science illustrated τεύχος 76 low

ΤΕΥΧΟΣ 76ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012ΤΙΜΗ € 4,90(ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ & ΚΥΠΡΟ)€

5,90

ΓΙΑ

ΕΛΛ

ΑΔΑ

& ΚΥ

ΠΡΟ

ww

w.sc

ienc

eillu

stra

ted.

gr97

7179

0309

000

01

Τα Τα Τα best sellersbest sellersbest sellersbest sellersbest sellersbest sellers που που που «μονοπωλούν» την αλήθεια«μονοπωλούν» την αλήθεια«μονοπωλούν» την αλήθεια«μονοπωλούν» την αλήθεια«μονοπωλούν» την αλήθεια«μονοπωλούν» την αλήθεια

ΤΟΡΑ ΒΙΒΛΟΣ ΚΟΡΑΝΙΟ

ΕΞΕΡΕΎΝΗΣΗ Διασχίζοντας την Ανταρκτική

«μονοπωλούν» την αλήθεια«μονοπωλούν» την αλήθεια«μονοπωλούν» την αλήθεια

ΚΙΝΗΤΑΤΗΛΕΦΩΝΑ Τα προβλήματά τους και πώς λύνονται

Δηλητήριο φιδιώνΦαρμάκι πουσώζει ζωές

ΠΟΤΑΜΟΣ ΜΕΚΟΝΓΚ Η κιβωτός της φύσης

SC

IENC

E ILLUS

TRA

TED ΤΕΥΧ

ΟΣ 76 • ΙΑ

ΝΟ

ΥΑΡΙΟ

Σ 2012

ΤΑ ΧΑΜΈΝΑ ΤΑ ΧΑΜΈΝΑ ΤΑ ΧΑΜΈΝΑ «««ΑΔΑΔΑΔΈΈΈΛΦΙΑ» ΤΟΥ ΉΛΙΟΥΛΦΙΑ» ΤΟΥ ΉΛΙΟΥΛΦΙΑ» ΤΟΥ ΉΛΙΟΥΕΟΡΤΩΝ€4,90ΕΙΔΙΚΗ ΤΙΜΗ

ΚΙΝΗΤΤΗΛΤα προβλήματά τους και πώς λύνονται

Μπέ

η Δ

άφνη

- be

i.dap

hne@

gmai

l.com

Γεια σας, φίλοι μας!Ο Νέος Κόσμος που κρατάτε στα χέρια σας είναι εορταστικός! Ο κύριος Γιατίς έγραψε ήδη το γράμμα του στον Aϊ-Βασίλη. Εσείς τι θα του ζητήσετε φέτος;Ελάτε να δούμε μαζί το χριστουγεννιάτικο δέντρο μας με άλλο μάτι, να μά-θουμε τι είναι το αστέρι των Χριστουγέννων και να ανακαλύψουμε πολλά μυστικά. Ελάτε να πειραματιστούμε και να φτιάξουμε το δικό μας «σπιτι-κό» χιόνι αλλά κι έναν καλτσοχιονάνθρωπο! Στην παρέα μας θα έχουμε τον Άγιο Βασίλη, ένα ελαφάκι, τον μικρό Δαβίδ από τη Βηθλεέμ, τον Σκρουτζ και πολλούς ακόμα φίλους!Γιατί είμαστε μία παρέα. Εσείς μας ρωτάτε και εμείς σας απαντάμε. Μαζί παίζουμε. Μαζί ανακαλύπτουμε.Περιμένουμε τις ερωτήσεις, τις απορίες και τα σχόλιά σας για ό,τι σας αρέσει και όχι μόνο!

Αρχισυντάκτρια: Έλλη ΘεοχάρηArt Director: Δάφνη ΜπέηΣυνεργάτες: Λήδα Αρνέλλου, Υπ. Διδάκτωρ Επικοινωνίας της ΕπιστήμηςΝίκος Γαβαλάς, ΒιολόγοςΑλίκη Γιαννάκη, Υπ. Διδάκτωρ Επικοινωνίας ΜΜΕ και ΠολιτισμούΜαρία Καζάντη, ΕκπαιδευτικόςΑκριβή Κονιδάρη, ΠαιδοψυχολόγοςΓιάννης Κοντογιάννης, Υπ. Διδάκτωρ Aστροφυσικής Βάλια Λύρατζη, Διδάκτωρ ΑστροφυσικήςΣπήλιος Πετρόπουλος, ΦυσικόςΜαρία Τσίπη, ΒιολόγοςΕικονογράφηση: Καίσαρας Βρεττός, Γιώργος Πετρίδης Επιμέλεια κειμένων: Μαρία Αλεξοπούλου, Αθηνά Καρατζογιάννη

Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας φωτογραφίες από τα πειράματα και τις κατασκευές μας για να δούμε αν σας πέτυχαν ή όχι στη διεύθυνση [email protected] ή, αν θέλετε, ανεβάστε τα στην ιστοσε-λίδα μας στο facebook (http://facebook.com/scienceillustratedgr)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΣΤΑΓΌΝΕΣ ΖΩΉΣ ΑΠΌ ΤΌ ΣΤΌΜΑ ΤΌΥ ΘΑΝΑΤΌΥ

Πώς μπορεί να αρχίσει η ανάπτυξη των φυτών Σελίδα 50

Οι τεχνολογικές καινοτο-μίες που πρέπει να εφαρ-μοστούν προκειμένου να αποφύγουμε τα πιο εκνευριστικά μειονεκτήματα των κινητών. Σελίδα 42

Οι τεχνολογικές καινοτομίες που πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να αποφύγουμε τα πιο εκνευριστικά μειονεκτήματα των κινητών.

Πώς μπορεί να αρχίσει η ανάπτυξη των φυτών Πώς μπορεί να αρχίσει η ανάπτυξη των φυτών Πώς μπορεί να αρχίσει

Σελίδα 50

ΤΑ 6 ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΙΝΉΤΩΝ ΤΑ 6 ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΙΝ

ΠΙΟΕΚΝΕΥΡΙΣΤΙΚΑ

Κάθε χρόνο γύρω στα πέντε εκατομμύρια άνθρωποι δέχονται δάγκωμα φιδιού. Σχεδόν τα μισά περιστατικά προέρχονται από ιοβόλα φίδια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάνει έκκληση προς τη διεθνή κοινότητα για άμεση παραγωγή αντιδότων. Το Science Illustrated επισκέφθηκε την Κόστα Ρίκα, μία από τις μεγαλύτερες κατασκευάστριες χώρες στον τομέα των αντιδότων παγκοσμίως. Σελίδα 54

σελίδες

επιστήμη για

παιδιά

ΕΞΤΡΑ

16

54

24

34

66

58

42

Νο 76 Ιανουάριος 2012

© THINKSTOCK, ALLAN HØJEN, GRANGER COLL./SCANPIX, IAIN WOXVOLD/EPA/SCANPIX, ANDERS BIRCH

8 Ρωτήστε μας 14 Eν ριπή16 Νέες ανακαλύψεις22 Νέες τεχνολογίες

24 Τρεις μεγάλες θρησκείες μονοπωλούν την αλήθεια

34 Τα χαμένα «αδέλφια» του Ήλιου

38 Διαστημικά λεωφορεία

42 Τα 6 μειονεκτήματα των κινητών

50 Πώς μπορεί να ξεκινήσει η ανάπτυξη των φυτών

54 Σταγόνες ζωής από το στόμα του θανάτου

58 Μεκόνγκ – Η φύση ως κιβωτός του Νώε

66 Διασχίζοντας την Ανταρκτική

74 Αρχείο78 Γνώσεις οριζοντίως79 Γλώσσα

85 Νέος Κόσμος

Η πυκνή ζούγκλα του ποταμού Μεκόνγκ, στη νοτιοανατολική Ασία, κρύβει εκπλήξεις. Έπειτα από δεκάδες χρόνια κατά τα οποία η περιοχή ήταν κλειστή (λόγω πολέμων και αναταραχών) για τους ερευνητές ανοίγει προς εξερεύνηση και αποκαλύπτο-νται πολλά άγνωστα είδη χλωρίδας και πανίδας. Σελίδα 58

ΤΑ ΧΑΜΈΝΑ ΤΑ ΧΑΜΈΝΑ «ΑΔΈΛΦΙΑ» ΤΟΥ ΉΛΙΟΥ«ΑΔΈΛΦΙΑ» ΤΟΥ ΉΛΙΟΥ«ΑΔΈΛΦΙΑ»

Ο Ήλιος δεν ήταν πάντα μόνος. Πριν από δισε-κατομμύρια χρόνια γεννήθηκε σε ένα σμήνος

αστέρων. Τα χαμένα «αδέλφια» του Ήλιου αναζητούνται από τους επιστήμονες

μέσω ενός νέου δορυφόρου. Σελίδα 34

ΜΕΚΟΝΓΚ

79

85

ΔΙΑΣΧΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ

Μια ομάδα δέκα ατόμων επιχειρεί κάτι που δεν έχει ξαναγίνει: να διασχί-

σει την Ανταρκτική περνώντας πάνω από το γεωγραφικό νότιο πόλο και

στη συνέχεια να επιστρέψει στην αφετηρία της.

Σελίδα 66

νται πολλά άγνωστα είδη χλωρίδας και πανίδας. νται πολλά άγνωστα είδη χλωρίδας και πανίδας. νται πολλά άγνωστα είδη χλωρίδας και πανίδας. νται πολλά άγνωστα είδη χλωρίδας και πανίδας.

www.scienceillustrated.grΤο περιοδικό Science Ιllustrated είναι ένα περιοδικό εκλαϊκευμένης επιστήμης, το οποίο παρακολουθεί τις εξελίξεις σε όλους τους επιστημονικούς τομείς. Στόχος του είναι να ενισχύσει το ενδιαφέρον για την επιστήμη προβάλλοντάς τη με τρόπο κατανοητό και ευχάριστο. Τα άρθρα του γράφονται από επιστήμονες και επιστημονικούς συντάκτες. Ανήκει στην εταιρία Bonnier Publications A-S, Denmark και το αποκλειστικό δικαίωμα έκδοσης και χρήσης του τίτλου για την Ελλάδα και την Κύπρο έχει η EirMa Μ.Ε.Π.Ε. Συνολικά, εκδίδεται σε 13 γλώσσες και κυκλοφορεί σε 17 χώρες.

Αν δεν βρίσκετε το τεύχος στο περίπτερο της γειτονιάς σας, τηλεφωνήστε μας στα

213 0087130-1, 210 9342539

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤεύχος 76, Ιανουάριος 2012

Ιδιοκτήτης: ΕirMa Μ.Ε.Π.Ε., Κριναγόρου 14, 117 45 ΑθήναΣύνταξη: 213 0087130 Γραμματεία: 213 0087131Λογιστήριο: 210 7650786 Fax: 210 9425117Ε-mail: [email protected]

Εκδότης - Διευθυντής: Νίκος ΣερβετάςΣυντονισμός Ύλης: Έμυ ΝτούρουΕπιστημονικοί Σύμβουλοι: Αλέξης Δεληβοριάς – Αστροφυσική Ιωάννης Ζιώμας – Περιβάλλον Πάνος Κίτρου – Ιατρική Θύμης Μαλαμόπουλος – Ψυχολογία Αγγέλικα Σαπουνά – Ιστορία, Φιλοσοφία Σπύρος Σφενδουράκης – Βιολογία Φίλιππος Τσίκαλας – ΓεωλογίαΕπιμέλεια Κειμένων: Μαρία Αλεξοπούλου, Αθηνά Καρατζογιάννη

Art Director: Δάφνη Μπέη Μεταφράσεις: Κική Αγγελή, Γρηγόρης Κονδύλης, Γιώργος Μαθόπουλος,

Τεχνική Υποστήριξη: Μανώλης Πατεράκης, Σπήλιος ΠετρόπουλοςΟικονομική Διεύθυνση: Χρύσα Νάνου, Μανώλης ΤζομπανάκηςΓραμματεία: Ευαγγελία ΛεκκούΣυνδρομές: Ελένη ΓύφτουΕκτύπωση - Βιβλιοδεσία: Χ. Κ. ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.

KΩΔΙΚΟΣ: 7515Copyright© για την ελληνική έκδοση (Ελλάδα – Κύπρος) EirMa Μ.Ε.Π.Ε.Copyright© Bonnier Publications A-S, DenmarkEditor in Chief: Jens MathiessenArt Director: Hanne BoPhoto Editor: Allan Baggese, Lisbeth Brunnich, Peter Eberhardt

Η συντακτική ομάδα και οι συνεργάτες τού

ευχόμαστε στους αναγνώστες μας

Χρόνια Πολλά!

CLA

US

LUN

AU

ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

8 Συντάκτες: Tina Frederiksen & Karen Grubbe

Εκλείψεις Ηλίου ορατές από τους δορυφόρουςΟι μεγάλοι, εξωτερικοί πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδών) είναι πλα-νήτες αερίων χωρίς στερεή επιφάνεια. Γι’ αυτό πρέπει κανείς να ταξιδέψει μέχρι τους δορυφόρους τους για να παρατηρήσει τις εκλείψεις Ηλίου. Όλοι αυτοί οι πλανήτες διαθέτουν μεγάλο αριθμό δορυφόρων, κι αυτό σημαίνει ότι όταν βρίσκεται κανείς σε ένα δορυφόρο βλέπει πάντα κι άλλους στον ουρανό. Ορισμένοι βρίσκονται τόσο κοντά μεταξύ τους ώστε είναι δυνατή η δημιουργία εκλείψεων Ηλίου.

Το φαινόμενο των εκλείψεων Ηλίου δεν πα-ρουσιάζεται αποκλειστικά στη Γη. Μπορεί κανείς να τις συναντήσει και σε άλλα μέρη του ηλιακού συστήματος. Για να είναι ορατή μια ηλιακή έκλειψη από άλλον πλανήτη, θα πρέπει ο πλανήτης αυτός να διαθέτει δορυφόρους. Σε αυτή την περίπτωση, το είδος της έκλειψης (ολικής ή μερικής) και η διάρκειά της εξαρτώ-νται από το πόσο μεγάλοι φαίνονται οι δορυ-φόροι και ο Ήλιος από κάθε πλανήτη. Είναι επίσης δυνατό να παρατηρηθούν εκλείψεις και από δορυφόρους πλανητών.Στη Σελήνη, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να δει εντυπωσιακές εκλείψεις. Όταν η Γη, της οποίας η διάμετρος είναι περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερη από αυτής της Σελήνης,

βρεθεί μπροστά στον Ήλιο, το φως του που διέρχεται από τα ανώτερα στρώματα της γήι-νης ατμόσφαιρας σχηματίζει γύρω από τη Γη κάτι που μοιάζει με ηλιοβασίλεμα και η Γη φαίνεται σαν ένας σκοτεινός δίσκος περιβαλ-λόμενος από μια κόκκινη λάμψη. Στον Ερμή και την Αφροδίτη αντίθετα δεν πραγματοποιούνται εκλείψεις κι αυτό συμ-βαίνει γιατί οι πλανήτες αυτοί δεν έχουν δο-ρυφόρους. Σε ό,τι αφορά τον Άρη, μόνο μερι-κές εκλείψεις του Ήλιου είναι δυνατό να εμφανιστούν γιατί κανένας από τους δύο δο-ρυφόρους του δεν φαίνεται αρκετά μεγάλος στην τροχιά που κινείται έτσι ώστε να κρύψει τελείως το δίσκο του Ήλιου. Αντίθετα, οι τέσσερις μεγαλύτεροι δορυφόροι

του Δία προκαλούν συχνά ολικές εκλείψεις Ηλίου. Ο Δίας όμως δεν έχει στερεή επιφάνεια πάνω στην οποία θα μπορούσε κάποιος να σταθεί προκειμένου να την παρατηρήσει. Από τους τέσσερις μεγάλους δορυφόρους όμως του Δία, δηλαδή την Ιώ, την Ευρώπη, τον Γανυ-μήδη και την Καλλιστώ, μπορεί κανείς να πα-ρατηρήσει μια ηλιακή έκλειψη. Ορισμένες ει-κόνες των εκλείψεων αυτών είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές, όπως αυτές της Ιούς, του πιο γεωλογικά ενεργού ουράνιου σώματος στο ηλιακό σύστημα. Αυτός όμως που είναι αξεπέ-ραστος είναι ο Κρόνος. Οι δακτύλιοί του προ-καλούν έκλειψη Ηλίου και όταν το φως πέφτει πάνω στα δισεκατομμύρια σωματίδια πάγου τους προκύπτει μια υπέροχη εικόνα.

Φαίνονται οι εκλείψεις Ηλίου από άλλους πλανήτες;

ΕΡΜΗΣ – Καμία έκλειψη Ηλίου αφού δεν έχει δορυφόρους.

ΑΦΡΟΔΙΤΗ – Καμία έκλειψη αφού δεν έχει κανένα δορυφόρο.

ΓΗ – Η Σελήνη προκαλεί έκλειψη Ηλίου.

ΣΕΛΗΝΗ – Η Γη προκαλεί έκλειψη Ηλίου.

ΑΡΗΣ – Καμία ολική έκλειψη.

ΔΙΑΣ – Εκλείψεις Ηλίου ορατές από τους δορυφόρους του.

ΟΥΡΑΝΟΣ – Εκλείψεις Ηλίου ορατές από τους δορυφόρους του. ΠΟΣΕΙΔΩΝ – Εκλείψεις

Ηλίου ορατές από τους δορυφόρους του.

ΠΛΟΥΤΩΝΑΣ (ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΝΑΝΟΣ)– Ο δορυφόρος Χάρων προκαλεί έκλειψη Ηλίου.

ΚΡΟΝΟΣ – Εκλείψεις Ηλίου ορατές από τους δορυφόρους του. Εδώ ακόμη και οι δα-κτύλιοι προκαλούν εκλείψεις Ηλίου.

ΗΛΙΟΣ

Η επιστήμη απαντά στις ερωτήσεις των αναγνωστών Μικρά και σύντομα

Ποιο ήταν το πρώτο εθνικό πάρκο;Το Εθνικό Πάρκο του ��owston�, στα Βραχώδη Όρη των ΗΠΑ, ιδρύθηκε το 1872 κι έτσι είναι το παλιό�τερο εθνικό πάρκο του κό�σμου. Έχει έκταση περίπου 9 χιλιάδες τετραγωνικά χι�λιόμετρα και το επισκέπτο�νται κάθε χρόνο πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι. Το πάρκο είναι γνωστό για την πλούσια πανίδα του και για γεωθερμικά φαινόμενα όπως το O�d Faithfu� G�ys�r.

Μπορεί οι αστραπές να έχουν διάφορα χρώματα;Τα χρώματα των αστραπών καθορίζονται από τον καιρό και από τον περιβάλλοντα αέρα. Αν το νέφος περιέχει βροχή, η αστραπή θα είναι κοκκινωπή (το χαλάζι δίνει μπλε αστραπές και ο γεμά�τος σκόνη αέρας κίτρινες). Λευκές αστραπές σημαίνουν χαμηλή υγρασία του αέρα και γι’ αυτό ο συγκεκριμένος τύπος αστραπών προκαλεί συνήθως πυρκαγιές.

Φαίνονται οι εκλείψεις Ηλίου από άλλους πλανήτες;

Σε ορισμένες περιπτώσεις οι γεωλογικές αποθέσεις αργίλου είναι τόσο καλά χωρισμένες σε στρώσεις ώστε μπορούμε να υπολογίσουμε τα ξεχωριστά έτη που αντιστοιχούν σε αυτές. Αυτού του είδους οι αποθέσεις ονομάζονται «κύκλοι». Η έκφραση πρωτοχρησιμοποι�ήθηκε στη Σουηδία για να περιγράψει την ομοιόμορφη ακολουθία στρωμάτων που υπάρχουν σε ιζήματα λι�μνών της εποχής των παγετώνων.Ένας τυπικός κύκλος αποθέσεων αποτελείται από ένα κομμάτι με λεπτές στρώσεις άμμου και αργίλου, όπου η μία στρώση βρίσκεται πάνω στην άλλη (η ανοιχτόχρωμη και η σκουρόχρωμη). Και οι δύο στρώσεις μαζί αντιστοι�χούν σε ένα έτος. Η διαφορά χρώματος ανάμεσα στις στρώσεις καθορίζεται από την εποχή του έτους και οφείλεται σε διαφορές των υλικών –για παράδειγμα, η ανοιχτόχρωμη λάσπη είναι πιο χοντρή από τη σκουρό�χρωμη. Η ανοιχτόχρωμη στρώση έχει δημιουργηθεί την περίοδο του καλοκαιριού, όταν το νερό από την τήξη του πάγου μετέφερε υλικά προς τη λίμνη. Το χειμώνα η λίμνη είναι καλυμένη με πάγο κι έτσι δημιουργείται μια λεπτή στρώση λάσπης πάνω από την καλοκαιρινή.Οι κύκλοι αποθέσεων χρησιμοποιήθηκαν για να καθιε�ρωθούν μεγάλες χρονολογικές σειρές με τη βοήθεια των οποίων καθίσταται δυνατός ο ακριβής χρονικός προσδι�ορισμός των συμβάντων. Μεταξύ άλλων, μπορούμε να προσδιορίσουμε τη χρονική στιγμή που ξεκίνησαν οι

Ο φωτισμός στην καμπίνα ενός αεροπλάνου χαμηλώνει αμέσως πριν από την προσγείωση αλλά

και κατά τη διαδικασία της απογείωσής του. Αυτό συμβαίνει γιατί λαμβάνεται υπόψη η νυχτερινή

όραση των επιβατών και του προσωπικού της καμπίνας. Σε περίπτωση εκκένωσης του αεροπλά-

νου, κάθε δευτερόλεπτο είναι πολύτιμο και δεν πρέπει να σπαταλάται χρόνος μέχρι να προσαρ-

μοστούν τα μάτια. Οι επιβάτες, για παράδειγμα, θα πρέπει να μπορούν να βλέπουν τις φωτεινές

λωρίδες στο πάτωμα όταν θα εξέρχονται από το αεροσκάφος.

Ωστόσο, τα λαμπάκια που χρησιμεύουν στο

διάβασμα δεν σβήνουν γιατί δεν επηρεάζουν

τη νυχτερινή όραση.

Γιατί σβήνει το φως στην καμπίνα του αεροσκάφους κατά την απογείωση και την προσγείωση;

Μπορούμε να υπολογίσουμε μεμονω-μένα έτη σε γεωλογικές αποθέσεις;

Γη

Έτσι δημιουργείται μια έκλειψη ΗλίουΟι εκλείψεις Ηλίου εδώ στη Γη συμ�βαίνουν όταν η Σελήνη παρεμβάλ�λεται ανάμεσα στον Ήλιο και στη Γη εμποδίζοντας το ηλιακό φως να φτάσει μερικώς ή ολικώς σε κάποιες περιοχές της Γης. Αν βρίσκεται κα�νείς στο κεντρικό μέρος της σκιάς, παρατηρεί ολική έκλειψη Ηλίου. Αν βρίσκεται στην παρασκιά, παρατη�ρεί μια μερική έκλειψη Ηλίου.

Οι ετήσιοι κύκλοι αποτελούνται από ανοιχτόχρω-μα και σκουρόχρωμα στρώματα. Ένα έτος αντι-στοιχεί σε δύο τέτοια στρώματα μαζί.

Σκιά

Ηλιακό φως

Σελήνη

Παρασκιά

PHO

TOSH

OT/

SCA

NPI

X

DO

N D

IXON

/NO

VAPIX

CLA

US

LUN

AU

THIN

KSTO

CK

Μια έκλειψη Ηλίου όπως είναι ορα-τή από τον Ιαπετό, δορυφόρο του Κρόνου. Η συγκεκριμένη ίσως δίνει την εντύπωση δημιουργίας ενός διαμαντένιου δαχτυλιδιού.

ηφαιστειακές εκρήξεις κατά την προϊστο�ρική εποχή καθώς και τη διάρκειά τους. Εξετάζοντας τη γύρη που περιέχεται στους λεπτούς κύκλους αποθέσεων μπορούμε να αποκαλύψουμε και το πώς μεταβλήθηκε η βλάστηση. Αυτό καθρε�φτίζει τις κλιματικές αλλαγές και γι’ αυτό ο κύκλος είναι μια σπουδαία πηγή γνώσης για το κλίμα της προϊστορικής εποχής.


10 Science Illustrated Ιανουάριος 2012

Η βροχή αποτελεί μια πρόκληση για όλα τα ιπτάμενα ζώα γιατί οι σταγόνες του νερού μπορεί να έχουν μεγάλη ορμή και να παρε-μποδίζουν την ορατότητα. Εκτός αυτού, ένα βρεγμένο ζώο είναι πιο βαρύ από ένα στεγνό. Αυτό σημαί-νει πως δυσχεραίνεται η πτήση και απαιτείται περισσότερη ενέργεια. Γι’ αυτό, μόλις αρχίζει η βροχή, τα περισσότερα ιπτάμενα έντομα αναζητούν καταφύγιο.Ωστόσο, ορισμένα ιπτάμενα έντο-μα μπορούν να πετάξουν ανάμεσα στις σταγόνες της βροχής, αν βρέ-χει ελαφρά. Αυτό ισχύει ειδικά για μικρά έντομα με ταχεία ικανότητα αντίδρασης, όπως ορισμένα είδη μυγών που είναι καλά στο «να χο-ρεύουν» στον αέρα. Ωστόσο, τα μικρά έντομα έχουν αργή ικανότη-τα αντίδρασης πέφτουν συχνά στο έδαφος. Τα μεγάλα έντομα μπο-ρούν να αντέξουν τα χτυπήματα λίγων σταγόνων βροχής. Ωστόσο, αν η βροχή είναι πολύ δυνατή, σχεδόν όλα τα έντομα που δεν έχουν καταφύγει κάπου πέφτουν στο έδαφος και είτε πεθαίνουν είτε έχουν την τύχη να ξαναπετάξουν αφού πρώτα στεγνώσουν.

Πώς πετούν τα έντομα στη βροχή;

Άκουσα πως μπορεί κανείς να χάσει μέρος του χρώματος αν κάνει μπάνιο μέσα σε 20 λεπτά από τη στιγμή που θα έχει βγει από μαύρισμα στο σολάριουμ. Ισχύει αυτό ακόμη και για μαύρισμα από τον ήλιο; Η χρωστική ουσία μελανίνη, που μας κάνει να μαυρίζουμε από την έκθεσή μας στον ήλιο, βρί-σκεται κατανεμημένη σε πολλές στρώσεις κυττά-ρων της επιδερμίδας. Από αυτές μπορούμε να αφαιρέσουμε με πλύσιμο ή ξύσιμο μόνο την εξω-τερική στρώση, που αποτελείται από νεκρά κύτ-ταρα της κερατίνης. Αυτό σημαίνει πως δεν μπο-ρούμε να χάσουμε το μαύρισμα κάνοντας μπάνιο.Το δέρμα αντιδρά διαφορετικά σε καθέναν από τους δυο τύπους υπεριωδών ακτίνων που υπάρ-χουν στο ηλιακό φως και στο φως του σολάριουμ. Συγκεκριμένα, οι ακτίνες UVA κάνουν τη χρωστι-κή ουσία του δέρματος να αλλάζει σχεδόν αμέ-σως χρώμα και να γίνεται πιο σκούρα, αλλά αυτή

η επίδραση είναι σύντομης διάρκειας και εξαφα-νίζεται έπειτα από 3-24 ώρες. Αντίθετα, οι ακτίνες UVB βοηθούν το δέρμα να σχηματίζει περισσότε-ρη χρωστική. Είναι μια πολύ αργή διαδικασία που παίρνει 2-3 μέρες για να ξεκινήσει, αλλά σε αντι-στάθμισμα μπορεί να είναι ορατό ακόμα και πολλούς μήνες αργότερα. Το φως του σολάριουμ παρέχει σημαντικά ισχυ-ρότερη υπεριώδη ακτινοβολία σε σύγκριση με τον ήλιο και οι φωτοσωλήνες εκπέμπουν συχνά 10-15 φορές περισσότερη ακτινοβολία UVA από το μεσημεριανό ήλιο. Εφόσον οι ακτίνες αυτές παρέχουν βραχύβιο μαύρισμα, μπορεί κανείς να διαπιστώσει πως μεγάλο μέρος του χρώματος εξαφανίζεται έπειτα από λίγες ώρες. Αν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου κάνει κάποιος μπά-νιο, του δίνεται ίσως η εντύπωση πως το μαύρι-σμα έχει ξεπλυθεί κι έχει χαθεί –τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι.

Υπάρχουν δύο τύποι μαυρίσματος

Το μαύρισμα από τον ήλιο μπορεί να φύγει με το μπάνιο;

ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ

ΧΌΡΙΌ

Χρωστική ουσία

Κερατινοκύτταρα

Μελανοκύτταρα

ΑΚΤΙΝΕΣ UVB Μέσα σε λίγες μέρες βοη-θούν τα χρωστικά κύτταρα να σχηματίσουν περισσό-τερη χρωστική ουσία. Προ-καλείται έτσι ένα μαύρισμα που κρατά για μήνες.

ΑΚΤΙΝΕΣ UVA Σκουραίνουν την υπάρχου-σα χρωστική ουσία. Γι’ αυτό μαυρίζει κανείς έπειτα από δύο τρεις ώρες. Ωστόσο, το χρώμα χάνεται ύστερα από 3-24 ώρες.

MA

STER

FILE

/SC

AN

PIX,

ALA

MY

& C

LAU

S LU

NA

U

DA

N P

ARK

INSO

N


Το μαύρισμα από τον ήλιο Το μαύρισμα από τον ήλιο μπορεί να φύγει με το μπάνιο;

Πότε έβαλε ο άνθρωπος περιλαίμιο στο σκύλο;

Μικρά και σύντομα

Τι είναι η βιοφωταύγεια;Η βιοφωταύγεια είναι ένα φωτει-νό φαινόμενο που προκαλείται από έμβιους οργανισμούς με τη βοήθεια μιας χημικής αντίδρα-σης. Είναι γνωστό ότι ένα συγκε-κριμένο δινομαστιγωτό του πλαγκτού, το Noctiluca scintillans, εκπέμπει φως όταν επηρεάζεται με μηχανικό τρόπο –για παρά-δειγμα, από ένα πλοίο ή έναν κολυμβητή–, οπότε εκδηλώνεται έντονη βιοφωταύγεια στη θά-λασσα. Υπάρχουν κι άλλοι θα-λάσσιοι οργανισμοί που παρά-γουν φως με αντίστοιχο τρόπο.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο μυρμήγκι του κόσμου;Ο γίγαντας στον κόσμο των μυρμηγκιών είναι το νοτιοαμερι-κανικό είδος Dinoponera gigantea. Οι εργάτριες του είδους αυτού έχουν μέσο μήκος 4 εκατοστά και όταν θυμώνουν εκπέμπουν ήχους μπορούν να γίνουν αντιλη-πτοί από τον άνθρωπο. Τα μυρ-μήγκια αυτά δεν έχουν μορφολο-γικά διακριτή βασίλισσα, αλλά διαμορφώνουν ισχυρές ιεραρχί-ες ανάμεσα στις εργάτριες, η ανώτερη από τις οποίες («άλφα») είναι αυτή που αναπαράγεται. Το απόλυτο μέγιστο μέγεθος όμως στον κόσμο των μυρμηγκιών το έχει η βασίλισσα του αφρικανι-κού είδους Dorylus wilverthi και φθάνει τα 5 εκατοστά.

Πότε έβαλε ο άνθρωπος

Τα σκυλιά έφεραν περιλαίμιο ήδη πριν από 5.000 χρόνια

στην Αίγυπτο –απεικονίζεται εδώ στη Sakkara.

Σήμερα τα περισότερα σκυλιά φέρουν περιλαί-μιο. Από πού προήλθε αυτή η συνήθεια;Η παλαιότερη μαρτυρία για το περιλαίμιο του σκύ-λου είναι 5.000 ετών και προέρχεται από την Αίγυ-πτο. Αναπαραστάσεις σκυλιών που φέρουν δερμά-τινο περιλαίμιο βρίσκονται σε αντικείμενα τέχνης και τοιχογραφίες που χρονολογούνται μεταξύ του 3.500 και του 300 προ Χριστού. Συχνά πάνω στο περιλαίμιο αναγράφεται το όνομα του σκύλου, για παράδειγμα, o Γενναίος ή o Άχρηστος. Τα σκυλιά αυτά χρησιμο-ποιούνταν ως κυνηγόσκυλα και φύλακες και όταν τα εκπαίδευαν, τους φορούσαν περιλαίμιο και λουρί.Κατά την αρχαιότητα έβαζαν ακόμη και οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι περιλαίμιο στα σκυλιά τους, αλλά σε αυτή την περίπτωση σκοπός ήταν να προστατεύο-

νται από επιθέσεις λύκων και άλλων σαρκοφάγων ζώων. Για το λόγο αυτό τα σκυλιά που φύλαγαν άλλα ζώα έφεραν αγκαθωτό περιλαίμιο που τους προστά-τευε το λαιμό.Στην αρχαιότητα τα μικρότερα σκυλιά ήταν δημοφι-λή ως σκυλιά του σαλονιού. Στο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση σκυλιά είχαν οι Ευρωπαίοι ευγενείς. Με τον καιρό ο σκύλος έγινε σύμβολο κύρους για την ανώτερη τάξη που περνούσε στα ζώα της ασημένια και χρυσά περιλαίμια με ενσωματωμένες πολύτιμες πέτρες. Με την άνοδο της μεσαίας τάξης στη διάρ-κεια της Αναγέννησης απέκτησε και ο μέσος άνθρω-πος χρήματα κι έτσι μπορούσε να έχει σκύλο. Γι’ αυτό και αυξήθηκε η ζήτηση για φτηνότερα περιλαίμια φτιαγμένα από δέρμα.

Στη διάρκεια της Αναγέννησης ήταν δημοφιλή τα σκυλιά και έφεραν πολυτελή περιλαίμια.

Στην αρχαία Αίγυπτο έβαζαν περιλαίμιο στα κυνηγόσκυλά τους όταν τα εκπαίδευαν.

ALA

MY

& A

PF/S

CA

NPI

X

ALA

MY

Στην αρχαία Αίγυπτο έβαζαν Στην αρχαία Αίγυπτο έβαζαν περιλαίμιο στα κυνηγόσκυλά τους όταν τα εκπαίδευαν.



Μικρά και σύντομα

Πότε προβλήθηκε η πρώ-τη τρισδιάστατη ταινία;Η πρώτη τρισδιάστατη ταινία που προβλήθηκε σε κοινό είχε τίτλο The Power of Love και έκανε πρε-μιέρα στις 27 Σεπτεμβρίου 1922 στο Ambassador Hotel Theatre στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το 1935 έγινε η πρεμιέρα του πρώτου έγχρωμου τρισδιάστατου φιλμ. Ωστόσο, οι τρισδιάστατες ταινίες άρχισαν να προβάλλονται μεθοδι-κά κατά τη δεκαετία του 1950.

Πόσο κρέας έχει μια αγελάδα; Μια αγελάδα μπορεί να ζυγίζει 250 με 1.000 κιλά. Γύρω στο 50% του βάρους του ζώου αποτελεί το φαγώσιμο κρέας, δηλαδή 125 με 500 κιλά.

Τι είναι ο ψυχρός παγετώνας; Φυσικά, όλοι οι παγετώνες είναι ψυχροί. Παρ’ όλα αυτά, οι ερευνη-τές αποκαλούν «ψυχρούς» τους παγετώνες εκείνους των οποίων ο παγωμένος πυθμένας είναι κολλημένος στην επιφάνεια που βρίσκεται στην κάτω πλευρά τους. Ο ψυχρός παγετώνας μπο-ρεί κάλλιστα να κινηθεί αν βρί-σκεται πάνω σε λάσπη, άμμο ή χαλίκια, στην περίπτωση όμως αυτή μετακινείται μαζί του και όλη η επιφάνεια.

Το νερό έχει τη δυνατότητα να διαχέεται προς τα πάνω ακόμη και σε ψηλά δέντρα. Πώς μπορεί να γίνει αυτό;Το γεγονός πως ακόμη και ψηλά δέντρα μπο-ρούν να απορροφήσουν νερό από το έδαφος οφείλεται σε ένα συνδυασμό εξάτμισης και ικανότητας των μορίων μεταξύ τους να συνδέ-ονται με άλλα μόρια νερού.Το νερό κινείται από τη γη προς τον κορμό του δέντρου μέσω του εξωτερικού στρώματος κυττάρων των ριζών και από εκεί περνά από όλο το δέντρο. Το ξύλο είναι γεμάτο κανάλια αγγείων που έχουν μέσα πολύ μικρά αγγεία (πλάτους 10 μικρομέτρων μέχρι 0,5 χιλιοστού του μέτρου). Τα αγγεία αυτά περικλείονται από σκληρά τοιχώματα κι έτσι καθίστανται γερά και δεν μπορούν να συμπιεστούν. Από τα κανάλια του κορμού το νερό πηγαίνει προς τα φύλλα, από όπου και εξατμίζεται. Η εξάτμιση αυτή τραβά τη στήλη νερού που βρίσκεται σε όλο το μήκος του ξύλου έτσι ώστε να κινηθεί νέα ποσό-τητα νερού από τη γη προς τις ρίζες. Το νερό

τραβιέται σαν μια συνεκτική στήλη γιατί το νερό έχει πολύ ισχυρή δύναμη συνοχής. Τα μόρια του νερού συγκρατούνται μεταξύ τους με δεσμούς υδρογόνου που είναι ασθενείς μεταξύ των ατό-μων. Μαζί δίνουν στο νερό τόσο μεγάλη συνοχή ώστε να μπορεί αυτό να ανέλθει σε ύψος μεγα-λύτερο των 110 μέτρων μέσα στο δέντρο.

Μέσω του φαινομένου της εξάτμισης ελκύεται νερό μέσα από το δέντρο

Το ψηλότερο δέντρο του κόσμου

Ο εφοδιασμός σε νερό βάζει κάποια όρια στην ανάπτυ-ξη ενός δέντρου γιατί χρειάζεται τεράστια ποσότητα ενέργειας ώστε να ανέλθει το νερό από τις ρίζες μέχρι την κορυφή. Για το λόγο αυτό ένα δέντρο δεν μπορεί να ξεπεράσει τα 120 (περίπου) μέτρα ύψος. Τα τρία ψηλό-τερα δέντρα του κόσμου είναι μια σεκόγια στην Καλι-φόρνια, ένας ορεινός ευκάλυπτος στην Τασμανία κι ένα έλατο Douglas στο Όρεγκον.

Σεκόγια (Sequoia sempervirens) 115,56 μ.Ορεινός ευκάλυπτος (Eucalyptus regnans) 99,6 μ.Έλατο Douglas (Pseudotsuga menziesii) 99,4 μ.

Πώς απορροφά νερό ένα δέντρο ή ένα βότανο;

Οι σεκόγιες φτάνουν μέχρι και τα 115 μέτρα ύψος και συγκαταλέγο-νται στα ψηλότερα δέ-ντρα του κόσμου.

Η ικανότητα του δέντρου να απορροφά νερό από το έδαφος οφείλεται, αφενός, στην υποπίεση που δημιουργεί η εξάτμιση που συμβαίνει μέσω των φύλ-λων και, αφετέρου, στην ικανότητα των μορίων του νερού να συνδέονται μεταξύ τους.

Κύτταρα φύλλουφύλλουφύλλουΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερούΜόρια νερού

Πόρος

Αγγεία του ξύλου (Κανάλια αγγείων του ξύλου)

Ριζικά τριχίδια

1 . Το νερό εξατμίζεται μέσα από μικρούς πόρους των φύλλων και ελκύει προς τα πάνω μια στήλη νερού κατά μήκος όλης της διαδρομής, από τις ρίζες μέσω του κορ-μού και μέχρι τα φύλλα.

2 . Τα μόρια νερού συνδέ-ονται με τη βοήθεια δε-

σμών υδρογόνου που σχηματίζουν μια συνε-κτική στήλη νερού.

3 . Το νερό ανέρχεται με διάχυση μέσω των λε-πτών ριζικών τριχιδίων των ριζών και μεταφέρε-ται στη συνέχεια μέσα από τα αγγεία του ξύλου.

CLA

US

LUN

AU

ALAMY

(Κανάλια αγγείων του ξύλου)(Κανάλια αγγείων (Κανάλια αγγείων

ΠόροςΠόρος

ΕΝ ΡΙΠΗ ΟΦΘΑΛΜΟΥN

ATU

RE P

ICTU

RE L

IBRA

RY

Αρπακτικό έντομoΚοιτάς πρόσωπο με

πρόσωπο μια λιβελούλα.

Είναι δύσκολο να

ξεχωρίσεις την ουρά από

το κεφάλι. Τα δύο κίτρινα

σχήματα που μοιάζουν με

αχλάδι κάτω από τα φτερά

δεν είναι τα μάτια, αλλά

στίγματα στο κορμί της.

Τα δύο πράσινα ημισφαίρια

που προεξέχουν είναι

τα σύνθετα μάτια της, που

μπορεί να αποτελούνται

από 30.000 ομματίδια.

Και μόνο η θέα της τρομάζει

τις μέλισσες, που είναι

η βασική τροφή της.

Αυτήν τη στιγμή κρατά μια

μέλισσα και είναι έτοιμη

να απολαύσει το γεύμα της!

Print: slu Status: 750 - Sprog godkendt Layout:PGH

Red.sek:PE

ΝΕΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ

16 Science Illustrated Ιανουάριος 2012Συντάκτες: Ulla Høst & Rasmus Bang Petersen

Αλλόκοτο θαλάσσιο τέρας με σθένος για επιβίωση

Το θαλάσσιο ζώο Laggania είναι το προϊ-στορικό ζώο που μοιάζει περισσότερο με

το τέρας που βρέθηκε πρόσφατα.

Το απολίθωμα δείχνει πως τα θαλάσσια τέρατα δεν αφανίστηκαν πριν από 510 εκατομμύρια χρόνια όπως πιστευόταν. Παρέμειναν για αρκετό καιρό ακόμη στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας των θαλασσών και μεγάλωσαν σε μέγεθος.

