shkrimi akademik -leksione-mgjokutaj316 (1)

8/10/2019 Shkrimi Akademik -Leksione-mgjokutaj316 (1)

1/25

LENDA: SHKRIMI AKADEMIK

Leksion 1. NJOHJA ME SHKRIMIN AKADEMIK, FUSHN E VEPRIMIT T TIJDHE KARAKTERISTIKAT E PRDORIMIT

Hyrje

Bota akademike sht nj bot fjalsh q prmban informacion, teori, fakte ide.Fjalt prodhojndije produkte, konflikte, mirkuptim, veprime, art. Fjalt gjenden n tekste, n tabela, programe,libra etj.Tempujti fjalve, bibliotekat, jan pjes e t gjitha mjediseve zyrtare dhe familjare. Botaakademike sht n luft dhe prpjekje mes intelektualit dhe fjalve t shkruara. botnakademike duhet t mbibjetosh me zotsin pr t zotruar fjaln. !es fjalve duhet tprzgjedhsh mes t rndishmet dhe m pak t rndsishmet."r t seleksionuar mes bots sfjalve duhet t le#osh n detin e fjalve. $ftsia pr t le#uar dhe thithur informacionin gjykohet

nga efektiviteti i shkrimeve tona. %hkrimi sht aftsia m e madhe intelektuale n botnakademike.

%hpikja m e madhe e njerzimit ndodhi athere kur njerzit mendimin e shprehen prmes fjalvet shkruara, athere kur lindn alfabetet mijera e mijra vjet m par .!e kombinimet messhkronjave n fjal vazhdon t rritet dhe zhvillohet mendimi njerzor n t gjitha fushat e dijeve.!es shkrimeve q prodhohen dallon edhe shkrimi akademik, i cili sht pron intelektuale e cdoindividi t ptfshir n botn e dijeve. %hkrimi akademik paraprihet nga t le#uarit akademik. $tazhvillohen s bashku dhe pasurojn njri& tjetrin vazhdimisht.

'e#imi pr qllime akademike ndryshon nga le#imi q bhet n arsimin parauniversitar.'e#imi

akademik karakterizohet nga (umri i madh i faqeve) *rkesa pr t mbajtur shnime)"rmbledhja e materialeve n#jerrja e ideve, mbajtja e qndrimit kritik etj.

Kuptimi mi t! "#$ru%rit

T shkruarit sht nj shprehi komunikative e rndsishme q ka lindur qysh n lashtsi, si njnevoj e njerzimit pr t komunikuar dhe pr t prcjell mesazhe n nj mnyr tjetr.Tshkruarit realizon komunikimin e njerzve n koh dhe n hapsir. "rmes t shkruarit shoqrianjerzore n shekuj ka ruajtur dhe transmetuar mesazhet m t rndsishme t saj)shpikjet,ngjarjet,kulturn etj.!egjithse t shkruarit vlersohet si nj proces dhe shprehi vetiake, ai i ka shrbyer shoqris simjet i rndsishm pr realizimin e lidhjeve humane shumshekullore.

+uke filluar nga bibliotekat m t vjetra n bot, nga papiruset e lashta, dhe duke arritur deri nditt tona tek prdorimi i internetit, dshmohet m s miri pr rolin dhe shrbimet q i ka brshkrimi njerzimit.T shkruarit luan nj rol t rndsishm n shkollimin e do individi n nj shoqri t hapur.T shkruarit i jep mundsin do individi pr t regjistruar, shprehur dhe shkembyer n mnyrt sakt ide, dhe mezazhe."rparsit e procesit t t shkruarit jan t llojeve t ndryshme.%hum prej tyre lidhen me ndryshime t thella t dijeve intelektuale, deri dhe tek mnyra e tjetuarit n kt bot q ata jetojn dhe n at q ata aspirojn.


2/25

*a edhe prparsi t tjera, q jan m t kufizuara, por me prmirsime e rrjedhoja pozitive, siprmirsimet n fjalorin dhe gjuhn n prdorim etj.*shtu, mund t prmendim disa prparsi)

T rinjt gjejn veten kur shkruajn pr prvojat e tyre. T shkruarit i shtyn t rinjt n mendime m t thella. T shkruarit u ngre kuriozitetin t rinjve, i bn ata m t gjall m vzhgues. T shkruarit zgjeron ndrgjegjsimin e t rinjve pr prvojn dhe sfidat e

shokve. T shkruarit sjell frym bashkpunimi. T shkruarit prmirson aftsit le#uese t t rinjve. #nsit le#ojn si shkrues dhe shkruajn si le#ues. T shkruarit prmirson t msuarit e thelluar t n#nsve.

T! "#$ru%rit "i pr&'e"T shkruarit si nj proces vetiak fillon q n mosha me te vogla t individit dhe e shoqron prgjat gjith jets,$i ka udhn e vet, proceset, teknikat pr ta prsosur dhe pr ta uar n shkrim t nivelit

akademik, i cili u shrben dhe u nevojitet n#nsve,studenteve, pedagogve dhe gjith asaj pjeseintelektuale t shoqris, q merret me veprimtari intelektuale t dobishme pr shoqrin.%hkrimi sht nj proces, njkohsisht edhe nj mjet prmes t cilit zbulojm karakterin dhezgjuarsin e shkruesit. !nyrat q prdorin individ t ndryshm pr t shkruar dhe paraqituridet dhe punt e tyre t sfers q prfaqsojn, dshmojn pr shkalln e zotrimit t shkrimit nnivelin q u krkohet."or q t fitosh dhe prdorsh shprehit e shkrimit duhet ndjekur nj rrug e gjat dhe me plotelsa, t cilt hapen nj e nga nj, kur di t-i prdorsh.*shtu, le t fillojm t-i hapim elsat e t shkruarit me radh.

(%r! !"#t! "#$rimi %$%)emi$ * P!r$u(i+ime

%hkrimi akademik & krkim i strukturuar i shkruar nga nj apo disa studente pr t tjert, i ciliadreson nj apo disa shtje me interes nga nj fush e caktuar, pr cdoknd q krkoninformacione faktike dhe t prezantuara n mnyr objektive mbi at fush.

j prkufizim i thjesht i t shkruarit akademik sht e vshtir pr t-u formuluar sakt, sepsepr t ka formulime te ndryshme, sht prdorur n mnyra t ndryshme dhe me karakteristika tndryshme.j prkufizim m i gjer mbi shkrimin akademik sht se do shkrim bhet pr t prmbushurnj krkes pr nj punim dhe argumentim t nj studenti, studiuesi t nj kolegji apo universiteti.%hkrim akademik sht prdorur edhe n punimet apo botimet q jan prgatitur nga msuesidhe studiuesit duke i paraqitur n konferenca, kongrese apo seminare. /jithashtu, shkrimiakademik sht prdorur n forma t ndryshme. nj prkufizim shum m t gjer shkrimit

akademik mund t prfshij do detyr me shkrim t dhn n nj ambient akademik.%hkrimi akademik sht nj format e shpjegues dhe argumentues proz argumentuese e prdorurnga studentt e universitetit dhe studiues t ndryshm pr t prcjell prmes nj formati tshkruar informacion n lidhje me nj shtje t veant. prgjithsi, shkrim akademik pritet t jet i sakt, gjysm&formale, i paprcaktuar, dheobjektiv dhe pr kt duhet t respektohen hapat krkimore q jan burimi i gjetjeve t nj tezekrkimore t paraqitur prmes nj shkrimi akademik.


3/25

L&jet e t! e-u%rit .! .i/e %$%)emi$

T le#uarit n nivel akademik bhet pr disa qllime(T lexuarit pr t marr informacion;Tlexuarit si shkrimtar;T lexuarit pr t kuptuar;Przgjedh-Pyes,lexoj-rilexoj-rishikoj;Leximi

linear;Lexim pr informacion;Leximi pr metodn e kontekstit; Leximi pr argument;Leximi pr

vlerat letrare;Leximi nga ekrani kompjuterit;Leximi kontekstual;Leximi kritik etj!

