sinif-yonetimi-08-04-2014

MURAT CVELEK - ETM BLMLER UZMANI

[Bu dosyada yer alanlar 2014 KPSS

Eitim Bilimlerine ynelik bilgilerdir. Sz konusu bilgiler KMS-KPSSde km sorular dikkate alnarak hazrlanmtr.

KPSSde kan sorular temele alnarak, konularn anlatmnda ayrntya girilen

yerler olduu gibi, zet geilen yerlerde olmutur.]

Hata ve nerilerinizi ltfen bildiriniz!

Mail: [email protected]

Web Site: http://www.rehberlik.biz.tr

SINIF YNETM

SINIF YNETM I. NTE SINIF YNETMNE GR

1.1. SINIF YNETM Snf ynetimi; retme-renme iin uygun ortamn salanmas ve srdrlmesidir. retmen tarafndan rencilerin nndeki alma engellerinin ortadan kaldrlmas, retim zamannn uygun kullanlmas, etkinliklere rencilerin katlmnn salanmas ve zamann ynetilmesidir.

Snf ynetimi, etkili bir renme srecinin gerekletirilmesi amacyla snf etkinliklerinin rencilerle birlikte renciler iin ynetilmesidir.

Snf ynetimi, eitim ynetimi srecinin ilk ve temel basamadr. Snf ynetimi, snf yaamnn bir orkestra gibi ynetilmesidir. renci baarsn etkileyen deikenlerden biri de snf ynetimidir. Eitim ynetiminin kalitesi, byk oranda snf ynetiminin kalitesine baldr.

1.2. SINIF YNETMNN AMALARI Snf ynetiminin temel amac, retimin ve renmenin gerekletirilecei uygun bir ortam oluturmak ve belli istenilen hedefleri gerekletirmektir. Yani snfta etkili retme ve renme ortam salamaktr. Bu temel amaca bal olarak aadaki dier amalar da sralayabiliriz.

1. Zamann etkili bir biimde kullanabilmesini salamak

2. rencinin derse devamszln en aza indirgemek

3. Snf kurallarn belirleyip rencilere benimsetmek ve uygulatmak

4. Snfta rencide motivasyonu salamak 5. Snfta etkili bir iletiim ortam oluturmak 6. Snf yaamnn kolaylatrlmasna ynelik

renci-renci, renci-retmen ilikilerini dzenlemek

7. Snfta istenilen davran dzenlemelerinin oluturulmasn salamak

2004 KPSS: Aadakilerden hangisi snf ynetiminin temel ilevlerinden biridir?

A) Derse ayrlan zamann daha ounu retime harcamak

B) renme srecini daha etkili ve verimli hale getirmek

C) Snf iinde dzenli bir ortam oluturmak D) Beklenen trden davranlarn pekitirilmesini

salamak E) yi alma alkanlna sahip rencilerin

hakszla uramasn engellemek

1.3. SINIF YNETM MODELLER 1.3.1. Geleneksel Modeller

a) Tepkisel Model: stenmeyen bir dzenleni sonucuna ya da bir davrana tepki olan modeldir.

Amac: stenmeyen durum ya da davrann deitirilmesidir (snf ynetiminin klasik modeli olduu sylenebilir).

leyii: stenmeyen sonu-tepki eklindedir. Yani istenmeyen davrana ceza, istenen davrana dl verilir. Dzen salayc dl-ceza tr etkinlikleri ierir. Etkinlikler gruptan ok bireye yneliktir.

Modelin en zayf yn, her tepkinin bir baka tepki dourur olmasdr.

b) nlemsel Model: stenmeyen durum ve davranlar daha ortaya kmadan nce nlem almaya dayanr. Bu amala istenmeyen davrann ortaya kmasna frsat vermeyen dzenlemeler yaplr.

Amac: Snf sorunlarnn ortaya kmasna olanak vermeyici bir dzenleyi ve ileyi oluturarak, tepkisel modele gereksinimi azaltmaktr.

Bu model snf etkinliklerini bir "kltrel sosyalleme sreci" olarak ele alr, snfta yanl davrana olanak vermeyen bir sosyal sistem oluturmaya alr.

Etkinlikler bireyden ok gruba yneliktir.

rnek: Kopya ekmesi olas ve yan yana oturan iki rencinin yerlerini deitiren bir retmenin bu uygulamas nlemsel modele uygun rnektir.

1.3.2. ada Modeller a) Geliim Modeli: Snf ynetiminde rencilerin fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal geliim dzeylerinin gerektirdii uygulamalarn gelitirilme- sini esas alr; uygulamaya geilmeden nce rencilerin ona bu adan hazrlanmasn ngrr.

b) Btnsel Snf Modeli: Dier modellerin hepsini kapsar. Bu modelde nlemsel snf ynetimine ncelik verilir. Gruba olduu kadar bireye de ynelme vardr. stenen davrana ulaabilmek iin istenmeyen davrann nedenleri ortadan kaldrlr, istenen davran iin ortam dzenlemesi yaplr, tm bunlara ramen oluabilecek istenmeyen davranlar dzeltmek amacyla tepkisel ynetim aralarndan yararlanlr. Bu etkinliklerde rencilerin geliim zellikleri dikkate alnr.

Bu model iin snf ynetiminin sistem modeli denebilir. Modelin evre boyutunda, okul, aile, bo zaman etkinliklerinin yer ald arkada evresi vardr.

- 1 -


Geleneksel ve ada Snf Ynetiminin Karlatrlmas Geleneksel Snf Ynetimi ada Snf Ynetimi 1 retmen merkezli bir ynetimdir. renci merkezli bir ynetimdir.

2 Snf kurallar kat ve deimezdir. Snf kurallar yumuak ve esnektir.

3 Snf ortamnda yarglama ve sulama vardr. Snf ortamnda dinleme ve anlama vardr.

4 Kurallar retmen tarafndan konur. Kurallar rencilerle birlikte oluturulur.

5 renciler toplu bir kme olarak grlr. Her renci bir bireydir ve kendine zgdr.

6 Bireysel farkllklar dikkate alnmaz. Bireysel farkllklar dikkate alnr.

7 renci edilgen (pasif) ve dinleyicidir. renci etkin (aktif) ve etkinlik yapandr.

8 retmen snf ortamnda kontrol -itaati vurgular. retmen snfta katlm farkll ister.

9 rencilerin bilgiyi ezberlemesini retmen ister. rencilerin dnp sorgulamasn, retmesini ister.

1.4. SINIFIN ZELLKLER Snfn kendine zg bir doas vardr. Snf ortam baz zellikleri nedeniyle dier sosyal ortamlardan farkllk gsterir. Snf ortamnda alnan kararlarda snfn baz zelliklerinin dikkate alnmas gereklidir.

Snfn kendine zg zellikleri unlardr: 1. ok boyutluluk: Snfta birok olay meydana

gelmekte ve bu olaylar tm snf etkilemektedir. Ayrca, snf iinde gerekleen bir olayn oklu sonular ortaya kabilmektedir.

2. Ezamanllk (yaknlk): Snfta ayn anda birok olay meydana gelmekte ve retmen birden fazla olaya ayn anda mdahale etmesi gerekmektedir.

3. abukluk: Snfta meydana gelen olaylar hzla gerekleir, ara vermez.

4. ngrlemezlik (tahmin edilemezlik): Snfta meydana gelen olaylar sk sk nceden bilinmeyen ve tahmin edilemeyen olaylardr. Ne kadar iyi planlansa da, snftaki birok olayn tahmin edilmesi mmkn deildir.

5. Aklk (alenilik): Snfta retmen-renci ilikisi aktr. Snfta gizlilik olamaz, olaylar rencilerin gzleri nnde olmaktadr.

6. Ortak tarih: Snfta bir retim yl boyunca birok olay yaanr ve zamanla snfn bir

gemii ve orta tarihi oluur.

