UNIVERSITETI I PRISHTINËS ''HASAN PRISHTINA''

FAKULTETI I NDERTIMTARISË DHE ARKITEKTURËS

INFRASTRUKTURË RRUGORE - MASTER

SHTRESAT E POSHTME TË RRUGËS

LIGJERATA

Mr.sc. QANI KADIRI ing. dipl.ndert. Prishtinë, 2013

PERMBAJTJA

1. SHTRESAT E POSHTME1.1 Hyrje1.1.1. Te pergjithshme per shtresat e poshtme te rruges1.1.2 Projektimi dhe ndertimi1.2. Punet e dheut1.3. Elementet e shtresave te poshtme te rruges1.3.1 Termet dhe definicionet themelore1.3.2. Perzgjedhja e profilit terthor te rruges

2. PUNET PARAPRAKE GJATE NDERTIMIT TE RRUGES2.1. Punimet hulumtuese2.1.1. Hulumtimet gjeologjike2.1.2. Hulumtimet gjeomekanike2.1.3 Hulumtimet hidrologjike

3. KLASIFIKIMI I DHERAVE

4. PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I GERMIMIT DHE MBUSHJES

5. LARGIMI I UJRAVE

6. MURET

7. LLOGARITJA DHE BARAZIMI I MASAVE

8. LITERATURA

1. SHTRESAT E POSHTME

Shtresat e poshtme apo trupi i rruges e bejne fondamentin ku vendosen shtresat e eperme te rruges ose konstruksionit te rruges, siperfaqeve qarkulluese te aeroporteve dhe parkingjeve (foto 1.1.), apo shtresave te eperme te hekurudhave (tramvajeve)(foto 1.2.).

Foto 1.1. Profili terthor i rruges

Roli i shtresave te poshtme te rruges eshte e dyfishte, dhe ate:

- Sherben per mbizotrimin e jorafshesive ose pengesave ne teren, dhe - sherben per percjelljen e ngarkesave nga shtresat e eperme dhe

komunikacionit ne dheun natyror.

Shtresat e poshtme te rruges duhet te jene stabile, te qendrueshme nga veprimi i shkaktuar nga forcat e jashtme statike apo nga veprimi dinamik i automjeteve (rrugore, hekurudhore, aeroplaneve) si dhe i ndikimeve te tjera te jashtme – klimatike, atmosferike, seizmike, hidrologjike dhe te tjera.

Foto 1.2. Profili terthor i hekurudhes

1.1.1. TE PERGJITHSHME PER SHTRESAT E POSHTME TE RRUGES

Ndertimet e shtresave te poshtme te rruges pergjithesisht ndahen ne:

- ndertime gjeoteknike (tokesore), punimet ne dhe ose me dhera,

- ndertimet hidroteknike (ujore), punimet ne largimin e ujrave dhe ne objektet e pajisjet per largimin e ujrave.

- Ndertimet konstruktore, jane kryesisht punimet mbi toke te realizuara nga materiale artificiale (betonit, celikut etj.).

Ndertimet e shtresave te poshtme te rruges i emertojme per nga pozicioni qe ato kane - ne rruge, hekurudha, etj. Ndahen ne:

- te ndertuara ne dhe natyror (germime, prerje, galerite, tunele),

- te ndertuara mga materialet natyrore (mbushjet),

- per sigurimin e trupit te rruges (mure mbajtese ne germim, ne mbushje dhe mure mbrojtese, bariera per mbrojtjen nga bora, era dhe zhurma)

- sistemet per largimin e ujrave siperfaqesor dhe nentokesor,

- urat, leshesat, viaduktet, nenkalimet, mbikalimet, etj.

Ne ndertimet e shtresave te poshtme te rruges te realizuara ne dhe natyror ose nga dheu natyror jane punimet me te numerta dhe te gjera, dhe perbejne pjesen me te madhe te punimeve. Duke pasur parasysh vecantine reth ralizimit te ketyre ndertimeve duhet kushtuar edhe vemendje te vecante te projektimit, ndertimit dhe mirembajtjes se tyre.

1.1.2. PROJEKTIMI DHE NDERTIMI

Para marrjes se vendimit per filllimin e projektimit dhe ndertimit te rruges, zakonisht behet studimi i investimit, i cili paraqet bazen e elaboratit ekonomiko-teknik ne te cilin ne baze te puneve kerkimore te bera studiohen kushtet teknike, ekonomike dhe te tjera, po ashtu studiohet fizibiliteti dhe rentabiliteti i ndertimit te rruges.

Ky studim nenkupton perpunimin e faktoreve me ndikim dhe elementeve te rruges ne nivel ideor, dhe perfshijne:

- Studimi tekniko-ndertimor,- Studimi i qarkullimit te trafikut,- Studimi i fizibilitetit (realizueshmerise, zbatueshmerise),- Studimi i ndikimit ne ambient,- Zgjidhjet ideore.

Pas aprovimit te studimit investiv fillohet me projektimin e rruges. Si baza per fillimin e projektimit merren ato nga punimet kerkimore paraprake gjeologjike, gjeofizike, gjeoteknike, hidrologjike, meteorologjike dhe te tjera.

Projektimi i rruges kalon neper fazat e ardhshme:

- Projekti ideor,- Projekti kryesor,- Projekti per realizim.

Procesi i ndertimit perbehet nga keto grupe punimesh:

- Pergaditore (paraprake)- Kryesore,- Permbyllese.

Punet pergaditore perfshijne organizimin e punishtes, pastrimin e terenit nga vegjetacioni, demolimi i objekteve dhe ndertimeve tjera te cilat me projekt jane parapare qe te demolohen, dhe punimet gjeodezike.

Punimet kryesore jane punimet qe kryhen per te ndertuar vete objektin dhe perfshijne: punet tokesore, punet ne largimin e ujrave, ndertimi i objekteve per sigurimin e trupit te rruges, ndertimin e objekteve sic jane urat, viaduktet dhe tunelet; dhe ndertimin e konstruksionit te rruges ose shtresave te eperme te hekurudhes.

Punet permbyllese perfshijne punimet ne pajisjet e rruges, rregullimin e hapesires dhe largimin e punishtes.

1.2. PUNIMET TOKESORE

Punet tokesore definohen si procedura per ndryshimin e reliefit te terenit me qellim qe ne ate ose ne te te realizon objektet e shtresave te poshtme te rruges. Keto jane punime shume te numerta dhe te gjera, realizohen me mekanizacion dhe cdo here kane kosto te konsiderueshem me te madhe. (foto 1.3.)

