seminar ski rad 1.0

TEHNOLOŠKI PARKOVI I TEHNOPOLISI

u 21. vijek

Univerzitet APEIRON Banja Luka

Studenti: Ljiljana Vrhovac-Kapor, Fakultet poslovne ekonomije, 2. godina

Dario Stanić, Fakultet informacionih tehnologija, 3. godina

Profesor: dr Vladimir Stojanović

Predmet: Tehnološli menadžment

Tehnološki parkovi i tehnopolisi u 21. vijeku

Sadržaj:

1 Uvod........................................................................................................................................3

1.1 Tehnopoli kao novi pokretači industrijskog razvoja.......................................................3

1.2 Šta je to Tehnopol?..........................................................................................................4

2 Osnovne osobine tehnopola....................................................................................................5

2.1 Idealne lokacije za osnivanje tehnopola..........................................................................5

2.2 Neophodni faktori za uspjeh tehnopola...........................................................................5

2.3 Klasifikacija Tehnopola...................................................................................................6

3 Tehnološki parkovi.................................................................................................................8

3.1 Istorijski nastanak parkova..............................................................................................9

3.2 Osnove i ciljevi razvoja tehnološkog parka (TP)............................................................9

3.3 Tehnološki parkovi danas..............................................................................................10

3.3.1 Primjer 1. : Silikonska dolina.................................................................................12

3.3.2 Primjer 2. Tehnološki parkovi u Ujedinjenom Kraljevstvu (UK)..........................14

3.4 Primjena koncepta TP na području BiH i regiona.........................................................16

3.4.1 TP Mostar...............................................................................................................18

3.4.2 TP Zenica...............................................................................................................19

3.4.3 Inovacioni centar Banja Luka - ICBL...................................................................20

4 Zaključak...............................................................................................................................22

4.1 Osnovna problematika primjene koncepta TP-a u BiH, i regionu................................23

Literatura......................................................................................................................................25

2


1 Uvod

Sve veća integracija na svjetskom nivou, uz globalni rast svjetske ekonomije je

uglavnom nusprodukt poslednjih decenija 20-og i početka 21-og vijeka. Svjedoci smo da je ovaj

period donio dramatične promjene na ekonomskoj, kulturalnoj i društvenoj platformi svijeta.

Proces koji je doveo do razvoja industrijske ekonomije u informacionu ekonomiju donio je

veliku revoluciju u naše živote, kao i prostore na kojima živimo. Novi tip društva koji je u

nastajanju je različito označen kao post-moderni, post-industrijski, informacioni, globalni i sl.

Temeljena na znanju, ova informatički ostvarena industrijska produkcija smatra se

srcem tih brzih promjena. Iako je ovaj tip ekonomije nejednako razvijen u različitim dijelovima

svijeta, njenm uticaj na globalnu svetsku ekonomiju je veliki. Samim tim veoma je važno za

urbanu plansku politiku i studije nekog regiona ili države da se dobije uvid kakav će izgled

glavni globalni centri i regije imati, i koji su to faktori koji će uticati na njihovu promjenu, te na

koji će način ove promjene uticati na ekonomsku i socijalnu situaciju u ostalim dijelovima

svijeta, pa tako i kod nas.

Ovaj rad ima za cilj da prikaže globalne regije i njihovu ekonomiju kroz primjere

tehnopola kao novog, inovativnog načina razvoja industrije i regija u 21-om vijeku. Francuski

termin „Technopole“, kombinuje dvije ključne ideje „tehnologiju“ i „grad“, koje predstavljaju

temelje informacijske industrije. Pojasnit ćemo osnove tehnopola, njegovu klasifikaciju prema

odredjenim kriterijumima, te dati širi opis pojedinih tipova koji se u novije vreme sve više

implementiraju i koriste u našem regionu, kao i u Bosni i Hercegovini.

1.1 Tehnopoli kao novi pokretači industrijskog razvoja

Termini kao što su tehno-, naučni-, -park, -polis, -topia, koji pokušavaju da identifikuju

novi način industrijskog razvoja, mogu se svrstani pod jedan isti termin a to je

„TECHNOPOLE“.1 Tehnopoli predstavljaju novu sliku industrijskog razvoja regionalnih

područja, i oni uključuje mnoštvo povezanih kapaciteta sa pažljivo uredjenim prostorom. Nema

sumnje da je ovaj način organizacije poklon novog informacionog vida ekonomije. Tri osnovna

aspekta u ovoj ekonomskoj revoluciji koja su dala udio u formiranju tehnopola su:

1. Tehnološka revolucija koja predstavlja ubrzan razvoj IT tehnologije.

1 Castells, M. i Hall, P. : Technopolose of the World: the making of 21st Century Industrial Complexes, (1994), strana 1.

3


2. Formiranje globalnog svijetskog tržišta

3. Pojava novog oblika proizvodnje i upravljanja proizvodnim procesima, kroz povećanje

produktivnosti primjenom inovacija, naučnih i tehničkih dostignuća te upravljanja

informacijama.

1.2 Šta je to Tehnopol?

Tehnopoli su nova industrijska područja koja zbližavaju institucije, radnike i finansiski

sektor i samim tim generišu osnovne materijale informacione ekonomije. Ova područja su

uglavnom razvijena od strane privatnog sektora ali i javno-privatnog partnerstva, i većinom

imaju podršku centralne i lokalne vlasti. Ova područja su uglavnom nastanjena većim ali i

manjim kompanija u razvoju kojima je primarni cilj razvoj IT proizvoda i inovacija.U principu,

u okviru tehnopolisa su uključene neke veoma važne institucije, poput univerziteta,

istraživačkih instituta i slično. Samim tim što su ovi centri IT orijentisane proizvodnje i razvoja

i smatraju se osnovom industrijskog razvoja 21-og vijeka.

U odnosu na neke druge vidove industrijskih postrojenja, tehnopoli su više nego samo

lokacije za iznajmljivanje, što se može vidjeti iz činjenica šta napredno tehnološko područje

može da ponudi svojim preduzetnicima:

Miks univerzitetskih i straživačkih centara, sa industrijom i vladinim sektorom

Kombinaciju malih, srednjih i preduzetničkih firmi.

Veliki broj istraživačko razvojnih centara koji se bave sličnom tematikom zasnovanom

na univerzitezskim programima, podržani sa savremenim tehnologijama razvoja

Intenzivno uspostavljanje partnerskih odnosa unutar razvojnog centra, izmedju

indistriski postrojenja, univerziteta, i samih državnih organa

Napredne telekomunikacijske veze

Uspostavljena mreža saobraćaja

Konferencijski centri i hoteli, za potrebe sastanaka, predavanja i obučavanja

Kao i lokacije za odmor i opuštanje

4


2 Osnovne osobine tehnopola

2.1 Idealne lokacije za osnivanje tehnopola

Neophodno je istaći da su tehnopoli mega projekti i da mjesta njihovog osnivanja

zahtjevaje neke osnovne aranžmane, kao i postojanje tehničke, društvene, institucionale kao i

edukativne podrške, koji čine taj tehnopol jednim od najvažnijih generaotra IT bazirane

industrijske proizvodnje i inovacijskog razvoja. Pa se tako ovi neophodni faktori mogu grupisati

u sedam kategorija:

1. Naučna i tehnička infrastruktura, veoma je bitno postojanje „izvora znanja“, tj. da u

regijonu nastanka tehnopola postoji dovoljan broj univerziteta, državnih i javnih

istraživačkih labaratorija, naučnih centara, biblioteka, tehnoloških inkubatora, i drugih

vrsta institucija iz te oblasti.

2. Razvijena poslovna infrastruktura, koja uključuje postojanje raznih industrijski

udruženja, komora, razvojnih agencija, kao i razne finansijske pogodnosti koje pruža

regija, kao i razni podsticaji od strane vlade za obuku, istraživanje i razvoj.