1.5. SINIF YNETMNN BOYUTLARI 1.5.1 Fiziksel Dzen (Fiziksel Ortamn Ynetimi): Snf ortamnn fiziksel dzenine ilikin faktrler grsel, iitsel, snma faktrleri, meknsal ve kiisel alan faktrleri olmak zere snflandrabilir (renci says, s, k, renk, grlt, temizlik, grnm,

estetik, oturma dzeni). Fiziksel dzenlemeler, rencinin rahat etmesini salamak, okul ve snfn ekiciliini arttrarak rencinin okula isteyerek gelmesini gerekletirmek renmeyi kolaylatrmak amalar iin yaplr.

Snfta k dzeyinin ok dk ya da yksek olmas retmenin ve rencinin iini zorlatrr, gz yorar, dikkatsizlik yapar. Snfta oda scakl (20 derece) olmas gerekir. Snf iin liseye kadar scak renklerden sar, pembe, lise ve sonrasnda mavi ve mavi-yeil tonlar nerilmektedir.

Snfta oturma dzeninin kme ya da U eklinde olmas karlkl etkileimi kolaylatrr. Snfta oturma dzeni nemli bir konudur. Bunun salkl olmamas snfta nemli problemlere yol amaktadr.

Sra dzeni: Klasik snf dzenidir. retmen merkezlidir. Katlm ve iletiim tek ynldr. Dinleme ve not alma iin uygundur. Sosyallik azdr. Kalabalk snflar iin uygundur. Snf ynetimi kolaydr.

Kme dzeni: renci-renci etkileimin en yksek olduu oturma dzenidir. Grup, laboratuvar almalarnda ve kalabalk olmayan snflarda kullanlr. rencilerin liderlik zelliklerini etkiler, yardmlamay etkiler. Sosyallik fazladr.

Bireysel dzen: Tek kiilik sra ve sandalye mevcuttur. Bireysel renmeye ynelik almalar iin kullanlr. Bireysel ayrlklarn da dikkate alnmasna katk salar. Her renci kendi hzna gre renir.

Daire dzeni: renci katlmnn yksek, etkileimin fazla olduu dzendir. letiim yz yzedir. retmenin de rencilerin yannda oturabildii bir yerleim eklidir.

U dzeni: renci-retmen etkileimi youndur. retmen her bir renciye tek tek yaklaabilme ansna sahiptir. Btn renciler bir gsteriyi izlemek zorunda kaldklarnda bu oturma biimi uygundur. En uygun kullanm amac ise rencilerin byk grup tartmalarna katlmnn planlanmasdr.

- 2 -


2005 KPSS: Aadaki snf dzenlerinin hangisinde, renciler arasnda ibirliinin en fazla olmas beklenir?

A) Karma dzen B) Yarm daire dzeni C) Kme dzeni D) Sral dzen E) Tam daire dzeni

yi bir snf ortam dzenlemenin temel faktrleri Trafii youn alanlar rahatlatlmaldr:

retmen masas, renci sralar, kap, kitaplk ya da retim materyallerinin bulunduu yerler trafii youn alanlardr. Bu alanlar olabildiince birbirinden uzak planlanmaldr.

retmen btn rencileri kolayca grmelidir: renciler sralarnda alrken, retmen sunu ya da gsterim yaparken btn rencilerini kolayca grebilmeli ve onlarla gz temas kurabilmelidir. Bylece retmen, destee gereksinim duyan renciye kolayca ulaabilecek ve snf etkili ynetilebilecektir.

Sk kullanlan materyallere kolay ulalmaldr: retmen ya da rencilerin ska kulland materyallere kolayca ulalmas, planlanan etkinliin zamannda balayp bitirilmesini salar.

renciler retimsel sunumlar rahatlkla grebilmelidir: renciler sra ya da sandalyelerini evirmeden, arkaya ya da yana dnmeden, yerlerinde otururlarken retmenin sunumunu, tahtay, haritay veya kullanlan baka bir arac rahatlkla grebilmelidir.

1.5.2. Plan ve Program Etkinlikleri (retimin Ynetimi): Hedefler esas alnarak yllk, nite, gnlk ve ders planlarnn yaplmas, kaynaklarn belirlenip dalmnn salanmas, i ve ilem srelerinin belirlenmesi, eitim ara-gerelerinin salanmas, yntemin seilmesi, renci zelliklerinin belirlenmesi, geliimlerin izlenmesi ve deerlendirilmesi, renci katlmnn dzenlenmesi etkinliklerini ierir.

1.5.3. Zaman Dzenine Ynelik Etkinlikler (Zaman Ynetimi): Etkili retim; renmeye ayrlan zamann okluuna ve etkili kullanmna baldr. Snf iinde geirilen zamann, eitli etkinliklere dalm, zamann ders d ve bozucu etkinliklerle harcanmamas, skcln nlenmesi, rencinin zamannn ounu okulda-snfta geirmesinin salanmas, devamszln ve okuldan ayrlmann nlenmesi bu boyut iinde deerlendirilmelidir.

1.5.4. liki Dzenlemeleri (liki Ynetimi) (retmen renci likisini Belirleyen Kurallarn Belirlenmesi): Snf kurallarnn belirlenip rencilere benimsetilmesi, snf yaamnn kolaylatrlmasna ynelik renci-renci, renci-retmen iliki dzenlemeleri bu boyut iinde

incelenir. Bu boyut zellikle bir sonraki boyut olan davran da ekillendirici etkinliklerdir.

1.5.5. Davran Dzenlemeleri (renci Davranlarnn Ynetimi): Snf liderlii bu boyutta ne kan kavramdr. Snf ortamnn istenen davran salayabilir hale getirilmesi, olumlu snf ikliminin oluturulmas, sorunlarn ortaya kmadan nce tahmin edilmesi yoluyla, istenmeyen davranlarn nlenmesi, snf kurallarna uyumun

salanmas, yaplm olan istenmeyen davranlarn deitirilmesi bu boyutta yer alr.

stenmeyen davranlarn nlenmesi iin; istenen davranlar ne kararak tekrarlanmasn salamak, pekitirmek, istenen davranlar dllendirmek, rencilerin zayf ve gl ynlerini tanyarak onlar gelitirmek gerekmektedir. Bunun iin renciyi istenen davranlara yneltmenin bir yolu; retmenin rnek, anlayl ve destekleyici davranmasdr.

1.6. SINIF YNETMN ETKLEYEN DEKENLER 1. En nemli deiken retmendir. retmenin

ya, tecrbesi, kiilik zellikleri, retim tarz, kltr, sal gibi faktrler.

2. Dier nemli deiken rencidir. rencilerin geliim durumu, ya, gereksinimleri, kltrel zellikleri, inan ve deer yarglar, baar ve ruhsal durumu gibi faktrler.

3. Dersin ilenii: Snf ynetimi dersin ilenii ile yakndan ilikilidir. Bir ders iyi ve etkili yntemlerle ilenebilirse snfta iyi bir ekilde ynetilebilir. Aksi halde snfn ynetilmesi zorlaabilir.

4. Snf ortam 5. Okulun yaps (salk meslek, endstri meslek,

anadolu, fen lisesi vb.) ve bulunduu evresi 6. Okulun ve snfn fiziki durumu: Ses, grnt,

byklk, s, k, grlt, oturma dzeni, renci says snf ynetimini dorudan etkiler.

7. Aile: Ailenin sosyokltrel ve ekonomik durumu, bykl (ekirdek/byk), yeleri arasndaki ilikileri, ne tr bir evreye sahip olduu ve eitim durumu gibi zellikler de snf ynetimini etkileyebilir.

8. Okulca benimsenen kurallar ve ynetim yaps

- 3 -


1.7. SINIF YNETMNN TEMEL LKELER Snf ynetiminin temel amac; snfta etkili retme ve renme ortamn salamaktr. retmen, retim srecini planlarken aadaki hususlara dikkat etmelidir.