Punimet tokesore kryhen ne materiale me veti shume te ndryshme gjeoteknike. Para fillimit te punimeve duhet njohur gjendjen natyrore ne teren, perkatesisht ndrrimet e mundshme qe mund te vijne gjate punimeve ose pas perfundimit te tyre ashtu qe ne kohe te gjenden zgjidhjet optimale.

Ne ndertimin e infrastruktures rrugore, punet tokesore klasifikohen ne dy grupime:

- Punimet tokesore vijore ( punime te cilat kane gjatesi te madhe ndersa gjeresi te vogel sic jane ndertimi i rrugeve ose hekurudhave),

- Punimet tokesore siperfaqesore ( jane te shtrira ne siperfaqe te medha ose te vogla, ku gjatesia dhe gjeresia jane afersisht te njejta si pistat e aeroporteve, siperfaqet parkuese, etj).

Foto. 1.3. Realizimi i germimit ne rruge

Me nocionin punime tokesore perfshihijme te gjitha serit e nderhyrjeve qe ndermirren gjate ndertimit te shtresave te poshtme te rruges, dhe ate:

- heqja e humusit,- germimi i dheut,- transporti,- ndertimi i mbushjeve,- ndertimi i shtrese perfundimtare te mbushjes – kemisheza (planumit),- largimi i ujrave,- mbrojtja e pjerrtesive te mbushjes dhe germimit.

Pervec te lartecekurave, mund te na paraqiten edhe keto punime:

- zevendesimi i materialeve te dherave, ndersa sipas nevojes, me permiresimin e mundshem te atyre ekzistuese me shtimin e materialeve tjera te dheut ose materialeve lidhese (stabilizimi),

- sanimi i tereneve jostabile (rreshqitjet, rrepirat me gure te rrezuar),- realizimi i shkallezimeve ne terene te pjerreta (foto 1.10. ose 1.11.)- ndertimi i objekteve hidroteknike dhe konstruksioneve te shtresave te poshtme

te rruges (mure mbajtese ne germim, ne mbushje, mure mbrojtese, drenazhime, leshesa, rregullimi i rrjedhave te ujit).

Me realizimine punimeve tokesore shkaktohen cregullime te balances ne dhera, dhe si pasoje nga kjo mund te lajmerohen forca te cilat jo rralle shkaktojne levizjen e masave te dheut ne forme te rreshqitjes se terenit ne te cilin jane ndertuar mbushjet, ulja e mbushjeve, rreshqitja e pjerrtesive te mbushjeve, permbytja e germimeve dhe te tjera. Keto lajmerime mund te rrezikojne stabilitetin e ndertimit ne teresi, pamundesojne zhvillimin e qarkullimit te trafikut ose shkaktojne punime shtese ne sanimin ose mbrojtjen e tyre me cka edhe rritet kostoja e ndertimit, mirembajtjes dhe shfrytezimit.

Gjate realizimit te puneve te dheut, veçanërisht nese ato realizohen ne materiale kokerrimeta (koherente) te ndjeshme nga ndryshimi i lageshtise, duhet pasur kujdes ne largimin e ujrave dhe mbrojtjen nga veprimi i ujrave nentokesore, siperfaqesore dhe ujrave nga te reshurat ne te gjitha fazat e punimeve (germim, ngarkim, shkarkim dhe verjes ne veper)

1.3 ELEMENTET E SHTRESAVE TE POSHTME TE RRUGESZhvillimi projektues i elementeve te rruges ne horizontale tergohet ne situacion, ndersa lartesia e trasese ne profilin gjatesor. Pozita horizontale definohet me projektimin e aksit te rruges. Niveleta percakton elementin e lartesise se rruges dhe tregohet ne profil gjatesor.

Elementet e profilit terthor tregohen ne profilin normal terthor dhe ne profilet terthore karakteristike, ndersa perpunohen me rregulloret per projektim, me detyre projektuese, kushteve teknike ne fuqi dhe normave per projektim te rrugeve.

I gjithe dokumentacioni vizatohet ne perpjese te percaktuar qe varet nga niveli i projektit (ideor, kruesor apo per realizim).

1.3.1. TERMET DHE DEFINICIONET THEMELORE

Profili terthor normal eshte profili i prere ne aks te rruges me elemente themelore te shenuara dhe dimensione sipas te cilave realizohen germimet, mbushjet, bankinat, bermat, pajisjet per largim te ujrave, shkallezimi i prerjeve, mbrojtja e pjerrtesive, konstruksioni i rruges dhe tjera (shiqo foto 1.10. dhe 1.11.). Ndersa, varesisht nga profili terhor i thjeshte i rruges ku tregohet germimi, mbushja, pjesa ku ndodhet tuneli, ura dhe te ngjashme, varesisht nga pozita e niveletes krahasuar me poziten e terenit, llojit te materiali te dheut, pjerrtesise se terenit dhe konfiguracionit te tij. Per secilin rast konkret i pershtatet kushteve lokale prej nga rrjedhin edhe profilet terthore karakteristike. Tipet themelore te profilit terthor jane treguar ne foto 1.4.,foto 1.5.a.b.c dhe foto 1.6.Mbushja eshte objekt ndertimor i shtresave te poshtme te rruges me forme dhe madhesi te percaktuar nga materialet e dheut, te perziera apo gurore, ku kuota e niveletes (KN) eshte me e larte se kuota e terenit (KT).Projektohet neper terene me lugina ashtuqe ne te vendosen shtresat e eperme te rruges.m=(1; 1.5; 2,3)

Foto. 1.4. Mbushja

Germimi eshte pjese e rruges i futur ne terenin natyror, objekt ndërtimor tek i cili kuotae niveletes (KN) eshte me e ulet se kuota e terenit (KT).Varesisht nga menyra dhe thellësia e prerjes, perkatesisht formes gjeometrike dhe konfiguracionit te terenit dallojme disa tipe:

- Germimi ne profil te plote, qe nga te dy anet ka pjerrtësite e duhura.

- Shkurtimi ne profil te plote nga ana e ulet eshte plotësisht i prere, ndersa nga lugina eshte i hapur.

- Prerjet jane pjesërisht ne gërmim, dhe pjesërisht ne mbushje. Perkatesisht gërmimi dhe mbushja ne profilin tërthor varen nga pjerrtësia e terenit dhe dallimit ne lartesi mes koutes se terenit dhe kuotes se niveletes.

Foto. 1.5. Germimi, prerja, shkurtimi

Galerite jane lloje te veçanta te prerjes ne material shkëmbor, te realizuara ne ne shpatina te ashpra, tek te cilat pjerrtësia e anes se jashtme eshte afërsisht e njejte me pjerrtesine e terenit.

Foto. 1.6. Galerite

Tunelet jane objekte nentokesore te realizuara ne terene ku niveleta e rruges krahasuar me vijen e terenit pamundëson realizimin e gërmimeve ose ato jane jo ekonomike.