M%jtj% e "#!.ime/e/jat realizimit t procesit t t le#uarit nj element i rndsishm sht edhe mbajtja eshnimeve proces ky q ndihmon n realizimin e shkrimit akademik ."r mbajtjen e shnimeveduhet t mbahen parasysh edhe disa kshilla si m posht(

o !os humisni qartsin pr hir t shkurtsis)

o %igurohuni q shnimet jan t kuptueshme dhe t prdorshme edhe pas nj

kohe)o 0sht m mir t hedhsh qart nj shnim sesa t-i kthehesh burimit)

o uk duhet kopjuar burimi fjal pr fjal)

o %hnimet duhet t lidhen me threlbin e cshtjes apo tems q studjoni)

o *ur e vlersoni si shum t rndsishme thenien citojeni duke e futur n

thonjza)o !os shkruani do gj zgjidhni ide koncepte)

o "rdorni n skeda shnimet tuaja)

o *rijoni shnimet tuaja personale)

o Fjal q i prdorni shpesh shprehini me simbole)

o *rijoni kodin personal t simboleve)

o "r shifrat prdorni numra dhe jo fjal)

o %hpesh mund t hiqen zanoret e fjalve fjl,mgjths)

o

%hkruani qart emrat, datat, prkufizimet)o 1endosni shnja pr cshtjet e paqarta 2 3 4)

o *ontrolloni saktsin e shnimeve para se t dorzoni materialin e burimit)

%hnimet n kompjuter duhet t selektohen, klasifikohen dhe t prbjn nj skedar tematik meqllim q t-i prdorin pr m shum se nj qlllim)+uhet shmangur plagjatura pasi shpesh nga mnyra se si studentt i mbajn shnimet ata bien nplagjatur.

Detyr! 0: Merr.i .j! te$"t me $%r%$ter "#$e.'&r )#e m%.i "#!.ime me "#e.j% t! /e'%.t%p!r t!1 Pre+%.t&.i .! 2rupe )y"#e pu.!. tu%j1

P!r)&rimi i ii&te$%/e

%hkrimi akademik sht i lidhur shum edhe me punn n bibliotek, pasi puna krkimore del ngabibliotekat.%tudentt jan si uritht q lvizin npr biblioteka. $ ka student q nuk di t prdorbibliotekn skedarin, regjistrin etj4 5nformatizimi i bibliotekave sht nj risi dhe lehtsi. *aprvoja nga m t ndryshmet n lidheje me prdorimin e bibliotekave t di#hitalizuara.$to jan tmbushura me rafte, mikrofilma, koleksione, bibliografi, indekse, abstrakte, enciklopedi, direktori,


4/25

fjalor, vjetar, udhzues etj.Bibliotekat akademike prcjellin informacion burimor t plot)komunikim ndrkombtar prmes ebsite) le#imi nga interneti etj.

Detyr 1: Shpjego konceptin mbi risin dhe lehtsirat q sjellin bibliotekat e dixhitalizuara?

Detyr 2: Shpjego disa nga shrbimet q prcjellin biblotekat akademike n lidhje me shkrimin

akademik

"onspektimisi nj komponent tjetr paraprgatits pr realizimin e shkrimit akademik realizonprmbledhjen e debatit akademik pr nj tem t caktuar) krkon konsultim me bibliotekat dheburimet virtuale) krkon t jet i qart dhe konciz) bhet mbi nj material t caktuar shpesh pa oseme qndrimin tuaj.

!loje t shkrimit akademik

%hkrimi akademik modelohet prmes punve t ndryshme me shkrim, t cilat dallojn qart nganjera& tjetra pr karakteristikat strukturore dhe prmbajtsore q ato kan n vetvete

*tu sht nj list e dokumenteve ku shkrimi akademik prdoret pr qllime t ndryshmeakademike . +isa jan vet&shpjeguese dhe disa kan nj shpjegim t shkurtr krahas tyre.

%hpjego(# Li$rat shkencore-prdoren!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

#%aporte t&prdoren !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

# Prkthimet-prdoren!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

# 'set -prdoren!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

# (tudimet &prdoren!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

# )rtikujt krkimor!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

# Prezantime n konferenca *kumtesa+!!!!!!!!!!!!!!!!

# isertacionet dhe tezat& jan punime t gjera, t shkruara pr t marr nj diplom t avancuarn nj kolegj apo universitet.6)$straktet& sht nj prmbledhje e shkurtr e nj dokumenti t gjat.6 (htjellimet& *jo sht nj pun e cila shpjegon nj pjes t nj vepre t caktuar.

"arakteristika t shkrimit akademik

Tani q ne kemi nj prkufizim t shkrimit akademik, le t ndalim n disa karakteristikave qlidhen me t(#rsyetimi dedukti$dhe nj qasje analitikejan t rndsishme n shkrim akademik.%lani&ikimi dhe maturiajan t nevojshme q t ket nj letr t organizuar mir.'j skic sht nj mjeti mir pr t prdorur dhe pr t ndihmuar q t planifikoni nj letrakademike.Stili dhe &ormajan pika e par pr personin e tjetr. 7u keni nevoj pr t gjetur stilin tuajpersonal t t shkruarit gjat gjith rrugs akademike.(okusi sht n &aktedhe jo mendimet e shkrimtarit.)juhanuk duhet t prmbaj fjal shkurtesa, apo zhargon./jithmon kontrolloni pr t par nse ju jeni i saktme shkrimin nse ai ka nj format tpreferuar dhe stil t caktuar q reflekton tiparet e nj shkrimi akademik t arrir.Tradita t ndryshme, konventat dhe mnyrat e t menduarit jan zhvilluar n fusha t ndryshme tdijes gjat viteve, kshtu q ju do t gjeni se shkrimi akademik ndryshon nga nj disiplin ntjetrn disiplin. 8ulumtuesit, kur ata publikojn punn e tyre, jan gjithmon t vn prpara njargumenti, por sa kjo sht e qart, se si sht e strukturuar, a ka ajo ka rndsi si prov, varet nga


5/25

disiplina apo fusha e studimit( nse ajo sht histori, zoologji, fizika apo fardo.%tudimi sht pun e vshtir, por e dobishme, pr lndt tuaja9 8ulumtuesit shpenzojn or tgjata duke le#uar, menduar dhe shkruar shum drafte para se ata t ndjehen t realizuar n punne tyre dhe nse jan t gatshm pr ta publikuar pr t tjer."araqitja me shkrim i ideve tuaja jundihmon t mendoni n mnyr t qart pr hulumtimin tuaj dhe pr prmirsimin e tij tvazhdueshm.

%i nj student, n shkrimin tuaj akademik ju duhet t demonstroni t kuptuarit tuaj n mnyr qt fitoni nj not t mir. 0sht e rndsishme t kuptoni se n kt lloj shkrimi q ju jenimsuar t prdorni , t qartsoni se far mendoni n lidhje me nj tem, e cila nuk varet vetmnga prvoja juaj personale. "randaj sht nevoja pr t prdorur vetm burimet e njohura t dijes.

Detyre: Pr%, .j! "#$rim ju !. t! +2ju%r3"#t! e /!rtet! 4Ar2ume.t&1

se jeni duke shkruar nj ese ose nj raport, ju jeni vn prpara nj pozite t veant e cila ecila krkon t mbash qndrime, n baz t provave q ti do t krkosh prpunosh dhe sjellsh prcshtjen q do t trajtosh. "or nuk mjafton vetm kjo, pasi pr realizimin nj shkrimi me karakterakademik duhet t shqyrtosh informacion nga shum fusha disiplinore q lidhen m cshtjen nfjal.! pas shkrimi juaj dhe dijet mbi shtjen n fjal, pasi ti t jesh mbushur dhe t ndjehesh i

gatshm pr realizimin produktit prfundimtar,do t krkohet ta realizosh punimin tnd i ciliduhet t pasqyroj disa karakteristika pr t-i dhn atij pamjen e nj shkrimi akademik.+isa nga karakteristikat e shkrimit akademik lidhen me( &$utoriteti dhe besueshmria &%tili dhe qartsia & %truktura & j qasje analitike &$tribuimi i referencave%ecila nga karakteristikat e msiprme *a vlera t mdha n analizn apo vlersimin q mund t-ibhet nj shkrimi me karakter.+etyre( !err nj shkrim me karakter akademik dhe vlersoje at n pikpamje t karakteristikavet msiprme ( *)utoriteti dhe $esueshmria, (tili dhe artsia, (truktura, .j asje analitike,

