słownik języka polskiego, part 8, misc

vielkiego xi'stwa Litewskiego i Zmodskiego kronika, 1550

Aa sp[jnik, ='cznikabi abyabo alboaleani ='cznik, sp[jnikarcibiskup arcybiskupast'th a st'dastronoma astronomasz a/

Bbachmati bachmatybalvana, balv'n, bal- v'na ba=wanabaranow baran[wbarzo }r-z| bardzobeczek beczkabes bezbesvierney niewiernejb"dzie, b"dzye, b"d'c, b"d'cz, b"da: b"d'ci, b"d'b"dziem b"dziemybi bybialek bia=ek bia=kabi: by:bierz' bior"bil, bilo, bili by=, by=o, by-=y(libili si" bi: ]si"\biskupa biskupbithwa, bitwa bitwabithw-'(ie bitw-"(iebitw-a(i bitw-a(y bitwabivalo bywa=obliskiego bliskiblogoslavienstwa b=ogos=awie:bolszim j. s=aw.-ros. bolszoi ]wi"kszy\boy, boiv b[j, bojuboyar bojar([wboyari, boyary bojaramiboyarowie bojarzybraciey bracibra< walka broci, tj. w stanie nienaruszonymczar, czarz carczara, czarem, czaru, czarv, czarow, czarovie, czarze cara, carem, carze, car[w, carowi carczarni lvd, czarni ludzie, lvdzi czarnich, czarnim lvdem czarn-y(i lud(zie ]$\czarst-wo(htwo(wie

carstw-o(ieczarstwovawssi carstwowawszyczarn' zakonn'czasow, czassow, cza- szow czas[w czas; czassu czasu czasz, czasie, czasi" czasiech czas, czasach czasczasto, cz'sto cz"stoczci, czci' cze>:czcia, czci' te>ciaczegoczernczach stanie zakonnymczernie: mnichczer:czestova-l(wssi cz"stowa-=(wszyczi ci ]l. mn.\ tenczierzpie(:(cz cierpie:czinil, czynily czyni-=(yczinicz czyni: czynczisto bezpiecznieczistos: czysto>:czlovieczego cz=owie- czego cz=owiekczlowieka cz=owiekaczloviekow cz=owie- k[w ]ludzi\cznot cn[t cnotaczo co ]ten\, co kt[ryczobi co byczolem czo=emczterdziesci czterdzie>ci, 40czteri czter-y(echczterista czterystaczudne, czudni, czudnie cudne, cudny, cudnie cud(oczudz-ego(ich cudz-ego(ychczwartek 4-ty dzie< tygodniaczwartego czwartyczwarti czwarty 4czwartka :wiartka :wier: czteryczy ci ]l.mn.\ ten

Dda wy(da= ]za m'/\da-l(val da-=(wa= da:dalei daldali na(dali da= da:

daley dalej daldane da:dani dal-e:(' my>lmistrz(amlod-i(ich(ego m=od-y(ych(egomlodzencem m=odzie< cem m=odzieniecmn', mnie ]zaimek\ jamnichi mnichy ]mnisi\ mnichmnie ]zaimek osob.\ jamnieyssi mniejszy ]m=odszy\mnoho mnogo ]wiele\mnostwem mn[stwem mn[stwo mnogomnostwo jak wy/ejmnymali mniemali mniema:moci mocy mocmocz-no(i(nemu moc-no(y(nemumoga: mog'c m[c

mog' m[cmogl(i m[g=, moglimokros: mokro>: ]ulew-a(ny\mole ]$, mog"\& ktorich nie mole vipisacz iakie m"ki... czinili }mo/e b='d aplikacji OCR Optical Cha- racter Recognition|monast-er(irze(a monaster(ze(umonasterstwo monasterstwo ]opactwo- opatowanie, pozycj" opata opat\mnostwo mn[stwomor(i m[r ]zaraza\morskim morzemorza, morze, morzem,

morzu morzemost(h mostmovi(':('cz(ly(icz(wssi m[wi('c(=y(:(wszymoy(ego m[j, mojego ]zaimek osob.\ jamoy-a(ch ]zaimek osob.\ moi(ch m[j& bracia moyamo/e m[cmo/nego mo/nego ]m'drego u Racz.\mo/n-i(emv(em mo/n-y(emu(ym ]bogat-y(emu\ mrozem mr[zmscz'cz mszcz'c m>ci:, ze(po-mstamu, mv je(mu onmurovanego murowa- nego murmusza m"/a m'/mu/-e(i(iki(ikow(ow m"/-owie([w mu/my ]l.mn.\ ja

Nna, n' na, ponabozni pobo/nynabrawssi nabrawszy na % bra:naczn' naczn' ]roz(poczn'\ na % czyna: czynnad, nathnadiechacz nadjecha: ]najecha:, tj. napotka:\nadzievai'-:(cz si" na

-dziewaj'c ]=udz'c si" nadziej', w nadziei\naglov-'(" na g=ow"naidzie znajdzie ]znalaz=\nalasl znalaz=nalazi gwa=t[w na % le{: ]na kogo\nalez-li(il znal-e{:(az=nam(i ]zaimek osob.\ mynamiestnik-ow(a namiestnik-[w(a na % miejscenamovi nam[wi na % mowanapelnion-e(' nape=nion-e(' na % pe=ni:napiervey najpierwnapoli na p[=napravil naprawi= ]poleci=, zarz'dzi=\ na % prawi:naprzeciwko przeciwnaprzod naprz[d na % prz[dnarodzen-ia(ya naro- dzenie po % r[dnarodzil narodzi=narz'dzi= si" ubra=, odzia= si", w=o/y= na siebie s=aw. naradi=nasladui': na>laduj'c ]szukaj'c\ na % >ladnas(sim(semu(se(sei ]zaimek osob.\ nas(zym(zemu(i(zej mynastarszego najstar- szego na(j % starszy starynasz(' ]zaimek osob.\ mynaszedl naszed= ]znalaz=, napotka=\ na % szed= i>:nat, nath nad ]w pobli/u\natichmiast(h natych- miastnav-ki(czil nau-ki(czy= naukanavisse(m najwy/szy(m naj % wy/szy wysokinavissego najwy/szego naj % wy/szy wysokinaydzi-e(on najdzi-e(on ]znal-az=(eziony\ na % idzie i>:, le{:

nazad do ty=u na % zad ]ty=\naz-iva(valy(vali(val( (vanego(wano(v'no( (v'n(wane(owie(ovie naz-ywa(wali(wa=( (wanego(wano( (wane ]zw'ce si"\( (wie }si"|n'm ]zaimek osob.\ namn'n nany\nevstavicznisci niesta=o>cini nieni' ]zaimek osob.\ onanich ]zaimek osob.\ oninicz, ni: nicnie przeczenieniechcz': nie chc'cnieczo nieconiedaleko nie % dalekoniedostawssi nie do- stawszy ]nie zdobyw- szy, nie wi'=wszy\niedziel(i('(e niedziel(i("(e ]tygodni(a, tydzie(>\niemal-i(o niema=-y(oniem(i ]zaimek\ nim(iniemasz nie masz ]nie ma, brak\niemiloscivie niemi=o>- ciwie nie % mi=oniemocz-ni(en nie mocny ]w niemocy, chory\niemogl nie m[g= ]zaniem[g=, ob=o/nie chorym by=\ nie m[g= chodzi:}k| niemu ]zaimek osob.\ }do| niego onniemy nimi oninieposlussen niepo- s=uszny nie % pos=uch s=uch(a:niepospolitich niepospolitychnieprzyaciele nieprzy-


Jerzy Dargiewicz S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

jeciele nie % przy % ja: j':niesgodzie niezgodzie nie % zgodanietilko nie tylkonieviast-i(' niewiast-y(' niewiastanieviele niewiele ]ma=o\nievies-tki(tk'(cie niewiast-y(' niewie>cie nie % wiasta ]wiadoma, znana\nievinnovne niewinn'nievinnego niewinnego nie % winny winanievolni nie wolnyniey ]zaimek\ niej onaniezliczona niezliczon'nigd(i nigdynigdzie nie gdzienikomv nikomuniktorei niekt[rej ]/adnej, dos=. jakiej>\& v nich zastavi xi'dz ich niktorei nie zostavil ]u nich zastawy osady grodu ksi'/" ich /adnej nie zostawi=\nim ]zaimek osob.\ onniszli ni/li ]ni/\no-:(ci(czi(czoval noc(y(owa=nogi noganosi nosy nosnosil nosi= nie>:noszival nosi=nym ]zaimek osob.\ nim onnymasz nie masz ]nie ma\

Oo ]kim> lub czym>\obadwa obydwaj oba % dwaobdarovawssi obdaro- wawszy ob % darowa: darobegnawssi odegnaw- szy obe ]ode\ % gna:obesla-wszi(l si" obes=a-wszy(= si" ]pos=a-wszy(= po\ ob(e % s=a= s=a:obia-t(dem obiad(emobichod ]tak w r"kop.\ otchodnye ]odchodne, na odej>cie, tj. po/eg-

nalne\obicza-ya(iv obyczaju obyczajobie obu oba& na obie stronie ]po obu stronach\obieczala obieca=a obieca:, obietnicaobiegi obleg=obiegl-'(i obieg-='(li otoczon' o % biega: biec; s=aw.-pol. koncepcja s=owotw. biec toczy:& w g[rnym biegu toku rzekiobiema oba, obie, obydwaj ]dw-a(ie(oje\obierze o % bra:obliczem licem ]twarz'\ ob % licooblicziwssi si" obli- czywszy si" ]oblekli, tj. na=o/yli zbroje\obnoczoval zanocowa= za % nocowa: nocoboye oba& voyska oboye obras 1. obraz 2. stan& obras czerz- nieczki ]stan zakonny\obroku obroku ]karmy, strawy\obronicz obroni: o % broci= ]odprawi=\ od % pu>ci:odpusczcie spu>cicieodrzeklem odrzek=em ]wyrzek=em si"\ od % rzecodsiekli od % siec ]r'ba:\odst'p-ili(ovacz odst-'pili("powa: od % st'pi:odzier/awssi odzier- /awszy ]otrzymawszy\ s=aw.-ros. zvici'stwo odzier/. swici'stwo odzier/. otrzimawssioffiari ofiary ofiaraogniem ogieci' ]z czci', uni/eniem\ po % cze>:podpoda(l(li ]si"\ podda-=(li si" po % da:, przedalipodaroval podarowa= po % darowa: darpodawal podawa= ]rozda=\ po % da:poddani 1. poddan-y ]l. poj.\ 2. poddan-i ]l. mn.\podda-ne(nich(nim(: podda-nych(nym(: pod % da:podeymie wzi'= pod(e % j':podle pod=ug ]wzd=u/, r[wnolegle do\ po % dlina ]d=ugo>:\podobal podoba= po % dobrzepodobnego podobnypodzialo sie podzia=o si" ]z(wy-darzy=o si"\ po % dzia:podzielawssi podzia- =awszy ]wyrz'dziw- szy, uczyniwszy\ po % die=o ]dzie=o\pogan-ie(i(ski poga-nie(:(=o/y:; pol. za=o/enie ]=o/\, przyk=ad ]k=ad\, dow[d ]wodzi:\ w[dpoklonili pok=onili po % sk=on k=on k ]do\ % =onopokoiem pokojem s pokoiem w spokojupokoiv pokoju pok[jpokolenia pokolenie po % kolenie ]ziom\pokor' pokor" po % korzy: ]si"\pokoval okowa= okowy o % kucie, kowal, ku{niapoky p[kipol p[= po=owapol-e(v pol-e(upolon po=on s=aw. ]niewol"\polovi-cza(n"(cz' po=owi-c"(n" ]po=ow"\polo/-ili(on po=o/-yli(on ]z=o/-yli(on(ony, pochowa-li(n(ny\ po % =o/y: =[gpoltori p[=tora p[= % to % ra]z\poltrzeci p[=trzecia ]dwa i p[=, trzy bez po=owy\ w p[= do `polubil polubi= ]podoba=\ po % lubi:polv polepomarlo pomar=o ]z(u(po-mar=o\ po % mrze:pomi'szkawssi pomieszkawszy po % mieszka:pomo-c(cz(:(dz(cz'(ci(gl pomoc('(y, pom[g= po % moc