Επιβίωση από τη βίαιη καταστροφή

ΚΑΜΒΡΙΟ (542-488 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Εμφανίζεται στη θάλασσα πλήθος ζωικών ειδών με παράξενα σχήματα και θωρακισμένα σώματα.

ΟΡΔΟΒΙΚΙΟ (488-443 εκατομμύρια χρόνια πριν)

Μεταξύ των ειδών που επέζησαν εμφανίζονται πολλά νέα συγγενικά είδη. Ευνοϊκές συνθήκες ζωής

για τα χταπόδια και τα βραχιονόποδα.

Μαζικός αφανισμός(488 εκατομμύρια χρόνια πριν) Αφανίζονται τα περισσότερα ζώα του Καμβρίου κατά το πέρασμα προς το Ορδοβίκιο.

ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ Σε βράχους ηλικίας 480 εκατομμυρίων ετών σε περιοχές του νοτιο-ανατολικού Μαρόκου ο Derek Briggs και ο Peter van Roy, δύο παλαιοντολόγοι του πανεπιστημί-ου Yale του Κονέκτικατ των ΗΠΑ, ανακάλυψαν ένα ζώο μήκους άνω του ενός μέτρου που ανήκει στο γένος Anomalocaris. Αυτά τα σαρκο-φάγα ζώα εμφανίστηκαν ταυτόχρονα με τα πρώτα μεγάλα πολύπλοκα ζώα στη διάρκεια της έκρηξης βιολογικής ποικιλομορφίας κατά την περίοδο του Καμβρίου, περίπου πριν από 530 εκατομμύρια χρόνια. Μέχρι τώρα πιστευό-

Απολίθωμα πανάρχαιου ζώου που βρέθηκε στο Μαρόκο αλλάζει την εικόνα που έχουμε μέχρι σήμερα για τους πρώτους μαζικούς αφανισμούς στην ιστορία.

θησε το Κάμβριο. Η διαχω-ριστική γραμμή μεταξύ αυτών των γεωλογικών περιόδων χαρακτηρίζεται από ένα μαζικό αφανισμό που έλαβε χώρα πριν από 488 εκα-τομμύρια χρόνια. Τότε ήταν που αφανίστηκαν τα περισσότερα ζώα του Καμβρίου. Αυτό σημαίνει πως όλα τα ζώα που επέζησαν ευνοήθη-καν και στην αρχή του Ορδοβίκιου τετραπλασιάστηκε ο αριθμός των ειδών που ήταν συγγενή σε αυτά. Το απολίθωμα αυτό μαζί με τα 1.500 ευρήματα απολιθωμάτων από μαλάκια, σπόγγους και κοράλλια μάς δίνουν μια μοναδική εικόνα του οικοσυστήματος που υπήρχε πριν από 480 εκατομμύρια χρόνια.

Anomalocaris Τριλοβίτης Hallucigenia Ορθοκέρας

10 cm

MIK

KEL

JUU

L JE

NSE

N

ESBEN HORN/YALE UNIVERSITY

ταν πως τα σαρκοφάγα του γένους αυτού είχαν εξαφανιστεί μόλις 20 εκατομμύρια χρόνια μετά την εμφάνισή τους. Σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε πως το ζώο αυτό είχε αλλόκοτη όψη: μάτια σε κεραίες, αρθρωτό σώμα, πελώριο κε-φάλι. Στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού βρι-σκόταν ένα αγκαθωτό εξάρτημα. Τα αγκάθια μετακινούσαν προς το εσωτερικό του στόματος τα μικρά ζώα. Το στόμα ανοιγόκλεινε ακριβώς όπως ο φωτοφράκτης διαφράγματος της φω-τογραφικής μηχανής. Το συγκεκριμένο απολί-θωμα είναι σχεδόν διπλάσιο σε μέγεθος από τα μεγαλύτερα που έχουν βρεθεί μέχρι τώρα. Ωστόσο, το πιο αξιοσημείωτο είναι η σχετικά μικρή ηλικία του απολιθώματος, η οποία απο-καλύπτει πως τα ζώα του γένους Anomalocaris επιβίωσαν και κατά το Ορδοβίκιο, που ακολού-

Πρόσφατα επιτεύγματα και εφευρέσεις

Science Illustrated Ιανουάριος 2012

Νέα εν συντομία

Ίσως μπορεί να εμποδιστεί η υποτροπή των τοξικομανών

Ρομπότ σκαρφαλώνει μόνο του στα δέντρα

Το απολίθωμα που βρέθη-κε στο Μαρόκο είναι 480

εκατ. ετών. Μπορούμε να διακρίνουμε πως το σώμα

του ζώου ήταν αρθρωτό.

Επιβίωση από τη βίαιη καταστροφή

ΟΡΔΟΒΙΚΙΟ (488-443 εκατομμύρια χρόνια πριν)

IATΡΙΚΗ Οι άνθρωποι που έχουν σταματήσει την κατάχρηση ναρκωτι�κών ουσιών συνήθως υποτροπιά�ζουν όταν επιστρέφουν στο παλιό περιβάλλον τους. Πλέον, ερευνητές του �� της �αλτιμό�� της �αλτιμό� της �αλτιμό�ρης στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι υπάρχει μια περιοχή στον εγκέφαλο που συνδέει την κατάχρηση ουσιών με το περιβάλλον. Πειράματα σε ποντίκια δείχνουν πως αυτό μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για μια σημαντικά καλύτερη θεραπευτική αγωγή των χρηστών ναρκωτικών ουσιών. Οι ερευνητές αρχικά

δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε τα ποντίκια να εξαρτηθούν από την ηρωίνη μέσα σε ένα

κλουβί με ιδιαίτερη διακόσμηση. Ύστερα έβγαλαν τα ποντίκια από το κλουβί και τα βοήθησαν να απεξαρτη�θούν από την ουσία. Όταν τα ζώα επέστρεψαν στο πε�

ριβάλλον όπου είχε γίνει η χρήση της ηρωίνης, ενεργο�ποιήθηκαν συγκεκριμένοι νευρώνες στο πρόσθιο τμήμα

του μετωπιαίου λοβού. Με τη βοήθεια ορισμένων ουσιών οι ερευνητές κατάφεραν να παραλύσουν τους συγκεκριμένους

νευρώνες. Κατόπιν αυτού μειώθηκε σημαντικά η επιθυμία των ζώων να ξαναρχίσουν τη χρήση της ουσίας. Οι ερευνητές ελπίζουν πως η ανακάλυψη αυτή θα οδηγήσει στη δημιουργία φαρμάκων που θα συμβάλουν στην απεξάρτηση των τοξικομανών.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Τα ρομπότ που σκαρφαλώνουν σε δέντρα δεν αποτελούν νέο επίτευγμα, αλλά το ρομπότ T��, που δημιούρ�γησε μια ομάδα ερευνητών του Ch�� U��v��y του Χονγκ Κονγκ, έχει τη δυνατότητα να κά�νει κάτι που δεν έκαναν οι πρόγο�νοί του: μπορεί να κυκλοφορεί μέσα στις συστάδες των κλαδιών στις κορυφές των δέντρων.Το T�� είναι εξοπλισμένο με κάμερα και δημιουργήθηκε για να μελετά τη ζωή στις κορυφές των δέντρων. Το ρομπότ έχει δύο νύχια (με το ένα κρατιέται γερά από τον κορμό του δέντρου, τη στιγμή που το άλλο μετακινείται), ενώ παράλ�ληλα μετακινεί και το κυρίως σώμα αναζητώντας ένα καλό σημείο για να πιαστεί. Η κίνησή του μοιάζει με εκείνη της κάμπιας. Το T�� μπορεί να γαντζώνεται σε λεπτούς κορμούς αλλά και να σκαρφαλώνει ακόμη και στους πιο χοντρούς.

Προς το παρόν το ρομπότ είναι «τυφλό» κι έτσι προχωράει ψηλα�φώντας τα κλαδιά και τα φύλλα. Ωστόσο, οι ερευνητές εργάζονται για να του κατασκευάσουν μάτια ώστε να μπορεί κάποιος να το κα�τευθύνει από το έδαφος.Το ρομπότ, που ζυγίζει μόλις 600 γραμμάρια, έχει τη δυνατότητα να κουβαλά τριπλάσιο βάρος από το δικό του και θα μπορεί να χρησι�μοποιείται για τη μεταφορά ανα�γκαίων πραγμάτων όπως, για πα�ράδειγμα, η τροφή για τους βιολόγους που θα εργάζονται στις κορυφές των δέντρων.

Οι ιθαγενείς της Αμερικής ίσως έφτασαν στην Ισλανδία το έτος 1.000Μια γυναίκα από τη σημερινή �ό�ρεια Αμερική μπορεί κάλλιστα να είχε φτάσει στην Ισλανδία γύρω στο έτος 1000. Αναλύσεις �� δείχνουν ότι 80 Ισλανδοί φέρουν �� τύπου C1�, το οποίο υπάρχει στη �όρεια Αμερική. Πρόκειται για θηλυκό ��. Το γεγονός πως αυ�τός ο τύπος �� βρέθηκε στην Ισλανδία ίσως οφείλεται στο ότι οι Ισλανδοί �ίκινγκ έφεραν πίσω μαζί τους μια ιθαγενή της �ορείου Αμερικής επιστρέφοντας από εκεί.

Τα περιττώματα των φαλαινών δίνουν περισσότερο ψάριΑμερικανοί ερευνητές υποστηρί�ζουν ότι το άζωτο που περιέχουν τα περιττώματα των φαλαινών ευνοεί τη θαλάσσια πανίδα γιατί συμβάλλει στη γέννηση περισσότερων ψα�ριών. Κατά τη διάρκεια του καλοκαι�ριού πολλές θαλάσσιες περιοχές παρουσιάζουν έλλειψη αζώτου και αυτό εμποδίζει την παραγωγή του σημαντικού φυτικού πλαγκτού, που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας. Ωστόσο, η ύπαρξη περιττωμάτων των φαλαινών σημαίνει πως το φυ�τοπλαγκτόν μπορεί ακόμη να ανα�πτυχθεί και να ευδοκιμήσει.

Το Treebot μπορεί να σκαρφαλώ-σει στις κορυφές των ψηλών δέ-ντρων καθιστώντας έτσι δυνατή τη μελέτη της ζωής των πλασμάτων που ζουν εκεί.

Βραχιονόποδο

Κωνόδοντο

PETER VAN ROY/YALE UNIVERSITYREUTERS/SCANPIX

η υποτροπή των τοξικομανών

ΕΓΚΕΦΑΛΟΕΓΚΕΦΑΛΟΕΓΚΕΦΑΛΟ

ΝΕΑ ΓΙΑ



IATΡΙΚΗ σταματήσει την κατάχρηση ναρκωτικών ουσιώνζουν όταν επιστρέφουν στο παλιό περιβάλλον τους. Πλέον, ερευνητές του ��ρης στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι υπάρχει μια περιοχή στον εγκέφαλο που συνδέει την κατάχρηση ουσιών με το περιβάλλον. Πειράματα σε ποντίκια δείχνουν πως αυτό μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για μια σημαντικά καλύτερη χρηστών ναρκωτικών ουσιών.

δημιούργησαν τις κατάλληλεςποντίκια να εξαρτηθούν από την ηρωίνη μέσα σε ένα

κλουβί με ιδιαίτερη διακόσμηση. Ύστερα έβγαλαν τα ποντίκια από το κλουβί και τα βοήθησαν να απεξαρτηθούν από την ουσία. Όταν τα ζώα επέστρεψαν στο πε

ριβάλλον όπου είχε γίνει η χρήση της ηρωίνης, ποιήθηκαν συγκεκριμένοι νευρώνες στο πρόσθιο τμήμα


νευρώνες. Κατόπιν αυτού μειώθηκε σημαντικά η επιθυμία των


Το απολίθωμα που βρέθη

ζώων να ξαναρχίσουν τη χρήση της ουσίας.πως η ανακάλυψη αυτή θα οδηγήσει στη δημιουργία φαρμάκων που θα συμβάλουν στην απεξάρτηση των τοξικομανών.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Τα ρομπότ που σκαρφαλώνουν σε δέντρα δεν

οτελούν νέο επίτευγμα, αλλά το ρομπότ T��, που δημιούργησε μια ομάδα ερευνητών του

�� U��v��y Κονγκ, έχει τη δυνατότητα να κά




Το απολίθωμα που βρέθη-

IATΡΙΚΗ σταματήσει την κατάχρηση ναρκωτικών ουσιώνζουν όταν επιστρέφουν στο παλιό περιβάλλον τους. Πλέον, ερευνητές του ��

κλουβί με ιδιαίτερη διακόσμηση. Ύστερα έβγαλαν τα ποντίκια από το κλουβί και τα βοήθησαν να απεξαρτηθούν από την ουσία. Όταν τα ζώα επέστρεψαν στο πε

ριβάλλον όπου είχε γίνει η χρήση της ηρωίνης, ποιήθηκαν συγκεκριμένοι νευρώνες στο πρόσθιο τμήμα


νευρώνες. Κατόπιν αυτού μειώθηκε σημαντικά η επιθυμία των ζώων να ξαναρχίσουν τη χρήση της ουσίας.πως η ανακάλυψη αυτή θα οδηγήσει στη δημιουργία φαρμάκων που θα συμβάλουν στην απεξάρτηση των τοξικομανών.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ σκαρφαλώνουν σε δέντρα δεν αποτελούν νέο επίτευγμα, αλλά το ρομπότ Tγησε μια ομάδα ερευνητών τουCh��Κονγκ, έχει τη δυνατότητα να κά



Μυρμήγκι αναζητά βοηθόΌταν ένα μυρμήγκι του είδους Pachycondyla chinensis βρίσκει τροφή που ζυγίζει τόσο ώστε να μην μπορεί να την κουβαλήσει, αναζητά βοήθεια με ασυνήθιστο τρόπο. Εντοπίζει κάποιο άλλο μυρμήγκι της αποικίας του, το πιάνει με τα δόντια του και το κουβαλά ανάμεσα στα πόδια του για να το οδηγήσει προς την τροφή. Ο βοηθός συμφωνεί απολύτως με την ιδέα. Τοποθετείται ανάσκελα και προσφέρεται να τον κουβαλήσει το μυρμήγκι.

Ο Εγκέλαδος, δορυφόρος του Κρόνου, εκτοξεύει πίδακες παγωμένου νερού, όπως δείχνουν οι μετρήσεις του εξερευνητικού διαστημόπλοιου Cassini.

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Νέφος παγωμένων υδρα-τμών ανέρχεται από τις ρωγμές του Εγκέλα-δου, του παγωμένου δορυφόρου που περι-φέρεται γύρω από τον Κρόνο. Η διαστημο- συσκευή Cassini έχει πετάξει τρεις φορές μέσα από τους παγωμένους υδρατμούς και έχει συλλέξει μικρά σωματίδια πάγου τα

οποία έχουν αναλυθεί από τον αισθητήρα Cosmic Dust Analyzer. Οι αναλύσεις δεί-χνουν πως υπάρχει μια θάλασσα νερού κάτω από το ενός χιλιομέτρου πάχους παγωμένο στρώμα του δορυφόρου του Κρόνου.Στο νέφος που βρίσκεται κοντά στον Εγκέλα-δο και μοιάζει με παγωμένο γκέιζερ, το Cassini έχει συλλάβει αλμυρά σωματίδια πάγου τα οποία έχουν σύσταση που ταιριάζει με εκείνη μιας θάλασσας. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να έχουν δημιουργηθεί τα σωματίδια είναι μέσω ταχύτατης ψύξης του αλμυρού νε-ρού που εκτοξεύεται από ρωγμές που βρί-

σκονται στην επιφάνεια του Εγκέλαδου. Οι ερευνητές υπολόγισαν πως κάθε δευτερόλε-πτο αναδύονται από τη θάλασα κάτω από τον πάγο υδρατμοί βάρους 200 κιλών. Το νερό βρίσκεται μεταξύ του βραχώδους πυ-ρήνα του δορυφόρου και του στρώματος πάγου. Διατηρείται σε υγρή μορφή. Αυτό συμβαίνει επίσης εξαιτίας των παλιρροϊκών δυνάμεων που αναπτύσσονται στο εσωτερι-κό του δορυφόρου, εξαιτίας του Κρόνου και μερικών άλλων γειτονικών δορυφόρων κα-θώς και λόγω της θερμότητας που εκλύεται κατά τη ραδιενεργό διάσπαση.

Παγωμένος δορυφόρος κρύβει ωκεανό Ο Εγκέλαδος είναι καλυμμέ-

νος με στρώμα πάγου πάχους ενός χιλιομέτρου. Κάτω από αυτό κρύβεται μια θάλασσα.

Νέφος σωματιδίων πάγου που περιέ-χουν αλάτι εκτοξεύεται από τις ρωγμές της επιφάνειας του Εγκέλαδου κοντά στο νότιο πόλο του δορυφόρου.

NA

SA

19Science Illustrated Ιανουάριος 2012

Νέα εν συντομία

Κατά Κατά Κατά

9,79,79,7%%%αυξήθηκε ο πληθυσμός των ΗΠΑ από το 2000 μέχρι το 2010, ενώ από το 1990 μέχρι το 2000 είχε αυξηθεί κατά 13,2%, όπως δείχνουν οι αριθμοί του US Census Bureau.

ΙΑΤΡΙΚΗ Η ενδαγγειακή αντιμετώπιση των καρδιακών προβλημάτων με καθετήρες, μπα-λόνια και στεντ αποτελεί πλέον συνηθισμένη διαδικασία και έχει σώσει πολλές ζωές. Ωστό-σο, πολύ συχνά οι γιατροί πρέπει να τοποθε-τούν μέσα σε ένα αγγείο διαφορετικούς καθε-τήρες –για παράδειγμα, έναν καθετήρα για να βρουν τι μπλοκάρει την κυκλοφορία του αίμα-τος κι άλλον ένα για να απομακρύνουν οτιδή-ποτε προκαλεί το μπλοκάρισμα. Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Ιλινόις στην Urbana-Champaign θεωρούν ότι αυτή η μέθοδος σύ-ντομα θα ανήκει στο παρελθόν. Η ερευνητική ομάδα έχει δημιουργήσει έναν

«πολυτάλαντο» καθετήρα που όχι μόνο διεισ-δύει σε αγγεία και φουσκώνει σαν μπαλόνι αλλά ταυτόχρονα μπορεί να εξετάζει, να στέλ-νει πληροφορίες στον καρδιολόγο και να πραγματοποιεί επιδιορθώσεις. Ο καθετήρας είναι γεμάτος αισθητήρες, ενώ διαθέτει και άλλον εξοπλισμό. Μπορεί να εποπτεύει την κατάσταση της καρδιάς, να δίνει πληροφορίες για το πώς κυκλοφορεί το αίμα μέσα στα αγ-γεία, «να φωτίζει» την περιοχή της επέμβασης και να μετρά την πίεση του αίματος και τη θερμοκρασία. Το σημαντικότερο από όλα όμως είναι ότι ο συγκεκριμένος καθετήρας μπορεί να πραγματοποιεί μικροχειρουργικές επεμβάσεις.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Όταν οι πρόγο-νοί μας εγκατέλειψαν τη ζωή των κυνηγών και τροφοσυλλεκτών και άρχισαν να χτίζουν σπίτια, δεν το έκαναν για να εγκατασταθούν μέσα σε αυτά και να έχουν στέγη πάνω από το κεφάλι τους. Το πρώτο σπίτι του κόσμου λειτούργησε ως είδος οικίας συναθροίσεων –αυτό πιστεύ-ουν Βρετανοί αρχαιολόγοι έπειτα από ανασκαφές που έκαναν στην Ιορδανία. Τα πρώτα σπίτι χτίστηκαν περίπου πριν από 12.000 χρόνια. Μέχρι τώρα οι αρχαιολόγοι υπέθε-ταν πως τα κτίρια χρησιμοποιού-νταν ως κατοικίες, αλλά οι νέες ανασκαφές στη Wadi Faynan της Ιορδανίας ενδεχομένως αφηγού-νται μια άλλη ιστορία. Τα κτίσματα που υπάρχουν εκεί εί-ναι ηλικίας 11.600 χρόνων και ειδι-κά ένα από αυτά δεν θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί ως συνηθι-σμένη οικογενειακή κατοικία. Το κτίσμα αυτό έχει οβάλ σχήμα και οι διαστάσεις του είναι 19x22 μέτρα -σημαντικά μεγαλύτερες από των συνηθισμένων κτισμάτων της πα-λαιολιθικής εποχής.

Σπίτι άνω των 11.000 χρόνων που έχει αμφιθεατρικό σχήμα και πάγκους πάνω στους οποίους κάθονταν οι πρώτοι αγρότες.

Νέο τεστ φυματίωσης μέσα σε δυο ώρεςΜια νέα συσκευή αναλύσεων της εταιρίας Cepheid Systems μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματι-κότερη καταπολέμηση της φυμα-τίωσης, που είναι ιδιαίτερα διαδε-δομένη στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η συσκευή μπορεί να αναλύσει δείγματα μέσα σε δύο ώρες. Σήμερα στην Αφρική ο χρόνος αναμονής για τα αποτελέ-σματα διαρκεί δύο μήνες, με αποτέλεσμα προτού εφαρμοστεί η θεραπεία να υπάρχει ο κίνδυ-νος μετάδοσης.

Ο βασιλικός σολομός μικραίνει συνεχώςΤα τελευταία τριάντα χρόνια το μέσο μήκος του βασιλικού σολο-μού της Αλάσκας έχει μειωθεί κατά 5,6 εκ. στα θηλυκά και 4,7 εκ. στα αρσενικά. Αυτό δείχνουν νέες μελέτες του πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον. Ο λόγος είναι πως οι επαγγελματίες ψαράδες πιάνουν συνειδητά τα μεγαλύτερα ψάρια και πολύ συχνά πρόκειται για θη-λυκά που βρίσκονται σε εγκυμο-νούσα κατάσταση. Όταν πιάνο-νται αυτά τα θηλυκά, τότε μόνο τα μικρότερα ψάρια μεταδίδουν στους απογόνους τα γονίδιά τους.

Ο καθετήρας εκτός από τον εξο-πλισμό και τους πολλούς αισθη-τήρες του έχει και ένα μπαλόνι που μπορεί να φουσκώνει και να διανοίγει τα φραγμένα στε-φανιαία αγγεία.

Η πρώτη οικία του κόσμου ίσως να χρησίμευε για συναθροίσεις

Νέος «πολυτεχνίτης» καθετήρας για εγχειρήσεις καρδιάς

Η διαρρύθμιση του κτίσματος θυμίζει περισσότερο εκείνη ενός αμφιθεάτρου. Επίσης, είναι εφο-διασμένο με σταθερούς πάγκους σε δύο ορόφους. Στο κέντρο του κτίσματος οι αρχαιολόγοι ανακά-λυψαν πέτρινα γουδιά. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το κτίσμα λειτουργούσε ως οικία συναθροί-σεων όπου οι αγρότες άλεθαν σιτηρά και άγρια φυτά και συγκε-ντρώνονταν για να προβούν σε κοινές δραστηριότητες όπως, για

παράδειγμα, η σφαγή των ζώων.Το κτίσμα ίσως χρησιμοποιού-νταν και για κοινές τελετές και ιεροτελεστίες, με τους θεατές να κάθονται στους πάγκους. Οι αρ-χαιολόγοι πιστεύουν πως όσοι χρησιμοποιούσαν την οικία συ-ναθροίσεων έμεναν σε πιο προ-σωρινά καταλύματα εκεί κοντά χτισμένα με υλικά που διατηρή-θηκαν μέχρι σήμερα και γι’ αυτόν το λόγο δεν αποτελούν αντικεί-μενο μελέτης των αρχαιολόγων.

DAVID

OLIVER/W

F16 PROJEC

T

K. D

OW

LIN

G/U

I URB

AN

A-C

HA

MPA

IGN



Αράχνη προστατεύει τον ιστό της με ένα μεγάλο σταυρόΖΩΟΛΟΓΙΑ Τα μέλη μιας οικογένειας αραχνών έχουν αναπτύξει μια ιδιαίτερη μέθοδο για να προστατεύουν τους ιστούς τους από τις ζημιές. Διακοσμούν τον ιστό με ένα σταυρό (στόχος τους εί-ναι να προειδοποιούν τα πουλιά και τα μεγάλα έντομα ώστε να αποφεύγουν τον ιστό και να πετούν από δίπλα), σύμ-φωνα με βιολόγους του πανεπιστημίου της Μελβούρνης στην Αυστραλία.Οι βιολόγοι άφησαν κάποιες αράχνες του είδους Argiope keyserlingi να σχηματί-σουν ιστούς σε κάποια πλαίσια μέσα σε εργαστήριο. Ύστερα οι βιολόγοι προξέ-νησαν ζημιές στους ιστούς και μελέτησαν τις αντιδράσεις των αραχνών. Οι αράχνες των οποίων οι ιστοί είχαν υποστεί πολύ μεγάλες ζημιές (όπως εκείνες που θα προξενούσε ένα πουλί που θα είχε πετά-ξει μέσα από τον ιστό) σπατάλησαν πολύ χρόνο και ενέργεια για να φτιάξουν πάνω

στον ιστό ένα μεγάλο και ευδιάκριτο σταυρό.Ο λευκός σταυρός στον ιστόείναι γνωστός εδώ και καιρό, αλλά οι ερευνητές δεν μπορούσαν να συμφωνή-σουν σχετικά με το σκοπό που εξυπηρε-τούσε. Σύμφωνα με μια θεωρία, ο σταυρός προσέλκυε θηράματα. Μια δεύτερη θεωρία υποστήριζε πως ο σταυρός τρόμαζε τα σαρκοφάγα που ήθελαν να φάνε την αράχνη, ενώ, σύμ-φωνα με μια τρίτη θεωρία, ο σταυρός βοηθούσε το καμουφλάρισμα της αρά-χνης στο μέσο του ιστού. Οι Αυστραλοί ερευνητές θεωρούν πλέον πως με τα πειράματα αυτά έκλεισε το θέμα.

Τσιπ μεταμορφώνει το κινητό σε σκάνερΤα σκάνερ ακτίνων X και υπερήχων είναι μοναδικά

για εξετάσεις του εσωτερικού του σώματος. Ωστόσο, σύντομα ίσως θα μπορεί καθένας «να ακτινογραφεί»

τον εαυτό του με τη βοήθεια ενός μικρού τσιπ-ραντάρ μέσα σε smartphone. Θα καθίσταται έτσι δυνατός ένας γρήγορος έλεγχος υγείας γιατί

τα ραδιοκύματα αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο σε υγιείς από ό,τι σε πάσχοντες ιστούς. Το τσιπ δημιουργήθηκε από Νορβηγό

ερευνητή σε συνεργασία με την εταιρία Novelda.

Στο εργαστήριο οι ιστοί υπέστησαν δύο τύπους ζημιών. Μόνο μια ζημιά που αντιστοιχεί σε εκεί-νη που θα προξενούσε ένα πουλί κάνει τις αρά-χνες να εντείνουν την κουραστική διακοσμητική τους εργασία έτσι ώστε να καταστήσουν ευδιά-κριτο το σταυρό στο μέσο του ιστού.

Πουλιά που ξέφυγαν από την πορεία τους βάζουν σε δουλειά την αράχνη A. Μικρή ζημιά –μοιάζει με

εκείνη που θα προξενούσε κάποιο θήραμα της αράχνης.κάποιο θήραμα της αράχνης.

B. Μεγάλη ζημιά –σαν αυτή που θα προξενούσαν πουλιά και άλλα μεγαλύτερα ζώα.A B

Η αράχνη Argiope keyserlingi μπαίνει στη διαδικασία να διακοσμήσει τον ιστό της.ANDRÉ WALTER

MIKKEL JUUL JENSEN

NO

VELDA

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣΕφευρέσεις και προϊόνταΝέα εν συντομία

Νέο τιμόνι Xbox για παιχνίδι απ’ τον καναπέ Καλά είναι τα νέα για τους ιδι�οκτήτες της κονσόλας παιχνι�διών Microsoft Xbox 360. Ένα νέο τιμόνι για τους φανατι�κούς των παιχνιδιών με αυτο�κίνητα βρίσκεται καθ’ οδόν. Πρόκειται για ένα ασύρματο τιμόνι που δεν χρειάζεται να μονταριστεί, να είναι δηλαδή συνδεδεμένο με την παιχνι�δομηχανή. Αποτελεί επομέ�νως ιδανική επιλογή για παι�χνίδι από τον καναπέ. Το τιμόνι λειτουργεί καθώς το στρέφουμε στον αέρα, ενώ το γκάζι και τα φρένα ελέγχονται με τη βοήθεια δύο κουμπιών.

Ηχεία στην υποδοχή του λαμπτήραΤα ηχεία σε κάποιους φαίνο�νται μεγάλα και άβολα. Τώρα όμως υπάρχει ελπίδα για όποιον διακοσμεί το σπίτι του και χρειάζεται κάτι πιο διακριτικό. Τα ασύρματα ηχεία �o�� of �i��t βρίσκο��o�� of �i��t βρίσκο�βρίσκο�νται τοποθετημένα στην υποδοχή ενός λαμπτήρα. Μπορούν να συνδυαστούν με

s�bwoofer και να παίζουν μουσική απευθείας από ένα iP�o�e ή ένα iPo�.

Η εταιρία τηλεφωνίας Ora��e λανσάρει κάθε χρόνο μια πράσι�νη λύση ως σπόνσορας του Glasto�b�ry, του μεγαλύτερου μουσικού φεστιβάλ της Ευρώ�πης. Προσφάτως η Ora��e είχε την ιδέα της δημιουργίας μιας μπλούζας που μπορεί να θέσει σε

λειτουργία ένα κινητό τηλέφωνο αποκλειστικά διά της απορρόφη�σης ηχητικών κυμάτων από συ�ναυλίες. Το λευκό πεδίο πάνω στην μπλούζα αποτελεί ένα είδος πιεζοηλεκτρικού επιστρώματος που μετατρέπει σε ηλεκτρικό ρεύμα τις δονήσεις του μπάσου.

Η μουσική τροφοδοτεί το κινητό

Όποιος έχει επισκεφθεί γυμναστήριο γνωρίζει τα μηχανήματα cross trainer, που προσφέρουν

αποτελεσματική σωματική άσκηση. Τώρα η εταιρία ElliptiGO έχει λανσάρει το ποδήλατο

3C, που συνδυάζει την εξαιρετική λειτουργία του μηχανήματος αναρρίχησης

με την πολύπλευρη λειτουργία του ποδηλάτου. Με το 3C μπορεί κανείς

να ποδηλατεί με ταχύτητα 19-24 χιλιόμετρα ανά ώρα και να υπερνικά

ανωφέρειες κλίσης μέχρι και 5%.

Νέο ποδήλατο προσφέρει διπλή κίνηση

Συντάκτης: Søren Bjørn-Hansen

Πλέον, οι λάτρεις της περιπέτειας μπορούν να πραγματοποιήσουν ένα υποβρύχιο εξερευνη�τικό ταξίδι χωρίς να βραχούν και χωρίς να χρειάζεται να μάθουν να κυβερνούν υποβρύ�χιο. Η Rao��aje, εταιρία της Νότιας Κορέας, έχει δημιουργήσει ένα υποβρύχιο του οποίου ο χειρισμός δεν απαιτεί εκμάθηση.Το υποβρύχιο, που ονομάζεται «EGO», είναι στην πραγματικό�τητα μια αναποδογυρι�σμένη βάρκα! Η κα�μπίνα βρίσκεται κάτω από την επιφά�νεια της θάλασσας και

η βάρκα, που κυβερνάται με πηδάλιο γκαζιού και τιμόνι, λειτουργεί με ηλεκτρικό μοτέρ. Σε μια οθόνη βλέπει κανείς σε βίντεο την επιφάνεια της θάλασσας έτσι ώστε να αποφεύγονται συγκρού�σεις με άλλες βάρκες. Στο κατάστρωμα οι επιβάτες μπορούν να ψαρεύουν ή να κάνουν ηλιοθεραπεία.

Μίνι βάρκα που λειτουργεί ως υποβρύχιο

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ

λειτουργία ένα κινητό τηλέφωνο αποκλειστικά διά της απορρόφη�σης ηχητικών κυμάτων από συ�ναυλίες. Το λευκό πεδίο πάνω στην μπλούζα αποτελεί ένα είδος πιεζοηλεκτρικού επιστρώματος που μετατρέπει σε ηλεκτρικό ρεύμα τις δονήσεις του μπάσου.

Μίνι βάρκα που λειτουργεί ως υποβρύχιοΜίνι βάρκα που λειτουργεί ως υποβρύχιοΜίνι βάρκα που λειτουργεί ως υποβρύχιο

RAO

NH

AJE

SOU

ND

OF

LIG

HT

MIC

ROSO

FT

ORANGE

NILS NILSEN/ELLIPTIGO

24

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Του Else Christensen. Επιμέλεια: Μαρώ Τριανταφύλλου.

JAMES L. AMOS/CORBIS/POLFOTO

RICHARD T. NOWITZ/CORBIS/POLFOTO

Έρευνα

Η Αγία Γραφή αποτελείται από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, που θεωρούνται από τους πιστούς του χριστιανισμού ως θεόπνευστα βιβλία. Η Παλαιά Διαθήκη αποτελεί μέρος της Βίβλου των Ιουδαίων, αλλά ο χριστιανισμός αποδέχεται ως αυθεντική τη μετά-φραση των Εβδομήκοντα του 3ου μ.Χ. αιώνα και όχι το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο.

Βίβλος

θρησκείεςμεγάλες3

μονοπωλούν την αλήθεια

Print: lku Status: 870 - Klar til arkiv/web Layout:PG

H Red.sek:H

LD

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Στο σύνολό του το υπαγόρευσε ο Αλλάχ στον προφήτη Μωάμεθ. Θεωρείται ο λόγος του Θεού και αποτελεί αντίγραφο του πρωτότυπου που βρίσκεται στον Θεό.

1312 π.Χ. Σύμφωνα με την ορθόδοξη εβραϊκή παράδοση, ο Θεός παρα-δίδει στον Μωυσή το Δεκάλογο στο όρος Σινά.

900-600 π.Χ. Η πρώτη γραπτή εκδοχή του Νόμου του Μωυσή.

587 π.Χ. Οι Βαβυλώνιοι καταλαμ-βάνουν την Ιερουσαλήμ. Αυτή την περίο-δο οριστικοποιείται και η ταξινόμηση του μωσαϊκού νόμου.

36 π.Χ. Η Παλαιστίνη βρίσκεται υπό ρωμαϊκή κατοχή.

4 π.Χ. Η γέννηση του Ιησού Χριστού.

33 μ.Χ. Η σταύρωση του Ιησού από τους Ρωμαίους.

70-100 μ.Χ. Γράφονται τα τέσ-

σερα χριστιανι-κά Ευαγγέλια.

2ος μ.Χ. αιώνας Ταλμούδ: Γράφεται το σύνολο

των κανόνων που πρέπει να διέπουν τη ζωή των Ιουδαίων και σχόλια στην Τορά.

570 Η γέννηση του προφήτη Μωάμεθ στη Μέκκα.

610 Ο Μωάμεθ βιώνει την πρώτη αποκάλυψη.

632 Ο θάνατος του προφήτη Μωάμεθ στη Μεδίνα.

644-656 Το Κοράνιο σε γραπτή μορφή επί χαλίφη Οσμάν.

9ος-10ος αιώνας Χαντίθ: Καταγράφονται αφηγήσεις για τη ζωή και τις ενέργειες του Μωάμεθ.

Ο λόγος του Θεού

Η Πεντάτευχος, ή Νόμος του Μωυσή, κατα-γράφει τη γενεαλογία του εβραϊκού λαού και την ιστορία στα δύσκολα χρόνια της κρίσης. Καθιερώνει το μονοθεϊσμό και υπόσχεται τη Γη της Επαγγελίας: το Ισραήλ.

ALAMY

ALA

MY

ALAMY

BRID

GEM

AN

/SC

AN

PIX

ALAMY

Κοράνιο

Τορά

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Λατρεία του Ουρανού και του Ήλιου, δενδρολα-τρεία, ανιμισμός, ιερά ζώα και τοτέμ. Η ιστορία μάς διδάσκει ότι στα μάτια των πιστών το θείο

μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Ο πανθεϊσμός και ο πολυθεϊσμός επικρατούσαν κατά την αρχαιότητα. Παλιοί θεοί έπεφταν σε παρακμή και νέες θεότητες, πολλές φορές δανεισμένες από άλλες πολιτισμικές σφαίρες, τους αντικαθιστούσαν. Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, για παράδειγμα, στην Κόρινθο και την Αθήνα λάτρευαν την αιγυπτιακή Ίσιδα και στη Ρώμη τον ταυ-ροκτόνο Μίθρα της Περσίας. Το κενό ήρθαν να καλύ-ψουν τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες που διαδόθηκαν πολύ γρήγορα, ξεπερνώντας τα στενά τοπικά όρια της

γέννησής τους. Πριν από 2.500 χρόνια άρχισε η λα-τρεία ενός και μοναδικού θεού που απαιτούσε απο-κλειστικότητα. Λεγόταν «Γιαχβέ», «Θεός» ή «Αλλάχ» και ο μονοθεϊσμός κυριάρχησε. Πρόκειται για τις τρεις θρησκείες της ιστορικής αποκάλυψης του Θεού: την ιουδαϊκή, τη χριστιανική και την ισλαμική. O σπόρος του μονοθεϊσμού βρήκε πρόσφορο έδαφος μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 587 π.Χ. από τους Βαβυλώνιους, που πολιορκούσαν επί μήνες την πόλη και τελικά έκαναν έφοδο και την κατέλαβαν. Οι στρατιώτες του Ναβουχοδονόσορα έβαλαν φωτιά σε σπίτια, παλάτια και αγροκτήματα, λεηλάτησαν το ναό αφαιρώντας χρυσό, ασήμι και χαλκό και στο τέλος τον

Πότε γράφτηκε; Μεταξύ 900 και 600 π.Χ., πιθανότατα όμως στηρίζεται σε παλαιότερες αφηγή-σεις που κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα. Το μεγαλύτερο μέρος του μωσαϊκού νόμου ταξινομήθη-κε και οριστικοποιήθηκε το διάστημα της βαβυλώνι-ας αιχμαλωσίας (587-538/9 π.Χ.). Κατά τη βασιλεία του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλάδελφου ξεκίνησε η μετά-φραση της Παλαιάς Διαθήκης στα ελληνικά (η γνω-στή μετάφραση των Εβδομήκοντα). Η Πεντάτευχος μεταφράστηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα (για να μπορούν να τη διαβάσουν και Ιουδαίοι που είχαν μετοικήσει σε περιοχές της Μεσογείου), αλλά η μετάφραση ολοκλη-ρώθηκε το 2ο π.Χ. αιώνα.

Σε ποια γλώσσα; Eβραϊκή.

Πού; Στην περιοχή της Παλαιστίνης.

Από ποιον; Οι ορθόδοξοι Εβραίοι θεωρούν ότι γράφτηκε από τον ίδιο τον Μωυσή. Θρησκειολόγοι και φιλελεύθεροι Εβραίοι θεωρούν ότι πρόκειται για συρραφή κειμένων διαφόρων συγγραφέων στο πέρασμα των αιώνων. Ραββίνοι του ναού του Σολο-μώντα έδωσαν στα κείμενα την οριστική μορφή.

Aρχαιότερο χειρόγραφο: Η αρχαιότερη πλήρης Τορά προέρχεται από την πόλη Χαλέπι της Συρίας και χρονολογείται στο 930. Το παλαιότερο απόσπασμα είναι του 6ου μ.Χ. αιώνα και βρέθηκε το 1979 στην κοιλάδα Hinnom στα Ιεροσόλυμα.

Το περιεχόμενο εν συντομία: Ο Θεός έρχεται σε συμφωνία (διαθήκη= συνθήκη) με τον εβραϊκό λαό και υπαγορεύει στον Μωυσή το

Η Τορά είναι γραμ-μένη σε κυλίνδρους που φυλάσσονται σε ειδική θήκη.ALAMY

SCANPIX

Η Τορά διδάσκει στους Ιουδαίους την ιστορία τους


H Red.sek:H

LD

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

έκαψαν. Συνέλαβαν αιχμάλωτο το βασιλιά της φυλής του Ιούδα Σεδεκία, τον τύφλωσαν και τον μετέφεραν αλυσο-δεμένο όπως και χιλιάδες κατοίκους της Ιερουσαλήμ στη Βαβυλώνα. Η τραγική καταστροφή χαράχτηκε βαθιά στη μνήμη των Ιουδαίων. Η μία γενιά μετά την άλλη μάθαινε ότι η χώρα της ήταν κάποτε μεγάλη και ισχυρή και αποτε-λούσε τον περιούσιο λαό του Γιαχβέ, του θεού που τους είχε πλάσει και είχε δημιουργήσει όλο τον κόσμο. Κάποτε ήταν σκλάβοι στην Αίγυπτο, ο Γιαχβέ όμως είχε μεσολαβή-σει και είχε στείλει τον Μωυσή για να τους οδηγήσει πίσω στη Γη της Χαναάν. Αργότερα ο βασιλιάς Δαβίδ ένωσε τις 12 φυλές του Ισραήλ και δημιούργησε ένα πλούσιο και ισχυρό βασίλειο με πρωτεύουσα τα Ιεροσόλυμα.΄Οταν τον

διαδέχτηκε στο θρόνο ο γιος του Σολομώντας, η χώρα ήταν τόσο πλούσια που μπορούσε να εισπράξει φόρους οι οποίοι ανέρχονταν στα 666 χρυσά νομίσματα το χρόνο και να χτί-σει νέο ναό πλούσια διακοσμημένο με χρυσό, ασήμι και ορείχαλκο. Τώρα όμως τα καλά χρόνια είχαν τελειώσει. Ο ναός είχε καταστραφεί και το Ισραήλ ήταν αδύναμο.