3. Fizičku infrastrukuturu, obezbedjene telekomunikacijske, kao i saobraćane i putne veze,

priključke za struju i vodu.

4. Ljudske resurse, što podrazumijeva adekvatno opskrbljavanje kvalitetnom i

kvalifikovanom radnom snagom, naučnicima, inžinjerima, tehničarima sa raznim

univerziteta i drugih naučnih ustanova.

5. Kvalitet života, kvalitetna stambena područja, parkovi, centri za odmor i rekreaciju i sl.

6. Raznovrsna ekonomska baza

7. Pogodnosti ulaganja koje uključuju razne vrste poreskih olakšica, koje smanjuju

troškove poslovanja i sl.

2.2 Neophodni faktori za uspjeh tehnopola

1. Važnost podrške, kako političkih tako i naučnih lidera

2. Postojanje preduzetničke kulture

3. postojanje jakih veza izmedju poslovne i naučne zajednice

4. Informacione veze

5. Kreiranje imidža – prikazivanje jedne regije kao tehnopola. U današnjoj ekonomije

kreiranje imidža predstavlja osnovu za uspješno predstavljanje.

5


6. Postojanje inkubatora

Čak i zadovoljavanje svih ovih neophodnih faktora, nije garant uspjeha tehnopola. Kao

što Casstels i Hall2 ističu, ne postoji sigurna formula za kreiranje sljedeće Silikonske doline3.

Uglavnom se uspjeh bazira na konstantnoj izgradnji partnerskih odnosa, uspostavljanju

međusobnog povjerenja i saradnje, intenzivna razmjena znanja među privrednicima i

naučnicima, kao i stvaranje neke zajedničke misli, koja za cilj ima stvaranje tehnopola.

Ovakav način saradnje izmedju mnogih učesnika donosi svima dobrobit. Univerziteti

profitiraju jer im se omogućava mogućnost zapošljavanja i usavršavanja studenata i profesora,

poboljšavanje tehnologija rada, povećavanje veza sa privredom, kao i ostvarivanje prihoda, a

samim tim učestvovanje i u regionalnom razvoju. Za preduzeća u tehnopolu je važno jer imaju

jednak pristup resursima te istraživačkim i razvojnih centrima preko univerziteta i drugih

naučnih institucija, te da imaju pristup proivodima i tržištu čime se podiže konkurentrnost. Za

državnu i regionalnu zajednicu važnost ima jer podstiče regionali razvoj, povečava se poslovna

aktivnost, a samim tim i broj radnih mjesta, prihodi, veći broj visoko kvalifikovanih radnika,

koji rade u sektoru visokih tehnologija, kao i razvoj sektora visokih tehnologija. Dalje,

osnivanjem istraživačko-razvojne baze, povećava se izvoz, a vrši se i privlačenje stranog

kapitala kroz ulaganja.

2.3 Klasifikacija Tehnopola

Kao što smo istakli tehnopoli su razvojna područja unutar kojih se vrši saradnja

kompanija, univerziteta, kao i vladini organizacija. Samim tim oni mogu da variraju od veoma

velikih postrojenja za razvoj tehnologija i istraživanje, te manjih regionalnih naučnih parkova i

inkubatorskih centara.

Iako postoje neke manje razlike u terminima tehnopark, industrijski kompleksi, biznis

parkovi, naučni parkovi, tehnološki parkovi, i tehnopolisi, svi se oni koriste manje viši jednako i

sa sličnom osnovom. Neki od njih imaju veće ciljeve, neki su skromniji ali u principu svi čine

sinergiju nauke i ekonomske produktivnosi. Pa prema tome na osnovu neke Castells i Hall4-ove

definicije možemo ih podjeliti u četiri osnovne kategorije :

Industrijski kompleksi su uglavnom popunjeni kompanijama koje rade na razvoju visoke

tehnologije, i oni uglavnom predstavljaju istinske komandne centre razvoja novog doba.

2 Castells, M. i Hall, P. : Ibidem, strana 24.3 Napomena: Više “Silikonskoj dolini” u nastavku teksta4 Castells, M. i Hall, P., Technopolose of the World: the making of 21st Century Industrial Complexes (1994), strana 26.

6


Vrše povezivanje istraživačkog i razvojnog rada i upravljaju njihovom formom. Neki od

njih su industrijski centri koji su nastali i prije početka globalne industrijalizacije,dok je

velika veličina kompleksa prošla kroz proces transformacije i reindustrijalizacije. Jedan

od glavnih faktora ovog tipa je njegova spontanost, iako institucije i univerziteti igraju

važnu ulogu u njegovom razvoju on se odvija bez svjesnog planiranja, što je bitna

razlika u odnosu na druge tipove tehnopola. Svi ostali tipovi tehnopola predstavljaju

rezultat namjernog institucionalnog razvoja koji pokušavaju da postignu uspjeh ovih

spontanih industrijskih kompleksa.

Naučni park ima više naziva i varijacija, od naučnog, tehničkog parka, inovacionog

centra i slično. Neka uopštena definicija za naučni park bi bila „Naučki park je namjeski

osnovan kompleks od strane univerziteta ili druge visoko školske institucije sa kojim je

u stalnoj vezi. Formira se da podstakne rast i razvoj na znanju utemeljenih poslova, i

drugih organizacija nastanjeni u okviru parka, posjeduje menadžerske funkcije koje se

najviše ogledaju kroz transfer tehnologija i poslovnih vještina ka organizacijama u

parku“.5 Na osnovu ovoga zaključujemo da naučni parkovi mogu da pruže: intelektualnu

i fizičku infrastrukturu, koja podrazumjeva več izgradjeno područje u neposrednoj

blizini instituta, uz saobraćajne, telekomunikacijske veze, IT, kao i poslovne usluge i

aktivnu podršku prilikom poslovanja. Naučni parkovi su uglavnom istraživački centri i

nemaju direktnu vezu sa proizvodnim djelatnostima.

Tehnološki parkovi ( tehnoparkovi) , iako postoji više definicija tehnoloških parkova oni

uglavnom predstavljaju aglomeraciju malih i srednjih preduzeća, a osnovne osobine su

im da su povezane sa obrazovnim i naučnim institucijama, da im je obezbjedjenja

infrastruktura za okupljanje uglavnom kroz nekretnine i poslovne prostore, olakšan im je

proces transfera tehnologija, a prvenstvena namjena im je da podstiču privredni razvoj

regiona u kojem se nalaze. O tehnološkim parkovima ćemo razgovarati opširnije u

sledećem poglavlju.

Tehnopolisi u principu predstavljaju industrijske gradove, „regionalne centre vrhunskog

tehnološkog nivoa“6. Kao što smo predhodno rekli, riječ tehnopolis se sastoji od dve

riječi tehno i polis, što na grčkom jeziku znači grad. Japanci su medju prvima i

najabicioznije pristupili razvoju tehnopolisa u svojim glavnim projektima u Tsukubi

5 Definicija naučnog parka od strane United Kingdom Science Park Association (UKSPA), http://www.ukspa.org.uk/6 Stojanović, V.: “Tehnološki menadžment”, Banja Luka, 2008., str 252.

7


(1960) i Kansai (1980). Neki od osnovnih preduslova za osnivanje tehnopolisa prema

japanskom modelu su bili:

Područje od 1300 kvadratnih kilometara

Več razvijena poslovna mreža sa potencijalom visokog tehnološkog razvoja

Postojanje matičnog grada sa minimumo od 150,000 ljudi.

Postojanje high-tech univerziteta i istraživačkih centara

Te izgradjene brze komunikacijske veze sa centrima u okruženju.