)tri$uimi i referencave+

A(t!"it! %$%)emi$e t! .e/&j"#me 2j%t! t! "#$ru%rit .! "ti %$%)emi$

se ju jeni nj, student, msues, shkenctar apo person businesi, aftsit akademike n shkrimakademik jan t nevojshme n botn e sotme globale. :se, raporte, prezantime dhehulumtimeve jan vetm disa shembuj t dokumenteve t shkruara n stilin akademik. %hkrimiakademik, kur prdoret si duhet, paraqet nj imazh t lmuar dhe profesional. $ftsitakademike n shkrimin akademik duhet t prfshijn prbrs t fort, q lidhen me prdorimine nj gramatike t shklqyer, dhe nj qasje t qndrueshme stilistike.Detyr *: "orrigjoni dhe kontrolloni t gjitha gabimet gramatikore n shkrimin e nj shokut

tuaj dhe m pas prmirsoni shkrimin tuaj %ro$oni tani+

5(%r! !"#t! "tii i "#$rimi %$%)emi$4

%hkrim akademik i referohet nj stil t veant t shprehjes. *arakteristikat e shkrimit akademikprfshijn nj ton formal, prdorimin e nj personi t tret dhe jo person perspektiv, ai ka fokust qart n kt shtje ose tem m tepr se autori dhe jep kshilla dhe zgjedhje t sakta nlidhje me fjalt dhe idet. %hkruesit e shkrimit akademik prdorin stilin formal akademik dukeshmangur zhargone dhe shkurtime.%hkrim akademik sht shkrim formal. %hum shkrues t rinj n shkrim akademik kan vshtirsi


6/25

dhe shpesh ngatrrojn ose bashkojn shkrimin joformal me shkrimin formal. $ta mbshteten nshkrim joformal, pasi ai sht m i leht dhe m i njohur pr ta. *arakteristikat e shkrimitinformale prfshijn prdorimin zhargoneve, shkrimin n vetn e par ose bjn deklarata t tillasi ;un; duke br deklarata t drejtprdrejta personale, dhe zgjedhje t pasakta fjalsh. 7undoshta nuk do t vishni pantallona t shkurtra pr nj martes, ka nj koh dhe nj vend pr t


7/25

Detyr .: )jeni in&ormacione (ree /nline mbi a&tsit e t shkruarit akademik

*a shum m tepr pr t thn n lidhje me aftsit e shkrimit akademik. +isa universitetepostojn informacione rreth aftsive t shkrimit akademik, ese, dhe dokumente hulumtimi. faqet e tyre t internetit pr t ndihmuar studentt jepen kshilla q mund t aplikohen n vendin

e puns ose pr n#nsit m t vegjl npr shkolla dhe mjedise familjare kur ju duhet t bjnpun me shkrim me karakter formal.

!suesit rishikojn kushtet kye n shkrimin akademik me n#nsit e tyre. to mund t gjeniese akademike q paraqesin disa sfida unike pr studentt gjat msimit dhe prdorimit n nivelakademik t gjuhs. =dhzimet dhe idet pr msimdhnien dhe msimn#nien e shkrimitakademik jan t prfshira n shum botime t shkruara enkas pr cshtje t t msuarit tshkrimit akademik n nivel parauniversitar, universitar edhe m lart.


8/25

Leksion 2 STRUKTURA E SHKRIMIT AKADEMIK

do model i shkrimit akademik ka nj struktur t paraqitjes s vet, e cila sht nj kriter primarpr t vlersuar nj shkrim, nse ai sht shkrim me karakter akademik ose jo. %truktura e

shkrimit akademik prbhet nga tri pjes(#yrj%, trupi 6zhvillimin e prgjithshmA, p!r(u.)imet

Hyrj% hyrje ju duhet t rrmbeni vmendjen e le#uesit dhe t identifikoni tezn e shkrimit tuaj. 7umund ta bni kt duke filluar me disa pyetje ose nj citim pr nj cshtje q lidhen me tezn tuajdhe q njihet. 7u gjithashtu mund t filloni me disa informacione interesante apo prkufizimin enj termi t rndsishme n lidhje me tezn q keni przgjedhur.

Trupi0sht pjesa kryesore e puns e prbr nga paragraf q prcjellin argumente dhe jan t lidhurame njri& tjetrin si nga ana gjuhsore dhe kuptimore ashtu edhe nga ana e vijueshmris. doparagraf pasardhs duhet t jet rrjedhoj e argumentit t paragrafit paraardhs. "aragraft duhet

t jen t shkruar n mnyr t qart dhe t rregullt, n nj mnyr logjike, si kronologjikishtashtu edhe pr nga radha e rndsis q kan n punim. do lidhjet fillestare fjali e paragrafit tmsiprm duhet t ken lidhje me njra&tjetrn, me qllim q t krijojn tekstet e lidhura. Tgjith paragraft n trsin e tyre krijojn trupin e punimit dhe prcjellin argumente pro dhekundra tezs s parashkruar n krye t punimit, n hyrje t tij.Trupi i nj punimi apo modeli tshkrimit akademik shoqrohet dhe me shtje t cilat paraqiten prmes titujve dhe nntitujveprbrs duke nisur q nga punimet e mdha n pjes kapituj, krer, etj.referencat dhe citimetjan prbrs s trupit t nj punimi me karakter shkencor.

K&.$u+i&.et prfundimt punimit, juve ju duhet t ritheksoni tezn dhe ta prmbl5dhni at n t gjithapikat kryesore. "rfundimi prbhet nga disa paragraf t cilt tregojn konkluzionin

prfundimtar pr le#uesit."aragraft n konkluzionet e puns duhet t fillojn me nj fjali q lidhet me temn dhe t gjithaqndrimet, sepse duhet t jen koherente. *y moment sht themeltar pasi duhet t prsriturfjalt e rndsishme dhe argumentet q na sjellin n prfundime t caktuara, duke prdorursinonime dhe zvendsimet e tyre pr temn kryesore, dhe duke prdorur fjal q e lejojn kttranzicion mes fjalive, t tilla si , si( megjithat, pr shem$ull, ose pr kt arsye!Trupi i punimit duhet t ket paragraf q jan koherente ashtu si fjalit. Fjalia tem e doparagrafi duhet t lidh paragraf me at paraardhs apo deklaratn e tezs. 7u duhet t lidhniparagraft duke prsritur fjalt kye, duke iu referuar ideve nga paragrafit t mparshm, dheduke prdorur fjal dhe fjali kalimtare.se jeni duke shkruar nj shkrim me karakter hulumtimi, nj tez, ose nj letr pr njkonferenc, kto kshilla duhet t ndihmojn q punimi juaj t jet autoritativ dhe koherent. Teza

juaj do t provohet prmes shpjegime t qarta dhe bindse. 'e#uesit e shkrimit tuaj do t ndjekinarsyetimin tuaj dhe t kuptojn prfundimin tuaj.

P!r!r!"it e "#$rimit"rocesi i t shkruarit prbhet nga dy pjes(

."rmbajtjaC."amja dhe renditja

P!rm%jtj%e shkrimit prfshin koncepte t njjta ose t ndryshme midis shkruesve. "rmbajtjamund t jet e njjt pr shum shkrues mund t realizohet n t njejtn koh apo n koh t


9/25

ndryshme, mund t ket t njetat burime informacioni, mund t diktohet nga t njjtat kushteekonomike&shoqrore dhe politike.P%mj%sht forma e shkrimit,ajo q ndryshon nga njri shkrues tek tjetri, pothuajse trsishtedhe kur prmbajtja mund t jet e njjt."amja e shkrimit lidhet me shum elemente formale q e formsojn dhe e bjn konkret at,ebjn t vzhgueshm, t qortueshm t le#ueshm.

'idhja midis prmbajtes s shkrimit dhe forms s tij sht nj lidhje shum e ngusht.$to asnjher nuk mund t shihen ndaras.$to kan ndikim t dukshm tek njri&tjetri."jest prbrse t procesit t t shkruarit lidhen me)

5det "rqndrimin !bshtetjen +raftin?variantin e par@ideimi ose skicimiA Dishikimin +raftin final?variantin final@ideimi prfundimtarA

I)et!kan t bjn me grumbullimin gjetjen dhe krijimin detajeve dhe me t menduarit ton rreth

tems q do t zhvillojm.P!r7!.)rimika t bjn me momentin e par kur fillojm t hedhim idet e para t tems.M!"#tetj%sht momenti kur ne fillojm t krkojm dhe gjejm informacion dhe shembuj prilustrim.Dr%(ti8/%ri%.ti i p%r! ka t bj prgatitjen me shkrim t variantit t par t shkrimit, kur ne eprgatisim shkrimin ton pr ta konsultuar me shok, me qllim q t marrim ide paraprake,lidhur me punn q kemi br deri n at ast.!e draft apo variant t par ne do t kuptojm edhedika tjetr) q punimit ton ne i kemi dhn nj form.Ri"#i$imi ka t bj me astin kur ne reflektojm dhe bjm ndreqje t mundshme, t cilat naduken t prshtatshme pr t-i br. %ugjerimet e t tjerve por edhe ndrrimi i ideve na lejojn qne t bjm ndryshime t mundshme.Dr%(ti (i.%, /%ri%.ti p!r(u.)imt%rka t bj me t shkruarit n formn m t plqyeshme prt tjert dhe pr vet autorin.