Foto 1.6.1 Tuneli

Urat jane vepra artificiale ndertimore te cilat kapercejne rrjedhat e lumenjve ose liqeneve. Varesisht nga gjerësia e rrjedhes, kushteve lokale dhe mundësive hidro-gjeologjike, projektohen ne menyra te ndryshme.

Viaduktet jane vepra artificiale ndertimore qe sherbejne per:- Kalimin e rruges pergjat luginave te thella nese eshte provuar justifikimi ekonomik krahasuar me mbushjen.- Kalimin e moçaleve, terreneve kompresibile ose jostabile.- Shmangia e ndertimit te mureve mbajtëse ne terene me pjerrtësi te ashpra.

Foto 1.7. Viadukti (Autostrada Morine – Prishtine, viadukti sek. 5, km 13.8)

Nenkalimet dhe mbikalimeti jane vepra artificiale ndertimore qe sherbejne per kalimin e rruges se kategorise me te larte mbi rrugen e kategorise me te ulet ose anasjelltas. Forma dhe dimensionet e nënkalimit dhe mbikalimit varen nga kategoria e rruges qe prejne, numrit te shiritave qarkullues, perkatesisht gjeresise se rruges.

Leshesat sherbejne per leshimin e rrjedhave me te vegjel te ujit, ujrave nga te reshurat te mbledhura nga sipërfaqja e rruges dhe pjerrtesite, si kalime per kafshe, rruge bujqesore (mund te jene pllakose, harkore ose gypore).

Foto 1.8. Leshesa per rrugen bujqesore

Objektet per sigurimin e trupit te rruges

Mure mbajtëse ne mbushje jane vepra artificiale per sigurimin e trupit te dheut ne

mbushje, nga shembja ose rrëshqitja e mases se dheut perkatesisht rrezikut qe mund

te shkaktohet nga rrjedha e ujrave, ujrave nentokesore ose erozionit nga te reshurat.

voda.

Mure mbajtëse ne germim jane vepra artificiale qe sherbejne per sigurimin e trupit te rruges ne gërmim.

Mure mbrojtese projektohen ne materiale shkembore gjysme te forta ose materiale te dheut ku pjerrtesite jane statikisht stabile, po nen veprimin e kushteve atmosferike, ujrave siperfaqesor ose nga veprimi i ndryshimeve temperaturave ekziston rreziku nga Shkapërderdhja ose shembja.

Foto 1.9. Muret

Huazishtja e materialit eshte vendi i përzgjedhur ku behet gërmimi i materialit te nevojshem per ndertimin e mbushjeve nese ai nuk mund te fitohet ne sasi te mjaftueshme nga gërmimi, perkatesisht nese materiali nga gërmimi ka kualitet joadekuat.

Deponia e materialit eshte vendi i përzgjedhur ku hidhet materiali i germuari cili nuk mund te përpunohet ne ndertimin e mbushjeve ose ne objekte tjera te rruges pershkak se eshte teprice ose nuk ka kualitetin e duhur.

Sistemi per largimin e ujrave sherben per largimin e ujrave nga te reshurat, siperfaqesore, kulluese dhe ujrave nentokesore nga shpatinat ose nga pellgjet e sipërfaqeve ujembledhese . Ndahen ne kanale mbrojtëse dhe drenazhimet.Kanalet mbrojtëse largojne ujrat siperfaqesor ose nentokesore nga nga shpatinat ose nga pellgjet e sipërfaqeve ujembledhese (varësisht nga funksioni dhe forma ekzistojne kanale, rigolla etj.).Drenazhimet jane kanale ose shpime ne teren, te mbushura me material filtrues perkates, me gypa te perforuar ose pa to per mbledhjen, largimin e ujrave nga dheu dhe përcjelljen e tyre ne pjeset tjera te sistemit te largimit te ujrave.

Dheu natyror eshte ajo pjese e litosferes ne te cilin eshte parashikuar te ndertohet rruga ose cilit do objekti tjeter te rruges.

Dheu fondues (dheu i trajtuar per fondim) eshte dheu ne te cilin realizohet mbushja, ndersa eshte trajtuar (rregulluar) ashtu qe te plotesoj rregulloret e kushteve gjeomekanike.

Dheu fondues i dobet eshte ajo shtrese e cila ne menyre te zakonshme nukmund te rregullohet ashtu qe te plotesoj rregulloret e kushteve gjeomekanike, dhe per shkak te vetive ose gjendjes se pafavorshme duhet hequr ose me menyra te vecanta permiresimin e tyre per funsionin e destinuar.

Humusi eshte shtresa siperfaqesore qe permban substanca organike ne ate sasi qe ne kuptimin e ndertimit me to, kane karakteristika te pafavorshme.

Kemisheza eshte shtresa perfundimtare e rregulluar e mbushjes, ndersa ne germim dheu natyror i rregulluar ose dhe i zevendesuar, me rrafshesi dhe pjerrtesi te percaktuar, i cili me vetite fizike dhe kimike permbush kushtet e kerkuara, ashtu qe pa pasoja te demshme mund te pranojne ngarkesat nga konstruksioni i rruges dhe nga qarkullimi i trafikut, dhe ato ti percjell ne dhe.

Nen termin kemishez nuk nenkuptohet vetem siperfaqja (rrafshi) por edhe si shtrese me thellesi 30 deri 50 cm, karakteristikat gjeomekanike dhe karakteristikat mbajtese te te cilave merren parasysh gjate prjektimit te konstruksionit te rruges (shtresave te eperme).

Shkallezimet (prerjet e shkallezuara) realizohen ne terene me pjerrtesi terthore temedha. Domethene, te pjerrtesit terhore te medha te terenit mund te vie deri tek rreshqitja e mbushjes nga dheu fondues dhe me ate vie deri te jostabiliteti.

Shkallezimet kontinuale (foto 1.11.) behen ne terenet me pjerrtesi me te medha se (>25%), ndersa tek pjerrtesite me te vogla te terenit (15 -25%) punohen shkallezime diskontinuale (foto 1.10.). Gjeresia e shkallezimeve eshte 2.5 deri 3.0 m, ashtu qe te mundesohet ngjeshja me makineri. Shkallezimet duhet te kene pjerrtesi pre 4 deri 5%kah ana maja e poshtme e mbushjes, ndersa lidhja e pjese se prere me terenin behet me pjerrtesi 2:1 deri 1:1.

Shkallezimet nuk duhen te punohen ne terene shkembore, nese ne to ka jo rrafshesina natyrore qe pamundesojne rreshqitjen e trupit te mbushjes.