Η συνθήκη του Θεού με τον ΜωυσήΑυτό το διάστημα, σύμφωνα με τους ιστορικούς, οι λόγιοι άρχισαν να καταγράφουν τις προφορικές παραδόσεις για

Η Τορά έγινε το σύμβολο των Εβραίων την εποχή που κινδύνευαν από εξω-τερικούς εχθρούς και εσωτερικές διαμάχες.

Δεκάλογο με τις εντολές του στο όρος Σινά. Ο Μωυσής οδηγεί τους Εβραίους, που ήταν αιχμάλωτοι στην Αίγυπτο, μέσα από την έρη-μο και φτάνουν στη Γη της Επαγγελίας που ο Θεός είχε υποσχεθεί στους γιους του Ισραήλ. Ο Θεός τούς υπόσχεται ότι η περιοχή (Ισραήλ) θα είναι πάντα δική τους και θα τους προστα-τεύει, αρκεί να πιστεύουν στον ένα και μοναδι-κό Θεό και να τηρούν το νόμο του.

Δόγματα: Ο Θεός του μωσαϊκού νόμου είναι ένας και μοναδικός: πνεύμα, αιώνιος, κύριος των δυνάμεων. Σύμφωνα με την περιγραφή της δημιουργίας του κόσμου, η Γη ήταν αρχικά «αόρατος και ακατασκεύα-στος, και σκότος επάνω της αβύσσου, και πνεύμα Θεού επεφέρετο επάνω του ύδατος» διαβάζουμε στη Γένεση (1:1), που χρησιμο-ποιεί τη λέξη «Γιαχβέ», που σημαίνει «Είμαι». Το κείμενο περιγράφει πώς ο Θεός δημιούρ-γησε το φως, τον ουρανό, τη Γη, τα φυτά, τα ζώα και τέλος τον άνθρωπο: έναν άνδρα και μία γυναίκα. Η δημιουργία του κόσμου έγινε μέσα σε έξι μέρες, ενώ την έβδομη μέρα ο Θεός αναπαύτηκε.Ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης δεν αρκείται στη δημιουργία του κόσμου, αλλά επεμβαίνει στο ιστορικό γίγνεσθαι. Ο Γιαχβέ είναι ένα πρόσωπο που αποκαλείται «Αυτός» και «Εγώ» όταν ο ίδιος μιλά για τον εαυτό του. Είναι κυρίως κριτής, αλλά δίκαιος.΄Οσοι προσεύχο-νται σ’ αυτόν και τηρούν τις εντολές του αντα-μείβονται, όσοι παραβαίνουν το θείο νόμο τιμωρούνται. Ταυτόχρονα, είναι απόμακρος και μυστηριώδης, βρίσκεται πάνω από την ανθρώπινη εμπειρία και δεν μπορεί να ανα-παρασταθεί με οποιαδήποτε μορφή.

Προφήτες: Η Παλαιά Διαθήκη παρουσι-άζει μια σειρά προφήτες δηλαδή θεόπνευστα πρόσωπα που ο Θεός έχει επιλέξει για να γνωστοποιήσει στους ανθρώπους τα νοήμα-τα και τις βουλές του. Ο ρόλος τους είναι να καθοδηγούν το λαό του Ισραήλ και να τον κάνουν να μετανοεί για τις αμαρτίες του, να επιστρέφει στη σωστή πίστη και να προετοι-μάζεται για τον ερχομό του Μεσσία. Ερευνη-τές πιστεύουν ότι εκτός από από τους προφή-τες που αναφέρονται στην Πεντάτευχο υπάρχουν πολλοί περισσότεροι. Ο αριθμός τους ποικίλλει από μερικές δεκάδες έως μερι-κές εκατοντάδες. Συνολικά, αναφέρονται 55 προφήτες, από τους οποίους επτά είναι γυναίκες. Κατά το Ταλμούδ πάντως υπήρχαν τόσοι προφήτες όσοι και Ιουδαίοι κατά την έξοδο από την Αίγυπτο. Οι κυριότεροι προ-φήτες του ιουδαϊσμού είναι ο Μωυσής, ο Αβράαμ, ο Εζεκίας και ο Ηλίας.

Άλλα ιερά βιβλία: Καθοδήγηση και συμβουλές για την τήρηση του μωσαϊκού νόμου προσφέρει το Ταλμούδ, ένα σύνολο νόμων που εμβαθύνουν και ερμηνεύουν τους κανόνες της Τορά. Είχαν δοθεί στον Μωυσή στην έρημο μετά την έξοδο από την Αίγυπτο. Πρόκειται για παραδόσεις που είχαν μεταδο-θεί προφορικά από γενιά σε γενιά από ραββί-νους σε μαθητές έως το 2ο μ.Χ. αιώνα. Κατά την περίοδο αυτή ήταν συχνές οι εξεγέρσεις κατά της ρωμαϊκής κατοχής και πολλοί θρη-σκευτικοί λόγιοι είχαν σκοτωθεί. Η συλλογή και επεξεργασία των προφορικών παραδό-σεων έγινε στις ραββινικές σχολές και η ορι-στική σύνταξη του Ταλμούδ περατώθηκε κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα.

Τοποθετήσεις: Ιεραποστολή: Οι Ιουδαίοι δεν έχουν ιεραποστό-λους. Εβραίος είναι εκείνος που έχει γεννηθεί από Εβραία μητέρα, αλλά μπορούν και άλλοι να ασπαστούν τον ιουδαϊσμό.

Προπατορικό αμάρτημα: Δεν υπάρχει κατά την Τορά. Κάθε άνθρωπος ευθύνεται μόνο για τις δικές του αμαρτίες.

Άλλες θρησκείες: Όλες οι άλλες θρησκείες χαρακτηρίζονται ειδωλολατρικές.

Μετά θάνατον ζωή: Ο θάνατος δεν συνεπάγεται το απόλυτο τέλος. Η Τορά όμως δεν αναφέρει συγκεκριμένα τι θα συμβεί μετά το θάνατο.

Σχέση ανδρών-γυναικών: Η γυναίκα είναι υπο-δεέστερη του άνδρα και δεν μπορεί να αναλά-βει θρησκευτικά καθήκοντα ή να είναι μάρτυ-ρας σε δίκη. Μπορεί να χωρίσει μόνο αν της το επιτρέπει ο άνδρας της.

THE A

RT ARCH

IVE/PICTU

RE DESK

Ο Μωυσής (δεξιά) με τις πλάκες του Δεκαλόγου και ο αδελφός του Ααρών. Η πρώτη εντολή ορίζει «ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλην εμού» (δεν θα υπάρχουν για σένα άλλοι θεοί εκτός από μένα, Έξοδος, 20:3)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Οι τέσσερις Ευαγγελιστές της Καινής Διαθήκης και η σταύρωση κοσμούν την Αγία Γραφή που υψώ-νει ο ιερέας πάνω από την Αγία Τράπεζα.

Πότε γράφτηκε; Τα περισσότερα κείμενα είναι γραμμένα από το 60 μ.Χ. μέχρι και το 100 μ.Χ. Αποτελείται συνολικά από 27 βιβλία, τα οποία συγκεντρώ-θηκαν σε ένα σώμα και καθιερώθηκαν με την τελική μορφή τους στον 4ο αιώνα.

Σε ποια γλώσσα; Eλληνιστική κοινή.

Πού; Στην ανατολική Μεσόγειο, από την Ιταλία ως την Αίγυπτο και σε περιοχές της δυτικής Μεσογείου.

Από ποιον; Οι ερευνητές πιστεύουν ότι επτά από τις δεκατρείς επιστολές που αποδίδο-νται στον απόστολο Παύλο έχουν γραφτεί από τον ίδιο. Κανείς όμως δεν μπορεί με βεβαιότητα να κατονομάσει τους συγγραφείς των άλλων επιστολών ή των λοιπών βιβλίων της Καινής Διαθήκης. Όσο για τα τέσσερα Ευαγγέλια, γνω-ρίζουμε ότι δεν είχαν γραφτεί από τους μαθη-τές του Ιησού (Ματθαίο, Μάρκο, Λουκά και

Ιωάννη) οι οποίοι έχουν δώσει το όνομά τους στα Ευαγγέλια. Έχουν γραφτεί γύρω στο 70-100 μ.Χ. και τότε κανείς από τους μαθητές του Ιησού δεν βρισκόταν πια στη ζωή.

Αρχαιότερο χειρόγραφο: Απόσπασμα από το Ευαγγέλιο του Ιωάν-νη βρέθηκε στην Αίγυπτο, γραμμένο σε πάπυρο από το έτος 125 μ.Χ.

Το περιεχόμενο εν συντομία: Βίβλος ή Αγία Γραφή Η Παλαιά Διαθήκη είναι σχεδόν απόλυτα ίδια με την εβραϊκή Τορά. Συμπληρώνε-ται με την Καινή Διαθήκη, η οποία στα τέσσερα Ευαγγέλια δίνει πληροφορίες για τη γέννηση του Ιησού και λιγοστά στοιχεία για τη ζωή του μέχρι το σταυρικό θάνατό του. Σε άλλα βιβλία με τη μορφή επιστολών περιγράφεται το αποστολικό έργο της διάδοσης του χριστιανι-σμού αμέσως μετά το θάνα-το του Ιησού και οι δυσκολίες που αντιμε-

τώπιζαν οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, που θεωρείται ότι γράφτηκε όταν εκείνος βρισκόταν εξόριστος στην Πάτμο, είναι βιβλίο εσχατολογικό και ποιητικό με οράματα για τους διωγμούς των πιστών αλλά και τον τελικό θρίαμβο του Χρι-στού. Ούτε αυτό το βιβλίο είναι δημιούργημα του μαθητή του Ιησού Ιωάννη, αλλά το πιθα-νότερο είναι πράγματι να γράφτηκε από κάποιον Ιωάννη στην Πάτμο και η παράδοση να ταύτισε τα δύο πρόσωπα.

Δόγματα: Ο Ιησούς λυτρώνει τον άνθρω-πο από την αμαρτία με το σταυρικό θάνατό του. Η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, όπου θα κρίνει ζώντες και νεκρούς, είναι βασικό δόγμα όπως και η Aνάσταση των νεκρών. Ο Θεός της Καινής Διαθήκης δεν διαφέρει ουσιαστικά από τον Θεό της Παλαιάς: παντο-δύναμος, πανταχού παρών, δημιουργός των πάντων αλλά και ελεήμων και φιλάνθρωπος. Στην Καινή Διαθήκη ο Θεός αποκαλύπτει στον άνθρωπο τη βούλησή του με την επιφάνειά του, η μεγαλύτερη από τις οποίες είναι η σάρ-κωση του Χριστού. Ο Ιησούς αποτελεί εναν-

θρώπιση του Θεού, είναι ομοούσιος και ισότι-μος με τον πατέρα του και το Άγιο Πνεύμα, που μαζί αποτελούν την Αγία Τριάδα. Η είσο-δος στο χριστιανισμό γίνεται με το βάπτισμα, στον ιουδαϊσμό με την περιτομή.

Προφήτες: Η Καινή Διαθήκη αναφέρεται στους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης για να αποδείξει ότι είχαν προβλέψει τον ερχομό του Χριστού, που αποτελεί μέρος του θεϊκού σχε-δίου. Αναφέρει επιπλέον και άλλους προφή-τες, άτομα εμπνευσμένα από τον Θεό, οι οποί-οι τα πρώιμα χριστιανικά χρόνια είχαν εμφανιστεί στις πρώτες χριστιανικές κοινωνί-ες. Μόνο τρεις αναφέρονται ονομαστικά, αλλά σε κανέναν δεν δίνεται ιδιαίτερο βάρος. Η Αποκάλυψη του Ιωάννη είναι το μόνο προφη-τικό βιβλίο της Αγίας Γραφής.

Τοποθετήσεις:Ιεραποστολή: Στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (28:18-20) αναφέρεται ότι ο Ιησούς όταν μετά την ανάστασή του συνάντησε τους μαθητές του, τους είπε: «Εδόθη μοι πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης. Πορευθέντες ουν μαθη-τεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν» (Μου δόθηκε όλη η εξουσία στον ουρανό και τη γη. Πηγαίνε-τε και διαδώστε το λόγο μου σε όλους τους λαούς, βαπτίζοντας στο όνομα του Πατέρα, του Υιού και του Άγιου Πνεύματος και διδάσκο-ντάς τους να τηρούν όλα όσα παράγγειλα σε εσάς). Σε αυτήν ακριβώς την προσταγή του Ιησού στηρίζεται το ιεραποστολικό έργο της Εκκλησίας, το οποίο έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην εξάπλωση του χριστιανισμού. Ιδιαίτερη σημασία είχαν οι πορείες του απο-

στόλου Παύλου στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες των μεγάλων κέντρων της εποχής.

Προπατορικό αμάρτημα: Η Καινή Διαθή-κη περιγράφει ότι ο Θεός έπλασε δύο τέλειους ανθρώπους, τον Αδάμ και την Εύα, ότι αμάρτησαν αφού δεν υπάκου-

σαν την εντολή του να μη γευτούν τον καρπό του δέντρου της γνώσης και

εκδιώχθηκαν από τον παράδει-σο της Εδέμ. Στο εξής οι

άνθρωποι είναι υποχρεω-μένοι με τον ιδρώτα του

προσώπου τους να καλλιεργούν τη γη

και να τρέφονται μέχρι τη στιγ-

μή που θα P. D

ELIS

S/CO

RBIS

/PO

LFO

TOA

KG/S

CA

NPI

XΚαινή Διαθήκη-η νέα συμφωνία με τον Θεό


H Red.sek:H

LD

29

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

τον Μωυσή, τον Δαβίδ, τον Σολομώντα και τη συμφωνία του Γιαχβέ με τους Εβραί-ους.΄Ολες οι αφηγήσεις περι-λήφθηκαν στο ιερό βιβλίο, την Τορά. Η Τορά ήταν ταυτό-χρονα ιερό βιβλίο αλλά και καταγραφή του γενεαλογικού δέντρου των Εβραίων και της ιστορίας τους. Μάθαιναν ότι ο Γιαχβέ είχε δημιουργήσει τον κόσμο και τους ανθρώπους, τους είχε επιλέξει ως περιούσιο λαό του και τους είχε βοη-θήσει στις δύσκολες στιγμές. Η Τορά αναφέρει και τους κανόνες που ο Γιαχβέ απαιτεί να τηρούνται, τις Δέκα Εντο-λές, που ο ίδιος είχε υπαγορεύσει στον Μωυσή. Η ιδέα της συμφωνίας ανάμεσα στο θεό και τον άνθρωπο δεν είναι νέα. Τη συναντάμε σε όλες τις θρησκείες. Με προσφορές, προσευχές και θυσίες οι άνθρωποι ζητούσαν προστασία και βοήθεια από τους θεούς. Κάθε θεός είχε και το δικό του τομέα (γονιμότητα, υγεία, βροχή, πόλεμο) ώστε οι πιστοί να καταφεύγουν σε όποιον κατά την περίσταση μπορούσε να συνδράμει στην επίλυση του εκάστοτε προβλήματος.Τα πράγματα άλλαξαν με την εμφάνιση του Γιαχβέ. «Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλην εμού» (Δεν θα υπάρχουν για σε θεοί άλλοι εκτός από εμένα, Έξοδος, 20:3), πρόσταξε τον Μωυσή. Ο Θεός είναι τιμωρός, «ο θυσιάζων θεοίς θανάτω ολεθρευθήσεται πλην κυρίω μόνω» (όποιος θυσιάζει σε θεούς εκτός από τον Κύριο θα πεθάνει, Έξοδος, 22:19). Κατά την έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο κι ενώ περίμεναν τον Μωυσή να κατεβεί από το όρος Σινά, πολλοί επέμεναν και πίεζαν τον Ααρών να κατασκευάσουν είδωλα, «Ανάστη-θι και ποίησον ημίν θεούς» (Έξοδος, 32:1). Ο Ααρών υποχώ-ρησε και ζήτησε τα σκουλαρίκια των γυναικών για να χύσει το χρυσό, πράγμα που έγινε «και έπλασεν αυτά εν τη γρα-φίδι και εποίησεν αυτά μόσχον χωνευτόν» (και τα έλιωσε και με τη γραφίδα έφτιαξε το ομοίωμα ενός μοσχαριού, Έξοδος, 32:4), που το προσκυνούσαν και θυσίαζαν σε αυτό. Τότε είπε ο Γιαχβέ στον Μωυσή: «…ηνόμησεν γαρ ο λαός σου […] και νυν έασόν με και θυμωθείς οργή εις αυτούς εκτρίψω αυτούς» (παρανόμησε ο λαός σου […] και τώρα άφησέ με με την οργή που με γεμίζει εναντίον τους να τους συνθλίψω, Έξοδος 32:9-10). Ωστόσο, οι ικεσίες του Μωυσή έπεισαν τελικά τον Θεό να αλλάξει γνώμη και να μην τους αφανίσει από προσώπου γης.Η στροφή στο μονοθεϊσμό ένωσε τα εβραϊκά φύλα κι έπαι-ξε μεγάλο ρόλο στις εξελίξεις. Μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και τη βαβυλώνια αιχμαλωσία η χώρα είχε δι-αιρεθεί και είχε εξασθενήσει από τις εσωτερικές διαμάχες που κράτησαν μερικούς αιώνες. Γειτονικοί λαοί έκαναν λη-στρικές επιδρομές και τα γεωργικά προϊόντα κατέληγαν σε ξένες αγορές. Αδύναμη η χώρα, υπέκυψε στους ισχυρούς της ελληνιστικής εποχής και από τον Μέγα Αλέξανδρο πέ-ρασε στους διαδόχους του.

Ρωμαίοι, εξεγέρσεις, ΙησούςΤο 63 π.Χ. ήρθε η ώρα της Ρώμης. Τα στρατεύματα του Πο-μπήιου κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα. Εκείνο το διάστημα οι Εβραίοι ήταν πολύ καλά οργανωμένοι, γεγονός που εκμε-ταλλεύτηκαν οι Ρωμαίοι. Εντόπισαν τους θρησκευτικούς ηγέτες και τους πλούσιους και ήρθαν σε συμφωνία

επιστρέψουν στο χώμα, από το οποίο έχουν πλα-στεί. Ο απόστολος Παύλος εξηγεί ότι η αμαρτία μπήκε στον κόσμο από έναν άνθρωπο και από την αμαρτία προήλθε ο θάνατος, αλλά ο Χριστός πέθανε στο σταυρό για να απαλλάξει τον άνθρω-πο από το προπατορικό αμάρτημα ώστε οι πιστοί να αναστηθούν όπως Εκείνος και να ζήσουν αιώνια ζωή στον Παράδεισο.

Άλλες θρησκείες: Η Αγία Γραφή περιέχει την Πεντάτευχο/Τορά (Η Πεντάτευχος λέγεται και Τορά, αλλά Τορά δεν είναι μόνο η Πεντάτευχος), ενώ οι πρώτοι χριστιανοί θεωρούσαν τους εαυ-τούς τους οπαδούς της ιουδαϊκής θρησκείας. Μόνο σε όσους πιστεύουν στον Ιησού έχει εξα-σφαλιστεί η αιωνιότητα.

Μετά θάνατον ζωή: Ο Χριστός με το θάνατό του συμφιλίωσε τους ανθρώπους με τον Θεό. Κατά τη Δευτέρα Παρουσία θα αναστηθούν οι νεκροί και καθένας θα κριθεί ανάλογα με τις πράξεις του.

Σχέση ανδρών-γυναικών: Κατά τον απόστολο Παύλο «Ανήρ μεν γαρ ουκ οφείλει κατακαλύπτε-σθαι την κεφαλήν εικών και δόξα θεού υπάρχων· η γυνή δε δόξα ανδρός εστί» (Ο άνδρας δεν οφεί-λει να κρατά καλυμμένη την κεφαλή γιατί είναι εικόνα και δόξα του Θεού, η γυναίκα πάλι είναι η δόξα του ανδρός, Κορ. Α΄, 11:7). Ο Ιησούς δεν αναφέρεται τόσο στα δύο φύλα, αλλά λέει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι.

Στη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού θα κριθούν ζώντες και νεκροί.

Με τη θυσία του στο σταυρό ο Ιησούς χάρισε στους πιστούς την αιώνια ζωή στον Παράδεισο.SHUTTERSTOCK

30

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Ο Μωάμεθ άρχισε να απαγγέλει το Κοράνιο πιστεύοντας ότι αφήνει την τελευταία του πνοή.

αγνοώντας το 85-95% του λαού, που δεν είχε πολιτική δύναμη ούτε χρήματα. Ωστόσο, η πλειονότητα των Εβραίων έμεινε πιστή στην Τορά. Ήταν βέβαιοι ότι ο Γιαχβέ θα επέμβει ξανά και θα βάλει τέ-λος στη δουλεία τους. Τις πρώτες δεκαε-τίες μετά την κατάκτηση αναπτύχθηκε ένα θρησκευτικό κίνημα στην Παλαιστί-νη. Οι προφήτες διαδέχονταν ο ένας το άλλο και μιλούσαν για τα σημάδια που αναφέρει η Τορά και μαρτυρούν ότι πλη-σιάζει ο ερχομός του Μεσσία. Με τη «λα-λιά του Θεού» προσπαθούσαν να προε-τοιμάσουν τον κόσμο να υποδεχτεί το νέο σωτήρα και οι Ρωμαίοι θορυβήθηκαν όταν διαπίστωσαν ότι τα κηρύγματά τους μπορούσαν να υποκινήσουν εξεγέρσεις. Ένας από τους «διδασκάλους του λαού» ήταν ο Ιησούς, μια χαρισματική φυσιο-γνωμία που είχε πολλούς οπαδούς και είχε θεωρηθεί επικίνδυνος από τους Ρω-μαίους. Ο Ιησούς γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στην Παλαιστίνη, έδρασε κυρίως στη Γαλιλαία και την Ιουδαία και η δημό-σια δράση του κράτησε μάλλον τρία χρό-νια. Οι μαθητές του τον αναγνώριζαν ως Μεσσία και Χριστό, μιλούσε με παραβο-λές και κηρύγματα αγάπης για τον Θεό και τον πλησίον, μιλούσε επίσης για τη Δευτέρα Παρουσία, κατά την οποία θα γίνει η τελική κρίση των ανθρώπων από τον Θεό και θα εγκαθιδρυθεί η αιώνια βα-σιλεία του Θεού. Σύμφωνα με τα Ευαγγέ-λια, την παραμονή του Πάσχα ο Ιησούς μπήκε στην Ιερουσαλήμ πάνω σε ένα γαϊδουράκι για να πληρωθεί η προφη-τεία: «Χαίρε σφόδρα θύγατερ Σιών κή-ρυσσε θύγατερ Ιερουσαλήμ· ιδού ο βασι-λεύς σου έρχεταί σοι, δίκαιος και σώζων αυτός πραΰς και επιβεβηκώς επί υποζύ-γιον και πώλον νέον» (Μεγάλη χαρά να έχεις θυγατέρα Σιών, φώναξέ το θυγατέ-ρα Ιερουσαλήμ, να ο βασιλιάς σου, έρχε-ται σε σένα, πράος και καθισμένος πάνω σε γαϊδουράκι, Ζαχαρίας, 9:9). Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης τον πρόδωσε για τριάντα αρ-γύρια στους Εβραίους αρχιερείς, γραμμα-τείς και πρεσβύτερους. Έπειτα οδηγήθηκε στον Πόντιο Πιλάτο και παραδόθηκε για να σταυρωθεί -ποινή συνηθισμένη για

Πότε γράφτηκε; Η αλήθεια του Ισλάμ αποκαλύφθηκε στον Μωάμεθ από το 610 και επί 23 χρόνια μέσω του αγγέλου Γαβριήλ. Οι αφηγήσεις μεταδό-θηκαν από στόμα σε στόμα και καταγράφη-καν μόνο ορισμένα αποσπάσματα. Μετά το θάνατο του Μωάμεθ όμως ήταν επιτακτική ανάγκη να καταγραφεί όλος ο λόγος του Αλλάχ ώστε να μην ξεχαστεί.

Σε ποια γλώσσα; Αραβική.

Πού; Στην αραβική χερσόνησο.

Από ποιον; Ο Οσμάν, 3ος χαλίφης, συγκέντρωσε το 633-645 όλα τα γραπτά και προφορικά αποσπάσματα που αποτελούν σήμερα τα ισλαμικά δόγματα. Τα κείμενα που απορρίφτηκαν κατέληξαν στην πυρά.

Αρχαιότερο χειρόγραφο: Έχουν βρεθεί στίχοι από το Κοράνιο από τα τέλη του 7ου αιώνα. Η μεγαλύτερη γνωστή

Κοράνιο: Τα λόγια του Αλλάχ στον προφήτη Μωάμεθ

συλλογή προέρχεται απο την πόλη Σαναά, πρω-τεύουσα της Υεμένης. Βρέθηκε το 1972 από οικοδόμους που επισκεύαζαν τον τρούλο ενός ισλαμικού ναού. Τα αποσπάσματα από το Κορά-νιο είναι γραμμένα σε πάπυρο ή περγαμηνή.

Το περιεχόμενο εν συντομία: Το Κοράνιο χωρίζεται σε 114 κεφάλαια που καθένα λέγεται «σούρα» και αποτελείται από στίχους. Γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα στα κείμενα που είχαν αποκαλυφθεί στον Μωάμεθ στη Μέκκα και σε εκείνα που προήλθαν από την παραμονή του στη Μεδίνα, όπου μετακό-μισε τα επόμενα χρόνια με το κοπάδι του. Οι σούρα της Μέκκας μιλούν για τον Αλλάχ, μοναδικό Θεό και δημιουργό, για τον Παρά-δεισο, την Κόλαση και τους προφήτες, ενώ εκείνα της Μεδίνας αφορούν τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους οφείλει να ζει ο πιστός μουσουλμάνος.

Δόγματα: Υπάρχει ένας και μοναδικός Θεός, ο Αλλάχ, και προφήτης αυτού είναι


H Red.sek:H

LD

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Σε όλο τον κόσμο τα παιδιά των μου-σουλμάνων διδάσκονται το Κοράνιο σε θρησκευτικά σχολεία, όπως τα τρία κοριτσάκια στο Μπαντάρ Σερί Μπεγκα-γουάν, πρωτεύουσα του Μπρουνέι.

Ο άγγελος Γαβριήλ αποκαλύπτει τα λό-για του Αλλάχ. Ο Μωάμεθ είναι πάνω στο φτερωτό άλογο με το ανθρώπινο πρόσωπο (Μπουράκ).

Γη μέσα σε έξι χρονικές περιόδους και είναι υπερυψωμένος πάνω στο θρόνο, αναφέρει η σούρα 4, στίχος 54.

Τοποθετήσεις Ιεραποστολή: Το Κοράνιο προστάζει το ιερα-ποστολικό έργο, αλλά η διατύπωση είναι λιγό-τερο σαφής από τη χριστιανική εκδοχή.

Προπατορικό αμάρτημα: Κάθε άνθρωπος ευθύνεται για τις δικές του αμαρτίες και μόνο.

Άλλες θρησκείες: Το Κοράνιο είναι υπέρ ή κατά της ανεκτικής στάσης απέναντι στους πιστούς άλλων θρησκειών ανάλογα με την περίσταση που έχουν γραφτεί οι σούρα.

Μετά θάνατον ζωή: Ο πιστός πηγαίνει στον Παράδεισο, ενώ οι άπιστοι στην Κόλαση, όπου τα βάσανά τους δεν έχουν τελειωμό.

Σχέση ανδρών-γυναικών: Η γυναίκα είναι υποδεέστερη του άνδρα. Πρέπει να σκεπάζει το κεφάλι της με πέπλο, χωρίς να διευκρινίζε-ται αν το κάλυμμα θα καλύπτει όλο ή μέρος του προσώπου. Η εντολή για το hijab αναφέ-ρεται για τις γυναίκες του προφήτη και η λέξη σήμαινε τότε όχι ρούχο, αλλά κουρτίνα ή τοί-χο ώστε να προφυλάγονται οι γυναίκες του Μωάμεθ από τα ξένα μάτια. Το κάλυμμα του κεφαλιού δεν είναι επινόηση του Ισλάμ. Οι Ιουδαίες γυναίκες κάλυπταν με πέπλο το κεφάλι τους ως ένδειξη σεμνότητας. Το πέπλο το συναντάμε και στις εικόνες της Παναγίας. Και ο απόστολος Παύλος συμβού-λευε τους Κορίνθιους να κρατούν τις παραδό-σεις «Πάσα γυνή προσευχομένη ή προφητεύ-ουσα ακατακαλύπτω τη κεφαλή καταισχύνει την κεφαλήν αυτής. Έν γαρ εστιν και το αυτό τη εξυρημένη» (Κάθε γυναίκα που προσεύχε-ται ή προφητεύει με ξέσκεπο το κεφάλι ντρο-πιάζει το κεφάλι της και είναι ένα και το αυτό με την ξυρισμένη γυναίκα, Κορ. Α΄, 11:5). Αξί-ζει να σημειωθεί ότι με τον όρο εξυρημένη περιγράφεται η πόρνη. Τόσο στις καθολικές όσο και στις ρωσικές-ορθόδοξες εκκλησίες πολλές γυναίκες καλύπτουν με μαντίλι τα μαλλιά τους.

SCA

NPI

X

R. IA

N L

LOYD

/SC

AN

PIX

Κοράνιο: Τα λόγια του Αλλάχ στον προφήτη Μωάμεθ

ο Μωάμεθ. Ο Αλλάχ είναι αυστηρός αλλά και φιλεύσπλαχνος. Ο άνθρωπος όμως δεν έχει τη δυνατότητα να γνωρίζει πώς θα αντιδράσει ο Αλλάχ σε κάποια κατάσταση. Είναι τόσο σοφός και παντοδύναμος που ο άνθρωπος δεν μπορεί να τον συλλάβει με το μυαλό του. Γι’ αυτό δεν πρέπει να προσπαθεί να καταλά-βει τις σκέψεις του, αλλά να υπακούει τυφλά και να τηρεί τις υποχρεώσεις που επιβάλλο-νται από τη λατρεία του. Αυτός είναι ο κύριος πυρήνας του ισλαμισμού. Η ρίζα της λέξης islam στα αραβικά σημαίνει την πλήρη υπο-ταγή στον Θεό και από την ίδια ρίζα προέρχε-ται η λέξη muslim, αυτός δηλαδή που ασπά-στηκε τον ισλαμισμό (μουσουλμάνος).

Προφήτες: Σύμφωνα με το Κοράνιο, οι πέντε σημαντικότεροι προφήτες είναι οι Νώε, Αβραάμ, Μωυσής, Ιησούς και Μωά-μεθ. Ο Ιησούς, που ονομάζεται «Ίσα», αναφέ-ρεται σε πολλά σημεία ως απόστολος του Θεού, Μεσσίας Ίσα και προφήτης, αλλά είναι άνθρωπος και δεν έχει αναστηθεί. Ο Μωάμεθ είναι ο τελευταίος προφήτης και αποκαλείται συχνά «η σφραγίς πάντων των προφητών».Η δημιουργία του κόσμου θυμίζει την ιουδαϊ-κή και χριστιανική εκδοχή: Ένας είναι ο Κύρι-ος ο Θεός, ο οποίος δημιούργησε ουρανό και


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Αξίζει να γνωρίζετε

Ιερά κείμενα άλλων θρησκειών

ΙνδουισμόςΤα αρχαιότερα κείμενα ονομάζονται «Βέδες», που στα σανσκριτικά σημαίνει ιερή γνώση. Πρόκειται για συλλογή λατρευτικών πρακτικών από το 1.500 π.Χ. Επιπλέον, η Μπαγκαβάντ Γκίτα με τους κανόνες που πρέπει οι πιστοί να εφαρμόζουν στη ζωή τους. Τα νεότερα κείμενα είναι από το 100 μ.Χ., μπορεί όμως να προστεθούν και καινούρια. Δεν επιτρέπεται να πραγματοποιηθεί καμιά αλλαγή στα γραπτά.

ΒουδισμόςΙστορικός ιδρυτής ο νεαρός Ινδός Σιντάρτα, από βασιλική οικογένεια, ο οποίος πριν από 2.500 χρόνια ζήτησε και πέτυχε τη φώτιση. «Βούδας» σημαί-νει ο φωτισμένος, ο αφυπνισμένος. Μερικούς αιώνες μετά το θάνατό του βουδιστές μοναχοί κατέγραψαν βιο-γραφικά στοιχεία, ομιλίες και μοναστι-κούς κανόνες. Το λεγόμενο «Τριπιτάκα» είναι συλλογή ομιλιών που αποδίδεται στο Βούδα. Τα κείμενα θεωρούνται ιερά, αλλά δεν είναι δογματικά, αντίθε-τα οι πιστοί μπορούν να αντιμετωπί-σουν με κριτική σκέψη ορισμένα μέρη της διδασκαλίας.

ΤαοϊσμόςΈχει ορισμένα ιερά κείμενα που υπο-δεικνύουν το δρόμο, ταό, για να πετύ-χει κανείς την πνευματική αρμονία και τη φώτιση. Τα αρχαιότερα χρονολο-γούνται το διάστημα 400-300 π.Χ.

στασιαστές- ως βασιλεύς των Ιουδαίων. Όσοι Εβραίοι είχαν πειστεί ότι ο Ιησούς ήταν ο πραγματικός Μεσσίας, ο καταγόμε-νος από το γένος του Δαβίδ, απογοητεύτη-καν. Μια μικρή ομάδα όμως εντυπωσια-σμένη από τις ομιλίες και τα θαύματά του σχημάτισε σέκτα μέσα στον ιουδαϊσμό και περίμενε με πίστη την επιστροφή του. Με το πέρασμα του χρόνου δημιουργήθηκε η ανάγκη καταγραφής του έργου του για να μη λησμονηθεί. Οι ερευνητές θεωρούν ότι τα τέσσερα Ευαγγέλια έχουν γραφτεί μετα-ξύ 70-100 μ.Χ. και δεν είναι έργα μαθητών του ή ανθρώπων που γνώριζαν προσωπικά τον Ιησού. Ωστόσο, οι ζωντανές περιγρα-φές για τη διδασκαλία του Χριστού, το μαρ-τυρικό θάνατο και την ανάστασή του προ-σέλκυσαν πολλούς οπαδούς, οι οποίοι αρχικά ονομάζονταν «Ναζωραίοι». Πήραν το όνομα χριστιανοί (=οπαδοί του Χρι-στού) για πρώτη φορά στην Αντιόχεια της Συρίας, ένα από τα πρώτα κέντρα του χρι-στιανισμού, έτσι ώστε να τους διαχωρίζουν από τους πιστούς άλλων θρησκευμάτων. Με τον Μέγα Κωνσταντίνο και το Βυζάντιο ο χριστιανισμός, που μέχρι τότε αποτελού-σε μειοψηφική θρησκεία, διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Το Κοράνιο ενώνει τους Άραβες Τα εμπορικά καραβάνια που έκαναν δρο-μολόγια μεταξύ Μέκκας, Μεδίνας και Βα-γδάτης έρχονταν σε επαφή και με μικρές ομάδες χριστιανών και Εβραίων που εκείνη την εποχή ζούσαν διασκορπισμένες στην αραβική χερσόνησο. Ο νεαρός έμπορος Μωάμεθ από τη Μέκκα ήταν άνθρωπος με θρησκευτικές ανησυχίες. Είχε πειστεί ότι έπρεπε να ανανεώσει την παραδοσιακή πολυθεϊστική λατρεία με μονοθεϊστική πί-στη επειδή έβλεπε ότι ο πολυθεϊσμός οδη-γούσε στη διάσπαση του λαού, ενώ αντίθε-τα οι μονοθεϊστικές θρησκείες ενίσχυαν την κοινωνική συνοχή. Πήγε για περισυλλογή στο όρος Χιρά και εκεί μια νύχτα του 610 είχε μια πρωτόγνω-ρη εμπειρία. Μια ισχυρή δύναμη τον έπια-σε και τον έσφιξε τόσο δυνατά στο στήθος που πίστευε πως θα πεθάνει. Μια φωνή τού ζήτησε να απαγγείλει και ο Μωάμεθ απήγ-γειλε τον πρώτο στίχο του Κορανίου πι-στεύοντας ότι αφήνει την τελευταία του πνοή. Επί 23 χρόνια λάμβανε από τον Θεό αποκαλύψεις σε προτάσεις και στίχους που, σύμφωνα με τους μελετητές, έχουν επιρροές από τα εβραϊκά και τα χριστιανι-κά κείμενα. Πολλά πρόσωπα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης εμφανίζονται και

στο Κοράνιο, όπως ο Ιησούς και ο Μωυσής που θεωρούνται σημαντικοί προφήτες. Το μήνυμα του Μωάμεθ, ότι του παρουσιά-στηκε ο ένας και μοναδικός Θεός, τόνωσε την αυτοπεποίθηση των Αράβων. Σε σύ-ντομο χρονικό διάστημα κατέλαβαν τις μι-κρές κοινωνίες που βρίσκονταν γύρω από τη Μεδίνα, όπου ήταν και η βάση του Μω-άμεθ. Η περιοχή έγινε πλούσια και ισχυρή και ο ισλαμισμός άρχισε τη νικηφόρα πο-ρεία του. Δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Μωάμεθ, το 632, το Ισλάμ είχε επικρατήσει στην αραβική χερσόνησο και κατά μήκος των ακτών της βόρειας Αφρικής. Με το πέ-ρασμα των αιώνων οι τρεις θρησκείες άρχι-σαν να αντιμάχονται και να διεκδικούν το αλάθητο. Συμφωνούν όμως σε ένα θέμα: ο Θεός είναι ένας και μοναδικός. Αυτό πι-στεύει και το μεγαλύτερο μέρος του κό-σμου σήμερα. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες έχουν 3,3 δισεκατομμύρια πιστούς σε όλη την υφήλιο, το μεγαλύτερο αριθμό του συ-νόλου των θρησκευομένων.

Καθεμιά από τις τρεις θρησκείες διεκδικεί το αλάθητο. Συγκλίνουν όμως στο ότι ο Θεός είναι ένας και μοναδικός.

Συζητήστε το θέμα στο www.scienceillustrated.gr/forum

FOTO

LIA


H Red.sek:H

LD

33

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Τα χαμένα «αδέλφια» του Ήλιου

Ο Ήλιος είναι ένα σχετικά μικρό άστρο που λάμπει στο σκοτεινό και κενό διάστημα. Πριν από δισεκατομμύρια χρόνια όμως δεν ήταν ολο-μόναχος. Ο Ήλιος γεννήθηκε σε ένα σμήνος αστέρων, παρέα με χιλιά-δες άλλους μικρούς και μεγάλους αστέρες. Νέος δορυφόρος θα προ-σπαθήσει τώρα να εντοπίσει τα χαμένα «αδέλφια» του Ήλιου που έχουν διασκορπιστεί σήμερα στο γαλαξία μας.

Πολλά αστέρια φώτιζαν τη νεαρή Γη και η νύχτα ήταν τότε φωτεινή σαν μέρα.


H Red.sek:RBP

35

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Ο ουρανός είναι σχετικά σκοτεινός τη νύχτα επειδή το ηλιακό μας σύστημα είναι σχετι-κά απομονωμένο και τα πλησιέστερα σε

μας άστρα είναι τόσο μακριά που μόλις διακρίνο-νται σαν μικρά φωτεινά σημάδια. Από την άλλη, άστρα που βρίσκονται πολύ μακριά δεν μπορούμε καν να διακρίνουμε το ένα από το άλλο και το μόνο που βλέπουμε είναι μια διάχυτη και θολή γαλακτό-χρωμη λάμψη που σχηματίζει μια λωρίδα στο νυ-χτερινό ουρανό, τη Γαλαξία Οδό των αρχαίων. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που οι αστροφυσικοί θεω-ρούσαν παλιότερα ότι ο Ήλιος γεννήθηκε και εξελί-χτηκε σε μια περιοχή με σχετικά λίγα άστρα, απομα-κρυσμένα μεταξύ τους.Γνωρίζουμε όμως ότι τα περισσότερα άστρα γεν-νιούνται σε αστρικά σμήνη, τα οποία περιλαμβά-νουν ακόμη και χιλιάδες άλλα άστρα. Το ίδιο πιστεύ-εται ότι έχει γίνει με τον Ήλιο, που άρχισε να λάμπει πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Eνδείξεις γι’ αυτό προέρχονται από τη μελέτη αρχέγονων μετε-ωριτών οι οποίοι αποτελούν τα «συντρίμμια» από το σχηματισμό του Ήλιου και των πλανητών. Συγκε-κριμένα, οι μετεωρίτες αυτοί βρέθηκε ότι εμπεριέ-χουν νικέλιο-60, το οποίο σχηματίζεται από τη ρα-διενεργό διάσπαση του σιδήρου-60, ο οποίος, απ’ όσο γνωρίζουμε, συντίθεται κατά κύριο λόγο στους πυρήνες γιγάντιων άστρων και απελευθερώνεται στο διάστημα καθώς τα άστρα αυτά διαμελίζονται σε κολοσσιαίες εκρήξεις σουπερνόβα. Ο σίδη-ρος-60, που απελευθερώνεται στη διάρκεια της αστρικής έκρηξης, διασπάται ραδιενεργά σε νικέ-λιο-60 με χρόνο υποδιπλασιασμού 2,6 εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με τις μελέτες που έχουν γίνει, ο σουπερνόβα θα πρέπει να έχει εκραγεί σε μια από-σταση το πολύ 5 ετών φωτός από τον Ήλιο για να εμπλουτίσει με σίδηρο-60 τους μετεωρίτες.