K!r$e"% .)%j t! "#$ru%rita&/jat procesit t t shkruarit struktura sht e rndsishme prsa i prket pje"!" (&rm%et tshkruarit. +uke qen se nj ese apo lloj tjetr t shkruarit) raport, pr$ledhje, ese, studim, tezetj., mund t prmbaj nj sasi t konsiderueshme materiali t detajuar,q ka nevoj t jet istrukturuar me kujdes pr t shmangur prsritjet dhe pr t qen i qart 0sht shum erndsishme q do model t shkruari t ket nj struktur organike t shkrimit t dallueshme nganjra&tjetra.b&!ateriali duhet t! p%r%"#tret &2ji$i"#t. shtje t prafrta duhet t grumbullohen sbashku nn tituj dhe nntituj t prshtatshm.c&/jat t shkruarit sht e rndsishme t! re"pe$te. p%r%2r%(!tdhe shum elemet t tjerq kan t bjn me ann pamore t shkrimit.!endimi n paragraf duhe t rrjedh n mnyrlogjike dhe ato t jen rezultat i njri & tjetrit.d&9ju#% ka rndsin e vet. /jatsia e fjalive duhet t jet e till q t mos krijohen zin#hirpafund dhe t pakuptueshm fjalish.

"r realizimin me sukses t procesit t t shkruarit vet shkruesit e tij kan vendosur krkesat cilat ndikojn n prmirsimin e tij t vazhdueshm, si n planin e tij prmbajtsor, ashtu edhen ata t formsimit t tij.

e&Re"pe$timi i "#e.j%/et piksimit sht nj krkes e rndsishme,pasi duke i respektuardrejt ato edhe shkrimi fiton qartsin dhe kuptimin e duhur.


10/25

K!r$e"% t! tjer% i)#ur me t! "#$ru%rit

01 Njurit! )#e $&.'eptetjan t rndsishme pr shkruesin.1 F&rmimi i i)e/e sht shum i rndsishm pr t qartsuar shkrimin, kshtu q t

pasqyrosh sakt idet duhen shembuj pr t-i konkretizuar ato.

;1 S#emujtzbulojn dhe hulumtojn idet, mendimet, prvojn, krkimin.


11/25

Curimet e i.(&rm%'i&.itjan shtje t tjera q duhen vlersuar.Burimet e informacionitduhen krkuar n mnyra t ndryshme. *rkimi n biblioteka,krkimet n internet, krkimetprmes botimeve t prditshme n median e shkruar.

Burime informacioni duhen konsideruar edhe bisedat me qllime t caktuara mepersonalitete,individ t ndryshmm q prfaqsojn nivele t ndryshme t shoqris.

"yetsort dhe anketat jan nj tjetr mundsi pr t-i prdorur si burime pr thithjen e

informacionit t krkuar.K%.%et tee/i+i/e dhe shum burime t tjera t medias elektronike sigurojn

informacione t vlefshme lidhur me shtjet pr t cilat ne duam t shkruajm.Vjet%r!t, u)#!+ue"itdhe 2ui)%t e larmishme jan burime t tjera informacioni t cilat

kontribuojn n vjeljen e informacioneve t nevojshme dhe t prdorshme nga shkruesit.


12/25

Leksion 3 S#$rimi re(e$ti/

%hkrimi reflektiv Form e prgjigjes apo e reagimit tuaj ndaj njohurive t reja, prvojs,situatave etj. :videnca e t dhnave nga t menduarit reflektiv 0sht m personal se llojettjera t shkrimit akademik

e t gjith mendojm n mnyr reflektive n jetn e prditshme por jo n thellsit qkrkon shkrimi reflektiv i nivelit universitar.

kontekst akademik, mendimi reflektiv prfshin( $nalizn e ideve, t menduarit nthellsi dhe n perspektiva t ndryshme, prpjekje pr tHu sqaruar problemi i nj teme tcaktuar t kursit T menduarit me kujdes lidhur me rndsin e tems dhe ndikimit t sajn zhvillimin tuaj profesional

%hkrim reflektiv sht( Deagimi i juaj ndaj prvojave, opinioneve, ngjarjeve,informacioneve t reja Deagimi i juaj ndaj mendimeve dhe ndjenjave j metod e tmenduarit pr t eksploruar t n#nit tuaj j rast i mir pr t hulumtuar dhe fituar vetnjohuri j mnyr pr t pasur nj pasqyr m t qart t asaj ka mson dhe pr tHidhn kuptim asaj ka mson

%hkrim reflektiv nuk sht( 1etm prcjellje e informatave ose argumenteve "rshkrim ipastr @edhepse ka elemente prshkrueseA uk sht mendim apo vendim i prer @prdika q sht e drejt apo e gabuar, e mir ose e keqeA >gjidhje e thjesht e problemit"rmbledhje e shnimeve gjat kursit :se e standardeve universitare

"se studentt vlersohen prmes shkrimit reflektiv "r t qartsuar lidhjen midis asaj kadin dhe ka mson, lidhjet mes teoris dhe praktiks, lidhjen mes asaj ka je duke brdhe pse je duke br "r t kontrolluar proceset e juaja t t n#nit @inkurajon prvojntuaj t t n#nit jo vetm ka mson por edhe si msonA "r t reflektuar ndaj gabimit dhesuksesit

"jest e shkrimit reflektiv 8yrje I prshkrim i shkurt mbi arsyet e shqyrtimit dheanalizs s tems 5nterpretimi I idet m t rndsishme, interesante, relevante rrethtems. %i sqarohet nga autort apo teorit e ndryshme4 %a sht e ngjajshme dhe sa dallonnga t tjert mendimi juaj4 "rfundimi I ka msova prej ksaj4 ka do t thot kjo prmua n t ardhmen4

Titulli, nntema, citate, literatura Jitati I KKKKKKKKKG@*oliqi, CLLM, fq. MNAKKKKKKKKKKKKKKK @shih, Fullan, CLLOA 'iteratura .*oliqi, 8.@CLLMA,


13/25

%istemi i arsimit n *osov, 'ibri shkollor, "rishtin C.Fullan, !. @CLLOA, Forcat endryshimit, "egi( Tiran, fq. CC&CN

"rmbledhje e ligjeratave Jka do t thot t komunikosh4 /juha gjendet kudo nkomunikimin njerzor. +mth. bashkbisedim, ndrveprim, marrdhnie. !irpo ne do t

kufizohemi vetm n komunikim ndrmjet qenieve njerzore. %hkrimi sht nj formkomunikimi dhe prfshin nj dhns, nj marrs dhe nj hapsir boshe n mes, e ciladuhet mbushur.G

+isa kshilla

!os u shqetsoni pr cilsin e shkrimit tuaj sepse nuk sht qllimi kryesor.

Filloni aty ku ndjeheni m t sigurt.

se ju duket e vshtir t shkruani paragrafin e pare filloni me nj paragraf

tjetr.

se ngeceni provoni t kopjoni at q keni shkruar deri tani @printojeniA.

!errni mendim t nj shoku a t afrmi @q e njeh temnA.

"rpara se t filloni t shkruani, le#oni @familjarizimi me problemiA. prpiqun tndiqni skemat ose grafikt. Bni edhe ndryshime.

far e bn t veant nj le#ues4

'e#imi nga fillimi deri n fund bhet m trheqs kur ju prjetoni emocione dhe krshripr t zbuluar se far do t ndodh m pas @tekste letrare artistikeA. drsa kur le#onitekste universitare, artikuj, raporte studimore, ose ndonj punim seminarik t kolegvetuaj I procesi sht m i komplikuar dhe sfiduesK.krkohet le#im i vmendshm dhemendim t thelluar, nj proces pr t le#uar n mnyr kritike.

5dentifikoni pikpamjen e folsit edhe kur nuk shprehet n mnyr t drejtprdrejt. *jodo t thot t le#oni n mendjen e tijG. Folsi mund t mos tregoj drejtprdrejt se-pikpamje ka, por gjestet dhe shenjat pr pikpamje tjera pr temn, jan tregues qmund t prcaktoni pozicionin e folsit. *rkoni prova pr t verifikuar prfundimet rrethans q mban folsi .

