the way voor kwaliteitsproducten van

gevestigde ondernemers en de andere helft kiest voor de goedkopere producten bij de

chinees.

11

Waar heeft Suriname nog meer behoefte aan?

Verder is er vraag naar gedegen verpakkingsmateriaal en een gevarieerder aanbod aan

entertainment m.n. in het uitgaansleven. Tegenstrijdig is dat menigeen vindt dat er meer

geexporteerd moet worden en veel minder geimporteerd, daartegenover is er een groot

deel die zijn/haar kleding in het buitenland koopt.

Onze experts over marktonderzoek en de Surinaamse markt

Onze experts van de dag waren Marvin

Pollack [Commercial Excecutive bij

SAB, tevens trainer en bedrijfsadviseur

voor startende en bestaande

ondernemers) en Roepesh Hari

(Directeur Mikpunt Marketing, en

voorzitter YENS). Beiden hebben

ervaring op het gebied van marketing en

m.n. de Surinaamse markt.

Pollack gaf aan dat er bij startende ondernemers niet gesproken moet worden van

marktonderzoek, maar meer van marktverkenning. De kosten die bij een echt

marktonderzoek komen bijkijken zijn vaak even hoog als het starterskapitaal van zo een

ondernemer. De kleine startende ondernemer doet dus geen onderzoek, maar gaat de

markt verkennen: Waar heeft de klant behoefte aan? Tegen welke prijs kan hij/zij zijn

product aanbieden? Wie zijn de concurenten op de markt ?etc. Daarna meent Pollack

dat het voor het welslagen van de onderneming belangrijk is dat de ondernemer creatief

en innovatief is. Ook gaf Pollack aan dat de goedkope chinees niet meer zo goedkoop

is. Ook zij hebben steeds meer hun prijzen verhoogd.

Hari, ook bekend als de “ groentoewagiman” bij United Business Idols 2010, gaf in het

kort aan op welke wijze zijn bedrijf – Mikpunt Marketing – (startende) ondernemers bij

staat in hun marketingproces. Het start met een assesment (het opstellen van een plan

van aanpakaan de hand van een uitgebreid intakegesprek) gevolgd door de geschikte

contactstrategie (wie is de klant en hoe moeten we die bereiken) en de hiermee

gepaarde communicatiestrategie (via welke communicatiekanalen en welke informatie) .

Het uiteindelijk doel is middels het inspelen op het verwachtingspatroon van de

consument, de eigen productie te vergroten alsmede een succesvolle en winstgevende

onderneming te waarborgen.

12

Ondernemers aan het woord:

Ons promoteam ging ook langs bij IntEnt Suriname ondernemer Anjanie Sanches,

eigenares van Cocopelli aan de Kwattaweg. Zij is reeds 15 jaar onderneemster en

importeert originele merkkleding, tassen, schoenen en bijouterieen. Sanches krijgt

wekelijks een nieuwe collectie binnen en bedient hiermee haar klantenkring die prijs

stelt op kwaliteit, merk en voor wie de prijs iets minder belangrijk is. Voor de

merkbewusten die toch minder willen betalen, biedt zij als 1 van de weinige

ondernemers in Suriname het gehele jaar door kortingen tot 70% op de oude collecties.

Naast haar kledingzaak heeft Sanches samen met haar man ook een petshop. De

bedoeling is om in de toekomst een vogeltuin op te zetten waar bezoekers op

ontspannen en aangename wijze kunnen genieten van de diversiteit die de Surinaamse

fauna te bieden heeft op het gebied van vogels. Daarnaast zal de vogeltuin ook

mogelijkheden bieden voor scholieren en andere geinteresseerden , om op educatieve

wijze ingewijd te worden in de verzorging en de diverse broedprocessen van vogels.

Voor deze uitbreiding heeft mw. Sanches gebruik gemaakt van het IntEnt Suirname

trainings-en begeleidingstraject.

De tweede ondernemer die een bezoekje kreeg van ons promoteam is de welbekende

kapper: Marlon Rozenblad aan de Keizerstraat. Volgens Rozenblad heeft Suriname

behoefte aan gedegen verpakkingsmateriaal. Hij meent dat de Surinaamse

ondernemers niet lukraak van alles moeten importeren, maar moeten nagaan waar de

Surinaamse consumenten behoefte aan hebben. Zelf koopt hij zijn spullen gewoon bij

de chinees, en is ervan overtuigd dat sommige zaken die beweren niet-chineze

producten te verkopen gewoon de labels vervalsen. Rozenblad houdt er niet van om

voor de gek te worden gehouden dus blijft gewoon “originees” kopen. Verder geeft hij

voorkeur aan het Surinaams producten als het gaat om levensmiddelen, huishoudelijke

artikelen e.d. Import producten koopt hij wel als deze niet hier te verkrijgen zijn, z.a.

doperwten, maar ook hier is het letten op de vervaldata. Rozenblad is een echte

ondernemer en wil graag uitbreiden. Hiervoor wil hij meer te weten komen over de

beschikbare trainings-en begeleidingstrajecten. Van het promoteam ontvangt hij alsnog

een Mi Egi Sani-flyer, waar aan de binnenkant een aanmeldingsformulier is voor een

vrijblijvend gesprek bij IntEnt Suriname of SPWE.

Vragen aan de experts:

Een beller was de mening toegedaan dat sommige bedrijven overdreven winsten

maken. Hij gaf aan dat producten die in het buitenland veel goedkoper waren met een

extreme winstpercentage in Suriname aan de man worden gebracht.

13

Volgens Hari heeft dat - los van de normen en waarden- te maken met de vraag. De

ondernemer merkt dat hij zijn product tegen een bepaalde prijs (die velen malen hoger

ligt dan de inkoopsprijs) op de Surinaamse markt kan aanbieden. Als ondernemer is

winst een grote drijfveer.

Dit bracht ons op de “illegale” concurrentiestrijd van goedkope importproducten vs.

duurdere lokale producten. Hierover zegt Pollack dat je als ondernemer dan 2 dingen

kunt doen:

Je gaat bij de pakken neerzitten en je hebt op langer termijn echt een probleem of je

maakt gebruik van je creativiteit. Hoe kan je als ondernemer je product vernieuwen, hoe

maak je het aantrekkelijker, hoe bereik je het best je doelgroep. Het is goedkoper om te

investeren in het behouden van 1 klant dan wederom het vertrouwen van die klant te

winnen. De Surinaamse markt is klein. 1 ontevreden klant kan voor een massa reactie

zorgen en voor je het weet heb je er 10.

Bij SAB is men nu ook volop bezig met de klantenbinding en de Surinaamse consument

overtuigen van de waarde van het Surinaams product. Maar los van het promoten van

het Surinaams product, zorg SAB in tegenstelling tot de “goedkope import concurrent”,

ook voor een sociaal maatschappelijke betrokkenheid. Zo kregen bezoekers op het

laatstgehouden SAB evenement een sms waarin werd geadviseerd om voorzichtig te

rijden en liever een ander te laten rijden als men drank op had. Zo zullen er meer

campagnes volgen om de betrokkenheid met het Surinaamse publiek te intensiveren.

Tot slot

Roepesh Hari bedankt voor zijn aanwezigheid, is blij met zo een programma en nodigt

alle jonge (startende) ondernemers vanaf 15 jaar uit voor de ondernemersmarathon van

YENS die gehouden wordt op 25 en 26 juni a.s.. Meer info via de facebook van YENS

(Young Entrepeneurs Network Suriname).

Ook Marvin Pollack bedankt en geeft m.n. de startende ondernemers een extra boots

om zich positief op te stellen, kwaliteit te leveren en ten alle tijden creatief te zijn!

Daarnaast doet hij een beroep op de consument om het Surinaamse product extra te

waarderen .

14

Stand van zaken K’Saba Fair

Zoals afgesproken houden wij u elke week op de hoogte van de ontwikkelingen rondom

de K‟saba fair die in augustus zal plaatsvinden. Volgens de heer Guno Zinhagel wordt

momenteel een inventarisatie gedaan naar de trainingen die nodig zijn voor de lokale

producenten en -verkopers om hun product zo goed mogelijk te presenteren. Volgende

uitzending een volledig verslag hierover.

15

Aflevering 4 :Thema: Branches en Vergunningen 14 juni 2011

Zowel via IntEnt Suriname als SPWE kunnen (startende) ondernemers trainingen volgen. Waar IntEnt Suriname zich richt op MKB ondernemers, richt SPWE zich voornamelijk op Micro-ondernemers. Bij de IntEnt Suriname training wordt bij de module: “ Orientatie op het Ondernemerschap” kort ingegaan op de diverse branches/sectoren en type bedrijven. Gedurende het begeleidingstraject gaat de ondernemer in spe op onderzoek uit om na te gaan welke vergunningen hij/zij nodig heeft.

