seminarski rad fromm

7/24/2019 Seminarski Rad Fromm

http://slidepdf.com/reader/full/seminarski-rad-fromm 1/9

Sveučilište u ZagrebuFilozofski fakultetOdsjek za pedagogijuKolegij: Teorije odgoja i obrazovanjaAkademska godina !"#$%!"&$

Relevantnost Frommova Revolucionarnog karaktera zasuvremeni odgojno-obrazovni sustav

Seminarski rad

'entori(a: dr$s($ )arbara Kuševi* Studenti(e: Tatjana +ani* +etra ,ogi* -osipa .kvor(

Zagreb, 2016.



SADRŽAJ

"$ UVOD............................................................................................................... 3

$ KRITIČKA TEORIJA DRUŠTVA I REVOLUCIONARNI KARAKTER..........................4

/$ IVAN ILLIC I ERIC !RO"".............................................................................6

0$ +AO1O F,23,2 3 2,345 F,O''..........................................................................#

#$ ZAK1-67AK ...................................................................................................... $

&$ LITERATURA......................................................................................................%

2



1.UVOD

Er&'( !r)** r)+e -e 23. 3. 1%00. !ra/r. &ra) -e 5&())g&-,

7)8)7- & 5)'&))g&-, a a/) )ga 5e )/re9e 5&()aa&8&. A/ae*5/))bra8):a-e -e 5e/a) ree;) 5:)*e r))* gra, a 5:e<&&=

!ra/r /)-e 9e &*a& b& )g ra8:)- /r&&</e e)r&-e r=:a /)-a

9e )b(:a&& e/)&/) geera'&-a e)re&<ara er&) ) 30>&( g)&a 20.

5)-e9a aa-e. ?8e*ar)&, 1%$0@

U ):)* 5e*&ar r&-e< -e ) !r)**):)* Revolucionarnom karakteru <&-& -e

/)'e )&&</) 5&())=/& e ) -eg):)* -e'a- a 5:re*e& )g)-)>

)bra8):& 55a:. D&) raa b& 9e )5:e9e re5a:-a- !ra/r5/e=/)e, ))5) /r&&</e e)r&-e 5 )b8&r)* a -e )* &ee/a)* /rg

r&aa) & !r)** e a 5e -eg):a 5a-a&=a & e)r&-e ) r=: & <):-e/

<e5) )/aa- && a)-- 5 )&*a rg&( r&a&/a =/)e. Naga5a/

-e a ):e8a)5& 5 -e&*a Deschooling society & Pedagogy of the

oppresed, <&-& 5 a)r& I:a I&'( & a)) !re&re, /a) & !r)**, r&a&'&

/r&&</e )r&-ea'&-e eag)g&-&.

3



2. KRITIČKA TEORIJA DRUŠTVA I REVOLUCIONARNI

KARAKTER

Kritičku teoriju društva formulirao je krug mislila(a okupljeni8 oko 3nstituta za društvena

istra9ivanja i 7asopisa za društvena istra9ivanja u Frankfurtu$ +redstavni(i kritičke teorije

vide aktualna društva kao limitiraju*i faktor za čovjekov osobni razvoj i zato ona trebaju biti

izlo9ena stalnoj kriti(i i mijenjanju$ Kritička se teorija prvenstveno razvijala kao dijalog sdrugim sustavima i tradi(ijama zadr9avaju*i pritom svoje otvoreno istra9ivačko nesvršeno

svojstvo$ ;S(8midt ,us(oni "<=0>

Fromm je kritički mislila( a njegova misao je u konačni(i misao nade vjere u čovjeka i

njegovu prirodu pa se u svojim djelima orijentirao na teoriju o čovjeku$ On je toj temi prilazio

sa svi8 strana promatraju*i čovjeka kao pojedin(a te čovjeka kao neodvojivi dio društva

čovjeka kao istovremeno ra(ionalno emotivno i afektivno bi*e analiziraju*i njegovu ovisnost

i mogu*nost slobode ono što svakog čovjeka čini zasebnim te ono što povezuje sve ljude kao

nji8ov zajednički temelj$ ;Fromm "<?0> Spe(ifičnost je Frommovog izlaganja u tome da

gotovo svako njegovo djelo sadr9i istu jezgru isto pitanje o čovjeku a razlikuje se samo

pristup ;etički politički psi8oanalitički>$ Te su teme zapravo konstitutivni elementi čovjeka

na način kako ga promatra Fromm@ iščitavaju*i njegova djela stječemo dojam da se nekim

vječnimB temama vezanim uz čovjeka on uvijek iznova vra*a$ Kritička teorija pojam koji se