Gropa ndertimore eshte germimi ne dheun natyror ne forme te gropes qe sherben per realizimine themeleve te ndonje objekti.

Foto. 1.10. Elementet e profilit terthor normal te rruges ne materiale te dheut

Foto 1.11. Elementet e profilit terthor normal te hekurudhes ne materiale te dheut

1.3.2. PERZGJEDHJA E PROFILIT TERTHOR TE RRUGES

Parase te përcaktohet profili karakteristik duhet qe projektuesi te merr vendimin qe per lokacionin ne fjale te zgjedh:

- Gërmim te thele ose tunel,- Mbushje apo viadukt,- Prerje me mure mbajtëse, perkatesisht mbrojtëse apo viadukt te shpatit.

Gjate marrjes se vendimit per zgjedhjen e profilit tërthor duhet te vështrohen tri aspekte themelore:

- Ekonomike- Estetike- Konstruktive

Percaktimi per viadukt ose mbushje duhet konsideruar:- Kushtet estetike:

- Viadukti eshte objekt i huaj ne hapesire, edhe pse jo rralle eshte zgjidhje me e mire teknike,

- Mbushja pershtatet me mire ne natyre, por pengon kalimin nga njera ane ne tjetren ne luginat e gjata.

- Kushtet ekonomike:- Shpenzimet per realizimin e viaduktit krahasuar me mbushjen, - Ndertimi i mbushjes ze hapesire me te madhe te tokes, shpronësimi.

- Kushtet konstruktive:- Ngarkimi me masen e mbushjes mund te shkaktoj probleme te stabilitetit

(jostabiliteti i shpatit te terenit, deformimi i terenit)

Foto 1.12 Rruga ne mbushje apo ne viadukt

Vendimi per ate se a do te ndertohet tunel apo gërmim varet nga kushtet lokale, kushteve gjeologjike, ndersa perfshin keto konsiderime:

- Treguesit Ekonomik:- Duhet krahasuar shpenzimet e ndertimit dhe ato te mirëmbajtjes, mes tunelit

dhe gërmimit,- Gjate realizimit te gërmimit kemi shpenzime me te medha per shpronësimin

e tokes, mirëmbajtjes, vecanerisht duhet pasur kujdes efikasitetin e largimit te ujrave.

- Treguesit konstruktiv:- Germimi - gjate ndertimit eshte problem ne kuptimin e stabilitetit te shpatit,

pas ndertimit, ndersa pas ndertimit stabiliteti i pjerrtësive te gërmimit.- Tuneli - punimi eshte me afatgjate dhe me me veshtiresi, duhet zgjidhur

problemin e ndriçimit dhe ventilimin.

Foto 1.13 Rruga ne gërmim apo ne tunel

Vendosja per prerje me mure mbajtëse ne gërmim dhe mbushje apo me viadukt te shpatit bazohet ne kriteret e përshkruara me pare. Nese prerja eshte e thelle ndersa pjerrtësia e ashper dhe nga te dy anet duhen muret, këshillohet realizimi i viaduktit te shpatit (foto 1.14.)

Lartesia e mbushjes dhe thellësia e gërmimit dhe prerjes ne fazen e projektimit ne pjese te përcaktuara te trases sipas nevojes mund te te nderrohen me ndryshimin e pozicionit te aksit, niveletes ose te dyjave (foto.1.15).

Foto 1.15 Zgjedhja e lartesise se mbushjes dhe gërmimit ne fazen e projektimit

Aplikimi i mureve konsiderohet kur pjerrtesite e mbushjes dhe gërmimit jane gati paralel me vijen e terenit (foto.1.16.).

Foto 1.16. Aplikimi i mureve apo viaduktit te shpatit

2. PUNET PARAPRAKE GJATE NDERTIMIT TE RRUGEVE

Realiz imi i rruges, projekt imi dhe ndert imit , kalon faza:

marrja e vendimit per ndertim nga organet kompetente, forma dhe burimi i financimit, dhe ate ne baze te studimeve paraprake,

punimi i projektit ideor, verifikimi dhe marrja e lejes per lokacionin e ndertimit,

punimi i projektit kryesor i cili eshte pjese perberese e marrjes se lejes se lokacionit,

punimi i projektit per realizim per pjeset perberese individuale te rruges (mbushjet dhe germimet e larta, muret, objektet perberese per kapercimin e rrjedhave, luginave, etj.),

ndertimi i rruges.

Qe te gjitha keto faza te realizohen me sukses, me rendesi eshte qe te studiohen mire punimet paraprake, dhe ato mund te ndahen ne dy faza:

hulumtuese, pergatitore.

2.1. PUNIMET HULUMTUESEJane te domosdoshme qysh ne fazen e realizimit te dokumentacionit projektues. Nevojitet qe te behen per pune qe te zgjedhen elementet e rruges ne situacion, profil gjatesor dhe ne profile terthore.

Punimet hulumtuese perfshijne ato gjeologjike, gjeomekanike, hidroteknike dhe mbledhja e shenimeve tjera te rendesishme sic jane ato klimatike dhe meteorologjike, te dhenta per bimesine dhe te ngjashme.

Punimet hulumtuese japin te dhena me rendesi per terenin ne te cilin ndertohet.

.Hulumtimet inxhinieriko-gjeologjike, hidrogjeologjike dhe gjeomekanike te dheutdhe shkembit jane me te rendesishme qe ne menyre te suksesshme, racionale dhe afatgjate te behet zgjidhja e problematikes se planifikimit, projektimit dhendertimit te rruges. Qe me sukse te tejkalohen rrethanat e pafavorshme hidrologjike dhe gjeologjike kusht eshte numer i mjaftueshem i mbledhjes se rezultateve precize dhe me kohe te hulumtimeve per secilen faze te projektimit dhe ndertimit.

Punet pergatitore jane fillimi i realizimit te ndertimit. Behen menjehere para puneve tokesore. Perfshijne punet gjeodezike, punet e organizimit te punishtes dhe pastrimit te terenit.

2.1.1 HULUMTIMET GJEOLOGJIKE

Gjeologjia eshte shkence e ndertimit, dinamikes dhe zhvillimit te tokes, edhe pse gjeologjia para se gjitha merret me perllogaritjen e shtresave te thella te kores se tokes, ajo jep te dhena te cmuara gjate ndertimit te rruges. Per nga vetite e tyre tepergjithshme dukurite gjeologjike pergjat rruges mund te jene te favorshme dhe te pafavorshme.