3 Tehnološki parkovi

Kao što smo predhodno istakli, tehnološki parkovi su po definiciji, organizaciono

poslovne jedinice koje stimulišu i upravljaju protok znanja i tehnologija, izmedju malih i

srednjih preduzeća, univerziteta, institucija koje se bave istraživanjem i razvojem, i tržišta.

Tehnološki parkovi omogućavaju da se sva zaniteresovana preduzeća smjeste na jednom mjestu

i da su u stalnoj vezi sa naučnoistraživačkim centrima u cilju povećanja njihove inovatinovsti i

adaptivnosti utemeljene na razvoju tehnologije. Osnovni materijali i tehnički uslovi za otvaranje

jednog tehnološkog parka su postojanje odgovarajuće infrastrukture, koja će moći zadovoljiti

zahtjeve preduzeća,korisnika usluga tehnoloških parkova, kao i blizina univerziteta i

istraživačkih institucija.

Tehnološki park u pravilu je planski organizovan, infrastrukturalno opremljen te u

ekološkom uredjenom prostoru nudi različite pogodnosti i usluge. Nasuprot poslovnim

parkovima, koju su okrenuti biznisu i proizvodnji, tehnološki parkovi daju naglasak na razvoju i

naučnoistraživačkom radu. Samim tim što se osnivaju u blizini visokoobrazovni institucija vrše

privlačenje vrhunskih stručnjaka, ali daju priliku i mladim talentima da se u njima obrazuju i

usavršavaju. Tehnološki parkovi su svojevrsni inkubatori u kojima se osigurava koncetracija

znanja, visoke tehnologije, obrazovanja i povezanosti s nacionalnom i svijetskim obrazovnim

institucijama.Tehnološki park je specifičan centar, samostalno organizovan da razvija inovacije

do nivoa preduzetničke primjene, da prima i vrši transfer tehnologije iz inostranstava, te razvija

visoku tehnologiju primjene u privredi. Tehnološki park je i mjesto da kojem se povezuju

stručnjaci i poduzetnici koji žele ostvariti svoje privredno djelovanje, temeljeno na novim

tehnologijama, u cilju komercijalizacije tehnološkog znanja i stvaranja privrednih subjekata koji

ostvaruju visoku dobit, zahvaljujući primjeni novih tehnologija.

8


3.1 Istorijski nastanak parkova

Ideja naučno tehnoloških istraživačkih parkova koji se ogleda kroz proces kreiranja

dinamičkih klastera, koji vrše ubrzan ekonomski razvoj regije i pružaju konkurentnost na

inostranom tržištu, predstavlja upravo koncept koji je sada već star preko 60 godina. Danas se

taj koncep primjenjuje sa uspjehom u nekoliko stotina hiljada parkova u svijetu. Medju prvih

osnovanim naučnim parkovima bio je Menlo park u Kaliforniji osnovan 1948, nakon njega

tokom 1950-tim i početkom 1960-tih godina 20 vjeka nastali su i Stenford industrijski park

(1953) takodje u Kaliforniji, Istraživački triangle park (1958) u sjeverno Karolini i dr. Upravo iz

Stenford industrijskog parka, kasnije če se razviti Silikonska dolika, koja predstavlja osnovni

model uspešnog tehnopola, tj. Tehnološkog parka. Silikonska dolina predstavlja dom hiljadama

firmi iz sfere visoke tehnologije, kao i desetinama hiljada visiko kvalifikovanih inžinjera i

naučnika. Stacionirana je u sjeverozapadnom dijelu Santa Klare u Kalironiji.

3.2 Osnove i ciljevi razvoja tehnološkog parka (TP)

Termin tehnološki park ( TP ) kao što smo istakli koristi se da se opiše raznovrsni pokušaji da

se podstakne razvoj preduzetništva putem osnivanja na znanju zasnovanih malih I srednjih

preduzeća. Tehnološki park je “najbolji alat” i “najkraći put” za ubrzani regionalni razvoj. Do

danas je razvijeno više organizacionih oblika tehnoloških parkova. Svima njima temeljni je

zadatak podupirati inovativne aktivnosti i komercijalizaciju rezultata naučnih istraživanja.

Međutim svaki organizacioni model razvio je odredjene specifičnosti u zavisnosti od toga koja

mu je primarna funkcija, kao naprimer: Verzije tehnološkog parka su:

Naučnotehnički park – razvoj novih proizvoda i tehnika

Inkubatorski park - razvoj malih i srednjih preduzeća utemeljenih na visokom

tehnologijama

Tehnološki park koji vrši realizaciju istraživačkih i razvojnih projekata.

Inovacioni park

Istraživački park i sl.

Tehnološki parkovi su važni za opstanak i razvoj savremenih industrija, a za naše

područje su od neprocjenivog značaja jer podstiču razvoj malih i srednjih preduzeća orjetisanih

ka viskim tehnologijama, što multiplikativno djeluje na ubrzavanje procesa savremenog

preduzetničkog razvoja utemeljenog na znanju.

9


U savremenim uslovima razvoja, nauka postaje glavnom proizvodnom snagom i

predstavlja pokretač cjelokupnog društvenog razvoja. Pod uticajem naučnih dostignuća ubrzano

se i radikalno mijenjaju tehnološke osnove i tehnologije proizvodnje, dominira znanje i

inovacije u odnosu na sirovine, energiju i fizički rad. Primjenom ovakvih tehnologija mijenja se

i način proizvodnje, kvalitet proizvoda,produktivnost rada, kao i smanjenje troškova. Znanje i

tehnologija prodiru ne samo u proizvodnju nego i u svako drugo društveno dijelovanje –

upravljanje, usluživanje, finansiranje, obrazovanje, zdravstvo i drugo. Ukratko rečeno

tehnološko znanje mijenja sredstava za rad, razvija proizvodne snage i otvara nove mogućnosti

za rješavanje društvenih razvojnih problema.

Cilj formiranja tehnološkog parka je okupljanje učesnika u inovacionom procesu i

omogućavanje najednostavnijeg transfera znanja i tehnologije iz istraživačkih ustanova u

proizvodni process malih i srednjih preduzeća. TP je mjesto gdje mala i srednja preduzeća

rješavaju svoje proizvodne, dizajnerske, pravne, finanskijske, menadžerske i druge problem i

nedoumice, i gdje naučnoistraživačka misao biva praktično promovisana, primjenjiva i

implementirana. TP nije mjesto trgovine, nego razvoja, transfera znanja i tehnologije, te servis

usluga.

Svjetska asocijacija naučno/tehnoloških parkova IASP7 definiše naučni, odnosno

tehnički park kao organizaciju upravljanu od strane specijalizovanih profesionalaca čije je

osnovni zadatak da povećaju blagostanje zajednice, promovišu kulturu inovativnosti i

konkuretnosti udruženih preduzetnika i istraživačkih institucija. Za postizanje ovih ciljeva,

naučno tehnološki park (NTP) stimuliše i upravlja protokom znanja i tehnologija izmedju

univerziteta, inovaciono-istraživačkih institucija, malih i srednjih preduzeća i tržišta. On

olakšava kreiranje i rast na inovacijama zasnovanih kompanija kroz inkubacione i spin-off

procese i osigurava uslužne servisne usluge u cilju povećanja dodatne vrednosti zajedno sa

uslugama visoko-kvalitetnog ambijenda i u opreme u tehnološkom parku (TP).

3.3 Tehnološki parkovi danas

Gotovo je nemoguće sa sigurnošću reći koliko postoji naučno-tehnoloških parkova u

svijetu, niti koliko je poslovnih, naučnih, finansijskih državnih i drugih institucija uključeno u

ove parkove. Čak ako bi smo se i potrudili da nađemo odgovor na ovo pitanje, on ne bi dugo bio

7 International Association of Science Parks - http://www.iasp.ws/publico/intro.jsp

10


aktuelan i ažuran, s obzirom na činjenicu da se situacija na polju razvoja postojećih i

ustanovlavanja novih tehnološkoh parkova mijenja iz dana u dan.