Kenneth Woei A Tsoi Ewald Ceder Directeur IntEnt Suriname Directeur SPWE

De ham vraag is : Wat zijn branches en welke branches doen het goed in Suriname? Welke vergunningen heeft een ondernemer nodig ? En waar is men terecht voor vergunningen?

Branche:= 1)Afdeling 2) Bedrijfstak 3) Beroepsgroep 4) Handelstak 5) Tak 6) Tak van handel 7) Vak

Wat zegt ons publiek op straat?

Het Mi Egi Sani Promoteam (Imar Leysner, Rogier de la Fuente, Joey Raymann en Leon Delchot) is met deze vragen op pad gegaan om de mening van de mensen op straat te horen. Zij bezochten wederom het centrum van Paramaribo City.

Branches Volgens het publiek op straat kan een branche een afdeling zijn of een vakgebied waarin een ondernemer opereert. Ook werd gezegd dat het moment dat er sprake is van een producent vs een consument er een branche mee gepaard gaat.

De branches die het volgens het publiek goed doen zijn

de horeca (m.n. eetgelegenheden, omdat de Surinamer van eten houdt)

autobranche (gezien het aantal auto‟s en de service die hiervoor nodig is)

kleding (de Surinamer wordt betiteld als modieus)

de winkelbranche (gezien de vele supermarkten die er in Suriname gevestigd zijn)

Maar ook de: Cambio‟s (geldwisselkantoren), de mijnbouw, de oliebranche, de goudwinning en de landbouw

16

Vergunningen De vergunningen die men nodig heeft zijn afhankelijk van de bedrijfssoort die de ondernemer wilt opstarten. Zo zal een winkelier die alcohol wilt verkopen een gedestilleerd vergunning moeten hebben. Of ook parkeervergunningen als men gebruik wilt maken van een parkeerterrein op de openbare weg. Vergunningen kunnen - volgens het publiek op straat - worden aangevraagd via Ministerie van Handel en Industrie (HI) en via de Districtscommissaris (DC). Echter met het nieuw vergunningenbeleid in Suriname komt waarschijnlijk de aanvraag via de DC te vervallen.

Onze experts over Branches en Vergunningen

Onze expert van de dag was Minister Michael Miskin-Ministerie van Handel en Industrie.

Mevrouw Naomi Banel (Kamer van Koophandel en Fabrieken) zou als expert aanwezig zijn, maar was helaas wegens ziekte verhinderd. Ook de minister vond dat jammer omdat mevrouw Banel vanuit haar ervaring bij de KKF veel meer informatie zou kunnen verschaffen over de praktijksituatie. Vooraf aan het programma hebben we wel met mevrouw Banel afgestemd en zij zal alsnog in 1 van onze uitzendingen het 1 en ander toelichten.

Geen branches maar sectoren Minister Miskin gaf aan dat in Suriname niet van branches wordt gesproken maar van sectoren. De sectoren zijn veelal gericht op vakgebieden en als zodanig opgenomen in het Handelsregister.

Geen Nieuw Beleid maar wijziging in het vergunningenbeleid Daarnaast betreft het niet een NIEUW vergunningenbeleid, maar gaat het om een aanpassing/wijziging op het huidig vergunningbeleid.

Momenteel is het aantal vergunningplichtige bedrijven teruggebracht naar 26 (zie hiervoor www.minhi.gov.sr ) Dit houdt in dat gemiddeld voor zo een 90 sectoren die voorheen vergunningplichtig waren, de vergunningplicht is afgeschaft. Dit vermakkelijkt voor veel ondernemers de start van een bedrijf. Een niet-vergunningplichtig bedrijf kan in principe na de registratie bij KKF namelijk per direct met de bedrijfsvoering starten.

17

Een vergunningplichtig bedrijf moet eerst over zijn vergunningen beschikken alvorens formeel met de bedrijfsvoering te kunnen starten. Maar ook hier is een verbeterslag ingevoerd. De periode - voor derden- om bezwaar aan te tekenen is teruggebracht naar 10 dagen, waarbij het streven - om binnen 35 dagen een vergunning te kunnen verstrekken aan de aanvrager - eerder haalbaar is. In het verleden waren hier soms wachttijden van 5-6 maanden uitlopend tot extreme gevallen van wel 3 jaar alvorens een vergunning verstrekt kon worden.

Vergunningen via de DC T.a.v. de rol van het districtscommissariaat zegt de minister dat deze met de huidige wijziging in het vergunningenbeleid absoluut niet is komen te vervallen. De winkelvergunningen die eerder via de DC‟s moesten worden aangevraagd zijn nu inderdaad ondergebracht bij het Ministerie van HI. Maar als het gaat om o.a. hinderwet, eetgelagen en openbare vermakelijkheden, alsook busvergunningen, visvergunningen en het plaatsen van banners moet men zich nog steeds wenden tot de districts-commissaris.

De Minister wijst er met nadruk op dat startende ondernemers zich vooraf moeten laten informeren over de benodigde vergunningen. Hiervoor kan men terecht via de website van het ministerie HI: www.minhi.gov.sr of bellen naar het ministerie, het districts-commissariaat of de KKF. Alsook t‟ Kruispunt (mogelijk op te vragen via het Kabinet van de President) alwaar deze wetswijzigingen zijn opgenomen, kan geraadpleegd worden.

Bij het raadplegen van de website van het ministerie krijgt men ook een beter beeld waarvoor men alhier terecht is. Dit is zeker een aanrader, gezien het feit dat het publiek vaak denkt dat dit ministerie verantwoordelijk is voor vele zaken die absoluut niet vallen onder toezicht van dit departement.

De komende periode zal zal op beleidsniveau tevens hard gewerkt worden aan de consumentenbeschermingswet en de mededingingswet. Toch meent de minister dat de verantwoordelijkheid ook bij de consument ligt. De consument moet bijv. bij constatering van mogelijke onrechtmatige prijsverhoging dit melden bij de ECD (Economische Controle Dienst van Minsiterie HI) . Zo kan gecontroleerd worden of de ondernemer/winkelier zich houdt aan de wettelijk vastgestelde winstmarge. Daarnaast meent de minister dat de dienst BOG (Bureau voor Openbare Gezondheid) danig verstrekt dient te worden om intensiever te worden ingezet ter verbetering van de kwailiteitscontrole.

18

SPWE aan het woord

Tijdens de uitzending werd zoals afgesproken gebeld door de heer Guno Zinhagel (beleidsadviseur SPWE). Zinhagel ging voornamelijk in op de ontwikkelingen rondom de K‟saba Fair (intiatiefnemers IntEnt Suriname, ReViBa en SPWE). Deze beurs zal plaatsvinden op 29, 30 en 31 juli 2011, te Para. Volgende week start de training van de zo een 25 producenten/verkopers. Zij zullen worden getraind in kwaliteitsverbetering van het product, klantvriendelijkheid , hygiene en zo meer.

Gedurende de fair, waar ook gemikt wordt op de aanwezige toeristen, zullen naast kassiri kasripo, chips ook de diverse productvarianten van kassave worden gepresenteerd, z.a. kassave-roti, kassave-casino(brood), kassave-puntjes etc. Met deze fair wordt beoogd de economische ontwikkeling van het district Para een boost te geven, alsook een stimulans voor de jonge Paranen om zich op eigen grondgebied verder te ontwikkelen.

Heer Zinhagel gaf aan dat er nog heel veel achter de schermen gebeurt en dat de organisatie nog veel in petto heeft. In de komende uitzending komen wij hierop terug en mogelijk zullen wij ook gesprekken aangaan met de Paraanse/inheemse producenten/verkopers.

Innovatief Gedurende de Fair, waar ook gemikt wordt op de aanwezige toeristen in die periode, zullen naast kassiri, kasripo, chips ook de diverse productvarianten van kassave worden gepresenteerd, z.a. kassave-roti, kassave-casino(brood), kassave-puntjes etc.

Economische gebiedsontwikkeling en stimulans voor jongeren Met deze fair wordt beoogd de economische ontwikkeling van het district Para een boost te geven, alsook een stimulans voor de jonge Paranen om zich op eigen grondgebied verder te ontwikkelen.

Heer Zinhagel gaf aan dat er nog heel veel achter de schermen gebeurt en dat de organisatie nog veel in petto heeft. In de komende uitzending komen wij hierop terug en mogelijk zullen wij ook gesprekken aangaan met de Paraanse/inheemse producenten/verkopers.

19

Vragen aan de experts

Een beller vroeg of er een vergunning nodig was voor het starten van een CD shop.

Voor zover de minister kon opmaken uit het overzicht zou er voor deze sector geen vergunning nodig zijn. Echter adviseert de minister om alsnog te bellen naar het ministerie. Mocht voor een cd shop bijv. een winkelvergunning nodig zijn, dient de ondernemer deze vergunning wel aan te vragen.