Πολλοί «Ήλιοι» φώτιζαν τη ΓηΤο άστρο που διαμελίστηκε στην έκρηξη σουπερ-νόβα θα πρέπει να ήταν τεράστιο, με μάζα 15-25 φορές μεγαλύτερη της ηλιακής. Τόσο γιγάντια άστρα σχηματίζονται πάντα μαζί με χιλιάδες άλλα μικρότερα. Προσομειώσεις που έκανε ο Simon Portegies Zwart, του πανεπιστημίου Leiden της Ολ-λανδίας, δείχνουν ότι ο Ήλιος γεννήθηκε σε ένα αστρικό σμήνος που εμπεριείχε κάπου 1.500-3.500 άλλα άστρα. Εάν ήταν ποτέ δυνατό να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια αυτές τις πρώτες στιγμές μετά τη γένεση του ηλιακού συστήματος, ο ουρανός τη νύ-χτα όχι μόνο δεν θα ήταν όσο σκοτεινός είναι σήμε-ρα αντίθετα θα ήταν γεμάτος υπέρλαμπρα άστρα πολλά από τα οποία θα ήταν τόσο φωτεινά όσο και η πανσέληνος. Μερικά μάλιστα θα ήταν ορατά και τη μέρα και η φωτεινότητά τους θα ήταν τόσο έντο-νη που θα προκαλούσε πόνο στα μάτια! Το σμήνος στο οποίο γεννήθηκε ο΄Ηλιος έχει προ πολλού δια-σπαστεί και τα άλλα άστρα που εμπεριείχε έχουν πλέον διασκορπιστεί στο γαλαξία.

2. Κάθε τέτοιο άστρο εκπέμπει υπεριώδη ακτινοβολία που ιονίζει το περιβάλλον αέριο και ωθεί προς τα έξω ένα κρουστικό μέτωπο. Καθώς το μέτωπο προωθείται προς τα έξω, συναντά μικρότερες συγκεντρώσεις αερίων, τις οποίες και συμπιέζει. Αυτές με τη σειρά τους καταρρέουν και σχηματίζουν άστρα, μεταξύ των οποίων και ο Ήλιος.

3. Δεκάδες χιλιάδες χρόνια αργότερα το ιονισμένο μέτωπο «χτυπά» το νεογέννητο Ήλιο και τον εξανα-γκάζει να αποβάλει μέρος από τα αέρια που τον περι-βάλλουν, τα οποία σχηματίζουν ένα «αέριο δάχτυ-λο». Σε 10.000 χρόνια τα αέρια αυτά αποβάλλονται τελείως και ο πρωτοπλανητικός δίσκος γύρω από τον Ήλιο δέχεται τώρα κατευθείαν την υπεριώδη ακτινο-βολία. Ο δίσκος σε απόσταση μεγαλύτερη των 50 αστρικών μονάδων «διαβρώνεται».

4. Έπειτα από δύο εκατομμύρια χρόνια ένα γιγάντιο άστρο εκρήγνυται. Τα βαρύτερα στοι-χεία που είχαν δημιουργηθεί στο εσωτερικό του εκσφενδονίζονται στο διάστημα και εν-σωματώνονται στα δομικά υλικά, από τα οποία θα σχηματιστούν εντέλει οι πλανήτες και τα άλλα ουράνια σώματα.

Νεογέννητος Ήλιος

Άστρα-γίγαντες έδωσαν την ύλη των πλανητώνΟ Ήλιος γεννήθηκε κοντά σε άλλα άστρα, πράγμα που έχει ιδιαίτερη σημασία για την εξέλιξη του ηλιακού συστήματος. Μεγάλο μέρος της ύλης από την οποία η Γη κι εμείς οι ίδιοι αποτελούμαστε σχηματίστηκε στο εσωτερικό γιγάντιων άστρων και απελευθερώθηκε στο διάστημα όταν τα άστρα αυτά διαμελίστηκαν σε εκρήξεις σουπερνόβα. 1. Ένα γιγάντιο νέφος αερίων και σκόνης

αρχίζει να καταρρέει κάτω από το ίδιο του το βάρος. Ένα ή περισσότερα γιγάντια άστρα σχηματίζονται στις πυκνότερες περιοχές του νέφους.

5. Καθώς τα άστρα του σμήνους με τη μεγαλύ-τερη μάζα έχουν εκραγεί, η βαρύτητα του σμή-νους έχει μειωθεί και τα μικρότερα άστρα αρχί-ζουν να απομακρύνονται το ένα από το άλλο.

Science Illustrated Ιανουάριος 2012 Του Rolf Haugaard Nielsen. Εικονογράφηση: Mikkel Juul Jensen

Ιονισμένο μέτωπο

Κρουστικό μέτωπο

Δάκτυλο αερίου

Γιγάντιο άστρο

Υπεριώδης ακτινοβολία

Έκρηξη άστρου-γίγαντα

Πρωτοπλανητικός δίσκος

Γαλαξίας

36

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Οι προσομοιώσεις του �� ε�� ε��ε��χνουν ότι ε�ναι �υνατό να εντοπιστούν τα «α�έλφια» του Ήλιου� Η αναζήτηση αρχ�ζει το 2013 με την εκτόξευση του �ορυφόρου G�� (Gl�b�l Αs��e��c Ι��e�fe��e�e� f�� Αs��phys�cs) της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσ�ας E�A με αποστολή να χαρτογραφή�σει μεγάλο μέρος του γαλαξ�α� Τα «α�έλφια» του Ήλιου κατανέμονται σήμερα σε ένα ημικύ�κλιο που ακολουθε� την τροχιά του Ήλιου γύρω από το γαλαξ�α, με κάποια από αυτά να προπο�ρεύονται και κάποια άλλα να έπονται του Ήλιου� Το πρώτο μέρος της έρευνας στοχεύει να εντοπ�σει άστρα σε σημε�α που υποθετικά θα μπορούσαν να προέρχονται από το ��ιο σμήνος με τον Ήλιο�΄Οταν εντοπιστούν οι υπο�ψήφιοι, η ταυτότητά τους μπορε� να εξακριβω�θε� με μεγαλύτερη ασφάλεια έπειτα από εξέτα�ση της χημικής σύστασής τους, που θα πρέπει να θυμ�ζει εκε�νη του �ικού μας άστρου�«Ίσως καταφέρουμε να βρούμε όλα τα «α�έλ�φια» του Ήλιου� E�ναι �υνατό να υπολογ�σου�με τις παλαιότερες τροχιές και να μάθουμε σε ποιο σημε�ο του γαλαξ�α ε�χαν σχηματιστε�� Μπορε� να φανούμε τυχερο� και ορισμένες παρατηρήσεις να επιβεβαιώσουν τη θεωρ�α�

Δεδομένα που παραπλανούνΗ υπόθεση ότι ο Ήλιος σχηματ�στηκε σε ένα αστρικό σμήνος συγκρούεται με την κλασική εικόνα που έχουμε γι’ αυτά � Παρα�οσιακά, τα

αστρικά σμήνη χωρ�ζονται σε �ύο κατηγορ�ες: τα ανοικτά ή γαλαξιακά και τα σφαιρωτά σμή�νη� Τα πρώτα ε�ναι κατά κανόνα νεότερα, πιο αραιά και κατανέμονται στο επ�πε�ο του γαλα�ξ�α, σε αντ�θεση με τα σφαιρωτά τα οπο�α ε�ναι πολύ μεγαλύτερης ηλικ�ας, πολύ πυκνότερα και κατανέμονται γύρω από όλο το γαλαξ�α και όχι μόνο στο επ�πε�ό του� Το πρόβλημα ε�ναι ότι ο Ήλιος �εν ταιριάζει σε καμ�α από τις �ύο κατηγορ�ες� Η ηλικ�α του (4,6 �ισεκατομμύρια χρόνια) �ε�χνει ότι πρέπει να γεννήθηκε σε σφαιρωτό σμήνος, ενώ η θέση του στο γαλαξι�ακό ��σκο και η σχετική απομόνωσή του από άλλα άστρα υπο�ηλώνει ότι πρέπει να προέρ�χεται από ανοικτό γαλαξιακό σμήνος� Τις τελευτα�ες �εκαετ�ες όμως οι αστρονόμοι συνει�ητοπο�ησαν ότι �εν υφ�στανται ξεκάθα�ρες �ιαχωριστικές γραμμές αναφορικά με την κατανομή κάθε σμήνους στη μ�α ή την άλλη κατηγορ�α� Αυτό έγινε πιο ξεκάθαρο με τη με�λέτη του αστρικού σμήνους R136, που ανήκει στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, ένα γαλα�ξ�α που ε�ναι �ορυφόρος του �ικού μας� Όταν ανακαλύφθηκε το σμήνος αυτό το 1960, οι αστρονόμοι θεώρησαν αρχικά ότι επρόκειτο για ένα πραγματικά τεράστιο άστρο 2�000 φο�ρές μεγαλύτερο από τον Ήλιο� Δεκαπέντε χρό�νια αργότερα Γερμανο� αστροφυσικο� απέ�ει�ξαν ότι το αντικε�μενο R136 ήταν ένα πυκνό σμήνος 10�000 νεογέννητων άστρων ηλικ�ας λ�γων μόνο εκατομμυρ�ων ετών� Επρόκειτο �η�

λα�ή για ένα αστρικό σμήνος τόσο πυκνό όσο ένα σφαιρωτό σμήνος, αλλά συγχρόνως τόσο μικρής ηλικ�ας όσο ένα γαλαξιακό σμήνος� Αρ�γότερα εντοπ�στηκαν και άλλα παρόμοια νεα�ρά σμήνη άστρων στο γαλαξ�α� «Η ανακάλυψη ότι χιλιά�ες άστρα σχηματ�ζουν σμήνη τόσο πυκνά που μας ��νουν την εσφαλ�μένη εντύπωση ότι πρόκειται για γιγάντιο άστρο μάς άνοιξε κυριολεκτικά τα μάτια� Γι’ αυτό υποθέτουμε ότι τα περισσότερα αστέρια σαν τον Ήλιο έχουν γεννηθε� σε σμήνη όπως το R136� Ένα τέτοιο αστρικό σμήνος γεννιέται μέσα σε ένα γιγάντιο νέφος αερ�ων και σκόνης και εξελ�σσεται ε�τε σε σφαιρωτό ε�τε σε ανοι�κτό σμήνος ανάλογα με τη μάζα του και την ευρύτερη περιοχή στην οπο�α βρ�σκεται» εξη�γε� ο ��

Κομήτες με ίχνη υπερκαινοφανούςΑνεξάρτητα από τον τύπο που το σμήνος θα εξελιχθε�, οι αστρονόμοι ε�ναι σε θέση να εκτιμήσουν τον αριθμό των άστρων που σχη�ματ�στηκαν από το νεφέλωμα μαζ� με τον Ήλιο� Οι μετρήσεις τους �ε�χνουν ότι ένας υπερκαινοφανής ε�χε εκραγε� σε απόσταση 0,7�5 ετών φωτός από το νεογέννητο ηλιακό σύστημα και ότι η μάζα του άστρου που �ια�μελ�στηκε κατά την έκρηξη θα πρέπει να ήταν 15�25 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου� Οι αστρονόμοι γνωρ�ζουν επιπλέ�ον ότι για κάθε άστρο με τέτοια μάζα το

Τα «αδέλφια» απομακρύνονται Τα «αδέλφια» του Ήλιου απομακρύνονται το ένα από το άλλο με ταχύτητα μερικών χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Σήμερα είναι διασκορπισμένα σε απόσταση δεκάδων χιλιάδων ετών φωτός.

6. Το σμήνος στο οποίο δημιουργήθηκε ο Ήλιος εξακολουθεί να είναι σχετικά συν-δεμένο και κινείται μέσα στο γαλαξία.

7. Όταν έχει διανύσει σχεδόν το 1/3 μίας τροχιάς γύρω από το κέντρο του γαλαξία, το σμήνος ήδη «έχει επιμηκυνθεί».

8. Σήμερα, 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα και έχοντας ήδη συμπληρώσει 27 πλήρεις περιφορές γύρω από το γαλαξιακό κέντρο, τα άστρα έχουν διασκορπιστεί σε μήκος δεκάδων χιλιάδων ετών φωτός. Και όμως, κάποια εξακολουθούν να βρίσκονται μόλις 300 έτη φωτός μακριά από τον Ήλιο.

Αρχικό σμήνος

Ήλιος

Το σμήνος «έχει επιμηκυνθεί»


H Red.sek:RBP

37

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58


αστρικό σμήνος εμπεριέχει κάπου 1.500 μι-κρότερα, ένας αριθμός που μπορεί να μας δώσει μια πρώτη εκτίμηση για την ελάχιστη μάζα του σμήνους. Ο Simon P. Zwart όμως θέλει να κάνει ένα βήμα παραπέρα. Προτού το αρχικό σμήνος χάσει τη βαρυτική συνοχή του και διασπαρθεί στο γαλαξία, θα πρέπει να ήταν τόσο πυκνό ώστε κάποιο από τα άστρα του θα μπορούσε πολύ εύκολα να δι-έλθει δίπλα από το νεογέννητο ηλιακό σύ-στημα. Μια τέτοια «στενή επαφή» θα μετέ-βαλε τις αρχικές τροχιές των πλανητών, αστεροειδών και κομητών του ηλιακού συ-στήματος από σχεδόν κυκλικές στο ίδιο επί-πεδο σε ελλειπτικές και επικλινείς. Γνωρίζου-με σήμερα ότι πολλοί κομήτες πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα έχουν τέτοιες τροχιές, γεγονός που υποδηλώνει ότι ένα τέτοιο άστρο όντως πέρασε δίπλα από το ηλιακό σύστημα, σε απόσταση που υπολογίζεται στις 1.000 αστρονομικές μονάδες (1 α.μ.: ισούται με την απόσταση Γης-Ήλιου). Πρό-κειται δηλαδή για ένα άστρο που με τη βα-ρύτητά του μετέβαλε τις τροχιές των κομη-τών. Το γεγονός, από την άλλη, ότι δεν μεταβλήθηκαν οι τροχιές των πλανητών υποδηλώνει ότι κανένα άστρο δεν πλησίασε τον Ήλιο σε απόσταση 100 α.μ. ή μικρότερη.Με βάση τα στοιχεία αυτά, ο Simon R. Zwart και η ερευνητική ομάδα του υπολόγισαν τις διαστάσεις του αρχικού σμήνους και κατέλη-ξαν στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να εμπε-ριείχε το πολύ 3.500 άστρα συγκεντρωμένα σε μια περιοχή διαμέτρου 3-10 ετών φωτός. Χάρη στην αμοιβαία βαρυτική έλξη τους, τα άστρα του αρχικού σμήνους παρέμειναν το ένα δίπλα στο άλλο περίπου για 100-200 εκατομμύρια χρόνια, αλλά διασκορπίστηκαν όταν η πυκνότητα στο κέντρο του σμήνους μειώθηκε εξαιτίας των ισχυρών αστρικών ανέμων και των εκρήξεων σουπερνόβα κα-θώς και των παλιρροϊκών δυνάμεων του γα-λαξία. Ο Ήλιος περιφέρεται γύρω από το γαλαξία περίπου σε κυκλική τροχιά στο επί-πεδο του γαλαξία, με ταχύτητα περίπου 200 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο και έχει συ-μπληρώσει έως τώρα 27 περιφορές από τότε που σχηματίστηκε. Όταν ένα σμήνος αρχίσει να διαλύεται, η ταχύτητα με την οποία τα άστρα απομακρύνονται από το σμήνος είναι 100 φορές μικρότερη από την ταχύτητά τους γύρω από το κέντρο του γαλαξία. «Σκεφτείτε τους ποδηλάτες στο Γύρο της

Ένα δισεκατομμύριο άστρα

Από το 2013 έως το 2020 ο δορυφόρος Gaia θα υπολογίσει θέσεις, αποστάσεις, κινήσεις, χημική σύσταση και θερμοκρα-σία που έχουν ένα δισεκατομμύριο από τα 200 δισεκατομμύρια άστρα του γαλα-ξία. Θα χαρτογραφήσει τρισδιάστατη περιοχή που εκτείνεται ως το κέντρο του γαλαξία και υπάρχει πιθανότητα να εντο-πίσει ορισμένα από τα «αδέλφια» του Ήλιου. Ο δορυφόρος που θα εκτοξευτεί από την ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA θα μελετήσει άστρα που λάμπουν 400.000 φορές πιο αδύναμα από αυτά που είναι ορατά με γυμνό μάτι. Η ακρί-βεια στις μετρήσεις που θα πραγματοποι-ήσει η Gaia θα είναι εντυπωσιακή.

Γαλλίας. Μερικοί διακόπτουν τον αγώ-να, άλλοι προπορεύονται, όλοι όμως απομακρύνονται ελάχιστα από το χώρο και όλοι κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση» λέει ο Simon P. Zwart.

Κοντά στα «αδέλφια» τουΈπειτα από 27 περιφορές γύρω από το γαλαξία τα άστρα πορεύονται χωριστά. Εξακολουθούν να βρίσκονται περίπου στην τροχιά του Ήλιου, αλλά έχουν σκορπίσει σαν μαργαριτάρια περα-σμένα σε κλωστή σε έκταση ίση με περίπου το 1/3 της περιφέρειας που αντιστοιχεί στην τρο-χιά του Ήλιου μέσα στο γαλαξία. Οι προσομοι-ώσεις του Simon R. Zwart δείχνουν ότι γύρω στα 50 «αδέλφια» του Ήλιου εξακολουθούν να βρίσκονται σε απόσταση 300 ετών φωτός από το άστρο μας. Εντοπίζονται καλύτερα στο επί-πεδο του γαλαξία και στην κατεύθυνση που κινείται ο Ήλιος καθώς ταξιδεύει στο γαλαξία όπως και στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Ο αστρονόμος και οι συνάδελφοί του αναζή-τησαν τους «αδελφούς» του Ήλιου στον αστρικό κατάλογο του ευρωπαϊκού δορυφό-ρου Ίππαρχος, ο οποίος τη δεκαετία του 1990 είχε μετρήσει τις αποστάσεις 120.000 άστρων ορίζοντας τις θέσεις και τις κινήσεις τους. Επειδή όμως τα δεδομένα που συνέλεξε ο Ίππαρχος δεν είναι τόσο ακριβή ώστε να εξαγάγουμε ασφαλή συμπεράσμα-τα, οι ελπίδες στρέφονται τώρα στο νέο διαστημικό σκάφος Gaia, που είναι εφοδιασμένο με προηγμένη τεχνολογία για να μετρήσει τις ακριβείς θέσεις και τις ταχύτητες ενός δισεκατομμυρίου άστρων που υπάρχουν στο γαλαξία καθώς και να αναλύσει την ακτινοβολία που εκπέμπουν.«Πιστεύω ακράδαντα ότι είναι ρεαλιστικό να βρεθούν �αδέλφια� του Ήλιου στη διαστη-�αδέλφια� του Ήλιου στη διαστη- του Ήλιου στη διαστη-μική χαρτογράφηση του νέου δορυφόρου όταν εξακριβωθούν οι τροχιές των άστρων μέσα στο γαλαξία. Μετά θα πρέπει να μελε-τηθεί αναλυτικά κάθε υποψήφιο άστρο από τα μεγάλα γήινα τηλεσκόπια και να μάθουμε αν η χημική του σύνθεση είναι κοινή με του Ήλιου μας» λέει ο Lennart Lindegren, του πανεπιστημίου της Lund. Ο ίδιος έχει συνερ-γαστεί στην κατασκευή του δορυφόρου και είναι μέλος της συμβουλευτικής ομάδας Gaia Science Team. Στην ανάλυση των με-τρήσεων θα πάρουν μέρος και ομάδες από τα πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Εθνι-κό Αστεροσκοπείο.«Οι μετρήσεις του Gaia για τις κινήσεις των άστρων θα είναι πολύ πιο ακριβείς και ο νέος δορυφόρος μπορεί να δει πολύ βαθύτερα μέσα στο διάστημα -πλεονεκτικά και τα δύο

S.P.

ZW

ART

ESA

ήσει η Gaia θα είναι εντυπωσιακή.

που είναι ορατά με γυμνό μάτι. Η ακρίβεια στις μετρήσεις που θα πραγματοποιήσει η Gaia θα είναι εντυπωσιακή.

πεδο του γαλαξία και στην κατεύθυνση που κινείται ο Ήλιος καθώς ταξιδεύει στο γαλαξία όπως και στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Ο αστρονόμος και οι συνάδελφοί του αναζή-τησαν τους «αδελφούς» του Ήλιου στον αστρικό κατάλογο του ευρωπαϊκού δορυφό-ρου Ίππαρχος, ο οποίος τη δεκαετία του 1990 είχε μετρήσει τις αποστάσεις 120.000 άστρων ορίζοντας τις θέσεις και τις κινήσεις τους. Επειδή όμως τα δεδομένα που συνέλεξε ο Ίππαρχος δεν είναι τόσο ακριβή ώστε να εξαγάγουμε ασφαλή συμπεράσμα-τα, οι ελπίδες στρέφονται τώρα στο νέο διαστημικό σκάφος Gaia, που είναι εφοδιασμένο με προηγμένη τεχνολογία για να μετρήσει τις ακριβείς θέσεις και τις ταχύτητες ενός δισεκατομμυρίου άστρων που

ήσει η Gaia θα είναι εντυπωσιακή.

Ο δορυφόρος Gaia θα περιστρέφε-ται αργά γύρω από τον εαυτό του για να χαρτογραφήσει το διάστημα.

Τα ”αδέλφια” του Ήλιου είναι διασκορπισμένα όπως οι ποδηλάτες στο Γύρο της Γαλλίας» Simon Portegies Zwart, αστροφυσικός

αφού όσο μακρύτερα από το ηλιακό σύστη-μα βρισκόμαστε, τόσο λιγότερα άστρα θα συναντάμε με τροχιές σαν την ηλιακή και οι διαφορές τους από τα άλλα άστρα θα είναι πιο εμφανείς» θεωρεί ο Zwart. Πλεονεκτικό είναι επίσης ότι ο Ήλιος έχει και βαρύτερα στοιχεία από το υδρογόνο και το ήλιο επειδή είναι άστρο δεύτερης γενιάς, έχει δηλαδή σχηματιστεί από στοιχεία που προέρχονται από άστρα πρώτης γενιάς και έχουν πεθάνει προτού σχηματιστεί ο Ήλιος. Γι’ αυτό θα είναι εύκολο να αναγνωριστούν τα «αδέλφια» του όταν οι αστροφυσικοί κά-νουν φασματοσκοπικές εξετάσεις για την αναγνώριση της ταυτότητας. Και για να είμα-στε ακόμη πιο βέβαιοι, θα πρέπει, η ηλικία τους να συμπίπτει με την ηλικία του Ήλιου. Ακόμη κι αν κάποια στιγμή κατορθώσουμε να βρούμε μερικά από τα χαμένα «αδέλφια» του Ήλιου ο Zwart δεν θέλει να κάνει προ-βλέψεις για τη σημασία που θα έχουν οι νέες ανακαλύψεις. «Βρείτε μου μερικά �αδέλφια� και θα σας απαντήσω» μας λέει γελώντας.

Δεδομένα


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Οι αεροναυπηγοί και οι ρευστομηχανι-κοί της Airbus, αφήνοντας τη φαντα-σία τους ελεύθερη, μας προτείνουν το επιβατικό αεροπλάνο του 2050. Οι μηχανικοί δεν περιορίζονται σε ό,τι είναι σήμερα τεχνολογικά εφικτό, αλλά λαμβάνουν υπόψη τους τις και-νοτομίες που θα φέρει η εξέλιξη αν συνεχιστούν οι ρυθμοί ανάπτυξης των επιστημών -και σίγουρα έχουμε ακόμη πολλά να δούμε στο μέλλον. Οι επιβά-τες του μέλλοντος θα έχουν το δικό τους κουπέ με τη διακόσμηση της αρε-σκείας τους χάρη στην τεχνολογία της ολογραφίας. Με την τελειοποίηση του συστήματος FBW (Fly By Wire) οι ανα-ταράξεις θα είναι απλώς ένας εφιάλτης του παρελθόντος και νέα υλικά θα κά-νουν την άτρακτο διαφανή ώστε ο επι-βάτης να έχει οπτική επαφή με τη γη.

Όλες οι προγνώσεις οδηγούν στο συμπέρασμα πως η αεροπορική κίνηση σε παγκόσμιο επίπε-δο θα αυξάνεται κατά 5% ανά έτος. Αυτό συνε-πάγεται ένα διπλασιασμό της αεροπορικής κίνησης σε λιγότερο από δεκαπέντε χρόνια. Όπως δείχνουν τα πράγματα, το 2050 θα υπάρ-χουν τέσσερις με πέντε φορές περισσότερα αεροπλάνα σε σχέση με σήμερα κι έτσι εύλογα τίθεται το ερώτημα κατά πόσο θα αντέξουν τα αεροδρόμια στην πίεση αυτή.Η Airbus προβλέπει πως η πρόοδος στον τομέα της αεροπλοήγησης, ο έλεγχος και η επι-κοινωνία των πτήσεων θα έχουν ως αποτέλε-σμα να πετούν τα αεροσκάφη σε σμήνη, όπως πετούν τα αποδημητικά πουλιά. Έτσι θα γίνεται η βέλτιστη αξιοποίηση του ενάεριου χώρου και των αεροδρομίων. Παράλληλα, θα επιτυγ-χάνεται μεγάλη εξοικονόμηση καυσίμων. Αφε-νός, θα αποφεύγονται οι κύκλοι των αεροπλά-νων πάνω από τα αεροδρόμια όσο αναμένουν την άδεια προσγείωσης και, αφετέρου, θα υπάρχει άμεσο κέρδος αφού τα αεροπλάνα θα πετούν δίπλα δίπλα. Τα αεροπλάνα «θα εκμε-ταλλεύονται» το πεδίο ροής των προπορευό-

μενων αεροπλάνων εξοικονομώντας ενέργεια.Μια επιπλέον δυνατότητα που θα υπάρχει θα είναι να πετούν μόνιμα μεταγωγικά αεροσκάφη πάνω από τη γη. Μέσω αυτών θα πραγματοποι-ούνται όλες πτήσεις μεγάλων αποστάσεων και τα μεταγωγικά αεροσκάφη θα λειτουργούν ως μητρικά σκάφη στα οποία τα μικρότερα αερο-πλάνα θα μπορούν «να προσαράζουν» και να μεταφέρονται στον εναέριο χώρο προς τον προ-ορισμό τους. Τα μικρότερα αεροπλάνα θα διακρί-νονται από την ικανότητα κάθετης προσγείωσης και απογείωσης καθιστώντας τους αντίστοιχους διαδρόμους των αεροδρομίων πλεονάζοντες.Στα αεροδρόμια -προς μεγάλη χαρά των επιβα-τών- ο χρόνος αναμονής θα μειωθεί. Σύμφωνα με την Airbus, το ταξίδι με το αεροπλάνο θα είναι το ίδιο απλό όσο και αυτό με το μετρό. Όταν θα καταφτάνουν οι επιβάτες στο αεροδρόμιο, θα κάθονται άνετα σε αεροπορικές θέσεις. Με την άφιξη του αεροπλάνου μια κινητή μονάδα με τις θέσεις και τους επιβάτες θα ολισθαίνει και θα μπαίνει στο σκάφος χωρίς οι επιβάτες να χρειάζεται να στέκονται και να σχηματίζουν ουρές στην πύλη.

Η ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΑΠΟΚΤΑ ΦΤΕΡΑ!

Τα αεροπλάνα του μέλλοντος θα είναι ελαφριά, φτηνά και διαφανή

Δεν θα υπάρχει πρόβλημα συνωστισμού

Του Stine Overbye. Επιμελητές: Διονύσης Αντωνακάκης, Γιώργος Τσιλιμπής. Εικονογράφηση: Allan Højen/Frame One

Print: slu Status: 860 - Er PDFet Layout:N

B Red.sek:EW

Science Illustrated Ιανουάριος 2012 39

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Η ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΑΠΟΚΤΑ ΦΤΕΡΑ!

Τα αεροπλάνα του μέλλοντος θα είναι ελαφριά, φτηνά και διαφανή

ΣΤΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ

Βολευτείτε στην αίθουσα αναχώρησηςΟι μεγάλες ουρές στο check-in, τα μηχανήματα ελέγχου και την πύλη θα είναι σύντομα παρελθόν. Οι επιβάτες θα κάθο-νται στις θέσεις τους με την άφιξή τους στο αεροδρόμιο και θα εξυπηρετούνται αμέσως. Η κυλιόμενη κινητή μονάδα με τις θέσεις θα μπαίνει απευθείας στο αεροπλάνο.

AIRBUS

Το Concept Plane θα είναι πολύ πιο αεροδυνα-μικό από τα σημερινά αεροσκάφη. Τα σπαστά, υπέρλεπτα και ελαφριά φτερά του συμβάλλουν στη μείωση της αντίστασης του αέρα.


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΥΨΗΛΗ ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΗ άποψη της Airbus για το αεροπλάνο έπειτα από σαράντα χρόνια ακούει στο όνομα «Concept Plane». Το αεροσκάφος δεν είναι υπό κατασκευή, απλώς αποτελεί μια προβολή του τρό-που που θα κατασκευάζονται τα αεροσκάφη, με την προϋποθέση πως η τεχνολογία υλικών, η οικονομία καυσίμων και η αεροδυναμική τεχνολογία θα συνεχί-σουν να εξελίσσονται με τους σημερινούς ρυθμούς.

ΥΛΙΚΟ: Όλο το αεροπλάνο θα είναι κατασκευασμένο από συνθετικά υλικά υψηλής τεχνολογίας, που είναι ελαφρύτερα με βέλτιστες μηχανικές ιδιότητες από τα μεταλλικά υλικά που χρησιμοποιούνται σήμερα. Επιπλέον, δεν θα είναι απαιτητικά στη συντήρησή τους. Σε περίπτωση κάποιας ρωγμής, μικρο-σκοπικές νανοκάψουλες θα απελευθερώνουν αμέσως μια κόλ-λα υψηλής τεχνολογίας που θα επιδιορθώνει τη βλάβη.

ΚΙΝΗΤΗΡΕΣ: Καθώς οι κινητήρες είναι αξιόπιστοι και σταθε-ροί, για να μη χρειάζονται συντήρηση, θα μπορούν να κατα-σκευάζονται ως τμήμα της ατράκτου –δεν θα είναι πλέον ανα-γκαίο οι μηχανικοί πτήσεων να έχουν συνεχή πρόσβαση σε αυτούς. Με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η αεροδυναμική. Η τοποθέτηση των κινητήρων στο πίσω μέρος της ατράκτου περιορίζει το θόρυβο στο εσωτερικό του αεροπλάνου.

ΟΥΡΑΙΟ ΠΤΕΡΥΓΙΟ: Ο βόμβος στο έδαφος όταν το αεροπλάνο κινείται στο αεροδρόμιο και γενικά ο θόρυβος του αεροπλάνου μειώ-νεται με ένα ουραίο πτερύγιο σε σχήμα U, αφού αυτό το σχήμα ωθεί το βόμβο των κινη-τήρων προς τα πάνω. Καθώς οι κινητήρες εί-ναι προσαρμοσμένοι στο πίσω μέρος της ατράκτου, δεν υπάρχει πλέον λόγος για την ύπαρξη του παραδοσιακού κάθετου ουραίου πτερύγιου, που σταθεροποιεί το σκάφος σε περίπτωση βλάβης των κινητήρων που σήμε-ρα βρίσκονται στα πτερύγια.

Για τους περισσότερους ένα αεροπορικό ταξίδι σημαίνει μια μικρή ταλαιπωρία προκειμένου να βρεθούν από έναν τόπο σε έναν άλλο. Η Airbus όμως επιθυμεί να ξαναζωναντέψει την αίσθηση της περιπέτειας και της μαγείας των πτήσεων! Αυτό θα συμβεί μεταξύ άλλων μέσω της κατασκευής της ατράκτου από ένα υψηλής τεχνολογίας κεραμικό υλικό που θα έχει τη δυνατότητα να την κάνει διαφανή. Έτσι θα έχουμε την αίσθη-ση πως αιωρούμαστε και θα απολαμβάνουμε τη θέα κάτω από τα πόδια μας. Μαξιλαράκια και μοκέτα θα είναι κατα-σκευασμένα από αυτοκαθαριζόμενο νανοϋλικό και θα δεί-χνουν πάντα καινούρια. Επιπλέον, τα καθίσματα θα είναι φτιαγμένα με τρόπο που θα παίρνουν το σχήμα του σώματος.Κάθε επιβάτης θα έχει το δικό του κουπέ που, ανάλογα με την ανάγκη της στιγμής, θα μετατρέπεται σε γραφείο, υπνοδωμά-τιο ή κήπο διαλογισμού με τη βοήθεια της ολογραφικής τεχνολογίας που θα διακοσμεί τα τοιχώματα του κουπέ. Αισθητήρες θα καταγράφουν τα κενά αέρα και αμέσως η αεροπλοήγηση θα προσαρμόζεται ανάλογα.Θα μπορεί κάποιος να επιλέξει επίσης μια υπερπολυτελή πτή-ση αφού τα αεροπλάνα θα μοιάζουν με υπερωκεάνια που θα διαθέτουν καταστήματα, εστιατόρια και κέντρα ευεξίας και χαλάρωσης. Δεν αποκλείεται τέλος τα ταξίδια να είναι δωρε-άν καθώς οι εταιρίες θα μπορούν να αποκομίζουν κέρδη από καζίνο, καταστήματα και εστιατόρια.

Το ταξίδι ανακτά τη μαγεία του

Θέα από παντούΗ άτρακτος θα μπορεί να γίνεται διαφα-νής μέσω ηλεκτρικής εκκένωσης προς το κεραμικό υλικό, που αποκτά αυτή την ιδιότητα (την ιδιότητα της διαφάνειας) όταν το διαπερνά ηλεκτρικός παλμός. Καθένας θα έχει τη δυνατότητα να επιλέ-γει το διαφανές σημείο της ατράκτου κο-ντά στη θέση του.

ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΠΤΗΣΗΣ

AIRBUS

Print: slu Status: 860 - Er PDFet Layout:N

B Red.sek:EW

Science Illustrated Ιανουάριος 2012 41

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Χάρη στα άκρως αξιόπιστα ηλεκτρικά συστήματα το αεροπλάνο αυτοελέγχεται διαρκώς και προειδοποιεί όταν χρειάζεται συντήρηση και επιδιορθώσεις. Το σύστημα θα μπορεί ακόμη και να κλείνει μόνο του ραντεβού για επιθεώρηση.

ΦΤΕΡΑ: Τα μακριά, υπέρλεπτα και στενά φτερά είναι βελτιστοποιημένα από άποψη αεροδυναμικής για να περιορίζουν την αντίσταση του αέρα.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Με βάση τις νέες κατασκευαστικές μεθόδους η κατασκευή του αεροσκάφους δεν θα είναι δαπανηρή παρ’ όλο που τα υλικά τα οποία θα χρησιμοποιηθούν θα είναι πολύ προηγμένης τεχνολογίας και η κατασκευή λίγο πιο σύνθετη από αυτή των σημερινών αεροπλάνων.

ΑΤΡΑΚΤΟΣ: Σε αντίθεση με τα σημερινά αεροπλά-να, η άτρακτος δεν θα έχει άκαμπτο και επίμηκες σχή-μα «πούρου», αλλά θα είναι καμπυλωτή έτσι ώστε εσωτερικά να είναι πιο άνετη και εξωτερικά πιο απο-τελεσματική σε ό,τι αφορά την αεροδυναμική.

ΠΟΡΤΕΣ: Προκειμένου να διευκολύνε-ται η επιβίβαση, όλες οι πόρτες θα είναι διπλές. Οι επιβάτες θα επιβιβάζονται και θα αποβίβαζονται τάχιστα με συνέπεια τη μείωση του χρόνου αναμονής.

Παρ’ όλο που τα σύγχρονα αεροπλάνα είναι αποτελεσματικότερα σε σχέση με αυτά παλαιό-

τερου τύπου, σε ό,τι αφορά την κατανάλωση καυσίμων, τα αεροπορικά ταξίδια παραμένουν

ένας σοβαρός παράγοντας επιβάρυνσης και μόλυνσης του περιβάλλοντος. Ο κλάδος των αερο-

μεταφορών έχει θέσει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά το ήμισυ

πριν το 2050. Τόσο τα αεροσκάφη που έχουν δοκι-μαστεί να κινούνται με υδρογόνο όσο και τα ηλιακά

έχουν δοκιμαστεί σε πτήση, αλλά, σύμφωνα με την Airbus, ούτε το υδρογόνο ούτε και το ηλιακό φως μπο-

ρεί να αποτελούν τη βασική ενεργειακή πηγή των συμ-βατικών επιβατηγών αεροσκαφών.Οι αεροναυπηγοί της Airbus προτείνουν βιοκαύσιμα από άλγη και φύκη. Αυτή η μορφή ανανεώσιμης πηγής ενέργειας από ενεργειακά φυτά και μικροοργανισμούς παραμένει στο ερευνητικό στάδιο, αλλά οι προοπτικές είναι ελπιδοφόρες. Τα άλγη και φύκη μπορούν να καλλι-εργούνται στη θάλασσα κι έτσι δεν καταλαμβάνουν πολύτιμη καλλιεργήσιμη γη σε σχέση με άλλα βιοκαύσι-μα που παράγονται σήμερα από γεωργικά προϊόντα και μειώνουν έτσι τη γεωργική παραγωγή για τροφή. Επι-πλέον, τα άλγη και τα φύκη τρέφονται με το διοξείδιο

του άνθρακα, άρα η επιβάρυνση του περιβάλλοντος σε ό,τι αφορά τις εκπομπές του διοξείδιου του άνθρακα από την καύση του βιοκαυσίμου είναι ισοσκελισμένη σε σχέση με το ισοζύγιο αυτών των ρύπων. Το βιοκαύσιμο από άλγη και φύκη μοιάζει κάπως με την κηροζίνη, είναι ενεργειακά πυκνό, δεν είναι βαρύ και ανταποκρίνεται καλά σε μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας. Θα απαι-τηθούν ωστόσο αρκετές δεκαετίες προτού καταστεί εφικτή η παραγωγή βιοκαύσιμου από άλγη και φύκη για τα αεροπλάνα σε μαζική κλίμακα. Η Airbus εκτιμά πως το 2030 ένα στα τρία αεροσκάφη θα πετά με βιο-καύσιμο που έχει παραχθεί από άλγη και φύκη. Επίσης, στο μέλλον η θερμότητα που εκπέμπεται από το σώμα των επιβατών προς το κάθισμα θα αξιοποιείται για να κινεί ηλεκτρικά συστήματα ή όργανα.

Τροφοδότηση με άλγη και φύκη

Επιστήμονες εργάζονται για να βελτιστοποιήσουν τη μέθοδο παραγωγής βιοκαυσίμου από άλγη και φύκη.

ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΠΤΗΣΗΣ

ΣΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ

H. RA

GU

ET/LOO

K AT SCIENCES/SC

AN

PIX

42

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Όλο και περισσότερος κόσμος έχει πρόσβαση στην κινητή τηλεφωνία,

με αποτέλεσμα σε πολλές χώρες τα κινητά να είναι περισσότερα από τους ανθρώπους. Το απλό κινητό τηλέφωνο εξελίχθηκε σε smartphone, το οποίο αποτελεί ένα συνδυασμό PC, MP3, κάμε-ρας και GPS. Κάθε τρίμηνο 100 εκατομμύρια νέα smartphones εγκαταλείπουν τη γραμμή παρα-γωγής της Άπω Ανατολής. Το κι-νητό έχει ήδη πάρει το δρόμο του βασικότερου προσωπικού μας υπολογιστή. Ωστόσο, όλες οι νέες λειτουργίες του οδήγησαν -σε αρκετές περιπτώσεις- σε μια εξέ-λιξη με λάθος κατεύθυνση. Τα κι-νητά τηλέφωνα έγιναν μεγαλύτε-ρα και βαρύτερα, κοστίζουν όσο και οι φορητοί υπολογιστές και ο χρόνος ζωής της μπαταρίας τους διαρκεί μετά βίας δυο με τρεις μέρες. Ευτυχώς σύντομα θα υπάρξουν λύσεις. Στο μέλλον τα κινητά θα είναι πολύ πιο ελαφριά, θα έχουν οθόνη που θα μπορεί να αναδιπλώνεται και θα συνδέο-νται ταχύτατα με το διαδίκτυο. Διαβάστε εδώ ποιες είναι οι απαι-τούμενες τεχνολογικές καινοτο-μίες που πρέπει να γίνουν, προ-τού μπορέσουμε ν’ αγοράσουμε το αλάνθαστο κινητό τηλέφωνο.

ΠΙΟΕΚΝΕΥΡΙΣΤΙΚΑ

Του Henrik Bendix. Εικονογράφηση: Allan Højen

ΠΟΛΎ ΜΙΚΡΉ ΟΘΟΝΉ

ΤΟ ΚΙΝΉΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΓΡΉΓΟΡΟ

ΤΑ6ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ

Print: lku Status: 870 - Klar til arkiv/web Layout:CEB Red.sek:SBH

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

-και πώς τα διορθώνουμε

40 χρόνια κινητόΤο κινητό τηλέφωνο έχει εξελιχτεί με απίστευτη ταχύτητα. Μέσα σε λί-γες δεκαετίες το κινητό, από ασύρμα-το τηλέφωνο, αναδείχθηκε σε αντι-κείμενο ψηφιακής επανάστασης.

1991 Λανσάρεται το GSM, ψηφιακό δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Αντικαθιστά το ΝΜΤ που δεν ήταν κρυπτογραφημένο.

1992 Αποστέλλεται το πρώτο μήνυμα SMS (συντομογραφία του Short Message Service).1981 Ανοίγει το πρώτο

δίκτυο κινητής τηλεφωνίας, το σκανδιναβικό ΝΜΤ.

1973 Η πρώτη συνδιάλεξη στον κόσμο από κινητό τηλέ-φωνο –πρόκειται για το βάρους δύο κιλών Motorola DynaTAC.

ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ

ALAMY

E. RISBERG/AP/POLFOTO

Η ΜΠΑΤΑΡΊΑ ΤΕΛΕΊΏΝΕΊ ΓΡΗΓΟΡΑ ΠΟΛΎ ΑΡΓΗ ΣΎΝΔΕΣΗ

ΜΕ ΤΟ ΔΊΑΔΊΚΤΎΟ

ΤΟ ΚΊΝΗΤΟ ΕΊΝΑΊ ΠΟΛΎ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΊ ΒΑΡΎ

ΔΎΣΧΡΗΣΤΟ, ΜΊΚΡΟ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΊΟ

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

EPA/SCANPIXEPA/SCANPIX

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Η νανοτεχνολογία προσφέρει μεγάλη διάρκεια ζωής

Η ΜΠΑΤΑΡΙΑ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ

Η ζωή της μπαταρίας μειώνεται από τα πολλά συστατικά που καταναλώνουν μεγάλη ποσό-τητα ηλεκτρικού ρεύματος αλλά και τη μεγά-λη οθόνη των smartphones. Ωστόσο, για να μη χρειάζεται να ανησυχεί κανείς ότι θα ξεμεί-νει από ρεύμα, απαιτείται μια νέα μορφή τεχνολογίας μπαταριών.Η αποδοτικότητα των συνηθισμένων χημικών μπαταριών έχει όρια, γι’ αυτό χρειάζονται νέες ιδέες. Οι ερευνητές έχουν πολλές και καλές ιδέες. Η Toshiba, για παράδειγμα, πειραματί-ζεται με μικρές μπαταρίες καυσίμου έτσι ώστε το κινητό να λειτουργεί με αλκοόλη. Μεγάλες προσδοκίες τρέφονται και για τους υπερσυμπυκνωτές, οι οποίοι δεν αποθηκεύ-ουν με χημικό τρόπο την ενέργεια, όπως δηλαδή συμβαίνει με τις συνηθισμένες μπα-ταρίες. Αντί αυτού, τα ηλεκτρικά φορτία συσσωρεύονται στην επιφάνεια υλικών ως μια μορφή στατικού ηλεκτρισμού. Γι’ αυτό

πρέπει να υπάρχουν υλικά με μεγάλη επιφά-νεια ώστε να απορροφούν τα ηλεκτρικώς φορτισμένα σωματίδια αλλά και να μπορούν να τα αποδεσμεύουν ξανά γρήγορα όποτε χρειάζεται ρεύμα. Εδώ η ελπίδα βρίσκεται στον άνθρακα, σε διάφορες εξωτικές μορ-φές. Για παράδειγμα, τα πειράματα με νανο-αγωγούς άνθρακα και με γραφένιο έχουν δώσει καλά αποτελέσματα.Εκτός αυτού οι υπερσυμπυκνωτές μπορούν να φορτιστούν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, έτσι ώστε να μη χρειάζεται το κινητό να είναι συνδεδεμένο για ώρες με την πρίζα. Συν τοις άλλοις, οι υπερσυμπυκνωτές είναι πιο ανθε-κτικοί από τις μπαταρίες.Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να γλιτώσουμε από τις μπαταρίες στα κινητά του μέλλοντος. Ίσως το κινητό να μπορεί να προμηθευτεί ενέργεια από την κίνησή μας ή την ηλεκτρο-μαγνητική ακτινοβολία που μας περιβάλλει.

OLED: Το Organic Light-Emitting Diode αποτε-

λεί ένα είδος τεχνολογίας που προσφέρει εξαιρε-

τικά διαυγή εικόνα και που μπορεί να δώσει

τη δυνατότητα της ευλυγισίας στις οθόνες

των μελλοντικών κινητών.

4G-LTE ADVANCED: Πρόκειται για την επόμενη

γενιά διαδικτύου μέσω κινητού τηλεφώνου, όπου

η θεωρητική ταχύτητα κατεβάσματος θα φτάνει

το 1GB ανά δευτερόλεπτο.

CLOUD COMPUTING: Θα αυξηθούν οι υπολογισμοί

στο «νέφος», μέσω νέων και γρήγορων διαδικτυακών

συνδέσεων που ονομάζονται «server farms».

ΕΝΣΩΜΑΤΩΜΕΝΟ ΤΣΙΠ: Μέσω ενός ενσωματω-

μένου τσιπ, οι μελλοντικοί επεξεργαστές κινητών

τηλεφώνων θα μπορούν να αντεπεξέρχονται στα πά-

ντα -από ζητήματα ήχου και εικόνας μέχρι ασύρμα-

του δικτύου και GPS.

ΥΠΕΡΣΥΜΠΥΚΝΩΤΗΣ: Οι συμπυκνωτές ανήκουν

σε μια ομάδα μη χημικών μπαταριών που μπορούν

να αποθηκεύσουν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικού

ρεύματος με τη βοήθεια υλικών όπως το γραφένιο.

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΦΩΝΗΣ: Tο πρόγραμμα αναγνώρισης

φωνής –μεταξύ άλλων, από την Google– μπορεί

σύντομα να καταστήσει δυνατό το χειρισμό

του κινητού χωρίς τη χρήση των χεριών μας.

ΛΕΞΙΚΟ

Η Toshiba έχει δημιουργήσει μια μικρή μπαταρία καυσίμου με την οποία λειτουργεί το κινητό με τη βοήθεια της μεθανόλης.

Η ενέργεια μέσα σ’ ένα συμπυκνωτή αποθη-κεύεται σ’ ένα ηλεκτρικό πεδίο. Όταν φορτί-ζεται ο συμπυκνωτής, το ένα ηλεκτρόδιο αποκτά θετικό φορτίο, ενώ το άλλο αρνητι-κό. Μέσα σ’ έναν υπερσυμπυκνωτή τα ηλε-κτρόδια μπορούν να συγκρατήσουν ένα εξαιρετικά μεγάλο φορτίο. Με τη νανοτεχνο-

λογία δηλαδή μπορεί κανείς να δημιουργή-σει υλικό με πολύ μεγάλη επιφάνεια σε σχέ-ση με το μέγεθος του –όπως δηλαδή συμβαίνει με τους νανοαγωγούς άνθρακα ή το «τσαλακωμένο» γραφένιο. Αυτά δίνουν μια πολύ υψηλή συμπύκνωση ενέργειας.

Συμπυκνωτές: οι υπερ-μπαταρίες της νανοτεχνολογίας

2000 Η Motorola, με το πτυσσόμενο τηλέφωνο StarTAC, αποδεικνύει πως δεν υπάρχει λόγος τα κινητά να είναι μεγάλα και βαριά. Το StarTAC ζυγίζει μόνο 88 γραμμάρια.

Το γραφένιο αποθηκεύει ενέργειαΤο νέο θαυματουργό υλικό, το γραφένιο, εί-ναι άνθρακας με ελάχιστο πάχος. Αν διογκω-θεί, μπορεί να καταλάβει μεγάλη επιφάνεια και να χρησιμοποιηθεί σαν υπερπυκνωτής για την αποθήκευση ενέργειας.

1996 Ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής χειρός είναι ο Apple Newton, που ονομάζεται και PDA (Personal Digital Assistant, δηλαδή Προσωπικός Ψηφιακός Βοηθός).

2000 Το Nokia 3210 είναι το πρώτο κινητό με εσωτερική κεραία και λεξικό Τ9.

Ηλεκτρόδιο

Γραφένιο

Διαχωριστήρας

SCIENCE & SOCIETY PICTURE LIBRARY

SCIENCE & SOCIETY PICTURE LIBRARY NOKIA

Ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής χειρός είναι

NOKIA

2000 3210 είναι το πρώτο

Η Motorola, με το πτυσσόμενο τηλέφωνο StarTAC, αποδεικνύει πως δεν υπάρχει λόγος τα κινητά να είναι μεγάλα και βαριά. Το StarTAC

Personal Digital Personal Digital δηλαδή Προσωπικός Ψηφιακός Βοηθός).

κινητό με εσωτερική κεραία και λεξικό Τ9.NOKIA

Η Motorola, με το πτυσσόμενο τηλέφωνο Η Motorola, με το πτυσσόμενο τηλέφωνο StarTAC, αποδεικνύει πως δεν υπάρχει λόγος τα κινητά να είναι μεγάλα και βαριά. Το StarTAC

Ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής χειρός είναι Ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής χειρός είναι Personal Digital Personal Digital Personal Digital Personal Digital

δηλαδή Προσωπικός Ψηφιακός Βοηθός).

2000 3210 είναι το πρώτο κινητό με εσωτερική κεραία και λεξικό Τ9.NOKIA

Ηλεκτρόδιο


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Έξυπνο πρόγραμμα που «κατανοεί» ό,τι λες

Μ’ ένα τσιπ μειώνεται το μέγεθος

ΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΎ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΒΑΡΎ

Είναι δύσκολο να γράφει κανείς στο κινη�τό. Τα πλήκτρα είναι πολύ μικρά και κάποιος χρειάζεται πολλή ώρα για να πληκτρολογήσει ένα ένα τα γράμματα του κειμένου ενός mail, για παράδειγμα, ή να αναζητήσει λέξεις ή φράσεις.Είναι πολύ πιο εύκολο και γρήγορο απλώς να μιλάει κανείς στο κινητό του παρά να χρησιμοποιεί το μικρό εικονικό πληκτρο�λόγιο που διαθέτουν τα περισσότερα smartphones. Η αναγνώριση φωνής θα είναι μια καινοτομία που θα εφαρμοστεί ευρέως σύντομα γιατί η τεχνολογία που βρίσκεται πίσω της αναπτύσσεται ταχύ�τατα. Αυτό που χρειάζεται να κάνει κάποιος είναι να εκφέρει απλώς τις λέξεις που αναζητά και το Google κάνει την υπό�λοιπη δουλειά, στέλνοντας τα αποτελέ�σματα στην οθόνη.Αυτή τη στιγμή λειτουργεί αρκετά καλά, υπάρχει όμως χώρος για βελτιώσεις. Πάνω απ’ όλα, το κινητό πρέπει να βελτι�ωθεί ως προς την κατανόηση της ομιλού�μενης γλώσσας έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί ολόκληρες προτάσεις με

Ένα smartphone έχει τη δυνατότητα να κάνει ό,τι κι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, κι ακό�μη περισσότερα. Θα πρέπει επίσης να είναι μικρό και ελαφρύ και δεν πρέπει να χρειάζε�ται πολύ ρεύμα –ένα διόλου εύκολο έργο.Γι’ αυτόν το λόγο, τα πιο πρόσφατα smart�smart�phones βασίζονται σ’ ένα μικροτσίπ το οποίο όχι μόνο περιέχει έναν ή πολλούς επεξεργα�

στές και επεξεργαστή γραφικών με στήριξη για βίντεο 3D και HD, αλλά και ηλεκτρονική στήριξη για ήχο, modem, �l�etooth, ασύρμα��l�etooth, ασύρμα�, ασύρμα�το δίκτυο GPS και ψηφιακή φωτογραφική μηχανή. Όλα αυτά είναι ενσωματωμένα σ’ ένα και μοναδικό τσιπ, μόλις δυο τετραγωνικών εκατοστών. Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία ακόμη πιο μικρών τηλεφώνων.

ΔΎΣΧΡΗΣΤO, ΜΙΚΡO ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙO

Τα πιο πρόσφατα κινητά τηλέφωνα λειτουργούν με ενσωματωμένο τσιπ το οποίο εκπληρώνει όλες τις λειτουρ-γίες σε μικρότερη επιφάνεια.

2001 Το Ericsson R380 προωθεί�ται στην αγορά ως το πρώτο s��r��s��r��phone� �ιαθ�τει �ον��ρω�η οθ�� ιαθ�τει �ον��ρω�η οθ��νη, ευαίσθητη στην πίεση�

2001 Το πρώτο δίκτυο 3G ανοί�γει στην Ιαπωνία� Το 3G προσφ�ρει τα�ύτερη σύνδεση στο διαδίκτυο�

Με το Google Voice Search υπάρχει η δυνατότητα να «λέει» ο κάτοχος στο τηλέφωνό του τι αναζητά.

2003 Το δίκτυο 3G αναπτύσσεται στην Ευρώπη�

2002 Ένα δισεκατο��ύριο άνθρωποι σε �λο τον πλανήτη ��ουν πλ�ον κινητ� τηλ�φωνο�

R. JENSEN/DPA/SCANPIX

W. GEIERSPERGER/CORBIS/POLFOTO

NVID

IA

PETER DASILVA/REDUX/THE NEW YORK TIMES

τον ίδιο τρόπο που θα μιλούσε σ’ έναν άνθρωπο. Ωστόσο, οι τεχνικοί δεν έχουν φτάσει ακόμα τόσο μακριά. Η τεχνολογία ανάλυσης εικόνων βελτιώνεται όλο και περισσότερο, έτσι ώστε να μπορεί ο υπο�λογιστής να απεικονίζει τα μοτίβα των φωτογραφιών που είναι τραβηγμένες με την κάμερα του κινητού τηλεφώνου. Θα είναι δηλαδή δυνατό να λαμβάνει κανείς

πληροφορίες για διάφορα πράγματα που υπάρχουν κοντά στο σημείο όπου βρίσκε�ται εκείνη τη στιγμή ο κάτοχος του κινη�τού χωρίς να πληκτρολογεί. Ακόμη και εδώ τα πρώτα μικρά βήματα τα έκανε η Google με την εφαρμογή Googles, που μπορεί να αναγνωρίσει, για παράδειγμα, μια εικόνα ενός κτιρίου και να προβεί στην αναζήτησή του.

2000: Ericsson R380 bliver markeds-ført som den første smartphone. Den har trykfølsom monokrom skærm.

2000: Ericsson R380 bliver markeds-ført som den første smartphone. Den har trykfølsom monokrom skærm.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Πτυσσόμενη οθόνη μέσω οργανικών διόδωνΤο κινητό τηλέφωνο χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για σερφάρισμα στο δια-δίκτυο και η πολύ μικρή οθόνη αποτελεί πρόβλημα. Οι περισσότερες ιστοσελίδες είναι φτιαγμένες ώστε να δείχνουν ωραίες σε μεγάλη οθόνη υψηλής ανάλυσης, κάτι που δεν εναρμονίζεται καθόλου με το γεγονός πως το μελλοντικό κινητό θα είναι η μονάδα που θα χρησιμοποιούμε για να εισερχόμαστε στο διαδίκτυο. Ωστόσο, καταφτάνει βοήθεια: η οθόνη θα είναι σύντομα εύκαμπτη έτσι ώστε να μπορεί να αναδιπλώνεται ή να τυλίγεται.Ορισμένοι κατασκευαστές κινητών τηλε-φώνων χρησιμοποιούν ήδη από τώρα οθό-νες OLED για καθαρά χρώματα, ταχεία ανταπόκριση και χαμηλή κατανάλωση ρεύματος σε σύγκριση με τις οθόνες LCD. Η Samsung έχει ήδη παρουσιάσει εύκαμπτες οθόνες. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κινητά τηλέφωνα και ξεδιπλώνονται, σχη-ματίζοντας έτσι μια οθόνη διπλάσια από

αυτή των σημερινών smartphones. Ήδη από τα μέσα του 2012 η Samsung θα προ-χωρήσει σε μαζική παραγωγή εύκαμπτων οθονών, κι αυτή είναι μόνο η αρχή της επα-νάστασης της έκθεσης. Όχι και πολύ αργό-τερα, οι υπερ-λεπτές, εύκαμπτες οθόνες θα μπορούν να τυλίγονται σφιχτά και θα μπορεί κανείς να τραβήξει έξω μια μεγάλη, ευαίσθη-τη οθόνη αφής από το κινητό του όταν θα θέλει να σερφάρει στο διαδίκτυο, να κοιτάξει φωτογραφίες ή να δει κάποια ταινία.Άλλοι ερευνητές πειραματίζονται στον αποκλεισμό της οθόνης, στη θέση της οποίας θα υπάρχει ένας μικρός προβολέας που θα μπορεί να εμφανίζει μια μεγάλη εικόνα σε κατάλληλη επιφάνεια –σ’ έναν τοίχο, για παράδειγμα. Σ’ ένα ακόμη πιο μακρινό μέλλον θα υπάρχει η ολογραφική προβολή κι έτσι το κινητό θα εμφανίζει τρισδιάστατες εικόνες, σαν αυτές που βλέ-πει κανείς σε ταινίες επιστημονικής φαντα-σίας, όπως το Star Wars.

ΠΟΛΎ ΜΙΚΡΉ ΟΘΟΝΉ

Το 2011 σε μια εμπορική έκθεση ηλεκτρονικών η Samsung παρου-σίασε τη νέα της εύκαμπτη οθόνη OLED. Η οθόνη αυτή θα αρχίσει να εφαρμόζεται στα κινητά από το 2012.

Σε μια οθόνη OLED η εικόνα παράγεται από οργανικά μόρια που ακτινοβολούν χρώμα όταν γίνεται σύνδεση με το ηλεκτρικό ρεύμα. Έτσι αποδίδονται καθαρά τα χρώματα και επιτυγχάνεται χαμηλή κατανάλωση ρεύματος. Πλέον, τα ηλεκτρόδια μπορούν να γίνουν ευλύγιστα έτσι ώστε η οθόνη να είναι εύκαμπτη.

Μετωπική πλάκα από εύκαμπτο πλαστικό.

Οργανικά μόρια που ακτινοβολούν τρία βασικά χρώματα, όταν τα ηλεκτρόδια συνδέο-νται με το ρεύμα.

Αρνητικό ηλεκτρό-διο (κάθοδος) από μέταλλο.

Διαφανές θετικό ηλεκτρόδιο (άνο-δος) που μπορεί να δημιουργηθεί από νανοαγωγό.

2007 To iPhone της Αpple αντί για πληκτρο-λόγιο έχει μια έγχρωμη οθόνη αφής των 3,5 ιντσών. Καινοτομία για τα smartphones.

2007 Το Nokia N95 είναι το πρώτο κινητό με GPS για το μέσο χρήστη. Επίσης, έχει ενσωματωμένη μια κάμερα των 5 megapixel.

Εύκαμπτη οθόνη με υψηλής ποιότητας εικόνα

SAM

SUN

G

REUTERS/SCANPIX

EPA/SCANPIX


G4GGG444444444G4G4G4GG4G4G4G

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Υπολογισμοί στο νέφος

Αστραπιαίο το δίκτυο με το 4GΑπό τη στιγμή που χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο το κινητό για να σερφάρουμε στο διαδίκτυο και για να κατεβάσουμε μουσική και βίντεο απευθείας από το νέφος, χρειαζόμαστε μια ταχύτερη σύνδεση με το διαδίκτυο από αυτή που μας προσφέρει το δίκτυο 3G.Ευτυχώς μας περιμένει στη γωνία το 4G, η τέταρ�τη γενιά δικτύου κινητής τηλεφωνίας. Ήδη από τώρα ορισμένες εταιρείες προσφέρουν κινητή τηλεφωνία 4G αλλά δεν υπάρχουν τα ��phone� που να στηρίζουν αυτή την τεχνολογία.

Και μάλιστα δεν πρόκειται για παραγματικά 4G, αλλά για έναν πρόδρομό τους, που ονομάζεται LTE –Long Te�� Evolu�ion. Το μελλοντικό δίκτυο 4G βασίζεται στα στάνταρντ του LTE Adv�nced και με αυτό έχουμε ταχύτητες πάνω από 100 �eg�bi� ανά δευτερόλεπτο μέχρι και ένα gig�bi� ανά δευτερόλεπτο. Θα πάψουμε λοιπόν να περιμένουμε να εμφανιστούν οι ιστοσελίδες στην οθόνη μας και θα μπορούμε να βλέπουμε ταινίες σε HD��e�� απευθείας από το διαδί�κτυο στη μεγάλη οθόνη του κινητού.

ΠΟΛΥ ΑΡΓΗ Η ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΓΡΗΓΟΡΟ

Στο μέλλον το κινητό θα έχει χωρητικό-τητα για υπολογισμούς από το νέφος –

όταν, για παράδειγμα, παίζει κανείς παιχνίδια που απαιτούν πολλά

γραφικά, όταν επεξεργάζεται εικόνες ή βλέπει ταινίες.

2008 Η Google λανσάρει πρώτη την εκδοχή του Voice Search, που καθιστά δυνατή την αναζήτηση αγγλικών λέξεων που υπαγορεύουμε στο κινητό.

2010 Εμφανίζεται η εντελώς νέα τεχνολογία LTE. Προσφέρει έξτρα ταχύτητα στο δίκτυο 3G.

2008 Το HTC Dream εξοπλίζεται με το λει-τουργικό σύστημα Android της Google. Γίνεται πολύ γρήγορα δημοφιλές.

Φωτογραφίες

Ταινίες

Ημερολόγιο

Μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Επαφές

Παιχνίδια

Μουσική

Τα ταχύτερα ��phone� είναι εξοπλισμένα μ’ έναν επεξεργαστή που μπορεί να πραγματοποιήσει πολύ περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο υπολογι�σμούς ανά δευτερόλεπτο. Το αντίτιμο όμως της μεγά�λης χωρητικότητας υπολογισμών είναι μεταξύ άλλων η μικρή ζωή της μπαταρίας. Ακόμη και ο ισχυρότερος επεξεργαστής κινητού είναι πολύ αργός όταν πρόκει�ται για την πραγματοποίηση καθηκόντων με πραγμα�τικά βαρείς υπολογισμούς, όπως η επεξεργασία εικό�νας και η δημιουργία βίντεο.Η λύση είναι να παραπέμπει κανείς όλους τους υπολογισμούς στους �e�ve�� του διαδικτύου –όπως λέμε, να γίνεται η δουλειά στο «νέφος». Πολύπλοκες εργασίες υπολογισμών, όπως είναι η αναγνώριση προσώπου, αποστέλλεται στο νέφος μέσω της ταχύτατης διαδικτυακής σύνδεσης του κινητού τηλεφώνου και η απάντηση καταφτάνει με αστραπιαία ταχύτητα. Με τον τρόπο αυτό κάθε ��phone θα έχει την ίδια χωρητικότητα για υπολο�γισμούς που διαθέτει και ένας ηλεκτρονικός υπερ�υπολογιστής.

NO

KIA

V. PRAKASH/REUTERS/SCANPIX GOOGLE EPA/SCANPIX

444444444444και με αυτό έχουμε ταχύτητες πάνω από 100

bi�ανά δευτερόλεπτο. Θα πάψουμε λοιπόν να περιμένουμε να εμφανιστούν οι ιστοσελίδες στην οθόνη μας και θα μπορούμε να βλέπουμε

�

Το δίκτυο 4G θα παρέχει υψηλές ταχύτητες πρό-σβασης στο δια-δίκτυο.

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΕΥΡΕΣΗ: ΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ

Βακτήρια, ιοί, κύτταρα σπέρματος: είναι απίστευτα πολλά όσα δεν φαίνονται διά γυμνού οφθαλμού. Γι’ αυτό και η εμφά-

νιση του μικροσκοπίου πριν από τετρακόσια χρόνια άνοιξε έναν εντελώς νέο κόσμο για τους επιστήμονες αλλά και το μέσο άνθρωπο. Συν τοις άλλοις, ήταν συναρπαστικό να βλέπει κανείς σε μεγέθυνση διάφορα γνωστά αντικεί-μενα. Οι ψύλλοι, για παράδειγμα, ήταν ήδη πολύ γνωστοί στον κόσμο. Παρ’ όλα αυτά, προκαλούσε αίσθηση ένα σκίτσο ψύλλου σε μεγέθυνση, με όλες τις τρομακτικές λεπτομέ-ρειες να διακρίνονται.Η μικροσκοπία αποτέλεσε έναν εντελώς νέο επιστημονικό κλάδο που έδωσε ώθηση σε πάμπολλες ανακαλύψεις. Χάρη σε επιδέξιους κατασκευαστές γυαλιού, οι φακοί του μικρο-σκοπίου βελτιώνονταν βαθμιαία. Το ίδιο ίσχυε και για τη μικρομηχανική που χρησιμοποιού-νταν στη ρύθμιση του μικροσκοπίου. Χρειά-στηκε όμως να φτάσουμε στο τέλος του 19ου

αιώνα για να αρχίσουμε να κατανοούμε τη φύση του φωτός και τους νόμους της οπτικής. Αυτή η εξέλιξη οδήγησε στη δημιουργία σημα-ντικά καλύτερων μικροσκοπίων.Το οπτικό μικροσκόπιο εξακολουθεί να είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τους ερευνητές, παρόλο που τελευταία έχουν κατασκευαστεί και άλλοι τύποι μικροσκοπίων. Ορισμένα από αυτά είναι τόσο πρωτοποριακά, ώστε οι εφευ-ρέτες τους κέρδισαν βραβείο Νόμπελ.Το μικροσκόπιο εξελίσσεται συνεχώς και προ-σαρμόζεται σε ειδικούς σκοπούς, όπως στην έρευνα των μεταλλικών επιφανειών. Στο πλαί-σιο της βιολογίας, τα πιο πρόσφατα μικροσκό-πια δίνουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσει κανείς ολοζώντανες εικόνες όσων διαδραματί-ζονται μέσα σε ένα κύτταρο. Η τεχνική αυτή, που ονομάζεται «bioimaging», μας δίνει κυριο-λεκτικά άμεση εικόνα των διαδικασιών της ζωής και μάλιστα –αξίζει να σημειωθεί– τη στιγμή που λαμβάνουν χώρα.

Οι φακοί αποκαλύπτουν έναν κρυφό κόσμο

ΚΟΧΛΙΑΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ Ένας μακρομετρικός και ένας μικρο-μετρικός ρυθμίζουν την ευκρίνεια κανονίζοντας την απόσταση με-ταξύ του αντικειμενικού φακού και του παρασκευάσματος της αντικειμενοφόρου πλά-κας του μικροσκοπίου.

ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΗΓΗ Προμηθεύει το φως που φωτίζει το παρα-σκεύασμα της αντι-κειμενοφόρου πλά-κας. Η φωτεινή πηγή πρέπει να είναι ισχυ-ρή και συνήθως να παράγει λευκό φως.

ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΑΚΩΝ Διαμορφώνει και συ-γκεντρώνει το φως προτού αυτό αποστα-λεί μέσω καθρέφτη στο παρασκεύασμα της αντικειμενοφόρου πλάκας. Το σύστημα φακών ονομάζεται και «συμπυκνωτής».

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΦΑΚΟΣ Είναι οι φακοί που βρίσκονται πιο κοντά στο πα-ρασκεύασμα της αντικειμενοφόρου πλάκας και είναι προς εξέταση. Οι φακοί αυτοί είναι κατασκευασμένοι από ειδικό γυαλί.

Το λειτουργικά αξιόπιστο και πολύπλευρο οπτικό μικροσκόπιο αποτελεί για περισσότερα από τετρακόσια χρόνια ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά εργαλεία.

Έθεσε σε εφαρμογή τη θεωρία του Το 1873 ο Γερμανός φυσικομαθηματικός Ernst Abbe παρουσίασε μια πλήρη θεωρία σχετικά με τη δημιουργία εικόνων μέσα σε ένα μικρο-σκόπιο. Μετά τη συνάντησή του με ένα χημικό που είχε ειδικές γνώ-σεις πάνω στην κατασκευή του γυαλιού, έθεσε σε εφαρμογή τη θεωρία του δημιουργώντας εντελώς νέους τύπους φακών. Με τους νέους φακούς γινόταν πλέον για πρώτη φορά δυνατή η απάλειψη των χρω-ματικών λαθών που καθιστούσαν θολή την εικόνα στο μικροσκόπιο της εποχής εκείνης. Μαζί με τον κατασκευαστή οργάνων Carl Zeiss, ο Ernst Abbe δημιούργησε τόσο ισχυρούς φακούς με τους οποίους μπορούσε να δει κανείς ακόμη και αντικείμενα 0,2 μικρομέτρων.

Περίπου στα 1590: Ο Hans Janssen, Ολλανδός κατασκευαστής

γυαλιών οράσεως, μαζί με το γιο του Zacharia κατασκευάζουν

ένα μικροσκόπιο με δύο συγκεντρωτικούς φακούς

σε διαφορετικούς σωλή-νες. Μεγεθύνουν

μόλις 10 φορές.

1665: Εκδίδεται το βιβλίο Micrographia, το οποίο συγγρά-φει ο Robert Hooke και περιέχει τις παρατηρήσεις του με το μικροσκόπιο. Το βιβλίο αυτό γίνεται το πρώτο επιστημονικό μπεστ σέλερ του κόσμου.

1674: Ο Anton van Leewenhoek κατασκευάζει ένα μικροσκόπιο που μεγεθύνει μέχρι και 270 φορές. Είναι ο πρώτος που ανακαλύπτει μεταξύ άλλων βακτήρια, κύτταρα μαγιάς και όλη την πλούσια ζωή που υπάρχει μέσα σε μία σταγόνα νερού.

1609: Ο Γαλιλαί-ος δημιουργεί ένα συμπαγές μικρο-σκόπιο με κυρ-τούς αλλά και κοί-λους φακούς.

Του Ib Salomon. Εικονογράφηση: Allan Højen/Frame One. Φωτογραφίες: AKG/Scanpix, Science & Society Picture Library, Shutterstock, Museo Galileo & SPL/Scanpix

Ακρομετρικόςκοχλίας

Μικρομετρικός κοχλίας

ΠΡΟΣΟΦΘΑΛΜΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑΕίναι το σύστημα φακών που βρίσκεται πιο κο-ντά στο μάτι. Τα περισσότερα σύγχρονα μικρο-σκόπια είναι διοφθαλμικά, έτσι μπορεί κανείς να βλέπει και με τα δύο μάτια όταν κοιτάζει μέσα από αυτά –χρειάζεται λιγότερη προσπά-θεια. Συνήθως το προσοφθάλμιο μεγεθύνει 10-15 φορές.

Λυχνία

Print: lku Status: 870 - Klar til arkiv/web Layout:M

V Red.sek:JM

www

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΠΡΙΣΜΑΤΑ Αντανακλούν το φως από τους αντικειμενικούς φακούς προς το προσοφθάλμιο σύστημα.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙ-ΚΕΙΜΕΝΟΦΟΡΟΥ ΠΛΑΚΑΣΕίναι το υπό εξέταση αντικείμενο. Τοποθετείται μεταξύ δύο γυάλινων πλακών (αντικειμενοφόρου και καλυ�πτρίδος). Το παρασκεύασμα πρέπει να είναι λεπτό και διαφανές. Συνήθως καταψύχεται ώστε να μπορεί να κόβε�ται σε αρκούντως λεπτά κομμάτια.

Η ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ Ένα καλό οπτικό μικροσκόπιο μπορεί να μεγεθύνει μέχρι και 1.000 φορές (ο ψύλλος που αναφέρθηκε παραπάνω έχει μεγεθυνθεί μόνο 12 φορές).

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΦΑΚΟΣ Δίνει μια μεγεθυμένη εικόνα του παρασκευάσματος της αντικειμε�νοφόρου πλάκας. Ονομάζεται «μέση εικόνα» και μεγεθύνεται επιπλέον από τους φακούς του προσοφθάλμιου συστήματος –στη συνέχεια ο φακός του οφθαλ�μού φροντίζει για την εστίαση της εικόνας πάνω στον αμφιβληστρο�ειδή. Συνήθως υπάρχουν τρεις ή τέσσερις φακοί στον αντικειμενικό φακό, οι οποίοι συνήθως μεγεθύ�νουν 4, 10, 40 ή 100 φορές.

ΚΟΧΛΙΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΦΑΚΩΝΚαθιστά δυνατή την εναλλαγή μεταξύ περισ�σότερων αντικειμενικών φακών που έχουν διαφορετικά επίπεδα μεγέθυνσης.

Όταν το 1665 ο �� εξέ�� εξέ� εξέ�τασε φελλό στο μικροσκόπιο, είδε πως ήταν χωρισμένος σε μικρούς χώρους. Μόλις το 1838 ξεκαθαρίστηκε πως ο �� είχε δει φυτικά κύτταρα.

Στο νότιο ουράνιο στε�ρέωμα βρίσκεται ένας αστερισμός που του έχει δοθεί το όνομα του μικροσκοπίου (Mic��sc�pium).

Τρεις είναι οι χώρες κατασκευής μικρο�σκοπίων: η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Κίνα.

Η λέξη μικροσκόπιο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1625. Προκύπτει από δύο ελληνικές λέξεις, τις λέξεις μικρός και σκοπείν, που σημαίνει παρατηρώ.

κατασκευής μικρο�σκοπίων: η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Κίνα.

Ένα καλό οπτικό μικροσκόπιο μπορεί να φανερώσει λεπτομέρειες αντικειμένων με μέγεθος μέχρι και 200 νανόμετρα (0,0000002 μέτρα).

Το ουλτρα-μικροσκόπιο μπορεί να δείξει λεπτομέρειες μέχρι και στα 2 νανόμετρα (0,000000002 μέτρα).

Το μικροσκόπιο σάρωσης τούνελ μπο�ρεί να δείξει λεπτομέρειες μέχρι και στο 0,1 νανόμετρο (0,0000000001 μέτρο).

Το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο δείχνει λεπτομέρειες μέχρι και στα 50 πικόμετρα (0,00000000005 μέτρα).

1873: Ο Γερμανός φυσικομαθηματικός Ernst Abbe παρουσιάζει ένα μαθηματικό τύπο σχετικά με τη δημιουργία των εικόνων στο μικροσκόπιο. Ο τύπος αυτός οδηγεί στην κατασκευή πολύ καλύτερων φακών.1923: Ο Richard Zsigmondy από την Αυστροουγγαρία δημιουργεί το ουλτρα-μικροσκόπιο, με το οποίο καθίσταται δυνα-τό να βλέπει κανείς αντικείμενα μικρότερα από το μήκος κύματος του φωτός.

1934: Ο Frits Zernike εφευρίσκει το επονομαζό-μενο «μικροσκόπιο αντί-θεσης φάσης», που ανοί-γει το δρόμο σε μια μακρά σειρά σημαντικών βιολο-γικών ανακαλύψεων. Για την εφεύρεση αυτή απο-νέμεται στον Zernike το βραβείο Νόμπελ το 1953.

1931: Ο Ernst Ruska εφευρίσκει το ηλε-κτρονικό μικροσκόπιο και γι’ αυτό του απο-νέμεται το βραβείο Νόμπελ το 1986. Χρη-σιμοποιώντας ηλε-κτρόνια, αντί φωτός, μπορεί να δει κανείς ξεχωριστά άτομα.

1981: Οι Gerd Binnig και Heinrick Roher εφευρί-σκουν το μικροσκόπιο σάρωσης τούνελ όπου με την εισαγωγή μιας ακίδας πάνω από τα δείγματα εμφανί-ζονται τρισδιάστατες εικόνες σε επίπεδο ατόμου.

Σε ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο το παρασκεύασμα της αντικειμε�νοφόρου πλάκας πρέπει να είναι αγωγός ηλεκτρισμού. Γι’ αυτόν το λόγο, για παράδειγμα, καλύ�πτονται τα έντομα με ένα λεπτό στρώμα χρυσού πριν τοποθετηθούν στο μικροσκόπιο.

Α Σ Υ Ν Η Θ Ι Σ Τ ΑΣ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Α

Προσοφθάλμιος φακός

Ακρομετρικόςκοχλίας

Καθρέφτης

50

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Σε όλο και περισσότερες περιοχές του κόσμου οι αγρότες αγωνίζονται για να αντιμετωπίσουν την άνυδρη

και «εξαντλημένη» γη που είναι επακόλου�θο της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Προ�κειμένου να υπάρξει καλή σοδειά, απαιτεί�ται η εξεύρεση άλλων λύσεων. Ο Bέλγος καθηγητής Βοτανικής �� h�� αποφάσισε να κάνει κάτι γι’ αυτό.

Έπειτα από πολυετή έρευνα δημιούργησε ένα «πακέτο» για το ξεκίνημα της ανάπτυ�ξης των δέντρων και των ποωδών φυτών που τους δίνει τη δυνατότητα να ριζώ�σουν σε άνυδρο έδαφος. Το σημαντικότε�ρο συστατικό αυτού του πακέτου είναι το υδροζελέ, μια ουσία που μπορεί να απορ�ροφήσει μεγάλες ποσότητες νερού και να το αποβάλει σταδιακά προς τις ρίζες των

φυτών. Με μια σειρά πειραμάτων αποδεί�χτηκε πως η μέθοδος λειτουργεί. Τεκμηρι�ώθηκε ότι όλο και περισσότερα δέντρα επιβιώνουν αν τους παρασχεθεί βοήθεια ώστε να συγκρατούν το νερό. Ένα επιπλέον πλεονέκτημα είναι πως κα�θίσταται δυνατή η εξοικονόμηση της μι�σής ποσότητας νερού που χρησιμοποιεί�ται για το πότισμα. Το πακέτο περιέχει

Έκρηξη βλάστησης σε άνυδρες περιοχές Τα υδροζελέ αποτελούνται από ουσίες που μπορούν να απορροφήσουν μεγάλες ποσότητες νερού. Έπειτα από έρευνα ενός χρόνου καταγράφηκαν οι δυνατότητες ενός υδροζελέ που αναμιγνύεται στο χώμα και λειτουργεί βοηθητικά στο ξεκίνημα της ανάπτυξης των φυτών. Η μέθοδος αυτή αποκτά μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους που ζουν σε άνυδρες περιοχές.

ΤΟ ΥΔΡΟΖΕΛΕ ΔΙΑΣΤΕΛΛΕΤΑΙ Το πακέτο ξεκινήματος με το υδροζελέ περιέχει πάνω από είκοσι διαφορετικά συστατικά. Το σημαντικότερο είναι το ίδιο το υδροζελέ που διαστέλλεται όταν υγρανθεί. Και οι αυξητικές ορμόνες διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο: διεγείρουν το φυτό βοηθώντας το να σχημα-τίζει ρίζες και φύλλα. Εκτός αυτού, μέσω του πακέτου το φυτό αποκτά ορισμένες από τις θρε-πτικές ουσίες που χρειάζεται ειδικά στο ξεκίνημά του. Η θρυμματισμένη λάβα καθιστά τα συστατικά ομοιόμορφα διαμοιρασμένα. Το πακέτο ξεκινήματος αποτελείται κατά 40% από υδροζελέ, 10% θρεπτικά συστατικά και 0,25% αυξητικές ορμόνες, ενώ το υπόλοιπο αποτελεί-ται από θρυμματισμένη λάβα. Αν πρόκειται να εφαρμοστεί η μέθοδος σε δενδροφύτευση, πρέ-πει να χρησιμοποιείται περίπου 1,5 κιλό υλικού ανά κυβικό μέτρο εδάφους.

1. Το υδροζελέ, που συνίσταται από έναν τύπο σβόλων ζελέ, τοποθετείται στην τρύπα όπου θα φυτευτεί το δέ-ντρο. Στο έδαφος βρίσκονται ήδη διάφορα θρεπτικά συ-στατικά και μικρή ποσότητα νερού.

2. Προστίθεται νερό και το υδροζελέ διαστέλλεται. Τα θρε-πτικά συστατικά απορροφώνται από το υδροζελέ. Οι ρίζες σχηματίζουν μια ποσότητα λεπτών ριζικών τριχιδίων οι οποί-ες αναπτύσσονται μεταξύ άλλων και μέσα στο υδροζελέ.

Θρεπτική ουσίαΥδροζελέ

Υδροζελέ

Ρίζες

Νέες ρίζες

Νερό

Υδροζελέ

Print: lku Status: 870 - Klar til arkiv/web Layout:N

B Red.sek:LNI

51

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Πώς μπορεί να ξεκινήσει

η ανάπτυξη των φυτών

Η εταιρία TerraCottem έχει πραγματοποιήσει ένα πρόγραμμα δεν-δροφύτευσης στη Μπουρκίνα Φάσο. Εκεί φυτεύτηκαν ακακίες με υδροζελέ σε άνυδρη και εξασθενημένη γη. Ήδη ύστερα από δύο χρόνια τα δέντρα με το υδροζελέ είχαν αναπτυχθεί σημαντικά. Έπει-τα από ακόμη τέσσερα χρόνια η περιοχή είχε μετατραπεί σε δάσος.

πάνω από 20 διαφορετικά συστατικά τα οποία αναμιγνύ-ονται στο χώμα στα σημεία όπου πρόκειται να φυτευτούν τα φυτά. Το υδροζελέ αποτελείται από μακρές αλυσίδες μορίων ακρυλαμιδίου και ακρυλικού οξέος. Οι αλυσίδες σχηματίζουν ένα πολυακρυλαμίδιο, δηλαδή ένα συστατι-κό που μοιάζει με σφουγγάρι και έχει την ιδιότητα να απορροφά μεγάλες ποσότητες νερού. Ορισμένα υδροζελέ είναι τόσο αποτελεσματικά που έχουν τη δυνατότητα να συγκρατούν μέχρι και 500 φορές το βάρος τους σε νερό.Όσοι έχουν μικρά παιδιά γνωρίζουν τα υδροζελέ γιατί συνιστούν σημαντικό μέρος της βρεφικής πάνας. Ωστό-σο, τα υδροζελέ που χρησιμεύουν στη συγκράτηση του νερού μέσα στη γη είναι άλλου τύπου κι αυτό συμβαίνει γιατί δεν αρκεί να διατηρούν το πολύτιμο νερό –πρέπει και να το απελευθερώνουν έτσι ώστε να επωφελούνται οι ρίζες των φυτών. Είναι προτιμότερο να ελευθερώνεται αργά αργά το νερό ώστε το φυτό να το απορροφά κατά τη διάρκεια μακράς περιόδου.