Radi ilustracije ove konstatacije pogledajmo Tabelu 1 u kojoj su prikazane razne

asocijacije tehnoloških parkova ili nekih drugih institucija relevantnih za rad i postojanje

tehnoloških parkova. Ovo su samo neke od asocijacija koju su osnovane jer se javila potreba za

globalnom razmjenom informacija i transferom tehnologija, ne samo unutar jednog tehnološkog

parka, nego i među njima to jest globalno.

Tabela 1

AURP - Association of University Research Parks (Asocijacija univerzitetskih istraživačkih

parkova) Reston, Virginia – promoviše i podržava razvoj i djelovanje univerzitetskih

istraživačkih parkova širom svijeta; organizuje godišnju konferenciju (u septembru) i zimsku

konferenciju (u januaru). Također organizuje konferencije bio-parkova tokom koje se održava i

sajam biotehnologije. Također AURP izdaje adresar članova , u koji su uneseni samo naučni

parkovi iz SAD, Kanade i Meksika.

www.aurp.net

IASP - International Association of Science Parks (Međunarodna asocijacija naučnih

parkova), sjedište u Malagi u Španiji, sa kancelarijom u Pekingu, Kina.

www.iasp.ws

AUTM - Association of University Technology Managers (Asocijacija univerzitetskih

tehnoloških menadžet) - Northbrook, Illinois – promoviše i podržava istraživačke i razvojne

aktivnosti univerziteta namijenjenih menadžerima intelektualnih prava i akademskih procesa

transfera tehnologija. Asocijacija ima oko 3000 članova sa više od 300 univerziteta, istraživačkih

institucija, obrazovnih bolnica kao i poslovnin i vladinih institucija

www.autm.net

ASTP - Association of European Science and Technology Professionals (Asocijacija

evropskih naučnih parkova i profesionalaca u oblasti tehnologije) takođe organizuje godišnju

konferenciju u Amsterdamu u Nizozemskoj

www.astp.net

Council of Biotechnology Centers (Savjet centara biotehnologija) www.bio.org

National Business Incubation Association (Nacionalna asocijacija poslovnih inkubatora),

Atena, Ohio, SAD

www.nbia.org

Association of American Universities (Asocijacija američkih univerziteta) www.aau.edu

Chinese Business Incubation Association (Kineska asocijacija poslovnih inkubatora) Taiwan

Izvor: “Global Direct Investment Solutions” - Corporate Development for a Networked World

http://www.gdi-solutions.com/directory/tech_parks.htm

Uzmemo li kao primjer Međunarodnu asocijaciju tehnoloških parkova (IASP), možemo

vidjeti da ona ima 375 članica, sa oko 200.000 kompanija8 koje rade u ovim tehnološkim

parkovima. A ovaj broj se odnosi samo na članice ove asocijacije iz 70 zemalja širom svijeta.

8 Informacija preuzeta sa web stranice : http://www.iasp.ws/publico/index.jsp?enl=1

11


Što znači da možemo pretpostaviti da je ovaj broj mnogo veći, s obzirom da vjerovatno ima u

svijetu veliki broj tehnoloških parkova koji nisu imali interesa da budu članovi ove asocijacije.

Prema nekim izvorima, u 2005. u svijetu je bilo 600 osnovanih tehnoloških parkova.9

Zbog svega gore navedenog, nećemo se baviti brojem tehnoloških parkova u svijetu kao

pokazateljem razvoja ovog načina poslovanja. Kroz primjere iz prakse pokušaćemo da

prikažemo na koji način tehnološki parkovi čine sinergiju nauke, tehnologije, preduzetništva i

društva.

3.3.1 Primjer 1. : Silikonska dolina

Vjerovatno je vrlo mali broj

ljudi koji se nisu bar jednom susreli sa

pojmom “Silikonska dolina”. U uvodu

ovog teksta i mi smo ovaj pojam

pomenuli dva puta. Razlog za to leži u

tome što je nemoguće govoriti o

istorijskom razvoju tehnoloških

parkova10, a ne pomenuti ovo

jedinstveno mjesto na svijetu koje se

smatra kolijevkom istraživanja,

razvoja, inovacija u oblasti

informacionih tehnologija i

komunikacija, te u oblasti visokih

tehnologija uopšte..

Silikonska dolina11 se nalazi u južnom djela zaljeva San Francisko, u Santa Klara dolini,

u Sjevernoj Kaliforniji, SAD. (Slika1.) U ovom regionu su smještene mnoge od najvećih

svjetskih tehnoloških kompanija, uključujući Apple, Google, Facebook, HP, Intel, Cisco, eBay,

Adobe, Agilent, Oracle, Yahoo i tako dalje. Naziv “silikonska” odnosi se na veliki broj

inovacija u oblasti mikročipova, ali je danas postao simbol američkog i svjetskog sektora

9 Stojanović, V.: „Tehnološki menadžment“, Banja Luka 2008. str. 250.10 Napomena: Istorijski posmatrano, za prvi tehnološki park u svijetu se smatra The University City Science Centre (izvor: http://www.sciencecenter.org/about-us) koji je osnovao Univerzitet u Filadelfiji, SAD, 1963 godine, koji se i danas smatra najvećim tehnološkim parkom u svijetu. Autori su se odlučili za primjer Silikonske doline, radi njenog značaja u razvoju visokih tehnologija. 11 Podaci preuzeti sa http://en.wikipedia.org/wiki/Silicon_Valley

12

Slika 1. Mapovni prikaz doline. (Izvor: http://maps.google.com)


visokih tehnologija. Uprkos stvaranju novih centara visokih tehnologija u svijetu, Slikonska

dolina nastavlja da bude vodeći centar za inovacije i razvoj u oblasti visokih tehnologija, centar

koji odnosi 1/3 ukupnih kapitalnih ulaganja u SAD. Iz do sada rečenog jasno se vidi da

Silikonska dolina predstavlja mnogo više nego jedan tehnološki park, u smislu kako smo ga do

sada u tekstu definisali. Ali, ako se osvrnemo na period njenog nastanka, biće nam jasno da je

Silikonska dolina u nastala tokom 40-ih i 50-ih godina prošlog vijeka, kao rezultat nastojanja

Strenford univerziteta da omogući svojim diplomcima da započinju vlastite biznise. Tako su

nastajale kompanije poput Hewlett-Packard, Varian Associate te druge firme koje se bave

visokom tehnologijom dok nešto što će se kasnije zvati Slikonskom dolinom nije počelo da se

razvija na kampusu Stenford Univerziteta. Radi toga se tadašnji rektor, Frederik Terman smatra

“ocem Silikonske doline”

I prije 40ih godina prošlog vijeka, počevši od 1909 veliki broj istaživanja i pronalazaka

iz oblasti tehnologija radio prenosa kao i vojnih istraživanja je isto tako bio situiran u području

Zaljeva San Francisko. Sa početkom II svjetskog rata potreba za ovom vrstom istaživanja i

industrije se povećala, te se sve veći broj firmi počeo otvarati na ovom području.

Nakon II svjetskog rata rektor Terman, kako bi prevazišao finasijske izazove pred

kojima se Stendford našao usljed naglog porasta broja studenata koji su se vraćali sa ratišta, ali i

da bi stvorio nove mogućnosti za zapošljavanje u regionu, počeo je da iznajmljuje zemlju parka

u kampusu kompanijama koje su se bavile visokim tehnologijama. Ovo područje je nazvano

Stendford industrijski park, kasnije preimenovan u Stendford istraživački park, preteča onoga

što danas nazivamo Silikonska dolina, koja je uveliko prevazišla okvire prvobitnog tehnološkog

parka. Tako se na području koje nazivamo Silikonskom dolinom danas nalaze:

Preko 100 najpoznatijih kompanija u svijetu koje se bave visokim tehnologijama

3 institucije vlade SADa, među kojima i javnosti vrlo poznata NASA

pored Stendforda, tu je i San Hose državni univerzitet, koji je u međuvremenu

preuzeo primat nad Stendford univezitetom kada govorimo o osposobljavanju

visokoobrazovanih stručnjaka iz oblasti visokih tehnologija. Pored ova dva u

Silikonskoj dolini postoji još 13 univerziteta, dakle ukupno 15.

