.

Membrana qelizore eshte pra gjysme pershkruese qe do te thote se disa molekula te pranishme

ne citoplazme pra ne repartin e brendshem nuk mund ta pershkojne ate per shkak te

permasave te tyre te medha.

Kalimi i ujit me ane te difuzionit permes membranes qelizore gjysme pershkuese quhet

osmoze.

Ne nje tub qelqi ne forme U-je vendoset nje membrane gjysme e pershkueshme.

Membranat gjysme te pershkueshme lejojne te kaloje nje lloj molekule por nuk lejojne kalimin

e molekulave te llojeve te tjera.Keshtu p.sh lejohet te kalojne molekulat e ujit por jo ato te

glukozes. Ne qofte se nga ana e djathte e membranes hedhim uje te paster kurse nga e majta

nje tretesire te glukozes ne uje ne menyre te tille qe nivelet fillestare te jene te njejta pra njelloj

si ne enet komunikuese vihet re se pas pak kohe niveli i tretesires ne te majte ngrihet kurse ai i

ujit ne te djathte ulet.

Midis niveleve te lengut ne te dy anet lind nje diference, nje disnivel, qe perfaqeson nje trysni

hidrostatike me te madhe nga e majta sesa nga e djathta.

Botanisti gjerman Pfefer i cili ishte nder te paret qe e studioi kete dukuri vuri re se:

1-Sa me e perqendruar te jete tretesira nga me e majta aq me i madh eshte disniveli dhe aq me

e madhe eshte trysnia hidrostatike.

2-Sa me e larte te jete temperatura absolute aq me e madhe eshte trysnia hidrostatike.

Osmoza ka disa pasoja shume te rendesishme qe mund ti sqarojme me disa shembuj.

Le te marrim shembullin e nje qelize te zhytur ne uje te distiluar ose ne uje te paster.

Brenda qelizes ka nje tretesire uji kriperash dhe proteinash ndersa jashte ka uje te distiluar pra

vetem molekula uji. Ne kete rast uji hyn ne qelize sepse nepermjet difuzionit zhvendoset nga

zona ku perqendrimi eshte me i madh drejt zones ku perqendrimi eshte me I vogel.

Shume nga lendet e tretura ne citoplazme nuk mund te kalojne jashte qelizes perms

membranes per te balancuar hyrjen e ujit. Si rrjedhoje uji hyn dhe qeliza fryhet aq san je rruaze

e kuqe e zhytur ne uje te distiluar mund edhe te pelcase. Le te marrim me mend situaten e

kundert pra qe jashte qelizes kemi nje tretsire me te perqendruar sesa brenda p.sh uji me

shume kripe si uji i detit. Ne kete rast uji del nga qeliza per te holluar tretesiren e jashtme per

shkak te prirjes per te barazuar perqendrimin.

Ne kete rast qeliza dehidratohet dhe tkurret.

Osmoza del ne pah vetem ne prani te membranave gjysme te pershkueshme por nuk eshte e domosdoshme qe nga nje ane e membranes te jete tretesi i paster dhe nga ana tjeter

tretesira.Mundet qe nga dy anet e membranes te kemi tretesira por me perqendrime te ndryshme dhe osmoza ndodh perseri. Trysnia osmotike eshte pikerisht trysnia qe do te krijonin molekulat e ujit qe mungojne pra trysnia osmotike mungon ne tretsire ne krahasim me tretesin e paster. Trysnia osmotike njehsohet nga ekuacioni I Vant Hofit: π=i∗Cm∗R∗T

Tretesirat qe kane te njejten trysni osmotike thuhet se jane izotonike.Lengjet qe futen ne trup me rruge intravenoze duhet te jene izotonike me lengjet e trupit.Keshtu p.sh nese rruazat e kuqe te gjakut ndodhen ne nje tretesire hipertonike nje tretesire qe ka trysni osmotike me te larte se lengu I qelizes ato thahen per shkak te daljes se ujit jashte tyre.

E kunderta ndodh kur qelizat vendosen ne nje tretesire hipotonike pra ne nje tretesire qe ka trysni osmotike me te ulet se lengu I qelizes.