:set pr nga mnyra e prmbajtjes klasifikohen n( tregues, prshkrues,shpjegues dhebinds. :seja tradicionale prbhet nga pes paragraf, hyrje, tre paragraf t trungut@zhvillimitA dhe prfundimi, t gjith n mbshtetje t nj ideje ose disa idesh q kanlidhje me njra&tjetrn. "or eseja mund t prmbhet gjithashtu nga m pak apo mshum paragraf, aq sa sht e nevojshme pr t shprehur idet n lidhje me ato qdshirohet t thuhet.GK


14/25

'lojet e eseve

:set pr nga mnyra e prmbajtjes klasifikohen n katr lloje( :seja treguese :sejaprshkruese :seja shpjeguese, dhe :seja bindse "r nga mnyra e t shkruarit te esejashpjeguese dallojm disa modele zhvillimi ,si( procesi, shembulli, krahasimi&kontrasti,

klasifikimi, prkufizimi dhe shkak&pasoja.

7o gjithnj sht e mundur q mendimet a gjykimit t-i shprehim me nj fjal ose thnie tvetme. %i n ligjerimin e folur edhe n ligjerimin e shkruar ne prodhojm thnie @ ajo qthuhet pr dicka) mendim, pohim, shprehje, fjal I togje prej dy a tri fjalsh,etj A tlidhura midis tyre. "ra ligjrimi yn sht i lidhur. ligjirimin e shkruar, disa thnie tlidhura m ngusht midis tyre formojn nj paragraf @njsi tekstoreA.

'lojet e shkrimit

7an disa mnyra t prcaktimit( llojet e t shkruarit, mnyra e t shkruarit, tipat e t

shkruarit etj. *ur kemi t bjm me qllimin pr t cilin shkruhen mund t-i ndajm ndisa kategori kryesore.si( t shkruarit prshkrues te shkruarit tregues t shkruaritparashtrues? shpjegues t shkruarit argumentues? binds t shkruarit krijues ose artistik

%i le#ues kritik, ju merrni n kosiderat logjikn e ideve. "oashtu, si informacion aprputhet apo ndryshon me njohurit kryesore tuaja dhe me besimin personal. *a shumkndveshtrime nga t cilat mund t diskutohet nj tem apo ngjarje e vecant. sedgjoni vetm nj an t nj debate apo le#oni pr nj ngjarje t trajtuar vetm nga njpikpamje, jeni i kufizuar n t kuptuarin dhe aftsit tuaja pr t analizuar n mnyrkritike. 'e#uesi kritik sht le#ues q gjurmon, heton....

'istat bibliografike ka kuptim kur t prfshihen edhe veprat tjera q nuk jan cituar ntekst por q autori sht mbshtetur. fund t librit prdort edhe Treguesi i nocioneve,fjalve, emrave dhe prafr edhe numri i faqes s librit ku sht prdorur. *emi edhetregues i shembujve t prdorur @tekste t gjuhs, gjuhs standarde, rregullavedrejtshkrimore etj.A Treguesi alfabetik, sipas alfabetit shnohen autort dhe tekstet e tyreq autori sht mbshtur, i ka sistemuar, seleksionuar.

%a her q mbshtetemi n ide ose mendime t nj tjetrkujt, duhet treguar se kjo nuksht jona, prndryshe biem n plagjiatur @form e vjedhjes letrare q dnohet edhe meligjA.

jihen gjasht modele organizative t prgjithshme(. Denditje e thjeshtC. "rkufizim dhe shpjegimP. *rahasim dhe kundrvnieM. Teza dhe prova ose opinione dhe arsyeN. %hkak dhe pasojO. "roblem dhe zgjidhje


15/25

Leksion 4 ETIKA E SHKRIMIT AKADEMIK, PARIMET DHE BAZAT E NJSHKRIMI T PRSHTATSHM

Burimi( 5smail 8alimi

SEKRETET E NJ SHKRIMI T SUKSESSHM

01Ve.)&" 7eime )#e &je$ti/%

"ara se t filloj shtypjen e germave apo kapjen e lapsit n dor, patjetr duhet t ndalem dhe tQibj pyetje vetes sime, se cili sht qllimi im me kt pun modeste49 "rfitimi material, tbhem i njohur para le#uesve, t tregoj shkathtsin time n shoshitjen e analizave tndryshmeK49

!e siguri do ta gjesh prgjigjen n veten tnde, por duhet patjetr t jesh i sinqert n ktmoment, nse dshiron ta plotsosh kushtin e par pr nj shkrim t suksesshm.

1 Si.7eriteti:

/jat shoshitjes s tems n fjal, duhet q t jem i sinqert n do gj q paraqitet para le#uesit.%hkrimi im ka t bj n mnyr direkte me temn n fjal dhe jo me faktort e jashtm q mkan n#itur n marrjen e iniciativs pr shkrimin e ktyre rreshtave. $spak nuk duhet q autori tjet i ndikuar nga rrethanat e jashtme, e sidomos kur ato kan efekte negative si p.sh( Fyerjet,ngacmimet indirekte, provokimet, thashethemet, njollosjet, etj.

*y kusht na mundson q t jemi n lidhje t drejtprdrejt me le#uesin, edhe pse prania jotefizike sht larg tij. %inqeriteti si kusht i dyt, prforcohet edhe m tepr kur e kemi parasyshkushtin e par, qllimin.

;1 P!rpje$j%:

:dhe pse sht radhitur ky kusht si piks tret, ai ka rndsin e vet thuajse sa dy kushtet epara. "rpjekja sht n#itje e brendshme e vet autorit, e cila i bn presion intelektit t tij, mendonpr t arritur n finalizimin e shtjellimit t tems n fjal dhe pr t sakrifikuar potencialin e tijfizik dhe psikik n dhnien e mundsis pr le#uesin q t arrij n kuptimin e vrtet t artikullitdhe esencs s tij. se me t vrtet arrihet q kjo pik t prvetsohet mir, ather shkrimi yn

do ta arrij suksesin e duhur.


16/25

1 Njj% e )et%je/e t! tem!":

se duam t jemi n rrjedha t tematiks s shkruar n faqet e bardha, duhet t jemi t informuarmir rreth tems pr t ciln bisedojm. %i parakusht i ktij kushti paraqitet para autorit studimi items apo i thelbit t artikullit. !e kt dua t them se autori nuk gu#on ta shkruaj artikullinduke u mbshtetur n dgjimin e disa ligjratave apo le#imin e disa broshurave rreth nj teme, tcilat kan nj pesh shum t madhe para personave adekuat q merren me lmin gjegjs. *josht arsyeja kryesore q na bn t hasim vshtirsi n kuptimin e artikullit dhe n shum raste tkeqkuptimit t tij, pr shkak t mosnjohjes s natyrs s vrtet t tems nga ana e autorit, e most flasim rreth komentit q bhet nga ana e le#uesve.

*ur themi se duhet br studimi i tems, nuk e kemi pr qllim kryerjen e fakultetit, por shtjenq dshiron ta paraqessh para le#uesit t jet mir e detajizuar dhe e shkoqitur, e pse jo edhekonsultimi me personat prgjegjs t tems n fjal.

"araqitja para opinionit me ide ose mendime t reja duke u mbshtetur n ( ;e kam dgjuar;, shtplotsisht e gabuar, sepse nuk sht aspak bindse pohimi se nuk ka tjetr shtjellim prve ktij,pr t cilin pretendon autori.*y kusht i prfshin t gjitha natyrat e far do lloji qoft ajo.

?1 P!piimi i )rejt!

"rpilimi i metods dhe mnyrs s shkrimit t artikullit, hedhja e ideve dhe mendimeve tnjpasnjshme dhe t renditura sipas nevojs, mbajtja e balansit n mes asaj q shkruhet m hertdhe asaj q pason, shtjellimi i tems n pika esenciale dhe t qarta, duke mos u zgjeruar shum,dhe n t njjtn koh duke mos e humb thelbin kryesor t shkrimit dhe mosdalja nga tema ntem pa pasur nevoj, paraqesin kuptimin e vrtet t kushtit n fjal, :'$BRD5!5T.

@1 Curimet e i)e/e:

!e siguri, idet e autorit dhe mendimet e tij nuk jan pjell e mendjes s tij. "atjetr duhet tdihet burimi i ktyre ideve. uk sht e kushtzuar q brenda n artikull t tregohen kto burime,por sht shum e leht pr le#uesin q ta kuptoj shkrimin, nse burimet e ktyre mendimevejan t bazuara. t kundrtn, le#uesi do t ballafaqohet me shum kundrthnie dhe nuk do tarrij ta kuptoj artikullin. "o ashtu, te ai formohen ide q jan n kundrshtim t plot me at qthuhet n artikull.