Ne grupin e dukurive gjeologjike jo te favorshme perfshihen keto:

vodom saturirana područja kao što su močvare, tresetišta, lagune i pličine, riječne delte, poplavna područja (područja nereguliranih rijeka)

nestabilna područja koja većinom pripadaju deluviju kao morene, sipare, pješčani nanosi (mnoge od njih su opasne jer su prirodno kompaktne i čvrste ali se pokreću kada se građevinskim zahvatima poremeti prirodna ravnoteža);

područja koja nisu postojana na djelovanje atmosferilija kao što su područja izgrađena od glina, lapora, škriljaca i slično

tipične pojave u visokom gorju - lavine, osuline, bujice strukturne pojave - pukotine, strmi rasjedi i ulegnuća

Ne grupin e dukurive gjeologjike te favorshme perfshihen formacionet kompakte, te forta dhe sic duhet te depozituara.

Raporti per strukturen gjeologjike te dherave

Pas shiqimit te hartave gjeologjike dhe vizites se terenit, gjeologu ne raportin e tij jep pergjigjjet per keto:

llojit dhe origjines se dheut, ne kuptimin gjeologjiko-mineralogjik ne hapesiren e ndertimit,

karakteristikat e vecanta qe mund te priten duke patur parasysh llojin dhe origjinen e dheut, sic jane stabiliteti, jostabiliteti, tendenca e krijimit te rreshqitjeve, kualiteti i dobet deri ne thellesine e besueshme, qendrueshmeri e materialit ne ajer dhe ne uje, etj.,

lloje te dheut per te cilat parashihet lajmerimi i ujrave, qe zakonisht shpien ne veshtiresi gjate ndertimit.

pjerrtesive te shtresave dhe drejtimeve te dispozitave te tyre, si dhe gjendjen e pergjithshme te shkembit (te metat dhe copezimi i mases shkembore).

2.1.2 HULUMTIMET GJEOMEKANIKE

Shqyrtimet gjeomekanike kryhen per materialet e dheut me te cilat me germim apo mbushje do te formohet trupi i rruges dhe atij materiali i cili gjendet menjehere nen trupin e rruges.

Pergjigjjet te cilat kerkohen nga gjeomekaniku jane si ne vijim:

a mundet dhe ne cfare kushte te perdoret materiali i germuar per realizimin e mbushjeve,

Vleresimi i kualitetit te dheut ne te cilin do te realizohet mbushja, A mundet qe ne germim te realizohet kemisheza me kualitet te kerkuar, Pjerrtesia e germimit dhe mbushjes, Shqyrtimi i materialit nga huazishtje si dhe sigurimi i vete huazishtes.

Per te arritur ne keto pergjigjje, nga shiqimi i terenit, shpimeve dhe shqyrtimeve laboratorike te terenit, percaktohen keto:

- Perberja granulometrike e dheut,- Kendi i mbrendshem i ferkimit dhe kohezioni i dheut,- Masa specifike e dheut,- Koeficienti i porozitetit,- Ujeleshueshmeria,- Kapilariteti,- Fortesia ne prerje,- Sforcimet e lejuara ne dhe,- Lageshtia optimal sipas Proctorit,- Masa maksimale ne gjendje te thate sipas Proktorit,- CBR i terenit dhe laboratorik.

Ne baze te shqyrtimeve gjeomekanike te bera dhe parametrave te percaktuara nga keto shqyrtime, kontrollohet stabiliteti i pjerresise ne mbushje dhe germim, po ashtu edhe dimensionimi i mureve mbajtese.

2.1.3 HULUMTIMET HIDROLOGJIKE

Gjendja hidrologjike ne hapesiren e rruges mund te kete ndikim te madh ne ndertimin dhe shfrytezim e saj. Me hulumtimet hidrologjike percaktohen keto parametra:

Sasia e rrjedhes se lumit dhe perroit, Lartesia e ujrave te larte dhe atyre katastrofale, Lartesia e ujrave nentokesore pergjat vitit,

Per nevoja te projektit te rruges nevojitet qe te behen studime te rrjetes se rrjedhave siperfaqesore, si dhe studimi i rrjetes per shkarkimin e ujrave nentokesore. Ne baze te ketyre te dhenave percaktohen:

Lartesia e niveletes ne zonen e rrjedhes se ujit, Madhesia e hapjes se leshesave dhe urave.

2.1.4 Te dhenat hidrometeorologjike dhe klimatike

Te dhenat hidrometeorologjike fitohen nga::

Te dhenave statistikore te regjistruara per parametrat individual pergjat viteve. Vezhgimi ne stacionin meteorologjik e cila eshte me afer vedit ku projektohet

ndertimi, Matja e drejteperdrejte e parametrave karakteristike ne vendin e ndertimit ne te

ardhmen, para fillimit dhe gjate punimeve ne punishte, Prognozave afatshkurta per kushtet e motit qe priten gjate ndertimit.

Te dhenat nga stacioni meteorologjik

Numri mesatar i diteve me shi ne muaj dhe vit dhe shperndarja e tyre, Sasia mesatarja mujore e te reshurave ne milimetra (ose ditore sipas

muajve individual) dhe shperndarjet e tyre, Numri i diteve me shi gjate te cilave sasia e te reshurave ka qene me e madhe

se sa vlerat e percaktuara (0,l; 1 ; 5; 10 mm . . ..) per secilin muaj dhe shperndarja e tyre,

Intenziteti mesatar i reshjeve varesisht nga kohezgjatja e tyre per periudha te ndryshme,

Mesatarja mujore e avullimit ne milimetra, Mesatarja e temperaturave mujore ne shkalle celzius, Mesatarja e temperaturave mujore minimale dhe maksimale, Numri i diteve me ngrica (temperaturat mesatare ose maksimale me te vogla se

0°C), Numri i diteve gjate te cilave temperaturat maksimale jene me te larta ose te

barabarta me 30°C.

Qysh ne fazen e projektimit eshte e nevojshme te njihen kushtet klimatike, qe jane:

temperatura, diellosja e shpatinave, era, te reshurat (shiu, bora), thellesia e ngrirjes.

2.1.5 PERMBLEDHJA E PUNIMEVE HULUMTUESE

Permbledhja e punimeve hulumtuese varet nga niveli i projektit, me cka nenkuptohet se a behet fjale per projektin studimor, ideor, kryesor apo per realizim.

Te dhenat nga punimet hulumtuese ne kontekstin e dokumentacionit projektues perfshihen ne elaboratin gjeomekanik dhe ne studimet hidrologjike dhe hidrogjeologjike.

Programi dhe permbledhja e punimeve hulumtuese ne projektin ideor dhe kryesor jane te parapara me rregulloret e normave teknike.

Ne fazen e projektit ideor duhet qe ne cdo 1000 m2 te behet shpimi hulumtues dhe te behen tri hulumtime te terenit sic jane:

penetrimi statik i sondes statik, perkatesisht dinamik, hulumtimi piezometrik, provat me sonde, etj.