Als voorbeeld ging de minister in op het wel of niet vergunningplichtig zijn van een cybercafe. Volgens het overzicht valt deze sector onder de niet-vergunningplichtige bedrijven en zou de ondernemer dus na inschrijving bij de KKF direct van start kunnen gaan. Echter is registratie bij TAS (Telecommunicatie Autoriteit Suriname) verplicht voor deze sector. Daarom is en blijft het raadzaam om zich vooraf goed te laten informeren.

Op naar Aflevering 5 .....

Pro

mo

Tea

m M

i Egi

San

i

20

Aflevering 5:Thema: Inkoop- en Logistiek processen 21 juni 2011

Zowel via IntEnt Suriname als SPWE kunnen (startende) ondernemers trainingen volgen op het gebied van Inkoop-en logistiek processen. Waar IntEnt Suriname zich richt op MKB ondernemers, richt SPWE zich voornamelijk op Micro-ondernemers.

De ham vraag is : Wat zijn inkooprocessen en waarop moet men hierbij op letten? Wat zijn logistiek processen en waarom zijn deze van belang voor de ondernemer?

Wat zegt ons publiek op straat?

Het Mi Egi Sani Promoteam (Joey Raymann en Leon Delchot) ging met deze vragen op pad om de mening van de mensen op straat te horen. Zij bezochten wederom de Hermitage Mall.

Inkoopprocessen Volgens het publiek op straat gaat het bij inkoopprocesen om alle processen rondom de inkopen van een ondernemer. De ondernemer dient hierbij te letten op de juiste kwaliteit tegen een goede prijs. Ook de leveringsvoorwaarden zijn belangrijk.

Logistieke processen Een groot deel van het publiek ip straat had geen idee wat het begrip “ Logistiek processen “ inhield. Degenen die het wel wisten, gaven aan dat het hierbij ging om de processen vanaf de levering van de ingekochte producten (half/eind fabrikaten) tot aan het moment dat het product bij de consument en/of klant terechtkomt. Hierbij moet men denken aan transport, opslag, goederenstroom, ook de juiste mensen op de juiste plek, eigenlijk de stroom van diverse processen die door het bedrif heen voeren.

Onze experts over Inkoop-en logistieke processen

Onze experts van de dag waren Karin Refos (Managing director van Stasinternational) en Herman Roberts (mede-eigenaar van Jomi cosmetics en beautycenter) .

21

Inkoop en- logistieke processen bij een productiebedrijf

Waar het bij Jomi cosmetics om de traditionele logistieke processen binnen de productiesssector gaat , draait het bij stasinterenational om de niet minder belangrijke logistiek processen binnen de dienstverlening.

Heer Roberts ging in op 2 soorten inkoopprocessen nl. de producten (z.a. verpakkingsmateriaal) waarbij men genoodzaakt is deze te importeren en de inkopen uit Suriname zelf (fruit, kruiden en overige grondstoffen uit m.n. het binnenland van Suriname). De lokale producten worden veelal aan huis geleverd, alwaar de verwerking naar eindproducten kan plaatsvinden. Om de logistieke kosten te ontlasten hebben de Roberts een verwerkingsunit opgezet te Powakka. Zo vinden de verwerking en de verpakkking incl. de opslag plaats op dezelfde plek waar de grondstoffen (fruit) worden verkregen. De Roberts zijn hier heel trots op , maar ook op hun hieuwe opdracht om de miniatuurzeepjes te maken voor 1 van de grootste hotels van Suriname.

Inkoop-en logistiek processen bij een dienstverlenend bedrijf Ook bij een dienstverlenende bedrijf komen er inkoop-en logistieke processen bijkijken. Refos verwijst naar een tal van grote bedrijven waar haar branding company zich mee heeft beziggehouden. De klant komt nl. met een opdracht naar het bedrijf, de opdracht wordt geanalyseerd, een belangrijke schakel in dit proces is de Art Director die voorals nog vanuit het buitenland opereert. Zodra de uitvoering van start gaat en de juiste personen worden hierop ingezet en in dien nodig worden deze ingehuurd (ingekocht). De traffic control vindt vanuit stasinternatiol zelf plaats. Mename het verzorgen van grote evenmenten z.a. de branding by event tijdens het vijfjarig jublieum van de Volksmuziek school welk onlangs in de Kathedraal werd gevierd, geven een goed beeld van de logistieke processen binnen de traffic control. De juiste mensen voor de juiste jobs, de kinderen, de versnaperingen , de uitnodigen die de deur uitmoeten, de wegsafluiting het invliegen van experts enz.

Ondernemer aan het woord

Tijdens de uitzending kregen we zoals vooraf afgesproken een telefoontje van de eigenaren van Fruitchop, Melvin en Sorona Nortan. Ook deze ondernemers gingen in op de kwaliteitseisen bij de inkooprocessen.

22

Fruitchop is een jong bedrijf dat vers, gesneden fruit in vooralsnog doorzichtige hamburgerbakjes aan bedrijven en particulieren levert. De marketing en promotie wordt door mevrouw Nortan zelf gedaan.. Als communicatieexpert kent ze de kneepjes van het vak. Haar strategie voor nu is om vooral low-budget te werken en geburik te maken van mailverkeer en mond op mond reclame.

Het verschil tussen Suriname en haar geboorteland Grenada – op het gebied van marketing- zit vooral in het doen van een gedegen marktonderzoek vooraf. In Suriname is men eerder geneigd om te starten met een onderneming alvorens een marktverkenning of - onderzoek te doen. Toch raadt zij elke startende ondernemer aan om dit wel te doen.

SuriSamen aan het woord Op 25 juni a.s. vindt in Nickerie de SuriSamen ondernemersdag plaats. De organisatie ligt in handen van het Jongerensecretariaat C-47 i.s.m. IntEnt Suriname en SPWE. Het doel is om het ondernemerschap in de districten Nickerie en Coronie (incl.Wageningen) te vergroten , in het bijzonder bij de jongeren van deze districten. Diverse ondernemers uit Paramaribo en Nickerie zullen hier een "infostand" hebben. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om middels een speedinfosessie met diverse specialisten in gesprek te gaan.

Dit event vindt plaats van 10-13 uur op het terrein van het Bestuurs Informatie Centrum. Het geheel zal muzikaal worden opgevrolijkt door DJ Pukkie (Nickerie) en niemand anders dan Splashmaster DJ Gilly (Paramaribo), die op deze ondernemersdag zijn nieuwste Sranan Taki cd zal launchen

23

Vragen aan de experts:

Een beller vroeg of er een vergunning nodig was voor het starten van een CD shop.

Voor zover de minister kon opmaken uit het overzicht zou er voor deze sector geen vergunning nodig zijn. Echter adviseert de minister om alsnog te bellen naar het ministerie. Mocht voor een cd shop bijv. een winkelvergunning nodig zijn, dient de ondernemer deze vergunning wel aan te vragen. Als voorbeeld ging de minister in op het wel of niet vergunningsplichtig zijn van een cybercafe. Volgens het overzicht valt deze sector onder de niet-vergunningplichtige bedrijven en zou de ondernemer dus na inschrijving bij de KKF direct van start kunnen gaan. Echter is registratie bij TAS (Telecommunicatie Autoriteit Suriname) verplicht voor deze sector. Daarom is en blijft het raadzaam om zich vooraf goed te laten informeren.

Vragen aan de experts:

Op naar Aflevering 6 .....

Volgende week weer een pakket aangeboden door Jomi cosmetics. Ook iets winnen?

Bel 438979: Dinsdag 21 juni -a.s. Thema: Personeel & Organisatie

24

Aflevering 6 :Thema: Personeel en Organisatie 28 juni 2011

Zowel via IntEnt Suriname als SPWE kunnen (startende) ondernemers trainingen volgen op het gebied van personeel & Organisatie. Waar IntEnt Suriname zich richt op MKB ondernemers, richt SPWE zich voornamelijk op Micro-ondernemers.

De ham vraag is : is het terecht dat ondernemers klagen over Surinaams personeel? Wordt Surinaams personeel wel voldoende gewaardeerd? Hoe kunnen we de personele aanpak verbeteren?

Wat zegt ons publiek op straat? Het Mi Egi Sani Promoteam (Joey Raymann en Leon Delchot) ging met deze vragen op pad om de mening van de mensen op straat te horen. Zij bezochten Paramaribo Noord en de Maretraite Mall.

Volgens het publiek op straat is er zowel van de kant van de ondernemer als die van het personeel wel wat te zeggen. Inderdaad is de attitude van Surinaams personeel niet altijd correct, maar daartegenover komt het ook vaak voor dat het personeel niet gewaardeerd wordt, zelf niet met een schouderklopje op zn tijd. Menigeen vindt de lonen laag, anderen zijn de mening toegedaan dat wanneer het personeel zich goed inzet hij/zij hier ook de waardering voor zal krijgen. Als oplossing noemt men betere lonen, betere communicatie tussen werkgever en werknemer en het inzetten van controle-mechanismen. Ook scholing speelt een belangrijke rol.