Νερό από το εσωτερικό του υδροζελέΣυνήθως τα φυτά περιέχουν πάνω από 90% νερό και το έχουν διαρκώς ανάγκη για την ανάπτυξή τους. Το φυτό απορροφά το νερό μέσα από τη γη όπου βρίσκεται στους μικρούς πόρους και τα κενά ανάμεσα στα σωματίδια του χώματος και της λάσπης. Αν υπάρχει μικρή ποσότητα νε-ρού στο χώμα, είναι συχνά δεσμευμένη σε σύνθετα μό-ρια. Επομένως, προκειμένου το φυτό να απορροφήσει

Η έρημος μεταβάλλεται σε δάσος μέσα σε έξι χρόνια

ΝΕΟΦΥΤΕΜΕΝΑ ΔΕΝΤΡΑ

ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΑΛΛΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΤΑ ΙΔΙΑ ΔΕΝΤΡΑ ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

3. Τα διακλαδισμένα ριζικά τριχίδια του δέντρου απορροφούν νερό και θρεπτικές ουσίες από το υδρο-ζελέ. Αυτά ανεβαίνουν προς τα πάνω κι έτσι το δέντρο μεγαλώνει και αναπτύσσεται.

TERRACO

TTEM

Του Ib Salomon. Εικονογράφηση: Claus Lunau

52

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

νερό πρέπει να λυθούν δύο θέμα-τα. Πρώτα πρέπει οι ρίζες να φτά-σουν στη ζώνη εκείνη όπου υπάρχει νερό κι έπειτα να καταφέρουν να αποσπάσουν το νερό από τις διάφο-ρες ενώσεις. Στην πράξη αυτό γίνεται μέσω πολλών λεπτών ριζών που είναι εφοδιασμένες με ειδικά ριζικά τριχί-δια. Αυτά έχουν μήκος περίπου 0,2-3 χιλιοστά. Σε κάθε εκατοστό ρίζας μπορεί να υπάρχουν πάνω από χίλια ριζικά τριχίδια.Ο καθηγητής Willem van Cotthem

κατέληξε στην άποψη ότι το πακέτο για τα φυτά άνυδρων περιοχών δεν πρέπει να περιέχει μόνο υδροζελέ αλλά και αυξητικές ορμόνες οι οποί-ες, από τη μια, διεγείρουν το φυτό ώστε να δημιουργεί περισσότερες ρίζες και ριζικά τριχίδια και, από την άλλη, κάνουν τις ρίζες να εισχωρούν βαθύτερα στο έδαφος. Όταν μεγαλώ-νουν οι ρίζες, τα λεπτά ριζικά τριχίδια διεισδύουν στο υδροζελέ απ’ όπου το φυτό απορροφά το νερό το οποίο διαφορετικά θα πήγαινε χαμένο είτε

λόγω της εξάτμισης είτε επειδή θα εισχωρούσε τόσο βαθιά στη γη που το φυτό δεν θα μπορούσε πλέον να το φτάσει. Εκτός αυτού, οι αυξητικές ορμόνες ευνοούν το σχηματισμό των φύλλων και αυξάνουν έτσι τη βιο-μάζα του φυτού.

Βρέθηκε η συνταγήΤα πρώτα πειράματα με το υδροζελέ έγιναν το 1983 στο πανεπιστήμιο της Γάνδης του Βελγίου. Μια ομάδα ερευνητών πειραματίστηκε με μια ποικιλία συστατικών και μίξεων –αρχικά στα εργαστήρια του πανεπιστημίου και στη συνέχεια σε κάποιες άνυδρες περιοχές.Κάθε συστατικό υποβλήθηκε σε πειραματικό έλεγχο κατά τη διάρκεια του οποίου οι ερευνητές έλεγχαν με ακρίβεια την ποσότητα των σπερμάτων που φύτρωναν, της βιομάζας που παρήγαν τα φυτά και του νερού που εξατμιζόταν από το χώμα και από τα φυτά. Δοκιμάστη-καν πολλές εκατοντάδες δυνητικά βοηθητικές ουσίες. Ο Willem van Cotthem, προς μεγάλη του χαρά, ανακά-λυψε πως ορισμένοι συνδυασμοί οδηγούσαν σε συνερ-γιστική δράση. Η επίδραση ήταν, με άλλα λόγια, μεγα-λύτερη από το άθροισμα των επιδράσεων των μεμονωμένων συστατικών. Οι πρακτικές δοκιμές έγιναν σε συνεργασία με ερευνητές πανεπιστημίων όλου του κόσμου. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά. Ακόμη και στο άνυδρο Sahel, την περιοχή στα νότια όρια της Σαχάρας, κατάφεραν να κάνουν τα δέντρα και τους θά-μνους να ριζώσουν και να επιβιώσουν στη διάρκεια της

ΠΟΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑΟι ερευνητές εργάζονται για να αναπτύξουν μια σει-ρά από μεθόδους που θα προσφέρουν καλύτερες συνθήκες στα φυτά και τα δέντρα. Οι ιδέες αφορούν μια μεγάλη γκάμα που περιλαμβάνει από γενετικώς τροποποιημένα σπαρτά που είναι ανθεκτικά σε μακρές περιόδους ξηρασίας μέχρι την ανάπτυξη μεθόδων που βασίζονται σε ασθενή ηλεκτρικά πεδία ή θερμοκοιτίδες για δενδρύλλια.Παρουσιάζεται πλέον περισσότερο από ποτέ ανάγκη για νέες λύσεις γιατί οι κλιματικές αλλαγές σε πολλές περιοχές του κόσμου έχουν δυσκολέψει πολύ την καλλιέργεια της γης. Τώρα οι βροχές είναι πιο απρό-βλεπτες με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται ο σχεδια-σμός καλλιεργειών σε ξηρές περιοχές.Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών χρησιμοποιούν ήδη μεθόδους χαμηλής τεχνολογίας για να συγκρατήσουν το νερό της βροχής που πέφτει σκεπάζοντας, για παρά-δειγμα, τη γη με άχυρα και φυτικά υπολείμματα ή γεμί-ζοντας με κομπόστ, λάσπη ή τύρφη τις τρύπες μέσα στις οποίες φυτεύονται τα φυτά. Επίσης, οι αγρότες προσαρμόζονται στις συνθήκες και διαλέγουν ωφέλιμα φυτά που αντέχουν μέχρι ένα βαθμό την ξηρασία και ωριμάζουν γρήγορα όπως, για παράδειγμα, το κεχρί.

Ηλεκτρικό ρεύμα για την ανέλκυση του υπόγειου νερούΜια αυστριακή εταιρία, η Sanoway, έχει δημιουργήσει μια μέθοδο με την οποία ένα ασθενές ηλεκτρικό πεδίο 2-12 βολτ ελκύει το υπόγειο νερό προς τα φυτά. Οι δοκιμές έδειξαν πως έτσι μπορεί να μειωθεί η ανάγκη τεχνητού ποτίσματος κατά 20%.

3. Λόγω του δημιουργούμενου πεδίου τάσης τα μόρια του ύδατος μετακινούνται σταδιακά από το σημείο όπου βρίσκονται τα υπόγεια ύδα-τα και ανεβαίνουν στη ζώνη όπου βρίσκονται οι ρίζες των φυτών. Το αλάτι που περιέχεται στα υπόγεια ύδατα δεν μετακινείται προς τα πάνω.

Δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε άνυδρες περιοχές

ΜΕΘΟΔΟΣ 1

Εξαιρετικά ξηρέςΞηρέςΜέτρια ξηρές

1. Μια άνοδος που έχει τοποθετηθεί με γεώτρηση και φτάνει μέχρι τα υπόγεια ύδατα λειτουργεί ως θετικός πόλος.

2. Στο ανώτερο στρώμα του εδάφους το-ποθετείται ένα ηλεκτροφόρο δίχτυ που λει-τουργεί ως αρνητικός πόλος.

+ –

Υπόγεια ύδατα

Νερό

Αλάτι

Ηλεκτροφόρο δίχτυ

Άνοδος

Print: lku Status: 870 - Klar til arkiv/web Layout:N

B Red.sek:LNI

53

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Δέντρα σε θερμοκοιτίδα Πολλά δέντρα ξεραίνονται από την έλλειψη νερού προτού καν προφτάσουν να ριζώ-σουν καλά. Αυτό οδήγησε τον Pieter Hoff, έναν Ολλανδό εφευρέτη, να κατασκευάσει ένα πλαστικό ντεπόζιτο νερού που λει-τουργεί ως θερμοκοιτίδα δενδρυλλίων. Δοκιμές στη Σαχάρα έδειξαν πως χάρη σε αυτό πολλά δέντρα επιβίωσαν παρά τη ζέστη της ερήμου.

πρώτης, κρίσιμης περιόδου. Σε μια δοκιμή που έκαναν στην Ινδία κατάφεραν να αυξή-σουν τη σοδειά της ντομάτας στα οκτώ κιλά ανά φυτό από τα πέντε κιλά που παρήγαγε πριν. Η έρευνα οδήγησε στη δημιουργία της TerraCottem, η οποία τώρα πλέον προμη-θεύει πολλά μέρη του κόσμου με το «πακέτο εκκίνησης» για τη βελτίωση του χώματος.Ο Willem van Cotthem συνταξιοδοτήθηκε κι έτσι δεν συμμετέχει στη δραστηριότητα αυτή, αλλά συνεχίζεται ακόμη η έρευνα για τη βελτίωση του προϊόντος. «Το τμήμα ανά-πτυξης συνεργάζεται με ανεξάρτητα ερευ-νητικά ιδρύματα κι έτσι βρισκόμαστε διαρ-κώς στην πρώτη γραμμή της εξέλιξης» λέει ο τεχνικός διευθυντής Davy Ottevaere, επι-κεφαλής των αναπτυξιακών εργασιών της TerraCottem. Έχει δημιουργηθεί έτσι μια σειρά εξειδικευμένων προϊόντων τα οποία είναι κατάλληλα για αμπέλια, οπωροφόρα και για στέγες με πράσινο. «Προς το παρόν εργαζόμαστε πολύ πάνω στην καλλιέργεια φυτών για βιοκαύσιμα σε εδάφη οριακής απόδοσης» εξηγεί ο Davy Ottevaere.

Πόσο διαρκεί η δράση του υδροζελέ Οι Βέλγοι ερευνητές δεν ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν συνθετικές ουσίες για

τη συγκράτηση του νερού. Ήδη από τις δε-καετίες του 1950 και του 1960 πειραματίζο-νταν με τα υδροζελέ. Τότε είχαν αποκτήσει κακή φήμη γιατί περιείχαν παράγωγα που είχαν αποδειχτεί επικίνδυνα για τα φυτά. Ήταν επομένως πολύ σημαντικό για τους Βέλγους, από τη μια μεριά, να μην είναι δη-λητηριώδες το υδροζελέ που περιείχε το πακέτο τους και, από την άλλη, να είναι βιο-διασπώμενο και να έχει μεγάλη διάρκεια ζωής. Γι’ αυτό το πακέτο βοήθειας είναι δο-μημένο έτσι ώστε το φυτό να χρησιμοποιεί όλη την αυξητική ορμόνη και όλες τις περι-έχουσες διατροφικές ουσίες στη διάρκεια της πρώτης εποχής ανάπτυξης, ενώ το υδρο-ζελέ είναι δραστικό για οκτώ χρόνια ή και περισσότερα. Σε όλη αυτή την περίοδο δια-στέλλεται όταν έρχεται σε επαφή με νερό και όταν πλέον έχει ολοκληρώσει τη λειτουργία του διασπάται σε μη επικίνδυνες ενώσεις.

Πρόσφυγες αποκτούν κήπουςΤα υδροζελέ εκτός των άλλων χρησιμοποι-ούνται σε ένα υποστηριζόμενο από τον ΟΗΕ πρόγραμμα στο Ιράν με στόχο τον έλεγχο της διάβρωσης. Τα προϊόντα της TerraCottem χρησιμοποιήθηκαν με επιτυ-χία ακόμη και σε καταυλισμούς προσφύ-

γων που βρίσκονταν σε άνυδρες περιοχές. Χάρη στα υδροζελέ, πολλοί πρόσφυγες κατάφεραν να αποκτήσουν μικρούς κή-πους. Συνολικά αποδείχτηκε πως υπάρ-χουν μεγάλες δυνατότητες. Στη Νότια Κο-ρέα, για παράδειγμα, τα υδροζελέ χρησιμοποιήθηκαν για την αποκατάσταση μιας μεγάλης εξαντλημένης περιοχής όπου κάποτε λειτουργούσε ορυχείο, ενώ σε άλλα μέρη χρησιμοποιήθηκαν στη φύτευση δέ-ντρων ώστε να ξαναδημιουργηθεί δάσος ή σε περιοχές με διαφυγή εδάφους λόγω δι-άβρωσης. Ακόμη και παλιές βιομηχανικές περιοχές έχουν αποκτήσει βλάστηση χάρη στις ιδιότητες των υδροζελέ. Η TerraCottem θεωρεί ότι στις υπό ανάπτυ-ξη χώρες και στις άνυδρες περιοχές της Γης υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες και ότι η μέθοδος μπορεί από την άποψη του κό-στους να ανταγωνιστεί το τεχνητό πότισμα και τους υδατοφράχτες. Υπάρχει τώρα ελπί-δα να βοηθηθούν οι κάτοικοι για να δημι-ουργήσουν μελλοντικά αποδοτική καλλιέρ-γεια σε άνυδρα και «εξαντλημένα» εδάφη.

1. Το ντεπόζιτο νερού απελευθερώνει στα-διακά νερό στο φυτό μέσω μιας θρυαλλίδας, ενώ το φυτό αναπτύσσει ρίζες.

Ντεπόζιτο νερού Groasis

ΘρυαλλίδαΝερό

ΜΕΘΟΔΟΣ 2

2. Διοχετεύοντας μια μικρή ποσότητα νερού στο έδαφος αναγκάζονται οι ρίζες του δέντρου να κατέβουν βαθύτερα προς αναζήτηση νερού μέσα στη γη. Έτσι αυξά-νονται οι πιθανότητές του να επιβιώσει.

Η θερμοκοιτίδα είναι φτιαγμένη έτσι ώστε να συλλαμβάνει το νερό της βροχής και της δρόσου που σχηματίζεται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το πλαστικό ντεπόζιτο προστατεύει επίσης το δενδρύλ-λιο από τον άνεμο κι έτσι δεν ξε-ραίνεται. Έπειτα από 6-12 μήνες το δέντρο τα καταφέρνει και χωρίς θερμοκοιτίδα.

Πλαστικό κουτί συλλέγει το νερό της δροσιάς


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Υπολογίζεται πως κάθε χρόνο 5 εκατομμύρια άνθρωποι δέχονται δά-γκωμα φιδιού. Περίπου τα μισά περιστατικά αφορούν ιοβόλα φίδια.

ΣΤΑΓΌΝΕΣ ΖΩΉΣ ΑΠΌΡεπορτάζ

ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥΥπολογίζεται πως κάθε χρόνο 5 εκατομμύρια άνθρωποι δέχονται δάγκωμα φιδιού. Περίπου τα μισά περιστατικά αφορούν ιοβόλα φίδια.

Κάθε χρόνο εκατό χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από δάγκωμα φιδιού και περί-που τρεις φορές περισσό-τεροι υπόκεινται σε ακρω-τηριασμούς ή μένουν ανάπηροι για το υπόλοιπο της ζωής τους ως συνέπεια των σοβαρότατων τραυ-μάτων. Επανειλημμένα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει κάνει έκ-κληση προς τη διεθνή κοι-νότητα για την παραγωγή κατάλληλων αντιδότων. Το Science Illustrated επι-σκέφτηκε στην Κόστα Ρίκα μία από τις σημαντι-κότερες παρασκευάστριες χώρες του κόσμου.

Print: slu Status: 862 - Generer PD

F + Print Layout:MV Red.sek:CB

55

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΣΤΟΜΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Το πρόβλημα είναι τεράστιο, αλλά θα μπο-ρούσε να αποφευχθεί, αφού σε αντίθεση με άλλα προβλήματα υγείας, είναι μάλ-

λον εύκολο να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες ενός δαγκώματος φιδιού. Έχουν ήδη παρα-σκευαστεί αντιοφικοί οροί για όλα τα είδη και αν κανείς προλάβει να κάνει μια ένεση αντιδό-του (μεταξύ μίας και τεσσάρων ωρών, ανάλογα με το είδος του φιδιού) ύστερα από λίγη ώρα όλα τα πρόδρομα συμπτώματα εξαφανίζονται χωρίς να υπάρχουν συνέπειες. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το πρόβλημα. Δεν υπάρχουν δηλαδή αρκετές δόσεις αντιδότων και όσες υπάρχουν δεν φτάνουν στις απομα-κρυσμένες περιοχές, εκεί που με άλλα λόγια είναι απολύτως απαραίτητες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας των Ηνωμένων Εθνών έχει κάνει επανειλημμένα εκκλήσεις προς σχεδόν όλες τις χώρες για την παρασκευή αντιοφικών ορών καθώς είναι γεγονός πως σήμερα η έλλει-ψή τους είναι κραυγαλέα. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό σε χώρες

του Τρίτου Κόσμου, δηλαδή σε περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Στη Αφρική, για παράδειγμα, μόλις στα μισά θύματα φιδιών χορηγείται αντίδοτο.

Αποτελεσματικά αντίδοταΑναζητώντας συστηματικότερα και βαθύτερα τους λόγους για την έλλειψη αντιδότων διαπι-στώνουμε πως, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, πρόκειται για σειρά προβλημάτων: κακή πληροφόρηση για την έκταση και το είδος του δαγκώματος, δυσκολίες σχετικά με την εκτίμηση της απαιτού-μενης βοήθειας και μεγάλα προβλήματα σχετι-κά με τη διάθεση του αντιδότου ώστε να φτάνει σε όλους. Επιπλέον, στις αγορές των χωρών του Τρίτου Κόσμου κυκλοφορούν πολλοί μη εγκε-κριμένοι αντιοφικοί οροί, γεγονός που γεννά μεγάλη δυσπιστία στους τοπικούς πληθυσμούς. «Σε ορισμένες χώρες χορηγούνται αντίδοτα που δεν έχουν δοκιμαστεί ποτέ έναντι του δηλητη-ρίου-στόχου. Αυτό σημαίνει πως αρκετοί άν-θρωποι δεν τυγχάνουν της δέουσας θεραπείας

όταν δεχτούν επίθεση από φίδι» υπογραμμίζει η υποδιευθύντρια του ΠΟΥ, Carissa F. Etienne. Σε μια προσπάθεια βελτίωσης της κατάστασης ο ΠΟΥ δημοσίευσε πρόσφατα νέες κατευθυντή-ριες γραμμές για την παρασκευή και δοκιμή αντιοφικών ορών καθώς και μια ιστοσελίδα που παρέχει διαφωτιστικές πληροφορίες για τα ση-μεία όπου ζουν δηλητηριώδη φίδια, πώς τα αναγνωρίζουμε, ποιοι αντιοφικοί οροί είναι αναγκαίοι και πού αυτοί διατίθενται. Αυτές οι πληροφορίες είναι πολύ σημαντικές καθώς τα φίδια στον πλανήτη μας αποτελούν μια πολυσχιδή ποικιλία. Τα σχεδόν 3.000 είδη είναι κατανεμημένα σε 18 οικογένειες εκ των οποίων οι έξι είναι οι σημαντικότερες: κολου-βρίδες, βοΐδες, πυθονίδες, υδροφίδες, ελαπίδες και βιπερίδες. Κυρίως οι δύο τελευταίες οικογέ-νειες, στις οποίες ανήκουν οι κόμπρες και οι οχιές αντίστοιχα, είναι και οι πιο ιοβόλες και επομένως επικίνδυνες για τον άνθρωπο. Αν και τα υδρόβια φίδια είναι συχνά πολύ δηλητηριώ-δη, επιτίθενται πολύ σπάνια στον άνθρωπο.

Ένα φίδι είναι σε θέση να παράγει εντυπωσιακά μεγάλες ποσότητες. Στη φωτογραφία βλέπετε τι μπορεί να δώσει ένα φίδι fer-de-lance σε μία και μόνη διαδικασία συλλογής του δηλητηρίου. Μία σταγόνα κατευθύνεται στο εργαστήριο του ινστιτούτου για ανάλυση και το υπόλοιπο πάει προς ξηρά ψύξη. Με τη διαδικασία αυτή το δηλητή-ριο καθίσταται ευκολότερο προς επεξεργασία. Επιπλέον, μειώνονται οι πιθανότητες να μολυνθεί από βακτήρια ή ιούς.

2 ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΨΥΧΟΝΤΑΙ

ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ

1 ΑΡΧΙΚΑ ΣΥΛΛΕΓΕΤΑΙ ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ

Το πρώτο βήμα στην παρα-σκευή αντιοφικών ορών είναι να συλλεχθεί το δηλητήριο των φιδιών του ινστιτούτου. Αυτό γίνεται από δύο ειδικευ-μένα άτομα του ινστιτούτου που αναλαμβάνουν το καθή-κον με γυμνά χέρια, αλλά σίγουρη λαβή, και δεν έχουν δεχθεί ποτέ δάγκωμα φιδιού. Τα φίδια αναισθητοποιούνται ελαφρώς με ψύχος και κατόπιν οδηγούνται να δαγκώσουν ένα λεπτό πλα-στικό υμένα που καλύπτει τεντωμένος το άνοιγμα ενός δοχείου. Με μια μικρή τριβή γύρω από τα σαγόνια του φιδιού, εκεί που είναι αποθηκευμένο το δηλητήριο, οι σταγόνες πέφτουν στο δοχείο.

Του Rasmus Thirup Beck. Φωτογραφίες: Anders Birch

56

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Οι ομοιότητες στη σύσταση των δηλητηρίων των φιδιών σε αυτές τις δύο οικογένειες είναι τόσο με-γάλες που οι επιστήμονες έχουν παρασκευάσει από αυτά τα τόσο διαδεδομένα δηλητήρια αντίδοτα που λειτουργούν έναντι των δηλητηρίων και πολ-λών ακόμη άλλων ειδών. Οι αντιοφικοί οροί παρασκευάζονται σε περίπου δέκα κέντρα ανά τον κόσμο. Το Science Illustrated επισκέφτηκε ένα από τα μεγαλύτερα, το Instituto Clodomiro Picado (ICP) στην Κόστα Ρίκα, το οποίο προμηθεύει με αντιοφικούς ορούς την Κεντρική Αμερική, τμήματα της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, την Παπούα Νέα Γουινέα και ορισμένες αφρικανικές χώρες –συνολικά 100.000 δόσεις αντιοφικών ορών ετησίως. Κατά την επίσκεψή μας υπήρξαμε μάρτυ-ρες των πέντε φάσεων που ακολουθούνται για την παρασκευή ενός αντιοφικού ορού: αφαίρεση του δηλητηρίου από το στόμα του φιδιού, ξηρά ψύξη, ανοσοποίηση αλόγων, απομόνωση του ορού και τέλος συσκευασία. Το ICP παρασκευάζει μόλις δύο αντιοφικούς ορούς για την Κεντρική Αμερική –ένα για δάγκωμα από ελαπίδες και έναν από βιπερίδες. Στο ινστιτούτο ευελπιστούν να παρασκευάσουν ένα ισχυρό αντί-δοτο που θα μπορεί να χρησιμοποιείται για όλα τα

Φίδια υπάρχουν παντού στη γηΥπάρχουν πάνω από 3.000 διαφορετικά είδη φιδιών. Περίπου 600 από αυτά είναι ιοβόλα και Υπάρχουν πάνω από 3.000 διαφορετικά είδη φιδιών. Περίπου 600 από αυτά είναι ιοβόλα και τα 200 επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Τα φίδια υπάρχουν σε όλα σχεδόν τα σημεία της γης –μόνο στους πόλους δεν συναντάμε φίδια. Θύματα των φιδιών είναι κυρίως αγρότες, γυναίκες και παιδιά στις τροπικές ζώνες. Ακόμη και στις θάλασσες υπάρχουν φίδια, που συμπεριλαμ-βάνονται μεταξύ των πιο ιοβόλων του πλανήτη, αλλά που σπάνια επιτίθενται.

Όταν το δηλητήριο υποστεί ξηρά ψύξη, αρχίζει η παραγωγή αντισωμά-των στο αντίδοτο. «Εργοστάσια παρα-γωγής» είναι τα άλογα του ινστιτού-του στα οποία εγχέεται ενέσιμα μια μικρή ποσότητα και έτσι ξεκινά η δια-δικασία ανοσοποίησης. Τρεις μήνες αργότερα αφαιμάσσονται από τα άλογα τρία λίτρα. Τα ζώα δεν βλάπτο-νται, αντιθέτως ζουν περισσότερο από άλλα άλογα.

3ΑΛΟΓΑ ΜΑΣ ΔΙΝΟΥΝ ΤΟ ΑΝΤΙΔΟΤΟ

4ΤΟ ΑΙΜΑ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕ-ΤΑΙ ΣΕ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ

Χρησιμοποιείται μόνο το πλάσμα του αίματος. Τα ερυ-θρά αιμοσφαίρια που συγκε-ντρώνονται στον πάτο των ασκών αίματος επιστρέφουν στα άλογα. Στην επόμενη φάση γίνεται η συλλογή των αντισωμάτων από το πλάσμα. Αυτό λαμβάνει χώρα με φυγο-κέντριση σε απόλυτα αποστειρωμένα εργαστήρια. Η διαδικα-σία διαρκεί μόλις μία μέρα.

CLAUS LUNAU


Εδώ ζουν δηλητηριώδη φίδια


F + Print Layout:MV Red.sek:CB

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

φίδια αυτών των οικογενειών. Μελετώντας, για παράδειγμα, προσεκτικά την πρωτεϊνική σύστα-ση του δηλητηρίου των βιπερίδων θα εντοπί-σουν καταρχάς τις πλέον τοξικές πρωτεΐνες και κατόπιν τα γονίδια που τις παράγουν. Μόλις ανακαλύψουν αυτά τα γονίδια και εγχυθούν ενέ-σιμα σε ένα άλογο, θα είναι σε θέση να παρα-σκευάσουν έναν ιό ευρύτατης χρήσης. Η μέθοδος που είναι γνωστή με την ονομασία «εμβολιασμός DNA» έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σε σχέση με το δηλητήριο της οχιάς fer-de-lance (λατινικά Bothrops asper), που είναι το πλέον επι-κίνδυνο φίδι της Κεντρικής Αμερικής. Εκείνο που απομένει είναι να βρεθούν τα σωστά γονίδια. Κύριος στόχος είναι ένας αντιοφικός ορός που θα λειτουργεί σε όλη τη Νότια Αμερική και κατό-πιν σε παγκόσμια κλίμακα.

Ένα πολύπλευρο φάρμακοΈνα δάγκωμα φιδιού είναι συχνά θανατηφόρο, αλλά σε πολλές περιπτώσεις το δηλητήριο χρησιμοποιείται για την παρασκευή φαρμα-κευτικών σκευασμάτων. Το καλύτερο παρά-δειγμα είναι η καπτοπρίλη. Το φάρμακο παρα-σκευάστηκε κατά τη δεκαετία του 1950 και χορηγείται για περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρ-κειας, υψηλής αρτηριακής πίεσης και νεφρικών νόσω. Επιπρόσθετα, οι έρευνες προς το παρόν

συνεχίζονται γύρω από άλλα ελπιδοφόρα φάρ-μακα και σε αυτές συμμετέχει και το ICP. «Σε ένα δηλητήριο υπάρχουν απίστευτα πολλά συστατικά και στόχος μας είναι να απομονώσου-με και να χρησιμοποιήσουμε ορισμένα από αυτά προκειμένου να αντιμετωπιστούν διάφορες ασθένειες» μας λέει ο δρ José María Gutiérrez, επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος του ICP. Πρώτη στη λίστα είναι η δουλειά που γίνεται με το ένζυμο ακρόδη (ancrod) από το δηλητήριο του φιδιού Calloselasma Rhodostoma, της οχιάς της Μαλαισίας, με στόχο την παρασκευή αντιθρομβωτικών. Το ένζυμο αναστέλλει την παραγωγή ινικής, που ευθύνε-ται για τη δημιουργία θρόμβων, και έχει χρησιμοποιηθεί στην παρασκευή πλήθους φαρμα-κευτικών σκευασμάτων. Το φάρμακο Aggrastat που βασί-ζεται στην τιροφιμπάνη και εν-δείκνυται για αντιμετώπιση της στηθάγχης έχει παρασκευαστεί από ένα πεπτίδιο μιας αφρικανι-κής βιπερίδας. Επιπλέον, άλλα ελπιδοφόρα πειράματα έδειξαν πως η πρωτεΐνη contortrostatin της οχιάς του Νότου Agkistrodon Contortrix αναστέλλει κατά 70%

την ανάπτυξη του καρκίνου του στήθους σε πο-ντίκια. Στο ICP διερευνούν εάν και κατά πόσο δηλητηριώδεις πρωτεΐνες θα μπορούν να δια-λύουν όγκους. Οι τοξίνες των φιδιών δοκιμάζο-νται επίσης και ως σκευάσματα κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ αλλά και ως αιμολυτικά φάρμα-κα ή για την τόνωση του νευρικού συστήματος όπως και για αντιβακτηριδιακή χρήση.

Επιθετικός φονιάς δεν απομακρύνεται ποτέΤο πιο επικίνδυνο από τα φίδια της Κεντρική Αμερικής είναι η οχιά Bothrops Asper, το «terciopelo», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, ή «fer-de-lance». Ευθύνεται για το 50% όλων των δαγκωμάτων φιδιών στην Κόστα Ρίκα. Το φίδι αυτό είναι εξαιρετικά επιθετικό και επιπλέ-ον δεν απομακρύνεται όπως τα υπόλοιπα φίδια όταν εντοπίσει ένα μεγαλύτερο θήραμα ή και άνθρωπο να πλησιάζει. Αντίθετα, κουλουριάζεται και περιμένει.Τα πρώτα συμπτώματα είναι πόνος, μόλυνση, τοπικό πρήξιμο, φλύκταινες στο δέρμα, ληθαργική διάθεση, δέκατα και πονοκέφαλος. Έπειτα από 5-6 ώρες ακο-λουθούν ρινορραγίες και αιμορραγίες από το στόμα, αιμοπτύσεις, εσωτερική αιμορραγία, χαμηλή πίεση, ίλιγγος, ναυτία, αναγούλα και νεφρικοί πόνοι. Ύστερα από 36 ώρες αρχίζουν να νεκρώνονται οι μύες και το δέρμα, ολόκληρο το σώμα βρίσκεται σε αλλεργικό σοκ, ο εγκέφαλος αιμορραγεί και οι νεφροί παύουν να λειτουργούν. Για να αποφευχθούν ανεπανόρθωτες βλάβες, το αντίδοτο πρέπει να χορηγηθεί μέσα στις επόμενες 4 ώρες μετά το δάγκωμα.

Αξίζει να γνωρίζετε

Τέλος, έχουμε ένα πολύ καθαρό προϊόν το οποίο, όταν χορηγηθεί ενέ-σιμα σε έναν άνθρωπο που έχει δεχτεί δάγκωμα φιδιού, βοηθά το σώμα να αντιμετωπίσει το δηλητήριο. Ο αντιοφικός ορός συσκευάζε-ται σε μικρές δόσεις τις οποίες αποστέλλει το Instituto Clodomiro Picado σε όλη την Κεντρική Αμερική καθώς και σε διάφορες χώρες του κόσμου. Σήμερα παρασκευάζονται είδη αντιοφικών ορών για κάθε οικογένεια φιδιών. Ελπίζουμε πως στο μέλλον θα παρασκευα-στεί αντιοφικός ορός που θα λειτουργεί κατά των δαγκωμάτων από όλα τα φίδια αυτών των οικογενειών.

4 ΕΤΟΙΜΟ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΖΩΕΣ



1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΜΕ ΚΟΝΓΚΜΕ ΚΟΝΓΚΜΕ ΚΟΝΓΚΦΩΤΟ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

22 ΑΓΝΩΣΤΑ ΦΙΔΙΑΗ πυκνή ζούγκλα του Μεκόνγκ κρύβει πολλά άγνωστα φίδια, όπως αυτό εδώ το δηλητηριώδες Trimeresurus gumprechti.EPA/SCANPIX

Print: lku Status: 870 - Klar til arkiv/web Layout:CEB Red.sek:JM

59

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΜΕ ΚΟΝΓΚΗ φύση ως κιβωτός του Νώε

Ο ποταμός Μεκόνγκ, που βρίσκεται στη νοτιοανατολική Ασία, κυλά για πάνω από 4.000 χιλιόμε-τρα μέσα από περιοχές που για δεκάδες χρόνια ήταν κλειστές για τους ερευνητές εξαιτίας των πολέμων και των αναταραχών. Πλέον, έχουν ανοίξει προς εξερεύνηση και φαίνεται πως αναρίθ-μητα άγνωστα είδη ζώων διαβιώνουν μια χαρά, κρυμμένα στις απρόσιτες δασικές περιοχές. Εδώ έχουν βρει καταφύγιο πολλά απειλούμενα είδη.

Ο ποταμός δίνει χώρο σε όλα τα είδη ζώων

Ο ποταμός Μεκόνγκ έχει τις πηγές του στο οροπέδιο του Θιβέτ, στην Κίνα, και κυλά προς νότο μέχρι τη Nότια Kινεζική θάλασσα. Στην πορεία του επηρεάζει

μια τεράστια περιοχή που τη μοι-ράζονται οι εξής χώρες: Βιρμα-

νία, Λάος, Ταϊλάνδη, Καμπό-τζη και Βιετνάμ. Το τοπίο

κατά μήκος του ποταμού διαθέτει απίστευτες εναλλαγές και προσφέρει χώρο σε αντίστοιχη ποικιλία πανίδας.

KINA

ΒΙΡΜΑΝΙΑ

ΛΑΟΣ

ΒΙΕΤΝΑΜ

ΚΑΜΠΟΤΖΗ

ΤΑΪΛΑΝΔΗ

Της Anya Palm

ποταμός Μεκόνγκ

SUPOL JITVIJAK/WWF

CLAU

S LUN

AU

60

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Η περιοχή του Μεκόνγκ είναι γεμάτη βατρά-χους, σαύρες, γκέκο και φίδια. Την τελευταία δε-καετία οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει πολλά νέα είδη, μεταξύ αυτών 88 είδη βατράχων, 46 σαυρών και 22 φιδιών, εκ των οποίων πολλά εί-ναι δηλητηριώδη. Οι βιολόγοι του Παγκοσμίου Ταμείου για τη Φύση (World Wide Fund - WWF) υπολογίζουν πως κατά μήκος του Μεκόνγκ ζουν συνολικά 800 διαφορετικά είδη ερπετών και αμφιβίων. Τα 350 από αυτά είναι ενδημικά, που σημαίνει πως ζουν μόνο εκεί. Αν αναλογιστεί κανείς την ταχύτητα με την οποία εμφανίστη-καν νέα είδη ερπετών και αμφιβίων τα τελευ-ταία χρόνια, δεν υπάρχει αμφιβολία πως ακόμη η περιοχή κρύβει πολλά άγνωστα είδη.

ΓΚΈΚΟ ΜΈ «ΈΝΔΥΜΑ» ΛΈΟΠΑΡΔΑΛΗΣΕιδικά στο Βιετνάμ έχουν εμφανιστεί πολλά νέα είδη γκέκο όπως, για παράδειγμα, το γκέκο-λεοπάρδαλη Goniurosaurus catbaensis.

ΝΈΟ ΈΙΔΟΣ: Theloderma licin.

ΝΈΟ ΈΙΔΟΣ: Limnonectes megastomias.

ΝΈΟ ΈΙΔΟΣ: Cryptelytrops honsonensis (βρέθηκε στο Βιετνάμ).

Πλήθος νέων ερπετών και αμφιβίων

ΝΈΟ ΈΙΔΟΣ: Amphiesma leucomystax.

THOMAS ZIEGLER/WWF GREATER MEKONG

LEE GRISM

ER/WW

F GREATER M

EKON

GA

FP/SCA

NPIX

AFP/SC

AN

PIXW

WF


61

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΟChavthou Thou πηδά πάνω στο βράχο και χτυπά δυνατά τα πόδια του δυο τρεις φορές. Ένα μεγάλο κομμάτι βράχου υποχωρεί και κυλά προς τα κάτω

στην πλαγιά του βουνού, ενώ ο Καμποτζιανός ερευνητής μένει για μια στιγμή ακίνητος για να ξαναβρεί την ισορροπία του. Είναι ερευνητής φυσιοδίφης που έχει προσληφθεί από την οργάνωση Flora and Fauna International (FFI). Πολλές φορές έχει σκαρφαλώσει γυροφέρνοντας τα βουνά Charda�Charda�mom, στην επαρχία Pursat της Καμπότζης, κι έτσι ξέρει πού ακριβώς να πατήσει ώστε να αποφύγει τις νάρκες, τα δηλη�τηριώδη φυτά, τα αγκάθια και τις ασταθείς πέτρες.«Δεν θα ξαναπατήσω πάνω σε αυτόν το βράχο στην επι�στροφή» εξηγεί πριν συνεχίσει ατάραχος να ανηφορίζει. Τα δέντρα από πάνω του τον προφυλάσσουν από τον καυτό ήλιο. Το σχεδόν αθέατο μονοπάτι που ακολουθεί ο Chavthou ανηφορίζει απότομα και είναι συχνά κλεισμένο από φυτά τα οποία λυγίζει ή χτυπά με μπαστούνι για να παραμερίσει.«Αν είσαι επιστήμονας εδώ, πρέπει να έχεις καλή φυσική κατάσταση και γερό μυαλό» λέει αστειευόμενος. Ο Chavthou ήταν απο εκείνους που περιέγραψαν τέσσερα νέα είδη της περιοχής Pursat και την τελευταία χρονιά ήταν μεταξύ εκεί�νων που τεκμηρίωσαν την ύπαρξη ενός νέου είδους γκέκο. Το είδος αυτό ανακαλύφθηκε το 2007, όταν ο Chavthou και οι συνάδελφοί του εξερευνούσαν την ίδια περιοχή των βου�νών Chardamom. Αιφνιδιασμένοι τότε από μια καταρρακτώ�δη βροχή, κατασκήνωσαν κάτω από βραχώδεις προεξοχές.«Κοιτάξαμε προς τα πάνω και είδαμε κάτω από τα βράχια πάρα πολλά γκέκο. Ένα από αυτά ήταν πολύ ιδιαίτερο και

πιστέψαμε πως μάλλον επρόκειτο για νέο είδος» εξηγεί ο Chavthou. Η ομάδα συνέλεξε αρκετά ζώα του είδους αυτού και πράγματι αποδείχτηκε πως επρόκειτο για νέο είδος. Ονο�μάστηκε Cnemaspis neangthyi και είναι το ένατο είδος γκέκο που είναι ενδημικό στην περιοχή. Αναμένεται να βρεθούν και άλλα είδη γιατί η ζούγκλα στους πρόποδες των βουνών

To 2007 o Chavthou Thou βρήκε κάτω από μια βρα-χώδη προεξοχή ένα κα-μουφλαρισμένο γκέκο. Αποδείχτηκε πως επρόκει-το για άγνωστο είδος.

Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣΣε πολλά μέρη ο Μεκόνγκ κυλά

ανάμεσα σε βαθιές χαράδρες καλυμμένος από μια γεμάτη μυστικά

ομίχλη, όπως συμβαίνει εδώ, στα σύνο-ρα Ταϊλάνδης και Βιρμανίας.

AN

YA PA

LM

SUPO

L JITVIJAK/W

WF

62

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Chardamom της Καμπότζης αποτελεί μόνο έναν από τους χι�λιάδες ανεξερεύνητους βιότο�πους κατά μήκος του ποταμού Μεκόνγκ. Σύμφωνα με τη WWF, μεταξύ 1997 και 2009 βρέθηκαν

στον Μεκόνγκ 1.376 νέα είδη φυ�τών και ζώων, με άλλα λόγια εμφα�

νίζονται δύο νέα είδη την εβδομάδα. «Πρόκειται για αξιοσημείωτα υψηλό

αριθμό. Η περιοχή του Μεκόνγκ είναι κατα�πληκτική γιατί έχει τόσο πολλές όψεις και τόσα

πράγματα να ανακαλύψει κανείς. Υπάρχουν πολύ μεγάλες δυνατότητες» λέει η Rebecca Ng, συντονίστρια του προ�γράμματος US Greater Mekong Program της WWF.Ο ποταμός Μεκόνγκ, που έχει μήκος 4.350 χιλιόμετρα, έχει τις πηγές του στο Θιβέτ στο βορρά και εκβάλλει στο νότο στο νότιο Βιετνάμ. Οι χώρες κατά μήκος του ποταμού έζη�σαν πρόσφατα μια πολύ βίαιη ιστορία και, σύμφωνα με τη Rebecca Ng, σε αυτό οφείλεται σε ένα βαθμό το γεγονός πως ανακαλύπτεται τώρα τόση νέα πανίδα και χλωρίδα.«Όταν πάρθηκε η πολιτική απόφαση να ανοίξει η περιοχή για τους ερευνητές και άρχισαν να γίνονται εξερευνητικά ταξίδια σε αυτήν, τα πράγματα προχώρησαν πολύ γρήγορα επειδή στην πραγματικότητα κανείς δεν είχε βρεθεί εδώ νω�ρίτερα για το συγκεκριμένο σκοπό» εξηγεί η Rebecca Ng.Από το τέλος της δεκαετίας του 1980 μέχρι τις αρχές της δε�καετίας του 1990 άλλαξε η πολιτική κατάσταση στην περιο�χή, με αποτέλεσμα οι οργανώσεις και οι ερευνητές να έχουν καλύτερη πρόσβαση στις περιοχές της ζούγκλας. Το 1992 κιόλας μια ομάδα ερευνητών ανακάλυψε στο Βιετνάμ ένα

νέο είδος θηλαστικού, το μήκους μόλις ενός μέτρου βόδι Saola (Pseudoryx nghetinhensis), που θα μπορούσε να περι�γραφεί ως ένα πλάσμα που μοιάζει με βόδι, γίδα και ελάφι ταυτόχρονα. Θεωρείται από τα σπανιότερα ζώα του κόσμου και το είδος του αριθμεί μόλις έντεκα γνωστά άτομα.Τέσσερα χρόνια αργότερα ανακαλύφθηκε o «αρουραίος των βράχων» του Λάος (Laonastes aenigmamus), ένα τρωκτικό με σκούρο τρίχωμα και φουντωτή ουρά. Οι έρευνες έδειξαν πως ανήκει σε μια οικογένεια για την οποία οι ερευνητές πί�στευαν πως είχε αφανιστεί πριν από έντεκα εκατομμύρια χρόνια αφού ήταν γνωστή μόνο από απολιθώματα τέτοιας ηλικίας. Αυτός ο τύπος ανακαλύψεων είναι που κάνει την περιοχή Μεκόνγκ ένα Ελντοράντο για τους βιολόγους.