2.1.6 Aplikimi i te dhenave nga punimet hulumtuese

Per punet tokesore, varesisht nga madhesia e punishtes, procedurave te zgjedhura dhe teknologjise se realizimit, perkatesisht fazave te punes (projektimit ose ndertimit) aplikohen keto te dhena:

rezultatet nga hulumtimet gjeomekanike me te cilat definohet gjendja e lageshtise (i lagesht, mesatarisht i lagegesht dhe i thate) e materialeve te ndryshme te dheut – kokerrimet koherent dhe jokoherent, nga karakteristiakt gjeomekanike te nevojshme per klasifikimin dhe shqyrtimin e gjendjes se tyre (ngjeshmeria natyrore, homogjeniteti, etj.),

te dhenat hidrometeorologjike te cilat kryesisht varen nga te reshurat dhe avullimi me qellim te percaktimit te pershtatshmerise se materialit per germim dhe ndertim.

Ne baze te hulumtimve gjeoteknike te dhena dhe perllogaritjes se masave percaktohet kualiteti i dherave si baza per ndertimin e shtesave te poshtme te rruges, pershtatshmeria per ndertim, ngjeshje, ngarkim dhe shkarkim, behet klasifikimi i materialit dhe percaktohet shkalla e ndjeshmerise ndaj ndryshimit te gjndjes se lageshtise duke pasur parasysh ndertimin ne mbushje ose transportiimin ne deponi, perkatesisht nevojen e hapjes se huazishtes ose ndrrimin e materialit..

Te dhenat hidrometeorologjike tregojne zhvillimin e balances hidrologjike pergjat viti dhe muajit, ndersa japin mundesine e parashikimit te zgjidhjeve ne rast te kushteve te pafavorshme meteorologjike dhe hidrologjike.

2.2 PUNET PERGATITORE

Punimet pergatitore perfshijne te gjitha aktivitetet sipas prijektit te organizimit te ndertimit, te cilat nevojiten per pergatitjen dhe organizimin e punishtes dhe realizimin e punimeve kryesore dhe punimeve tjera, ndersa i perbejne:

pergatitja e ndertimit, shenimi i trasese dhe objekteve, pastrimi dhe pergatitja e terenit, mbrojtja e natyres dhe monumenteve kulturoro-historike.

2.2.1 Pergatitja e ndertimit

Me planifikimin e organizimit te ndertimit parashihet renditja dhe permbajtja e aktiviteteve individuale dhe te definuara lanom organizacije građenja predviđen je redoslijed i sadržaj pojedinih aktivnosti te definirana me rendin (etapa) teknologjik.

Perfshijene keto:

organizimi dhe teknologjia e ndertimit, plani i shqyrtuar i ndertimit me planet e fuqise punetore, makinerise dhe furnizimi

i materialeve te nevojshme, dhe per ato edhe mjetet e duhura finaciare, plani i mbrojtjes ne pune.

2.2.2 Shenimi i trasese dhe objekteve

Shenimi i trasese dhe objekteve perfshine te gjitha matjet me te cilat shenimet nga projekti barten ne teren, sigurimi i shenimeve te aksit te rruges gjate ndertimit, ripertritja dhe mirembajtja e shenimeve te shenjuara per kohen e ndertimit deri ne dorezimin e punimve tek investitori.

Para fillimit te punimeve te dheut duhet shenuar profilin e trupit te rruges sipas profileve terthore te projektuara. Gjithashtu duhet vendosur listela te pjerrtesise qe tregojne pjerrtesine e germimit dhe mbushjes. Profilet terthore shenohen varesisht nga kushtet ne teren, punimeve (germim, mbushje, mure) dhe menyres se realizimit te punimeve.

Foto 2.1. Shenjezimi i aksit te rruges

Foto 2.2. Sigurimi i aksit te rruges dhe shenimi i gjeresise se heqjes se humusit

2.2.3 Pastrimi dhe pergatitja e terenit

Perfshine prerje e drunjeve, largimin e trungjeve, largimin e leshesave te vjetra rrethojave, shenjave te sinjalizimit te rruges, largimi dhe zhvendosja e instalimeve komunale (rrjetet nentokesore elektrike, gazesjellese, ujesjellese, naftesjellese, telefonike,kanalizimeve, etj.).

Ne zonat e mbushjeve rrenjet dhe trungjet duhet te nxjerren deri ne 20 cm nen nivelin e fondamentit te dheut, deri sa ne zonen e germimit dhe prerjeve ku konstruksioni i rruges vendoset menjehere mbi fondamentin e dheut, rrenjet duhet nxjerrur deri me se paku 50 cm nen dheun fondues.

2.2.4 Mbrojtja e natyres dhe monumenteve kulturoro-historike

Mbrojtja dhe pertritja e pyjeve, rrjedhave dhe liqejve, monumenteve kulturoro-historike te cilat mund te rrezikohen gjate ndertimit ose me ndertimin e rruges jane te pashmangshme, eshte detyre si e ndertueseve qe jane te kyqur ne ndertim ashtu edhe e investitorit, po ashtu edhe organizatave te specializuara per keto lloj punimesh.

Te gjitha punimet lidhur me mbrojtjen duhet te parashihen me projekt ose duhet qe me vone te perfshihen organizata relevante per punimin e dokumentacionit te duhur projektues.

3. KLASIFIKIMI I DHERAVE

Per realizimin e puneve te dheut jane shume me rendesi te dhenat ne baze te te cilave vleresohen kushtet e germimit, transportit apo perpunimi me mjete perkatese. Tek dherat kokerrimeta keto veti varen nga perberja granulometrike e tyre, plasticiteti, lageshtia dhe karakteristikat e ngjeshjes. Per materialet shkembore menyra e germimit, perkatesisht domosdoshmeria e minimit percaktohen nga karakteristikat mineralogjiko-petrografike dhe fiziko-mekanike te tyre.

Me procedura te klasifikimit eshte provuar qe dheu te klasifikohet sipas vetive te ngjashme. Disa klasifikime i jane pershtatur fushave ku do te aplikohet, sic jane mekanika e dherave, gjeoteknika, ndertimi i rrugeve, pune hidroteknike.

3.1 KLSIFIKIMI UNITAR I DHERAVE (USCS)

Ne inxhinieri vecanerisht ne ndertimtari, pervec dherave kokerrimeta (argjiles, pluhurit dhe reres) jane tejet te rendesishem edhe pjeset masive te mases shkembore ne vendin e formimit ose te bartur nga natyra. Fjala eshte per fraksionet e gurore te dherave ne kuptimin e gjere, ndersa keto i perfaqesojne ato te lumenjeve, liqeneve, zhavore detare perkatesisht copera te gurit dhe agregatit.