pom-o/e(o/i(ogl pom-o/e([/([g= po % m[g=pomsci-cz(:(l pom>ci-:(= po % m>ci: ]si"\poniedzialek poniedzia=ek po % niedzieli % ekponiesli ponie>li po % nie>:ponym po nimpoobrzeziva: obrzeza: po % obrzezywa: ob % rzeza: rze{poosadzal poosadza= po % osadzi: sadpopalil popali= po % pali:popelnivssi wype=ni=y si", spe=ni=y si"popi popy pop papapopisov'no popisano ]opisano\ po % pisa:porad-i(ziwssi porad-y(ziwszy po % radzi: radaporankv poranku po % ranek ranopora-zil(zili(/ono(zicz pora-zi=(zili(/ono(zi: po % razi:porozumial zrozumia= po % rozumposadovi: posadowi:, osi'>: po % sadposadz-il(ili(iem('(ono 1. postawi-=(li(my ]sadzi: ^ stawi:; mianowa=, ustanowi=\ 2. osadzili osadzi: }do wi"zienia, uwi"- zi:, zamkn':|posciel po>ciel po % >cieli:poscina-l(li(no po>cina-=(li(no po % >cina:posiadl posiad= ]zasiedli=\posieczono po(wy-r'bano po % siec ]r'ba:\posiedlil(i osiedli-=(liposiekli posiekli ]wyr'bali\ po % siec ]r'ba:\posila(cz posilacz

]posy=a:\ po % s=a:posl-al(e(ie(i"(ow(om(i'( (i(ovie pos=-a=([w(om(ali(y po % s=a:posli" po>poslubila po>lubi=a po ]za\ % >lubposluchawssi pos=uchawszy po % s=uchposlus-sny(sni(zenstwa( (sen(zenstwie(snim pos=usz-ni(e: ]prowadzi:, pokr. i>:\poviecie powiecie po % wiat wie>:povietrzu powietrzu ]zarazie, morze m[r, mylnie uwa/anych, /e powietrzem roz- noszonych\ povi-odl(edli(edzie( (edziono 1. powi-[d=(edli( (edziono 2. wyni[s=& poviodl Voydila barzo visoko po % wie>:povoieval powojowa= po % wojowa:povolni powolny ]pos=uszny\ po ]zgodnie z, wed=ug\ % woli wolapowstal(i powsta-=(li po % wsta= sta:powstawssi s martwi}ch| zmartwychwstalipoy-'l(ma(m'no(mali( (mal, poi'l poj-'=(mano(mali, pojma= po % j':poyd-zie(' p[jd-zie(' ]posz-ed=(=y\ po % idzie i>:pozi"bli ozi"b=y po % zi"bi: zi'bpozno p[{nopozostavi pozostawi= po % zostawi:po/egnawssi po/egnawszy po % /egna:po/gli po(s-palili po % /ga: ]pali:\prawdi prawdy ]prawnego dokumen- tu pisanego, traktatu\

pravici prawicy prawica praw(oporazil porazi= po % razi:poviedai' powiadaj'povoievali powojowali po % wojowa: woj(napoy'la bila poj"=a by- =a ]ob(za-j"=a, zala- =a\& }woda| wszitko miasto poy'la bila po % j':poyd' poszli po % id' i>:poydzi(e p[jd{, poszed= po % i>:poym-'n(ali(ano pojma-n(li(ano ]uj"ty; po ^ u\ j':precz do ty=u& szedl preczpromcilov' zepsute& Promczys=awaproro-stwa(k proro-ctwa(kprosci pro>ci prosty ]zwykli, pospolici\pros-i(il(z'cz(zacz(i:(ily pros-i=(z'c(i:(li za(s-prasza: prosi:prosto ]bezpo>rednio\prosz'cz prosz'c pro>baprovadzil(i prowadzi-=(li ]przyprowadzi=, przywi[d=\ pro ]za\ % wadzi= wi[d= wie>:przeciw naprzeciw(ko ]po drugiej stronie rzeki, wsi, itp.\przeciw(ko przeciw }komu>, w drodze na zderzenie, zapobieg- ni"cie| przeciwnikprzecivi-:(cz(a:(ai'cz si" sprzeciwi-:(a:( (aj'c si"przedprzedali si" poddali si" prze ]na drug' stro- n"\ % da:przelenia przelania prze % la:przeni-osl(esie si" przeni[s= ]si"\



prze % nie>:przeprosi przeprosi= prze % prosi:przepuscili prze % pu>ci:przerzeczoni wy/ej rzeczony ]wymie- niony\przes 1. bez, 2. przezprzespiecz-en(nie bezpieczn-y(nie bez % pieczenia ]nie pal'cy(piek'cy\przesprzestania nieustanna przes ]bez\ % przestanie ]ustanie\przest'pi-:(l z=ama: prze % st'pi-:(= st'pa: ]kroczy:\przeszed-l(wssi przeszed=(wszyprzet przedprzet tim, przeth tim przed tym ]przedtem\przeto wi"cprzettim przedtem przed % tym ]tem\przeviezli si" przewie{li si" prze % wie{:przezovie si" nazwie si" zwa:przezv'no zwano, nazywano zwa:przi przy ]obok, z\przi'ly przyj"li przy % j':przibie/-al(' przybieg-=(li ]przybyli\ przy % biec biegprzichodz-i(ila(il(': przychodz-i(i=a(i=('c przy % ch[d i>:przici'gn-al('li przyci'gn-'=("li przy % ci'gn': ci'g cugprziczin-i(' przyczyn-y('przidalo si" przyda=o ]trafi=o si"\ przi % da:& przidalo si" ym stado ieleny nadiechaczprzid(z(ze(zie przy-j>:(szed= i>:przihoro-/anie(dki

przygrodzianie, przygr[dki przy ]pod, obok\ % horodprzikaza-l(wssi(nia(nim przykaza=(wszy( (nia(niem przy % kaza:przimierze przymierze przy % mierze mirprzinosili przynosili przy % nosi: nie>:prziprawi-l(: przyprawi-=(: ]doprowadzi=\ przy % prawi: ]rz'dzi:\przirodzonego przyrodzonego ]nieod='cznego\przisi'-g'(ga(gli(gi( (gniem(dze przysi"-g'(g"(gli(gi( (gniem(dze przysi"ga przy % si" % gaprzislal przys=a= przy % s=a:przislucha-i'ce(lo przys=uchaj'ce ]podlegaj'ce, zarz'dzane przez\& wszitki przislucha- i'ce w poviecie Eyskssiskym, wszitky przislucha- i'ce ku Oszmianie, i viele litewskiey volosci przisluchalo iemv Witowtowi przi ]po(d, za\ % s=uch ]rz'd\ po-s=uch, po-rz'dekprzispi-eszil(al przyspieszy= ]przyby= na czas, do='czy=\ s=aw. prispiewa: przy ]po\ % spieszy:przist'pil(i przyst'pi-=(li przy % st'pi:przisz-li(ly(edl(edwssi( szetssi przysz-li(ed=(ed=wszy i>:prziv-iedli(iodl(odzi: przyw-iedli(i[d=(odzi: przy % wie>: ]prowadzi:, pokr. i>:\przivosl przywi[z= przy % wie{:

wozi: w[zprzizval(i przyzwa= ]wezwa-=(li, przyzwa= do siebie\ przy % zwa: zewprzizvol-i:(ono przyzwol-i:(ono przy ]po\ % z % wolaprzotkow przodk[w przodek prz[dprzyaslowlanie {le& Perejas=awlanie pere prze` reja p=yw slaw % l ]ziemi", l'd\przyasn(i przyja{-



rot'm zepsute& Jur'roth-'(a rot" ]huf-iec(cem(ce\& na pomocz roth' sebrawssi rotha pruska rotha s=aw. ra:rownin-i(ami r[wnin-y(ami r[wninarozbolal rozbola= ]roz(za-chorowa=\ roz % bola= bole>: ]choroba\, bolnoi ]chory\ bol ]b[l\rozdzielil rozdzieli= roz % dzieli: dzia=rozegn'n rozegnan roz(e % gna: gonitwarozl-ianie(enia(eva rozl-anie(ania(ewa ]przelewali\ roz % la:ro-zmagitich(smaytemi rozmaity-ch(mi

rozmaityrozmno/iva: rozmna-

/a: roz % mno/y:rozniemo/e si" zanie-

m[g=, zachorowa= roz % nie % m[g=

roznych r[/nych r[/n-y(ica

rozumn-ego(a roz % um

rublow rubli rubelruszil ruszy=emrz'dnie rz'dnie ]nale/ycie, poprawnie\ rz'd ]prawo\& rzecz czudnie i rz'd- nie pansk' chovalrzecz(i(y rzecz(y ]sprawy\rzecze rzek= rzecrzeczon-ich(emu(i(ego(e rzeczon-ych(emu(y( (ego(e rzec ]o(m[wi:\rze-ka(kach(k'(ki(kami( (ce(cze rze-ka(kach(k'(ki( (kami(ce rzekarzek-l(la('cz('c('cz(li rze-k=(k=a(cz'c rzec

Ss z, ='czniksadzali sadzali ]tykali u Racz. =amali\sam(ego(em(ich(a(y sam(ego(ym(ych(a(isarn sarnas's'd(zi:(zic(zicz(nego(ni s'd(zi:(nego(ny s'ds'm samsbroiach zbrojach, s ]z\ % broja bro< bra< ]walka, b[j\ SZ, OAscian' >cian' >cianascina: >cina: s % ci':sczerzpie: scierpie: s ]z\ % cierpliwo>:se ze, SZ& /ivie se mn' dobrzesebra-:(wssi(wssy(=a(= ]si"\ zebra-:(wszy(=a(= ]si"\ zebra: si" ze % bra:sen, snv, snilo si" senseptembra wrze>nia

september =ac. sep-tem ]7\ % ber number ]numer, liczba\

set(h set setka stoseym' si" z(po-='cz'

si"& i seym' si" na Viley voyska, se ]ze\ % ym' j':

seymi sejmy sejm s=aw. sojm OE so ]razem\ % jm ]j':, podejmowa:\

vczini sobie siem i rad']s"$\ si"&

i stal' s" bitwa ]sta=a si" bitwa rozpocz"-to j'\

sgin'lo zgin"=o s ]z\ % gin': ]traci:\si-adl('dzie za(siad=si'dz(ie si'd-{(zie ]zasi'd{, za(o-siad=\ si'dz na stolczv strya swego, siad(a:siebie 1. ciebie&

Kiejstut do Witowta, 1382& a tom vczinil dla swey glovy ostrzega-

i'cz siebie, a w tim slissalem, isz..., itd.,2. za siebie]dla siebie\&a zamki swoye pobral zasiebie i starost' swe-go na tich zamkach...,dali za siebie okupu

sieczenie sieczenie ]r'banie r'ba: siec siekiera, sieczka\& boi i sieczenie wielkiesiedm(y(i sied-em(miu s=aw. siem niem. sieben MNsiedz-ie:('c(ieli 1. zasiada:, 2. odsiadywa: w wi"- zieniu, zamkni"ciu& Vitolt siedzial w Krewie za storo/a w kownati,

