UNIVERZITET ZA POSLOVNI INENJERING I MENADMENT

Diplomski studijski program: Marketing

SEMINARSKI RAD

INSTITUTI CARINSKOG SISTEMA

Mentor: doc.dr Ilija J.Dombi

Komentor: Dragana Sofrenovi

BANJA LUKA, novembar 2011.god. DRAGANA TRBAC 073/11

2

SADRAJ:

1. UVOD................................................................................................................22. CARINSKI SISTEM..........................................................................................23. OSNOVNI INSTITUTI CARINSKOG SISTEMA...........................................3

3.1. Carinska linija...................................................................................................................43.2. Carinsko podruje.............................................................................................................43.3. Carinski pogranini pojas.................................................................................................53.4. Carinski putevi prelaz....................................................................................................63.5. Malogranini pogranini promet....................................................................................73.6. Carinska roba....................................................................................................................8

3.6.1. Carinska roba prema pravcu kretanja......................................................................10 3.6.2. Carinska roba s obzirom na njen promet................................................................11 3.6.3. carinska roba s obzirom na nain uvoza.................................................................11 3.6.4. Carinska roba s obzirom na obavezu plaanja carine ...........................................12

3.7. Carinski nadzor...............................................................................................................153.8. Carinski obveznik...........................................................................................................173.9. Prijavljivanje robe...........................................................................................................193.10. Carinski dug..................................................................................................................20

3.10.1. Nastanak carinskog duga.......................................................................................203.10.2. Vremenski rok za plaanje carinskog duga...........................................................203.10.3. Osiguranje naplate carinskog duga........................................................................21

3.11. Carinske povlastice.......................................................................................................214. CARINSKA VRIJEDNOST ROBE................................................................235. SMJETAJ CARINSKE ROBE......................................................................24

5.1. Privremeno skladitenje robe..........................................................................................255.2. Carinska skladita...........................................................................................................265.3. Slobodne zone.................................................................................................................27

6. ZAKLJUAK..................................................................................................297. LITERATURA.................................................................................................30

1

1. UVOD

U teoriji javnih finansija carine su fiskalini javni prihodi i tretiraju se kao porezi iz rashoda. One su novana davanja obveznika bez posebne naknade, a zasnovana su na osnovi fiskalnog autoriteta drave. Carine su dabina koja se naplauje kada roba ulazi na teritoriju drave, odnosno kada izlazi sa teritorije drave, ili kada se roba prevozi preko teritorije drave.

Carinski sistem je dio odreenog sistema, podsistem u okviru ireg sistemskog okruenja. Funkcionisanje podsistema kao samostalnog djela je povezano ostvarivanjem ciljeva definisanih ukupnim sistemom, u kome se manifestuju zakonitosti razvoja domaeg trita. Polazei od toga, carinski sistem predstavlja dijalektiko jedinstvo odreenih nauno utvrenih saznanja o osnovnim djelovima i institutima i odreenog broja instrumenata kojima se konkretno ostvaruju njegovi ciljevi. Carinski sistem, kao podsistem ireg sistema meunarodnih ekonomskih odnosa, svoju funkciju ostvaruje u skladu sa interesima i ciljevima ireg sistema odreene zemlje. Sistem meunarodnih ekonomskih odnosa ostvaruje definisane ciljeve uzajamno povezanim i meusobno uslovljenim funkcionisanjem, pored carinskog, jo i spoljnotrgovinskog, deviznog i kreditno-monetarnog sistema. Posmatrano kompleksnije, ovi sistemi su integralni delovi ireg privrednog sistema, a ovaj kao podsistem ukupnog sistema drutveno ekonomskog razvoja jedne zemlje. Konano, carinski sistem predstavlja naunu disciplinu iji je zadatak da teorijski otkrije i utvrdi, definie i razradi institute i instumente carinske zatite nacionalne privrede u robnoj razmjeni sa inostranstvom. Da bi ostvarilo svoju funkciju, carinski sistem, kao nauna disciplina, koristi saznanja i drugih ekonomskih nauka. Pored toga, carinski sistem koristi i znanja iz drugih oblasti, pre svega iz oblasti pravnih nauka, tehnikih i drugih naunih disciplina.

2. CARINSKI SISTEM

Carinski sistem treba da predstavlja dio pravnog sistema jedne zemlje. Moe se rei da je predmet carinskog sistema ekonomski odnosi jedne zemlje sa inostranstvom. Od carinskog sistema se oekuje da pored definisanja adekvatne zatite domae privrede jedne zemlje, definie i institute i instrumente koji omoguuju razvoj domae proizvodnje date zemlje. Carinski sistem moemo definisati i kao naunu discipline iji je zadatak da teorijski otkrije i utvrdi, definie i razradi institute i instrumente carinske zatite nacionalne privrede u robnoj razmjeni sa inostranstvom, u uslovima djelovanja zakonitosti trine privrede1

Carinski sistem jedne zemlje predstavlja jedinstvo, odnosno skup propisa i sa njima regulisanih instituta iz oblasti carine, carinskog nadzora, carinjenja robe, oslobaanja od plaanja carina i drugih. Osnovna uloga carinskog sistema je efikasna zatita domae proizvodnje od nelojalne konkurencije inostrane robe. Uspjenost carinskog sistema u velikoj mjeri zavisi od kljunih instituta i instrumenata kao i organizacije i naina funkcionisanja rada

1 Todorovi, T., Carinski sistem Jugoslavije, elind, Beograd, 1997.

2

carinske uprave. Treba razlikovati nacionalni i meunarodni carinski sistem. Nacionalni carinski sistem ine pojedine vrste carina koje primjenjuje jedna drava, dok se meunarodni carinski sistem zasniva na Briselskoj emi carinske tarife.Carinski sistem je komponenta privrednog sistema.

Carinski sistem jedne zemlje sastoji se od: Instituta Istrumenata Mjera

Najvaniji propisi koji reguliu carinski sistem jedne zemlje su: zakon o carinskoj politici, zakon o carinskoj tarifi, zakon o carinskim slubama, zakon o slobodnim zonama i podzakonski akti doneseni na osnovu navedenih propisa.

3. OSNOVNI INSTITUTI CARINSKOG SISTEMA

Carinski sistem u sutini predstavlja sreen skup instituta iz oblasti carine u jednu zaokruenu cjelinu a koji je sastavni dio privrednog sistema jedne zemlje. Osnovna funkcija carine i carinskog sistema se ne moe shvatiti bez definisanja osnovnih instituta koji omoguavaju njihovu osnovnu funkciju. Instituti carinskog sistema moraju da izraavaju dugoronu politiku razvoja domae privrede, kao i mjere tekue ekonomske politike u spoljnotrgovinskoj razmjeni. Instituti, instrumenti i druge mjere carinskog sistema, bez obzira da li su autonomno regulisani ili ratifikovani meunarodnim konvencijama i sporazumima, moraju biti jedinstveno primjenjivani na carinskom podruju jedne zemlje.

Osnovni instituti carinskog sistema neke zemlje su:

carinska linija carinsko podruje carinski pogranini pojas carinski putevi prelaz malogranini pogranini promet carinska roba carinski nadzor carinski obveznik prijavljivanje robe carinski dug carinske povlastice

3

3.1. Carinska linija

Pod carinskom linijom (carinskom crtom, granicom ili meom) podrazumjeva se granica, demarkaciona linija koja oiviava carinsko podruje jedne drave, a u isto vrijeme i razdvaja carinsko podruje jedne od carinskog podruja druge drave. U veini sluajeva carinska linija se poklapa sa dravnom granicom na kopnu, moru i graninim rjekama i jezerima, ali ima primjera da se u nekim zemljama ona ne poklapa sa dravnom granicom. To je izuzetak koji je poznat kod instituta carinskih iskljuaka i carinskih prikljuaka, gdje je najbolji primjer za to teritorija slobodnih carinskih zona. Moe se dogoditi, da se carinska linija, koja oiviava carinsko podruje takve zone ne poklapa sa dravnom granicom, jer je takva zona sa carinskog aspekta prikljuak, a za dravu koja nema nad njom carinsku ingerenciju predstavlja iskljuak. U tom sluaju radi se o izuzetku od pravila da se carinska linija poklapa sa dravnom granicom. Pitanje odreivanja carinske linije je od posebnog znaaja za carinsku robu, jer u mnogim carinskim sistemima, u ovom momentu, obaveza plaanja carine nastaje momentom njenog prelaska carinske linije. Od tog momenta, pored obaveze plaanja carine, nastaje i niz drugih znaajnih pitanja vezanih za utvrivanje carinske osnovice, primjenu odgovarajue carinske stope koja je na snazi u momentu prelaska robe preko carinske linije, stavljanje robe pod reim carinskog nadzora i dr. Pored ovoga, carinska linija na nacionalnom planu obiljeava carinsko podruje jedne zemlje,a u isto vrijeme i razdvaja jedno carinsko podruje, teritoriju, od drugog carinskog podruja, teritorije, te na taj nain, ustvari, razdvaja carinski suverenitet jedne zemlje od carinskog suvereniteta druge zemlje, na kojima se primjenjuju razliiti carinski propisi.