1. rencilerin nkoul bilgilere sahip olma ve hazr bulunuluk dzeyini belirlemelidir (renci dzeyine uygunluk ilkesi).

2. rencilerin nkoul bilgilerinde ve hazrbulunuluk dzeylerinde eksiklikler ve farkllklar varsa, bunlar tamamlayc retim etkinlikleriyle gidermelidir.

3. Bir snfta hazr bulunuluk dzeyi ve renme dzeyi farkl renciler varsa, retim srecini planlamada, her renciye gre etkinlik (program) hazrlanmal ve uygulanmaldr.

4. retmen snf ii retim etkinliklerini (retme srecini) dzenlerken; snfta renciler arasnda bireysel farkllklar varsa veya snftaki rencilerin renme, bilgi, beceri konusunda farkllk varsa, farkl yntem ve tekniklere yer verilmelidir.

5. Snfta bir problem durumunda retmen ncelikle problemin kaynan (yani neden ortaya ktn) ve niteliini belirlemeye almaldr.

6. Snfta oturma dzeni, rencilerin birbirini rahata grebilecei ve retmen-renci, renci-renci etkileiminin youn olmasn salar nitelikte olmaldr.

7. retmen bir renme konusunu bir defa sunduktan sonra eer hedef-davranlar kazanlmamsa (yeterli renme olmamsa) bu kez farkl bir yntem ve teknik kullanmaldr. Buna ramen hedef-davranlar kazanlmam ise bu sefer de ieriin (renme konularnn) renci dzeyine (zihinsel geliim zelliklerine) uygun olup olmadna baklmaldr.

2007 KPSS: renciyi merkeze alan snf ii retim etkinlikleri dzenlenirken aadakilerden ncelikle hangisi dikkate alnmaldr?

A) retmenin gr ve nerileri B) Tm snfn ilgi, ihtiya ve beklentileri C) evrenin olanaklar D) Okul ynetiminin beklenti ve istekleri E) Okul-aile birliinin gr

8. Bir snftaki tm renciler ilgi ve yeteneklerine

gre grev ve sorumluluklar alarak renme-retme srecinde aktif olurlarsa, ncelikle snftaki disiplin problemleri azalr ya da ortadan kalkar.

2004 KPSS: Tm rencilerin retme-renme srecine etkin olarak katld bir snfta aadakilerden hangisinin byk lde ortadan kalkm olmas beklenir?

A) renme dzeyi farklarnn B) Grupla alma olanaklarnn C) Pekitirme ihtiyalarnn D) Bireysel farklarn E) Disiplin sorunlarnn

9. retmen mesajn etkili iletmek ve anlatmn

etkili klmak iin beden dilini kullanmaldr. 10. rencilerde renme gdsnn yksek

olmasnn iaretleri iyi bilinmelidir. Bunlar ise unlardr; renmeye istekli olma, renmeye ncelik verme, renmeden haz alma, konunun nemini anlama ve konunun nerede, ne zaman iine yarayacan anlama ve risk almadr.

2007 KPSS: Eitim-retim ortamnda rencinin istenilen davran gstermesinin hemen arkasndan yaplan dllendirme, aadakilerden hangisinin glenmesini salar?

A) renme gds B) Bamllk C) Hakszlk duygusu D) Kontrol hissi E) Yaratc tavr

11. Snfta renme dzeyi farkl renciler varsa;

rencilerin hazr bulunuluklarna dikkat edilmeli

rencilerin renme stillerine uygun davranlmal

rencilerin ilgi ve yeteneklerine uygun etkinlikler yaptrlmal

Derste veya ders dnda ikili ya da grupla almaya yneltilmeli

Farkl retim teknikleri kullanlmal Ek retim hizmetleri verilmeli

2002 KPSS: Ortalama bir renciye gre daha hzl renen rencilerin bulunduu snflarda, nlem alnmazsa disiplin sorunlar kabilir. Aadakilerden hangisi bu tr sorunlar nlemede en uygun yaklamdr?

A) Hzl renenlerin kontrol altnda tutulmas B) Grupla alma tekniklerinden yararlanlmas C) Snf ii etkinliklerinin rencilerin katlmyla

planlanmas D) Farkl renme dzeylerinde olan rencilere

uygun etkinliklerin seilmesi E) Snfn geneline uygun bir planlama yaplmas

- 4 -

SINIF YNETM 2. NTE SINIF YNETM VE RETMEN

2. SINIF YNETM VE RETMEN 2.1. Snf ynetiminde retmenin rol ve grevleri 1. rencilere retimin hedef davranlarn

kazandrma (en nemli grevi) 2. stenilen davran salayacak retme- renme

ortamlar hazrlama 3. Snfn fiziksel dzenlenmesini salama 4. Etkili retimi salama 5. retim planlarn yapma 6. Snfta olumlu eitim iklimi oluturma 7. Snf ii etkileimi salama 8. retim zamann etkili kullanma 9. Uygun materyali kullanma 10. retimde engelleyici unsurlar ortadan

kaldrma 11. rencilerdeki zgven kavramn glendirme 12. Eitimsel/ retimsel liderlik yapma

2.2. retmenin eitim lideri olarak grevleri 1. Gven verici ortam oluturmaldr. 2. retmen her davranyla (giyim, yry,

konuma) renciye rnek olmal (model olma) 3. Uygun renme evresi oluturmaldr. 4. renmeye gdlemelidir. 5. rencilerin baar dzeylerini ykseltmelidir. 6. renci merkezli retim yntemleri

kullanmaldr. 7. rencilerle etkileime ak olmaldr. 8. renciler arasnda i birlikli alma

tekniklerini desteklemeli ve gelitirmelidir. 9. rencilerin iletiim ve zgven becerilerini

gelitirmelidir.

2004 KPSS: retmenin, snf lideri olarak etkili iletiim kurma ve renciyi gdleme becerisine sahip olmas gerekir. Snf ynetiminin elerinden biri olan retmenin liderlik tarznn, aadakilerden hangisiyle dorudan ilikili olmas beklenir?

A) Okulun mevcut olanaklaryla B) retmenin uygulad davran modeliyle C) renci velilerinin beklentileriyle D) Okul yneticilerinin talepleriyle E) evrenin sosyo-ekonomik dzeyiyle

2.3. retmen nitelikleri retmen, renme-retme etkinliklerini klavuzlayan kiidir. renmeye rehberlik eder ve retmeyi srdrr. a) Kiisel zellikler: Mesleini seven, iletiim becerilerine sahip, deerleri gl, nyargsz, hogrl, gelimeye ak, bireysel ve ekiple alabilen, rehber ve ynlendirici, kendini gerekletirmi ve gven verici birisi olmaldr.

b) Mesleki zellikler: retmenlik mesleinin gerektirdii bilgi, beceri ve performanslardan oluan zelliklerdir. MEB bu zellikleri Milli eitim temel yasas yeterlik alanyla belirlemitir.

Konu Alan Bilgisi: retmen uzman olduu disiplin alanna ilikin bilgi birikimine sahip olmaldr. Alan bilgisi retmenlik mesleinin temelini oluturur. Bu alanda yetersizlik olursa kullanlan yntem ve teknikler renme iin yeterli olmayacaktr.

retmenlik Meslek Bilgisi: Mesleki formasyon bilgisidir. retmenin bir alan ya da konuyu ok iyi bilmesi, retimin nkoulu olmasna karlk baarl bir retim iin yeterli deildir. retmen, bildiini nasl reteceini de bilmelidir. Yani bir retmenin konu alannn uzmanlnn yannda ayn zamanda retmenlik meslei ile ilgili baz bilgi ve becerilere de gereksinimi vardr.