Onze experts over Personeel en Organisatie

Onze experts van de dag waren Marjorie Steffens [Secretaris van het Jongeren Secretariaat C47], Hortence Deekman [Directeur Flexible Uitzendbureau] en Levina Schullen-de Lange [Trainer bij Bendt Training en Consultancy].

25

Personeel moet zijn Rechten kennen – Jongeren Secretariaat C47 – Marjorie Steffens

Steffens kan zich wel vinden in de uitspraak over ondergewaardeerd personeel. Echter geeft zij aan dat werknemers hun rechten en plichten moeten kennen. Steffens adviseert werknemers vooral om zich te verenigen. In kleine bedrijven is dat uiteraard moeilijker. Surinaamse medewerkers hebben ook te kampen met het fenomeen “ Broodvrees” (bang om hun baan te kwijt te raken). Maar Steffens geeft hierbij aan dat een werkgever niet zomaar een personeelslid mag ontslaan. Dit is opgenomen in de Arbeidswet. Voor meer informatie kan men hiervoor terecht bij het Ministerie van ATM. Over de lonen meldt Steffens dat het inderdaad zo is dat een werknemer naar willekeur mag bepalen hoeveel hij/zij aan loon per medewerker uitgeeft, er is namelijk nog steeds geen minimumloon vastgesteld. Bij grotere bedrijven - waar personeel verenigd is - kan middels de vakbondorganisaties/CAO onderhandelingen wel hierin bemiddeld worden. Daarom kiezen veel werknemers voor grote bedrijven, alwaar volgens hun de zaken beter zijn geregeld. Voor de zelfstandige ondernemer werkt dat belemmerend in de personeelswerving. Het Jongeren Secretariaat heeft zich ten doel gesteld om in het bijzonder jongeren te informeren over hun arbeidspositie, alsmede het stimuleren van ondernemerschap onder de jongeren. Met laatstgenoemde wordt ook een stimulans gegeven aan het creeeren van werkgelegenheid.

Uitzendkrachten: een uitkomst voor ondernemer en werknemer – Flexible Uitzendbureau – Hortence Deekman

Deekman geeft aan dat steeds meer jongeren er voor kiezen om eerst via een uitzendbureau te werken alvorens een vaste baan te zoeken. Hierdoor kunnen ze ervaring opdoen binnen diverse organisaties en bedrijfstakken, ze zijn niet direct gebonden en kunnen zo geld sparen voor studie of overige zaken. Er zijn zo een 11000 uitzendkrachten geregistreerd bij dit uitzendbureau dat mogelijkheden biedt om ondernemers te voorzien van personeel dat inzetbaar is in diverse branches/sectoren. De ondernemers kiezen voor dit uitzendbureau vanwege de service. Uitzendkrachten worden vooraf geselecteerd en goed gescreend. Dit hoeft de ondernemer dan niet meer te doen. Vooral in tijden van fluctuaties, waarbij ondernemers zich nog niet willen comitteren aan vast personeel biedt uitzendpersoneel een goede uitkomst. Vooralsnog worden de uitzendkrachten nog niet getrained (in een later stadium zal dit wel gebeuren), maar ze worden wel goed geadviseerd over hun werkhouding , hun inzet en wat er van hen wordt verwacht. Deekman meent dat over het algemeen de Surinamer wel vriendelijk is, maar dat er nog hard gewerkt moet worden aan het klantvriendelijke. Daarnaast is het een feit dat werkgevers/ondernemers vaak geschoold personeel zoeken met de nodige ervaring. Menig “geschoold” uitzendkracht komt binnen en hoopt dan direct een passende positie te vinden. Dat is niet mogelijk. Eerst zal er ervaring moeten worden opgedaan. Deekman meent dat jongeren wel degelijk de mogelijkheid hebben om van jongsafaan ervaring op te doen, men moet leren klein en eerder te beginnen om arbeidservaring op te doen. Dit zal dan ook van huis uit gestimuleerd moeten worden.

26

Investeren in personeel stopt niet bij training – Bendt Training en Consultancy – Levina Schullen-de Lange

Volgens Schullen spreken veel bedrijven over Human Resource Management, terwijl er slechts sprake is van afhandeling van Personele Zaken (zoals het vroeger ook genoemd werd). Human resource Mangement is veel meer dan dat, het is investeren in de ontwikkeling van je personeel met als doel de ontwikkeling van je eigen onderneming. Training is een eerste stap, maar hier stopt het niet bij. Long term coaching , loopbaanbegeleiding gekopppeld aan consequent voeren van beoordelingsgesprekken zijn van nog groter belang om de ontwikkeling van het personeel te bevorderen en om het personeel gemotiveerd te houden. Echter is de positie waarin zo een HRM afdeling verkeerd vaak ongunstig. Men moet hier opkomen voor de belangen van het personeel, maar heeft zelf ook een staffunctie. Mocht bijvoorbeeld een jonge HRM manager worden aangetrokken, zal het niet makkleijk zijn voor deze of gene om de strijd tegen een (reeds lang aanzittende) directie aan te binden in het belang van het overig personeel. Voor wat betreft personeel is Schullen de mening toegedaan dat kennis en ervaring inderdaad belangrijk zijn, maar veel belangrijker is de attitude, de normen en de waarden van zo een personeelslid. Hier moet een ondernemer ook opletten bij het werven van nieuw personeel. Nog liever iemand met iets minder ervaring en kennis, maar met de juiste drive.

Terugblik SuriSamen, Ondernemersdag te Nw. Nickerie 25 juni jl. Een evaluatie van deze dag is binnenkort te lezen op de Facebook Pagina van het JongerenSecretariaat C47. In afwachting hierop, mogen jongeren die meer willen weten over een DJ als ondernemer zich nu alvast via onze Facebook pagina : www.facebook.com/mi.egi.sani ,opgeven voor een DJ-ondernemers-workshop verzorgd door niemand anders dan SPLASHMASTER DJ Gilly. Dit traject komt voort uit een samenwerking tussen IntEnt Suriname, SPWE en het Jongeren Secretariaat C47. Wees er snel bij , VOL=VOL

27

K’saba Fair

Sherida Mormon -Business Consultant Innovation en Creation – gaat uitvoerig in op de trainingen die afgelopen weekend zijn gehouden. Hierbij zijn de deelnemers van de K‟saba Fair (verbouwers, producenten en verkopers) getrained in m.n. verpakkingsmethoden, creativiteit en innovatie en last but not least; klantvriendelijkheid.

Volgens Mormon was het werkelijk een lust voor het oog om gedurende de training – deels verzorgd door Marvin Pollack – de gehele afwachtende houding van de deelnemers te zien veranderen in een enthousiaste houding vol creatieve ideeen. Dosi gevuld met gehakt, variaties op de Kassiri en ga zo maar door.

De verpakking werd vergeleken met de eigen kledingstijl. Indien men de straat op gaat, wilt men er graag goed uitzien, een betere uitstraling. Zo is het ook met de verpakking van de producten. Een betere uitstraling zorgt voor verhoogde verkoopwaarde. Ook het belang van klantvriendelijkheid werd goed naar voren gebracht. De komende periode gebeurt er nog van alles i.s.m. IntEnt Suriname, SPWE, Reviba en het Ministerie van Handel en Industrie. Na de Fair zal met een selecte groep verder worden gewerkt. Er wordt reeds gesproken over de mogelijkheid om met deze groep naar Trinidad te gaan.

Meer over de K‟saba Fair in de volgende uitzending.

Op naar Aflevering 7 .....

Volgende week weer een pakket aangeboden door Jomi cosmetics. Ook iets winnen?

Bel 438979: Dinsdag 5 juli -a.s. Thema: Financieel - Belastingen

28

29

Aflevering 7 :Thema: Financieel 5 juli 2011

Zowel via IntEnt Suriname als SPWE kunnen (startende) ondernemers trainingen volgen op het gebied van Finance. Waar IntEnt Suriname zich richt op MKB ondernemers, richt SPWE zich voornamelijk op Micro-ondernemers.

De ham vraag is : Hoe komt u aan startkapitaal? Zijn de Surinaamse banken ondernemersvriendelijk? Welke soorten belasting moet een ondernemer betalen?

Facebook reacties Onze Facebook - vrienden hebben volop gereageerd op de vraag: Hoe komt men aan startkapitaal?