3.2. Carinsko podruje

Roba u meunarodnom prometu dobija karakter carinske robe tek sa prelaskom carinske linije odnosno naputanjem odreenog carinskog podruja i dolaskom u drugo carinsko podruje. Nad takvom robom se, tom prilikom, preduzimaju odgovarajue mjere carinskog nadzora u cilju njenog obezbjeenja da se prije sprovoenja postupka, odnosno carinjenja ne bi nala u slobodnom prometu, a bez naplate carine. Da bi se roba smatrala carinskom mora iz jednog carinskog podruja doi u drugo, da fiziki pree carinsku granicu, carinsku liniju. Od tog momenta ona naputa carinski suverenitet jedne zemlje i potpada pod carinski suverenitet druge zemlje, pa zajedno sa njenim draocima i vlasnicima, potpada pod carinske propise koji vae na tom drugom carinskom podruju. Carinskim zakonom je definisan pojam carinskog podruja kao osnovnog inioca carinskog sistema na koji se primjenjuju instituti tog sistema. Naime, carinsko podruje jedne drave je ono podruje tj. teritorija na kojoj se jedinstveno sporovode instituti, instrumenti i mjere carinskog sistema te zemlje (odnosno sprovode mjere carinskog suvereniteta te zemlje). Po pravilu carinsko podruje se poklapa sa dravnom teritorijom jedne zemlje na kojoj se primjenjuje zakonodavna, sudska i izvrna vlast. Ono je ogranieno carinskom linijom koja je istovjetna sa dravnom granicom zemlje. Sama definicija carinskog podruja ukazuje da se ono moe odnositi i na teritorije van suverene teritorije na kojoj se primjenjuje dravna vlast. Tako je

4

carinsko podruje proireno van dravne teritorije za dio inostrane teritorije na kojoj se primjenjuje mjera carinskog nadzora, carinjenja robe i carinskog postupka (slobodne carinske zone). U odnosu na dravu iz ijeg je carinskog podruja izuzet dio teritorije u ovakvom statusu, ono predstavlja carinski iskljuak, na tom dijelu ona ima politiku, dravnu i sudsku vlast, ali ne i carinski suverenitet. A za dravu koja ga je ukljuila u carinsko podruje to predstavlja carinski prikljuak. Pojava carinskih prikljuaka i carinskih iskljuaka vezana je meudravnim sporazumima dviju drava i ni u kom sluaju ne mogu biti rezultat ratnih dejstava ili aneksije od strane samo jedne zemlje. Isto tako dvije ili vie drava mogu meudravnim sporazumima formirati jedinstveno carinsko podruje to je karakteristino za sadanji nivo razvoja meunarodne trgovine. Carinsku liniju na kopnu ini dravna granica koja je vidno obiljeena. Na graninim rijekama i jezerima granina linija, a time i carinska linija ide sredinom matice, a jezerom na nain utvren od strane drava koje se granie sa tim jezerom. Neto je sloenije utvrivanje granine linije na moru. Suverenost jedne zemlje, po pozitivnim meunarodnim propisima, prostire se na moru i to na njeno obalno more, dno i podzemlje tog mora ukljuujui i vazduni prostor iznad njega. Kako obalno more sainjavaju unutranje morske vode i teritorijalno more, tako granina, a time i carinska linija prolazi spoljnom ivicom teritorijalnog mora. Pojam carinskog podruja je veoma vaan jer on definie podruje na kom se primjenjuje carinski suverenitet. Takoe je veoma vano sa stanovita primjene drugih instituta carinskog sistema. Carinsko podruje definie podruje na kojem se provode mjere carinskog nadzora, uslova carinjenja kao i oslobaanja od plaanja carine.

3.3. Carinski pogranini pojas

Svaka drava autonomno odreuje dio podruja na granici na kome vae posebne mjere carinskog nadzora i carinskog postupka, zavisno od ekonomskih i politikih interesa prema susjednim zemljama. Taj pojas naziva se carinski pogranini pojas. Carinski pogranini pojas je dio carinskog podruja uz granicu iju povrinu i irinu svaka drava autonomno odreuje i za koji propisuje posebne mjere carinskog nadzora.

U veini sluajeva odredbama vaeeg Carinskog zakona regulisano je da carinski pogranini pojas na kopnu obuhvata dio carinskog podruja zemlje u irini od 5 km do 15 km od carinske linije u dubinu teritorije zemlje. Iz ovoga se jasno vidi da je carinski pogranini pojas na kopnu sa jedne strane ogranien carinskom linijom, a sa druge strane linijom koja je najvie od 5 do 15 kilometara udaljena od carinske linije.

Isto pravilo primjenjuje se i kad carinska linija prolazi graninom rjiekom. Carinski pogranini pojas na graninim jezerima obuhvata dio carinskog podruja zemlje od carinske linije na jezeru i do 5 km kopna od obale jezera.

Tee je odrediti prostor koji obuhvata carinski pogranini pojas na moru nego to je sluaj na kopnu, ili graninim rijekama i jezerima. Odredbama Carinskog zakona obino je utvreno je da carinski pogranini pojas na moru obuhvata dio carinskog podruja zemlje u irini od 5 km kopna od obale, podruje od obale do vanjske granice teritorijalnog mora, kao i podruje u irini od dvije nautike milje, raunajui na vanjske granice teritorijalnog mora u pravcu otvorenog mora. Dakle, carinski pogranini pojas na moru je oigledno iri od dravne (carinske) linije to nije sluaj sa pojasom na kopnu i graninim rijekama i jezerima.

5

Suverenost zemlje na moru je ira od njene dravne granice, jer pored obalnog mora koje sainjavaju unutranje morske vode i teritorijalno more, carinski pogranini pojas obuhvata i vanjski morski pojas. To je u stvari prostor irine dvije nautike milje, raunajui od vanjske ivice teritorijalnog mora u pravcu otvorenog mora.

U ovom prostoru nadleni organi vre kontrolu radi sprjeavanja povrede carinskih, sanitarnih, poreskih i drugih propisa o prelasku robe preko dravne granice koje bi se mogle uiniti na kopnu ili u obalnom moru. Neke zemlje veoma restriktivno definiu uslove rada u carinskom pograninom pojasu, donose obaveze i zabrane kao npr:

Obaveza dokazivanja porijekla robe koja se nalazi u carinskom pograninom pojasu;

Zabrana dranja skladita koja posjeduju robu Zabrana podizanja bilo kakvih ograda uz samu carinsku liniju Zabrana podizanja i graenja bilo kakvih industrijskih postrojenja bez posebnih

dozvola i odobrenjaTakoe veoma esto se propisuju posebne mjere carinskih nadzora.

3.4. Carinski putevi prelaz

Carinski putevi su mjesta odreena za uvoz, izvoz i tranzit robe, kao i za prelazak lica i prevoznih sredstava preko carinske linije na graninom prelazu. Odluka o otvaranju carinskih puteva i njihova kategorizacija je definisana meunarodnim sporazumom sa zemljama susjedima.

Carinski putevi mogu biti kopneni, vodeni i vazduni. Kopneni putevi su putevi koji su otvoreni na graninim prelazima drave, a ine ih eljezniki i drumski putevi za meunarodni saobraaj putnika, robe i motornih vozila. U vodene carinske puteve spadaju luke na moru i pristanita na rijekama i graninim jezerima koji su otvoreni za meunarodni saobraaj. Vazdune carinske puteve ine pristanita, odnosno aerodromi odreeni za meunarodni vazduni saobraaj. Promet carinske robe, kao stvari koje se u carinsko podruje drave uvoze, unose i izvoze ili se preko tog podruja provoze, kao i promet putnika i motornih vozila mora se odvijati samo preko carinskih puteva - puteva za meunarodni saobraaj.

Carinski prelazi mogu biti: meunarodni pogranini.

Meunarodni carinski prelazi su mjesta koja su zakonom odreena za meunarodni promet putnika, robe i saobraajnih sredstava.

Po pravilu, carinski granini prelazi za meunarodni eljezniki ili drumski saobraaj nalazi se neposredno na granici, a ako se ne nalazi na granici, carinskim putem e se smatrati put od carinske linije do najblie organizacione jedinice granine carinarnice.

Luke na moru, odnosno pristanita na graninim rijekama i jezerima na kojima se otvara organizaciona jedinica carinske slube koja e obavljati poslove i zadatke iz svoje nadlenosti u odvijanju meunarodnog saobraaja, takoe odreuje vlada po predvienom postupku. Carinski gat, kao dio luke, odnosno pristanita otvorenih za meunarodni saobraaj odreuje carinarnica uz saglasnost lukih, odnosno pristaninih organa.

6

Brodovi koji saobraaju na inostranim linijama mogu pristajati samo na carinskim

gatovima luka i pristanita otvorenim za meunarodni saobraaj. U sluaju vie sile ili po potrebi, brodovi mogu pristajati i van ovih mjesta samo uz odobrenje carinarnice. Ukoliko zbog djelovanja vie sile doe do zaustavljanja broda na drugim mestima van carinskog prelaza, zapovjednik broda je duan, bez odlaganja, da obavjesti najbliu carinarnicu ili ako blizu nema organizacione jedinice carinarnice, onda najblii organ unutranjih poslova.

U unutranjem saobraaju na moru, graninim rijekama i graninim jezerima brodovi mogu pristajati samo u lukama otvorenim za domai ili meunarodni saobraaj, a pristati uz carinski gat jedino uz odobrenje carinarnice. Vazduhoplovima koji saobraaju na meunarodnim linijama dozvoljeno je prelijetanje carinske linije samo na odreenim mjestima. Slijetanje i polijetanje moe se obaviti samo na vazduhoplovnim pristanitima koja su otvorena kao carinski prelazi. Ako zbog djelovanja vie sile doe do slijetanja vazduhoplova van pristanita otvorenog za meunarodni vazduni saobraaj gdje postoji carinska sluba kapetan je obavezan da odmah obavjesti najbliu carinarnicu koja e preduzeti mjere carinskog nadzora i obavljanja carinskog postupka nad vazduhoplovom, posadom, robom i putnicima, a ako carinski organi nisu blizu, onda najblii organ unutranjih poslova koji obezbjeuje nadzor, do dolaska carinskih organa. Direktor uprave carina odreuje vrijeme u kome roba moe biti unijeta ili iznijeta iz carinskog podruja. Roba koja podlijee graninim inspekcijskim kontrolama (sanitarna, fito-sanitarna, veterinarska i dr.) prevozi se, odnosno prenosi se preko carinskih prelaza koji su odreeni propisima koji ureuju vrenje tih kontrola.

Granini prelazi mogu biti otvoreni za meunarodni promet robe, putnika i prevoznih sredstava, za meudravni promet i pogranini promet.

Prenos robe i prelaz prevoznih sredstava i njihovog vozakog osoblja, odnosno lanova posade i putnika preko graninih prelaza za meunarodni saobraaj i transport mogu se vriti u svako doba dana i noi. Prenos robe preko pograninih prelaza moe se vriti samo u dnevno vrijeme. Dnevnim vremenom smatra se vrijeme:

u januaru i decembru od 7 do 17 asova; u februaru i novembru od 6 do 18asova; u martu, septembru i oktobru od 5 do 19 asova; u aprilu i avgustu od 4 do 19 asova; u maju, junu i julu od 4 do 20 asova

3.5. Malogranini pogranini promet

Pogranina privredna saradnja i spoljnotrgovinska razmjena dvije susjedne drave ima izuzetno veliki znaaj, u sklopu njihovih sveukupnih odnosa. Dravna granica izmeu dvije susjedne zemlje ima, pre svega, politiki i strategijski znaaj ali ne vodi rauna o razvojnim i ekonomskim interesima prigraninih podruja. Da bi se podstakao privredni razvoj, prevazila neprirodna podjela dravnom granicom i izbjeglo njeno negativno dejstvo, susjedne zainteresovane drave meudravnim ugovorom (sporazumom) ustanovljavaju poseban, znatno povoljniji pravni i ekonomski reim u meunarodnom privrednom prometu u korist pograninih oblasti. Bilateralnim meudravnim ugovorima posebno se regulie mali granini

7

promet, koji ne ulazi u spoljnotrgovinsku razmjenu, a posebno veliki granini promet, tj. spoljnotrgovinska razmjena u malograninom prometu.