Genel Kltr- Genel Yetenek: Genel kltr, retmenin zel alan ve eitme-retme yeterliklerini gelitiren destekleyici bir boyut olarak ele alnr. retmenden beklenen sadece belirli bir alanda uzmanlk bilgisine sahip olmas deil, olaylar, insan, toplumu ve dnyay ilgilendiren bir takm sorunlar grebilmesi ve bunlar iin zm yollar dnebilmesidir. Genel kltr bilgisi, genel tarih, corafya, matematik, vatandalk, dil bilgisi gibi alanlara ilikin bilgi birikiminden oluur.

Hangi dersi okutursa okutsun, temel grevi rencinin sosyallemesi ve toplumsal kltr renciye aktarmak olan retmenin bu grevini baaryla yerine getirebilmesi iin iinde yaad toplumu, kltrel zellikleri ile birlikte tanmas gerekir. retmen grev yapt yerleim biriminin zelliklerini, ailelerin yaam tarzn, deerlerini ve normlarn bilmelidir. Aksi taktirde istemedikleri halde kendilerini evre, aile veya renci ile atma halinde bulabilirler.

2008 KPSS: Trk Mill Eitim ilkelerinden demokrasi eitimi dorultusunda rencilerinde demokratik davranlar gelitirmeyi benimseyen retmen, aada verilen zelliklerden hangisine sahip olduunda rencilerinde bu ilkenin gereklerine uygun yeterlilikler gelitirme olasl en fazla olur?

A) Kuralc olma B) Duyarl olma C) Yeterli olma D) Model olma E) Profesyonel olma

- 5 -

SINIF YNETM 3. NTE SINIF YNETM VE LETM

LETM SREC VE ELER

Kim? Ne syledi? Hangi yolla

syledi?

Kime syledi?

Kodlama Kod Ama

Ne etkisi oldu?

3. SINIF YNETM VE LETM letiim: Bireyler arasnda bilgi, dnce ve duygularn karlkl olarak iletilmesini salayan bir etkileim srecidir.

Eitimde iletiim, retmen-renci, renci-renci ilikilerini kapsar. Eitim hedeflerine varabilmek ancak etkili bir iletiimle mmkn olabilir.

3.1. letiim Sreci ve eleri a) Kaynak (gnderici): Kaynak iletiimi balatan kiidir. Kaynak, bilgilerin, dncelerin ve duygularn aktarlmasnda sz syleyen ilk kiidir.

Kod: Kaynak (retmen), sahip olduu bilgileri, dnceleri ve duygular alc ile paylamak isterse, onu hareket, yaz, forml, tablo, ekil, resim, jest, mimik gibi bir dizi sembolle veya harekete evirerek kodlar. Kodlama olmadan bilgilerin alcya iletilmesi mmkn deildir. Fakat kodlamada nemli olan anlam birliidir. Yani kaynak, alcnn kendisi gibi ayn anlamlar verecei, alcnn anlayabilecei sembolleri ve hareketleri kullanmaldr.

b) leti (mesaj): Kaynan alcya aktarmak istedii bilgiler, dnceler ve duygulardr.

c) Kanal (ara): Oluturulan mesajn alcya iletilmesini salayan ara-gere, yntem ve tekniklerdir. Kanal mesajn sunulu biimidir. Bu sunu biimi szl veya yazl olabilir.

d) Alc (hedef): Kaynan gnderdii iletilere (mesajlara) hedef olan kii veya kiilerdir.

Kod zme (ama): Alcnn mesaj yorumlayp, anlaml bilgilere dntrme srecidir.

e) Balam (ortam): Kaynak ile alc arasnda iletiimin gerekletii ortamdr.

f) Dnt (geri bildirim): Kaynan gnderdii iletiye alc tarafndan verilen her trl tepkiler ve yantlardr.

3.2. letiim eitleri a) Kii ii iletiim: Bir insann dnmesini, duygulanmasn, i gzlem yapmasn, kendi iinden mesaj almasn veya kendine sorular sorarak bunlara cevaplar retmesi kii ii iletiimdir.

b) Kiileraras iletiim: En az iki birey arasnda gerekleen iletiimdir. ki trldr. Szl iletiim: Dil ve dil tesi olmak zere iki

alt snfa ayrlr. Dille iletiim insanlarn karlkl konumalar, hatta mektuplamalardr. Dil tesi iletiim ise sesin nitelii (sesin tonu, hz, iddeti, hangi kelimelerin vurguland, duraklamalar vb.) ile ilgilidir. Dille iletiimde kiilerin ne syledikleri, dil tesi iletiimde ise nasl syledikleri nemlidir.

Szsz iletiim: Yz ve beden ifadeleri, jest ve mimikler, gz temas, ba hareketleri, giyim kuam, bedensel temas, aralar vb.

3.3. Kiileraras letiimi Engelleyen Faktrler Mahalle dili kullanma Bilinmeyen kelime, deyim, atasz kullanma Yabanc szckleri kullanma Fiziksel veya ruhsal rahatszlklar Dersin gn ve saati (pazartesi sabah, Cuma

leden sonra) Uygunsuz snf ortam (snfn ok scak, souk,

aydnlk, karanlk, grltl olmas) Tatil ncesi ve sonras zaman Konuma bozukluklar Sadece szel anlatmn kullanlmas (grsel

unsurlardan yararlanmama)

Kar taraf szcklere boma Szsz iletiim unsurlarnn fazla kullanlmas rencinin alglama zorluklar retmenin isteksizlii rencinin gdlenme eksiklii renci hazrbulunuluunun yetersizlii

- 6 -


3.4. Snf ii iletiimde iletiim engelleri Uyarmak, tehdit etmek, gzda vermek, Emir vermek, hkmetmek Ahlak dersi vermek, retmek, nutuk ekmek t vermek, zm ve neri getirmek, Yorumlamak, tan ve tehis koymak Yarglamak, eletirmek, sulamak, Ad takmak, alay etmek, Soru sormak, sorguya ekmek, apraz sorgulamak Sznden dnmek, oyalamak, akac davranmak, konuyu saptrmak. Gven vermek, desteklemek, avutmak vmek, ayn dncede olmak

2005 KPSS: Snf iinde istenmeyen bir davran ortaya ktnda, retmen yumuak bir slupla renciyi uyarabilir. retmen renciyi uyarrken nasl bir tutum sergilerse, renci bundan olumsuz etkilenir?

A) Eletirel ve tutarl B) Esnek ve yapc C) Ynlendirici ve rehberlik edici D) Hatrlatc ve kuralc E) Yarglayc ve sulayc

3.5. letiim Becerileri a) zsayg gelitirici dil ve zsayg zedeleyici dil: letiim srecinde karsndakini aalamayan, onun kendisini deersiz hissetmesine yol amayan ego btnln ve zgvenini zedelemeyen mesajlara dayal iletiim eklidir. Mesela; kilolu bir insana "ikosun" demek yerine, "biraz kilo almsn" ifadesini kullanmak zsayg gelitirici ifadedir.

zsayg zedeleyici dil; zsayg gelitirici dilin tam tersidir. Yani bireyin zellikleriyle ilgili aalayc, incitici vb. ifadeler kullanmaktr. Mesela; ok tembelsin, ikosun, ba belalsn demek gibi.

zsayg zedeleyici dil zsayg gelitirici dil

ok tembelsin almay pek sevmiyorsun

ikosun Kilolusun

Ba belalsn Zor birisin

b) Ben dili: Bireyin karlat davran ve durum karsnda bireysel tepkisini, kendi duygu ve dncelerini kar taraf tehdit etmeden, sulamadan, eletirmeden ifade etmesidir. Kii kendisini "ben"li cmlelerle anlatt zaman karndakini incitmemi, fakat kendi mesajlarn da vermi olur.

Ben dili kar taraf savunmaya itmez ve kar tarafta sululuk da hissettirmez. Ben iletisi alan kii bakalarn dnmeyi de renir. Yaknlamay salar. Kiiler arasndaki anlamazlklar azaltr.