De meesten zijn de mening toegedaan dat een ondernemer klein moet starten, zelf moet sparen en bij uitbreiding de externe investeerders, fondsen, partners en/of commerciele banken moet raadplegen/inschakelen. Een eigen vermogen is om de bank te overtuigen dat je als ondernemer ook bereid bent , en voldoende in je zaak gelooft om hierin te investeren. Ook het hebben van een goed bedrijfsplan blijkt een vereiste. Anderen vonden dat de rentetarieven vrij hoog liggen bij de commerciele banken en dat het hebben van een onderpand vaak een struikelblok is.

Wat zegt ons publiek op straat? Het Mi Egi Sani Promoteam (Joey Raymann en Leon Delchot) ging met deze vragen op pad om de mening van de mensen op straat te horen. Zij bezochten Paramaribo Noord en de Maretraite Mall.

Het Surinaams publiek over de Surinaamse banken Als topbank kwam vooral de DSB naar voren vanwege de stabiliteit, het vertrouwde en de mogelijkheden. Ook de RBTT en de Hakrinbank werder vaak genoemd als bank waar men graag zaken meedoet. Deze 3 banken beschikken ook allen over een MKB - ondernemers loket. GODO zag men vooral als DE BANK voor de kleine man. FINA bank vanwege de flexible openingstijden. Maar ook de Landbouwbank en de Surinaamse PostSpaarbank werden genoemd.

De rentetarieven vond men over het algemeen hoog, vooral voor de startende ondernemers. 1 van de geinterviewde kon zich wel vinden in de rentetarieven van de banken als commerciele instelling die ook winst moet maken, maar begreep ook dat het voor startende ondernemers een drempel vormt. Menigeen gaf aan dat de banken meer promotie moeten maken over de voordelen die zij aanbieden. Ook voor wat betreft de startende ondernemers.

Naast de aflossingen via de bank , zal een ondernemer ook een financiele afdracht moeten doen aan de Dienst der Belastingen.

30

Het publiek op straat over Belastingen Bekend zijn vooral de loonbeslating, accijns, omzetbelasting, en wegenbelasting. Volgens het publiek op straat is het wel belangrijk om je belastingen te voeldoen, omdat de overheid dit geld weer kan investeren in aanleg en onderhoud van wegen, voorzieningen voor onze ouderen en onze jeugd, betalen van de ministers etc. Toch waren er een aantal mensen die niet wisten waarom het nodig is om belasting te betalen.

De meesten vonden het niet terecht dat men bang moest zijn om als startende ondernemer belastingafdracht te doen. Het is logisch dat er een percentage van de winst moet worden afgestaan. Een enkeling begreep wel dat het voor startende ondernemers moeilijk kan zijn. Daarnaast vroeg men zich af of de gelden verkregen uit de belastingafdrachten inderdaad nuttig werden besteed door de overheid.

Als tip gaven de mensen op straat dat het belastinkorps moest uitbreiden, meer controleurs het veld op, maar ook mensen het veld op om na te gaan wat de knelpunten van de startende ondernemers zijn opdat hier maatregelen, wetswijzigingen op kunnen worden doorgevoerd. Zoals belastingvrijstelling voor startende ondernemers in de beginfase van hun bedrijfsvoering.

Onze experts over mogelijkheden bij de bank

Onze experts van de dag waren Andre Misiekaba sr. [Directeur Spaar & Krediet Cooperatie De Schakel, Ulrich Zeefal [Loan officer Spaar & Krediet Cooperatie De Schakel] Marilyn Fung A Loi [relatie Manager GODO] en Marcel Persad [Belastingadviseur bij BDO].

Fung A Loi gaf aan dat directeur Vijzelman heel graag had deelgenomen aan het programma, maar wegens andere verplichtingen niet kon op dit tijdstip. Misiekaba had speciaal 1 van zijn Loan Officers meegenomen, omdat hij de mening is toegedaan dat jong van "oud" moet leren.-

Beide financiele instellingen zijn voornamelijk gespecialiseerd in het verstrekken van micro-kredieten.

Echter De Schakel is sec een Spaar & Krediet cooperatie en GODO vervult sinds enige tijd ook een bankfunctie. Misiekaba gaf vol trots aan dat van alle zijn financiele instellingen, de Schakel de hoogste spaarrente aanbiedt. Fung A Loi gaf trots aan dat van alle bankinstellingen GODO de hoogste spaarrente aanbiedt.

31

Beiden beamden dat een onderpand inderdaad een vereiste is om lening verstrekt te krijgen. Volgens Misiekaba is dat noodzakelijk. Het verstrekken van microkredieten is bij uitstek risicovoller dan overige krediet verstrekkingen. Met een onderpand wordt een bepaalde terugbetaal garantie gewaarborgd. Bij de Schakel is het bij uitzondering mogelijk dat een ondernemer zonder een onderpand een krediet verstrekt krijgt. Maar dan moet er wel reeds een vertrouwensband zijn opgebouwd.

T.a.v de rente tarieven gaven zowel Fung A Loi als Misiekaba aan dat de percentages een enigszins vertekend beeld geven. Bij de grotere banken zijn de rentepercentages inderdaad lager, maar de consument moet bij het vergelijken niet vragen om de rentepercentages, maar meer nog om de berekeningen hierachter en het geen men inderdaad moet terugbetalen.

Zeefal als Loan-Officer [vergelijkbaar met de Relatiemanager] ging in op de procedures bij het aanvragen van een lening. Verder gaf hij aan dat de cooperatie steeds pro actiever wordt. Het is niet meer wachten tot de klant naar de instelling komt, maar de loan officers gaan nu ook de straat op. Op zoek naar potentiele klanten. Het publiek op straat is dit nog niet gewend, maar hiermee wordt getracht de producten die de Schakel aanbiedt meer onder de aandacht van de consument/ondernemer te brengen. Bij micro-kredieten gaat het vaak om leningen tot een bedrag van srd 6000,-

In samenwerking met andere instellingen en/of overheidsbemoeienis is het voor deze financiele instellingen mogelijk om ook andere voordelige producten aan te bieden. Zoals het huizenbouw traject bij de Schakel, waar slechts een rentepercentage van 6% wordt gehanteerd.

Ook GODO zal binnenkort met een nieuw product op de markt komen, dat horen wij over 2 weken. Bij GODO is momenteel de 12% regeling van kracht. Ook de 7% regeling is nog in tact, maar mogelijk niet altijd operationeel omdat dit te maken heeft met de vrije tegoeden waaruit geput moet worden.

Onze experts over belasting Persad gaf aan dat het betalen van belastingen een plicht is waar iedereen – dus ook de ondernemer – aan moet voldoen. Het niet betalen van belastingen heeft verregaande gevolgen.

Het hoeft niet per direct, maar zodra te belastingdienst erachter komt dat een ondernemer verzaakt heeft zijn/haar belastingen te betalen, zal terugvordering plaatsvinden. Naast de terugvordering kan er tevens een boete worden opgelegd. Ook kan er worden overgegaan tot het vorderen van rente over de periode dat de ondernemer niet aan zijn betalingsverplichting heeft voldaan. Want in principe heeft de ondernemer het geld in de onrechtmatige periode “ geleend” van de belastingdienst.

De belastingdienst hanteert hierbij een rentepercentage veel hoger dan alle financiele instellingen, t..w. 22%. Dus wijzer is om als startende ondernemer, evanals ieder burger aan uw belastingverplichting te voldoen.

32

Volgens Persad draait het voornamelijk om een goede boekhouding vanaf de start. Wanneer er geen winsten zijn gemaakt – wat vrij normaal is in de eerste jaren van de bedrijfsvoering – hoeft de ondernemer ook geen belasting te betalen. Belasting wordt namelijk betaald over de gemaakte winst. Daarnaast zijn er ook vrijstellingen voor bepaalde ondernemerszaken z.a. opgenomen in de Investeringswet.

K’saba Fair De heer Guno Zinhagel [beleidsaviseur SPWE] gaf telefonisch aan dat de ontwikkelingen rondom de K‟saba Fair voorspoedig verlopen. De trainingen zijn goed ontvangen, de mensen zijn enthousiast en er klaar voor. Nu worden er afspraken gemaakt voor het verdere proces tot aan de Fair toe. Binnenkort zult u via diverse mediakanalen op de hoogte worden gehouden. Dus houdt dit in de gaten! Ook het aantrekken van toeristen, het uitzetten van busroutes wordt de komende tijd hard aangewerkt.

Meer over de K‟saba Fair in de volgende uitzending.

33

Aflevering 8 :Thema: Certificering 12 juli 2011

Radioprogramma Mi Egi Sani...... Ondernemen begint hier

Een productie van IntEnt Suriname en Stichting Productieve WerkEenheden (SPWE) van het Ministerie ATM. Elke dinsdag van 16.00-17.00 uur via RP the HOT one – 89.7 FM

Aflevering 8 :Thema: Certificering

Zowel via IntEnt Suriname als SPWE kunnen (startende) ondernemers trainingen volgen. Waar IntEnt Suriname zich richt op MKB ondernemers, richt SPWE zich voornamelijk op Micro-ondernemers.