Switrigailo siedzial naKrzemienczv dzievi'czlat ]S. sp"dzi= 9 lat\

3. osiedli& siedzieli nat brzegiem morskim occeanem siad(a:siekierami siekiera siec, siecz ]r'ba:\ sieczka(rniasiele ziele, zio=o SZ& siele oprawnie picz ]zio=o otrawne truj'- ce pi:\siem sejm, seymisiesdz za(o-si'>: t=um. s=aw. siestisieye sieje sia:& a czo kto sieye to i /niesi"sil-ami(amy(i(' si=-ami(y(" si=asiln-e(o(emu kilka mo/ -liwych znacze



s= ]pose=\ % ]Bo\ga s=ugi Bo/e ]kler\sm-erl(arli zmar-=(li s ]z\ % merl ]mar=\ mert ]mart(wy\ s=owotw. pokr. >mier:sm"tno sm"tnie, smut- no smutek s % mute =ac. mutus ]milczenie z w=asnej woli\smial >mia= >mie: ]mie: odwag" co zrobi:, odwa/a: si"\smienili zmienili

s ]z\ % mieni: ]mija: si", skr"ca:; rzecz nie sta=a w kursie, kolorze, formie\ migota:

sm-ierci(erci(iercz >mier-ci(: >mier:

s % mert ]mart\Dz, s=owotw. pokr. >mierdzi, jak ksi"dzuksi"ciu

smislil-a(li z(wy-my>li=-a(li ]u=o/y=-a(liplan\

smovil si" zm[wi= si" s ]z\ % mowasnieg >niegsnilo si" >ni=o sensnv snu sensob-'(ie(i" jasobol-mi(ow sobol-ami(i ]sk[rami sobolowymi\ sobolsokola soko=a sok[= so ]g[ra\ % k[= ]ko=o\sokoliniczego sokolniczysokopiwssi si" skupiwszy si" ]z(po-='czyli si"\( sokopiwssi si" z iednego ]... w jedno>:\sorok s=aw.-ros. 40spal-il(on(ono spal-i=(ony(ono s % pali:spi'cz >pi'c spa:; spi'cz spi'czkaspievai'cz >piewaj'c >piew pia-:(niespodobal(o(a ]si"\ spodoba=(o(a

s % podoba:spodzievai': si" spo-

dziewaj'c si" ]nadzie-waj'c si" te/ prze-starza=e; polegaj'c na\&

na ich przisi'g' spo-dzievai': si" ]polegaj'c na ich przysi"dze\

spraviedli-uosci(vosci( (wem(vos: sprawiedliw-o>ci(ym( (wo>: s % praw(o ]rz'd\ % wiedli wiod" % wo>:sprav'm sprawom s ]z\ % prawa ]rz'dzenie, zarz'dzenia\sprav-ova:(oval(cza spraw-owa:(owa=(c'

]rz'dzi-:(=\&wszelkim sprav'm godni sprawcza bil]wszelkim sprawomgodnie sprawowa= zarz'dza=\ prawo ]rz'd\

spravil podporz'dko- wa=& ...poslal do niego posly i on si" tego nie spravil s % prawi: ]rz'dzi:\spusci-l(wssi spu>ci-=(

(wszy ]od czasu\&Poslie tego poboy-scza trzeciey niedziele spusciwssi ]po trzech tygodniach od tego boju...\ s % pu>ci:

spustos-sona(zon'(zoni (ziwssi(zili(zil spustosz-ona(ony( (ywszy(yli(y=

s % pusto % szy:ssadzi: zsadzi: ]usun': od w=adzy, zdj': ze sto=ka stolca wlk.-ksi'/"cego\ s ]z\ % sadzi:sszedwssi zszed=wszy s ]z\ % szed= i>:sta-:(cz sta: ]1. stan':& nie smial

przeciwko iemv sta:,ni sta: przeciwko ich,nie mogli stacz przeciw,2. nastawa:, tj. zagra-/a:, czyha:, dyba: na kogo& isz im sta: na nasz z Niemci /e nastaj' na nas z Niemcami\

stad-a(o stad(o stado

stalo zabrak=o& bratow w /ivocie nie stalo ]braci przy /yciu...\stal(o(' si" sta=(o(a si"

sta: si" ]dzia: si", zdarzy: si"\

stamt-at('t stamt'd pisane te/ st'mt'tstan'(l stan'(=

1. stan'= stan zatrzyma= si" na noc,2. obl"/enie przez wiele dni, ='cznie z koczowaniem nocami wok[= grodu, zamku& poyd' i stan' pod zamkiem zamka dobivay'cz

starost-'(i starost-"([w starosta stary

star-ssi(ssim(osci(oscy( (szego(ssego(szi(ego( (zi star-szy(szym(o>ci( (szego(szy(ego(zy starystatki statki ]dobytkiem, maj"tno>- ciami dostatek\st'd ]zaimek wskazuj'cy\st'mt't stamt'd s ]z\ % tam % t"dy s=aw. tuda ]tutaj\ stamtatst'pi wst'pi=, wyst'pi

]1. przy(pod-ci'gn'=&i st'pi pot Brzes: i nie wzi'wszi szedl precz,2. spu>ci si", zbiegnie& i st'pi z zamku,3. wyst'pi& Obroci si" bolesc iego na glov' iego i na vierzch iego zlos: iego st'pi\ st'pa: stup, step

st't st'd TDsto, stv, stu ]100\sto-i(y'(i':(iali sto-i(j'(j'c, stali sta:stol-ec(e:(ecz(czu(cu( (cza(ecznich stol-ec(cu(ca ]gr[d

sto=eczny, stolic-"(a\,Kij[w& stolecz wszit-kiey Ruskiey ziemi,k stolczu oycza swego,na stolecznich zamkach

strach(v strach(u strachstra: strzec

strav-ie(' straw-ie(" strawa s % trawi:stron(ie 1. stronie ]brzegu, jednym z dw[ch lub kilku\& na tey stronie rzeki, na ovey stronie, 2. kraj, kraina, ziemia& s czudzich stron ]z cudzych stron\stro/-a(' stra/' stra/ s=owotw. pokr. strzec, OA, za ^ pod& posadzili za stro/a,

za stro/a ]pod stra/'\,a stro/a zawszdi okolo bila ]...oko=o by=a\

stry(a(v stryj(a(u str ]wi"kszy\strzalmi strza=ami strza=a str]z\ % =astrzecili spotkali s=aw. wstre-ti:(ci:(cza: ]spotka:, przyj':\strzelbiscza strzelbi- szcza strzelbiszcze ]pole padania strza=, miara tej odleg=o>ci, do>: blisko\ strza=a % biszczestworzenia stworzeniesv-ego(im sw-ego(ym sw[jsw-'(ego(oiemi(ey(oiey( (emu(emv(oich(e(emi( (em(oie(ei(" sw-'(ego(ymi(ej(ojej (emu(oich(e(oimi(ym( (oje(ej(e sw[j, swo`swiat(a(u >wiat(a(u >wiatswich swoich sw[jswici'stwo zwyci"stwo z % wyt"/y: wy % t"/y: ]ci"/y:\ t"gi ]ci"/ki\swiecil >wieci=

]novum\& w>r[d dusz'-cych Kiejstuta 1382 jest...Lisicza czo swiecil.]Lis co >wieci=; dba= o o>wietlenie$\

swieczami >wiecami >wieca >wieci:

sw-i"tego("tego(i"ta( (i"tey(i"temi >wi"t-ego(a(ej(ymi >wi"ty



swi"szczennik(i >wi"cennik(i ]wy>wi"cony\

tytu= g=[w kleru&swieszczennik metro-polith Cypry'n, u Racz. swieszczennyi mitropolit Kipryian,poniesli go }zmar=ego| na glovach s swi"sz-czenniki spievai'cz...

swim swym sw[jswo-ym(iemi(iego(iemv( (y'(ie(y(ych, swich swo-im(imi(jego(jemu( (j'(ich sw[j, sw`syn-ow(a(yech syn-[w(a(ach syn, sinsz 1. >, 2. za>, wi"c&

a ti bi sz przyechal ]a ty by> przyjecha=\,w drugim miesczv... sz zamek Bogut' po-stavili ]za> w drugim miejscu... zamek Bogut" postawili\tedi sz przizval do siebie ]wtedy wi"c...\

szalvi'c /a=uj'c /al Sz?szat(h' szat(" szaty szataszed-l(wssi(ssi szed=(wszy i>:szegl /eg= ]pali=\ /ga: ]pali:\ Sz?szes-:(ci sze>-:(ciu ]6\szewci szewcy szewc szew, szy:szi"cia zi"cia zi":, z % j": ]j':\, SzZszkodi szkody szko- da ]strata, uszczerbek\szl-i(y, szedl szli i>:szli-sz':(ssala s=ysz-'c(a=a s=uch UY, ChSz slisseli ]s=yszeli\szet zepsute& pi":szet ]pi":set, 5-set\ stoszostego sz[stego sze>:szuka:

Tta ]zaimek\& ta doczka, ta dziewkatak ]potwierdzenie\

a tak ]1. z tego powo-du, 2. w ten spos[b,w taki spos[b\,isz tak wszitci s'okrutnie pobiczi,a tak aczkolvie poga-nie bili ]...byli\,isz tak bil okrutni,i tak mi si" vidzi,snilo mv si" tak,i tak si" koniecz staltakich takich&takich m"k nat ]...nad\,i rzekli tak& Bo/e...

takiesz tak % sz ]wi"c\...takiesz w vielkiei milosti bili ]tak wi"c, w wielkiej zgodzie byli\ s=aw. tak/e, Sz?

tako tak, tak i&iako przidzie... tako poda si" iemv z zam-kiem ]jak i... tak i...\

takov-i(ey takowy, taki/e takovi strach za daw-nich czasow nie bil,za dawne lata takovey zimi nie bivalo

tak/e r[wnie/wr[ci= nazad, a xi'dz Ruski tak/e do swego odeidzie tak % /e ]wzmacnie-nie, tak tak, =ac. sic#\

tam(o ]wskazuje miejsce\& tam posiedlil sina ]tam osiedli= syna\, i tam gay virosl ]i tam gaj wyr[s=\,

bili /szone tilko tam ]by-=y //egane tylko tam\,i spi'cz iemu tamo...,i on tam posiedlil si",przyechali tamo do...