Silikonska dolina obuhvata 14 gradova, od kojih se San Hose izdvaja kao

“samodeklarisani glavnio grad” ovog područja

13


Većina ključnih pronalazaka iz mikroelektronike i informatike su nastale u Silikonskoj

dolini, kao što su integrisana kola, mikroprocesori pa sve do današnjih personalnih računara.

Bitno je naglasiti da je 1969 Institut za istraživanje univerziteta Stendford uspijo da razvije

tehnologiju ARPANET, koja je predhodila razvoju Interneta kakvog ga danas poznajemo. Prva

elektronska pošta je poslana iste te godine između Stendford i UCLA Univerziteta. Danas

Silikonska dolina predstavlja legendarini i najuspješniji klaster visoke tehnologije u svijetu i u

njoj radi više stotina hiljada radnika, kao i nekoliko hiljada doktora nauka.

3.3.2 Primjer 2. Tehnološki parkovi u Ujedinjenom Kraljevstvu (UK)

Ranije u tekstu smo pokazali da se začetak pojma tehnološkog parka veže za SAD i

početak 60-ih godina 20. vijeka. Međutim, već 1969. dolazi do osnivanja prvog tehnološkog

parka u Evropi. To je Tehnološki park Sophia Antipolis u Francuskoj. Ali ni ostale

Zapadnoevropske zemlje nisu mnogo zaostajale. Kako je za drugu polovinu 20 vijeka svakako

karakterističan nagli rast nauke i tehnologije, tako je i osnivanje tehnoloških parkova u Evropi

pratilo ovaj trend. Tokom 70-ih godina osnovali su se prvi tehnološki parkovi u većini zemalja

Zapadne Evrope, da bi se tokom 80-ih pa do danas njihov broj povećavao iz dana u dan.

Na primjeru Ujedinjenog Kraljevsta ćemu ilustrovati porast broja tehnoloških parkova u

Evropi. Tokom istraživanja za ovaj rad, uočili smo da sličan trend rasta postoji u svim zemljama

Evropske Unije, gdje se možda kao najprogresivnije zemlje u ovoj oblasti ističu Njemačka,

Španija, Italija, Francuska i Ujedinjeno Kraljevstvo. Ipak, ova konstatacija nije zasnovana na

egzaktnim pokazateljima. Za primjer Ujedinjenog Kraljevstva smo se odlučili jer se usljed

pravca razvoja koncepta tehnološkog parka u toj zemlji, prvi put javlja pojam naučni park.

U Ujedinjenom Kraljevstvu od od početka 80-ih godina djeluje Asocijacija naučnih

parkova Ujedinjenog Kraljevstva - UKSPA12. Ova asocijacija danas ima 64 člana i 10

pridruženih članova. Prema podacima asocijacije broj naučno-tehnoloških parkova je rastao sa 2

u 1982 do preko 100 u 2003. Što se članica UKSPA tiče, statistika porasta njihovog broja je

prikazana na grafikonu koji slijedi13 (Slika 2):

12 The United Kingdom Science Park Association, http://www.ukspa.org.uk/13 UKSPA “Annual Statistics 2009-10”

14


Slika 2. Porast broja TP.(Izvor: UKSPA “Annual Statistics 2009-10”)

Na osnovu podataka iz navedenog izvještaja formirali smo sljedeću tabelu (Tabela 2) koja

oslikava i neke druge podatke vezane za naučne parkove u Ujedinjenom Kraljevstvu.

Tabela 2. Statistički prikaz odnosa.

1985 2006 2009

Ukupna površina poslovnih prostora u m2 250.000 1.800.000 2.000.000

Broj kompanija stanara 500 3.400 3.100

Broj zaposlenih 3.317 74.782 70.133

Na sljedem grafikonu (Slika 3) je prikazana procentualna raspodjela kapaciteta naučnih parkova

u Ujedinjenom Kraljevstvu prema vrstama proizvoda koji se razvijaju ili proizvode. Crvena

boja predstavlja raspodjelu prema broju stanara, dok plava boja predstavlja raspodjelu prema

površini poslovnog prostora koja služi

u navedene svrhe. Interesantno je

primjetiti da su dvije najzastupljenije

kategorije proizvodi iz oblasti bio-

materijala, te računara i komunikacija.

15


Slika 3.Procentualna raspodjela kapaciteta TP (Izvor: UKSPA “Annual Statistics 2009-10”)

Iz narednog grafikona (Slika 4.) možemo uočiti kakva je situacija u porastu poslovanja

kompanija-stanara naučnih parkova u

Ujedinjenom Kraljevstvu tokom 2009.

Možemo uočiti da je 60% kompanija

poslovalo sa istim obimom, 30%

kompanija je ostvarilo pozitivan rast

poslovanja, dok je samo 10% kompanija

smanjilo obim poslovanja. Da li su ovako

dobri rezultati poslovanja, u situaciji

opšte ekonomske krize, rezultat činjenice

da ove kompanije posluju unutar naučnih

parkova koji im pružaju kapacitete koje

same ne bi mogle da si priušte, ili

odgovor treba tražiti u činjenici da se sve

ove kompanije bave visokim-tehnologijama? Odgovor na ovo pitanje bi zahtjevao puno

ozbiljniji rad i istraživanja.

U svakom slučaju navedeni statistički podaci govore se da u ovoj oblasti poslovanja, te

sa sinergijom nauke, preduzetništva i zakonodavstva ostvaruju progresivni i pozitivni rezultati.

3.4 Primjena koncepta TP na području BiH i regiona.

Precizno definisanje strateških ciljeva i politike naučnotehničkog razvoja BiH, kao i

instrumenata za njihovu implementaciju, predstavljaju ključni preduslov za reintegraciju

bosanskohercegovačkog istraživačkog prostora i upravljanje naukom u funkciji ukupnog

ekonomskog i društvenog napredka zemlje. Aktivna uloga države u stvaranju povoljnog

poslovnog okruženja i poticanja transfera znanja i tehnologija, svoje puno opravdanje nalazi u

činjenici da primjena inovacija, odnosno produbljivanje postojećih i širenje novih znanja i

tehnologija,stvara pozitivne efekte u svim segmentima društveno ekonomskog života.

I pored nepostojanja strateških mjera i političkih ciljanih ulaganja u razvoj inovacijskog

i tehnološkog sektora, čine se odredjeni napori koji trebaju relutirati pozitivnom promjenom na

16

Slika 4.Porast poslovanja u 12 mjeseci. (Izvor: UKSPA “Annual Statistics 2009-10”)


tom planu. Vlada Federacije BiH14, je krajem 2008 godine prihvatila Informaciju o stanju

razvijenosti i ograničenjima u osnivanju i radu tehnoloških parkova u Federaciji BiH.

Konstatovano je da na području Federacije BiH, u formi društva sa ograničenom odgovornošču

trenutno djeluju, Tehnološki park Mostar, Tehnološki park Tuzla i tehnološki park Zenica.

Vlada je ističući značaj tehnoloških parkova kao instrumenata za integraciju različitih

socioekonmskih i političkih faktora, te podršku rekonstrukciji i razvoju privrede BiH, svojim

zaključkom obavezala Federalno ministarstvo razvoja, preduzetništva i obrta, kao i federalno

ministarstvo obrazovanja i nauke, da u okviru svojih nadležnosti nastave sa aktivnostima na

potpori uspostavljanja i jačanja tehnoloških parkova.