De hamvraag is : Wat is certificering? Het belang van certificering voor een bedrijf?

Onze Facebook vrienden hebben ook geregageerd:

Certificering is – zoals vermeld door een Mi Egi Sani FB-Friend- niets anders dan dat het bedrijf voldoet aan de internationale eisen/standaarden die gesteld worden door Nederland en Europa. Echter het beeld wordt geschept dat certificering in Suriname veelal gebeurt via organisaties uit Nederland. De zorg wordt uitgesproken of deze organisaties vooraf goed gescreened worden en of zij inderdaad bevoegd zijn om bedrijven te certificeren.

Wat zegt ons publiek op straat?

Het Mi Egi Sani Promoteam (Joey Raymann en Leon Delchot) ging met deze vragen op pad om de mening van de mensen op straat te horen. Zij bezochten Paramaribo –Centrum en de Maretraite Mall.

Het Surinaams publiek over certificering:

Opvallend was dat het overgrote deel van het Surinaams publiek niet of nauwelijks bekend is met certificering. Een enkeling was de mening toegedaan dat zij wel wisten wat dit betekent, maar kon het niet juist verwoorden. Slechts 1 van de geinterviewden kon aangeven dat het hier gaat om richtlijnen waardoor het product aan bepaalde standaarden voldoet. Bekend zijn vooral de diverse ISO certificeringen.

Op één na gaven alle geinterviewden aan dat zij eerder bij een gecertificeerd bedrijf , dan bij een niet-gecertificeerd bedrijf hun aankopen zouden doen. Men gaat ervan uit dat een gecertificeerd bedrijf een garantie geeft voor kwaliteitsproducten.

34

Onze experts over Certificering

Onze experts van de dag waren Remy Grauwde [Directeur van het Surinaams Bureau voor Standaarden-SBS] en Enid Bergval [Zelfstandig ondernemer/consultant in Kwaliteits – en Milieumanagement]

Bergval gaf om te beginnen aan dat kwaliteit een relatief begrip is. Kwaliteit is afhankelijk van het verwachtingspatroon van de klant voor een bepaald product of een bepaalde dienst. D.w.z. dat de consument (vraag) de kwaliteitsfactor bepaalt/beinvloedt. Verder gaf zij aan dat veel bedrijven overgaan tot certificering omdat de consument steeds kritischer wordt, daarnaast wordt hiermee het internationaal handelsverkeer mogelijk gemaakt. Internationale handelspartners eisen vaak dat het bedrijf waarmee zij zaken doen ook internationaal gecertificeerd is. De meeste bekende zijn de diverse ISO certificeringen en de HACCP.

ISO is een internationale certificering vanuit Nederland. Er zijn ook internationale certifceringen vanuit de Amerika‟s en het Caraibisch gebied, maar er is voor ISO gekozen vanwege de taalbarriere t.o.v. de landen in de regio. Onze voertaal is immers Nederlands.

Bedrijven die zich willen certificeren maken veelal gebruik van Surinaamse adviesbureaus die hen begeleiden bij het in kaart brengen van de bedrijfsprocessen conform de richtlijjnen van het certificeringstraject. Uiteindelijk worden dan audits gedaan door vanuit Nederland afkomstige internationaaal gecertificeerde auditors. In Suriname zijn er namelijk nog geen internationaal gecertificeerde auditors.

Grauwde gaf aan dat vanuit het SBS hard getrokken wordt om hier verandering in te brengen. SBS, is opgericht op 18 oktober 2007 en heeft vanaf die datum vele onderzoeken verricht en processen in werking gesteld met als doel het helpen zorg dragen voor het hebben van een duurzame en welvarende ontwikkeling in Suriname waarin mens, dier, plant en milieu zo goed mogelijk beschermd worden. Het bureu is reeds een begrip in de Surinaamse samenleving. Daarnaast meent het SBS dé standaardenautoriteit in Suriname te moeten worden en blijven , en in die hoedanigheid standaarden en technische voorschriften ontwikkelt en up to date houdt voor goederen en diensten bestemd voor zowel de export en /of gebruik in Suriname. Hierdoor kan ook de zorg t.a.v. mogelijk “illegaal” opererende certificeringsorganisaties uit het buitenland worden aangepakt. Directeur SBS spreekt de hoop uit dat binnen 3 maanden het uitvoeringsbesluit dat nu in concept ligt vanuit overheids wege bekrachtigd zal worden. Met dit wetsproduct zal dit bureau daadwerkleijk de functie kunnen vervullen zoals vooraf aangegeven. Tevens wordt hiermee bewerkstelligt dat elk product afkomstig uit Suriname , elke test zal kunnen doorstaan als het gaat om (voedsel)veiligheid, productkwaliteit en duurzaamheid, waarbij het keurmerk,- geinitieerd door de Assiociatie van Surinamse Fabrikanten (ASFA) - : „MADE IN SURINAME‟ , een centrale rol zal spelen. Zie voor meer info:

35

Vragen van de luisteraars:

Beller 1:

Certificering kost geld , wordt het product daardoor niet duurder?

Er zit inderdaad een prijskaart aan het certificeringstraject. Naast de Surinaamse consultants, moet ook de auditor uit het buitenland worden betaald. Echter moeten deze kosten gezien worden als een investering in het bedrijf, welke door de kwaliteitswaarborging terugverdiend zal worden. Gebleken is ook dat de Surinaamse consument steeds vaker voor kwaliteitsproducten kiest, al zou dat betekenen dat hier een meerprijs voor betaald dient te worden.

Beller 2:

Er wordt gezegd dat certificering een waarborging is voor een goed product, maar bij een ondernemer draait het uiteindelijk om geld maken. Is er bewijs dat certificering leidt tot een hogere omzet?

Certificering leidt niet per definitie tot een hogere omzet. Het gaat er voornamelijk om dat het product voldoet aan de kwaliteitseisen die de consument verwacht. In het certificeringstraject wordt dus ook aandacht besteed aan het achterhalen van de wensen van de klant. Een tevreden klant zal terug komen. In geval van exportproducten, waarbij men dus een grotere markt zal bedienen zal er wel degelijk sprake zijn van een verhoogde omzet. Het certifceringtraject speelt hier wel een centrale rol, maar de verhoogde omzet is meer te danken aan de expansie.

Beller 3:

Ondervoorzitter van ASFA – dhr Wilgo Bilkerdijk –gaf vooral naar de ondernemers toe, het belang van certificering aan en ging kort in op de certificeringstrajecten die gehanteerd worden bij ASFA. Deze zijn niet gelijk aan de genoemde internationale certifceringen, maar waarborgen wel de kwaliteit van het product/bedrijf. Tevens ondersteunde hij m.n. hetgeen het SBS/dhr. Grauwde wil en zal bewerkstelligen.

K’saba Fair:

Afgelopen weekend zijn er diverse opnames gemaakt van de lokale ondernemers en de locatie van de K‟saba Fair: Vrouw Wiesje van Klein Powakka, die op enthousiaste wijze alle aspecten van het ondernemerschap meegeeft, Cindy en familie uit Bernardsdorp die ons een knap staaltje handwerk laten zien, maar ook Miriam die haar producten op onze internationale luchthaven aan de man brengt. De komende periode kunt u deze beelden via diverse TV stations terugzien. Ook het programma van de Fair is reeds in grote mate bekend. 29,30 en 31 juli: het wordt daadwerkelijk een spectaculair evenement waar u beslist bij moet zijn. U kunt genieten van diverse bekende - en onbekende productvariaties van de kassave. Een evenement vol kinderactiviteiten, optredens, boottrips, kunstuitingen tot culinaire hoogtepunten. KORTOM: U kunt dit niet missen!

36

Meer over de K‟saba Fair in de volgende uitzending.

SPWE:

Het telefoongesprek met dhr. Guno Zinhagel (SPWE) verliep niet zoals gepland. Vanwege een vertragingselement is het niet mogelijk om LIVE te communiceren met de studio, wannneer er via internet geluisterd wordt. Onze excuses voor dit ongemak. Volgende week zal dhr. Zinhagel in hoogst eigen persoon aanwezig zijn in de studio.

37

Aflevering 9 :Thema: Training & Begeleiding 19 juli 2011

Zowel via IntEnt Suriname als SPWE kunnen (startende) ondernemers trainingen volgen. Waar IntEnt Suriname zich richt op MKB ondernemers, richt SPWE zich voornamelijk op Micro-ondernemers.

De hamvraag is : Waar bent u als (startende) ondernemer terecht voor training? Waarin moet/kan een ondernemer getraind worden? Waarom is begeleiding en coaching belangrijk voor een ondernemer?