često koristi u raznim u9im ili širim značenjima temeljno se odnosi na teoriju koja za razliku

od tradi(ionalne ima ne samo eksplika(ijsku ve* i praktičnu normativnu eman(ipa(ijskuulogu u društvu$ ;Fromm "<?0> Ona kao (ilj bira oslobaCanje čovjeka od suvišni8 društveni8

stega$ ;KDnig Zedler !!">

2ri(8 Fromm u svom djelu Autoritet i porodi(aB posve*uje (ijelo poglavlje opisu

revolu(ionarnog karaktera$ Ea bismo mogli s8vatiti što uop*e revolu(ionarni karakter

predstavlja te koje su njegove karakteristike potrebno je prvo pojasniti dijelove od koji8 se on

sastoji$ ,iječ revolu(ionaran u današnje doba opisuje se kao pozitivna značajka mnogi8

politički8 pokreta a revolu(ionarni pokret ima za (ilj borbu za slobodu i neovisnost$ 6

4



marksističkom smislu revolu(ija označava smjenjivanje postoje*eg poretka povijesno

progresivnijim poretkom dok u psi8ološkom smislu revolu(iju opisujemo kao politički

pokret koji vode ljudi s revolu(ionarnim karakterom i koji privlači ljude s revolu(ionarnim

karakterom$ +ojam revolu(ionarnog karaktera je političkopsi8ološki sličan je pojmu

autoritanog karaktera koji je prije tridesetak godina uveden u psi8ologiju$ Autoritarni karakter

političke aspekte u dr9avi i obitelji povezuje s psi8ološkim aspektima$ +ojam autoritarnog

karaktera rodio se iz odreCeni8 politički8 interesa a pretpostavka mu je bila da je jedno imati

mišljenje a drugo imati uvjerenje$ Svatko mo9e ste*i mišljenje ali samo mišljenja koja su

ukorijenjena u strukturi karaktera jedne ličnosti mogu postaju uvjerenja$ .to se tiče pojma

karakter on označava sudbinu čovjeka dok struktura karaktera odreCuje kakvu *e ideju

čovjek izabrati a uz to odreCuje i snagu ideje koju je izabrao$ ;Fromm "<?0>

.to se tiče revolu(ionarnog karaktera on nije osoba koja sudjeluje u revolu(ijama a ni

buntovnik$ )untovnika mo9emo opisati kao osobu koja 9eli zba(iti autoritet zbog svoje

ogorčenosti a kao rezultat učiniti sebe autoritetom umjesto onog kojeg je zba(io$

,evolu(ionarni karakter takoCer ne mo9emo poistovjetiti s fanatikom kojeg se mo9e opisati

kao krajnje nar(isoidnu osobnost$ ,evolu(ionarni karakter mo9e re*i ne i biti nepokoran$

6loga mo*i za njega nikada nije sveta$ Onaj kojeg mo* moralno impresionira nikada nije

kritički raspolo9en i nikada nije revolu(ionarni karakter$B ;Fromm "<?0 str$"!> Teorija jekritička u mjeri u kojoj te9i ljudskoj eman(ipa(iji$ Ona kao jedan od (iljeva ima i razjasniti

društveni kontekst oblikovanja društveni8 činjeni(a kako bi pridonijela promjeni društveni8

odnosa$ Ako se ljudi oslobode svi8 prisila oni *e biti u stanju organizirati svoj zajednički

9ivot na temelju vlastiti8 odluka$ 6 najširem smislu kritička je teorija temeljena na ideji

borbe protiv domina(ije te stvaranja prostora za slobodu$ 7ovjek revolu(ionarnog karaktera je

nezavisan slobodan i produktivan$ Gajva9nija karakteristika revolu(ionarnog karakteraB je

da je nezavisan H da je slobodan$B ;Fromm "<?0 str$""&> +una sloboda i nezavisnost mogu

postojati samo kada individuum misli osje*a i odlučuje za sebe$ +oteško*a je u činjeni(i što

se riječi sloboda i nezavisnost danas upotrebljavaju s implika(ijom da je u demokratskom

sistemu svatko slobodan i nezavisan$ 6 današnje vrijeme teško je objasniti jesmo li zaista

slobodni jer sloboda ima različito značenje svakom pojedin(u$ 3ako smo fizički slobodni

svejedno se moramo prilagoCavati odreCenim zakonima i normama koje nam na neki način

odreCuju način 9ivota$ )it revolu(ionarnog karaktera je u autentičnom 9ivotu koji tra9i kritički

odnos kojim bi se razvili vlastiti uvidi u svijet te razbile nametnute fik(ije$ On to mo9e činiti

autentično samo kada je dosegnuo produktivno odnošenje prema svijetu izvan sebe što mu