Republika Srpska je u okviru Zakona o naučnoistraživačkoj djelatnosti predvidjela

mogućnosti i proceduru osnivanja naučnotehniloških parkova, te definisala ciljeve njihovog

rada. U Republici Srpskoj se aktivno radi na osnovanju ICBL-a, Inovacijskog centra,

Univerzitetskog poduzetničkog centra, te Tehnološkog parka, koji će biti utemeljeni na

pozitivnim evropskim i svjetskim iskustvima iz ove oblasti.

Situacija u pogledu razvoja TP ili NTP u BiH, zahtjeva strateško definisanje mjesta

njihovog razvoja, pomoć države u uspostavljanju i profiliranju, opremanju, registraciji i drugim

aktivnostima, a po ugledu na tehnološkre parkove u svijetu. Ono što svakako treba izbjeći je

prekomjeran broj TP odnosno NTP, kao i poslovnih zona, jer sadašnji trendovi ukazuju na

stotine potencijalnih poslovnih zona u BiH i desetine TP, ili NTP-a, za što objektivno niti ima

potrebe, niti ima dovoljno ljudski resursa, kapitala i drugih bitnih elemenata. Da bi se postigao

znažniji sinergetski efekat, u strategiji razvoja BiH za period od 2010-2015, predloženo je

osnivanje TP-a Sarajevo ( sa preferiranjem informacionih tehnologija, elektronike, mehatronike,

biomedicine i dr. ), TP Tuzla ( hemijska tehnologija, IT, energetika i dr.), Mostar (tehnologija

prerade obojenih metala, agroindustrija, energetska efikasnost/obnovljiva energija i dr.), Banja

Luka ( elektronske tehnologije, agroindustrija i dr.). Sve ostale forme u BiH trebale bi težiti

dostizanju regionalnih centara izvrsnosti, npr. U sferi poljoprivredno-prehambrenih tehnologija

( potencijalni centri Bihać, Prijedor,Čapljina, Bijeljina, Trebinje i dr.). I drugi centri se mogu

profilirati kao centri izvrsnosti u odredjenim industrijskim granama ( npr. centar za alatere u

Gračanici kao dio TP Tuzla.)

14 Federalno Ministarstvo obrazovanja i nauke, Informacija o stanju nauke u Federaciji Bosne i Hercegovine,2009, strana 24

17


Podršku razvoja TP-a moguće je osigurati kroz institucije regionalnog i nacionalnog

razboja te medjunarodne programe FP715, IPA16 i sl. Treba vrlo jasno definisati potencijalne

lokacije TP i drugih razvojnih formi, vodeći računa, prije svega, o ljudskim resursima,

postojećoj infrastrukturi oblasti, inovaciono-razvojnim, naučnim referencama i

kompetencijama, prirodnoj opredijeljenosti regije za odredjen razvoj i dr. Međunarodna

iskustva definišu tehnološki park kao instrument za integraciju nekoliko različitih socio-

ekonomski i političkih faktora kao malih i srednjih preduzeća, univerziteta, istraživačkih

institucija, industirje i vladinih institucija. Pored toga, TP se takodje posmatra i kao

privelegovani i važan faktor za promociju urbane revitalizacije i lokalnog odnosno regionalnog

razvoja, koji stimuliše konkurentnost i bolje preduzetničke performanse i samim time generiše

ekonomski rast i razvoj.

Iako ima više definicija, činjenica je da tehnološki park predstavlja aglomeraciju malih i

srednjih preduzeća i treba biti poticaj preduzetništvu kako bi ono bilo kompetitivno u vremenu

procesa globalizacije i mjesto gdje će se kreirati motivacija i klima za razvoj preduzeća

zasnovanim na znanju i vještinama. Osnovni materijalni i tehnički uslovi za otvaranje jednog

tehnološkog parka su postojanje odgovarajuće infrastrukture koja će moći zadovoljiti zahtjeve

preduzeća, korisnika usluga tehnološkog parka, kao i blizina univerziteta i istraživačkih centara.

U toku poslednjih decenija, u najrazvijenijim zemljama u svijetu poput SAD, Japana, i

zemalja Evropske unije formirana je i uspješno djeluje mrežaa tehnoloških parkova, kojim se

optimaalno i brzo i organizacijskih efikasno ostvaruje razvoj, prijenos i ovladavanje

savremenim tehnologijama, prikladnim za razvojne potrebe i mogućnosti područja kojim

gravitiraju. Kada su u pitanju naučnotehnički parkovi u Bosni i Hercegovini, može se

konstatovati da se odredjene konkretne aktivnosti na uspostavljanju TP-a odvijaju u Zenici i

Mostaru i Banja Luci.

15 FP7 je skraćenica za Seventh Framework Programme for Research and Technological Development (Sedmi okvir za programe istraživanja i tehnološkog razvoja). Ovo je glavni instrument Evropske Unije za finansiranje razvoja u Evropi i implementira se od 2007-2013. FP7 je također osmišljen da bi odgovorio na evropske potrebe zapošljavanja, konkurentnosti i kvaliteta života. (http://ec.europa.eu/research/fp7/index_en.cfm?pg=understanding)16 EU Instruments for pre-accession assistance (IPA)-Predpristupni fondovi/instrumenti Evropske Unije

18


3.4.1 TP Mostar

TP d.o.o. Mostar17 registrovan je 2.6.2008 godine kao društvo s ograničenom

odgovornošću, čiju su osnivači, Alfa Therm d.o.o., HRID18, Hercegovački patent, i čiji je

registrovani kapital iznosio 200.000,00 KM. Ovaj projekat je prepoznat kao pokretač pozitivnog

atmosfere u društvu za razvoj poduzetništva i proizvodnje od regionalnog interesa, tako da je

dobio značajnu podršku kompetentnih akademskih pojedinaca i velikog broja respektabilnih

institucija medju kojima su i grad Mostar, Vlada HN kantona, nekoliko univerziteta u Mostaru,

NT park Univerziteta u Gironi, Štajerski tehnoloski park, TP Zagreb, TP Varaždin i dr. Za

tehničkog kolsuntanta TP Mostara izabrana je Agencija Hessen Agentur i TP Varaždin.

Tehnološki park Mostar je pokrenuo projekt Centar za tehničku kulturu (CTK), koji će direktno

poticati mlade na nove tehnološke iskorake kroz praktično tehničko i tehnološko obrazovanje.

Za podršku ovog projekta i vlada Republike Hrvatske je iz budzeta izdvojila oko 80.000,00

kuna. Takodje je bitno napomeniti da se po prvi put u BiH razvoj naučnotehnoloških parkova

spominje i u programima razvoja regija u BiH, kroz projekat EURED-a.

3.4.2 TP Zenica

Projektna ideja za uspostavljanje TP-a Zenica započeta je na regionalnom nivou u

okviru ZD kantona 2000 godine, kroz saradnju sa regijom Piemont (Torino-Italija), prilikom

koje je definisana gradnja ovog TP-a. Sa obzirom na postojanje dobre infrastrukture, velikog

broja neiskorištenih kompleksa, proizvodnih hala i blizine Univerziteta, ostvareni su svi

preduslovi za kreiranje jedne takve institucije u Zenici. Vlada ZD kantona prepoznala je

mogućnost da program podstakne eknomski razvoj regiona i samim tim je izradila Studiju

izvodljivosti osnivanja tehnološkog parka i uložila 1 milion KM u adaptaciju zgrade (stara

zgrada Željezare Zenica), povržine 5000 m2. Autorska prava za raspolaganje studijom su posle

prenesena na Regionalu razvojnu agenciju Zenica (REZ). Partnerski ugovor o osnivanju TP

Zenica, izmedju REZ agencije, ZD Kantona, Univerziteta u Zenici, Opštine Zenica i agencije

ZEDA potpisan je 28.maja 2008. godine.