Wat zegt ons publiek op straat?

Het Mi Egi Sani Promoteam (Joey Raymann en Leon Delchot) ging met deze vragen op pad om de mening van de mensen op straat te horen. Zij bezochten Paramaribo –Centrum en de Hermitage Mall.

Het Surinaams publiek over Training en Begeleiding:

De meeste geinterviewden wisten niet waar ondernemers terecht konden voor training en begeleiding. De organisaties/instellingen: IntEnt, SBF, ASFA, KKF en Davinci Instituut, werden elk eenmaal genoemd.

Het orvergrote deel van de ondervraagden was de mening toegedaan dat ondernemers vooral getrained moesten worden op persoonlijke skills, zoals mensenkennis , omgaan met personeel en klantvriendelijkheid/omgaan met klanten. Ook moet men getraind worden in management skills z.a. Algemeen management, Personeels management , Human Resource Management en Financieel Management. Ook werd genoemd het trainen in het opzetten van een bedrijf in het algemeen en alle organisatorische facetten die hierbij horen.

Coaching en begeleiding werd als belangrijk gezien. Hierbij werd aangegeven dat de wereld van vandaag constant aan snelle verandering onderhevig is. Een ondernemer is voornamelijk met zijn eigen product bezig, hierdoor kan tunnelvisie ontstaan. Met de juiste begeleiding wordt een ondernemer continue hierop gewezen en kan zo inspelen op deze veranderingen. Coaching is vooral belangrijk opdat je als ondernemer ook continue gewezen wordt op de noodzakelijke persoonlijke ontwikkeling binnen deze veranderende samenleving.

Onze experts over Training en Begeleiding

Onze experts van de dag waren Armand Snijders [Coordinator Begeleiding en Onderzoek bij de Stichting Productieve WerkEenheden –SPWE, van het Ministerie van ATM] en Ray Jong A Lock [Zelfstandig ondernemer- Directeur van GET !T Training & Consultancy en tevens trainer bij IntEnt Suriname]

38

Snijders ging in op de werkwijze die gehanteerd wordt bij SPWE. Starters kunnen zich hier aanmelden en worden vanaf het begin begeleid naar de start van een eigen onderneming. Gekeken wordt naar de skills waar de ondernemer zwak in is. De starter kan hierin getrained worden. SPWE biedt een skala aan ondernemers-specifieke en vakgerichte trainingen aan. Ook in de districten is SPWE zeer actief. Hier wordt gebruik gemaakt van de methode Distance Learning.

De samenwerking tussen SPWE en de Spaar-en Kredietcooperatie „De Schakel‟ zorgt ervoor dat de starters in het begeleidingstraject waar gewerkt wordt aan het opstellen van een ondernemersplan ook sneller in aanmerking komen voor een microfinanciering bij deze cooperatie.

Jong A Lock ging voornamelijk in op de reacties van het publiek op straat waaruit overduidelijk te concluderen viel dat ondernemers vooral getraind moeten worden in persoonlijke skills enhe t intermenselijk. Het gaat hier dus voornamelijk om Personal leadership waar zijn Trainingsbureau zich voornamelijk op richt.

Ook de manier van training verzorgen is belangrijk. Ray gaat vooral voor de praktijk benadering. Dit is ook de methode waarop gewerkt wordt bij IntEnt Suriname. De training start daar met een Business game en vandaar uit wordt op praktische wijze gewerkt aan alle facetten die ertoe moeten leiden dat de trainee bekend raakt met zijn/haar eigen ondernemerskwaliteiten en uiteindelijk werkt aan de onderdelen die opgenomen dienen te worden in het Ondernemingsplan. Na de training volgt voor de ondernemer het begeleidingstraject tot het opstellen van het plan en daarna de begeleiding tijdens en na de start van het bedrijf.

Beide experts gingen in op de beperkingen binnen het huidig onderwijssysteem. Mondjesmaat zijn er wel enkele scholen die zich adequaat inzetten, maar in grote mate wordt er nog onvoldoende aandacht besteedt aan bijv. het intermenselijke en de persoonlijke skills die zo nodig zijn voor de ontwikkeling van het kind om zich uiteindelijk volwaardig te positioneren als volwassene binnen de huidige samenleving. Kortom het Surinaams onderwijssysteem is drastisch aan vernieuwing toe.

Waar Snijders meent dat voor een grote groep de micro-financiering een uitkomst biedt, beaamt Jong A Lock dat, maar verwijst ook naar Personal Leadership. Soms moet je gewoon klein starten en vandaar uit in jezelf geloven, plannen, hard werken en stapsgwijs de doorgroei maken naar de ondernemer die je werkelijk wilt zijn. Ook hij is zonder enige cent op zak gestart en heeft vandaag de dag een goed draaiend, gecertificeerd trainings en consultancy bedrijf.

Vragen van de luisteraars: geen bellers vandaag.

39

K’saba Fair:

De Heer Guno Zinhagel die zitting heeft in de werkgroep Stocpa, tevens beleidsadviseur SPWE ging in op de laatste ontwikkelingen rondom de K‟saba Fair.

Het geheel loopt volgens planning. Vrijdag 29 juli zal de FaIr middels een VIP –event worden geopend. Diverse hoogwaardigheidsbekleders zullen aan het woord komen. Tevens zullen er diverse optredens zijn. Op zaterdag en zondag openen de poorten van de Fair zich om 10.00 uur

Voor wat betreft ons thema voor vandaag kan gezegd worden dat een groot deel van de (startende) ondernemers die deelneemt aan de Fair, getrained is in „klantvriendelijkheid‟ en „productpresentatie‟. Na de Fair zullen vervolgtariningen plaatsvinden o.a. het opstellen van een bedrijfsplan.

Vorige week heeft een meeting plaastgevonden met de diverse standhouders (ong. 50) en ook bij deze zijn de voorbereidingen in volle gang. Elk van hen maakt zich enthousiast op voor de eerste K‟saba fair in Suriname. Tijdens de Fair kan er gezwommen worden, er zijn kinderactiviteiten, men kan genieten van culinaire hoogstandjes op het gebied van de Kassave, muziek, Capoeiera dans uit Brazilie, Inheemse optredens, nostalgische Surinaamse verhalen en nog veel meer.......

Een heel kleine bijdrage zal aan de poort worden gevraagd, hier wordt u via media verder over geinformeerd. Dus zegt Zinhagel: Kortom: Kom allen naar de K‟saba fair op 29, 30 en 31 juli!

40

Aflevering 10:Thema: regionale en internationale markt 19 juli 2011

De hamvraag is : Wat zijn de mogelijkheden regionaal en internationaal, wat zijn de valkuilen en de wat zijn de vereisten? Dit vroegen wij vandaag aan onze expert in de studio.

Onze experts over de regionale markt en de internationale markt

Onze expert van de dag was Kenneth van Gom van Gom Food Industries met zijn welbekende Sishado sauzen.

De familie van Gom, in bezit van een speciaal recept voor het bereiden van soya saus, begon met het produceren in 1997 op kleine schaal. De inkomsten hieruit waren een welkome aanvulling gezien de economische situatie in Suriname.

Het product Sishado (afgeleid van de namen van de drie kleinkinderen van ma en pa van Gom, is een ware weerspiegeling van de de multi-etnische Surinaamse samenleving en wordt in haast alle Surinaamse keukens gebruikt

De producten, die herkend worden aan de gekleurde strik bij de dop, worden voordurend getest en zijn ook geschikt voor vegetarisch gebruik. Zo probeert Gom Foods steeds weer in te spelen op de markt. Ze leveren in Nederland, het Caribische gebied en in Engeland. Ze zijn nu ook bezig de Amerikaanse markt te benaderen.

Volgens van Gom is de grootte van je afzet en je certificering belangrijk om de regionale en de internationale markt te bedienen. Reden genoeg dat Gom Food in 2009 besloot om over te gaan op een semi-automatisch productieproces. Daarnaast, zegt van Gom is het ook belangrijk om zelf te gaan netwerken in buitenland. Zoek ook samenwerking en probeer niet alles zelf te doen. De distributie van Shishado wordt verzorgd door Fernandes agenturen, die reeds een wereldwijd netwerk heeft.

Kortom zegt van Gom: voor regionale en de internationale markt is het noodzakelijk om je productie te verhogen, een certificeringstraject in te gaan, te netwerken en indien nodig samen te werken.

41

Conclusie:

Het programma heeft geresulteerd in 257 likers op Facebook. Zowel luisteraars en geïnteresseerden uit m.n. Suriname en Nederland.

Met ruim 80 personen op straat heeft een interview plaatsgevonden. Hiervan zijn ongeveer 50 gebruikt voor de uitzending.