Klasifikimin e pare inxhinierik te dhrave e zhvilloi dhe e formuloi krijuesi i mekanikes se dherave Arthur Casagrande per nevoja te korpusit inxhinierik amerikan (Corps of engineers, US army) gjate luftes se dyte boterore. Kjo ndarje pas luftes, te vitit 1953. eshte pranuar per perdorim zyrtar dhe eshte bere pjese perberese e shume specifikimeve teknike ne tere boten. Si e tille ka marre emertimin klasifikimi unitar i dherave (Unified Soil Clasification System, shkurtuar USCS)

Ky klasifikim bazohet ne identifikimin e dherave sipas karakteristikave lidhur me teksturen dhe plasticitetin, perkatesisht perkatesise se caktuar te dheut duke marre parasysh perdorimin e tyre si material ndertimor. Identifikimi me i rendesishem perfshine karakteristikat e meposhtme te dheut:

- perqindja e pjesemarrjes se fraksioneve te zhavorit, reres dhe thermijave te imeta (thermijat me te imeta me te vogla se 0.06 mm) ne perberje te dheut,

- forma e lakores granulometrike,- karakteristikat e plasticitetit dhe ngjeshmerise.

Dherat identifikohen me emrin pershkrues, ndersa simboli varet kryesisht nga karakteristikat e tyre. Te gjitha llojet e dherave klasifikohen kryesisht ne tri grupe:

- kokerrmedha, dhera jokoherente,- kokerrimeta, dhera koherente,- dhera organike.

Dherat kokerrmedha, jokoherente sipas ketij klasifikimi ndahen ne zhavore kokerrmedha dhe rera, derisa dherat kokerrimeta, koherente ndahen ne pluhur dhe argjile me plasticitet te larte dhe te ulet.

Simbolet per materiale individuale jane:

- zhavor G (60 deri 2 mm)- rera S (2 deri 0.06 mm)- pluhuri M (0.06 deri 0.02 mm)- argjila C (< 0.002 mm)- dhera organike O,- torfe Pt.

Dherat ne natyre jane zakonisht perberje e dy ose me shume grupeve, prandaj ky klasifikim dallon 15 lloje themelore te dherave ku secili ka simbolin e vet. Ne tabelen 3.1. detajisht eshte paraqitur klasifikimi i unifikuar i dherave, perfshire edhe kriteret per klasifikim laboratorik.

Per dherat kokertrashe futen edhe pershkrime plotesuese, sipas gradimit dhe sasise se thermijave te imeta:

- mire i graduar (well – W)- mire i graduar me mjafteshem thermija te imeta me kokerra te medha (with clay – C)- dobet i graduar, mungon ndonje klase e kokrres, nuk ka thermija te imeta (poor- P)- dobet i graduar me shume thermija te pluhurit (fines – Fs)- dobet i graduar me shume thermija te argjiles (fines clay – Fc)- gradim i njetrajtshem, nje kokrrizor, pak thermija te imeta (uniform – U)

3.2PROCEDURAT E KLASIFIKIMIT TE DHERAVE PER NEVOJA TE NDERTIMIT TE RRUGEVE

Institucione te numerta ne bote te c i lat projektojne dhe nderto jne rruge dhe pis ta te aeroporteve kane perpunuar klas if ikime vetanake s ipas te c ilave l lo jet e dherave ndahen ne grupime te karakteris t ikave te njejta . Ne klas if ikime te ndryshme percaktohen grupet ne baze te tegueseve sic jane perber ja granulometrike, pjesemarr ja e thermijave te imeta, fortes ia natyrore perkates isht dherave te ngjeshur ose kufir it te konsis tences.

Tabe la 3.1. Klasif ikimi unif ikuar i dherave (USCS)

3.2.1 Klas if ikimi i dherav e per nevoja te ndert imit te r rugeve s ipas HRN U.E.010, normat per punet e dheut ne rruge

Ky klasifikim bazohet ne:

Pershtatsheria e dheut si material per realizimin e puneve tokesore, si germimi, ngarkimi, tranporti, perpunimi dhe ngjeshja.

Pershtatshmeria e dherave ne te cilat do te nderohet trupi i rruges, aftesia mbajtese e tyre dhe shafitja nen ngarkimin e trupit te dheut dhe ndjeshmerine e tyre ndaj veprimeve destruktive te ndryshme.

Dherat jane klasifikuar ne tri grupe:

dhera dhera gurore dhera speciale

Dhera

dhera humusore – jane shtresa siperfaqesore e terenit me komponente bimore dhe shtazore, te nenshtruara ndaj proceseve te dekompozimit dhe kalbezimit. Keto jane dhera me granulim argjiloro-pluhrore qe permbajne materiale organike dhe nuk jane te pershtatshme per ndertimin e shtresave te poshtme te rruges. Me hulumtimet dhe kontrollen paraprake gjate ndertimit percaktohet trashesia e dherave humusor te cilat duhet hequr – kjo shtrese zakonisht eshte prej 15 deri 40 cm, dhera kokerrimeta te lidhura (koherente) – argjila, argjila pluhrore dhe pluhur ranor. Primare e kane karakteristiken e plasticitetit, dmth. nderrimi i konsistences me nderrimin e lageshtise, qe rezulton me zvoglimin e aftesise mbajtese. dhera kokerrtrashe te palidhura (jokoherente) – rera, zhavori dhe perzierjet e tyre.Primare e kane karakteristiken e joplasticitetit, dhe perberje granulometrike te volitshme qe eshte kusht per aftesi mbajtese te mire. dhera te perziera – perzierje te materialeve lidhura kokerrimet dhe kokerrtrashe ne raporte te ndryshme.

Dhera gurore

Dhera gurore gjysem te forta – minerološki vezana tla koja se zbog strukture ili ispucalosti odnosno stupnja raspadnutosti mogu iskopavati bez upotrebe eksploziva. To su lapori, pješčanici, srednje vezani konglomerati, raspadnuti škriljavci I raspadnute zone čvrstih I vrlo čvrstih kamenih tala

Dhera gurore te forta – sva mineraloški vezana kamenita tla za čiji se iskop zbog velikečvrstoće mora koristi eksploziv. To su sve vrste dolomita I vapnenca, kao I druge metamorfne, sedimentne I čvrste stijene srednje čvrstoće I ispucalosti

Dhera gurore shume te forta – mineraloški vezana kamena tla velike čvrstoće, monolitna, aza čiji iskop se mora upotrijebiti eksploziv. To su monolitni I čvrsti vapnenci I sve monolitne eruptivne stijene.