tam/e tam/e i tam/e i' polo/ili tam % /e ]wzmacnie- nie, tak tak, =ac. sic#\t', tey ]zaimek wskazuj'cy\ t", t', tej ta& t' cz's: ]t" cz">:\ w t' rzek' ]w t" rzek"\, mial s t' /on' sina, i poy'l t' Birutat'di zepsute& tedy$

tegosz czassu t'di rada

litewska... nie ma u Racz.t'sz t" /e na t'sz iesien t' % sz ]/e\te-gdi(di w[wczas wtedy& tedi tobie iedney nieviasti palcie..., tedi dzier/al Luczk, tedi ieszcze mlodi bil, tedi thy xi'/'ta ]w[w- czas te ksi'/"ta\,

sebral tedi wszitki wla-diki ]...w=adyk[w\

s=aw. togdatego ]zaimek\ ten dla tego dlatego&

dla tego /ebi si" themu dzivoval, tego roku

tegosz tego/ tego % / ]wzmocnienie, tak, sic#\tei, tey tej ta& w tei cz'sci ]w tej cz">ci\tem(y(i ty-ch(mi& po tem zamkom ]po tych zamkach\, s temy vissey mnie- nionemi..., a temu znaki s' isz...tem-u(v ]zaimek wskaz.\ i ku temv ieszcze dzier/al Homeltemus temu % s ]/e\ po temus iako s tich... ]potem/e jak gdy z tych zamk[w...\ten ]zaimek wskaz.\& gdi ten balv'n..., w ten czas ]w[wczas\, przes ten herb, i ten honie: ]...goniec\, w ten czasz bil ]wtenczas by=\teras teraz , SZ obecnie& gdzie teras... miasto iesttesz, tes/ te/, Sz?tey, tei, they tej ta tey /e iesieny, tey zimith' ]zaimek\ t' ta

th' ziemi' ]t" ziemi"\themi ]zaimek\ tymithemu ]zaimek\ temu tenthen ten& i Choma then poczniethesz te/ za nim thesz poydzie

they, tey, tei ]zaimek\ tej tathi te& thi zamki zr'bil ]te zamki zr"bowa=\, thi listi naidzie v niegothim ]zaimek\ tym tenthimy tymi, temi& thimy xi'stwitho to& i tho ieziora nazval imieniem swoym ]i to jezioro...\, tho miescze, tho iezioro, i moviwssi tho poszlithv, tv, tu ]zaimek\ tu& i thv nalasl /on'..., i thv bila kniahinithi, ti, thy ]zaimek\ te& thi lipi chwalili, ti slova, ti pasnokti, tedi thy xi'/'ta, my thi zamki bili daliti ]zaimek\ ty& a ti bi sz przyechal ]a ty by> przyjecha=\ti te to& a krol ti zamki w tich pieni'dzach dal ]da=\, i mi'szkali ti wszitki goscietich, tych ]zaimek\ tych o tich listach, i s tich czasow poczali tich trzech bratow, i do tich czassow ]dotychczas\tiebie ciebie i dal bi nam od tiebietilko tylko tilko iedna doczka bila, nie tilko na wszitki latatim ]zaimek\ tym to przet tim ]przedtem\, a w tim slissalem isz..., w tim czasietisi-':('cz(acz('c('cie tysiacz tysi-'c("cy('ce trzidziesci tysi'c zlotich,

ve duudziestu tisi'-:(czkopach }grossi|,tisi'cz kop grossi,po trzi tisi'cie rublow

to(m ]zaimek wskazuj'cy\ to slava iego b"dzie slin'la ]...s=yn"=a\ to iusz trzeci ras,

poviedai': isz si" to



tak stalo,to wszitko iemv oddav'm,a tom vczinil dla...,to vszliszal ]to us=ysza=\a to iusz trzeci ras,stro/a to vidziala,a czo kto sieye to i /nie

tob-'(ie, tiebie ty& s tob' za iedno, poslal nas k tobie, a my tobie przisi'g- niem isz tobie volno s twym voiskiem....tosz to /e ]za>\& na tosz lato to % sz ]/e ^ za>\tovarzizmi towarzyszami i wiechal... s tovarzizmi swemitr'b-ach(i(' tr'b-a(y(' tr'ba truba trumpet ]tr'bka\tridziecci trzydzie>ci trzidzies-ci(titrudnotrudnos-:(ci zamieszki, rozruchy uliczne& bila w ten czasz barzo vielka trudnos:

u Racz. zamiatnaja wielikaja ]zamie:\

trze-ch(ci(ci'(ciego(mi( (y(ciey trze-ch(ci(ci'(ciego( (m(ma(j(ciej trzy, 3trzi trzy, 3trzidzies-ci(ti(tego, tridziecci trzydzie->ci(stego trzy % dziesi't(ka dziesi": desnotrzima-y'(li(l trzyma-j'(li(= ]posia- daj', utrzymuj', maj'\& trzimal ti zamki do smierci, vielk' czes: trzimalitrzista trzysta, 300 trzy % sta sto, 100tu, tv, thv ]zaimek\ tutub-'(a tub-'(a =ac. tuba ]tr'bka\tur-ov(a tur-[w(a turtusz tu /e ]w tym miejscu, tak#\, Sz?tward-ei(a mocn-ej(a solidnej, stanowczej& twardei przysi'gy prze -st'pil,

zima bila barzo twarda u Racz. luta ]sroga\twierdz' twierdz" twierdza ]forteca\ twierd]yni\a ]twarda\ twardotwierzicz' twardzic"

]solidny grunt\& nalezli sobie twierzicz' na rzece ]... obok rzeki\

ty ]zaimek wskazuj'cy\& ty miedzi nami starszi brattych, tich ]zaimek\tysiacz tysi'c tisi-':('cz(acz('c

U, V, Wuczinil uczyni= u % czyni: czynv u, w

poimie... doczk' v viel-kiego xi"dza... v Bori-sa imieniem Marya,po=o/on bil v swi"tegov Ifflantskiego,v tegosz Phlandrav xi"dza Lwav oycza moyegobil v niego komorni-kiem ]by= u niego...\uczinil go v siebie,v orlowim gniazdziev czwartek, v obiat,v Eykssikach ]w\

val-k'(ki(eczni wal-k"(ki(eczny walka

pocz-nie(': valk',vielkie valki czinil

viele valk czinilvam wam wy

a mnie vam bi: po-slussnim dot'd poky...

vasni wa>ni wa>< visszei pisaney vasniv'm wam wy a ia v'm radz' ]radz"\vas was wy przisi'g' v vas bierz' ]przysi"g" u was bior"\vassa wasza wy vola vassa b"dzievbaczil obaczy= ]zobaczy=\ vbaczil ono dzieci" v ]zo\ % baczy:vbi-li(ly(to ubi-=(li(to ]zabi-=(li(to\

duuh bratow vbili,

boyar viele vbilibrata Olgird-cza vbilyvbil trzech bratowvbyem czara ]cara\ u ]za\ % bi:

vby-em(al u(za-bijem, u(za-bija= brat brata rodzonego vbyal u ]za\ % bi:, vbilivchphaciwssi uchfa-

ciwszy ]uchwyciwszy, PH ^ F\vchphaciwssi go przi-wiedli do brata u % chw-at(yt ]j"cie\

vcie-kali(kl(cze uciek-ali(= uciekali do rozmagi- tych ziem, w maley dru/inie vciekl, i vciekl miedzi gori i vciecze do Niemiec i uciecze voysko u % ciec cieczvciski uciski ucisk uciski vielkie czinilvczcil uczci= cze>: i vczcil go xi'dzvczini-l(li(niono uczyni-=(li(niono ]zbudowa=, postawi=, sprawi=, zrobi= dzia- =alno>: wszelkiego rodzaju\& Bork uczinil zamek na rzece Iurze, vczinili balv'na, zi"ciem sobie vczinil, pusti vczinil vczinil sobie... stolecz, vczinil cerkyew, vczinili boy ]b[j\ i vczini' zmov' i vczini vmov' vczini napiervey voievod', viele valk czinil vczinily rok ]na(wy- znaczyli czas\ czinil vielkie vesele vielk' /alos: vczinil a tom vczinil dla swey pokor' sw' vczinil r'd' sobie vczinil nicz nie vczinili ]wy`\ vczini sobie siem vczin tesz t' mnie czes: u % czyn ]dzia=anie\

u ]po\ % czyn poczinawssivdavili ud=awili u % d=awi: udavili pi'tey nocivderzili u(w-derzyli vderzili vphami ]hufcami\, voiska sszedwssi vderzili si" ]star=y si"\, vderzili iemv czolem i uderzi czolem xi"dzv ]przeno>nia& g="bokim

u(s-k=onem do pasa oderzyli czo=em o zie-mi" uderzyli cz=em\

udarvdzielal udziela= ]udzieli=, tj. przydzieli=\ a sobie vdzielal herb swoy czlovieka na koniv ]...herbu swego\ u % dzieli: dzia= vdzielaly udzielali ]zdzia=ali\ i tam sobie zamek... vdzielaly, i viele zlego vdzielali u ]z\ % dzia=a: ve we ]1. we, 2. po\ nalezli ve czterech milach, i ve Pskovie ve wszistkim umarl vey zrzod' ]umar= we >rod"\ ve duudziestu tisi': kopach, ve wtorek, ve wssitkimvedla wedle, pod=ug, wzd=u/, przy& vedla zaslugi iego, vedla Rzimskiego obiczaya, pasnokti kladly vedla ich..., ve % dle dlinavele wiele vele zlego... vczinilivesele weselevesmi we{veszli weszli i>: }statkiem| veszli w morze ]wp=yn"li\, veszli w przyasn ]weszli w przyja{ci', rado>ci'\ z vielkim veselim... wroczil nazadvey we, ve umarl vey zrzod'



ve-zmie(smicie we{-mie(cie ]wzi'=, zdoby=, poj'=\ zamki ich popali=... Poloczk vezmie, wezmie /on' ]poj'= za /on"\, vezmie zamek vesmicie sobie pana Drogiczyn vezmie j': ]chwyta:\vi wy i vi wzvod odpusczcie na mosthviar-'(a(i wiar-"(a(y wiara

okrcil si" w Rusk' viar', isz viar' t' mieli]/e wiar" t" tak' mieli /e s'dny dzie:vidal wyda= krol vidal krolewn' zam'sz vi ]wy\ % da:vidz-'cz(':(i(ialo(iala widz-'c(i(ia=o(ia=a tak mi si" vidzi isz bi, vidz': m"/a mo/nego przes sen vidzialo stro/a to vidziala wida: wid(novieczn-i(' wieczn-y(' vieczni czasz ]...czas\,

volnos: vieczn' mie:vieczora wieczora od porankv asz do vieczora, z rania asz do vieczora samego, boy z rana asz do vieczora wiecz[r wie % czarviedzia-l(wssi wiedzia-=(wszy tego nie viedziawssi wiedzavielci wielcy wielki xi'/a vielci Litewsciviel-e(ie wiele& panoval viele lath ]...wiele lat\, vielie poscinal, viele zlego, viele miast viele krwie przeleniavielka wielkavielk-i(y(ie(iego(iemi(a( (ich(im(ym(iemu(iemv( (iemu(yey(iey(iei('( (oscz wielki(e(ego(mi(a(ich( (m(emu(iej(', wielko>:& uciski vielkie czinil, dla vielkiego okrucien- stwa, rownini vielkie z vielkiemi silami vielka okwitos: vielk-yey(iey starosci xi'dz vielky Rom'n w vielkie-y(i milosci vielk' przyasn

i wzi"li z'n vielkosczvielk' rublow i sobolow

vielkosci' ilo>ci'obdarovawssi niezli-czona vielkosci' darow

vielmi wielce ]bardzo\ vielmi pi'kne, vielmi moczno, vielmi krasna ta dziewka i rozumna vielmi si" vradovalvienczovanie wielub ma=/e: iego st'pi ]wyst'pi\viesz wiesz wiedza ti tego nie vieszviescz wie>: ]wiado- mo>: od osoby trzeciej\ i przidzie viesczvi"ncey wi"cej

nie mog=y sczierzpie: tego vi"ncey bes pana

vi"tsza wi"ksza sil' vi"tsza bila ]by=a\vigechaniu wyjecha- niu ]wyje{dzie\ GJ i w ten czasz po vigechaniu xi"dzavignanemu wygnanemu wy ^ gna: ]p"dzi:\vigoil wygoi= od r'n vigoil vi ]wy\ % goi:vikopal wykopa= i wpadnie w jam' ktor' sam vikopal vi ]wy\ % kopa:vilk(ow wilk([w vilk /elazny vielki, sto vilkow wilo ]wy=o\vinidz(ie wy-j>:(szed= vinidz s drug' nieviast' z drug' /onk' vinidzie vinidzie z zamkvviosn-i(y(' wiosn-y(" wiosna wio ]wszystko\ % sna ]ro>nie\ na viosn' przyechal, a tey /e wiosny vodavip"dzi: wyp"dzi:

chcz': go vip"dzi: z oyczizni swey wy % p"dzi: p"d

vipisa-cz(: wipisa: vi ]wy\ % pisa:

vipuscil wypu>ci=vipuscil z /elas vi ]wy\ % pu>ci:

virosl(i wyr-[s=(os=yi tam gay wirosllippi virosli ]lipy...\ vi ]wy\ % rosn':

visla wysz=a i>: /onka visla z /onk'visok-ie(iey(o wysok-ie(iej(o nalezli gori visokie na gorze visokiey

poviodl... barzo visokoviss-ey(ei(zei wy/ej wysoko iakosz vissey pis'no, vissey rzeczonich visszei ieziora, czo vissei opisvie ]co wy/ej opisuje opisano w Ruskiej kronice\, visszei pisaney vasnivisz-li(edl wysz-li(ed= ]1. szli, 2. pochodzi=\ ktorzi s niem viszli, ktori viszedl s Kitau russa ]pochodzi=...\viviodl wywi[d= ]powi[d=\ inssich w polon viviodl vi ]wy\ % wie>:vi/gl-y(i, vy/gli wy/gli ]spalili\ vi ]wy\ % /ga: ]pali:\ zvoievali i vi/gly, i miasto vi/gli, miasto i cerkwie vi/gli, i monaster vi/glivl'ni u=anami u=anvliczach ulicach ulica i po vliczach psy lvdzy iedli ]po ulicach psy ludzi jad=y\, nogi po vliczach wloczili, Z=ota uli:zka bila othworzona pot lativmarla umar=a u % mrze:, mart(wy mar ]ciemny\vmi-eli(al umi-eli(a= umie: um % mie: ktori bi umial broniczvm-arl(rze(arlego(arlich umar=(ego(ych potim vmarl bes plodu, umrze brat iegovmocznila si" umocni- =a si" u % moc(ni:vod-'(i wod-"(y woda vod' sobie nosi:, czo mu vodi daval,

a tey /e wiosny voda bila barzo vielka

voi-eva:(evacz(uiem( (evali(uie woj-owa:(ujem]y\( (owali(uje zapisal nasz voieva: s kim mi voiuiem



i pocznie voievacz voievali i po/gli nasz' ziemi' voiuie wojna wojvoievod-'(stwo wojewod-'(", wojew[dztwo vczini napiervey voievod' i voievod'... poymal ]wojewod"... pojma=\, dano Troczkie voievod -stwo w vielki post woje % wodzi:voisk-o wojsk-o(a, voysko voisko Narimontovo, voiska sszedwssi vderzili si" ]star=y si"\, ze wssitkim voiskiemvol-a(ey(no wol-a(i(no vola vassa b"dzie, voley pana swego, isz tobie volno, volno z Iagailem ziecha: si", pomocz' i z volia ]pomoc' i z wol'\voln' woln'& voln' m"kavolnos: wolno>: volnos: vieczn' mie:volosci w=o>ci w=o>: ]posiad=o>: ziemska, maj'tek ziemski\voys-ko(ki(kiem(v(a wojsk-o(iem(u(a zebrawssi voysko, wszitko voysko naglov' pobili, voisko Narimontovo, wszitko voysko strya, duu panow litewskich z voyski, z malem voyskiem, szedl voyskiem ku, ku iego voiskv voyska nicz poczina- wssi, poslie voysko woy ]woj\ % skovph-ami(i ufami, hufcami vderzili vphami, trzemi vphami swemi, oblicziwssi si" vphi vphi zeszli si" i naczn' bitw'vpokoiwssi uspoko- iwszy\ u % s(pok[j po % koi:

vpokorzicz upokorzy: ]z=o/y: ho=d\ nie chcia= si" vpokorzicz xi"dzvvradoval si" uradowa= si" u % radowa: vradoval si" barzovrobil urobi= ]zrobi=\ i vrobil sinow trzech u ]z\ % robi:vrodzil urodzi= ]sp=odzi=, m"/czy{ni nie rodz'#\& Palemon vrodzil trzech synow, vrodzi Swintrog sina, Roman vrodzil pi": sinow ]pi"ciu syn[w\vsc-ia(iami(ya(iem(ie

uj>ci-ami(em(u uj>ciedoszli do vscya gdzie rzeka... wpada w morze,dwanasciema vscia]12-ma uj>ciami\dwanascie vsciami]12 uj>:\iedno si" zovie vsciena vscie rzeki ]uj>ciu\

vscie uj>cievsciem uj>ciemvscya uj>cia uj>cievs-liszawssi(zlissala( (zliszal(liszal(zliszeli us=ysz-awszy(a=a( (a=(eli vsliszawssi smiercz nieviestki swei vszlissala tho dziewka u % s=ucha: s=uchvssi uszy ucho uch ]powietrze\vstanovil ustanowi= u % stan(owi:vstavi-l(ona ustawi-=(ona ]ustanowi-=(ona\ i mnichi vstavil zakonu tegosz, }wiara Rzym.-Kat.| vstaviona przes krola polskiego u % stawi:vtopi: utopi: i tam kazal vtopi: u % topi:vy ]zaimek\ wy mi mieli swe a vy swevichodzili wychodzili

vi ]wy\ % chodzi: ch[dvyechal wyjecha= i vyechal na bithw', vyechal z Lithwi vy ]wy\ % j(echa: vyrza-wssi(= ujrza-wszy(= ]widz'c\ u % jrze: ]patrze:, gl'da:\ vyrzawssi iego musza rozumnego i wzi"li... ]widz'c m"/a rozumnego, wzi"li go...\, vyrzal onego Vithyennaw ]wskazanie miejsca, osoby, czasu, lub innych okoliczno>ci\ w pokoiv ]pokoju\ w korabiach w morze w vierzch w iednim miesczv w rodzaiv w rzekach, w rzek' szedl daley w puscz' w tei cz'sci w ziemi w ten czasz w starosci swey w polon powiodli w powiecie w Rusk' wiar' w Poloczkv ]Po=ocku\ w zvoni zwonicz w czalosci w cernce, w monaster w Rzimie w mlodich leciech w grobie iednim w malej dru/inie w czalosci w tim boiv ]boju\ w lovi ]na =owach\ w puscz' ]puszcz"\ w tim stala si"... bra< w tich czasiech w komorzew'm wam wy ia k w'm iad' ]ja do was jad"\wbie-lg(/i wbieg-=(nie wbiegl w zamek ]zbieg= do zamku\ wbie/i w Nougorodek ]zbieg= do Nowogr.\ w % bie-g(c GCwdov' wdow' wdowa wdov-'(a zosta=a

wdzi"cznie wdzi"cznie ich wdzi"cznie przy'l ]tak rozumia= t=umacz\, u Racz. lubowno ]mile\ prinia= wdzi"k w % dzi"ki odd{wi"kwidziawssi widziawszy widziawssi nieviestk' sw' vradoval si"wie-chal(dzie wjecha= w % jecha:wiedzie ]nie od wie>:, lecz\ w % jecha: i wiedzie w zamekwierzal przysi'g= i natichmiast... wierzalwladik-ami(i(a w=adyk-ami([w(a s swemi wladikami, archimedriti, humeni tedi wszitki wladiki tem wszitkim wladik'm w=adykawlasn-ym(ey w=asn-ym(ej swim iazikiem wlasnim oyczizni ich wlasney

w=asno>: ]rzecz nale/'ca do cia=a, o kt[rym mowa\

wloczili w=[czyliglovi r'ce nogi po vliczach wloczili w=[czy: wlec

wlosci('m(ach w=o>ci(ach

zamkow albo wloscii po wszitkiey ziemi...i po wlosci'm ]`ch\po wsiach i po wlos-ciachroziechawssi si" po swim wlosci'm

w=o>: ]okr"g, zasi"g w=adzy\wlo/icz w=o/y: i chcial bil na siebie wlo/icz coron' w % =o/y: =o/wnatrz wewn'trz

a czo w nim wnatrz riczi ]ryczy\ s=aw. wnutr

wni: wej>: na ktor' gor' b"dzie trudno wni: krom...wpad-a(iva(nie wpada rzeka... wpada w morze w morze wpadiva



rzeka Vilna wpada w Viely' ]Wilj"\ gdzie w Viely' wpadiva wpadnie w iam' ktor' s'm vikopal w % pada:wprzodi wprz[d ]do przodu\ i poslie wprzodi siebie duuch panow swoychwpusci: wpu>ci: nie chcieli wpusci: w Vilno ]do Wilna\ w % pu>ci:wrichle jak najszybciej szedl na pomocz roth'... wrichle w % richlo ]rych=o\wroc-il(zil(ili si" wr[ci= si" wrocil si" nazad wrocil si" do domu do domu wrocil wrocili si" nazadwrostu wzrostu obliczem pi'kne wrostu podobnego w]z\r % ost o>: ]wymiar d=ugo>:, szeroko>:, wysoko>:\wrota wrota zamkowe othwo- rzyliwro-zbitu(/bitem wr[/bi-cie(t' wr[/ba i rzekl wrozbitu swemu i bil ten... wr[/bitem na- vissem ]najwy/szym\wsadzil wsadzi= i wsadzil w twierdz' w % sadzi: sadwschod-u(v wschodu po wschodu sloncza od wschodv sloncza asz do zachodv wsch[d ws % ch[dwsi-'m(ch wsiach

isz po drogam i po wsi'm zvierz iadal ludzi, lvdzie w post mi"so iedli po wsiach wie>

wsl'kwssi zap=aka=a i wsl'kwssi Rus z vielkim placzem ws ]z\ % l'k ]l"k\wspak ws % opakwssechmog'ci wszechmog'cy

Bo/e wssechmog'ci wssech % mog'ci m[c ]potrafi:\wst'pil wst'pi= wst'pil do boga wstapui' ]wst"puj"\ w % st'pa: stup, stepwszedssi przestarza=e&

wszed=wszywszedwssi w t' rzek'w % szed= i>:

wszelkim wszelkim]r[/nego rodzaju, roz-maitym, r[/norakim\wszelkim sprav'm godni sprawcza

wszit-kiemv(kiey(ka(ky( (kich(kiemi(k'(ci(ko( (ek(ki(czi, wssitki-m(emi wszys-tkie(tkiemu( (tkiej(tkich(tkimi(tk'( (cy(tko(tek

wszystekwszitkiemv swiatu panoval

wszitki rzeczi na wszitkiey ziemi wszitka ziemia i wszitky przisluchai'ce na wszitkich tich... zamkach wszitkiemi silami i wszitk' rad' iego wszitci s' okrutnie pobici, zebrawssi wszitko voysko, wszitk' rot' ]ra:\ wszitkiey roti iego wszitk' pomo: ich wszitko woysko strya z vielkich dzial wszitek zbili ]...wszystkich bili bi:\, wszitki woyska, wszytki sili ]si=y\ zebrawssi si" wszitci powstali wszitci wszitki miastha ze wssitkim voyskiem poslussen ve wssitkim wszitci bili posluszni wszitczi w vielkiey lasce ]=asce\ /e wssitkiemi Ifflanti ze wssitkiem voyskiem ze wszitkiem voyskiem ze wssitkiemi silamiwtorek wtorek ve wtorek

drugi dzie< po niedzieli, po poniedzia=kuwtorego wt[rego

wt[ry wt[rwviodl wwi[d= ]po-

wi[d=, wyprowadzi=\wviodl go na dobre dni

wzi'-l(wssi(wszi(lem(th(li wzy'l, wzi"-li(to wzi'-=(wszy, wzi"ty

]1. wzi'= szturmem tj.zdoby=, 2. przej'=, obj'= w posiadanie, gdy dosta= od kogo, 3. zosta= o(wy-brany, przyj"ty, 4. poj'= za /on", 5. za=o/y= na siebie, ubra= si" w\

wzi'l zamek ]zdoby=\ wzi"li sobie hospoda- rem ]obrali\ drug' doczk' iego wzi'l ]poj'= w ma=- /e

vielkiego xi'stwa Litewskiego i Zmodskiego kronika, 1550xi'dz ^ xi'/e

]ksi"gi umieli czyta:\

2. xi'/e ]liczba poj.\ xi-'/e('z"ciu('/"civ( ('/acyu('/aciv( ('/'ciem('/"cia('/i: ksi-'/e("cia("ciu( ("ciem(ksi"ciowa: ]sprawowa: w=adz" ksi"cia\ o xi'/"civ Palemonie gdzie iedno xi'/e i ono xi'/e Kunas o xi'z"ciu Monthvile o xi'/"civ Vikincie

a po nim pocznie xi'/i: na ziemi...