Καταφύγιο για απειλούμενους πιθήκους Οι ερευνητές έχουν ασχοληθεί με τον ποταμό Μεκόνγκ για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κι αυτό σημαίνει πως δεν έχουν κάποια γενική εικόνα σχετικά με τον αριθμό των γνω�στών από παλιότερα ειδών ζώων της περιοχής. Υπάρχει έτσι δυνατότητα για ανακαλύψεις που θα εκπλήξουν. Το 2008 μια πενταμελής αποστολή τεκμηρίωνε τους αριθμούς των διά�φορων ειδών ζώων σε ένα πάρκο οικοπροστασίας της επαρ�χίας Mond�lk�r�, στη νοτιοδυτική Καμπότζη. Εκεί ανακάλυ�Mond�lk�r�, στη νοτιοδυτική Καμπότζη. Εκεί ανακάλυ�, στη νοτιοδυτική Καμπότζη. Εκεί ανακάλυ�ψαν ότι δύο είδη πιθήκων εμφανίζονταν συχνότερα από το αναμενόμενο. Όταν η ερευνητική ομάδα υπολόγισε το συνο�λικό αριθμό για κάθε είδος, προέκυψε πως είχαν βρει 42.000 μαύρους πιθήκους ντουκ (Pygathrix nigripes) και 2.500 γίβ�βωνες με κίτρινη παρειά (Nomascus gabriellae). Και τα δυο είδη έχουν καταχωρηθεί στην κόκκινη λίστα απειλούμενων ειδών της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (Internat�onal Un�on for Conservat�on of Nat�re � IUCN). Για

Οι ερευνητές μικρών ζώων έχουν βρει μεταξύ άλλων το δηλητη-ριώδες διπλόποδο Desmoxytes purpurosea.

Ο γουλιανός του Μεκόνγκ, Pangasianodon gigas, είναι το μεγαλύτερο ψάρι γλυκού νερού στον κόσμο. Tο μέ-γεθος-ρεκόρ του συγκεκριμένου είναι 2,7 μέτρα μήκος και 293 κιλά βάρος. Αλιεύτηκε το 2005 στην Ταϊλάνδη.

WWF

S. KRITSANAVARIN/EPA/SCANPIX


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΦΑΛΑΚΡΟΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΗΣΈνα από τα πλέον ιδιαίτερα νέα είδη είναι το Pycnonotus hualon, το ωδικό πτηνό με το άτριχο κεφάλι.

Ο ποταμός Μεκόνγκ φιλοξενεί περί-που 1.300 είδη ψαριών. Τα 297 από αυτά ανακαλύφθηκαν μόλις την τε-λευταία δεκαετία. Πολλά από τα είδη αυτά ζούν μόνο εκεί όπως, για παράδειγμα, ο γουλιανός του Με-κόνγκ, το βάρος του οποίου μπορεί να φτάσει και τα 300 κιλά. Συν τοις άλλοις, υπάρχουν και αυτά που ανα-καλύφθηκαν πρόσφατα, όπως ένα σπάνιο ωδικό πτηνό με άτριχο κε-φάλι από το Λάος.

Άγνωστα πουλιά και παράξενα ψάρια

ΝΕΟ ΕΙΔΟΣ: Stachyris nonggangensis.

ΝΕΟ ΕΙΔΟΣ: Danio tinwini. ΝΕΟ ΕΙΔΟΣ: Oreoglanis sp.

IAIN WOXVOLD/EPA/SCANPIX

JAM

ES E

ATO

N/W

WF

GRE

ATER

MEK

ON

GN

ON

N PA

NITVO

NG

/WW

F

SVEN KU

LLAN

DER/EPA

/SCA

NPIX

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΝΕΟ ΕΙΔΟΣ: Murina eleryi.

ΝΕΟ ΕΙΔΟΣ: Laonastes aenigmamus.

Η ανακάλυψη ενός νέου είδους είναι πάντα ένας μεγάλος θρίαμβος για τους ζωολόγους, αλλά είναι εξίσου σημαντικό το γεγονός πως έχουν βρει μεγάλους αριθμούς ζώων από είδη τα οποία πρωτύτερα θεωρούνταν απει-λούμενα. Αυτό ισχύει για δύο είδη πι-θήκων, το μαύρο πίθηκο ντουκ και το γίββωνα με την κίτρινη παρειά. Εκτός αυτού, στην περιοχή του Μεκόνγκ έχουν εμφανιστεί την τελευταία δεκα-ετία δεκατρία νέα είδη θηλαστικών, μεταξύ των οποίων ένα είδος ελαφιού, ένα είδος κουνελιού, ένα είδος αρου-ραίου και ένα είδος νυχτερίδας.

ΚΡΥΦΗ ΖΩΗ Ο μεγαλύτερος γνωστός πληθυσμός γιββώνων με κίτρινη παρειά αριθ-μούσε 200 άτομα, ώσπου οι ερευνητές βρήκαν 2.500 από αυτούς στα δάση γύρω από τον Μεκόνγκ.

Μεγάλος αριθμός απειλούμενων θηλαστικών

ΝΕΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: 42.000 μαύροι πίθηκοι ντουκ.

NEIL FU

REY/EPA/SC

AN

PIXEPA

/SCA

NPIX

HU

GH

LAN

SDO

WN

/MIN

DEN

E. BACCEGA/NATURE PL



65

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

να γίνει μια σύγκριση, ο μεγαλύτερος αριθμός των ζώων αυτών των ειδών που είχαν ποτέ βρεθεί μαζί σε μια περιοχή είναι 600 πίθηκοι ντουκ και 200 γίββωνες. «Ξέρα�με πως υπάρχουν πίθηκοι στην περιοχή. Ωστόσο, κανένας δεν τους είχε μετρήσει κι έτσι δεν περιμέναμε να υπάρ�χουν τόσο πολλοί. Ήταν έκπληξη για μας» λέει ο Mark Gately, επικεφαλής της οργάνωσης Wildlife Conservation Society Cambodia που βρισκόταν πίσω από αυτή την απο� που βρισκόταν πίσω από αυτή την απο�στολή. «Πιθανόν έχουν ζήσει σε μία και μόνο περιοχή όπου δεν υπήρχαν κυνηγοί ή που για πολλά χρόνια δεν είχε αποψιλωθεί κανένα δάσος –γι’ αυτό και αυξήθηκε ο αριθμός τους» εξηγεί ο ίδιος και συνεχίζει «Τώρα που ξέ�ρουμε πως βρίσκονται εκεί, μπορούμε να κάνουμε μια προσπάθεια ώστε να διατηρήσουμε γι’ αυτά τις κατάλλη�λες συνθήκες διαβίωσης».

Αναμένονται περισσότερες ανακαλύψεις Ούτε οι πίθηκοι ούτε η ανακάλυψη πολλών νέων ειδών εκπλήσσουν τη δρα Eleanor Sterling, η οποία είναι επικε�φαλής του Center for Biodiversity and Conservation του American Museum of Natural History. Η δρ Sterling είναι μία από τους συγγραφείς του βιβλίου Vietnam – a Natural History και συμμετείχε σε αναρίθμητες αποστολές κυρίως στη νοτιοανατολική Ασία, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. «Πράγματι, δεν γνωρίζουμε τα πάντα. Ο Μεκόνγκ είναι μια ποικιλόμορφη περιοχή μια μεγάλη γκάμα φυσι�κού περιβάλλοντος –βροχόφιλο δάσος, ξηρή ζούγκλα, στέππα και ελώδη εδάφη– όπου υπάρχει μεγάλη πιθανό�τητα να βρεθούν νέα είδη ζώων. Εξάλλου, οι συγκεκριμέ�

νοι βιότοποι είτε έχουν μελετηθεί ανεπαρκώς είτε δεν έχουν καν εξερευνηθεί» λέει η Sterling. Θεωρεί πως οι ερευνητές που θα κάνουν αποστολές στη φύση της περιοχής θα συναντήσουν κυρίως πουλιά, ψάρια, αμφίβια, ερπετά και μικρά θηλαστικά.Ο Chavthou Thou συμφωνεί μαζί της. Σε λίγο θα φτάσει στο οροπέδιο όπου βρήκε το γκέκο. Η σαύρα αυτή είναι νυκτόβια και, παρόλο που σουρουπώ�νει, είναι ακόμη νωρίς για να βγει έξω. «Βρίσκε�ται εκεί γιατί στην κάτω πλευρά μιας βραχώδους προεξοχής κρέμεται ένα ασπρογάλαζο αυγό που ανήκει στο είδος Cnemaspis neangthyi» διαβεβαιώνει ο Chavthou. «Εξακολουθούν να ζουν στην περιοχή και ίσως εδώ υπάρχουν περισσότερα είδη» λέει ο Chavthou. Μπαίνει στη ζούγκλα δύο φορές το μήνα και διανυκτε�ρεύει συχνά εκεί ώστε να βλέπει τι εμφανίζεται. Αυτή η μέθοδος λειτουργεί. Τον Ιανουάριο του 2009 ο Chavthou ανακάλυψε άλλη μία σαύρα που του φαινόταν άγνωστη και η οποία εξακολουθεί να βρίσκεται υπό εξέταση. Ο Chavthou πάντως δεν αμφιβάλλει. «Πιστεύω πως πρόκει�ται για νέο είδος» λέει.

Η ζούγκλα στεγάζει και ανθρώπουςΗ ζούγκλα δεν κρύβει μόνο νέα είδη ζώων. Το 2004 βγήκαν από τη ζούγκλα 34 άνθρωποι και έφτασαν σε ένα χωριό της Βόρειας Καμπότζης. Τα ρούχα τους ήταν φτιαγμένα από τους ίδιους και είχαν την ίδια κόμμωση που είχαν οι στρατιώτες των Κόκκινων Χμερ τη δεκαετία του 1970. Αποδείχτηκε πως το 1979, όταν το Βιετνάμ εισέβαλε στην Καμπότζη και έριξε το καθεστώς του Pol Pot, είχε ξεφύγει μια χούφτα στρατιώτες –από φόβο μη σκοτωθούν, αναζήτησαν καταφύγιο στη ζούγκλα. Εκεί όμως συνεχίστηκε ο ανταρτοπόλεμος μέχρι και τα τέλη σχεδόν της δεκαετίας του 1990. Το γεγονός αυτό τους έκανε να πιστεύουν πως δεν ήταν ασφαλές να

φανερωθούν. Γι’ αυτό έζησαν για 25 χρόνια στη ζούγκλα ως νομάδες και κάθε φορά που άκουγαν πυροβολισμό έφευγαν για άλλο μέρος. Στο μεταξύ έφτιαξαν οικογένειες και έκαναν παιδιά. Τελικά, όταν πια βγήκαν από την κρυ�ψώνα τους και έφτασαν στο χωριό ακο�λουθώντας ίχνη τροχών, η ομάδα των 34 ατόμων αποτελούνταν από τρεις οικογένειες. Όλοι ζουν σήμερα στο χωριό στο οποίο πρωτοεμφανίστηκαν.

Ακόμη και οι βοτα-

νολόγοι έχουν πολλή δουλειά με

την καταγραφή νέων ειδών –ένα

παράδειγμα είναι το είδος μπανάνας

Musa rubinea.

Μεγάλος αριθμός απειλούμενων θηλαστικών

Αξίζει να γνωρίζουμε

Η φωτογραφία τραβήχτηκε αμέ-σως μόλις το αγόρι βγήκε από τη ζούγκλα με τους γονείς του. Τα ρούχα που φορά είναι δανεικά.

M. HAKKINEN/WWF GREATER MEKONG

DO

CUM

ENTATIO

N CEN

TER OF C

AM

BOD

IA

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Ριπές παγωμένου αέρα, χιονοθύελλες, ρήγματα και βάραθρα παγετώνων και πολλά μηχανικά προβλήματα είχε να αντιμετωπίσει η επιστημονική αποστολή Moon-Regan, που επιχείρησε για πρώτη φορά στην ιστορία να διασχίσει την Ανταρκτική ήπειρο με μηχανοκίνητα μέσα.

Η αποστολή Moon-Regan χρησιμο-ποίησε «οικολογικό» σκούτερ για τα χιόνια που κινείται με προπέλες. Λειτούργησε ως ανιχνευτής στην πα-γωμένη έρημο της Ανταρκτικής.

Διασχίζοντας την Ανταρκτική


F + Print Layout:MEA

Red.sek:SBH

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Αποστολή

ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ

Νότιος πόλος

McMurdo

Παγετώνας Ross Ice Shelf

Στο σημείο αυτό υποχρεώ-θηκαν να επιστρέψουν λόγω των καθυστερήσεων.

Παγετώνας Union

Διασχίζοντας την Ανταρκτική

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

σπαθήσει να εντοπίσει θραύσματα μετεωρι-τών που μπορούν να διατηρηθούν σχεδόν ανέπαφα στις συνθήκες της Ανταρκτικής. Επίσης, όλες οι λειτουργίες του σώματός του θα καταγραφούν για να μελετηθούν οι επι-δράσεις των ακραίων κλιματικών συνθηκών στον ανθρώπινο οργανισμό. Θα εξεταστεί συν τοις άλλοις αν τα αεροπλάνα που συνδέ-ουν τις βάσεις της Ανταρκτικής μπορεί να αντικατασταθούν με μεταφορικά μέσα που μολύνουν λιγότερο το περιβάλλον. Γι’ αυτόν το λόγο θα δοκιμάσουν ειδικό όχημα με σκι και προπέλα με τρεις έλικες. Χρησιμοποιεί

ως καύσιμο βιοαιθανόλη και όχι βενζίνη ή πετρέλαιο, επομένως δεν ρυπαίνει την ατμό-σφαιρα. Ονόμασαν το όχημα των βιοκαυσί-μων Bio-Inspired Ice Vehicle (BIV).Συναντιώνται στο Μπουένος Άιρες της Αργε-ντινής και ξεκινούν για το νότο και την πόλη Πούντα Αρένας, στο νοτιότερο σημείο της Χιλής, όπου βρίσκεται η αφετηρία της αερο-πορικής συγκοινωνίας με την Ανταρκτική. Τους περιμένει το μεγάλο ρωσικό μεταγωγι-κό Ilyushin-76 να τους μεταφέρει με τα τρία οχήματα, όλο τον εξοπλισμό και τα εφόδια.Από την πρώτη στιγμή παίρνουν μια γεύση

Λόγω της κακοκαιρίας τα μέλη της αποστολής αναγκάστηκαν να παραμείνουν στη Χιλή δύο εβδομάδες και τελικά προγειώθηκαν στη λευκή ήπειρο στις 25 Νοεμβρίου 2010. Τους μετέφερε το τεράστιο ρωσικό μεταγωγικό Ilyushin-76.

Μπροστά από το ένα όχημα της απο-στολής συναρμολογείται το ρα-ντάρ.΄Εχει κατασκευαστεί ειδικά για να εντοπίζει ρήγματα και βάραθρα στον παγετώνα που είναι καλυμμένα από στρώματα χιονιού.

Δέκα άτομα ξεκινούν για τη μεγαλύ-τερη περιπέτεια της ζωής τους. Με δύο τροποποιημένα οχήματα που

έχουν προσαρμοστεί για να αντιμετωπί-ζουν τις ακραίες συνθήκες της Ανταρκτι-κής, έχουν προγραμματίσει να διασχίσουν την παγωμένη ήπειρο περνώντας πάνω από το γεωγραφικό νότιο πόλο και να επι-στρέψουν στην αφετηρία τους. Είναι πρώ-τη φορά που θα επιχειρηθεί κάτι τέτοιο. Επικεφαλής της αποστολής είναι δύο έμπειροι εξερευνητές των πόλων, ο �n-�n-drew Moon και ο �ndrew Regan, που έδω-, που έδω-σαν και την επωνυμία της αποστολής, «The Moon-Regan Transantarctic Expedition». Στην ομάδα μετέχουν ένας ειδικός στην πλο-ήγηση στις πολικές περιοχές, ένας μηχανικός και δύο Ισλανδοί έμπειροι στην οδήγηση στους πάγους και τις επισκευές αυτοκινή-των, ένας ειδικός στις αναρριχήσεις υπεύθυ-νος για την τροφοδοσία, ένας φωτογράφος, ένας υπεύθυνος για τις επικοινωνίες με τον έξω κόσμο κι ένας πανεπιστημιακός ερευνη-τής του Imperial College του Λονδίνου.Δεν τους έφερε εδώ μόνο η δίψα για περιπέ-τεια. Θα συλλέξουν επιστημονικά στοιχεία και θα πάρουν δείγματα χιονιού και πάγων για να μελετήσουν τις συνέπειες της υπερ-θέρμανσης και του φαινομένου του θερμο-κηπίου καθώς επίσης τις συνέπειες της ατμο-σφαιρικής ρύπανσης στην ψυχρότερη ήπειρο της Γης. Ο Άγγλος ερευνητής θα προ-



Red.sek:SBH

69

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58


Για να μπορέσουν να διασχίσουν την Ανταρκτική, τα μέλη της αποστολής ήταν υποχρεωμένα να προσαρμόσουν ορισμένα οχήματα ώστε να μπορέσουν να αντα-ποκριθούν στις δύσκολες συνθήκες. Τα δύο SSVs είναι τροποποιημένα μικρά λεω-φορεία κατασκευασμένα στην Ισλανδία. Αντίθετα, το σκάφος που προσγειώνεται στον πάγο είναι εξαρχής κατασκευασμένο και εξοπλισμένο με μηχανή μικρού αε-ροσκάφους η οποία έχει τροποποιηθεί ώστε να μπορεί να κινηθεί με αιθανόλη.

Science Support Vehicle (SSV)

Τύπος: Τροποποιημένο Ford Econoline (van)Προωθείται με 6 τροχούς που έχουν ελαστικά ύψους 112 εκ. και πλάτους 53 εκ. Κινητήρας: 7,3 λ. V8, πετρελαιοκινητήρας με τούρμπο. Κιβώτιο 20 ταχυτήτων Διαστάσεις: 6,5x2,5x2,5 μ. Βάρος: 4.700 κ.

Bio-Inspired Ice Vehicle (BIV)

Τύπος: Μονοθέσιο σκούτερ για χιόνια (όχη-μα ανιχνευτής). Προωθείται με τρία μεγάλα σκι. Κινείται με προπέλα που διαθέτει τρεις έλικες. Κινητήρας: Rotax 914, τετρακύλινδρος κινητήρας αεροπλάνου Καύσιμα: Ε85 βιοαιθανόλη Ανώτατη ταχύτητα: 135 χλμ./ώρα Διαστάσεις: 4,5x4,5 μ. Βάρος: 700 κ.

Τα οχήματα της παγωμένης ερήμου

της θερινής περιόδου στην ψυχρότερη ήπειρο της Γης. Στην περιοχή όπου θα προ-σγειωθεί το αεροπλάνο έχει πυκνή χιονοθύ-ελλα. Το ταξίδι αναβάλλεται για δύο εβδο-μάδες. Παραμένουν στο Πούντα Αρένας ώσπου να τους ειδοποιήσουν ότι ο χώρος προσγείωσης στην Ανταρκτική δεν έχει χιό-νια. Τέσσερις ώρες αργότερα προσγειώνο-νται στον παγετώνα Union. Πύργος ελέγχου δεν υπάρχει για να κατευθύνει τον πιλότο στην προσγείωση και η ερευνητική ομάδα περιμένει υπομονετικά μέσα στο αεροσκά-φος που δεν έχει παράθυρα.

Μηχανικά προβλήματαΠροσγειώνονται τελικά χωρίς δυσκολία και προετοιμάζονται να εγκαταλείψουν τη βάση η οποία βρίσκεται πάνω στον παγετώνα και περιβάλλεται από ψηλά και εντυπωσιακά βουνά. Ξεκινούν για το νότιο πόλο με δύο μεγάλα οχήματα επιστημονικής υποστήρι-ξης, το Science Support Vehicle (SSV1 και SSV2), καθώς και το μονοθέσιο σκούτερ βιο-καυσίμων BIV. Τα πρώτα μηχανικά προβλή-ματα παρουσιάζονται πριν καν εγκαταλεί-ψουν τον παγετώνα Union. Το σκούτερ δεν μπορεί να πάρει μπρος λόγω ψύχους. Χρησι-μοποιούν θερμό αέρα από τον εξαεριστήρα του SSV1 και το πρόβλημα λύνεται. Το οικο-λογικό όχημα θα αποδειχθεί στη συνέχεια πολύ αξιόπιστο μέσο μεταφοράς επειδή μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα και να λει-τουργήσει ως ανιχνευτής κατά την πλοήγη-ση. Η πρώτη στάση θα γίνει στους λόφους Patriot Hills, όπου βρίσκεται το πρώτο ση-, όπου βρίσκεται το πρώτο ση-μείο ανεφοδιασμού, αλλά δεν προλαβαί-νουν να φτάσουν ως εκεί. Το μικρό BIV δεν μπορεί ξαφνικά να κυβερ-νηθεί. Αποφασίζουν να το σύρουν μέχρι το σημείο ανεφοδιασμού. Αμέσως μετά αρχίζει το SSV2 να αγκομαχά και να χάνει ενέργεια. Δύο από τους οκτώ κυλίνδρους του κινητή-ρα πετρελαίου παύουν να λειτουργούν. Προ-φανώς, στη μηχανή δεν αρέσει η «σούπα» με καύσιμο αεροπλάνου, πετρέλαιο και αντιψυ-κτικό που την ταΐζουν. Συνηθισμένο ντίζελ δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θερμοκρα-σίες κάτω των -35 βαθμών Κελσίου. Η ομάδα αναγκάζεται να σταματήσει και αποφασίζει να περάσει τη νύχτα εκεί, όπου βέβαια δεν

είναι νύχτα αφού ο ήλιος μεσουρανεί τα με-σάνυχτα. Η Ανταρκτική έχει έξι μήνες μέρα κι έξι μήνες νύχτα. Τώρα είναι θερινή περίοδος και ο ήλιος δεν δύει ποτέ. Ο μηχανικός και οι βοηθοί του αρχίζουν τις επισκευές, οι υπό-λοιποι στήνουν τα αντίσκηνα. Το σκούτερ επιδιορθώνεται γρήγορα, αλλά με το μεγάλο SSV2 είναι δύσκολα τα πράγματα και κατα-φεύγουν στην προσωρινή λύση να αναβο-σβήνουν τη μηχανή κατά τακτά χρονικά δια-στήματα. Τρώνε, κοιμούνται μερικές ώρες και ξαναπαίρνουν το δρόμο για το σημείο ανεφοδιασμού, δύο χιλιόμετρα όμως προ-τού φτάσουν εκεί το SSV1μένει από καύσιμα.

Ακινητοποιημένοι στον πάγοΕίναι τυχεροί που διαθέτουν άλλα δύο οχή-ματα. Το SSV2 αναχωρεί κι επιστρέφει με λίγα καύσιμα για να κινηθεί το άλλο όχημα

και τελικά όλοι φτάνουν στο σημείο ανεφο-διασμού καυσίμων. Ξεθάβουν από το χιόνι βαρέλια χωρητικότητας 200 λίτρων και γεμί-ζουν τα ρεζερβουάρ κάθε οχήματος με 1.900 λίτρα καυσίμων. Το Patriot Hills απέχει από το επόμενο σημείο ανεφοδιασμού 275 χιλιόμετρα. Οδηγούν πάνω σε μεγάλα στρώ-ματα χιονιού με μέση ταχύτητα 12 χιλιόμε-τρα την ώρα. Στόχος τους είναι να διασχί-σουν την Ανταρκτική σε χρόνο ρεκόρ και δεν θέλουν να χρονοτριβίσουν για ένα πιάτο ζεστό φαγητό. Το γεύμα τους αποτελείται από χυμό μαύρων μούρων, μπισκότα σοκο-λάτας, ξηρά φρούτα και ξηρούς καρπούς. Καλύπτουν την απόσταση σε 22 ώρες χωρίς διάλειμμα, υποχρεώνονται όμως να σταμα-τούν συνεχώς και να αλλάζουν τις πιέσεις στα λάστιχα των αυτοκινήτων επειδή η πίε-ση πρέπει να προσαρμόζεται στο είδος

Το ψύχος είναι δριμύ. Το ένα αυτοκίνητο αρνείται να προχωρήσει. Ο θερμός αέ-ρας της εξάτμισης του άλ-λου αυτοκινήτου το βοηθά να πάρει μπρος.

Του Henrik Bendix. Φωτογραφίες: George Pagliero/MRTE

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58


του χιονιού. Αν πρόκειται για μαλακό χιόνι η πίεση πρέπει να είναι πολύ χαμηλή (το 1/10 της πίεσης που χρησιμοποιούμε συνήθως) ώστε να μην περιστρέφεται ο τροχός χωρίς να προ-χωρεί το αυτοκίνητο.Κατασκηνώνουν ξανά όταν φτάσουν στο δεύ-τερο σημείο ανεφοδιασμού. Στήνουν τρία αντίσκηνα, δύο μεγάλα κι ένα μικρό, τρώνε ζεστό φαγητό, ανοίγουν τους υπνόσακους και βυθίζονται σε βαθύ ύπνο. Τους περιμένει τώρα το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής προς το νότιο πόλο. Είναι τυχεροί με τον καιρό. Το χιόνι δεν είναι πια τόσο μαλακό και διατηρούν ταχύ-τητα 25 χιλιομέτρων την ώρα. Παρουσιάζονται όμως νέα μηχανικά προβλήματα: χρειάζεται να αλλάξουν φίλτρο καυσίμων, ένα αμορτισέρ αχρηστεύεται, ένας ιμάντας κίνησης πρέπει να αλλαχτεί και η θερμοκρασία στο κιβώτιο ταχυ-τήτων είναι ανησυχητικά υψηλή. Το αυτοκίνη-το αναγκάζεται να σταματά συχνά για μερικά λεπτά. Ο μηχανικός δουλεύει υπερωρίες.

Παγωμένα κύματαΗ αποστολή αγωνίζεται να φτάσει στο οροπέδιο της Ανταρκτικής στο οποίο βρίσκεται ο γεωγρα-φικός νότιος πόλος, σε υψόμετρο 2.835 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Η θερμοκρα-σία έχει πέσει στους -40 βαθμούς Κελσίου κι ένα ζευγάρι γάντια δεν αρκεί για να μην ξεπαγιά-σουν τα χέρια. Τα μέλη της ομάδας παραμένουν όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο μέσα στα αυτοκίνητα και τα πίσω καθίσματα λειτουργούν σαν κρεβάτια όπου κουλουριάζονται με βάρδι-ες, αλλά δεν μπορούν να κοιμηθούν. Οι δυνατοί άνεμοι παρασύρουν σκληρές μάζες χιονιού και σχηματίζουν μεγάλες παγωμένες κυματοειδείς επιφάνειες που μοιάζουν με παγωμένα κύματα και θίνες πάγου, τα λεγόμενα «sastrugi», που εί-ναι γοητευτικά να τα βλέπει κανείς, αλλά δημι-ουργούν προβλήματα στην οδήγηση. Οι οδηγοί πρέπει να κάνουν ελιγμούς μέσα σε μια απέρα-ντη θάλασσα χιονιού με παγωμένα κύματα και ανισόπεδες επιφάνειες που φτάνουν το ένα μέ-τρο. Αντίθετα, το μικρό σκούτερ καταφέρνει κα-λύτερα να προχωρήσει στην ανώμαλη επιφάνεια.

Στο νότιο πόλο μέσα σε 6 μέρεςΤελικά, το GPS δείχνει 90° νότια, εκεί όπου ο άξο-νας περιστροφής της Γης τέμνει την επιφάνειά της. Δεν μπορεί να φτάσει κανείς νοτιότερα. Έξι εικοσιτετράωρα αφότου εγκατέλειψαν τον πα-

Τα μεγάλα αυτοκίνητα εξασφαλίζουν νέα καύσιμα από τα βαρέλια που έχουν μεταφερθεί στα σημεία ανεφοδιασμού. Είναι καλυμμένα από το χιόνι, τα εντο-πίζουν με το σύστημα GPS και τα ξεθάβουν.

Η θερμοκρασία έχει πέσει στους -45 βαθμούς Κελσίου. Πρέπει να προσθέσουν πε-τρέλαιο και ειδικό αντιψυ-κτικό στο καύσιμο αεροπλά-νων που χρησιμοποιούν.

Στο οροπέδιο της Ανταρ-κτικής η αποστολή αγωνί-ζεται να φτάσει στο νότιο πόλο, που βρίσκεται σε υψόμετρο 2.835 μέτρων.



Red.sek:SBH

71

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58


γετώνα Union τους υποδέχο-νται οι επιστήμονες του επιστη-μονικού σταθμού Amundsen-Scott του νότιου πόλου. Είναι πολύ χαρούμενοι που κατόρ-θωσαν να φτάσουν έως εδώ, αλλά εί-ναι κατάκοποι γι’ αυτό κατασκηνώνουν και κοιμούνται μέχρι αργά το πρωί. Μετά την υποχρεωτική φωτογράφηση στη στήλη που σημαδεύει το ακριβές σημείο του νότιου γεωγραφικού πόλου τα μέλη της αποστολής ξεναγούνται στην αμερικανική βάση όπου διαμένουν 238 άτομα. Διανυκτερεύουν εκεί και την επομένη μέρα με νέα καύσιμα συνε-χίζουν προς τον τεράστιο κινούμενο, πλωτό παγετώνα Ross Ice Shelf.Αφήνουν το σκούτερ στο νότιο πόλο επειδή έχουν σωθεί τα βιοκαύσιμα. Είναι εντυπωσι-ακό ότι κατάφερε να φτάσει μέχρι εδώ χωρίς μεγάλα προβλήματα. Το άλλα δύο οχήματα κουβαλούν βαρύ φορτίο. Το SSV1 σέρνει καρότσα με έξι βαρέλια καύσιμα, εξοπλισμό και εφόδια και το SSV2 υποχρεώνεται να το τραβά στις ανηφόρες. Έπειτα από 75 χιλιό-μετρα συμβαίνει το παράδοξο: η μηχανή του δεύτερου οχήματος υπερθερμαίνεται παρά το δριμύ ψύχος που επικρατεί! Το ψυ-γείο του αυτοκινήτου δεν λειτουργεί καλά κι επειδή κινείται μόνο με 3-5 χιλιόμετρα στο παχύ και μαλακό χιόνι, δεν μπαίνει αρκετός ψυχρός αέρας στη μηχανή. Ο μηχανικός επεμβαίνει κι αυτήν τη φορά πρέπει να επι-

«Sastrugi» λέγονται οι παγωμένες κυματοειδείς επιφάνειες που μοιάζουν με παγωμένα κύ-ματα και θίνες πάγου από σκληρό χιόνι που δημιουργούν οι ισχυροί άνεμοι στην Ανταρκτι-κή. Είναι όμορφα αλλά δυσκολεύουν ιδιαίτερα την οδήγηση στην παγωμένη έρημο.

Παραδόξως το ένα αυτοκίνητο υπερθερμαίνεται παρά το δρι-μύ ψύχος που επικρατεί. Τη λύση δίνει ο μηχανικός που τροποποιεί τον ανεμιστήρα.

Η Ανταρκτική ανακαλύφθηκε γύρω στο 1820, οι απο-στολές όμως για την εξερεύνηση της παγωμένης ηπεί-ρου άρχισαν πολλές δεκαετίες αργότερα.΄Ηταν θέμα γοήτρου ποιος θα έφτανε πρώτος στο γεωγραφικό νότιο πόλο. Μια νορβηγική πενταμελής ομάδα με επι-κεφαλής τον εξερευνητή των πόλων Roald Amundsen έφτασε πρώτη στο νοτιότερο άκρο της Γης. Οι πέντε άνδρες ξεκίνησαν από την ακτή με τέσσερα έλκηθρα που μετέφεραν τρόφιμα, σκηνές και άλλο αναγκαίο εξοπλισμό. Τα έλκηθρα σέρνονταν από 52 σκυλιά, εκ των οποίων επέστρεψαν μόνο 16. Τα υπόλοιπα χρησί-μευσαν για τη διατροφή ανθρώπων και σκύλων κατά τη διαδρομή. Η ομάδα κάλυψε 3.000 χιλιόμετρα προς και από το νότιο πόλο σε 99 μέρες. Οι συνηθισμένες

πυξίδες δεν λειτουργούν τόσο καλά κοντά στο μαγνη-τικό πεδίο του νότιου πόλου και το καλοκαίρι ο ήλιος δεν δύει ποτέ στην Ανταρκτική, επομένως δεν μπο-ρούσαν να χαράξουν πορεία ούτε με τη βοήθεια των άστρων. Ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να προσανατολι-στούν στην αχανή λευκή έρημο. Μετρούσαν συνεχώς την απόσταση που είχαν διανύσει και χρησιμοποιού-σαν εξάντα για να προσδιορίσουν το γεωγραφικό πλάτος με βάση τη θέση του ήλιου στον ουρανό. Σήμερα με τη βοήθεια του GPS είναι πολύ εύκολο να προσανατο-λιστεί κανείς και να μετακινη-θεί στο νότιο πόλο.

Ο Νορβηγός που έφτασε στο νότιο πόλο πριν από 100 χρόνια

Ο Roald Amundsen με σκι, σκυλιά και έλκηθρα ήταν ο πρώτος που πά-τησε το πόδι του στο νότιο πόλο το 1911.

θεωρήσει όλο το σύστημα ψύξης και να προ-σαρμόσει τον ανεμιστήρα με συγκόλληση.Οι περιπέτειες συνεχίζονται. Τους πιάνει ανε-μοθύελλα. Παγωμένες ριπές ανέμου με τα-χύτητα 100 χιλιομέτρων την ώρα τους σφυ-ροκοπούν με τέτοια μανία που είναι αδύνατο να δουν μπροστά τους. Ορατότητα μηδέν. Δεν μπορούν να συνεχίσουν. Το μόνο που μένει είναι να περιμένουν ελπίζοντας ότι γρήγορα ο άνεμος θα κοπάσει. Κοιμούνται, διαβάζουν, βλέπουν DVD και παίζουν τάβλι,

ενώ η θύελλα συνεχίζεται. Οι πιο γενναίοι αποφασίζουν να κοιμηθούν στο αντίσκηνο. Την επομένη τους «ξεθάβουν» από το χιόνι. Ο άνεμος κοπάζει ύστερα από δύο μέρες και το ταξίδι συνεχίζεται. Μετά τα 80 χιλιό-μετρα συναντούν ένα περίεργο θέαμα: στο κατάλευκο νεκρό τοπίο αντικρύζουν ένα καραβάνι με δέκα μεγάλα πυροσβεστικά οχήματα με καρότσες φορτωμένες με τερά-στια δοχεία καυσίμων και διάφορα εφόδια που προορίζονται για τη βάση του νότιου

GRA

NG

ER COLL./SC

AN

PIX

72

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58


πόλου. Προέρχονται από το McMurdo, δηλα-δή την ακτή όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη βάση της Ανταρκτικής.Τα δύο οχήματα επιστημονικής υποστήριξης SSV κινούνται τώρα πολύ εύκολα πάνω στα βα-θιά ίχνη που έχουν χαράξει τα πυροσβεστικά οχήματα στο χιόνι. Όταν εμφανίζεται ο ήλιος, βελτιώνεται η διάθεση όλων. Η αποστολή φτάνει στην κορυφή του παγετώνα Leverett, που οδηγεί στον παγετώνα Ross Ice Shelf, ο οποίος προσδι-ορίζει το τέλος της Ανταρκτικής ηπείρου.

Το ταξίδι της επιστροφήςΠρέπει να χαράξουν πολύ προσεκτικά την πο-ρεία. Ο παγετώνας σημειώνει στα ενδιάμεσα μέρη του κατακόρυφη υψομετρική πτώση, ενώ στις πλαγιές του όπου συναντά τα βουνά υπάρ-χει μεγάλος κίνδυνος να δημιουργηθούν ρήγμα-τα και μεγάλα βάραθρα. Καθώς οι παγετώνες κινούνται και γλιστρούν πολύ αργά στο ανώμα-λο έδαφος, δημιουργούνται ρήγματα στον πάγο τα οποία δεν είναι ορατά επειδή είναι σκεπασμέ-να από το χιόνι. Οι έμπειροι οδηγοί επιστρατεύ-ουν όλη την προσοχή τους καθώς τα αυτοκίνητα κατεβαίνουν από υψόμετρο 2.500 μέτρων στα 300 μέτρα. Συναντούν τώρα τον τεράστιο πλωτό παγετώνα Ross Ice Shelf.Για πρώτη φορά έχουν διασχίσει όλη την Ανταρ-κτική, 1.946 χιλιόμετρα, σε 303 ώρες. Λόγω των καθυστερήσεων αποφασίζουν να ακυρώσουν τα αρχικά τους σχέδια να φτάσουν μέχρι το McMurdo. Γιορτάζουν την επιστροφή τους ψή-νοντας κρέας στον πάγο, ενώ ο μηχανικός με τους βοηθούς του ανασκουμπώνονται και επιθε-ωρούν προσεκτικά τα δύο αυτοκίνητα πριν αρ-χίσει το ταξίδι της επιστροφής. Ανακαλύπτουν τότε ότι ένας κινητήριος ιμάντας που, σύμφωνα με τις προδιαγραφές, θα έπρεπε να αντέξει 20.000 χιλιόμετρα, έχει ξεφτίσει και έχει κοπεί στα δύο. Δεν υπάρχει ανταλλακτικό. Θέλουν να πιστεύουν ότι η καλή τους τύχη θα τους βοηθή-σει να επιστρέψουν με τον κατεστραμμένο ιμά-ντα στον παγετώνα Union, στην άλλη πλευρά της παγωμένης ηπείρου.Έξι ώρες αφού έχουν αφήσει το Ross Ice Shelf, τους περιμένει νέα δοκιμασία. Ακολουθούν τα δικά τους ίχνη, αλλά ξαφνικά το ένα όχημα αλλά-ζει πορεία και βυθίζεται στο χιόνι σε εντελώς δι-αφορετική κατεύθυνση. Ο οδηγός έχει αποκοι-μηθεί στο τιμόνι. Τον στέλνουν στο πίσω κάθισμα να ξεκουραστεί. Κατά τη διαδρομή μα-ζεύουν την καρότσα και τα άδεια βαρέλια καυσί-

Στο υψόμετρο των τριών χιλιομέτρων η σωματική εργασία καθίσταται πολύ δύσκολη λόγω του μεγάλου ψύχους. Οι ερευνητές θέλουν να γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο το ανθρώπινο σώμα αντεπεξέρχεται σε αυτήν τη δυσκολία. Για το λόγο αυτό εξόπλισαν τον Ray Thompson με ηλεκτρονικούς αισθητήρες τους οποίους τοποθέτησε

στο σώμα του. Αυτοί καταγράφουν κάθε κίνησή του και μετρούν μεταξύ άλλων το ρυθμό της καρδιάς και τη θερμοκρασία του δέρματος. Οι μετρή-σεις στέλνονται ασύρματα σε ένα φορητό υπολογιστή και από εκεί μέσω δορυφόρου στο Imperial College στο Λονδίνο. Εκεί οι ερευνητές αναλύουν αμέσως τα δεδομένα.

Το σώμα κουράζεται πολύ στο κρύο

Ο ερευνητής της αποστο-λής Ray Thompson ελέγχει με αισθητήρα τη θερμο-κρασία του σώματός του.

Πιάνει χιονοθύελλα. Η οδή-γηση είναι αδύνατη. Η ομά-δα αναγκάζεται να περιμέ-νει, ελπίζοντας να κοπάσει γρήγορα ο άνεμος.

Ξαφνικά το ένα SSV γλιστρά στο χιόνι και πηγαίνει προς λάθος κατεύθυνση. Ο οδη-γός έχει αποκοιμηθεί.



Red.sek:SBH

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

μων που είχαν αφήσει. Δεν θέλουν να αφή-σουν απορρίματα πίσω τους στην παγωμένη έρημο. Παρόλες τις ριπές του ανέμου που τους βομβαρδίζουν με ταχύτητα 122 χιλιο-μέτρων την ώρα, ξαναγυρίζουν στο νότιο πόλο σε μόλις 31 ώρες. Αρνίσια παϊδάκια, φασόλια με τσίλι, τυρί και φρούτα κονσέρβα με σος σοκολάτα: προε-τοιμάζουν ένα λουκούλειο δείπνο μετά τα μπισκότα σοκολάτας και τα ξηρά φρούτα που έτρωγαν μέσα στο αυτοκίνητο. Η θερ-μοκρασία εξακολουθεί να είναι γύρω στους -40° Κελσίου, αλλά στήνουν τα αντίσκηνα και κοιμούνται επιτέλους ανθρώπινα και όχι στο κάθισμα του αυτοκινήτου. Το πρωινό είναι αγγλικής έμπνευσης: αυγά με μπέικον και τηγανητές πατάτες.

Ρήγματα και βάραθρα στον πάγοΗ επόμενη μέρα κυλά με αργό ρυθμό, τα αυτοκίνητα κολλούν εκ περιτροπής στο χιόνι. Το πολικό παγοκάλυμμα είναι ανώμα-λο, κι αυτό συμβαίνει γιατί αλλού το χιόνι είναι μαλακό κι αλλού σχηματίζει ψηλά πα-γωμένα κύματα και θίνες πάγου. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή για να μην πάρουν λάθος δρόμο. Οι ριπές του αέρα και του χιονιού συνεχίζονται και τώρα θα περάσουν από

Διέσχισαν 4.000 χιλιόμετρα σε είκοσι 24ωρα, 12 ώρες και 30 λεπτά και επέ-στρεψαν στην αφετηρία τους, τον πα-γετώνα Union.