Po svojoj sutini i ciljevima dejstvo reima ugovornih klauzula najveeg povlaenja i nacionalnog tretmana ne obuhvata spoljnotrgovinsku razmenu u malograninom prometu.

Pogranini carinski prelazi se po pravilu odreuju bilateralnim sporazumima odnosno meunarodnim ugovorima izmeu dviju zainteresovanih drava, ratifikovanih od strane parlamenata, a odreuje ih vlada.

Sporazumi o graninom saobraaju razliito tretiraju tri kategorije stanovnitva: dvovlasnici zaposleni u podruju susjedne drave stanovnitvo koje ivi u pograninom podruju

Dvovlasnici zasluuju posebnu panju i oni su veoma detaljno obuhvaeni sporazumima. Dvovlasnici mogu biti u uem smislu, kada dravna granica presijeca njihova imanja, i dvovlasnici u irem smislu, kada granine crte ne dijele njihova imanja koja se nalaze u dvije drave.

Preko pograninih carinskih prelaza mogu putovati i prenositi carinsku robu lica koja to pravo imaju na osnovu zakona ili meunarodnih ugovora.

Preko ovih graninih prelaza dvovlasnici mogu prenositi stvari potrebne za obraivanje svojih imanja, kao i druge stvari predviene meunarodnim ugovorima.

Doktori, veterinari i drugo medicinsko osoblje koji imaju boravite u carinskom pograninom pojasu mogu u sluaju hitne potrebe preko ovih prelaza prenositi instrumente i lijekove za obavljanje svoje djelatnosti.

U sluaju elementarnih nepogoda vatrogasci i druge ekipe koje uestvuju u spaavanju ljudi i imovine mogu preko ovih graninih prelaza prenositi potrebnu opremu i ostala tehnika sredstva.

Ako je granini prelaz za pogranini saobraaj istovremeno i granini prelaz za meunarodni saobraaj, lica, dvovlasnici mogu uvoziti odnosno izvoziti i drugu robu bez prava korienja povlastice koja vai za putnike u meunarodnom saobraaju.

3.6. Carinska roba

Pojam carinske robe je, razumljivo, drugaiji od samog pojma robe. Ako je roba proizvod ljudskog rada namjenjen tritu, to jo uvek ne znai da je i carinska roba. Carinska roba je zbog specifinosti definisana carinskim zakonom jer je ona osnovni elemenat carinskog sistema jedne zemlje. Po svom statusu u spoljno trgovinskoj razmjeni, carinska roba je specifina roba. Jer, po pravilu, zakljueni meunarodni ugovor o kupoprodaji, kojim su odreeni njegovi bitni elementi: predmet i cijena, i koji podrazumijeva da su kupac i prodavac u dvije razliite zemlje, i gdje, po pravilu, roba iz jedne zemlje dolazi u drugu, iz jednog carinskog podruja u drugo, stvara preduslove da kupljena roba samim inom prelaska preko carinske linije i izvoznog carinjenja dobija karakter carinske robe. Ta dva elementa o robi predmet i cijena, kod zakljuenog meunarodnog ugovora o kupoprodaji ne samo da su od interesa za ugovorne strane, nego i kasnije prilikom carinjenja robe i za carinske organe.

8

Definicija carinske robe u Carinskom zakonu je data precizno i glasi: carinska roba su sve stvari koje se u carinsko podruje uvoze, odnosno unose ili primaju i koje se iz tog podruja izvoze, odnosno iznose ili alju, ili se preko tog podruja provoze, odnosno pronose. Znai, svaka roba koja se kupuje i prodaje u meunarodnim razmjerama, transportuje izjedne zemlje u drugu, odnosno koja prelazi carinsku liniju, na kojoj se sprovode odreenemjere carinskog nadzora i koja se carini, moe se smatrati carinskom robom. Da bi neka roba(stvar) dobila karakter carinske robe mora biti predmet uvoenja, izvoenja ili provoenja uzuee ljudske volje preko carinske linije i da se nad njom sprovode odgovarajue mjerecarinskog nadzora ili carinjenja. Sa tog aspekta, da bi se neka stvar mogla smatrati carinskomrobom treba da poseduje sljedee sastavne elemente i karakteristike:

da se radi o pokretnoj stvari (stvar koja se moe fiziki pomjerati), da stvar prelazi preko carinske linije (ukljuujui i izuzetke), da se prelazak preko carinske linije realizuje uz svjesno uee

ljudske volje (zakljuivanjem ugovora izmeu uvoznika i izvoznika), da stvar ima upotrebnu (trinu) vrijednost, da stvar ima vrijednost (novani izraz upotrebne vrijednosti), da je stvar niija i/ili naputena nad kojom nije sproveden

odgovarajui carinski postupak (prioritetno pravo drave za sprovoenje carinskog postupka),

stvar je pod posebnim reimom carinskim nadzorom (pratea komponenta carinske robe) i

stvar ima svoje mjesto u carinskoj tarifi (u spisku carinske robe sa carinskim stopama).

Zakonom je preciznije data formulacija carinske robe za neke robe koje mogu da budu za neke uesnike u carinskom postupku i diskutabilne. Kao carinske robe smatraju se i:

ive ivotinje koje se uvoze, izvoze ili provoze; elektrina energija, gas ili tenost koji se elektrinim vodovima

gasovodima, naftovodima, vodovodima ili na drugi nain uvoze, izvoze ili provoze;

prevozna, odnosno prenosna sredstva kojima se roba prevozi preko carinske linije ili koja su namjenjena za prevoz robe preko carinske linije;

brodovi koje preduzea nabavljaju u inostranstvu, ako se ponu privredno iskoriavati prije prelaska carinske linije;

stvari koje su na carinsko podruje zemlje dospjele ma na koji nain;

9

domaa roba koja se prevozi iz jednog mjesta u zemlji u drugo mjesto u zemlji preko stranog carinskog podruja;

domaa roba koja je u smislu posebnih propisa izjednaena sa robom koja se uvozi, odnosno izvozi.Carinskom robom smatra se i roba koja je prenijeta u carinsko

podruje zemlje, a iji vlasnik nije identifikovan.Takoe je data precizna definicija da se carinskom robom u smislu

Carinskog zakona ne smatraju: javne isprave, pismonosne poiljke koje ne sadre carinsku robu, trgovaka korespodencija, poslovne knjige i robna, pravna i

finansijska dokumentacija, ekovi, mjenice, obveznice, akcije i efektivni novac.

Carinska roba se moe podijeliti: carinska roba prema pravcu kretanja carinska roba s obzirom na njen promet carinska roba s obzirom na nain uvoza carinska roba s obzirom na obavezu plaanja carine2

3.6.1. Carinska roba prema pravcu kretanja

Ako se kao kriterijum za podjelu carinske robe uzme kretanje robe preko carinske linije, onda ona moe biti uvozna, izvozna ili provozna carinska roba.

Uvozna carinska roba je ona roba inostranog porjekla koja se u carinsko podruje uvozi. Uvozna carinska roba ima ovakav tretman od momenta prelaska carinske linije dookonavanja carinskog postupka i njenog izuzimanja iz carinarnice, tj. sticanja karakteranacionalizovane robe, odnosno njenog vraanja u inostranstvo, ako je u pitanju privremeniuvoz carinske robe. Veoma rijetko, ali se moe kao izvozna roba pojaviti i roba koja je ranijebila proizvedena u naoj zemlji, ako je na redovan nain izvezena u inostranstvo, pa se uokviru drugog spoljno trgovinskog posla ponovo uvozi. Bez obzira to se radi o domaojrobi koja je izvezena u inostranstvo prilikom njenog naknadnog uvoza, ova roba ima odreencarinski tretman.

2 Stankovi, M.Carinski sistemi i carinske politike, Nauna knjiga, Beograd, 1987.

10

Roba koja se iz carinskog podruja nae zemlje izvozi u inostranstvo, smatra se izvoznom carinskom robom. Carinski tretman izvozne robe nastaje od momenta pokretanja postupka izvoznog carinjenja, do trenutka prelaska robe preko carinske linije. Za sve to vrijeme izvozna roba se nalazi pod carinskim nadzorom, tako da je iskljuena mogunost korienja ove robe. Treba takoe ukazati na mogunost da sva izvozno ocarinjena roba ne mora u svakom sluaju da bude i izvezena u inostranstvo. Zakonom je predviena mogunost, da ukoliko doe do ekonomskih situacija da se izvozno ocarinjena roba ne moe isporuiti u inostranstvo, ista nakon sprovedenog carinskog postupka i skidanja carinskih obeleja, bude zadrana u zemlji i bude plasirana na domaem tritu.

Roba inostranog porijekla koja tranzitira preko carinskog podruja odreene zemlje za neku stranu dravu, naziva se provoznom carinskom robom. Provozna roba se, od momentaprelaska carinske linije zemlje na ulazu, do momenta prelaska carinske linije na izlazu izcarinskog podruja zemlje, nalazi pod carinskim nadzorom. U cilju obezbjeenja da eprovozna roba sigurno napustiti carinsko podruje zemlje, propisan je postupak polaganja obezbjeenja putem odreenih garancija peditera.

3.6.2. Carinska roba s obzirom na njen promet

Zavisno od toga da li roba koja se uvozi, izvozi ili provozi ima komercijalnu ilinekomercijalnu namjenu, mogu se razlikovati dvije vrste robe:

komercijalna nekomercijalna carinska robaPod komercijalnom carinskom robom se podrazumjeva ona roba iji se

promet vri utrgovake svrhe, u okviru spoljnotrgovinskog prometa koji obavljaju ovlaene organizacije.Ovaj promet je usko vezan za odgovarajui priliv ili odliv deviza, kao rezultat prodaje ilikupovine roba kod meunarodnih poslova ove vrste.