B



omogu*ava da na njega reagira autentično$B ;Fromm "<?0 str$""?> ,evolu(ionarni karakter

je čovjek koji ima svoje -aB tj$ koji je siguran u sebe i koji je sposoban vidjeti stvarnost$ To

mo9emo poistovjetiti s današnjim odgojnoobrazovnim sustavom koji te9i usmjeravanju

djeteta na slobodno iznošenje svoji8 vlastiti8 mišljenja koja bi vodila do njegove

samoaktualiza(ije$ Fromm govori da bi čovjek morao i trebao biti jači od vanjski8 okolnosti te

da njima treba ovladati i ne prepuštati im se$ Ono što kritičku teoriju u ovom smislu čini

doista kritičkom jest njeno razotkrivanje i objašnjavanje ideologije$ 7ovjek revolu(ionarnog

karaktera je skeptik zato što sumnja u ideologiju kao u ono što slu9i za prikrivanje stvarnosti$

Fromm navodi pojam kritičkog raspolo9enjaB odnosno uvid u stvarnost nasuprot fik(ijama

koje mogu biti nadomjestak za stvarnost$ ;Fromm "<?0>

3. IVAN ILLICH I ERICH FROMM

3van 3lli(8 kao i Fromm istaknuti je predstavni8 kritičke ili radikalne pedagogije$ ;Ir(elj

'ušanovi* !"/> On u svom djelu Ees(8ooling So(ietJB daje radikalnu kritiku modernom

institu(ializiranom školovanju u =!im godinama prošloga stolje*a te daje prijedloge i ideje

svima koji 9ele svijet bez škola$ Smatra ju zabludom i nepotrebnom u modernom dobu te

pora9avaju*om činjeni(om što se čovjek ne mo9e obrazovati izvan školskog sustava$

;Zaldivar !"0> Takvo stajalište neizbje9no podsje*a na Frommovo jer se oboji(a zala9u i

te9e eman(ipa(iji pojedin(a a ne adapta(iji društvu$ +romatraju*i pedagogiju 3vana 3lli(8a

mo9emo re*i da je aktivno tra9io i branio dostojanstvo čovjeka$ 3lli(8eva pedagogija se protivi

školi jer ju smatra nepotrebnom za obrazovanje čovjeka i smatra da mu ograničava slobodu a

to lako povezujemo s Frommovom idejom o osloboCenju i kriti(i svakog oblika prisile$

2ksperimentirao je s novom kritičkom studijom obrazovni8 ustanova a njegove ideje i

prijedlozi pomogli su mnogima u sredini i krajem !$ stolje*a koji su 8tjeli organizirati

alternativna mjesta za učenje$ 6temeljio je (entar gdje su avangardni intelektural(i i političari

iz (ijeloga svijeta zajedno učili istra9ivali i diskutirali H 4uernava(a H t8e 4entro 3nter(ultural

de Eo(umenta(ion$ 'eCu ostalima tamo su se nalazili i +aolo Freire i 2ri(8 Fromm$

;Zaldivar !"0> Osim što su suraCivali dijele i razna mišljenja$ 3lli(8eva vizija slobodnog

pojedin(a slična je Frommovom revolu(ionarnom karakteru$ Oboji(a tra9e istinu stvarnost i

daju kritiku postoje*em sustavu$ 3lli(8ovi stavovi izazvali su mete9 u akademskim krugovima

i pokretima koji su vjerovali da obrazovne ustanove mogu riješiti najve*e probleme u društvu$

3lli(8 je kasnije izjavio kako je Ees(8ooling So(ietJB bio njegov naivan pokušaj s8va*anja

6



kompleksnosti obrazovanja i njegovi8 institu(ija u modernom dobu no ova knjiga je i dalje

relevantna za proučavanje razmišljanja iz &!i8 i =!i8 godina prošloga stolje*a$ ;Zaldivar

!"0>

4. PAOLO FREIRE I ERICH FRO

)razilski pedagog +aolo Freire u svom djelu pedagoškom klasiku +edagogiji

obespravljeni8B predstavlja vlastitu viziju teorije obrazovanja kao prakse slobode$ On je kao