17/25

1 Njj% e termi.&&2ji"!:

%ecila shkenc ka terminologjin e vet me t ciln njihet n mesin e le#uesve. $rtikulli nuk earrin suksesin e tij nse autori flet rreth nj teme, por nuk e njeh terminologjin e atij lmi. Fjaltdhe mendimet e tij mbeten t gjymta, keqkuptohen dhe i jepet kahe tjetr qllimit t shkrimit.

johja e terminologjis s nj shkence, sht kusht brenda kushteve pr t folur rreth asaj teme.=n them dika, por n t njjtn koh kuptohet dika tjetr nga njohsit e ksaj shkence. "randajkrkohet prgatitje adekuate pr ta filluar shkrimin apo pr ta shtjelluar nj shtje delikate.

0B1 E&$ue.'% 2ju#!"&re:

$rtikulli t shkruhet bukur dhe rrjedhshm n gjuhn e le#uesve, duke u mundsuar atyre takuptojn m leht dhe m rrjedhshm temn. "rmirsimet gjuhsore t korrigjohen para se thidhen n flett e bardha.

jkohsisht, t mos komplikohet artikulli me fraza filozofike t panevojshme, t largohemi ngabarbarizmat n gjuhn amtare dhe sa m tepr ta thjeshtsojm kuptimin e artikullit, duke mos u

larguar nga rregullat dhe ligjet e parapara t gjuhs amtare.

T shumt jan ata q thon se shkrimi im sht i stilit shum t lart, saq shumica e le#uesvenuk e kuptojn. 7am i sigurt se po t ket dika q ka pr tu kuptuar, do ta kishte kuptuar edhele#uesi.

001 K&rre$t!"i%:

*orrektsia n shkrim konsiderohet ndr parimet m t larta morale t autorit. *tu shihetinteligjenca dhe morali i autorit. %hpeshher shohim se nj autor flet bukur pr nj autor tjetr icili mundet t jet n kundrshtim t plot me idet dhe qllimet e tij. *jo sht shkalla evlersimit dhe provimi final i karakterit t autorit. doshta ky kusht ka t bj m tepr me

kushtet e grupit t pare, por e radhitm n kto kushte sepse faktort e jashtm do t mbeteshin pavler po t mos mbshteteshin n kt pik shum t rndsishme. +uhet patjetr autori t jetkorrekt n shtjellimin e tems duke mos anuar me kmbngulje rreth tematiks n fjal.

*to ishin disa kushte t cilat duhet tQi plotsoj ai q dshiron t shkruaj nj shkrim. *jo nuk dot thot se nuk ekzistojn elemente tjera q duhet t hyn n vargun e kushteve pr t qenshkrimi sa m i mir dhe efektiv. $ty hasim edhe shum pika tjera q e bjn autorin t dallohetme shkrimet e tij dhe ta godas le#uesin n zemrn e tij duke ia mundsuar atij zgjerimin ehorizontit t njohurive t reja, duke i ndihmuar atij q sa m shum t gjendet afr le#imit dheduke i ndihmuar atij q le#imi dhe konsultimi i literaturave t ndryshme t jet pjes e jets s tij.

$rtikujt e bukur dhe t rrjedhshm e afrojn le#uesin edhe m shum afr sofrs s dituris, e

bjn at q edhe ai t jet pjesmarrs i shtjellimit t temave kye t shoqris, madje edhe mgjer. "randaj, sht kshill e dobishme pr donjrin q t mos friksohet nga penda, mos tabindn veten se nuk mundet, por t mundohet, t studioj dhe ngadal t filloj hedhjen emendimeve t veta n kto faqe t bardha, duke iu prmbajtur kushteve dhe etiks gjuhsore.

%a m tepr duhet t largohemi nga kuantiteti dhe t koncentrohemi n kualitet. uk sht merndsi, se cili ka shkruar, por sht me rndsi se Hka ka shkruar. uk duhet t jet qllimi yn,por qllimi final duhet t mbetet n ofrimin e mundsis q shoqria t prfitoj nga ne.


18/25

*mbimi i ideve prmes shkrimeve jep mundsin e prparimit ideor duke i dhn t drejtgjithkujt pr shprehjen e mendimit t tij.

%a mir dhe sa e dobishme do t ishte q secili tQi qaset lmit s vet t ciln e ka studiuar9

%a parimore do t ishte kur mjeku t fliste pr mjeksi, bujku pr bujqsi, teologu pr teologjiK9

%a bukur do t lidheshin temat njra me tjetrn, dhe n mnyr automatike do t bindeshim sedokush n shoqri e ka vendin e vet t caktuar dhe donjri pr tjetrin do t kishte nevoj.

%hkrimet dhe artikujt do ta humbnin vlern, pamjen reale dhe artin esencial, kur pr nj tem dot flisnin njerz t kategorive dhe profileve q nuk kan t bjn me artikullin n fjal.

'iria sht shprehje e bukur, megjithat sht e kufizuar.

Detyr!

A.%i+&.i .j! "#$rim %$%)emi$ te &jit t! %rti$uit %p& mi$r&te+e" .! pi$p%mje t! eti$!" "!

t! "#$ru%rit t! tij1 S% !"#t! %i i "i.7erte, i 7%rte, i e"ue"#em, $&rre$t4


19/25

Leksion 5 PLAGJIATURA. FORMAT E NDRYSHME T SAJ SI KOPJA E

PLOT NGA LIBRAT DHE BURIME T TJERA, PRVETSIMI I

PUNS S TJETRIT OSE PRDORIMI I FRAZAVE,

PARAGRAFVE PA REFERENCA

P%2ji%tur% .u$ $% t! .)%ur 6Curimi : Ju"u( H1 K%"tr%ti

"lagjiatura n ditt e sotme ka marr prmasa shqetsuese kudo n bot. "r t luftuar kt dukurit shmtuar universitete t ndryshme t bots po prpiqen t gjejn metoda pr zbulimin e rastevet plagjiaturs, madje jan krijuar edhe programe t ndryshme softuerike pr zbulimin e ktyrerasteve.

5$% !"#t!, .! t! /!rtet! p%2ji%tur%4

"rkitazi me plagjiaturn shkenctart kan dhn prkufizime t ndryshme, mirpo ne do tmjaftohemi me prkufizimin q na e jep Fjalori i /juhs s %otme %hqipe(

"'$/75$T=D0f! sh! li$r!"araqitja nga dikush e nj vepre t nj tjetri ose e nj pjese t saj sikurt ishte e vetja) vjedhje letrare, muzikore etj. q bhet duke marr pjes nga vepra e dikujt tjetrpa treguar burimin) vepra a pjesa e vjedhur nga nj tjetr n kt mnyr.S

Fjala plagjiatur rrjedh nga fjala latine plagiumG SC q do t thot kusari.

Gi%t j%.! (&rm%t m! t! "#pe"#t% t! p%2ji%tur!"4

"lagjiatura mund t shfaqet n forma t ndryshme, mirpo q t gjitha ato prbjn shkelje t tdrejtave t autorsis. vijim po i paraqesim disa nga kto forma(

. *ur dikush e paraqet si t veten nj vepr, t ciln ia ka punuar tjetrkush @autori i vrtet nukdihetA.

C. *ur dikush e paraqet nj vepr t huaj me emrin e tij @plagjiatur e plotA.

P. *ur dikush huazon ndonj tekst @apo pjes t ndonj tekstiA dhe nuk e bn me dije burimin@plagjiatur e pjesshmeA.

M. *ur dikush e prkthen ndonj shkrim @apo ndonj pjes t tijA nga ndonj gjuh e huaj dhe nuke tregon burimin, pra e paraqet si t ishte i tiji @plagjiatur prkthimiA.

N. *ur dikush huazon pjes t ndonj teksti t huaj dhe bn ndryshime t vogla n t @parafrazonApa cituar burimin @plagjiatur parafrazimiA.


20/25

O. *ur dikush huazon ndonj pjes t ndonj teksti t huaj, ndoshta edhe e parafrazon at, pornuk e tregon burimin n vendin e duhur, pra e fsheh n bibliografi apo n ndonj fusnot tjetr@plagjiatur e fshehurA.

U. *ur dikush e paraqet nj vepr t vetn @apo ndonj pjes t sajA n provime apo ngjarje tndryshme @vet&plagjiaturA. SP

"rej formave m t prhapura t plagjiaturs n internet sht plagjiatura e pjesshme, gjegjsishthuazimi i teksteve t huaja pa e prmendur burimin, q ndryshe quhet edhe plagjiatura copy Vpaste. *y lloj i plagjiaturs zakonisht bhet pr t-i shtyr njerzit t mendojn se teksti i prketpersonit q e ka huazuar. !irpo, mund t ndodh q ndonjher t bhet edhe pr shkak tsmirs q kan plagjiatt ndaj autorit apo ndaj faqes s internetit n t cilin punon autori, dukemos dashur t-ia rrisin famnG. %ido q t jet, plagjiatura sht dhe do t mbetet gjithnj eprbuzur, pa marr parasysh format e saj.