Nekomercijalnom carinskom robom smatra se ona vrsta robe koju uvoze ili izvoze graani u putnikom, malograninom, odnosno dvovlasnikom prometu.

3.6.3. carinska roba s obzirom na nain uvoza

Obzirom na nain uvoza izvoza carinske robe razlikujemo: carinsku robu koja se definitivno uvozi - izvozi

11

carinsku robu koja se privremeno uvozi - izvoziPod definitivnim uvozom - izvozom carinske robe podrazumeva se onaj

uvoz - izvoz gde se carinska roba nakon obavljenog uvoznog carinjenja definitivno, konano zadrava u jednom carinskom podruju s namjerom da se tu upotrebljava, koristi, odnosno kod izvoznogcarinjenja da definitivno naputa podruje zemlje izvoza. Pri tom se i nad jednom i naddrugom robom sprovode mjere carinskog nadzora.

Kod privremenog izvoza - uvoza carinske robe, ta se roba poslije isteka odreenog vremena vraa u carinsko podruje zemlje odakle je i izvrena njena otprema. Za ovu robu jekarakteristino da se vlasnik robe ne mijenja. Carinski postupak sa ovakvom robom je vrlodetaljno razraen poevi od sprovoenja mjera carinskog nadzora, utvrivanja carinskevrijednosti, vraanja robe pa do definitivnog carinjenja.

3.6.4. Carinska roba s obzirom na obavezu plaanja carine

Polazei od toga da li carinska roba podlijee plaanju carine razlikujemo dvije vrste carinske robe:

carinska roba koja podlijee plaanju carine carinska roba koja ne podlijee plaanju carine

Carinska roba koja podlijee plaanju carinePo pravilu, sve robe koje se uvoze u carinsko podruje odreene

zemlje podlijeu plaanju carine. Za razliku od uvozne carinske robe, za izvoznu carinsku robu se po pravilu nenaplauje izvozna carina, ali se nad njom sprovodi postupak izvoznog carinjenja. Provoznacarinska roba, takoe, ne podlijee plaanju carine. U sva tri navedena sluaja postoje izuzecikoji su blie regulisani nacionalnim propisima ili multilateralnim odnosno bilateralnimkonvencijama zainteresovanih zemalja.

Skoro svaki carinski sistem, kao i svi savremeni carinski sistemi utvruje obavezu uvoznika robe da mora platiti carinu i druge uvozne dabine za uvezenu robu. Takoe je precizirano kada nastaje obaveza plaanja carinskih obaveza, kao i rokovi zastarijevanja potraivanja po ovom osnovu. Odredbama Carinskog zakona je predvieno da roba koja se uvozi u carinsko podruje neke zemlje podlijee plaanju carine po stopama odreenim carinskom tarifom, kao i drugih dabina predvienih zakonom ili na osnovu njega donijetih propisa.

Obaveza plaanja carine nastaje:

12

za robu koja se uvozi, danom kada je roba prela carinsku liniju, a za robu koja se iz slobodne ili carinske zone stavlja u promet na domae trite, danom kada je roba prela iz slobodne ili carinske zone na domae trite;

za brodove kupljene u inostranstvu, ako se ponu privredno iskoriavati prije prelaska carinske linije, danom dobijanja privremenog plovidbenog lista;

za robu smjetenu u konsignaciono skladite, danom kada je kupac preuzeo robu sa konsignacionog skladita;

za robu privremeno uvezenu u carinsko podruje zemlje, danom podnoenja JCI, odnosno danom isteka roka za koji je odobren privremeni uvoz. Za privremeno uvezenu robu, za koju postoji obaveza plaanja carine i drugih uvoznih dabina po osnovu lizinga (privremeni zakup osnovnih sredstava) obaveza plaanja nastaje danom podnoenja JCI, odnosno danom donoenja rjeenja u upravnom postupku o naplati;

za robu i prevozna sredstva koju su dravni organi (sudovi, inspekcijski organi, organi unutranjih poslova) prijavili carinarnici, a koja se nalazi u postupku kod ovih organa, danom izvrnosti odluke organa kojom je roba ili prevozno sredstvo oduzeto, odnosno danom donoenja odluke o dozvoli izvrenja;

za robu koja se iz konsignacionog skladita prenosi u carinsko skladite, danom kad je roba iznesena iz konsignacionog skladita;

za provoznu robu koja je na carinskom podruju zemlje zadrana radi uvoza, danom podnoenja JCI, odnosno ako JCI nije podnesena, danom stavljanja robe u promet na domaem tritu;

za robu koja se uvozno izvozno carini bez prelaska preko carinske linije, danom podnoenja JCI.

Obaveza plaanja carine i drugih uvoznih dabina prestaje ako je roba koja se uvozi, odnosno izvozi unitena dak se nalazi pod carinskim nadzorom. Plaanju carine ne podleu jo i:

roba koja se izvozi, iznosi ili alje iz carinskog podruja zemlje, ako u Carinskoj tarifi nije drugaije odreeno;

roba koja se provozi preko carinskog podruja zemlje; roba koja je izvozno ocarinjena i izvezena, a u domau zemlju se

vraa neprodata ili to ne odgovara ugovorenim obavezama; dokumentacija koja se alje u vezi sa meunarodnim licitacijama i

konkursima; tampani ili snimljeni materijal iz oblasti kulture, prosvete i nauke,

kao i dokumentacija koju dravni organi, preduzea i druge organizacije primaju na osnovu meunarodnih ugovora koje su potpisali i potvrdili nadleni organi;

televizijske, filmske i na drugi nain snimljene vijesti ili slike za direktnu emisiju sredstvima javnog informisanja;

13

potroni materijal koji besplatno prima iz inostranstva, a koji je namjenjen uesnicima meunarodnih simpozijuma, konferencija i slinih sastanaka koji se odravaju u zemlji;

roba koja se prodaje u slobodnim carinskim prodavnicama.

Iznos carine i drugih uvoznih dabina za robu za koju je nastala obaveza plaanja carine, utvruje se u principu na dan nastanka obaveze, odnosno na dan podnoenja carinskedeklaracije, danom dobijanja privremenog plovidbenog lista itd.

Za robu koja je uvezena, a carinska obaveza nastaje donoenjem rjeenja u upravnompostupku, iznos carine i carinskih dabina utvruje se danom donoenja reenja.

Propisima je takoe regulisano pitanja zastarjelosti prava na naplatu carine i drugih uvoznih dabina. Tako je utvreno da pravo na naplatu carine zastarijeva za pet godina od dana kada je nastala obaveza plaanja carine. Rok zastarjelosti se prekida svakom slubenom radnjom nadlenog organa preduzetom radi naplate carine.Apsolutna zastarjelost prava na naplatu carine nastupa po isteku roka od 10 godina od dana kada je nastala obaveza plaanja carine.

Carinska roba koja ne podlijee plaanju carineOd opteg pravila da se za robu koja se uvozi na carinsko podruje

neke zemlje mora platiti carina, postoje odreeni izuzeci. To su, po pravilu, odstupanja koja su uobiajena usavremenim carinskim sistemima, a rezultat su ili uobiajenih pravila carinskog postupka ilisu regulisani bilateralnim, multilateralnim ili meunarodnim sporazumima.

Carinskim zakonom je propisano i precizirano koji subjekti su osloboeni od plaanjacarine. Roba koja je bila predmet osloboenja od plaanja carine i drugih uvoznih dabina,ije je korienje bilo uslovljeno (vremenom korienja, namjenom), ne moe se otuiti, datidrugom na korienje ili upotrijebiti u druge svrhe, a ne u one zbog kojih je korisnik povlastice bio osloboen obaveza plaanja prema dravi.

Subjekti koji koriste ove povlastice pri uvozu, kao preduzea i druga pravna lica koja robu za koju nije plaenja carina i druge uvozne dabine otue, daju drugome na upotrebu iliupotrijebe u druge svrhe, a ne u svrhe zbog kojih su osloboeni plaanja obaveza, duni su daprethodno plate carinu po stopi odreenoj u Carinskoj tarifi i druge uvozne dabine.

Zabranjeno je lano prikazivanje injenica radi ostvarivanja prava na osloboenje od

14

plaanja carine i uvoznih dabina. Ukoliko se propisi lanom dokumentacijom ili na druginain izigraju, onda se vodi postupak za carinski (ili drugi) prekraj i izriu odgovarajuekaznene mjere koje su veoma stroge.

3.7. Carinski nadzor

Carinski nadzor nad carinskom robom je veoma znaajna obaveza carinskih organa. Obaveza sprovoenja mjera carinskog nadzora nad robom koja se uvozi, izvozi ili prekocarinskog podruja neke zemlje provozi, nastaje prelaskom robe preko carinske linije, a trajedok se ne okona carinski postupak, odnosno ne zavri postupak carinjenja i roba preuzme iznadlene carinarnice ili dok roba ne istupi iz carinskog podruja zemlje. Carinski nadzorje pratei, posebno znaajan elemenat svake carinske robe. Naime, nema carinske robe bezcarinskog nadzora.

Sam pojam carinskog nadzora moe se definisati tako da carinski nadzor obuhvata mjere za sprjeavanje neovlaenog postupanja sa carinskom robom i za obezbjeenje njene istovjetnosti, dok se ne sprovede carinski postupak. To je, u stvari, skup odgovarajuih mjera koje preduzimaju carinski organi da bi se do okonanja carinskog postupka obezbjedilo stvarno stanje uvezene robe, kako po koliini tako i po vrsti, kakvoi vrijednosti robe kao relevantnim elementima voenja tog postupka.

Carinskom robom se ne moe slobodno raspolagati dok se nad njom ne sprovedeodgovarajui carinski postupak u vezi sa carinjenjem, i na taj nain uvezena roba, iako uvlasnitvu uvoznika, ne moe se podii ispod carinskog nadzora.

Da bi se sprijeilo neovlaeno, nezakonito postupanje sa carinskom robom, kao i da bi se uodreenom vremenskom periodu obezbjedila njena istovjetnost, utvrene su odreene mjerecarinskog nadzora. Mjere carinskog nadzora koje se primjenjuju u carinskom postupku mogubiti sprovedene neposrednim angaovanjem carinskog radnika ili pak posredno.