περιοχή όπου ο παγετώνας έχει ρήγματα και βαθιά βάραθρα που μπορούν να προ-καλέσουν θανατηφόρα ατυχήματα. Το χιό-νι σχηματίζει γέφυρες πάνω από τα ρήγμα-τα που είναι αδύνατο να διακρίνει κανείς με γυμνό μάτι, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει κάθε στιγμή να γκρεμιστεί σε βαθιές χαρά-δρες και βάραθρα. Ακόμη και μεγάλα οχή-ματα κινδυνεύουν αν ο οδηγός δεν προλά-βει έγκαιρα να τα εντοπίσει. Κατά τη διαδρομή από τον παγετώνα Union προς το νότιο πόλο το πρώτο αυτοκίνητο ήταν εφοδιασμένο με ραντάρ εδάφους -ή σωστότερα ραντάρ πάγου- για να εντοπίζει τα ρήγματα. Η πληροφορία που έδινε όμως αφορούσε την ύπαρξη ή όχι ενός ρήγματος και όχι αν μπορούσε να το διασχίσει ένα αυ-τοκίνητο. Κατά την επιστροφή προτιμούν την εμπειρική μέθοδο: μερικοί άνδρες προσ-δεμένοι με σκοινιά ασφαλείας στο πρώτο αυτοκίνητο περπατούν μπροστά κι εξετά-ζουν τον πάγο βυθίζοντας τα ραβδιά τους.

Τους παίρνει τρεις ώρες να καλύψουν μια απόσταση πέ-ντε χιλιομέτρων. Παρόλα τα μέτρα ασφαλείας, η απο-στολή κινδυνεύει: ένας τροχός βυθίζε-ται σε κοίλωμα, το αυτοκίνητο ακινητο-

ποιείται και με μεγάλη προσοχή σκάβουν και ανοίγουν δρόμο για να ξεφύγουν από την παγωμένη θανάσιμη παγίδα. Αποφασίζουν να ολοκληρώσουν το ταξίδι της επιστροφής χωρίς διακοπή. Τρων και κοιμούνται μέσα στα αυτοκίνητα. Υποχρεώ-νονται όμως να κάνουν συχνές στάσεις: δύο φορές σταματούν για ανεφοδιασμό καυσί-μων, μία γιατί έμειναν από λάστιχο και τέλος γιατί πρέπει να επισκευαστεί επιτόπου ο κι-νητήριος άξονας του οχήματος, το καρντάν. Φτάνουν στον προορισμό τους έπειτα από 20 εικοσιτετράωρα, 12 ώρες και 30 λεπτά από την ώρα που ξεκίνησαν από τον παγε-τώνα Union. Πρώτοι στον κόσμο διέσχισαν την Ανταρκτική μέσω του γεωγραφικού νό-τιου πόλου και επέστρεψαν στην αφετηρία τους, έκαναν σχεδόν 4.000 χιλιόμετρα με ακραίο ψύχος στην παγωμένη έρημο. Είναι πανευτυχείς. Απέδειξαν ότι μπορεί να διασχί-σει κανείς την Ανταρκτική με αυτοκίνητο από άκρη σε άκρη και να φτάσει στο νότιο πόλο με σκούτερ που κινείται με βιοαιθανό-λη. Και ναι, σημείωσαν ρεκόρ ταχύτητας! Συγκέντρωσαν επίσης πάρα πολλά στοιχεία που θα επεξεργαστούν τους επόμενους μή-νες, αλλά τώρα πρωτεύει να απολαύσουν το ντους που στερήθηκαν επί τρεις εβδομάδες.

Η οδήγηση στους πα-γετώνες είναι πολύ επικίνδυνη. Το χιόνι καλύπτει τα ρήγματα και τις χαράδρες και η αποστολή κινδυ-νεύει να γκρεμιστεί ξαφνικά σε μεγάλα και βαθιά βάραθρα.


SPL/SCANPIXSPL/SCANPIX

74

AΡΧΕΙΟ Η συναρπαστική ιστορία της επιστήμης

Ο κηπουρός και το Κρυστάλλινο Παλάτι

Το Κρυστάλλινο Παλάτι (Crystal Palace) είχε είχε χαρακτηριστεί τεχνολογικός άθλος. Το 1851, όταν η βασίλισσα Βικτώ-

ρια εγκαινίασε τη Μεγάλη Έκθεση των Έργων της Bιομηχανίας Όλων των Εθνών, οι επισκέπτες γοητεύτηκαν από το κτίριο που σχεδίασε ο Joseph Paxton και ήταν κατασκευασμένο αποκλειστικά από γυαλί και ατσάλι. Το Crystal Palace είχε κατασκευαστεί μόλις σε λίγους μήνες για να στεγάσει την πρώτη διεθνή έκθε-ση στο Λονδίνο και είχε τοποθετηθεί στη νότια άκρη του Hyde Park.Από αρχιτεκτονικής αλλά και τεχνολογικής πλευράς το κτίριο ήταν εντυπωσιακό, δείγμα της προόδου που είχε σημειωθεί στη βιομηχα-νική διαδικασία.΄Ηταν δημιούργημα μαζικής παραγωγής και όλα τα δομικά στοιχεία ήταν προκατασκευασμένα, φτιαγμένα κατά τέτοιον

τρόπο ώστε να συναρμολογηθούν επιτόπου και να αποσυναρμολογηθούν μετά τη λήξη της έκθεσης. Οι Άγγλοι ένιωθαν εθνική υπερη-φάνεια γιατί αποτελούσε ζωντανό παρά-δειγμα της ηγετικής θέσης της χώρας τους στη βιομηχανική εξέλιξη. Το κτίριο είχε τέτοια επιτυχία που το συναρμολόγησαν ξανά δύο χρό-νια μετά τη λήξη της διεθνούς έκθε-σης, αυτήν τη φορά στο Sydenham, νότια του Λονδίνου. Καταστράφη-κε από πυρκαγιά τον Νοέμβριο του 1936.

Ένα τεχνολογικό επίτευγμα του 19ου αιώνα.

Ο Joseph Paxton ήταν κηπουρός και είχε σχεδιάσει πολλά θερμοκή-πια τα οποία χρησίμευσαν ως μο-ντέλο για το Κρυστάλλινο Παλάτι.

P.H

. DEL

AM

OTT

EPO

LFOTO

Συντάκτης: Erik Wied

Oliver blev vist frem ved shows som her i New York med sin træner, Frank Burger.CORBIS/POLFOTO

Oliver blev vist frem ved shows som her i New York med sin træner, Frank Burger.CORBIS/POLFOTO

75

ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑ 1849

Ο υδράργυρος τρέλαινε τους καπελάδεςΤο 19ο αιώνα σχεδόν όλοι φορούσαν καπέ-λο. Η ζήτηση ήταν μεγάλη, οι δουλειές πή-γαιναν καλά, αλλά οι καπελάδες είχαν πρό-βλημα. Χρησιμοποιούσαν υδράργυρο στην παραγωγή, ένα στοιχείο που επηρεάζει το μυαλό, ενώ η μακρόχρονη έκθεση σε αυτόν μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή της προσω-πικότητας -εξού και η αγγλική έκφραση «mad as a hatter» (τρελός σαν καπελάς).Το ύφασμα του καπέλου, το πίλημα, αποτε-λούνταν από τρίχες λαγών/κουνελιών ή άλ-λων ζώων. Πρώτα πρώτα αφαιρούσαν βουρτσίζοντας τις σκληρές τρίχες. Μετά κοπανούσαν τις λεπτότερες κι έφτιαχναν ένα ελαφρύ ύφασμα που το έκοβαν σε κομ-

μάτια. Στη συνέχεια βύθιζαν τα κομμάτια σε νερό που έβραζε, το συμπίεζαν και το περνούσαν σε ξύλινο καλούπι. Το καλούπι ήταν χωρισμένο σε πέντε μέρη για να μπο-ρεί εύκολα να βγει το καπέλο. Τέλος σιδέ-ρωναν το μπορ (το γύρο) και γυάλιζαν το καπέλο με κερί και τερεβινθέλαιο.

Οι κυρίες της αφαίμαξηςΟ μουσουλμάνος μηχανικός Αl-Jazari εφηύρε έναν πολύ πρωτότυπο μηχανισμό. Δημιουργήθηκε το 1206 και χρησίμευε για να μετρήσει το αίμα από την αφαίμαξη, που κατά το Μεσαίωνα αποτελούσε μια πολύ δημοφιλή και διαδεδομένη μέθοδο πρόληψης ή θεραπείας κάθε νόσου. Οι δύο μικρές γυναικείες φιγούρες κινούνται με το ρυθμό που το αίμα στάζει στο δοχείο και από τη θέση τους μαθαίνει κανείς πόσο αίμα έχει αφαιρεθεί.SS

PL

Οικονομική κρίση το 13ο αιώναΗ σημερινή οικονομική κρίση οφείλεται στο ότι οι τράπεζες, κυρίως στις ΗΠΑ, χορηγούσαν στε-γαστικά και άλλα δάνεια χωρίς ιδιαίτερες εγγυή-σεις για την αποπλήρωσή τους με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η φούσκα των ακινήτων. Ο υπέρογκος δανεισμός σε συνδυασμό με τη μεί-ωση της αποταμίευσης και το γεγονός ότι οι τράπεζες είχαν τιτλοποιήσει δάνεια για να μεγι-στοποιήσουν τα κέρδη τους οδήγησε στην έλ-λειψη ρευστότητας. Ορισμένες τράπεζες χρεο-κόπησαν και άλλες, για να επιβιώσουν, έλαβαν κρατική ενίσχυση. Παρόμοια προβλήματα είχε αντιμετωπίσει η Ευρώπη και το 13ο αιώνα. Το 1294 είχε ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ Γαλλίας και

Αγγλίας. Για να εξασφαλίσει χρήματα για τον εξοπλισμό του στρατού, ο Άγγλος βασιλιάς Εδουάρδος Α΄ επικοινώνησε με τον Ιταλό τραπεζίτη Ricciardi di Lucca. Τότε όμως είχε επιβληθεί έκτακτη εισφορά από την παπική εκκλησία για να χρηματοδοτηθεί μια σταυ-ροφορία που δεν έγινε και η ιταλική τράπε-ζα δεν είχε ρευστό. Ο Άγγλος βασιλιάς υποχρεώθηκε να δανειστεί από άλλες τράπεζες πληρώνοντας υπέρογκους τό-κους και να επιβάλει πολύ υψηλή φορο-λογία στην Αγγλία με αποτέλεσμα την ύφεση της οικονομίας και την καθυστέ-ρηση της ανάκαμψης για πολλά χρόνια.

Έλλειψη ρευστών είχαν κατά το Μεσαίωνα οι ιταλικές τράπεζες, όπως αυτή στη Σιένα με αποτέλεσμα να μπει σε περίοδο ύφε-σης η οικονομία της Ευρώπης.

SCANPIX

SSPL


Γνωρίζατε ότι…

Η νόσος των δυτών πλήττει και τους ανθρακωρύχουςΤο 1841 καταγράφηκαν τα πρώ-τα περιστατικά. Θύματα ήταν ανθρακωρύχοι οι οποίοι εργάζο-νταν σε στοές στις οποίες είχε αυξηθεί η πίεση για να εμποδι-στεί η εισχώρηση του νερού.

Η τσίχλα είναι παλιά ιστορίαΗ τσίχλα δεν είναι μοντέρνα εφεύρεση. Οι Ινδιάνοι Μάγια μασούσαν «chicle», δηλαδή το στερεοποιημένο ελαστικό γαλάκτωμα (λάτεξ) του καου-τσουκόδεντρου. Ινδιάνοι της Νότιας Αμερικής και Σαμογέ-τες-Λάπωνες μασούσαν ρετσίνι πεύκου για να περιορίσουν την πείνα και τη δίψα τους.

Οι σκύλοι πεθαίνουν πλέον πιο νέοι Στις περισσότερες ράτσες οι σκύλοι ζουν σήμερα 10-14 χρόνια. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, κατά το 17ο αιώνα δεν ήταν παράξενο να φτάνουν ακόμη και τα 20-25 χρόνια. Η θνησιμότητά τους σε νεαρότερη ηλικία οφείλεται σε εκφυλισμό που είναι αποτέλεσμα των αιμομικτικών διασταυρώσεων.

76

ΑΡΧΕΙΟ


Ο λαιμός του Θεού

Εγκέφαλος

SCA

NPIX

CORB

IS/P

OLF

OTO

THE

AD

VERT

ISIN

G A

RCH

IVES

SCANPIX & SHUTTERSTOCK

Το βιβλίο που άλλαξε το νοσηλευτικό σύστημαΤο 1859 όταν η ονομαστή νοσηλεύτρια Florence Nightingale εξέδωσε το βιβλίο Notes on Nursing, τόνιζε ότι δεν επρόκειτο για οδηγό νοσηλευτικής. Σκοπός της ήταν να βοηθήσει γυναίκες που ασχολούνταν με την περιποίηση ασθενών. Το βιβλίο της όμως άλλαξε ριζικά τις μεθόδους υγιεινής των νοσοκομείων και την περίθαλψη. Ακόμη και σήμερα κυκλοφορεί σε νέες εκδόσεις.

Τα ηλεκτρικά τσιγάρα του ScottΗ εταιρία Scott & Chamberlin της Νέας Υόρ-κης υπόσχεται σε αγγελίες του 1880 στους καπνιστές ότι θα μπορούν να ανάβουν το τσιγάρο τους πάνω στο πακέτο. Το κείμενο δεν εξηγεί από πού θα έρχεται ο ηλεκτρι-σμός, αλλά ο εφευρέτης των ηλεκτρικών τσιγάρων George Scott ήταν φανατικός οπαδός του ηλεκτρισμού -όπως πολλοί άλ-λοι τη δεκαετία του 1880- και είχε πάρει δί-πλωμα ευρεσιτεχνίας για ηλεκτρική βούρ-τσα, ηλεκτρική οδοντόβουρτσα και ηλεκτρι-κό κορσέ. Στην περίπτωση αυτή, ο ηλεκτρι-σμός προερχόταν από μαγνήτες που είχαν τοποθετηθεί στο προϊόν.

Κανείς δεν το είχε προσέξει επί πέντε αιώνες. Δύο ερευνητές του πανεπιστη�

μίου Johns Hopkins των ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι έχουν εντοπίσει ένα από τα ανατομικά σχέδια του Michelangelo. Ο περίφημος ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της Αναγέννησης είχε κρύψει μια εικόνα του εγκεφάλου στο λαιμό του Θεού, στο θόλο του παρεκκλησίου του Βατικανού. Οι δύο ερευνητές υποστηρίζουν ότι έχει αποδώ�σει τον ανθρώπινο εγκέφαλο τόσο προσε�κτικά και με τόσες λεπτομέρειες σαν να τον έχει φωτογραφήσει. Υποθέτουν ότι ο Mi�Mi�chelangelo, που ήταν πολύ θρήσκος και γνώστης του ανθρώπινου σώματος από ανατομικές μελέτες σε πτώματα, ζωγράφι�σε τον εγκέφαλο για να υποδηλώσει ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου αποτελεί τη με�γαλύτερη δημιουργία του Θεού. Η ανακάλυψη δεν είναι η μοναδική του

είδους. Αμερικανός γιατρός περιέγρα�ψε το 1990 ότι είχε εντοπίσει εγκέ�φαλο σε νωπογραφία του Michel�Michel�angelo Η Δημιουργία του Αδάμ. Σε άλλη τοιχογραφία έχει εντοπιστεί ένας νεφρός.

Στο λαιμό του Θεού κρύβεται ο εγκέφαλος

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ο Michelangelo έμαθε ανατομία μέσω της ενασχόλησής του με τα πτώματα που είχε μελετήσει.

Redaktör: Erik Wied

77Science Illustrated Ιανουάριος 2012

Πίσω από το μύθο

ΝΟΣΤΡΑΔΑΜΟΣΟ Νοστράδαμος ήταν γιος εμπό-ρου σιτηρών. Έμεινε γνωστός για τις προφητείες του και ήταν σύμβουλος της βασίλισσας της Γαλλίας. Τα βιβλία του τυπώθη-καν σε εκατομμύρια αντίτυπα.

THE

ART

ARC

HIV

E

WELLCOME IMAGES

Ο Michel de Notredame γεννήθηκε το 1503 στο χωριό Saint-Remy-de-Provence της νότιας Γαλλίας την

εποχή που η μαύρη πανώλη είχε πλήξει όλη την Ευρώπη. Οι ιστορικοί δεν γνωρί-ζουν λεπτομέρειες για τη νεανική ηλικία του. Σύμφωνα με στοιχεία, όταν ακόμη ήταν δεκαπέντε ετών, εγκατέλειψε τις πα-νεπιστημιακές σπουδές του λόγω της επι-δημίας, άρχισε περιοδείες στην ύπαιθρο μελετώντας τα βότανα και έγινε φαρμακο-τρίφτης. Γύριζε από πόλη σε πόλη και πουλούσε παρασκευάσματα για την τριχό-πτωση, τα προβλήματα στύσης και διάφο-ρες ασθένειες, ενώ παράλληλα έφτιαχνε και τα ωροσκόπια των πελατών του. Από-κτησε κάποια φήμη κυρίως όταν παρουσί-ασε ένα χάπι που υποστήριζε ότι προφύ-λασσε από την πανώλη.Μετά τις περιοδείες του σε επαρχίες της Γαλλίας και Ιταλίας εγκαταστάθηκε το 1547, μεσήλικας πια, στην Προβηγκία. Όπως και πολλοί άλλοι αστρολόγοι της εποχής, έγραψε ένα αλμανάκ με προβλέ-ψεις για το τι θα συμβεί τα επόμενα χρόνια. Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο, χρησιμοποί-ησε για πρώτη φορά την εκλατινισμένη μορφή του ονόματός του, Nostradamus. Είχε την τύχη να ζει την εποχή που ο Γου-τεμβέργιος έφερε την επανάσταση με την τυπογραφία. Τα βιβλία του Νοστράδαμου

γνώρισαν πολύ μεγάλη επιτυχία. Ευγενείς και άλλοι πίστευαν στις προφητείες του και άρχισαν να απεύθυνονται σε αυτόν για συμβουλές και ωροσκόπια. Λέγεται ότι είχε προσεγγίσει τον αποκρυφισμό, οι ιστορι-κοί πιστεύουν όμως ότι η απόκρυφη γρα-φή του οφείλεται στο ότι φοβόταν μήπως κατηγορηθεί ως αιρετικός από την Ιερά Εξέταση. Από την αλληλογραφία του ξέ-ρουμε ότι το 1555 τον κάλεσαν στα γαλλι-κά ανάκτορα επειδή είχε γράψει «ο βασι-λιάς να προσέχει» και η Αικατερίνη των Μεδίκων, βασίλισσα της Γαλλίας, πολύ προληπτική, ήθελε να μάθει αν κινδυνεύει ο σύζυγός της. Γοητεύτηκε τότε από τη δυσνόητη γραφή του και τη μυστικοπαθή παρουσία του και πίστεψε στις μαντικές ικανότητές του.Ο Νοστράδαμος έγραψε τον ίδιο χρόνο τετράστιχο για το γηραιό λιοντάρι που θα έβρισκε βίαιο θάνατο όταν του τρυπούσαν το μάτι. Η προφητεία του επαληθεύτηκε με τρομερό τρόπο. Τέσσερα χρόνια αργότερα ο βασιλιάς Ερρίκος Α΄ σε τουρνουά κοντα-ρομαχίας τραυματίστηκε θανάσιμα από ακίδες ξύλου που είχαν τρυπήσει το μάτι και τον εγκέφαλό του. Ο Νοστράδαμος απέκτησε μεγάλη φήμη και για το υπόλοι-πο της ζωής του ήταν επίσημος βασιλικός γιατρός, αστρολόγος και σύμβουλος της Αικατερίνης των Μεδίκων.

Ένας μάντης στα ανάκτορα

Σχεδόν όλοι οι ιστορικοί συμφωνούν ότι οι προφητείες του Νοστράδαμου είναι εικασίες διατυπωμένες με αόριστο και μυστηριώδη τρόπο που στο πέρασμα του

χρόνου έχουν δεχτεί διάφορες ερμηνείες. Μια διαδεδομένη αντίληψη είναι ότι είχε προβλέψει τον Χίτλερ, είχε μάλιστα σχε-δόν μαντέψει το όνομά του, «Χίστερ». Η λέξη Χίστερ όμως είναι λατινική και δη-λώνει τον Δούναβη. Η προφητεία του Νοστράδαμου δεν αφορά τον Β΄ Παγκό-σμιο πόλεμο, αλλά εικάζει ότι βαρβαρικά φύλα προερχόμενα από τα ανατολικά θα κατακλύσουν τον Δούναβη.

Εικασίες οι προφητείες του

Σε αυτή την γκραβούρα του 1790 υποστηρίζεται ότι ο Νοστράδα-μος είχε προβλέψει τη Γαλλική Επανάσταση που είχε γίνει τον προηγούμενο χρόνο.

Η μυστηριώδης γρα-φή του Νοστράδαμου εξακολουθεί μέχρι σήμερα να προκαλεί το ενδιαφέρον.

78

Χρησιμοποιήστε όσο το δυνατόν λιγό-τερες πληροφορίες για κάθε ερώτηση 5 πόντοι 4 πόντοι 3 πόντοι 2 πόντοι 1 πόντος

Σωστή χρονιά ± 2 χρόνια± 4 χρόνια± 6 χρόνια± 8 χρόνια

= 5 βαθμοί= 4 βαθμοί= 3 βαθμοί= 2 βαθμοί= 1 βαθμός

6. ΙΣΤΟΡΙΑ

Ποιο έτος;

Του Anker Tiedemann

ΓΝΩΣΕΙΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΩΣΛΥΣΕΙΣ: 1. Τη φουντουκιά. 2. Στη λίμνη Γενησαρέτ ή Τιβεριάδα ή θάλασσα της Γαλιλαίας ή θάλασσα της Κινέρετ. 3. Αλμανάκ. 4. Μετρητής Γκάιγκερ. 5. Μάννα. 6. Το 1974.

Έπειτα από πολύχρονη ελληνοτουρκική δι-ένεξη γι’ αυτό το νησί της Μεσογείου, ει-σβάλλουν τουρκικές δυνάμεις και κατα-λαμβάνουν το βόρειο μέρος της Κύπρου.

Κύπρος, 20 Ιουλίου

Ο Γάλλος καλλιτέχνης Philippe Petit χωρίς να πάρει την άδεια βαδίζει σε σχοινί ανάμε-σα στους πύργoυς του World Trade Center, που μόλις είχαν ανοίξει για το κοινό.

ΗΠΑ, 7 Αυγούστου

Η τελευταία από τις τρεις ομάδες αστροναυ-τών που εργάστηκαν στο διαστημικό σταθ-μό Skylab επιστρέφει στη Γη έπειτα από 84 μέρες παραμονής στο διάστημα.

Ειρηνικός ωκεανός, 8 Φεβρουαρίου

Το όνομα του τροφί-μου προέρχεται από την εβραϊκή λέξη man, που στα ελληνι-κά απέκτησε ακόμη μία συλλαβή.

Αρχικά, το όνομα αυτό περιέγραφε τον πηγμένο χυμό μιας φλαμουριάς. Ο χυμός περιέχει την αλκοόλη mannitol.

Οι καρποί της φλα-μουριάς δηλαδή τα μικρά φτερωτά κάρυα που «πέφτουν από τον ουρανό».

Στο δεύτερο βιβλίο του Μωυσή της Πα-λαιάς Διαθήκης ο Θεός έριξε το ψωμί από τον ουρανό. Πώς ονόμαζαν οι Ισ-ραηλίτες το ψωμί;

Σήμερα αυτό το είδος χυλού από αποφλοιωμέ-νους κόκκους γίνεται από σιτάλευρο. Παλιότε-ρα χρησιμοποιούνταν σπόροι του Glyceria fluitans.

5. ΤΡΟΦΙΜΑ

Πώς ονομάζουμε την τροφή αυτή;

Το όργανο αυτό το δημιούργησε ο Γερ-μανός επιστήμονας Hans Geiger μαζί με τον Ernest Rutherford.

Ακούει κανείς το όρ-γανο να κάνει «κλικ» με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα όταν πλη-σιάζει σε μια πηγή ακτινοβολίας.

Το ηλεκτρικό σήμα ενισχύεται και εμ-φανίζεται μια ένδει-ξη σε ταμπλό ή ση-μειώνεται με ηχητικό παλμό.

Ο αισθητήρας αποτε-λείται από αγωγό με αέριο που εκπέμπει ηλεκτρικό σήμα όταν καθίσταται αγώγιμος λόγω ακτινοβολίας.

Το όργανο χρησιμο-ποιείται στη μέτρηση της ραδιενέργειας, της ιονικής ακτινοβο-λίας αλλά όχι των νε-τρονίων.

4. ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ

Πώς ονομάζεται το όργανο;

Το όνομα πιθανόν να έχει προκύψει –μέσω των ελληνι-κών– από την κο-πτική λέξη alemenichiaka.

Με τον καιρό ορισμέ-νες επετηρίδες άρχι-σαν να περιέχουν και ωροσκόπιο, προβλέ-ψεις και ευανάγνω-στες ιστορίες.

Αργότερα πρόσθεταν στατιστικά στοιχεία για τον καιρό και την παλίρ-ροια καθώς και πληροφο-ρίες για τους αγρότες και τους ναυτικούς.

Τα μεσαιωνικά βι-βλία έδιναν μέρα με τη μέρα τις θέ-σεις των ουράνιων σωμάτων για το επερχόμενο έτος.

Το πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης εκδίδει από το 1479 και μετά μια επετηρίδα που ονομά-ζεται Ημερολόγιο Γρα-φής και Ταξιδίων.

3. ΒΙΒΛΙΑ

Πώς ονομάζουμε αυτά τα βιβλία;

Η λίμνη βρίσκεται στη Γαλιλαία του Ισ-ραήλ και οι κάτοικοι της πόλης Τιβεριάδας στις όχθες της λίμνης την ονομάζουν Kinneret.

Ο Ιησούς βρήκε τέσσερις από τους μαθητές του μεταξύ των ψαράδων αυτής της λίμνης. Επίσης, γέμισε μια βάρκα ψάρια και βάδισε στα νερά της.

Η επιφάνειά της βρίσκε-ται 214 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θά-λασσας –μόνο η επιφά-νεια της Νεκράς Θάλασ-σας βρίσκεται ακόμη πιο χαμηλά.

Η λίμνη έχει τέσσερα δι-αφορετικά ονόματα, αλλά ψάχνουμε αυτό που χρησιμοποιείται στα βιβλία που έχουν κυκλοφορήσει περισσό-τερο στον κόσμο.

Είμαστε σε μια λίμνη μό-λις 170 τετραγωνικών χι-λιομέτρων που βρίσκεται σε βόρειο πλάτος 32°50΄ και σε ανατολικό μήκος 35°35΄.

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Σε ποιο μέρος του κόσμου βρισκόμαστε;

Τα σχετικώς μικρά λεπτοκάρυα καλύ-πτονται από πράσι-νο περίβλημα που έχει το σχήμα καμπάνας.

Οι καρποί του συμπε-ριλαμβάνονται στην ακριβή σοκολάτα, την ιταλική Nutella που εφευρέθηκε τη δεκαετία του 1940.

Τα αρσενικά άνθη ξεχωρίζουν από τα θηλυκά. Τα αρσενι-κά διακρίνονται για το σχηματισμό μα-κρών ιούλων.

Είναι αυτοφυές και καλλιεργείται για τους νόστιμους καρπούς του, οι οποίοι συνήθως τρώγονται ξηροί.

Η συγκεκριμένη οικο-γένεια έχει δέκα είδη φυλλοβόλων δέντρων και θάμνων. Η λατινική ονομασία του είναι Corylus.

1. BOTΑΝΙΚΗ

Για ποιο είδος δέντρου πρόκειται;

AP/PO

LFOTO

Ελέγξτε τις γνώσεις σας

79

ΓΛΩΣΣΑΓια να ξέρουμε τι λέμε Επιμέλεια: Αγγέλικα Σαπουνά

Έχοντας ολοκληρώσει έναν πρώτο κύκλο της στή-λης για την ιστορία και τα ταξίδια των λέξεων, αι-σθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω τους ανα-γνώστες του περιοδικού μας για την αγάπη που έχουν δείξει στη στήλη αυτή, όπως προκύπτει από τα στατιστικά δεδομένα που συλλέγει κατά δια-στήματα το περιοδικό. Μαζί με τις ευχές για μια πραγματικά καλύτερη χρονιά, ξεκινάμε ένα καινού-

ριο ταξίδι στον πλούτο της γλώσσας με τους εξής σταθμούς σε κάθε τεύχος, όσο αυτό είναι δυνατό: ένα αντιδάνειο (λέξη που μπήκε στο λεξιλόγιο της νεοελληνικής γλώσσας από κάποια άλλη γλώσσα, η οποία όμως με τη σειρά της την είχε δανειστεί από τα ελληνικά), μια αρχαία έκφραση που χρησιμοποι-ούμε μέχρι σήμερα και μια λέξη και όλα αυτά ακο-λουθώντας τη σειρά του αλφαβήτου μας.

ΆμπακοςΒιβλική έκφραση που σημαίνει κατά λέξη χωρίς να βραχούν τα πόδια. Η έκφραση αναφέρεται στο περιστατικό της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο με την καθοδήγηση του Μωϋ-σή, ο οποίος με ένα χτύ-πημα του ραβδιού του χώρισε στα δύο την Ερυθρά Θάλασσα κι έτσι μπόρεσαν οι κυνηγημέ-νοι να περάσουν απένα-ντι, στη χερσόνησο του Σινά -δεν υπήρχε ακόμη η διώρυγα του Σουέζ! Η αρχαιοελ-

ληνική διατύπωση προέρχεται από τη μετάφραση των

Εβδομήκοντα, τη μετάφραση δηλαδή της Παλαιάς Διαθή-

κης στην ελληνιστική κοινή, απλοποιημένη (καθομιλούμενη

την εποχή εκείνη, μεταξύ 3ου και 1ου π.Χ. αιώνα) εκδοχή της

αρχαίας ελληνικής, η οποία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα

από την ορθόδοξη εκκλησία. Σήμερα η έκφραση χρησιμοποιείται με το νόημα ότι ξεπερ-

νάμε μια δοκιμασία αλώβητοι, χωρίς συνέπειες ή/και «χωρίς

να κουνήσουμε το δαχτυλάκι μας». «Πέρασε τη δοκιμασία

των εκλογών αβρόχοις ποσί(ν)», «Εξελίχθηκε στον ανώτατο

βαθμό αβρόχοις ποσί(ν)». Το -ν μπαίνει όταν ακολουθεί λέξη

που αρχίζει από φωνήεν ή στο τέλος της πρότασης.

Το αρχαιοελληνικό ωόν κατέληξε στη νεοελληνική αβγό από τον πληθυντι-κό τα ωά μέσα από τη συνεκφορά και

στη συνέχεια την αλλοίωση των φωνηέ-ντων, σύμφωνα με τους γλωσσολογικούς νόμους, στην προφορική γλώσσα κατά τη διάρκεια των αιώνων. Η διαδρομή στο επί-

πεδο της προφοράς ήταν περίπου αυτή: τα ωά - ταωά - ταουά - ταγουά -ταβγουά - τα-βγά! Γι’ αυτό, σύμφωνα με τους γλωσσολό-γους, η γραφή αβγό είναι η σωστή καθώς αποδίδει επακριβώς την εξέλιξη της λέξης, ενώ η γραφή αυγό δεν εδράζεται πουθενά γλωσσολογικά, απλά ήταν ένα λάθος της

λόγιας γλώσσας που επιβίωσε.Τώρα βέβαια οι πα-λαιότεροι ζοριζόμαστε λίγο, οπτικά τουλάχιστον, με την αποτύπωση «αβγό», αλλά τα πράγματα αλλάζουν…

Αυγό ή αβγό

Λέξη που συναντάμε στις λαϊκές εκφράσεις «έφαγε/ήπιε τον άμπα-κο» με τη σημασία της υπερβολής: έφαγε/ήπιε υπερβολικά. Ο άμπακος ή άμπακας μπήκε στη νεοελληνική γλώσσα ως δάνειο από τη λατινική και την ιταλική. Abacus στα λατινικά ήταν το αριθμολόγιο και abacco στα ιταλικά αποκαλού-σαν παλιότερα το βιβλίο της αριθμητικής. Ωστό-σο, οι λέξεις είναι αντιδά-νειο από την αρχαία ελλη-νική, από τη λέξη άβαξ, που ήταν μια σανίδα ή μια πλάκα από πηλό στρωμένη με άμμο όπου σχεδίαζαν με το χέρι ή κάποιο αιχμη-ρό αντικείμενο μαθηματι-κούς τύπους και γεωμετρι-κά σχήματα. Σήμερα ακόμη ο άβακας είναι εκεί-νη η γνωστή από τα παιδι-κά μας χρόνια πλάκα με τις

χάντρες περασμένες σε χορδές όπου πρωτομα-θαίνουμε να μετράμε και να προσθαφαιρούμε. Η λαϊκή έκφραση, που αρχι-κά εμφανίστηκε με τη δι-ατύπωση «ξέρει τον άμπακο», σήμαινε έχει παρά πολλές γνώσεις -ξέ-ρει και μαθηματικά! Στη συνέχεια ο άμπακος απέ-κτησε τη σημασία της υπερβολής γενικά.

Αβρόχοις ποσί(ν)

Το πιο συναρπαστικό βιβλίο που έχει ποτέ γραφεί βρίσκεται μέσα σε καθέναν από μας. Εκεί αναφέρονται όλα όσα πρόκειται να συμβούν στην υγεία μας. Το ερώτημα είναι ένα:

ΠΌΣΑ ΑΝΤΈΧΈΙΣ ΝΑ ΞΈΡΈΙΣ ΓΙΑ ΤΌΝ ΈΑΥΤΌ ΣΌΥ;

Ο μύθος για τη χρυσή πολιτεία κρατά από το 1.500. Τότε πρωτοάκουσαν οι Ισπανοί κατακτητές από τους ιθαγενείς της Νοτίου Αμερικής ιστορίες για το Ελντοράντο, την πολιτεία όπου ο βασιλιάς της λουζόταν κάθε πρωί με χρυσόσκονη. Ο μύθος οδήγησε σε σειρά ταξιδιών και εξερευνήσεων, η πολιτεία αυτή όμως δεν βρέθηκε ποτέ. Σήμερα δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι η αυτή η μυθική πολιτεία είναι δυνατόν να βρεθεί με τη βοήθεια του Google Earth.

H ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΌΥ EL DORADOH ΑΝΑΚH ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΌΥ EL DORADOEL DORADO

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

ΈΠΌΜΈΝΌ ΤΈΥΧΌΣ Κυκλοφορεί στις 26 Ιανουαρίου

H ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ EL DORADO

Ζώα όπως πουλιά, χελώνες, σαλιγκά-ρια, νυχτερίδες, σαύρες και καρχαρίες ταξιδεύουν με γνώμονα μία άγνωστη αίσθηση. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι ούτε ποια ακριβώς ζώα διαθέτουν αυτή την αίσθηση ούτε για το πώς ακριβώς λειτουργεί. Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν καταφέρει να εντοπίσουν τρία είδη μαγνητικών αισθητηρίων οργάνων βασιζόμενοι στη λειτουργία της πυξίδας και του GPS.

«Έχω την αίσθηση ότι ένα τρένο περνά μέσα από ένα τούνελ», «Τ’ αυτιά μου σφυρίζουν», «Το βούισμα δεν μ’ αφήνει να κλείσω μάτι». Οι πάσχοντες περιγράφουν ήχους κάθε τόνου που εμφανίζονται σποραδικά ή συστηματικά και τους βασανίζουν. Αμερικανοί επιστήμονες πειραματί-ζονται σήμερα με νέες αγωγές και, όπως φαίνεται, υπάρχουν πολλές ελπίδες να βρεθεί θεραπεία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

• 100 χρόνια πυρηνική ενέργεια

• Πώς δημιουργούνται οι προκαταλήψεις;

• Πώς κουβαλούσαν οι ιππότες την πανοπλία τους;

ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΗ

Επιστήμονες-κλόουνΗ ενασχόληση με την επιστήμη είναι ευχάριστη και ψυχαγωγική, ανεξαρτήτως αν κάποιος διαβάζει σχετικά άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά ή αν πηγαίνει σε εκθέσεις και σεμινάρια όπου μπορεί και να συμμετέχει πλέον ενεργά στην τελική διαμόρφωση κάποιας θεωρίας. Παλαιότερα όμως η κατάσταση ήταν διαφορετική. Οι επιστήμονες πήγαιναν να συναντήσουν το κοινό προκειμένου να του εξηγήσουν τα πάντα όπως, για παράδειγμα, από τη λειτουργία του προστάτη μέχρι τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό όμως δεν γινόταν πάντοτε με επιτυχία.

ΤΕΛΟΣ ΜΕ ΤΟ ΒΟΥΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΥΤΙΑ

ΑΤΑΙΡΙΑΣΤΑΖΕΥΓΑΡΙΑ

Κανένα άλλο θηλαστικό δεν έχει τόσο μεγάλη διαφορά σε βάρος και όγκο μεταξύ αρσενικού και θηλυκού όσο οι θαλάσσιοι ελέφαντες. Το αρσενικό μπορεί να είναι δέκα φορές μεγαλύτερο από το θηλυκό. Εκτός αυτού, ένα αρσενικό δεν ανέχεται κανένα άλλο ομόφυλο στην περιοχή όπου ζει και αναπαράγεται. Φυσικά, στις μάχες μεταξύ αρσενικών επικρατεί ο πιο δυνατός, ο πιο ογκώδης. Αυτός που στη συνέχεια θα πρέπει να αναπαραχθεί με εκατοντάδες μικρόσωμες θηλυκές.

Γίνε συνδρομητής ή

κάνε το καλύτερο δώρο για τις γιορτές

Μια εξάμηνη (€30) ή μια ετήσια (€50) συνδρομή

& μπες στην κλήρωση* για ένα

αξίας 410€

Κόψτε και στείλτε το κουπόνι με φαξ στον αριθμό 210 9425117 ή ταχυδρομείστε το στη διεύθυνση EirMa - Science Illustrated, Κριναγόρου 14, 11745, Αθήνα, ή πληκτρολογείστε το www.scienceillustrated.gr

ΔΩΡΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΟΝ/ΣΤΗΝ:

Eπώνυμο:............................................................................................Όνομα: ......................................

Όδος: ...................................Αριθμός: .......ΤΚ: .............. Πόλη: ..............................................................

Τηλ: ..................................................................... Email: ......................................................................

TΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:1) Πιστωτική Κάρτα: Αρ. Κάρτας .................................................. Ημερ/νία λήξης: ..................................

2) Mε κατάθεση στο λογαριασμό τραπέζης: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 153/470313-85 (ΕirMa M.E.Π.Ε.) IBAN: GR 86 0110 1530 0000 1534 7031 385

Στην κλήρωση που θα γίνει τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2012 θα συμμετέχουν, επίσης, όλοι όσοι έγιναν συνδρομητές ή ανανέωσαν τη συνδρομή τους από την 1η Σεπτεμβρίου του 2011.

ΑΠΟ ΤΟΝ/ΤΗΝ:Eπώνυμο:..................................................................................... Όνομα: ...........................................

Όδος: ..............................................Αριθμός: ............ΤΚ:..................... Πόλη: ........................................

Τηλ: .................................................................. Email: .........................................................................

6 τεύχη 12 τεύχη

Σε Δίνω Στεγνάτης συγγραφέα-δημοσιογράφου Στελίνας Μαργαριτίδου.«Γιατί άραγε η Ελλάδα με κάτι λιγότερο από 11 εκατομμύ-ρια κατοίκους διαθέτει πάνω από 150 φαρμακαποθήκες και συνεταιρισμούς φαρμακοποιών, όταν η Γαλλία των 63,7 εκατομμυρίων κατοίκων διαθέτει μόλις 9 και η Γερ-μανία των 82,5 εκατομμυρίων μόνο 16;»

Όλα τα γεγονότα που περιγράφονταιείναι εντελώς φανταστικά.Kάθε ομοιότητα με την πραγματικότηταείναι εντελώς συμπτωματική.Tα στοιχεία που περιλαμβάνονταιαποτελούν μέρος μιας μυθοπλασίας.Όπως και η ίδια η ζωή άλλωστε…

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η συγκεκριμένη μελέτη καταπιάνεται με το πρόβλημα της ανθρωπότητας, τη σχέση ανθρώπου και φύσης, το οποίο είναι και το

μέγιστο πρόβλημα της φιλοσοφίας, όπως αναγνω-ρίζουν οι ίδιοι οι φιλόσοφοι. Φιλοδοξία του συγ-γραφέα δεν είναι να υποκαταστήσει τους τελευταί-ους, αλλά να αναδείξει μέσα από τα έργα τους και την ανθρώπινη πρακτική και ιστορία αυτή την κε-φαλαιώδη σχέση, η οποία στις μέρες μας, μετατρε-πόμενη σε προσπάθεια κυριαρχίας του ανθρώπου

στη φύση με την ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, οδηγεί την οικολογική ισορρο-πία σε πλήρη αποσταθεροποίηση και την ανθρωπό-τητα στην καταστροφή ή την εκβαρβάρωση. Στόχος του συγγραφέα είναι να αποδειχτεί ότι η προσπάθεια κυριαρχίας του ανθρώπου στη φύση είναι μια επιδίωξη της νεοτερικής ιδεαλιστικής αλαζονείας, που θεωρεί τη φύση δημιούργημα υποδεέστερο του πνεύματος και αντικείμενο προς στυγνή εκμετάλλευση.

ΆΝΘΡΩΠΟΣ ΚΆΙ ΦΎΣΗ

science illustrated τεύχος 76 low

Documents