Tema: Studimi I gjendjes mjedisore te ujerave te zones ku banoni

Hasi ka një rrjet të pasur lumor i cili karakterizohet nga përrenj të vegjël që furnizohen kryesisht nga reshjet e shiut dhe të dëborës. Furnizimi I këtyre lumenjve nga burimet nëntokësore është I pakët ndaj edhe prurjet e tyre kanë një diferencë të madhe në varësi të stinës, janë të rrëmbyeshëm dhe tejbartës të materialeve të ngurta. Rëndësia e tyre është e lartë për mirëqenien, furnizimin me ujë të pijshëm dhe vaditjen në zona të ndryshme. Nga periudha 1945-1990 Hasi gjithashtu trashëgoi një pasuri të madhe ujore sic janë numri I madh i rezervuarëve të lidhur me një rrjet të gjerë kanalizimesh. Sipërfaqja ujore e rrethit të Hasit përbëhet nga 24 rezervuare që ujitin 23% të tokës bujqësore. Gjithashtu përshkohet nga disa përrenj më I madhi I të cilëve është Kruma, gjatësia e të cilit llogaritet të jetë 6 km, me shumë degëzime, që derdhet në Drinin e bashkuar. Shumë të rëndësishme janë gjithashtu edhe vrella e Brrudit, Domaj dhe vrella e Harhullës që furnizojnë me ujë të pijshëm fshatrat përkatës. Rëndësi të madhe ka edhe kufizimi me Liqeni I Fierzes që do të thotë një pasuri shumë e madhe ujore për fshatrat Zahrisht, Metaliaj duke ndikuar fuqishëm në zhvillimin e turizmit sidomos në fshatin e Zahrishtit ku shihet prespektivë edhe në sektorin e peshkimit.

Lumi i Krumes (Vrella). Ne veri-perendim ndodhet Bjeshka e Krumes nga e cila vjen nje burim

I madh nentokesor quajtur Vrella . Burimi i Krumës  gjendet pranë Krumës rreth 480 m mbi nivelin

e detit. Burimi karstik del ne rrëzën e rrëpirës, në kontaktin gëlqerorë-argjile. Ka prurje 600 l/sec .

Ne vendin ku buron ky lume ka nje pamje shume te mahnitshme por per shkak te shfrytezimit te

saj per uje te pijshem ajo e ka humbur shume bukurine.Por po te vazhdosh ne rrjedhen e saj

deri ne lumin Drin (Liqeni Fierzes) ajo ka pamje shume te bukura ku per gjate gjithe rrjedhjes

aty ka shume peme dhe veçanarishte arrat e saj karakteristike. Uji I ketij lumi perdoret nga

fermeret per vaditjen e tokave bujqesore.

Gurra e Domajve  gjendet afër fshatit Domaj 400 m mbi nivelin e detit. Burimi del në kontaktin litologjiko-tektonik, gëlqerorë-terrigjenorë me prurje 300 l/sec. Eshte nje burim shume karakteristik me uje te kristalte qe akoma dhe sot ruan origjinalitetin e saj pasi ajo nuk eshte transformuar si ajo e Krumes , legjendat thone se keto dy burime vijne nga bjeshket e Cahanit dhe kane te njejtin uje dhe rrjedhin nga i njejti burim i nendheshem dhe per te vertetuar kete dhjetera vjet me pare ne nje shpelle ne qender te Cahanit eshte hedhur boje ne shpellle dhe kjo boje ka dal ne Vrellen e Krumes dhe ne Gurren Domajve. Burimet e Brrudit   gjenden afër fshatit Brrud, 450 m mbi nivelin e detit. Janë vetëm dy burime pasi të tjerët u mbuluan nga liqeni i Fierzës.

FURNIZIMI ME UJË TË PIJSHËMDuke parë zhvillimin e viteve te fundit, vihet re se dhe nevojat për ujë të pijshëm janë në rritje. Aktualisht, në qytet furnizimi me ujë bëhet nga ujësjellësi i vetëm i qytetit, ndërtuar në vitet 80 që nuk garanton furnizim ritmik të banorëve. Problematike në këtë aspekt është furnizimi me orar dhe pamundësia e furnizimit me ujë për person. Kriteri themelor i planifikimit të sasisëditore të ujit në qytet duhet të jetë që komuniteti të ketë ujë pa ndërprerje gjatë gjithë ditës në rrjetin e shpërndarjes dhe me presion të stabilizuar. Sasia e ujit që duhet të përdoret nga një person sipas normave aktuale bashkëkohore. Nga studimet e kryera ne kemi rezerva të konsiderueshme ujore, por për shkak të infrastrukturës jo të mirë që ekziston, nuk kemifurnizim të rregullt me ujë.

RRJETI I KANALIZIMEVENë juridiksionin e Bashkisë Krume është sektori i shërbimeve që merret me administrimin e këtij proçesi. Gjatë viteve të fundit është bërë rikonstruksion i plotë i magjistralit kryesor të ujrave të zeza në lagjet e qytetit. Por duhet theksuar se kolektori kryesor që mbledh të gjithë rrjetin e kanalizimeve të ujrave të zeza derdhet në përrua dhe nuk trajtohen.Këto ujëra janë të patrajtuara, ç’ka përbën një faktor të lartë ndotjeje dhe shtim të sëmundjeve diareike, të lëkurës, etj.