2007 KPSS: Konuyla ilgili tartmalar srasnda hep bir azdan konumanzdan holanmyorum, nk ne dediinizi anlayamyorum. diyen bir retmen aadakilerden hangisini kullanmaktadr?

A) Yanstma B) Pasif mesaj C) Aklama D) Tehdit E) Ben dili

c) Sen dili: Sulama ierir ve dier kii doal olarak kendini savunmaya alr. Dolaysyla sonu anlaamama, anlalamama, tartma, kavgaya kadar gidebilir. Davrantan ok kiilie yneliktir. Kiiye anlalmadn hissettirir. Yeniden konuma isteini engelleyicidir. Neye kzldnn anlalmamasna neden olur. Kiiyi incitir, krar. Kiinin direnmesine, yani savunucu iletiime neden olur. Savunucu iletiim ise ilikinin bir sava, bir kazanma sorununa dnmesine neden olaca iin iletiimin asl amacna ulamasn engelleyecektir.

Sen dili Ben dili

Derslerine

almyorsun Derslerine almadndan zayf almandan korkuyorum

Geceleri ge geliyorsun Geceleri ge geliyorsun

bana bir ey geleceinden korkuyorum

3.6. Snf iinde rencilerle salkl ve iyi iletiim kurabilme yollar a) Etkin Dinleme: Bir kimsenin ilettii szl mesajlarn arkasndaki szel olmayan mesajlar da doru olarak anlayabilmesi ve ona anlaldn ifade eden tepkiler vermesidir. Etkin dinleme becerisini

kazanmak, ileticinin anlalmasn kolaylatracaktr.

b) Ben dili kullanmak: retmenler, rencilerinin istenmedik davranlarn dzeltmek iin sk sk Neden dikkat etmiyorsun, snfn dzenini bozuyorsun gibi, sen dilinin arlkta olduu ifadeler kullanrlar. Sen dilinin kullanld mesajlar, ou kez mesajn yolland kiileri dorudan sulayc ve olumsuz olarak yarglayan bir ifadeyi ierdii iin, mesaj alan kiilerin savunucu bir tutuma girmelerine ya da kendilerine olan gvenlerinin sarslmasna neden olur. Oysa retmenler sen diliyle rencilerini eletirirken, rencilerde gzledikleri istenmedik davranlar ortadan kaldrmay amalarlar. Ancak sonuta, sen diliyle gnderilen ifadenin, istenmeyen davrann ortadan kalkmasnda ok az olumlu etkisi olmasna karn, rencinin benlik saygsn zedelemesine ve retmeni ile olan iletiimini bozmasna daha ok sebep olmaktadr.

- 7 -


Sen dili yerine ben dili kullanldnda ise, renciyi olumsuz olarak yarglayan mesajlar yerine, retmenin sorun karsndaki duygular dile getirilir. Bylece renci, dorudan kendi kiiliine ynelik olumsuz bir yargyla kar karya kalmad iin, renciyle retmen arasndaki iletiim bozulmaz.

rnein; Ben ders anlatrken, arkadanla konuma yerine, Ben ders anlatrken kendi aranzda konuursanz dikkatim dalyor, rahatsz oluyorum denilebilir. Daha sonra retmen, rencilerin niin konutuklarn da aratrabilir. retmenin ak, yarglayc olmayan tutumu, rencilerin de ak olarak, dorudan kendilerini ifade etmelerini kolaylatrr. Ben dili ve etkin dinleme tekniklerinin bir arada kullanlmasyla, snf iinde soruna yol aan davranlar daha abuk ve doru saptanarak, gerekli nlemler alnabilir.

c) Gz Temas: Kiiler aras ilikilerde, iletiim kurulan kiinin dorudan gzlerine bakmak, genellikle Sana ve senin anlattklarna nem veriyorum mesajn, szsz bir biimde dier kiiye iletir. retmenlerin de rencileriyle iletiim kurarken, renciye doru ynelmi bir beden duruu ve ilgili bir yz ifadesiyle birlikte onlarn gzlerinin iine bakmas, renciye Ben ve benim anlattklarm dinlenmeye deer mesajn vererek, rencilerin benlik sayglarn artrc etkiler yaratabilir. Ders anlatrken rencilerle gzle iletiim kurma, rencilerin konu zerinde dikkatlerini toplamalarn da kolaylatracaktr.

2008 KPSS: I. Salkl iletiim iin rencinin gzlerine uzun

sre bakmak gerekir. II. Uzun gz bants olumsuz, ksa gz bants

olumlu ileti verir.

III. renciden gzn karan retmen iletiim kuramaz.

IV. retmen renciye dorudan deil, gz ucuyla bakmaldr.

V. Gz bants kuran retmene renci daha iyi yant verir.

VI. letiim srecinde retmen baskn olmaldr. Yukardakilerden hangileri retmen - renci iletiiminde doru ifadelerdir?

A) I, III, VI B) I, V, VI C) II, III, V D) II, III, VI E) II, IV, V

d) Bekleme Sresi: retmenlerin bazlar ders anlatrken konunun anlalp anlalmadn kontrol etmek ya da rencilerin dikkatini toplamak iin rencilerden herhangi birine sorular sorarlar. Ancak sorunun cevaplanmas iin ou kez birka saniye kadar ksa bir sre bekleyerek, cevap gelmeyecek olursa hemen bir baka renciye ynelirler. Bu durum, zellikle kendine gveni az ve sklgan rencilerin iyice kitlenerek, bildikleri konularda bile cevap verememelerine yol aabilir. Oysa yaplan aratrmalar, rencilere cevaplamalar iin daha uzun sre tanndnda, verilen cevaplarn daha aklayc ve st dzeyde olduunu gstermektedir. retmenlerin hem kendilerini, hem de dier rencileri, soru yneltildiinde cevaptan nce bir sre beklemeleri iin eitmeleri, gerekir.

2008 KPSS: Snfta salkl iletiim sreci oluturabilmesi iin, retmenin aadakilerden hangisine zen gstermesi gerekir?

A) Yanl cevap verildiinde ipular vererek doruyu buldurma

B) rencilere alkanlk simgesi olan adlar takma C) Sorun yaandnda konuyu deitirme D) renci yanl yant verse de yant kabul etme E) rencileri bol bol vme ve dl verme

e) Kiiler Aras Sosyal Mesafe: Birbirleriyle iletiim kuran kiiler, algladklar yaknlk derecelerine gre, aralarnda sosyal bir mesafe brakrlar. Araya konulan mesafe arttka, iletiim kuran kiiler arasndaki ilikinin resmletii varsaylabilir. 40-80 cm arasnda deien mesafe yakn bir ilikinin, 80 cm 2 m arasndaki mesafe sosyal bir ilikinin gstergesi olarak kabul edilir.

Gnmzde renci-merkezli ada eitim anlay uygulanmaya allmaktadr. Fakat ou okullarmzda snflarmzn dzenlenii, hlen geleneksel eitim anlaynn izlerini tamaktadr. rencilerden uzak, ykseltilmi bir set zerindeki retmen masasnda oturarak ders anlatan bir retmen eitimin merkezi retmendir; mesajn, szel olmayan bir biimde vermeye devam etmektedir. retmenin dersleri ilerken, renciyle arasna srekli sosyal ilikiye iaret eden bir mesafe koymas, Ben sadece ders veririm, sizin yaknnz olamam mesajn da snfa iletmektedir. Kukusuz retmenin masasndan ya da tahtann nnden hi ayrlmad bir snf ortamnda, salkl bir retmen-renci iletiiminden sz edilemez. Ders ilerken sk sk rencilerin arasnda dolamak, dikkati dalm rencilere daha da yaklaarak, rastlantym gibi rencinin srasna ya da omuzuna dokunmak, rencinin dikkatini retmen zerinde toplamasna; daha da nemlisi, kendisini retmene daha yakn hissetmesine yardmc olacaktr.