Neposredan carinski nadzor pretpostavlja fiziko prisustvo carinskog organa koji obavlja carinski nadzor. Neke od tih mjera su:

uvanje, a po potrebi i pregled carinske robe; pregled, a po potrebi i pretres prevoznih sredstava;

15

sprovoenje robe i prevoznih sredstava pregled linog prtljaga, a po potrebi i lini pretres putnika

Pod posrednim mjerama carinskog nadzora podrazumjevaju se one mjerekojima se carinska roba obezbjeuje stavljanjem carinskih obiljeja na robu i prevoznasredstva. Stavljanje carinskih obiljeja od strane carinskih organa, kao mjera carinskog nadzora se dosta koristi, ali po pravilu u sluajevima kada fiziko prisustvo carinskog radnika ili nije mogue ili nije cjelishodno. Klasian primer posrednog nadzora nad robom jeste privremeni uvoz robe, koja se vraa u nepromjenjenom stanju, kada se roba zadrava izvjesno vrijeme kod uvoznika, ali se istovjetnost robe i drugi relevantni podaci o robi obezbjeujustavljanjem carinskih obiljeja i voenjem odgovarajue evidencije o carinskim ispravama.

Carinskim obiljejima nazivaju se propisom utvreni spoljni znaci kojima se carinska roba obiljeava, da bi se od momenta stavljanja robe pod carinski nadzor do okonanja carinskog postupka, obezbjedilo od neovlaenog postupanje sa carinskom robom i njena istovjetnost.

Vrsta carinskog obiljeja koje e biti koriteno zavisi od vrste robe, odnosno prevoznog sredstva, oblika, odnosno reima uvoza i dr. Carinska obiljeja su definisana propisima, a najpoznatija su carinska plomba, otisak carinskog peata i carinskog iga, slubenog broja carinskog radnika i dr.

Carinskim zakonom je utvreno da carinski nadzor obuhvata naroito:

uvanje i pregled carinske robe; sprovoenje carinske robe; stavljanje carinskih obiljeja; uzimanje uzoraka, prospekata, fotografija ili drugih podataka kojima

se obezbjeuje istovjetnost robe; pregled i pretres prevoznih i prenosnih sredstava i vozakog osoblja,

odnosno posade; pregled prtljaga putnika i lini pretres putnika.

Carinskom nadzoru podleu: carinska roba; prevozna sredstva na kopnu, vozako osoblje i putnici koji koriste

ova sredstva, a prelaze carinsku liniju; prevozna sredstva na moru, meunarodnim rijekama i graninim

rijekama i jezerima, njihova posada i putnici; vazduhoplovi, posada i putnici.

16

Od opteg je pravila da carinskom nadzoru podlijee sva carinska roba, prevozna sredstva, posada, odnosno osoblje i putnici koji prelaze carinsku liniju. Zakonom je predvien i izvjestan broj izuzetaka od primjene mjera carinskog nadzora.

Ti izuzeci su: domai i strani vojni brodovi; brodovi dok plove na dijelovima graninih rijeka na kojima se po

meunarodnim ugovorima ne moe vriti carinski nadzor; brodovi organa unutranjih poslova; domai i strani vojni vazduhoplovi.

Bez obzira na to to navedeni brodovi i vazduhoplovi ne podlijeu kontroli, carinskomnadzoru obavezno podlijeu roba, putnici i lanovi posade koji se iskrcavaju, odnosnoukrcavaju na pomenute brodove i vazduhoplove. Oni su duni da carinsku robu prijavecarinarnici radi sprovoenja carinskog postupka.

Carinski nadzor i evidenciju o carinskoj robi radi sprovoenja mjera carinskog nadzoraobavljaju carinarnice.Nadleni direktor uprave carina propisuje nain voenja evidencije o carinskoj robi i mjerama carinskog nadzora.

Carinski nadzor, s obzirom na transportne puteve i prevozna sredstva kojima se odvijatransport robe, moe biti kako u drumskom i eljeznikom transportu tako i u ostalimvidovima transporta (vodni, vazduni, potanski). Svaki od vidova transporta kojima carinskaroba prelazi preko carinske linije moe biti pri uvozu, izvozu i provozu. Svaki od navedenihvidova carinskog nadzora nad carinskom robom u pojedinim vrstama transporta ima svojespecifinosti, kao na primer u drumskom transportu, gde se putem karneta TIR, popredvienoj proceduri, omoguuje da carinska roba bez polaganja novanog iznosa budeobezbjeena dok ne stigne u odredino mjesto, odnosno dok ne istupi iz odreenog carinskogpodruja.

3.8. Carinski obveznik

Carinski obveznik je lice (fiziko ili pravno) koje je duno da plati carinu kojom je roba optereena. To su ona lica koja su po carinskim

17

propisima duna da u odreenom carinskom postupku podnesu odgovarajuu dokumentaciju radi carinjenja.

Pojam carinskog obveznika se u Carinskom zakonu blie odreuje i vezuje za osobu koja je:

primalac robe, vlasnik robe ili lice koje on ovlasti, lice na koje glasi prevozna isprava, lice na koje su prenijeta prava iz prevozne isprave, lice koje robu unosi na carinsko podruje ili iznosi iz carinskog

podruja, kao i druga lica koja su, u sluajevima predvienim zakonom, duna

da plate carinu i druge dabine.

Prevozna isprava je najbolji pokazatelj carinskog obveznika, jer se na njoj uvijek nalazi ime lica, bilo fizikog ili pravnog, kojem se roba upuuje, kada se radi o uvozu robe. Kada je re o izvozu carinske robe, carinski obveznik je lice koje robu izvozi.

Pitanje jasnog definisanja carinskog obveznika je posebno znaajno za niz radnji u carinskom postupku:

preduzimanje odreenih mjera u vezi sa sprovoenjem adekvatnog carinskog nadzora,

u vezi sa podnoenjem jedinstvene carinske isprave, plaanja carinskih dabina i dr.

Ukoliko se dogodi da se carinska roba izgubi ili na drugi nain nestane na putu od carinske linije do odredine carinarnice, tada e carinski obveznik biti vozar, odnosno lice koje je direktno preuzelo robu od carinarnice. U tom sluaju roba ne dobija tretman unitene robe pod carinskim nadzorom i nad takvom robom ne prestaje obaveza plaanja carine, ve se sprovodi odgovarajui carinski postupak u vezi sa plaanjem carine i drugih dabina. Poto je status carinskog obveznika veoma vaan u carinskom postupku, a radi se o spoljnotrgovinskom prometu zemlje sa svim rizicima koji iz takvog posla mogu da nastupe, zakonska je obaveza da preduzea i druga pravna lica koja se mogu pojaviti kao carinski obveznici moraju biti upisani u registar carinskih obveznika kod nadlene uprave carina, koja vodi evidenciju o njima.

Prava carinskog obveznika, pored obaveza plaanja carine su: da moe uvezenu robu, prije podizanja iz carinarnice, odnosno

okonanja carinjenja, vratiti u inostarstvo; da u odreenim uslovima moe uvezenu robu vratiti u inostranstvo i

poslije njene predaje uvozniku odnosno korisniku; da moe izvriti prethodni pregled carinske robe; da podnese prigovor na nalaz carinarnice;

18

da podnese albu protiv rjeenja donijetog po prigovoru; da podnese zahtev za povraaj vie plaenog iznosa carine i drugih

uvoznih dabina, odnosno iznosa onih dabina koje uopte nije trebao platiti.

Dunosti carinskog obveznika su: da vrati u inostranstvo robu iji je uvoz zabranjen; da u jedinstvenu carinsku ispravu, unese tane podatke o teini, vrsti

i vrijednosti robe, porijeklu i dr; da izvi usaglaavanje podataka iz prijave o zakljuenom

spoljnotrgovinskom poslu sa stvarnim stanjem robe u pogledu reima uvoza, odnosno izvoza;

da plati obraunati iznos carine i drugih uvoznih dabina.

3.9. Prijavljivanje robe

Zakonska je obaveza, iz ega proistiu i odreene posljedice, da se carinska roba moraprijaviti carinarnici. Sva roba koja se uvozi, izvozi ili provozi preko carinske linije, odnosnokoja se unosi ili iznosi iz slobodne ili carinske zone ili iz slobodne carinske prodavnice, morase prijaviti graninoj, odnosno drugoj nadlenoj carinarnici, po postupku i na nain koji jepropisan odredbama Carinskog zakona ili propisima donesenim na osnovu njega.

Isprave koje se podnose prilikom prijavljivanja carinske robe moraju biti pravilno i tano popunjene, jer posljedice za nepridravanje ove obaveze mogu biti veoma skupe.

Obaveza prijavljivanja carinske robe nadlenim organima carinske slube od strane drugih dravnih organa je takoe zakonom regulisana.

Zakonom je, takoe, propisano da se roba i prevozna sredstva koja se nalaze u postupku kod nadlenih dravnih organa, a za koje postoji sumnja da je u pitanju carinska roba, ne mogu predati drugome pre nego to se plate carina i druge uvozne dabine. Dravni organi nisu obavezni da carinsku robu koja je predmet njihovog postupka, predaju carinarnici, ali su duni da izvre uplatu obraunate carine i uvoznih dabina prije predaje carinske robe kupcu ili drugom licu kome su robu ustupili.

Carina i druge uvozne dabine plaaju se po podmirenju trokova nastalih u vezi sa robom (uvanje, uskladitenje, trokovi prodaje i dr.).

19

3.10. Carinski dug

Carinski dug je jedan od najvanijih instituta carinskog sistema neke zemlje. Radi jasnijeg definisanja carinskog duga pozivamo se na zakone koji u sutini odreuju carinski dug.