Gedurende de straatreportages zijn 3000 flyers verspreid over 10 weken. Tevens zijn er flyers op diverse locaties geplaatst in Paramaribo, Commewijne, Para en Nickerie

25 personen hebben een aanmeldingsformulier ingediend, waaronder 11 jongeren. Zowel de reactie op Facebook, via mail, telefonisch als persoonlijk waren positief. De mening was dat het programma informatief maar toch luchtig was. De thema‟s: Personeel, Financieel en Belastingen kregen de meeste reacties. Graag zou men hierop een verdieping willen.

Een bepaalde groep is de mening toegedaan dat het programma herhaald dient te worden, maar dan op andere stations die wel beluisterbaar zijn in de districten. En mogelijk ook laten verzorgen door lokale omroepers. De onderwerpen spreken zeker aan.

Carry Leysner

42

VOICE OVER PROMOFILM

Mi Egi Sani is een productie van IntEnt Suriname en Stichting Productieve WerkEenheden (SPWE) van

het Ministerie van ATM.

Met het programma Mi Egi Sani beogen de organisatoren het zelfstandig ondernemerschap te

stimuleren, wat moet leiden tot de start van succesvolle ondernemingen, wat weer leidt tot een

toename van werkgelegenheid.

Maar wat is nou nodig om een succesvolle onderneming te starten?

U als startende ondernemer krijgt een globaal beeld van diverse zaken waar een ondernemer mee te

maken krijgt.

Een goede voorbereiding is het halve werk.

U als startende of bestaande ondernemer kunt zich voor training en begeleiding wenden tot o.a. SPWE

of IntEnt Suriname

Tekst Thema Voice over: Nederlands/Aucaans/Saramaccaans

1 Het bedrijfsidee Een bedrijfsidee moet vooral uniek zijn. Let op je omgeving, waar is er

vraag naar. Wees creatief en innovatief. Doe niet wat er al is, maar

geef een toegevoegde waarde aan het product of maak geheel iets

nieuws. Bijvoorbeeld: Mevrouw Biswane en mevrouw Wiesje zijn

beide 2 vrouwen die hebben geparticipeerd in het K‟saba fair project

te Para. Hen werd geleerd, om met de producten uit hun eigen

omgevingcreatief en innovatief te werk te gaan enzo hun product

uniek te maken. Van bestaande producten bedachten ze nieuwe

variaties. Ook werd gewerkt aan de aantrekkelijkheid van de

verpakking. Zo kunnen we vandaag genieten van casaave ice-cream,

cassave pom,, dosi gevuld met gehakt en overheerlijke kassirie

cocktail

2 Ondernemerskwaliteit

en en netwerken

Heeft u de juiste ondernemerskwaliteiten om een succesvolle

onderneming te starten. Een goede ondernemer durft klein te

beginnen, durft risicos te nemen. Heeft doorzettingsvermogen en

gelooft in zichzelf en in zijn product,

Dave van Aerde is een ondernemer die heel klein begon, met 35 srd.

Hij zag dat er een probleem was met het ophalen van vuil bij bedrijven

en begon met zijn eigen auto vuil op te halen. Zijn omgeving

verklaarde hem voor gek, maar hij zette door. Hij ging doelgericht op

43

zoek naar klanten.Nu is hij 1 van de grootste particuliere

vuiophaaldiensten in Suriname, met 6 trucks en 150 contracten

Momenteel bezig met uitbreiding van zijn onderneming nl. recycling en

milieuvriendelijke olie, waarmee hij ook de markt in de regio wil

bedienen.

3 Marktonderzoek en de

Surinaamse markt

Alvorens te starten met uw onderneming moet u weten hoe uw markt

eruit ziet, wie uw potentiële klanten zijn en wie uw concurrenten zijn.

U onderzoekt of er vraag is naar uw product en tegen welke prijs u uw

product kunt aanbieden zodat het aantrekkelijk blijft voor uw klant,

maar u ook uw gewenste winst hieruit kan halen. Ga na of u in staat

bent uw markt alleen te bedienen of als u partners moet zoeken.

Ga op zoek naar een geschikte locatie en bedenk een goede

passende bedrijfsnaam

4 Branches en

vergunningen

Het is natuurlijk ook belangrijk om vooraf te weten welke

vergunningen u nodig heeft. Hiervoor bent u terecht bij de kamer van

koophanel en fabrieken en het Minsiterie van handel en Industrie.

Eerst moet u nagaan tot welke sector u behoort en welke diensten u

wilt leveren. In mei 2011 is er wijziging doorgevoerd in het

vergunningenbeleid. Hierdoor is het makkelijker voor u als

ondernemer om te starten. Ongeveer 100 vergunningsplichtige

bedriijven zijn niet meer vergunningsplichtig. Momenteel zijn er nog

maar 26 vergunningeplichtige bedrijven over. Dat houdt in dat u als

niet vergunningplischtig bedrijf direct zou kunnen starten, mits u geen

andere vergunningen nodig heeft. Ook de wachttijd voor

vergunningsplichtige bedrijven zal nu korter zijn t.w. 35 dagen.

Vergunningen worden aangevraagd bij het ministirie van HI, of via

KKF en in een aantal gevallen bent u terecht bij de DC‟s.

5 Inkoop-en logistieke

processen

Een belangrijk aspect van een succesvolle onderneming zijn de

inkoop en logistiek processen.Sommige ondernemers starten zonder

vooraf deze processen in kaart te brengen.

Wij willen benadrukken dat het heel belangrijk is om dit wel te doen.

De inkoop en logistieke processen lijken heel simpel, maar zijn zeer

complex. Stel vooraf dus uw bedrijfsprocessen op. Ga na of u over

betrouwbare leveranciers beschikt, die op tijd leveren. Maar denk

hierbij ook aan geschikte opslag – en transportmogelijkheden. Wat

voor en hoeveel personeel heeft u nodig om deze processen goed te

laten verlopen.Door de bedrijfsprocessen vooraf op te stellen, weet uw

personeel ook precies wat van hen wordt verwacht

44

.

6 Personeel en

Organisatie

Geschikt personeel vinden blijkt een groot probleem te zijn.

Uw organisatie valt of staat met goed personeel

Maak vooraf een goede profielschets van het personeel dat u nodig

heeft voor uw bedrijf.

Ga na hoe en waar u geschikt personeel kunt vinden

Houd uw personeel gemotiveerd door ze goede voorwaarden aan te

bieden en ze te trainen

Waar u vooral op m,oet letten is: Kennis, ervaring en de juiste attitude

Maar ook of uw personeel Service gericht is en klantvriendelijk

Train en motiveer uw personeel constant

U kunt om te starten ook met Uitzendkrachten werken.

7 Financieel/belastingen Om een onderneming te starten is er geld nodig,maar het is niet

makkelijk om zonder onderpand aan financiën te komen. Klein

beginnen, vooraf sparen kan hier raadzaam zijn.

Maar ga ook na of de banken speciale ondernemerspakketten

hebben.

De Landbouwbank heeft bijvoorbeeld een speciaal fonds voor

landbouwers.

Godo en kredietcooperatie de Schakel hebben voor micro

ondernemers ook speciale mogelijkheden.

DSB, Hakrinbank en RBTT hebben een speciaal MKB loket.

Ga op zoek naar de bank die bij u past.

Naast het aflossen van uw lening heeft u als ondernemer ook een

betalingsverplichting aan de belastingdienst dat is uw

omzetbelasting.. Men is vaak bang voor hoge aanslagen van de

belastingdienst, maar laat u informeren. Als u een goede

boekhouding/administratie op na houdt is er niets aan de hand.

9 Training en

begeleiding

Er zijn diverse organisaties die zich bezig houden met training en

begeleiding van startende ondernemers.

IntEnt Suriname bijvoorbeeld richt zich vooral op training en

begeleiding van MKB bedrijven, bedrijven met zicht op een

personeelsbestand van meer dan 4 personen. Het traject start met

trainingen orientatie op ondernemerschap , marktonderzoek,

bedrijfsprocessen, en finance. Daarna start een begeleidingstraject

met uw persoonlijke coach, en stelt u uw ondernemingsplan op.

45

Integenstelling tot IntEnt Suriname houdt SPWE zich voornamelijk

bezig met training en begeleiding van micro-ondernemers, bedrijven

met minder dan 5 medewerkers, maar daarnaast biedt SPWE ook

vakgerichte of andere specifieke trainingen aan een breder publiek..

Ga voor uzelf na of u een micro of MKB ondernemer bent en waar u

meer over zou willen weten, of meer inzicht nodig hebt. Neem dan

contact op met de organisatie die het best bij u past.

Een goede voorbereiding is het halve werk en training en begeleiding

kan hierbij van groot belang zijn.

Aan u de keus.

Namens de organisatoren Stichting Productieve Werkeenheden en

IntEnt Suriname wensen wij u veel succes op uw weg naar een

succesvolle onderneming!!