P%2ji%tur% .)i7et me i2j

t gjitha vendet e zhvilluara t bots plagjiatura ndiqet me ligj. 0sht i njohur rasti i ish&ministrit t !brojtjes s /jermanis, *arl&Theodor zu /uttenberg, t cilit, pasi u konstatua se ntemn e tij t disertacionit kishte pasur tekste t shumta, t cilave nuk i sht prmendur burimi,m CP shkurt CL iu revokua grada shkencore doktorG nga universiteti Bayreuth.SM !adje, ngapresioni i madh iu desh t jepte dorheqje nga t gjitha postet politike.SN

P%2ji%tur% .! u.i/er"itete

kohn e internetit, universitetet brengosen rreth plagjiaturs q e bjn studentt n punimet etyre.

vitin CLLO, %ebastian %attler&i, pr punimin e tij t magjistraturs n sociologji, anketoi CCO

student t sociologjis lidhur me temn universiteti dhe detyrat e shtpisG. "asi kontrolloipunimet e NW studentve pa se W.NX e punimeve t tyre ishin plagjiatur.SO

S#$%7et e p%2ji%tur!" te "tu)e.t!t

E nga zbulimi i internetit, plagjiatura n punimet dhe detyrat e studentve sht rritur dukshm,sepse kjo gj sht thjeshtsuar tej mase. "or, sht edhe m brengoss fakti se shum studentplagjiaturn e konsiderojn si dika t ligjshme. "rej shkaqeve t plagjiaturs te studentt mundt-i prmendim(

& prtacia, gjegjsisht mungesa e motivimit.

& pengesat gjuhsore, kur studentt kan vshtirsi me gjuhn n t ciln duhet t shkruajn.

& !ungesa e njohjes pr s afrmi e detyrs s shkrimit shkencor dhe e rregullave t citimit,mungesa e vetdijes.

& *eqadministrimi i kohs, presioni i kohs pr shkak t afateve t caktuara @duke prfshir edheprovimet e shpeshta dhe puna krahas studimitA.


21/25

& "resioni pr t arritur nota t mira.SU

Si t% u(t&jm! p%2ji%tur!.4

%humica e njerzve dshirojn t msojn, t din t shkruajn dhe t-i prmbahen rregullave etikegjat shkrimit t tyre. *shtu q, profesort duhet ta shfrytzojn dhe ta kultivojn kt fenomen,duke u mbajtur studentve ligjrata lidhur me plagjiaturn dhe dmet e saj.

"r t luftuar sa m shum plagjiaturn patjetr duhet q(

& instruktort t-ua msojn studentve rregullat e citimit dhe t-ua sqarojn rrezikun e plagjiaturs,

& duhet t ngrihet vetdija te njerzit, e sidomos te studentt prkitazi me plagjiaturn dhe dmete saj,

& duhet t formohen komisione, t cilat do t merreshin me identifikimin e rasteve t plagjiaturs,

& duhet krkuar metoda dhe teknika t ndryshme pr zbulimin e ktyre rasteve,

& duhet q plagjiatura t ndiqet me ligj, etj.

P%2ji%tur% )e.et Curimi: E)ir% 9j&.i

!inistria e $rsimit ka vendosur q m fund, t reagoj prmes nj dispozite t posame ligjorendaj plagjiaturs n studime. %ado i vonuar qoft, ky hap sht i mirpritur dhe me t gjithagjasat, do t filloj t veproj s pari n ann administrative, e m pas, edhe n at akademikenpr shkollat dhe universitetet shqiptare.

Fenomeni sht shum i prhapur n vend dhe n baz t metods kopjo e shit si pjesn tndeG,shum student apo edhe profesor kan dorzuar tema diplomash e punime t cilat nuk kantreguar as aftsit e tyre krkimore, as ato analitike, kritike apo prvetsuese t subjektit.

nj numr domethns rastesh kam par punime t dorzuara studentesh q nuk kan marrmundimin as t rregullojn shqipen qesharake t /oogle Translate. !e ese apo faqe t tramateriali t kopjuar studentt paraqiten fakulteteve t vendit duke krkuar madje edhe notnmaksimale. mnyrn e msim&n#nies dhe vlersimit, sistemi arsimor n vend sht pr tqar me dnes, ndaj vendimi pr ta br plagjiaturn t ndshkueshme, sht mse i nevojshm.

%ipas nisms s re, !$%8 pretendon q studentt apo pedagogt q kapen me disertacione tkopjuara, nga interneti, nga librat apo nga botime t t tjerve q nuk citohen n punim, do trrezikojn t mos marrin diplomat, t humbasin titujt akademike apo si mas drastike, thumbasin edhe vendin e puns.

!und t vij pak i hidhur si lajm pr shkollart e sotm n vend, q kan dshir t-i marrinkartont n tavolinat e kafeneve, por kudo tjetr, praktika ka lvizur nga vendi edhe qeveri t tra.


22/25

Dasti m i freskt sht ai i yllit n ngjitjeG t politiks gjermane, beniaminit t kancelares!erkel, ish ministrit t mbrojtjes, /uttenberg, q dha dorheqjen nga posti i ministrit pasi uakuzuar se n tezn e tij t doktoraturs kishte pasur pjes t tra t kopjuara nga autor t tjer.

$ jan profesor&doktort tan m t menur apo m t zot s *arl Theodor /uttenbergu4 !undt jen, ama pr sa koh q disertacionet dhe studimet n %hqipri nuk kalojn n sitn e thjesht

t kontrollit pr hajdutri akademike, gjithkush mund t mburret me masterat e gradat q merrenn vend sikur t jen mallra me shumic.

"lagjiatura sht krimi m i rnd akademik. *shtu emrohet nga studiuesit dhe akademikt q ekan psuar n kurrizin e tyre efektin shkatrrues q sjell me vete ky akt, teksa besimi n dijendhe aftsit akademike thrrmijzohet, sa her q shtohen rastet e zbuluara t plagjiaturs.

$kademizmi nuk sht ndryshe nga aspiratat m t larta q mund t ken pr veten mjekt apoushtarakt. +he duhet par si e till( t synohet vetm prej grupit t njerzve q kan neurone tmjaftueshme pr t ndriuar veten dhe t tjert prmes studimeve. $kademizmi nuk sht njthes me patate q blihet tek dyqani i lagjes. $s nuk sht veshje firmato q duhet pasur patjetr."r m tepr, akademizmi nuk prvetsohet duke vjedhur n google apo duke paraqitur punimet et tjerve.

$utor librash nuk bhesh duke prkthyer pjes t gatshme nga interneti, apo duke shkruar kapitujpa fund, pa krye, e pa lidhje. $kademizmi krkon kllqe q jo t gjith i kan. daj, prezantimi idispozits pr ta br plagjiaturn t ndshkueshme ligjrisht, sht mse i mirpritur dhe idomosdoshm.

"ar nga ana e politikave arsimore, ndshkimi i plagjiaturs duhet par si nj prpjekje seriozepr t ndihmuar cilsin, vrtetsin dhe besimin n arsimin shqiptar, q s fundmi sht zhyturkeq n batakun e turms.

*rpudhat universitare, mungesa e plot e transparencs pr proceset e akreditimit, rrmuja npranimin e studentve dhe dhnien e diplomave, zhdukja e standardeve n msim&n#nie, zerimin plotsimin e kritereve pr t dhn tituj, qoft edhe bachelor, apo lejimi flagrant pr tkaprcyer nga sistemi privat n at publik, e nga njra deg n tjetrn, pa pasur lidhje tmjaftueshme formimi, e ka br arsimin e lart n vend t duket jo vetm i pabesueshm, poredhe qesharak.

"r pun&marrjen n administrat, diplomat mund t bjn sikur hyjn n pun, sa kohmilitantizmi do ket prparsi ndaj merits apo edhe prgjegjsis pr t pranuar nj vend pune,por n sektorin privat e n vendet e puns q nuk drejtohen nga shtetas shqiptar, diplomatshqiptare nuk kan sot asnj vler.

"undhnsi bazohet tek periudha e provs dhe aftsia pr t-iu prshtatur ritimit, krkesave dhestandardeve q ka zyra q ka shpallur vendin vakant. : nse n kto vende konkurrojn studentq e kan marr diplomn duke dorzuar detyra kursi apo tema diplome t kopjuara nga internetiapo nga t afrmit e tyre, shanset jan q periudha e provs t jet nj stres i vrtet, q mund tmos jet i kaprcyeshm, sepse sht i vonuar, e duhet kaluar q n shkoll.