Pojmovi koji nam pomau pri lakem razumijevanju carinskog duga kao cjeline su: Carinski dug: obveza odreene osobe da za odreenu robu plati propisima utvrenu

svotu uvozne carine (uvozni carinski dug) ili izvozne carine (izvozni carinski dug). Carinski dunik: osoba koja je obvezana za plaanje carinskoga duga (dunik). Carinarnica: svaki organizacioni dio uprave carine u kome se mogu obaviti sve ili

neke od radnji i postupaka predvienih carinskim pravilima i propisima Deklarant: osoba koja podnosi carinsku deklaraciju u svoje ime ili osoba u ije je ime

carinska deklaracija podnesena. Podvrgavanje robe proceduri: postupak kojim zemlja ini robu dostupnom za one

svrhe koje su predviene carinskom procedurom kojoj su podvrgnute

3.10.1. Nastanak carinskog duga

Carinski dug prilikom uvoza nastaje stavljanjem robe koja podlijee plaanju uvoznih dabina u slobodan promet ili stavljanjem te robe u postupak privremenog uvoza sa djeliminim osloboenjem od plaanja uvoznih dabina. Carinski dug nastaje u trenutku prihvatanja deklaracije, s tim to je carinski dunik deklarant ili posredni zastupnik.Carinski dug moe da nastane i nezakonitim unoenjem robe u carinsko podruje ili nezakonitim iznoenjem robe iz slobodne zone u drugi dio carinskog podruja, s tim to carinski dug nastaje u trenutku nezakonitog unoenja, odnosno iznoenja. Pored iznesenog, carinski dug nastaje i nezakonitim uzimanjem robe ispod carinskog nadzora i to u trenutku uzimanja robe. Carinski dug moe nastati i neispunjavanjem obaveza koje proizilaze iz privremenog smjetaja ili drugog carinskog postupka u koji je roba stavljena, odnosno neispunjenjem nekih od uslova za stavljanje robe u odgovarajui carinski postupak ili za odobravanje povoljnijeg tretmana pod uslovom upotrebe robe u svrhe radi kojih je odobren povoljniji tretman. Ako je vie lica u obavezi da plate isti carinski dug, ona su obavezna da taj dug plate pojedinano, odnosno solidarno. Iznos uvoznih dabina koje se za odreenu robu trebaju obraunati utvruje se prema propisima koji su za tu robu vaili na dan nastanka carinskog duga, ako zakonom nije drugaije odreeno. Ako se ne moe tano odrediti kada je carinski dug nastao, smatrae se da je dug nastao u vrijeme kada je ovlateni carinski organ utvrdio da se roba nalazi u statusu koji ima za posljedicu nastanak carinskog duga.

3.10.2. Vremenski rok za plaanje carinskog duga

U veini zemalja carinski dug se mora platiti u roku koji ne prelazi deset dana od dana obavjetavanja dunika o iznosu carinskog duga. Rok za plaanje se produava u sluajevima kada se ustanovi da je obavjetenje carinskom duniku dostavljeno prekasno da bi izvrio

20

uplatu u propisanom vremenskom roku. Plaanje carinskog duga vri se u gotovini ili na bilo koji drugi nain u skladu sa propisima koji su na snazi. Iznos carinskog duga moe uplatiti i tree lice, a ne samo carinski dunik.

U sluaju da carinski dug nije plaen u propisnom roku, carinske uprave koriste sve mogunosti koje su im na raspolaganju da bi obezbjrdili naplatu duga. Carinske uprave imaju zakonsko pravo da zaraunaju zatezne kamate na iznos neplaenog duga.

Carinske uprave odustaju od naplate zatezne kamate u sluajevima: Kada bi naplata izazvala ozbiljne ekonomske ili drutvene posljedice po dunika Kada iznos ne prelazi limit utvren procedurama komisija zakona o carinskoj politici

zemlje3

3.10.3. Osiguranje naplate carinskog duga

Ako carinski organ u skladu sa carinskim propisima, zahtjeva polaganje obezbjeenja za naplatu carinskog duga tj. garancije, obezbjeenje polae carinski dunik ili lice koje moe postati carinski dunik. Za jedan carinski dug, carinski organ moe traiti polaganje jednog obezbjeenja, s tim to moe odobriti da i drugo lice poloi obezbjeenje umesto lica ija je to obaveza. Na zahtjev lica koje je carinski dunik ili lica koje bi moglo postati carinski dunik, carinski organ moe odobriti da se za dva ili vie postupaka u vezi sa kojima je carinski dug nastao ili bi mogao nastati, poloi jedno obezbjeenje.

Obezbjeenje se utvruje u iznosu koji odgovara: tanom iznosu carinskog duga ili dugova, ako se taj iznos u trenutku davanja obezbjeenja moe odrediti na nesporan nain, odnosno u najviem iznosu carinskog duga ili dugova koji su nastali ili bi mogli nastati. Obezbjeenje za naplatu carinskog duga sadri i obezbjeenje za naplatu drugih obaveza koje carinski organ naplauje prilikom uvoza ili izvoza robe. Obezbjeenje se polae deponovanjem gotovine ili jemstvom. emac se u pisanoj formi obavezuje da e u roku dospjelosti, solidarno sa carinskim dunikom, platiti iznos carinskog duga obuhvaenog jemstvom, ukljuujui kamate i trokove nastale u postupku naplate neplaenog carinskog duga. Ako carinski organ utvrdi da poloeno obezbjeenje ne osigurava naplatu carinskog duga blagovremeno i u potpunosti, moe zahtjevati da carinski dunik poloi dodatno obezbjeenje ili da ranije obezbjeenje zamjeni novim. Obezbjeenje za naplatu carinskog duga vai dok carinski dug ne bude naplaen ili dok ne nastupe okolnosti zbog kojih carinski dug vie ne moe nastati. U ovom sluaju vraa se obezbjeenje za naplatu tog carinskog duga.

3.11. Carinske povlastice

Opte je pravilo da se za robu koja se uvozi na carinsko podruje neke zemlje mora platiti carina i druge uvozne dabine, postoje odreeni izuzeci. To su po pravilu odstupanja koja su uobiajena u savremenim carinskim sistemima, a rezultat su ili uobiajenih pravila carinskog postupka ili su regulisani bilateralnim ili multilateralnim meunarodnim sporazumima.

3 Tegeltija, Z. Carinski sistem, Univerzitet za poslovni inenjering i menadment, Banja Luka, 2009.

21

Oslobaanje od plaanja uvoznih dabina za strana lica Osloboeni su od plaanja uvoznih dabina:

efovi stranih drava i izaslanici efova stranih drava u specijalnoj misiji, kao i lanovi njihove pratnje - na predmete namjenjene slubenim potrebama i linoj upotrebi;

meunarodne organizacije - na predmete namjenjene slubenim potrebama; meunarodne i druge strane humanitarne organizacije - na robu namjenjenu pruanju

humanitarne pomoi; diplomatska i konzularna predstavnitva stranih drava na predmete namjenjene

slubenim potrebama i efovi stranih diplomatskih predstavnitava u Srbiji i lanovi njihovih uih porodica -

na predmete namjenjene linoj upotrebi.Osloboeni su od plaanja carine u skladu sa odredbama meunarodnih ugovora: diplomatsko osoblje stranih diplomatskih predstavnitava i lanovi njihovih uih

porodica - na predmete namjenjene linoj upotrebi i osoblje stranih diplomatskih i konzularnih predstavnitava na predmete domainstva.

Navedene povlastice ne mogu koristiti domai dravljani niti stalno nastanjeni strani dravljani. Oslobaanje fizikih lica

Osloboeni su od plaanja uvoznih dabina fizika lica i to: Putnici koji dolaze iz inostranstva - na predmete koji slue njihovim linim potrebama

za vrijeme putovanja (lini prtljag), bez obzira da li ih nose sa sobom ili su ih dali na prevoz vozaru

Domai putnici na predmete koje unose iz inostranstva ako nisu namjenjeni preprodaji Strani dravljani koji su dobili dravljanstvo i strani dravljani koji su dobili azil,

odnosno odobrenje za stalno nastanjenje u datoj zemlji - na predmete za svoje domainstvo, osim na putnika motorna vozila

Domai dravljani koji su na radu u inostranstvu proveli neprekidno najmanje dvije godine, kada se definitivno vrate, oslobaaju se plaanja uvoznih dabina na uvoz predmeta za potrebe domainstva (osim motornih vozila)

Domai i strani dravljani - na predmete koje prime iz inostranstva u poiljkama. Carinarnica u vezi ove povlastice stavlja zabiljeku na potansko-carinskoj prijavi, odnosno deklaraciji korisnika povlastice.

Domai i strani dravljani - na lijekove za linu upotrebu koje primaju iz inostranstva u poiljkama.

Domai dravljani i stalno nastanjeni strani dravljani na predmete naslijeene u inostranstvu. Korisnik povlastice, uz pisani zahtev za osloboenje od plaanja uvoznih dabina, podnosi carinarnici odluku nadlenog domaeg ili stranog suda, odnosno nadlenog stranog organa ili potvrdu diplomatsko-konzularnog predstavnitva u inostranstvu

Domai dravljani, stalno nastanjeni strani dravljani, preduzea, zajednice i druge organizacije - na odlikovanja, medalje, sportske trofeje i druge predmete koje dobijaju u inostranstvu na takmienjima, izlobama i priredbama od meunarodnog znaaja.

Naunici, knjievnici i umjetnici - na sopstvena djela koja unose iz inostranstva. Domai dravljani koji ive u pograninom pojasu, na proizvode zemljoradnje, stoarstva,

ribarstva, pelarstva i umarstva, dobijene sa svojih imanja koja se nalaze u pograninom pojasu susjedne drave, kao i na priplod i ostale proizvode dobijene od stoke koja se zbog poljskih radova, ispaa ili zimovanja nalazi na tim imanjima

22

Vozai motornih vozila - na gorivo i mazivo u rezervoarima koji su fabriki ugraeni u motorno vozilo.

Invalidi - na ortopedska i druga pomagala koja slue kao zamjena tjelesnih organa koji nedostaju, odnosno oteenih telesnih organa i na rezervne delove i potroni materijal za koritenje tih pomagala, koje unesu ili prime iz inostranstva za linu upotrebu

Invalidi sa tjelesnim oteenjem od najmanje 70%, vojni invalidi od prve do pete kategorije, civilni invalidi rata od prve do pete kategorije, slijepa lica, lica oboljela od distrofije ili srodnih miinih ili neuromiinih oboljenja, od paraplegije i kvadriplegije, cerebralne i deje paralize i od multipleksskleroze, roditelji viestruko ometene dece, koja su u otvorenoj zatiti, odnosno o kojima roditelji neposredno brinu, na uvoz putnikog automobila za linu upotrebu

Organizacije lica sa posebnim potrebama odnosno lanovi tih organizacija - na specifinu opremu, ureaje i instrumente i na njihove rezervne djelove i na potroni materijal za koritenje te opreme koji se ne proizvode u zemlji

Graani na specifinu opremu, ureaje i instrumente za zdravstvo i na rezervne djelove i potroni materijal za korienje te spreme

Oslobaanje pravnih i drugih lica od plaanja uvoznih dabina Osloboeni su od plaanja uvoznih dabina:

Organizacije crvenog krsta - na robu koju uvezu iz inostranstva, koja se ne proizvodi u domaoj zemlji, a koja slui za izvravanje njihovih humanitarnih zadataka

Vatrogasne i spasilake organizacije i drutva na opremu i djelove te opreme koja se ne proizvodi u domaoj zemlji, a namenjeni su za gaenje poara i za spasilake djelatnosti.