- 8 -

SINIF YNETM 4. NTE SINIF ORTAMI

4.1. OLUMLU SINIF ORTAMI OLUTURMA Eitimde istenilen verimin elde edilebilmesi iin, olumlu bir snf ortamnn yaratlmas gerekir. Olumlu bir snf ortam yaratmak iin retmenlerin snf kurallarn belirlemesi ve istenmeyen renci davranlarn kontrol etmesi gerekir.

4.1.1. Snf kurallarnn belirlenmesi Snfta dzenin salanmas iin, rencilerin kendilerinden beklenen davranlar bilmeleri gerekir. renciler kendilerinden beklenen davranlar zaman iinde dl ve ceza yollar ile renebilirler. Ancak bu yaklam hem uzun zaman alr, hem de snfta ho olmayan durumlar ortaya karabilir. Bu nedenle rencilere, okula baladklar zaman kendilerinden ne tr davranlar beklendiinin duyurulmas gerekir.

Kurallar rencilerin okul ve snf iindeki davranlarn dzenler, benzer ve istendik davranlarda bulunmalarn salar. Her okulun, yneticiler tarafndan belirlenmi baz kurallar (okulda devam etme, derslere zamannda girme, arkadalarna ve okul eyalarna zarar vermeme gibi) vardr. Bu kurallar tm renciler iin geerlidir.

Okulun genel kurallarnn yan sra, her retmenin renciden bekledii baz davranlar vardr. Bir retmen rencilerin oturduu yerde sz almasn uygun grrken, bir bakas ayakta sz almasn bekleyebilir. Bu gr farkllklar snfta olumsuz bir havann oluturabilir. Bu nedenle her retmen, snfta kendi kurallarn da ak seik ortaya koymaldr. retmen kendi snf iin kurallar belirlerken, aadaki hususlara dikkat etmelidir:

a) Snf kurallaryla okul kurallar uyumlu olmal. b) Kurallar belirlenirken, rencilerin grleri

alnmaldr. renciler kendi koyduklar kurallar daha kolay benimserler ve uyarlar.

c) Kural says ok fazla olmamaldr. Yani kurallar sadece nemli davranlar kapsamaldr.

d) Kurallar rencilerin anlayabilecei bir biimde ifade edilmelidir. Yani ak ve net olmaldr.

e) Kurallar gzlenebilir davranlar belirtmelidir. Yani uygulanabilir olmaldr.

f) Snfta beklenen olumlu davranlar tanmlanmal ve kural haline getirilmelidir. Olumsuz ifadeler kural olmamaldr. Mesela; Yerlere p atmayalm. yerine, pleri p kutusuna atalm. denmelidir.

g) rencilere kurallarn neden nemli olduu ve bu kurallara uymann kendileri iin yararlar anlatlmaldr.

h) Kurallara uyma (dl) ve uymama (ceza) davranlarnn sonucu belirlenmelidir.

i) Kurallar rencilerin grebilecei bir yere aslmaldr.

2002 KPSS: Aadakilerden hangisi snf kurallarnn belirlenmesinde retmenin dikkate almas gereken noktalardan biridir?

A) Kurallarn rencilerin katlmyla tartlarak belirlenmesi

B) Kurallarn okul ynetimine ve retmenlere braklmas

C) Kurallara uymayanlara verilecek cezalarn bildirilmesi

D) Kurallarn renciler tarafndan zgrce belirlenmesi

E) Kurallarn kesin ve deimez bir biimde olmas

4.2. SINIFTA STENMEYEN DAVRANILAR VE NLENMES Snfta istenmeyen davranlarn nlenmesinde yaplmas gereken ncelikle problemi tanmlamak, sonra tehis etmek ve daha sonra sorunun kaynan belirleyip sorunun kaynana inilerek sorunun ortadan kaldrlmasna almaktr. retmen, sorunun nedenine ve kaynana ilikin bilgileri toplamal ve iyi bir gzlemci olmaldr.

Snfta uygunsuz davranlar sergileyen bir rencinin snf ortamnda uygunsuz davranlar sergilememesi iin retmen, renciye ilgi, yetenek ve istekleri dorultusunda almalar yapmaldr. Eer rencinin bilisel alan dzeyi snf ortalamasnn zerinde ise renciye ilgili ve yetenekleri dorultusunda ek almalar yaptrlmaldr. stenmeyen davranlarn ve disiplin sorunlarnn engellenmesinde en etkili yol rencilere grev ve sorumluluklar vermedir.

2004 KPSS: Akademik baars snf ortalamasnn stnde olan ve ders ilenirken arkadalarn srekli rahatsz ederek disiplin sorunu yaratan bir renci ile karlaan retmen, aadaki yaklamlardan hangisinden yaralanmaldr?

A) Snf iinde uyulmas gereken kurallar ona sk sk hatrlatma

B) Sorunun zm iin snftaki dier rencilerden yardm isteme

C) Bu renciyi dier rencilerden ayr bir yerde oturtma

D) Snf iinde en ok ona sz vererek baka davranlar iin ona zaman brakmama

E) Ona, yeteneklerine uygun ek almalar yaptrma

- 9 -


4.2.1. stenmeyen renci davranlar Okulda, eitsel abalar engelleyen her trl davran, istenmeyen davran olarak kabul edilir.

Snfta sklkla gzlenen istenmeyen renci davranlar aadaki gibi zetlenebilir.

a) Derse devam etmeme ya da derslere ge gelme. b) Derse hazrlksz gelme. c) Snfta uygun olmayan yer ve zamanda

konuma. d) Arkadalarna, kendisine ve eyalarna zarar

verme.

e) Derste hayal kurma ya da ders d bir etkinlikle urama.

4.2.2. stenmeyen renci davranlarnn nedenleri a) Snf d etkenler: Snf iindeki istenmeyen davranlarn byk blm snfn dnda yaanan olaylardan kaynaklanmaktadr.

1-) Okul: Okulun fiziksel zellikleri, durumu, renci says, kurallar, ynetim yaps gibi birok deiken snf iine yansyarak rencilerin tutum ve davranlarn etkiler. Eitim-retim iin gerekli olan materyal, ara, gere ve kaynaklarn yokluu ya da yetersizlii renciyi istenmeyen davrana sevk eden dier bir nedendir.

2-) evre: Okulun bulunduu fiziksel, kltrel ve sosyal evre renci davranlar zerinde byk lde belirleyici etkilere sahiptir.

3-) Aile: renciler zamanlarnn nemli ksmn ve ilk sosyallemelerini aile iinde tamamladklar iin, istenmeyen davranlarn kaynaklarnn ilk ekirdekleri de aile iinde atlmaktadr. Ailedeki birey says, anne-baba tutumlar, ailenin gelir ve eitim durumu renci davranlarn etkileyen faktrlerden bazlardr.

b) Snf i Etkenler: stenmeyen davranlarn ortaya kmasnda snf d etkenler kadar snf ii etkenler de nemlidir. renciyi istenmeyen davranlara ynelten snf ii etkenler; retmen, renci ve snf yaps olmak zere trldr.

1-) Snfn yapsndan kaynaklanan problemler a) Kalabalk snflar: retmen kalabalk snfta

kontrol salamakta zorluk ekebilir. zellikle rencileri konuya ynlendirmede ve motivasyonda zayf kalr.

b) Snfn dzeni: Snfn grnts, sralarn dzeni, oturma ekilleri, s, k ve havalandrma gibi eler snf ii iletiimi nemli lde etkiler.