3lli(8 i Fromm bio zastupnik kritičke pedagogije$ Kritička teorija te9i eman(ipa(iji čemu te9e

i Fromm i Freire te oslobaCanju čovjeka od društveni8 stega$ ;KDnig Zedler !!">

Zagovarao je pismenost koja propituje stvarnost što bi dovelo do sloma vladaju*i8 i

dominantni8 institu(ija i ideologija$ ;Freire !!> 6čitelji diljem svijeta preuzeli su neke

glavne ideje Freirove pedagogije H pogotovo isti(anje obrazovanja kao prakse za slobodu

nasuprot formalnog tradi(ionalnog obrazovanja$ ;lass !"0> Freireova kritika obrazovnim

institu(ijama uklapa se u Frommova stajališta i kritičku pedagogiju$ Freireovi (iljevi su

osloboditi potlačene i započeti revolu(iju koja *e tlačitelje lišiti mogu*nosti izrabljivanja

obespravljeni8 masa te 8umaniza(iju i osloboCenje kao nešto čemu se mora te9iti$ ;Freire

!!> Frommov revolu(ionarni karakter se takoCer protivi vladaju*im obli(ima domina(ije a

njegov revolu(ionarni pokret ima iste (iljeve kao Freireova revolu(ija$ Oboji(a se bave

kritiziranjem autoriteta i kao krajnji (ilj ističu slobodu$

Obespravljanje biva mogu*im kada so(ijalne ekonomske političke i ideologijske strukture

spriječe odreCene ljude ili grupe ljudi od ostvarivanja osnovnog ljudskog prava slobode$

On kao i Fromm zagovara eman(ipa(ijsku pedagogiju i 9eli da svaki pojedina( bude

osloboCen tlačenja vladaju*e elite$ Eaje značaj dijalogu kao praksi osloboCenja kojiobespravljenima omogu*uje izjašnjavanje misli i bijeg od kulture šutnje koja i8 de8umanizira$

;Freire !!>

#



!. "A#L$%&A#

e8 &/a/:e 5*-e *);e*) 8a/-<&& a -e Er&'( !r)** b&) <):-e/

&8ra8&)g -e'a-a a (*a&8a*. N-eg):a ra8*&=-a-a 5 & aa5 a/aa

& :r&-ea aa&8&ra-a. N-eg): /r&&</& /ara/er & e)r&-a -a5) 5 &5a/&

Revolucionarnom karakteru. O 8a(&-e:a a 5a)* re&5&&:a-

5:ar)5& & a e*a'&a'&-& 5:a/)g )-e&'a /a) )5ebe & 5e'&7<e

-e&/e. I:a I&'( & a)) !re&re &-ee 5&<a ra8*&=-a-a /aa 5e ra& )

5)b)& & e*)/ra'&-&, e e aera&:a r-e=e-a 8a )bra8):a-e &

=/)):a-e. Ua)< br)-&* /r&&/a*a, -&(): -e'a- e5*-&:) -e /)ra/

ar&-e eag)=/)- 8a)5&.

$



6. LITERATURA

• Freire +$ ;!!>$ +edagogija obespravljeni8$ Zagreb: Odraz$• Fromm2$ ;"<?0>$ Autoritet i porodi(a$ Zagreb: Gaprijed$• lass ,$ E$ ;!"0>$ Freire +aulo: Pedagogy of the oppressed and 4riti(al +edagogJ$

6: +8illips E$ 4$ ;ur$> Encyclopedia of Educational Theory and Philosophy 1. 1os

Angeles 1ondon GeL Eel8i Singapore Mas8ington E4: SA2 referen(e //&//<$• KDnig 2$ Zedler +$ ;!!">$ Teorije znanosti o odgoju$ Zagreb: 2du(a$• S(8midt A$ ,us(oni $2$ ;"<=0>$ Frankfurtska škola$ )eograd: Komunist$• Szentmartoni '$ ;"<?!>$ Some 2lements of 2ri(8 FrommNs +opularitJ$ Obnovljeni

9ivot /# ;"> "</&$• Ir(elj S$ 'ušanovi* '$ ;!"/>$ Suvremenost teorije obrazovanja 3vana 3lli(8a$

-A5, H 2uropean -ournal of )ioet8i(s 0 ;?> &?"&<0$•

Zaldivar -$ 3$ ;!"0> Deschooling Society: 3van 3lli(8$ 6: +8illips E$ 4$ ;ur$> Encyclopedia of Educational Theory and Philosophy 1. 1os Angeles 1ondon GeL

Eel8i Singapore Mas8ington E4: SA2 referen(e "?"<$

%

seminarski rad fromm

Documents