Muzeji i umjetnike galerije - na zbirke, djelove zbirki i pojedinane predmete koji su njima namjenjeni, kao i arhive za arhivski materijal

Lica, osim fizikih, koja se bave naunom, obrazovnom, kulturnom, sportskom, rekreativnom, humanitarnom, vjerskom djelatnou, tehnikom kulturom, umjetnou, djelatnostima zatite prirode i kulturnih dobara i kontrolom kvaliteta ivotne sredine - na robu koja se ne proizvodi u domaoj zemlji, a slui neposredno za obavljanje tih djelatnosti, osim alkohola i alkoholnih pia, duvanskih proizvoda i putnikih motornih vozila.

Lica, osim fizikih - na robu koju besplatno prime iz inostranstva za naune, prosvjetne, kulturne, sportske, humanitarne, vjerske, zdravstvene i socijalne svrhe, kao i za zatitu ivotne sredine, osim alkohola i alkoholnih pia, duvanskih proizvoda i putnikih motornih vozila

Lica, osim fizikih - na robu koju besplatno prime iz inostranstva ili je nabave od sredstava koja su dobila iz inostranstva kao novanu pomo ako je namjenjena otklanjanju posljedica prouzrokovanih elementarnim nepogodama (zemljotresi, poplave, sue, ekoloki udesi i sl.) ratni ili oruani sukobi.

4. CARINSKA VRIJEDNOST ROBE

Jedna od veoma vanih kategorija u carinskom sistemu svake zemlje jeste carinska osnovica. Carinska osnovica je vrijednost robe na koju se primjenjuju stope carine iz Carinske arife i druge uvozne dadbine.

23

Carinska osnovica se najee utvruje na osnovu ugovorene, odnosno transakcijske cijene. Ugovorenom cijenom smatra se stvarno plaanje cijena za robu koja se uvozi.

Pored fakturne vrijednosti robe koja se uvozi, carinsku osnovicu ini i niz dodatnih trokova nastalih u vezi sa kupovinom do dravne granice:

trokovi prijevoza osiguranja provizije posrednicima u prodaji robe trokovi pakovanja i koritenja kontejnera trokovi utovara, pretovara i istovara nastali u inostranstvu srazmjerni dio vrijednosti sirovina, reproduktivnog materijala i dijelova za

ugraivanje, nabavljenih u inostranstvu, koje je kupac dobio besplatno ili po snienoj cijeni, a koji su upotrebljeni u proizvodnji robe koja se uvozi

srazmjerni dio vrijednosti alata, kalupa, matrica i slinih proizvoda naknade i trokovi u vezi sa korienjem prava na upotrebu patenata, modela,

znaka ili inostrane fabrike ili trgovake markeStavke koje ne optereuju carinsku osnovicu su:

kamate na kredit sva snienja cijena ugovorena i ostvarena prije uvoza osiguranja nastala u dravi u koju se vri uvoz trokovi i izdaci za izgradnju, montau, tehniku pomo i odravanje

industrijskih postrojenja, maina i opreme trokovi i izdaci koji se ne ukljuuju u carinsku osnovicu uvezene robe zovu se odbitne stavke.

Robna dokumentacija na osnovu koje se utvruje carinska osnovica su: faktura, specifikacija robe, lista pakovanja robe

Transportna dokumentacija na osnovu koje se utvruju transportni trokovi kao dio carinske osnovice su:

tovarni list, prevozni list i sl.

Carinska osnovica za upotrebljavanu robu utvruje se na isti nain kao i za novu robu, s tim to se kao vrijednost uzima njena realna vrijednost u trenutku carinjenja. Carinska vrijednost za robu koja je oteena u toku prijevoza ili dok se nalazila pod carinskim nadzorom umanjuje se za procenat oteenja.

5. SMJETAJ CARINSKE ROBE

24

Smjetaj carinske robe je veoma vaan sa stanovita primjene propisa u carinskom postupku. Smjetaj robe treba da obezbijedi utvrivanje podataka o radu u pogledu vrste, koliine, vrijednosti i dr.

Da bi se obezbijedilo sigurno utvrivanje podataka o robi, carinski organi zemlje provode mjere carinskog nadzora od momenta prelaska carinske linije do okonanja carinskog postupka i putanja robe u slobodan promet, odnosno do izlaska robe iz carinskog podruja zemlje.

Smjetaj robe se moe vriti privremeno do momenta kada joj se treba odrediti carinski odobreni postupak ili namjena ili se roba smjeta u carinska skladita gdje roba moe proi kroz uobiajene oblike postupanja koji za cilj imaju da se roba sauva, da se pobolja njen izgled ili trini kvalitet ili da se pripremi za distribuciju ili preprodaju.4

5.1. Privremeno skladitenje robe

U trenutku kada je roba unesena u carinsko podruje zemlje i pokazana carinskim organima u mjestu koje su oni odredili, smatra se da je u privremenom smjetaju sve dok joj se ne odredi carinski odobreno postupanje ili upotreba. Isto se primjenjuje i kod postupka provoza u momentu kada je roba pokazana odredinom uredu i provozna prijava razduena. Privremeni smjetaj robe moe se definisati kao smjetaj robe pod carinskim nadzorom u prostorije ili prostor po odobrenju carinskog organa, dok joj se ne odredi carinski odobreno postupanje ili upotreba.

Na usmeni zahtjev, privremeni smjetaj se moe obaviti u bilo kojem mjestu, ukoliko to dozvoli carinski organ kojem je predoena roba za koju se trai privremeni smjetaj. U tom sluaju ne donosi se posebno odobrenje, ve se prihvatanje zbirne prijave na nain smatra i odobrenjem za prostor za privremeni smjetaj. U sluajevima kada se odreeni prostor redovno (kontinuirano) koristi za privremeni smjetaj robe, on mora biti trajno odobren od strane carinskih organa i naziva se ''prostorima za privremeni smjetaj''.

Prostori za privremeni smjetaj mogu biti zatvorene prostorije, ograeni, pokriveni ili nepokriveni prostori u koje se smjeta roba dok joj se ne odredi carinski odobreno postupanje ili upotreba. Ukoliko se na istom mjestu nalazi i carinsko skladite onda prostor za privremeni smjetaj mora biti fiziki odvojen od dijela prostora carinskog skladita u kojem se smjeta roba u postupku carinskog skladitenja.

Nakon to je carinska roba dopremljena na odreeno i odobreno mjesto, carinskim organima se prikazuje roba i podnosi zbirna prijava. Zbirnu prijavu podnosi:

lice koje je unijelo robu na carinsko podruje zemlje lice koje preuzima odgovornost za daljnji transport robe predstavnik bilo kojeg gore pomenutog lica5

Roba u privremenom smjetaju moe biti predmet samo onih oblika rukovanja koji obezbjeuju njenu ouvanost u nepromijenjenom stanju, bez promjena njenog izgleda ili tehnikih karakteristika (npr. suenje, ienje, inventura, uzimanje uzoraka, vaganje robe, stavljanje oznaka i naljepnica, razvrstavanje i sl.).

4 Tegeltija, Z. Carinski sistem, Univerzitet za poslovni inenjering i menadment, Banja Luka, 2009.5 Tegeltija, Z. Carinski sistem, Univerzitet za poslovni inenjering i menadment, Banja Luka, 2009.

25

Ako, u roku koji je odredio carinski organ, nisu sprovedene neophodne formalnosti radi odobravanja carinski dozvoljenog postupanja ili upotrebe robe, carinski organ e bez odlaganja preduzeti sve mjere za postupanje sa robom, ukljuujui i njenu prodaju. Carinski organ moe robu za koju je odobren privremeni smjetaj, na rizik i o troku draoca robe da premjesti na drugo mjesto koje je pod njegovim nadzorom, do regulisanja daljeg postupanja sa robom, odnosno do njene prodaje.

5.2. Carinska skladita

Carinsko skladitenje je poseban carinski dozvoljeni postupak, radi smjetaja robe u carinsko skladite. Carinski organ odobrava smjetaj robe u carinsko skladite nakon ega se podnosi prijava za smetaj robe. Postupkom carinskog skladitenja dozvoljava se da se u carinsko skladite smjesti:

roba koja nije domaa roba, bez podlijeganja takve robe plaanju uvoznih dabina ili mjerama trgovinske politike

domaa roba, kada se zakonskim propisima kojima se reguliraju odreene oblasti predvia da smjetaj robe u carinsko skladite povlai primjenu mjera koje se obino povezuju s izvozom takve robeCarinsko skladite znai svako mjesto koje odobre carinski organi i koje se nalazi pod

njihovim nadzorom gdje se roba moe smjestiti prema predvienim uslovima. Carinsko skladite moe biti javno ili vlastito skladite:

Javno skladite znai carinsko skladite koje je na raspolaganju svakom licu za skladitenje robe;

Vlastito ili privatno skladite znai carinsko skladite rezervirano za skladitenje robe od strane draoca skladita.

Javno carinsko skladite moe biti: tip A - za koje je odgovoran dratelj carinskog skladita koji mora

osigurati da se roba ne izuzima ispod carinskog nadzora dok se nalazi u postupku carinskog skladitenja i ispuniti sve obveze koje proizlaze iz skladitenja robe i odobrenja za dranje carinskog skladita

tip B - kod kojeg je svaki pojedini korisnik (deponent) odgovoran da se roba ne izuzima ispod carinskog nadzora dok se nalazi u postupku carinskog skladitenja. Za sve obveze koje proizlaze iz tog postupka i odobrenja odgovoran je deponent

tip F - kojim upravljaju carinski organi. Kod ovog tipa carinskog skladita za sve obveze odgovoran je deponent, a carinski organi su jedino odgovorni za oteenje ili gubitak robe nastalog usljed nemara

Vlastito carinsko skladite moe biti: Vlastito carinsko skladite tipa C je skladite u kojem odgovornost snosi vlasnik

skladita, koji je ujedno i korisnik, ali ne mora biti i vlasnik robe.