U cilju što brže realizacije projekta osnivanja tehnološkog parka, REZ agencija je već

poduzela konkretne aktivnosti, te je formiran Centar za izvrsnost u drvopredari Drvokvalitet

BiH, koji je smješten na Mašinskom fakultetu u Zenici. Osim toga, na Univezitetu u Zenici, je

17 http://www.ibc.ba/18 HRID – Hercegovačko razvojno informatičko društvo

19


pokrenut studijski osjek za proizvodni biznis sa usmjerenjem Dizajn i Proizvodnje tehnologija u

drvopreradi. Od akademske 2009/2010 godine, ovaj studijski odsjek je sastavni dio

Politehničkog fakulteta Zenica. Takodje nabavljen je i CNC obradni centar, čime je učinjen prvi

korak ka uspostavljanju labaratorije za tehnologiju mašinske obrade drveta, koja će imati

edukativnu, razvojnu, istraživačku i ispitnu funkciju.

3.4.3 Inovacioni centar Banja Luka - ICBL

Inovacioni centar Banja Luka19, odnosno naučno tehnološki kompleks, u kojom se pruža

sva moguća edukativna i informativna pomoć za otvaranje i razvoj malih i srednjih preduzeća,

te njihovo osposabljavanje za izlazak na tržište Evropske unije, osnovan je juna 2010 godine.

Kao glavni inicijatori i pokretači ovog višegodišnjeg projekta su:

Vlada Republike Srpske odnosno Ministarstvo nauke i tehnologije RS koja

predstavlja glavni resurs Fondacije, tj. sudjeluje u finansiranju operativnih

troškova i kontinuirano radi na indentifiakciju i pružanju ključnih resursa i

podrške centru.

Athene Projektledelse AS predstavlja suosnivača kofinansijera. Učestvovanje

Norveške vlade je uglavnom vezano za prenos vještine koje se ogleda kroz

učešće Norvežana u upravljanju Centrom, koji ujedno i predstavljaju članove

odbora. Od norveške vlade se očekuje da osigura sredstva za opremanje ICBL-a,

kao i osiguravanje sredstva za tekuće troškove Centra u periodu od 4 godine.

Univerziteti u Banja Luci i Istočnom Sarajevu, imaju vitalnu ulogu u stvaranju

znanja kroz razvoj vještina i ljudski resursa, što pruža stimulativnu okolinu za

prenos inovacija. Intenzivna saradnja očekuje se u primjeni vještina, znanja i

poslovnim mogućnostima budući da takve aktivnosti imaju višestruke koristi za

univerzitet i za centar čiji korijen leži u zajedničkim interesima u inkubatoru, ali

takođe i u konsaltingu i edukaciji. Od posebnog je interesa učestvovanje u

lokalnim i međunarodnim naučnim istraživačkim programima i projektima.

Grad Banja Luka obezbjeđuje podršku kroz obezbjeđenje infrastrukture za

implementaciju projekta , te takođe učestvuje u finansiranju operativnih troškova

Centra, uzimajući u obzir da centar pruža dodatnu vrijednost ekonomskog

potencijala grada i regije.

19 Preuzeto sa http://www.icbl.ba/

20


Republička agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća (RARS) ima ključnu

ulogu u osiguravanju prostora za Centar kao i pružanju podrške Inkubator

odjeljenju. RARS takođe ima i prateću ulogu u potencijalnim projektima

„poslovnih vrtova“ koje će centar voditi.

Misija centra je stvaranje poslova orjentisanih prema budućnosti, zasnovanih na znanju i

tehnologiji, te pružanje pomoći preduzetnicima u stvaranju uspješne kompanije. S ciljem da

postane glavni pokretač inovativnog društva u Republici Srpskoj i povezivanja nauke i

istraživanja sa poslovnim sektorom, ICBL predstavlja temelj inovacija, pružajući relevantne

usluge inkubacije i poslovnog razvoja, kao i tržišno orjentisanog stručnog savjetovanja,

treninga i konferencijskih prostorija. Prostorije ICBL se prostiru na 1000 m2 na renoviranom

drugom spratu zgrade nekadašnjeg "Rudi Čajavca" na atraktivnoj gradskoj lokaciji u centru u

Ulici Jovana Dučića. Trenutno posjeduje sedam inkubacionih jedinica, a plan je da se Centar

proširi na 30 inkubacionih jedinica. ICBL pored poslovnog inkubatora koji obuhvata polovinu

prostora posjeduje i trening-centar, konferencijski centar i Odjeljenje za pružanje konsultantskih

usluga. Za sada u okviru inkubatorskog odjeljenja ICBL djeluju dva preduzeća i to:

Turbina IPD d.o.o. razvija i proizvodi rješenja iz oblasti obnovljivih izvora

energije, baziranih na zaštićenoj i samostalno razvijenoj tehnologiji vjetro

turbina sa vertikalnom osovinom (VAWT), te istraživanje i eksperimentalni

razvoj u tehničkim i tehnološkim naukama. Turbina VAWT je multifunkcionalan

proizvod sa globalnom namjenom za različite svrhe: punjenje baterija, mrežne

sisteme, grijanje, snabdjevanje energijom vodenih pumpi i telekomunikacionih

uređaja.

NewMedia je specijalizovana agencija za produkciju multimedijalnih

interaktivnih sadržaja, prevenstveno namjenjenih distrubuciji putem

širokopojasnog interneta.

Prateći globalne i evropske trendove Inovacioni Centar Banja Luka, zajedno s vladinim

političkim okvirom predstavlja srž inovacionog sistema za područje Republike Srpske i središte

za razvoj drugih inovacionih ustanova i inkubatora spajajući znanje stečeno na univerzitetu,

individualne preduzetničke inicijative, stručnost poslovanja i orjentisanost ka tržištu.U skladu s

tim Inovacioni Centar Banja Luka prati principe ekonomskog razvoja i stvaranja novih radnih

mjesta zasnovanih na inovacijama podržanih od strane različitih grana industrije kao i duštva,

obezbjeđujući aktivan doprinos Republike Srpske ekonomskom razvoju Bosne i Hercegovine.

21


4 Zaključak

Naučno tehnološka revolucija dovela je do širenja područja primjene visokih

tehnologija. Pod njenim uticajem mijenja se i ekonomska i socijalna struktura savremenih

država. Raspolaganje savremenim tehnologijama temeljna je predpostavka za opšti privredni

razvoj, pa tako vlada većina današnjih država kao i našeg regiona, svojom ekonomskom

politikom, i specijalnim instrumentima svoje privredne i razvojne politike nastoje stvoriti

povoljne uslove za prihvaćanje i razvoj novih tehnologija. Međutim, konkretan razvoj novih

tehnologija i njihova djelotvorna primjena zavise od društvene, kulturne i privredne strukture i

vrijednosti društva.

Naučnoistraživačke institucije potrebno je organizovati tako da se što je moguće

snažnije i direktniej uključe u tehnološki i privredni razvoj regija i države. To je moguće

prioritetno postići osnivanjem tehnoloških parkova i drugih inovativnih struktura, jer oni djeluju

kao razvojna žarišta i kao razvojni centri i posrednici izmedju visokoobrazovnih ustanova i

preduzeća, te preduzetnika. Oni predstavljaju direktnu vezu transfera naučnih istraživanja u

privredi.

Istraživanja potvrdjuju opšteprihvaćeno saznanje i stavove da će nove tehnologije biti na

vrhu ljestvice prioriteta svih ekonomskih zbivanja u dvadeset i prvom vijeku. Razvijeni

društveni naučnotehnološki sistem kojem je osnovno težište na istraživanju i razvoju novih

tehnologija, te na osnivanju na znanju utemeljenih malih i srednjih preduzeća, predstavlja

pokretač preduzetničkog privrednog razvoja savremenih država. On treba biti neposredno i

posredno tržišno usmjeren i verifikovan.