Dhera speciale

U ovu skupinu ubrajaju se vodom zasičena tla male nosivosti I velike stišljivosti koja sadrže organse I anorganske sastojke, tj. Muljevita tla, treset, barske zemlje I slično. Takva tla se ne mogu upotrijebiti za gradnju objekata gornjeg ustroja, a gradnja prometnica preko terena s ovakvim tlom moguća je samo ako se obave posebni radovi.

3.2.2 KLASIFIKIMI I DHERAVE SIPAS KUSHTEVE TEKNIKE TE PERGJITHSHME PER PUNE NE RRUGE

Prema Općim tehničkim uvijetima za radove na cestama, materijali su razvrstani u dvije skupine ovisno o vrsti radova na donjem ustroju prometnice, tj. Ovisno o tome obavlja li se iskop ili se gradi nasip.

Prema geotehničkim obilježjima I alatima koji omogučuju iskop, tlo se dijeli u tri kategorije: A, B I C.

Kategoria A

U kategoriju A ubrajaju se čvrsti materijali u kojima je potrebno miniranje cijelog iskopa. Ovoj skupini pripadaju sve vrste čvrstih I veoma čvrstih kamenitih tala, kompaktnih, zdravih stijena (eruptivnih, metamorfnih I sedimentnih), uključujući I moguće tanje slojeve rastresitog materijala na površini ili s mjestimičnim dijelovima ilovače I lokalnim trošnim I zdrobljenim zonama. U tu kategoriju se ubrajaju tla koja sadrže vise od 50% samaca većih od 0.5m³ za čiji je iskop također potrebno miniranje.

Kategoria B

U kategoriju B ubrajaju se polučvrsta kamenita tla gdje je potrebno djelomično miniranje, a ostali se dio iskopa obavlja izravnim strojnim radom. Toj skupini materijala pripadaju flišni materijali, uključujući I rastresiti material, homogeni lapori, trošni pješčanjci I mješavine lapora I pješčenjaka, većine dolomita (osim vrlo kompaktnih), raspadnute stijene na površini u debljim slojevima s mješanim raspadnutim zonama, jako zdrobljenim vapnencima, sve vrste škriljaca, neki konglomerati I slični materijali.

Kategoria C

U kategoriju C ubrajaju se svi materijali koje nije potrebno minirati nego se mogu kopati izravno, upotrebom pogodnih strojeva – buldozerom, bagerom ili skrejperom. Ovoj kategoriji pripadaju:

Sitnozrna (vezana) koherentna tla – gline, prašine, prašinaste gline (ilovače) pjeskovite prašine I les

Krupnozrna nevezana (nekoherentna) tla – kao što su pijesak, šljunak odnosno njihove mješavine, prirodne kamene drobine ili slični materijali

Mješovita tla – koja su mješana krupnozrnih nevezanih I sitnoreznih vezanih materija la

Prema geotehničkim obilježjima I alatima koji omogućuju gradnju nasipa materijali se dijele na:

Materiale te dheut Material i perzier Material guror

Materiale te dheut

To su gline niske do visoke plastičnosti, prašine, glinoviti pijesci I slični materijali osjetljivi na prisutnst vode (dio materijala obuhvaćen iskopnom kategorijom C). Zbijaju se ježevima, glatkim valjcima na kotačima s gumama I vibropločama. Nasip se radi u slojevima debljine 30 do 50cm.

Material i perzier

Obuhvaćaju kamene I zemljane, glinovite šljunke, zaglinjene kamene drobine, trošne stijene – škriljce, lapore, flišne materijale I sl.

Ti su materijali manje osjetljivi na djelovanje vode (većina materijala iskopne kategorije B I dio materijala iskopne kategorije C). Zbijaju se valjcima. Nasipi se rade u slojevima debljine 30 do 60cm.

Material guror

To su materijali dobiveni miniranjem, kamene drobine I šljunci, tj. Materijali koji nisu osjetljivi na prisutnost vode (materijali iskopne kategorije A I dio materijala iskopne kategorije C).

Zbijaju se vibrovaljcima (samohodnim I vučnim), vibronabijačama I kompaktorima, ovisno o vrsti upotrebljenog materijala. Nasipi se izrađuju u slojevima 50 do 100cm.

3.3. Nd jeshmeria ndaj ngr icave

Duke pasur parasysh ndjeshmerine ndaj ngricave, materialet mund te jene:

te pershtatshme, te papershtatshme.

Povoljni materijali su oni koji se smrzavaju homogeno, u masi, ne mijenjajući pri tome bitno svoju strukturu I vlažnost. Moguće su pojave neznatnog bubrenja kao I male neravnomjerne deformacije na površini. Promjene nosivosti tih materijala pri odmrzavanju su neznatne.

Nepovoljni materijali nehomogeno se smrzavaju, mijenjaju svoju strukturu I znatno bubre. Promjene nosivosti tih materijala su znatne kao I deformacije površine.

3.3.1. Klasifikimi sipas A. Casagrand-it

Klasifikacija prema Casagrandeovu kriteriju zasniva se na ocjeni osjetljivosti materijala prema smrzavici ovisno o njegovu granulometrijskom sastavu.

Na smrzavanje su, prema toj klasifikaciji, osjetljivi sljedeći materijali:

Zemljani materijali diskontinuiranog granulometrijskog sastava (s koeficjentom nejednolikosti >15) ako sadrže vise od 3% od ukupne mase, zrna sitnijih od 0,02mm Zemljani materijali kontinuiranog granulometrijskog sastava (s koeficjentom nejednolikosti <5) ako sadže vise od 10% od ukupne mase, zrna sitnijih od 0,02mm

Tabela 3.2. Klasifikimi i dherave sipas AASHTO, per rruget publike ne SHBA

3.3.2. Klasifikimi sipas metodes USCS

G1: materijali vrlo malo osjetljivi na smrzavicu, šljunkoviti materijali koji sadrže 3 do 10% (od ukupne mase) sitnih frakcija

G2: slabo do srednje osjetljivi na smrzavicu, šljunkoviti materijali koji sadrže 10 do 20% (od ukupne mase) finih frakcija I pijesci koji sadrže 3 do 15% sitnih frakcija

G3: srednje osjetljivi materijali na smrzavicu, šljunkoviti materijali koji sadrže vise od 20% sitnih frakcija, pijesci koji sadrže vise od 15% sitnih frakcija I gline s indeksom plastičnosti > 12

G4: vrlo osjetljivi na smrzavicu svi su prašinasti materijali (prašine), vrlo sitan prašinasti pijesak, prašinaste gline s indeksom plastičnosti >12 I ostali sedimentni materijali sa sitnim česticama I uslojene gline koje sadrže više od 15% sitnih frakcija.