2-) renciden kaynaklanan problemler a) rencilerin farkl kiilik zellikleri: lgi,

yetenek, gven gibi rencilerin farkl zelliklerinden kaynaklanan problemler, snfta retim srecini etkiler. retmen pasif, ekingen, baarsz ve derslere katlmayan zelliklere sahip rencilere, yapabilecekleri konulara ilikin sorumluluklar vererek onlar kazanmaya almaldr.

b) Aile ve sosyal evreden kaynaklanan problemler: Aile ve sosyal evrenin deerleri ve geldii kltrn zellikleri, rencinin problemler yaamasna neden olabilir. Otoriter ve kapal kltrden gelen renciler snfta ekingen ve ie kapal olduklarndan etkileime girmekte zorlanrlar. Bu tip renciler aamal olarak aktif hale getirilmelidirler.

c) Baarszlk kimlii: Snfta problemli davranan ocuklar genelde baarsz ocuklardr. Baarsz kiilik nitelii rencinin renme etkinliklerine katlmasn engeller. Derslerdeki baarszlklar kullanlan retim yntemlerinden, rencinin renme stillerinden veya bili yapsndaki farkllklardan kaynaklanabilir. Baarsz rencilere retmenin yapaca en nemli yardm, rencilere baarl olabilecekleri alanlarda sorumluluklar vererek baarl kiilik niteliini kazanmalarn salamaktr.

d) Geliim dneminden kaynaklanan problemler: Ergenlik dneminin ilk yllarnda bedendeki hzl deiimlerden dolay renci dikkatsiz, unutkan ve sakar olabilir. Dengesiz

duygu durumundan dolay farkl kiilere farkl davranabilir. renciler hayranlk, isyan, iddet gibi tepkileri snfta gsterebilir.

3-) retmenden kaynaklanan problemler a) retim yaklamndan kaynaklanan

problemler: retmenin uygulad, retmen merkezli-renci merkezli yaklamlar, retmenin derse hazrl, gdleme, ilgi ekme, soru sorma, dev verme gibi yaklamlar snfta istenmeyen davranlarn kmasna neden olabilir.

b) renciye bak as: renciye deer veren ve sayg duyan retmen etkilidir. renciyi kabullenmilik tavr ve davranlar, rencinin kendine gven duymasn glendirirler. retmenin renci ile alay etmesi, rencilere kaba davranmas, renciler arasnda ayrm yapmas, rencilerle iletiim kuramamas istenmeyen davranlara sebep olabilmektedir.

- 10 -


4.2.3. stenmeyen davrann ortaya kmamas iin kullanlabilecek etkinlikler/stratejiler a) rencileri Srekli Olarak zlemek:

retmen ders esnasnda gzleri ile snfn tmn gzlemeli, rencilerin tmn grebilecei yerlerde durmaldr.

b) rencileri Aktif ve Motive Etmek: retmen, rencileri derste aktif klarak onlar derse motive etmelidir. Bylece rencilerin ders d etkinliklere ynelimi azalacaktr. renciye mmkn olduunca fazla sz hakk verilmelidir.

c) rencilerin lgilerini Anlamak ve Derse lgiyi Arttrmak: retmen iyi bir gzlemle rencilerinin ilgi dzeylerini kefetmeye almal, ilginin dalmas ve sklma belirtilerinin grlmesi durumunda gncel bir konuyu tartmak, mantk ve zek oyunlarn kullanmak, birka dakika serbest faaliyet yapmalarna izin vermek vb. gibi baz eyleri kullanarak ilgilerini yeniden kazanmaldr.

d) Snf Kurallarn Tespit Etmek: retmen, rencileriyle tant ilk derste rencilerinden bekledii davranlarla ilgili aklamalar yapmal, kurallar koymal ve bu kurallarn neden gerekli olduu konusunda tatmin ve ikna edici aklamalar yapmaldr.

4.2.4. stenmeyen davranlarn deitirilmesi a) stenmeyen davranlarn nlenmesine ynelik yaklamlar 1-) nsancl (karmac olmayan) yaklam: Bu yaklamn temelinde insann doru yapacana inanmak ve gvenmek vardr. rencinin iyi niyetli ve gvenilir olduunu, kendini kontrol etmesi gerektiini ve uygun bir frsat verildiinde bunu yapabileceini varsayar. Eer insan yanl yapyorsa bunu dzeltmek iin d etkenlerden ok insann i dnyasndaki anlay ve kavray uyandrarak kendi kendine doruya ulamasn salanmaldr.

Sorun konusunda renciyi bilgilendirerek, sorunu ona zdren bir yaklamdr. retmen, rencinin davrann deerlendirmez, yarglayc olmayan bir gven ortam yaratr. renciye, sorunla urama ans ve zgrl verilir. retmen buyurucu deil, kolaylatrcdr.

2-) Davran Yaklam: Bu yaklam temelinde davran ekol vardr. Yaklam, snfta istenmeyen davranlarn deitirilmesine dayanr. stenmeyen davranlarn olumasna gre farkl stratejiler kullanlr. Bunlar, sorun davran gzlemlemek, pekitire vermek, istenmeyen davran sndrmek, rencilerle anlamak, yaklak istendik davranlar kabul etmek ve derse dnmektir.

3-) Etkileimci Yaklam: Davran ve yardm edici yaklamlar arasnda yer alr. retmen yetkiyi renciyle blr, renciyi, sorununu zmeye yeterli, ama uzman desteine muhta sayar. Snf kurallar birlikte konur, sorunlara birlikte zm aranr. rencinin kendini deerlendirmesi olarak adlandrlan deimesi istenen davrann retmence anlatlp gsterilmesi, renci tarafndan uygulanmas yntemidir.

4-) Pazarlk Yaklam: Her eyin bir bedeli vardr. anlayna dayaldr. renci snfta istenmeyen bir davranta bulunursa sorumluluunu almak ve sonularna katlanmak zorundadr. retmen istenmeyen davranlar deitirmek ve dzeltmekle grevlidir.

b) stenmeyen Davranlar Karsnda Gsterilmesi Gereken retmen Tepkileri 1-) Sorunu Anlamak: stenmeyen renci davranlar karsnda, retmenin yapmas gereken ilk i, sorunu anlamak olmaldr. Sorunun doru bir biimde anlalmas, doru bir yaklamla zlmesi iin n kouludur. Davran anlamak, mevcut sorunlarn nedenlerini tanmlamann tesinde, gelecekte ortaya kabilecek istenmeyen davranlarn kestirilmesi asndan da gereklidir.

2013 KPSS: Okul bahesinde futbol oynarken tartan renciler, tartmay snfa tamlar ve derste de srdrmlerdir. retmen, rencilerin birbirlerine fke ile baktklarnn farkna varmtr. Bu sorunu zmek iin retmen ncelikle aadakilerden hangisini yapmaldr?

A) Problemin nedenlerini aratrmak B) lgili rencileri snftan karmak C) Problemi tartmaya amak D) rencileri bartrmak E) lgili rencileri disiplin kuruluna sevk etmek

2007 KPSS: Snfnda rencileri arasnda bir huzursuzluk olduunu fark eden ve bu sorunu zmesi gerektiini dnen bir retmen, ncelikle ne yapmaldr?

A) Okul idaresini durumdan haberdar etmelidir. B) Rehberlik servisinden yardm istemelidir. C) rencilerin ailelerini okula armaldr. D) Sorunun ne olduunu anlamaya almaldr. E) rencilere snf kurallarn hatrlatmaldr.

- 11 -


2006 KPSS: Snf iinde karlalan bir probleme zm bulunabilmesi ncelikle aadakilerden hangisinin tam ve doru olarak yaplmasna baldr?

A) Problemin zm yollarnn tartlmas B) Probleme ilikin bilgi ve bulgularn

toplanmas C) Problemin yaratt olumsuz etkilerin azaltlmas D) Problemin evresel etkilerinin snrlandrlmas E) Benzer problemlerin zmnn rnek alnmas

2002 KPSS: Dikkatsizlik, saldrganlk ve yalan syleme gibi istenmeyen davranlarn yaygn olduu bir snfta retmenin yapaca ilk i aadakilerden hangisidir?