Državna uprava zadržava samo ulogu kreatora potrebnih zakonskih propisa, kontrolu

ulaganja, trošenja i raspodjele novčanih sredstava, te nadgledanje rada infrastrukturalnih

tehnoloških institucija. Na taj način postiže se puna sloboda i efikasnost stvaralaštva naučnika,

istraživača i poslovanja privrednih subjekata, koji kroz institucije tehnoloških parkova razvijaju

sinergijski privrednih razvoj društva.

Značajna uloga šire društvene zajednice u zemljama u tranziciji, kao što je i naša, je i u

promovisanju preduzetničkog duha i preduzetničke kulture, koja pojedince usmjerava na

prihvatanje odgovornosti za sopstveni materijalni status. Time ga motiviše i na prihvatanje

novih formi radnog angažovanja, pa i na „samozapošljavanje“, nasuprot decenijama

22


ukorenjenoj navici da se očekuje kompletna društvena briga i inicjativa za obezbedjivanje

radnih mjesta. Sa sadašnjom visokom stopom nezaposlenosti, otvaranje novih radnih mjesta,

koje podrazumjeva i samo zapošljavanje, predstavlja prioritet društvenih nastojanja, u čemu

značajan doprinos mogu pružiti mala i srednja preduzeća. U zemljama u tranziciji kao što je

BiH, poslovni biznis inkubatori, istraživački i naučno tehnički parkovi mogu da daju snažan

impul stvaranju novih radnih mjesta. To je posebno značajno u uslovima kada privatizacija i

restruktuiranju privrede ostavljaju veliko broj ljudi bez posla.

Uključivanje u savremene, globalne trendove poslovne inkubacije, predstavlja jedan od

načina za otvaranje novih mogućnosti za razvoj, kako pojedinih regiona, tako i cjele nacionalne

ekonomije. Medjutim za osnivanje ovakvih inkubatora malog i srednjeg preduzetništa, i naučno

tehnoloških parkova neophodan je planski i kordiniran pristup pre sve, ali i velika podrška

republičkih i lokalnih vlasti.

4.1 Osnovna problematika primjene koncepta TP-a u BiH, i regionu.

Iako u Republici BiH, kao i u našem regionu (Hrvatska20,Srbija,Crna Gora) tj. području

Jugoistočne Evrope djeluje nekolko naučnotehničkih inovacionih parkova, oni se i dalje nalaze

na početku svog rada i razvoja, u aktuelnim uslovima novog gospodarskog ali i obrazovnog

sistema, samim tim potrebno je obaviti analizu njihovog stanja i rada i pokušati detektovati

aktuelnu problematiku u kojoj se nalaze kako bi se mogli dati prijedlozi za rješavanje utvrdjenih

poteškoća u njihovom funkcionisanju i razvoju.

Nesistematičan pristup razvoju tehnoloških parkova rezultira brojnim nedostacima u

njihovom djelovanju, a ti nedostaci uglavnom uključuju:

Nerazvijena saradnju univerziteta i drugim obrazovnih institucija sa tehnološkim

parkovima,

Ne postojanje odgovarajućeg interesa privrede i većine preduzeća za korištenjem

stručnih i specijalizovanih znanja koje nude tehnološki parkovi

Ne može se detektovati transparentan sistem i aplikativni programi saradnje izmedju

preduzetnika i tehnoloških parkova.

Večina malih i srednjih preduzeća još uvijek nema odgovrajuće povjerenje u stručnost i

pouzdanost korištenja naučnih i stručnih istraživanja koja su dostupna u okviru

tehnoloških parkova

20 U Republici Hrvatskoj postoji nekoliko TP: Tehnološko inovacioni centar Rijeka - http://tcs.hinet.hr/; TP Zagred - http://www.tehnopark.com.hr/; CTR Slavonski broj - http://www.ctr.hr/; TP-Impulsni centar Varaždin.

23


Nema odgovarajuće saradnje izmedju preduzetnika, zavoda za zapošljavanja, privrednih

komora, udruženja preduzetnika i tehnoloških parkova

Nije razrađen i primijenjen zadovoljavajući sistem državnih posticaja za rad i razvoj

saradnje izmedju preduzetnika i tehnoloških parkova

Nepostojanje odgovarajuće privredno upotrebljene tehnike i tehnološke saradnje

izmedju regionalnih tehnoloških parkova sa tehnološkim i inovacionim centiram u

razvijenim dijelovima svijeta.

Zajedno sa ovim navedenim rezultatima analize proizlaze i prijedlozi za razvoj

intenzivne i djelotvorne saradnje naučnih institucija i privrede u cilju osnivanja tehnoloških

parkova :

1. Visokoobrazovne institucije trebalo bi da svoje nastavne programe prilagode stvarnim

potrebama većih preduzetnika iz područja njihovog naučnog i stručnog usmjerenja

2. Preduzeća bi trebala inicirati poslovnu saradnju sa tehnološkim parkovima radi

djelotvornijeg rješavanja svojih tehnoloških i upravljačkih problema.

3. Naučno istraživački timovi formirani u okviru tehnoloških parkova trebali bi obavljati

analize poslovanja preduzeća i na temeljima utvrdjene problematike, predlagati

odgovarajuće rješenje upravnim odborima.

4. Tehnološki bi parkovi trebali izradjivati odgovarajuće programe stručne prakse za

studente pojedinih visokoobrazovnim ustanovama i usaglasiti ih sa preduzećima, gdje će

se ta praksa obavljati.

5. Tehnološki parkovi trebali bi permanetno nuditi većim preduzećima, visokoobrazovnim

institucijama i državnim institucija svoje programe istraživanja i prijedloge za rješavanje

poslovne problematike.

6. Tehnološki parkovi u BiH trebali bi uspostaviti sistemsku poslovnu saradnju sa

tehnološkim parkovima iz regiona i svijeta.

7. Države bi trebale sistemski finansirati i podsticati rad i razvoj tehnološki parkova.

24


Literatura

1. Castell,M. i Hall, P.(1994). Tehnopoles of the World:the making of 21st Century

industrial Complexes,prvo izdanje,Routledge.

2. Nicos Komninos.(2002). Inteligent Cities. prvo izdanje, Spon Press, London.

[online]http://books.google.ba/books?

id=psQq2PJp07gC&printsec=frontcover&hl=en#v=onepage&q&f=false.

[pristupljeno 24.10.2010]

3. Charles W. Wessner,(2009). Understanding Research, Science and Technology

Parks:Global best Practice. Nacional Academy of Sciences.

4. Stojanović, V. (2008), Tehnološki menadžment

5. Zekic,Z. i Bukovac, B. (2008), Tehnološki parkovi – agensi poduzetničkog razvoja

hrvatskog gospodarstva, ekonomski fakultet Rijeka.

6. Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke, Informacije o stanju nauke u Federaciji

Bosne i Hercegovin. Mostar, oktobar 2009.

7. University City Science Center http://www.sciencecenter.org/about-us

8. International Association of Science Parks: http://www.iasp.ws/publico/index.jsp?

enl=1

9. “Global Direct Investment Solutions” - Corporate Development for a Networked

World http://www.gdi-solutions.com/directory/tech_parks.htm

10. http://en.wikipedia.org/wiki/Silicon_Valley

11. http://www.angelfire.com/ar/corei/technopole.htm

12. http://en.wikipedia.org/wiki/Science_park

13. http://www.cidea.org/

14. http://www.tp-vz.hr/

15. http://ibc.ba/

16. http://www.ukspa.org.uk/

17. http://www.iasp.ws/publico/intro.jsp

25

http://www.ukspa.org.uk/


18. http://www.icbl.ba/

26

seminar ski rad 1.0

Documents