imi' tego xi'/"ciai poydzie xi'/e vielkie

naprzeciwko M. xi'/a xi'/'cia M. doczk' o vielkym xi'/acyu lit. o vielkim xi'/aciv Ied.3. xi'/"ta ]l. mnoga\ xi-'dzom('/'tom( ('/at('/ath('/a ksi-'/"tom('/'t('/"ta xi'/'tom i panom i mno/i: od xi'/at

xi'/ath Ruskich viele poscinalczo teras xi'/a i panovie... trzimay'xi'/'th Ruskichs xi'/'ti Ruskiemii xi'dzom Ruskim

miedzi sob' xi'/'ta isz xi'/'t Ruskich i od tich czasow xi'/a vielci Litewsci rod vielkich xi'/ath Lit. szedl na xi'/'ta R. wszitkich xi'/ath R. ksi'/" ksi"ga k % si"ga:xi'stw-i(ie(a(o, xiastuu ksi"stw-ami(ie(a(o(u zostavil na xi'stwie

osiadl na vielkim xi'stwieobiema thimy xi'stwina Vielkim xi'stwie L.na vielkim xi'stwie N.vielkiego xi'stwa L.na vielkie xi'stwo L.Vielkiemu xiastuu Lit.

ksi"stwo ksi'/e ksi"ga k % si"ga:

Yy i ]='cznik\ ony tho iezioro i miescze chwalili, y nazval ten Kiernus brzeg swim iazikiem, y mu/e ]i m"/owie\, panoval viele lat y umrze, bra< y rostirk, y stole: tu b"dzie, szedl... y zvoieval ye, y nie chcial si" vpokorzicz ]upokorzy:\, Moskwa zgorzala y Smolinskoych ich oni i provadzili ych do....ye je ono szedl kv Podolv y zvoievel yeyem jemu, im i zwierzili si" yem ]powierzyli(oddali si"\ i on dal czara yem ]i on da= cara im\ym im oni i spodobalo si" ym przidalo si" ym stado i on ym dal czaraymi-"(e imi" na ymi", na ymie na imie

Zz 1. ='cznik, 2. od& z narodzenia sina z blogoslavienstwa z pocz'tku stworzenia zebral si" z /on' i z dzieczmi z vielkiemi silami przichodzi z morza pospolu z rzek' z lvdzmi z oycem swim z oyczizni swey z vielkim placzem skopiwssi si" z iednego ]w jedno>:\ z braci' sw' z za morza zapisa= z namiz` razem, do kupy& zmova, zbor, zbiera:, zmurowali, zszedwssi, zwierzili si", zgodaz`, za`, ze` po, prze ]czas przesz=y\ zrozumial, zbudoval,


zabili, zabi: zabi= zbili, zviedli, zdumali si", zaviedac, zavolali, zasiedli, zeszli, zasz=o ]przesz=o\za 1. za ]w czasach\, 2. z powodu, 3. po, 4. jako, pod postaci', 5. dalej ni/, gdzie ]wskazanie miejsca\ 6. pod ]w pobli/u, przy, obok, u, opodal\, 7. w, 8. nie za ktoregosz Tiberiu- ssa wszitki rzeczi za th' prziczin' za boga go miecz za boga go mieli ]jako\ zaszli za rzek' ]poszli za rzek", za ^ po\ za przotkow iego za Mo{irem ]dalej ni/\ z za morza ]dalej ni/\ za si" gwaltem ]siebie\ za czteri mile ]na 4...\ posadzili za stro/a ]pod stra/'\ za ieden dzien ]w\ zabacziwssi dobrei przyasni ]nie bacz'c\ za trzi albo za czteri

nie doszedwssi Vilna za szes: milza poltori mili od Vilnaza dawnich czasowza dawne latazebrawssi si" za dzie-vi'cz dni ]w\

zabacziwssi zobaczyw -szy ]nie bacz'c\zabi-:(l(li zabi-:(=(li strya swego... zabil kazal bil tego... zabi: za % bi:zabrow /ubr[w /ubr dubrawa ]d'browa\zachodv zachodu asz do zachodv sloncza ]s=o

vielkiego xi'stwa Litewskiego i Zmodskiego kronika, 1550 na zapusti Philipovezar'bil zar'ba= ]zr"- bowa=, za=o/y= zr'b\ i zamek... zar'bil i potim szedl zar'bil zamek, a on thi zamki zar'bil iako zar'bil Trokizarzezal-y(i zarzezali ]zar/n"li\ za % rzeza: rze{zas za>, 1. te/ ]sp[jnik\, dzi> zwykle ='cz'cy zdania przeciwstawne, 2. zn[w, 3. tak tey ze zas zimi ]te/\ spustoszili... i zas si" wrocili w sw" xi'stwo ]zn[w, tak\

i krol polski zas pocz'l posilacz ]posy=a:; zn[w\i zas poszli w swoy' ziemy' ]tak\nie wz'l zamku i zas szedl w swoi' ziemi' ]zn[w\tegosz zas roku ]te/\i poydzie precz zas w swoy' ziemi'nie wzi'wssi zas wrocil si" do Lithwi ]zn[w\tey zas zimi ]te/\

zasi-esdz(es:(edli(adl( ('dzie zasi-'>:(edli(ad= i zasiesdz zamek pot bratem swim abi zasiedli Vilno chcz': Vilno zasies: zamek zasiadl i Kamienie: zasiedli za % siesdz ]sie>:\zaslugi zas=ugi vedla zaslugi iego zas=uga za ]po\ % s=uga s= ]pose=\ % ]Bo\gazastavi zastawy ]za=ogi, osady grodu\

a v nich zastavi xi'dzich niktorei nie zostavilbila zastava na Visokim zamku za % stawa(=oga;s=aw.-pol. koncepcja s=owotw. stawia: =o/y:k=a>:

zast"p zast"pa zast"p iego wszitek

pobito ]u Racz. woisko\ za % st"p stup, step

zasz-li(lo posz-li(=o i zaszli za rzek' Podole za Lachi zaszlo za ]po, prze\ % szli i>:zatim 1. potem, 2. dlatego i zatim vmrze xi'dz a zatim po smierci

mokros: desczv bila barzo vielka zatim nie mogli przidz ]dlatego\i zatim bila bitwa

za ]po\ % tim ]tem\zaviedac kierowa: dal bratu swemv... zaviedac ]z=e t=um. bo u Racz. za wdie=\ za ]prze\ % wieda: ]wodzi:\zavolali zawo=ali zavolali na roth' ]u Racz. kryknuli krzykn"li\ za % wo=a:zaw-zdy(szdi zawsze zawzdy ziskival zawszdi ziskival zawszdi iem bi: povolni, a stro/a zawszdi okolo bila za % w/dy ]wsze\ s=aw. wsiegdaza/egali za % /egali /ga: ]pali: wysokim p=omieniem\z'n za< za niego dal z'n trzidziesci tisi'c zlotich i da z'n siostr' swoy' i wzi"li z'n vielkoscz vielk' rublow i sobolowz'brow /ubr[w /ubr turow. z'brow. losi. ]tur[w, /ubr[w, =osi\zbavi: zbawi: ]pozbawi:\ iako ma zbavi: ciebie z zamkow z ]poz\ % bawi: ]by:\zbavienia zbawienia dla zbavienia i odku- pienia rodu zbawieniezbiegl zbieg= z moci iego zbiegl z % bieg= bieg, bieczbiera:


i pocznie voysko swe zbiera: z` % biera: bra: zebrawssi si"zbili zbili ]bili\ z vielkich dzial... zbili z ]czas przesz=y\ % bili bi:zbor zbi[r ]zebranie, zbiegowisko\, u Racz. sobor z ]razem\ % bor ]bra:, podejmowa:\zbroy-ami(nego zbroj-ami(nego zbroynego lvdu zbroja bro< bra:, idzie\zezgli ze/gli ]spalili\ ze % /ga: ]pali: wysokim ogniem\zezvali wezwali pana... zezvali do siebie na rad' ze ]we\ % zwa:zgliszcze, zhliscze ]palenisko\ zgliszcze vcziniono vczinili zhliscze /gli ]palili\ /ga: ]pali:\ % szcze ]nisko\ zgnil zgni= ]spruch- nia=\ z % gni: i potim ten balv'n zgnilzgodzie zgoda bil s nim w dobrey zgodziezgorzala zgorza=a ]spali=a si"\ Moskwa zgorzala y Smolinsko z % gorze: ]pali: wysokim ogniem\zhliscze zgliszczeziali si" zj"li si" ]po='czyli, zjednali\

i ziali si" s Switrigailem w Braslaviv z % j': ja:

ziecha: si" zjecha: si" volno... ziecha: si" z % iecha:ziechal wyjecha=

z zamku precz ziechal z /on'm z ]wy\ % jecha:

ziedna-l(y z(po-jedna-=(j /ebis nas ziednal z... ziednay nas /ebi nie...ziem(i(y(i'(y'(iani( ziem(i(i"(ianami



do rozmagitich ziem nalezli ziemi' nazvaly th' ziemi' ]nazwali t" ziemi"\ szed= na Rusk' ziemi' nad ziemiani ich silne... ]z=e t=um., ziemlami ziemianami\ gorszi bil tim ziemi'm a ziemy... pustoszi: w swoy' ziemy'zi"-ciem(:(cia zi"-ciem(:(cia zi"ciem sobie vczinil ten zi": iego i poslie... do zi"cia swego zi": z % i": j':zimna zimna zimno lvdzi viele pomarlo... z vielkiego zimnazim-oval(i zim-owa=(y tey ze zas zimi tey/e zimi xi'dz... zima bila barzo twarda theyze zimi drugi ras zima barzo zla bila zima z % imaziskival zyskiwa= i zawzdy ziskival zisk ]zysk\zivich /ywych /ywy zivich i martwichzl-ego(os: z=-ego(os: i viele zlego... poczinil nie mi>li: zlego miedzi niemi nikomv isz na mi' zlos: misli' ]/e o mnie {le my>l'\ vele zlego krzescy- nom vczinili na vierzch iego zlos: iego st'pi ]wyst'pi\ i viele zlego vdzielali ]wyrz'dzili, zdzia=ali\ i viele zlego vczinili z=ozlota z=ota zlota zrebra i richlemi konmi ]z=ota, srebra\, zlota i zrebra, kamienia, perel, szat dobrich zlota i zrebra i skarbow lanczuchi zlotemi pasmi zlotemi z=oto z=oty, z=ota z % =oty ]wody; kru- szec tak wyci'gany\zlo/-ono(iwssi z=o/-ono(ywszy

i zlo/ono imi' tego zlo/iwssi brzeg s tr'b' z ]s\ % =o/y: ]k=a>:\zlvbiwssi zlubiwszy gdzies to zlvbiwssi z ]po\ % lubi:zmarli z(wy-marli isz xi'/'ta... zmarli zmarli mv obadwa brati ]bracia\ z ]wy\ % marli martwy, mrze:zmartwiwstacz zmart- wychsta: i vierzili zmartwiwstacz iednego boga z % martwych % wsta:zmerl zmar=