A) Okul ynetiminden duruma el koymasn istemek

B) Uygun olmayan davranlar yasaklamak C) Sorunlu rencileri uyarmak D) Sorunlarn zerinde durmaktan kanmak E) Sorunun kaynan doru olarak belirlemeye

almak

2-) Grev ve sorumluluk verme: En etkili yol, renciye baarabilecei ve yapabilecei alanlarda grev ve sorumluklar vermedir. Snf bakanl yapmak, ara gere getirip gtrmek, devleri kontrol etmek gibi sorumluluklar alan renci kendi davrann kontrol ederek istenmeyen davranlara ynelmez.

2010 Ekim KPSS: Snfta rencilerin derse etkin katlmadn gzlemleyen bir retmen ile iki rencisi arasnda u konuma geer:

retmen: Filiz, sen bu konuda ne dnyorsun? Filiz: Bilmiyorum retmenim. retmen: Bilmiyorum demekle neyi kastediyorsun? Filiz: Bilmiyorum.

retmen: Peki, Tuna senin fikrin nedir? Tuna: Ne fikri?

retmen: Konuya ilikin fikrin. Tuna: Bilmiyorum.

Byle bir durumla karlaan retmenin nasl davranmas daha uygun olur?

A) Bu rencilere hemen neden byle davrandklarn sormas

B) Verilen yantlar hi nemsemeden ders sonuna kadar konuyu anlatmaya devam etmesi

C) Bu rencileri rehberlik servisine ynlendirmesi D) rencileri sert bir ifadeyle bu davranlarnn

ok yanl olduu konusunda uyarmas E) Bu rencilere farkl sorumluluklar vermesi

2003 KPSS: retmenin snf ii disiplin sorunlarn azaltmada yararlanaca en uygun yaklam aadakilerden hangisidir?

A) Karlkl gven ve saygya dayal bir ortam oluturma

B) rencilerin grev ve sorumluluklarn belirleme

C) retim iin ayrlan srenin bir ksmn disiplin konusuna ayrma

D) Sorun yaratan rencilere yaptrm uygulama E) Sorunlarn zm iin okul ynetiminden

yardm isteme

3-) Dersi etkili hale getirme (derste deiiklik yapmak): Dersin ileniinde, retim yntemlerinde, ara ve gerelerde deiiklikler yaplarak istenmeyen davranlar ortadan kaldrlabilir. retmen dersi ilgi ekici, heyecan verici ve renciyi aktif hale getiren duruma getirir.

4-) Grmezden gelme (sndrme): Her olumsuz davrana mdahale etmeme anlaydr. Bazen planl olarak yaplmayan yalnzca o ana ait bir davran grlebilir (rencinin zaman zaman snfta konumas, arkadalarn rahatsz etmesi, resim yapmas gibi). Bu durumda retmen davran grmezden gelerek yani ilgilenmeyerek pekitirmemi olur.

Grmezden gelmede davran nceleri bir sre iin artar, fakat daha sonra sner.

5-) Szel olmayan uyarlar kullanma: stenmeyen davranlar youn olarak gsteriliyorsa grmezden gelme yeterli olmaz. Bu durumda retmen srdrd renme etkinliklerini engellemeden aadaki yollar kullanabilir:

- stenmeyen davrana verilebilecek ilk tepki gz gze gelmek ve deiik yz ifadelerini kullanmaktr.

- rencinin yaknna kadar gelmek (fiziksel yaknlk salamak)

- renciye ya da oturduu sraya hafif dokunmak.

- Aniden susmak ve sessiz kalmak.

- 12 -


2013 KPSS: Bir rencinin sra arkadayla konutuunu gren retmen, aadaki uyarma yollarndan hangisini ncelikle tercih etmelidir?

A) Gz temas kurma B) Szl uyarma C) Dersten sonra grme D) Rehberlik servisine yollama E) Okul mdrne gnderme

6-) Szel uyarclar kullanmak: Szel olmayan uyarclar yetersiz kald zaman aadaki szel uyarlar kullanlabilir: - stenmeyen davran gsteren renciye soru

sorulur ya da sorulan soruya cevap vermesi

istenir.

- stenmeyen davran gsteren renci ismiyle uyarlr.

- Snf kurallar, ara ara aklanarak tekrar edilir.

7-) renciyle grme yapmak: lk 6 yol ie yaramyorsa, snfta olay bytmeden renciyle uygun bir dille veya uyaryla snf dnda grlebilir.

8-) Okul ynetimi ve aile ve rehber uzmanla iliki kurmak: Baz sorun davranlarn boyutlar, retmenin stesinden gelemeyecei kadar byk olabilir. Bylesi durumlarda retmenin okul ynetimi ve rehberlik servisi ile ibirlii yapmas gerekir.

9-) Okul disiplin kurallarn iletme: ok nemli durumlarda ve btn nlemler uyguland halde istenmeyen davran tekrarlanyorsa okul disiplin kurallarna bavurulur.

10-) Cezaya bavurma: Verilecek en son tepkidir. Ceza, davranla orantl olarak, o davrann yinelenmesini engelleyecek ekilde uygulanmal, bunun iin de renci neyi, nasl yapt iin ceza aldn bilmelidir.

renciye kzmak barmak gibi istemedii uyaranlar vermek ya da istedii bir uyaran (teneffse kma, sevgi gsterme vb.) vermeme eklinde olur.

Etkili bir snf ynetiminde cezann yeri olmamaldr. nk cezaya bavurma, davran sadece koullarn geerli olduu durumlarda ortadan kaldrr ve koullarn geerliinin ortadan kalkt durumlarda ise davran geri gelir. Yani ceza davran zayflatr ya da belli bir sre iin durdurur. Ama ceza, davran deiikliine neden olmaz.

Eitimde ceza yerine alternatifi olan snmeyi bekleme (grmezden gelme) ve olumsuz pekitireci kullanma nerilir.

4.2.5. stenmeyen renci davranlaryla ilgili neriler a) Snflarda istenmeyen davranlarn

sergilenmesine zemin oluturabilecek etkenler kontrol altna alnmal, snflar istenmeyen davranlar nleyici bir anlayla dzenlenmelidir.

b) stenmeyen davranlarn nlenmesi asndan rehberlik servislerinden daha fazla yararlanma

anlay ve giriimi yaygnlamaldr.

c) Snf kurallarnn belirlenmesi, uygulanmas ve deerlendirilmesinde rencilerin aktif rol almalar salanmaldr.

d) stenmeyen davranlar deitirme ve dzeltme srecinde tepkisel disiplin modellerinden ok, nleyici ve iyiletirici disiplin modelleri tercih etmelidirler.

e) Snfta yaplacak etkinliklerin planlanmas, uygulanmas ve deerlendirilmesi almalarna rencilerin bireysel ve grup dzeyinde olabildii lde yaygn bir biimde katlmalarna frsat ve ortam yaratlmaldr.

f) retmen snfa zamannda ve hazrlkl girmeli, iine bal, kararl, tutarl, gvenilir ve gven veren bir retmen modeli oluturmaldr.

g) stenmeyen davranlar nleme srecinde ncelikle snfn havasn bozmayacak, rencilerde kayg ve korkuya yol amayacak ses vurgusu, tonlama, gz temas, jest ve mimikler vb. stratejiler kullanlmaya zen gsterilmeli, abuk snen, tekrarlanmayan davranlar iin nleyici stratejileri kullanmadan ceza ieren stratejilere geilmemelidir.

h) stenmeyen davranlar, iinde rencinin de bulunduu retmen, ynetici, rehber uzman ve velilerden oluturulacak bir takm almas yoluyla kollektif bir yaklamla ele alnmaldr.

- 13 -

sinif-yonetimi-08-04-2014

Documents