26

Vlastito carinsko skladite tipa D, u kojem odgovornost snosi vlasnik skladita, koji je ujedno i korisnik, ali ne mora biti i vlasnik robe, a roba se puta u slobodan promet na temelju raunovodstvenih zapisa, pri emu su mjerodavna svojstava, carinska vrijednost i koliina roba utvreni u trenutku stavljanja robe u postupak skladitenja.

Vlastito carinsko skladite tipa E namijenjeno je skladitenju robe vlasnika skladita. Vlasnik skladita je ujedno i korisnik skladita, ali nije nuno da je i vlasnik robe. U ovom skladitu doputa se skladitenje robe bez postupka skladitenja.

Lice koje eli da upravlja carinskim skladitem mora da podnese pismeni zahtjev sa podacima koji se zahtijevaju radi davanja odobrenja, posebno ukazujui na ekonomsku potrebu za skladitenjem. Odobrenje za upravljanje carinskim skladitem moe se izdati samo licima sa sjeditem ili prebivalitem u datoj zemlji.U odobrenju se mora odrediti vrsta skladita i uslovi pod kojima vlasnik mora upravljati skladitem, vrste roba koje se mogu smjestiti u skladite i druge obaveze draoca skladita prema carinarnici.

Dralac carinskog skladita odgovoran je: da se roba smjetena u carinsko skladite ne uzima ili ne premijeta bez mjera

carinskog nadzora za ispunjenje svih obveza koje proizlaze iz postupka carinskog skladitenja za ispunjavanje posebnih uslova sadranih u odobrenju za otvaranje carinskog

skladita

Prava i obaveze draoca skladita mogu se, uz saglasnost carinarnice, prenijeti na drugo lice.Dralac carinskog skladita je duan da vodi evidenciju o robi koja se nalazi u postupku carinskog skladitenja na nain koji odobri carinarnica. Roba koja je predmet postupka carinskog skladitenja mora se upisati u evidenciju im se unese u carinsko skladite. Dranje robe u postupku carinskog skladitenja nije vremenski ogranieno. Carinarnica moe odrediti rok u kome je korisnik duan da za robu odredi novi carinski dozvoljen postupak ili upotrebu. Roba se moe privremeno iznijeti iz carinskog skladita, ako to zahtijevaju posebne okolnosti. Carinarnica mora unaprijed odobriti iznoenje robe i odrediti uslove pod kojima se to moe obaviti. Carinarnica moe odobriti da se roba, nad kojom je sproveden postupak carinskog skladitenja, premjesti iz jednog carinskog skladita u drugo. Ako je za uvoznu robu u postupku carinskog skladitenja nastao carinski dug, trokovi skladitenja i odravanja robe koji nastanu za vrijeme skladitenja se nee uraunati u carinsku vrijednost robe, pod uslovom da su prikazani odvojeno od stvarno plaene cijene, odnosno cijene koju treba platiti za tu robu. Ako se uvozna roba stavlja u slobodni promet na osnovu raunovodstvenog zapisa, prihvatie se vrsta, carinska vrijednost i koliina robe kakva je bila u trenutku stavljanja robe u postupak carinskog skladitenja, osim ako podnosilac deklaracije zahtijeva da se prihvati carinska vrijednost utvrena u trenutku nastanka carinskoga duga.

5.3. Slobodne zone

27

http://www.ceftatradeportal.com/montenegro/images/stories/Postupak_carinskog_skladitenja/Odobrenje_za_carinsko_skladistenje.pdfhttp://www.ceftatradeportal.com/montenegro/images/stories/Postupak_carinskog_skladitenja/Zahtjev_za_otvaranje_ili_koriscenje_carinskog_skladista.pdf

Carinskim zakonom je predvieno da se osnivanje slobodnih zona, upravljanje u njima i obavljanje privrednih aktivnosti u slobodnim zonama utvruje posebnim zakonom. Carinskim zakonom se samo precizira koje su dozvoljene aktivnosti sa stranom robom koja se smjeta u slobodnu zonu. Ove aktivnosti su:

stavljanje u slobodan promet robe prethodno smjetene u slobodnu zonu njeno podvrgavanje uobiajnom rukovanju proizvodnja pod carinskom kontrolom ustupanje u korist drave i unitenje pod carinskom kontrolom

Carinski zakon takoe predvia da carinski organ moe, imajui u vidu konkretne okolnosti vezane za odreenu slobodnu zonu, da prilagodi mjere carinske kontrole i carinskog nadzora ovim okolnostima.

Posebno oznaeni i zakonom odreeni dijelovi teritorije drave, sa odgovarajuom poslovnom infrastrukturom, u kojima se privredna djelatnost obavlja u povoljnijim uslovima oznaeni su imenom slobodna zona. Takoe postoji definicija da je slobodna carinska zona dio teritorije jedne drave koji je izuzet iz njenog carinskog podruja. Svaka slobodna zona ima status pravnog lica, a osniva moe biti jedan ili vie domaih ili stranih pravnih entiteta registrovanih u zemlji. U slobodnoj carinskoj zoni dozvoljeno je vriti sve materijalne radnje potrebne za transport, oplemenjivanje i uvanje robe. S tranzitnom robom mogue su samo tranzitne operacije. Pravni promet robom dozvoljen je samo na malo, i to radi podmirenja slubi slobodne carinske zone. Carinjenje robe se vri pri prelasku carinske granice. Sutina slobodnog carinskog podruja je u tome to se na njemu primjenjuju posebne mjere carinskog nadzora i posebne olakice u carinskom postupku, koje se redovno sastoje u slobodnom prometu strane robe bez naplate carina i carinskih taksi. Osnovna kakrakteristika slobodnih zona je niz povlastica i privilegija koje se mogu koristiti na ostalom podruju drave, na kojoj je zona locirana. Korisnici slobodnih zona ne plaaju poreze i doprinose, osim onih za plate i naknade. Carine i tarife se ne plaaju na uvoz u slobodnu zonu. Uvoz opreme, koja e se koristiti u procesu proizvodnje unutar slobodne zone, su izuzete od plaanja carina i dabina.

esto se koristi i slijedea podjela slobodnih zona: klasine slobodne carinske zone (reeksportne zone) koje slue za olakanje tranzita

robe iz inostranstva namjenjene inostranim tritima. Uloga i znaaj ovih zona otpada i one postepeno prerastaju u jedan od slijedea dva oblika

uvozne slobodne carinske zone postoje uglavnom u visoko razvijenim zemljama. U njima se roba dorauje ili prerauje prije upuivanja na domae trite zemlje na ijem je podruju slobodna zona locirana

izvozne slobodne carinske zone su locirane najveim dijelom u zemljama urazvoju. U njima se vri proizvodnja gotovih proizvoda ili njihovih dijelova koji su namjenjeni inostranim tritima, prvenstveno tritima visoko razvijenih zemalja.

28

6. ZAKLJUAK

Moe se rei da je carina najstariji instrument vanjsko - trgovinske politike koji dodatkom na cijene robe i usluga utie na opseg i vrijednost vanjske trgovine. Plaa se na robu koja prelazi dravnu, odnosno carinsku liniju i puni budet zemlje u koju ulazi.

Carinski sistem jedne zemlje zavisi od njene snage koja se tie proizvodnje i proizvodnih odnosa. Carinski sistem nije neto nezavisno od drave, ve predstavlja sastavni dio privrednog sistema. Carinski sistem kao primarnu ulogu ima zatitu privrednog sistema zemlje, samim tim ostvarivanjem primarnog cilja postie se i jo jedna vrlo bitna stvar, a to je da se pospjeuje izvoz. Ali ovo pospjeivanje razvoja mora da bude po normama koje daju meunarodne organizacije, naroito svjetska trgovinska organizacija. Carinski sistem nije samo povoljan za dravu iji je, ve i za drave koje su potencijalni privredni partneri. Ako posmatramo uopteno, moemo da kaemo da je carinski sistem znaajan ne samo za domau privredu, nego i za spoljnotrgovinske partnere. Znaaj carinskog sistema je veliki, robna razmjena izmeu jedne ili vie drava se pospeuje i dovodi na vei nivo, to ide u korist obe ili vie zemalja. Samim tim postojanje instituta carinskog sistema je neizbjeno. Carinski sistem poiva na ovim institutima i od njih zavisi kvalitet cijelog sistema. Dobro organizovani instituti i instrumenti carinskog sistema pospjeuju sistem a samim tim i funkcionisanje

29

trgovine izmeu zemlje i njenih privrednih partnera. Samo postojanje carina i naplata istih, dovodi do poveanja prihoda zemlje i punjenja budeta a samim tim i do bogaenja zemlje.

Iz svega ovoga se vidi da je znaaj instituta carinskog sistema veoma veliki za jednu zemlju i to nije beznaajna stvar nego stvar kojoj se mora posvetiti velika panja.

7. LITERATURA

Tegeltija, Z. Carinski sistem, Univerzitet za poslovni inenjering i menadment, Banja Luka, 2009.

Todorovi, T., Carinski sistem Jugoslavije, elind, Beograd, 1997.

Stankovi, M.Carinski sistemi i carinske politike, Nauna knjiga, Beograd, 1987.

Zakon o carinskoj politici Bosne i Hercegovine

30

1. UVOD2. CARINSKI SISTEM3. OSNOVNI INSTITUTI CARINSKOG SISTEMA3.1. Carinska linija3.2. Carinsko podruje3.3. Carinski pogranini pojas3.4. Carinski putevi prelaz3.5. Malogranini pogranini promet3.6. Carinska roba3.6.1. Carinska roba prema pravcu kretanja3.6.2. Carinska roba s obzirom na njen promet3.6.3. carinska roba s obzirom na nain uvoza3.6.4. Carinska roba s obzirom na obavezu plaanja carine

3.7. Carinski nadzor3.8. Carinski obveznik3.9. Prijavljivanje robe3.10. Carinski dug3.10.1. Nastanak carinskog duga3.10.2. Vremenski rok za plaanje carinskog duga3.10.3. Osiguranje naplate carinskog duga

3.11. Carinske povlastice

4. CARINSKA VRIJEDNOST ROBE5. SMJETAJ CARINSKE ROBE5.1. Privremeno skladitenje robe5.2. Carinska skladita5.3. Slobodne zone

6. ZAKLJUAK7. LITERATURA