gdi xi'dz vielki Vitolt zmerl, u Racz. umier

zmov-'(ili(iwssi si" zm-ow"([wiwszy si" i vczini' zmov' miedzi sob' i ony zmoviwssi si" zmovili miedzi sob' bracia bi go ssadzi: z` ]razem\ % movazmuro-wali(vali zmurowali ]wymurowali\ zamek zmurowali z` % mur(owa:zna-cz(ki zna-:(ki day'cz znacz z temu znaki s' iszznal zna= zna: a tego nigd nie znalznami' znami" ]znak\ bilo vielkie znami'znamienitich znamie- nitych, znamiennych, znacznych\ znamienitich boyar darovawssi znamieni- cie ]znacznie\ znami" ]odcisk, znak\znamion-ovali(ui'cz(uie 1. m[wili, 2. wyra/a znamionovali sobie... a tho znamionui'cz pana przes ten herb... vilk /elazni znamionuie si" zamek y stole: znami"zniosl zni[s= ]przeni[s=\ zniosl... stolec do...zo z, ze OE zo horodu ]z grodu\

zolnierzow /o=nierzy /o=nierz so=datzona /on' /ona z iego zona i siostrazosta-l(li(wssi zosta-=(li(wszy zostal po oyczv wim i pany... zostali ]panami\ i on zostawssi iem pa- nem ]zosta= im\ voysko... pobite... zostalo, wdov' zostala zo ]sp[jka\ % sta: si"zostavil zostawi= i sina swego... zostavil zostavil po sobie sina zostavi po sobie na... zostavi duu sinow herb... zostavil braciey ]zostawi= braciom\ a xi"dza... zostavil w Litwiez-ovie(va:(val(ovemi zw-ie(a:(a=(any zwa: zwuk ]d{wi"k\ a ko/de si" zovie nie vmieli zva: po lacinie, i pocz'li zva: prosto Litwa zva: panstwo i zovi' si" ktori teras zovie si" a zval go Borisow zoviemi Rimonth gdzie teras zowi' ktor' zov' Turovazr'bali zr'bali sina iego... zr'bali z % r'ba: ]siec\zrebra srebra srebro zlota ]z=ota\zrozumial zrozumia= i zrozumial isz z ]czas przesz=y\ % rozum roz % umzrzedni >redni a zrzedni sin Kunaszrzod' >rod" >roda vmarl wey zrz'd'zv-a:(ali('no zwa-li(no zvali go Voydilem ktorego zvali A.... iednego zv'no P... zowie zewzviedli zwiedli s tego zamku zviedli z % wie>: ]wlec\zvierz('('d zwierz(a('t

a zwierz'd roznych w rodzaiv nalasl zwierz' tura zvierz iadal ludzi

zwierz"ta zwierz"zvierzili si" zwierzyli

si" ]oddali si", dos=. zawierzyli si"\i zvierzili si" yem]oddali si" jemu\ z` % wierzy: si"

zvoi-oval(owawssy(uie( (evali zwoj-owa=(owawszy( (uje(owali wszitk' ziemi' Rusk' zvoioval ziemi'... zvoiowawssy klasztor... zvoievali i vi/gly ]spalili\ z % wojowa: wojzvoni dzwony w zvoni zwonicz zwuk ]d{wi"k\z-wici'stwem(vici'stwo zwyci"stwem zwyci"stwo z % wy-ci"/y:(t"/y: ci"/ki ^ t"gi i zwici'stwem vielkim szedl, zvici'stwo odzier/awssi, zvici'- stwo otrzimawssi

?/adne-y(go /adne-j(go ]zaprzeczenie, w og[le nie, cia=o lub rzecz nieistniej'ca\ bes /adney przicziny a sina /adnego ni mial /adnego zamkv muro- vanego i drzevianego nie bilo

ni may'cz sobie ni od kogo /adney pomoci

/al(ui'cz(vi'cz(oval( (os:(ova:(obno /a-l(=uj'c(=owa=( (=owa: ]ubolewa:\( (=o>nie smiercz... /aloval barzo /alui'cz /alosci iego i vidz'cz /alos: sw' /al mv bilo tego barzo /alvi'cz oycza swego vielk' /alos: vczinil ]wielce ubolewa=\

pocznie... /alova: si" sinu swemu



pocznie za si" /alova: s placzem sinu swemusm"tno i /alobno bilo]... i /a=o>nie by=o\krolu... bila o thim /alos: vielka ]ubolewa=\

/al, /a=oba ]ubolewanie\/alo/il zalo/y= i /alo/il zamek ieden i zamek /alo/il kosciol /alo/il za % =o/y: ]k=a>:\/awdi zawsze, z=e t=um. zaw/dy

krol polski... /awdi iemv pomocz davali s=uchali go /aw/di

/e sp[jnik do zdania podrz"dnego, zwykle uzasadnienie poprzed- niej my>li

/e tego miedzi nami nie masz ]nie ma; zepsute, u Racz. bo tego...\i thi listi naidzie v niego/e si" z Niemci zapisalii nie vierzil /e ony przy-echali zamku zasiedzviescz /e Litwa idzie w pogoni'/e takovi strach za daw-nich czasow nie bilprzisi'gli /e im pana... b"dziem miecz

/e cz=on wzmacniaj'- cy poprzednie, nacisk na poprzednie tam /e //egl oycza ]tam/e z/eg= ojca\ rota s nim /e przicho- dzila tam /e si" s'm okrcil na tim /e miesczu i tey /e noczi p'n... z zamku precz ziechal/e za>, te/ tey /e zimi ]tej za>...\ tey /e iesieny przicho- dzil ]za> lub te/\

tey /e viosny voda bila barzo vielka ]za>\

/e ze /e wszitkiemi silami /e wszitk' ziemia /e wszitkiemi xi'/'ti /e wszitkimi kniazi /e wssitkiemi silami/ebi /eby ]sp[jnik,

przej>cie do zdania o-

znaczaj'cego cel, mo/-liwo>:, lub niespe=niony warunek\

/ebi si" themu dzivoval ]dziwowa=\ /ebi od nich oyczizni... nie odeimoval /ebi wszitci bracia po- slussny bili ]byli dla...\

/ebi nie bilo krwie prze-lenia ]prze-lania(lewu\/ebi on dal przisi'g'/ebi przy'l krczenye/ebi si" in tego pomscil /e % bi ]by\ gdyba-nie, niechby, stawianie warunk[w

/ebi-s(ch /eby>(cie /ebis nas ziednal /ebich mi mieli swe a vy swe /ebi S. przyechal /eby % ty, ty>; /eby % wy, wy>cie/egali /egli ]palili\

bo i przettim /egali ciala vmarlichgdzie... xi'/'th /egali/szone, //egl, /gli

/elas okow[w wyko-nanych z /elazaa xi"dza S. vipuscil z /elas

/elazn-y(i /elaznystoi vilk /elazny vielkivilk /elazni znamionuie /elazo /el

/gli palilia z zadu lvdzi /glipo/gli, szegl, vi/gli, za/egali, zezgli,zgliszcze, /egali,/szone, //egl

/i-li(vie /y-li(je ]obc-owali(uje, przebywali ze sob'\ i /ili miedzi sob' w pokoiv /ili iak Vielki Nouogr. dobrze s nim /ivie /ivie se mn' dobrze /i: ]/y:\/ita /yta /yto syt

czwartka /ita bila po trzi kop grossi

/i-vich(wssi(vi':(v' /y-wych(wszy(j'c(j" s'dzic /ivich i martwich niemali czasz /ivi':

s tob' za iedno /iv' ]z tob' za jedno /yj" w jedno>ci, zgodzie\ a inich /ivich poym'no a inssich /ivich poymali /yw(y /ycie, /y:/ivo-ta(cie /ywo-ta(cie do /ivota swoiego ]do/ywotnio, do komierci\ vielkiey starosci swego /ivota czistos: do /ivota swego, asz do /ivota swego po nassim /ivocie krola polskiego... w /ivocie nie stalo/nie a czo kto sieye to i /nie/on-ami('(a(ka /on-ami('(a /ona z /on' i z dzieczmi z /onami i s dziatka- mi mial z t' /on' sina vezmie /on' u... ]poj'= /on" u...\ poslal /on' sw' mnie bilo /ony szuka: i thv nalasl /on' swoy' a /onk' dwema przi- zvolono bili chodzicz... ]dwom /onkom\ w iedney /onki placie z z drug' /onk' vinidzie i st'pi z zamku mnymali bi /onka wi- sla z /onk'

przy'l bi v nich kro-lewn'... sobie za /on'a inich /onek i mu/owprecz ziechal z /on'm

/szedwssi si" zszedwszy si" /szedwssi si" hvphi szed= i>:/szone //gane /ga: ]pali: wysokim ogniem\ SZ? /egali, //egl//egl z/eg= /ga: tam /e //egl oycza i charta iego //egl

po/gli, szegl, vi/gli, za/egali, zezgli,zgliszcze, /egali,/gli, /szone

F

POPULARNO NAZWISKw Polsce

Liczba os[b nosz'cych dane nazwisko w Polsce na pocz'tku lat 1990-tych,zarejestrowanych w bazie PESEL. Dane z Serwisu heraldycznego ODWP.

Lista ma zawiera: oko=o 400 tys. nazwisk, wg informacji na Internecie. Policzy=em, i ma blisko, bo wed=ug mego obliczenia zawiera oko=o 399.560 nazwisk od liczby 220.217 ]liczby os[b nosz'cych nazwisko Nowak\ do 0 ]zera\, czyli do samego jej koG/eg/[=ka\, Majeski Majewski, Srzypczak Skrzypczak, Sok=owski Soko=owski, Jasrz'b Jastrz'b, W[jck W[jcik, Ka{mierczk `czak lub `czuk ]istnieje wi"cej nazwisk zako

powsta=e przez z=e odczytanie r"cznie pisanych liter& Fijatkowski Fija=kowski, D=u{nik D=u/nik,muda ?muda, bikowski ?bikowski, +ogo/na +ago{na.

podw[jne, oznaczone vel, lub przeno>nikem, czasem bez, van, de, obcokrajowc[w przyby=ych do Polski w ostatnich dekadach, przez to wiele obcych nazwisk&

europejskich ]Hoerner de Roithberg, van Marke de Lumen, van..., Duval de Dampierre, Grsser, Liesuntaitis\, azjatyckich ]chici wymaga=oby wy>mienitej znajomo>ci j"zyka staropolskiego i starodawnych zasad pisowni. I z tym jest k=opot, bo s'dz'c po b="dach autorzy s=ownik[w j. polskiego go nie znaj', a z j"zykami obcymi jest u nich jeszcze gorzej, np. Liponoga limp ]chroma:, utyka: na nog", ku>tyka:\, powinno by: Limponoga; doktor, =ac. doctor ]nauczyciel\ starofranc. doctour >redniow. ang. doctur, doctour, mSjp 1969& w wymowie dzi> uznanej za niepoprawn'& dokt[r jeden z przypadk[w gdy j"zyk oparty na znajomo>ci starych form pisowni i wymowy, niedouczeni lecz publikuj'cy staraj' si" dzi> nagi': do swych wyobra/e< i wiedzy.