Tek e fundit, puna me temat e diploms, m shum sesa dokument pr t knaqur pedagogt apopr t siguruar kartonin e diploms, sht nj proces q gdhend aftsit kritike dhe analitike tnjeriut, qysh kur sht student. "o u b gabim ky hap, gjith jeta e mpasshme e njerzve q


23/25

kopjojn, thuhet n baz studimesh se shkon duke u zvarritur, qurravitur e duke qen nj barr prveten dhe pr shoqrin. 0sht shum her m e vlersueshme nj pun nn mesataren nga anaakademike, por q t paktn, sht origjinale dhe prmbledh prpjekjet e bra nga kandidati, sesanj pun e shklqyer akademike, q sht br le t themi nga nj profesor n orvegji, e shitet sinj libr i shpikur dhe botuar nga profesor npr %hqipri.

%tudentt ecin nn t njjtat gjurm, sepse edhe tek ata sht fashitur besimi te diploma shqiptare.%ido q ta marrsh, pak t hyn n pun. "or, kjo gjendje nuk ka pr t vazhduar prjet, ndajvendimi pr t prezantuar ndshkimin e hidhur pr plagjiatur, sht po aq i rndsishm simekanizm pr cilsin n arsim, sa -sht pr shembull edhe detyrimi pr t mbrojturanglishten vetm me teste t njohura ndrkombtarisht. !odaliteteve dhe pas&kuintave pr pazareapo mundsi abuzimi nga qendrat e testimit, nuk po iu hyj.

princip mekanizmi qndron, dhe prderisa cilsia n arsimin shqiptar sht mbytur nga sasia,do lloj dispozite q i shrben ringjalljes s shpress pr pak m shum cilsi, duhet mirpritur.

$rsimi sot mund ta ket t vshtir t gjej hapsir analitike n media, por nesr, kur pasojat e tijt na bien mbi kok, do t jet tepr von pr t reflektuar mbi neglizhencn q lejojm pr t.daj, t paktn nismat q merren n emr t cilsis s tij, duhen nnvizuar9

!inistria e $rsimit ka miratuar rregulloren e re t etiks kundr falsifikimeve q bhen mepunimet shkencore, apo plagjiaturat e ndryshme.

j pik e rndsishme e ktij dokumenti sht ndshkimi q do t-ju bhet pr her t par tgjith atyre krkuesve q nuk do t bjn transparente, burimet nga t cilat kan mbledhurmaterialet, apo q do t cenojn privatsin pr t dhna zyrtare q nuk duhet t botojn.

drkoh, autort e krkimit shkencor jan t detyruar t publikojn edhe prej nga kush janfinancuar, pasi vitet e fundit n jo pak raste jan br publike edhe abuzime me fondet pr

krkimin shkencor.

rastet ku institucioni dyshon se krkuesi nuk ka vepruar me korrektsi, n kt rregullorecitohet se ndaj tij do t merren kto masa si hetim i fsheht dhe zyrtar, vendosje e nj sanksionideri n nj deklarat publike, q personi n fjal ka mashtruar me punimin e tij.

drkoh n kt kod etike jan vendosur edhe rregulla t reja pr ata q do t merren mebotimin e krkimit shkencor. "r punn e tij ai do t monitorohet hap pas hapi nga nj komision iveant i ngritur nga 5nstituti i *rkimit %hkencor.

rregulloren e re t botuar dje nga !$%8 thuhet se institucioni krkimor ofron mundsiformimi pr personat q kryejn veprimtari krkimore me piksynim aftsimin e tyre pr tarritur standardet e krkuara dhe i mbshtesin ata n identifikimin e nevojave lidhur me ktproces.

*rkuesi shkencor shfrytzon burimet e nevojshme pr t br krkim individual ose brenda njgrupi krkimor n bashkpunim me specialist t njohur t fushs s krkimit dhe raporton prpunn krkimore t kryer. *odi i ri parashikon gjithashtu edhe penalitete pr t gjith ata krkuesshkencor q me eksperimentet e tyre dmtojn mjedisin.


24/25

"lagjiatura n shkenc si dukuri Burimi( F%ru$ Ci.%$%j

T bsh plagjiatur do t thot t shfrytzosh krijimtarin e tjetrit pa ja atribuuar atij meritn siautor i veprs origjinale, pa vn n pah burimin ose burimet e shfrytzuara, ose duke ishtrembruar ato n konstolacione te ndryshme

"lagjiatura n shkenc si dukuri n rrethin ton shoqror sht duke na prcjellur tej masesidomos tek rinia jon e cila duhet t ket n qllim t vetm dhe ai qllim sht zhvillimi 5njohuris dhe aftsis pr shkenc pr t ciln jan prcaktuar, dhe jo plagjiatura.

*jo dukuri e tmerrshme pr rinin @%tudent t nderuarA, sht duke u intensifikuar dhe trhequrm shum vmendjen pr plagjiatur se sa pr edukim dhe msim t mirfillt shkencor.

esenc, plagjiatura nuk sht konform ligjit por sht pandershmri akademike,shkencore pandershmri artistike. T bsh plagjiatur do t thot t shfrytzosh krijimtarin etjetrit pa ja atribuuar atij meritn si autor i veprs origjinale, pa vn n pah burimin ose burimet e

shfrytzuara, ose duke i shtrembruar ato n konstolacione te ndryshme.

"lagjiatura sht jo thjesht kopjim apo imitim por sht vjedhje ordinere e prons intelektualedhe artistike e cila tashm sht e sanksionuar edhe me ligjin mbi t drejtat e autorit.

$jo q sht esenciale s n krijimtarin akademike shkencore kriteret baz q prcaktojn vlernorigjinale t nj disertacioni +oktoral, t nj studimi, t nj libri apo artikulli t botuar, ose edhet nj teze !asteri apo t nj diplome, jan mnyra e prdorimit dhe artikulimit t burimeveteorike historike t cituara dhe saktsia e tyre.

jetn akademike shkencore citimet jan m s t domosdoshme t cilat citime provojn tdshmojn autenticitetin e dijes dhe t drejtn e autorsis intelektuale dhe pronsore, si prshkemi citate nga 8istoria ku aty pa tjetr duhet t citohet burimi sepse historia sht nj fakt qnuk shtrembrohet si p.sh fjala vjen, historiant duhet t hulumtojn dhe ekzaminojn t gjithaburimet q jan t rndsishme pr zgjidhjen e nj problemi historik dhe, mbi kt baz, tndrtojn argumentin.

%epse historiant jan ata t cilt identifikojn si burimet primare, po ashtu dorshkrime t cilatgarantojn at far ata vet sjellin t re n histori shkrimin e tyre, ashtu edhe burime sekondare,t cilat nuk e hedhin posht risin e tezave t tyre, andaj vetm n kt mnyr krijimtariashkencore e historianve konsiderohet ana profesionale q ta prdorin dhe besueshmria e atyre

burimeve q ata i vlersojn si burime shkencore.

"o ashtu e njjta an shkencore q duhet t prdoret si burim jo i plagjiaturs vlen dhe gjn vendedhe pr studiuesit e shkencave sociale dhe atyre t shkencave natyrore.

"or se a duhet pasuar dnimet pr ata t cilt bjn plagjiatur, t far do natyre qofshin ato ikisha prmendur vetm nj rast ku ka pasur edhe dorheqje nga jeta politike.


25/25

%i p.sh me sa vijon( !inistri gjerman i mbrojtjes, *arl&Theodor zu /uttenberg, nj ndrpolitikant t admiruar n /jermani, i cili u akuzua pr plagjiatur n disertacionin e tij doktoral tvitit CLLO, i cili u detyrua t jap dorheqjen nga kabineti qeveritar i kancelars !erkel m mars CL, andaj ky sht shtet demokratik dhe ksaj i thon demokraci.

$ndaj ky sht vetm nj nga rastet q m bn t meditoj, se sa e rndsishme sht krkimi

shkencor dhe mbrojtja e po ktyre titujve, e jo diplomimi me grada shkencore te rrejshme meplagjiatur ordinere kjo sht ana m e dmshme e shndetit t shoqris demokratike.

6Aut&ri !"#t! i )ip&mu%r .! Fi&+&(i )#e Drejt!"i "i )#e M%1 S' i S#$e.'%/e Juri)i$ePe.%e

shkrimi akademik -leksione-mgjokutaj316 (1)

Documents