Nale/a=oby wprowadzi: poprawki, lecz w aktach zachowa: pierwotne pisownie, a w zestawieniach wykaza: obie nazwy, na wszelki wypadek, nie ma bowiem ludzi nieomylnych, i po dekadach czy wiekach kto> inny m[g=by zauwa/y:, /e wprowadzona dzisiaj poprawka jest jednak b="dna pierwotna pisownia w=a>ciwa, lub inna poprawka bardziej stosowna. Poprawkami wkroczyliby>my w przedmiot subiektywnych pogl'd[w i aspekt[w prawnych, z nazwiskami bowiem zwi'zanych jest szereg dokumen-t[w wydanych na r[/ne okazje. Z b="dami wi"c pope=nionymi dzi> i w ostatnich dekadach b"dziemy wlec si" przez nast"pne wieki.NIESZLACHETNE TRAKTOWANIE WIENIAKA PRZEZ POLSK SZLACHT

Pierdo=a, Bzdzion, Pr':, Ciura nazwiska uw=aczaj'ce, ubli/aj'ce, obra/aj'ce, o>mieszaj'ce, nadane ch=opom przez polsk' szlacht", powinny by: zmienione. Na jakie$ Nie mam stanowczej opinii, jedynie /e na nieistniej'ce dotychczas, by nie prowadzi: do nieporozumie< o istniej'cym niegdy> pokrewie

Liczba os[b o nazwisku na pocz'tku lat 1990-tych Jerzy Dargiewicz, 2014.

POPULARNO NAZWISK220217 Nowak131940 Kowalski104418 Wi>niewski92945 D'browski89366 Lewandowski88932 W[jcik87935 Kami


POPULARNO NAZWISK13502 Ma=ek13493 Szyd=owski13483 Smoli


POPULARNO NAZWISK8179 Milczarek8165 K"dziora8146 Adamus8100 Cholewa8097 S=owiniak7735 So=tys7725 Florek7657 Ruci


POPULARNO NAZWISK5975 Ratajczyk5969 Salamon5967 Trela5956 Rudnik5955 Adamczewski5938 Tomasik5925 migielski5923 Wojda5921 Wrzesi


POPULARNO NAZWISK4753 wita=a4753 Jedynak4750 Pelc4749 Gacek4748 Kulikowski4747 Spycha=a4742 D"bicki4741 G'siorek4740 Soboci


POPULARNO NAZWISK4069 Bogdanowicz4062 Mizera4062 Abramowicz4058 Szczepanek4054 Rydzewski4052 Sobo1727 K"pski1727 J"drasik1727 Che=stowski1727 Barabasz1726 Ukleja1726 G'sowski1725 Rapacz

1724 Jania1724 Guba=a1723 W'cha=a1723 Walig[rski1723 Antolak1722 Kotarba1722 Kondrat1722 Gwiazdowski1721 Turczyn1721 Krych1720 Zientek1719 Bodzioch1718 Solak1718 Simi


POPULARNO NAZWISK1647 Gorzelak1646 Sitkiewicz1646 Sacha1646 Prusik1646 Lisiewicz1646 Jacewicz1646 Dybek1645 Kotu=a1645 Derkacz1645 Antosiak1644 ?arnowski1644 Mielnicki1644 Krzesici[=ek1640 Szczepakowski1638 Czerny1637 miechowski1637 Przyby=owicz1636 Stypu=kowski1636 Knapczyk1636 Biedrocik1201 ?elechowski1201 Pilichowski1201 Kortas1201 Andrzejczuk1200 Trojnar1200 Skarbek1200 Kajzer1200 Fronc1199 Stroicielna1184 Ceglarz1183 Zagrodzki1183 Stepaniuk1183 Mroczka1183 Kostuch1183 Ko=cz1183 Hadry>

1183 Gosty


POPULARNO NAZWISK1168 Grzegorski1168 Chamera1167 Zubek1167 Soszka1167 Paprzycki1167 Makulski1167 Bolesta1167 Bielawa1166 Brzoski1165 wieca1165 Jordan1165 Gabriel1164 Po/oga1164 Pawlas1163 Stempiecio=ek816 Korda816 Ko=aczkowski816 Berus816 Arczewski815 Wiese815 Swatowski815 Suszczy


POPULARNO NAZWISK794 Sady794 Przekwas794 Postawa794 Polasik794 Plebanek794 Lejk794 Kacperek794 Go=ofit794 Brzezowski793 Tomys793 wiadek793 Mizga=a793 Kubrak793 Kleczewski793 Gontarski793 Ernst793 Baszczynicki792 Wielgos792 Martynowicz792 Drela791 Ziarnik791 Stasica791 Semik791 Mytych791 Moszy


POPULARNO NAZWISK771 Zagozda771 li/771 Szkopek771 Ra{ny771 Olearczyk771 Miro


POPULARNO NAZWISK745 Misiejuk745 Mirski745 Miko=ajewicz745 M"czy


POPULARNO NAZWISK724 Sanetra724 Pyszczek724 Potaczek724 Pelowski724 Osman724 Materka724 Malawski724 Madura724 Knia{724 Gryciuk724 Fidor724 Dunal724 Dobrocik613 Cisolony612 wierzewski612 Sieprawski612 Majecki612 Komisarek612 Ficociak504 Januszczak504 Guja504 Go{dziewicz504 G=owinkowski504 Fi=onowicz504 Chwesiuk504 Burghardt504 Brzuzy504 Brudek504 Boch503 Woszczek503 Weltrowski503 Wawruch503 Warnke503 Turbak503 Szymikowski503 Szczegielniak503 Sygnowski503 Stypicinowicz498 Trybek498 Szwaba498 Szponder498 Pudo498 Przymusza=a498 Nowatkowski498 Noskowicz498 Mrowca498 Kurzacz498 Kurasiewicz498 Kocimski498 K=oszewski498 Klag498 Jasiecki498 Horzela498 Her[d498 Gerc498 D=u/ak498 Derbich498 Cymbalista498 Chromiec498 Chlasta498 Bodak497 ?egle301 Koruba301 Konieczniak301 Kiec301 Jaszczerski301 Gucik301 Grochecki301 Gasztych301 Gajdzis301 Filozof301 Doro/a=a301 Burian301 Burdelak301 Bereziwiatowski297 Poraj297 Pirowski297 Oskiera297 Ojrzanowski297 Odoj297 Noetzel297 Nabag=o297 Musia=owicz297 Murdzek297 Mg=osiek297 Maszka297 Malko297 Malczuk297 Majszczyk297 Kutzner297 Kuczka297 Kube=297 Ko>cianek297 Ko>cian297 Konczewski297 Klincewicz297 Klauze297 Hupka297 Hudyka297 Godzic297 Gerus297 Gasid=o297 D=utowski297 Derus297 Czele296 Erlich296 Dzierba296 Dyszewski296 Dom/a=a296 Dobro>296 Datta296 Czaka


POPULARNO NAZWISK292 Niedzwied{292 Nawacki292 Muracki292 Mulica292 Marekwica292 Madejak292 +obodziec292 +abu288 Rados288 Polikowski288 Piechuta288 Netter288 Myszczy


POPULARNO NAZWISK287 Marszolik287 +u/na287 +abuzek287 Liro287 Liczkowski287 Lewy287 Kutela287 Kupny287 Kubot287 Krajcer287 Kotlenga287 Korzy


POPULARNO NAZWISK283 Matej283 Mariak283 Macutkiewicz283 Leciej283 Kulasek283 Krzyszycha283 Krym283 Koprucki283 Knapkiewicz283 Kle>ta283 K'tnik283 Kabus283 Jutrzenka- Trzebiatowski283 Juchno283 Jaksender283 Hadamik283 Habowski283 Grygowski283 Gralik283 Gellert283 Dziamara283 Dubisz283 D"dek283 wi"czek283 Czernichowski283 C=apka283 Cholerzycik282 Miechowski282 Marusiak282 +uszczki282 +azuka

282 Lietz282 Kurasik282 Kulbat282 Kuba>282 Kry282 Kluczka282 Klaczek282 Kiczy279 Skurzewski279 Rumniak279 Pyl279 Pl'skowski279 Pinas279 Pielucha279 Parafi


POPULARNO NAZWISK279 Ob=uski279 Nawrocik279 Nasternak279 Montowski279 +ajszczak279 Leo279 Durko279 Dr[/ka279 Drewnicki279 Butkowski279 Buszek279 Burnicki279 Broniec279 Brenda279 Boros279 Bo:279 Bargie=a279 Bare=kowski278 ?erek278 Wilim278 Wargu=a278 Waberski278 Tybor278 Tworus278 Toma>278 Szpalerski278 Szombara278 Szarecki278 Sulicki278 Smejda278 Skwarzy277 Turchan277 Terefenko277 Tandek277 Sorys277 Skopowski277 Safaryn277 Pypno277 Potakowski277 Pikuli


POPULARNO NAZWISK275 Korpysa275 Knera275 Knafel275 Klonek275 Kiliaciszewski273 Ehlert273 Dziwosz273 Dworczy


POPULARNO NAZWISK271 ciborowski271 Szymandera271 Skocki271 Siedlak271 Seemann271 Santorek271 Salicki271 Sajecki271 Roguszewski271 Rega271 Ra=271 Pulut271 Pranczk271 Polarczyk271 Owedyk271 Ostromecki271 Ochodek271 Nester271 Najmo=a271 Mazuchowski271 Manaj271 Machera271 +adok[w271 Larek271 Kustosik271 Ku:ko271 Kr[lewski271 Kopp271 Koperniak271 Kirchner271 Kija


POPULARNO NAZWISK267 Przech267 Piersiak267 Pawlusi


POPULARNO NAZWISK263 Zdaniewicz263 Zbrojewski263 Z'becki263 Zamarski263 Wuzik263 Wolas263 Wielebi262 B'cler262 Baldy261 Zjawiona261 Zag[ra261 Woskowicz261 W=oszczyk261 Wargin261 Wajszczak261 Tr"bi


POPULARNO NAZWISK260 Krz'ka=a260 Koro>260 Kluzik260 Karmazyn260 Iwanecki260 I=owiecki260 Hanisz260 Grybel260 Gierlak260 Gawry=o260 Garlacz260 Ganczarek260 Gallas260 Dyks260 Domel260 Detyna260 Defi


POPULARNO NAZWISK256 Walnik256 Trzonek256 Tryczy


POPULARNO NAZWISK253 Ko=nierzak253 Kiniorski253 Karkos253 Ka=as253 Juru>253 Jazienicki253 Helt253 Grzelachowski253 Gorzel253 Golacik253 Gina=253 Gawart253 Ga=ysa253 Galimski253 Foryt253 Filary253 Fatek253 Cyron253 Cio>253 Cia=owicz253 Chorabik253 Charyton253 Chajdas253 B{dziel253 Bradtke253 B="dzinica252 Solawa252 Putz252 Pruciak252 Polewczak252 Podjacki252 Piesta252 Narkowicz252 Mrugowski252 Moryto252 Mofina252 Mikunda252 Mie


POPULARNO NAZWISK249 mok249 Burdy


POPULARNO NAZWISK245 Turczynowicz245 Trzpio=a245 Trybowski245 Szymon245 Szumilak245 Szeszycki245 Superczy


POPULARNO NAZWISK242 Siatecki242 S"tkowski242 Salmanowicz242 Rynarzewski242 Rychwalski242 Roth242 Przetak242 P[=grabia242 Peterek242 Peruga242 Niew[jt242 Moszkowski242 Morkisz242 Mitrenga242 Martyn[w242 Maliga242 Magner242 Krzy/ok242 Konwent242 Knast242 Hbner242 Hrapkowicz242 Hintzke242 Hencel242 Gutmalewicz241 Grygu:241 Gordzielik241 Franiewski

241 Dzwoniarski241 Dunin241 Deru>241 Cygo239 Ho=a239 Haraszczuk239 Hamernik239 Gzela239 Gurgacz239 Gocza=239 Giszter239 Gardziel239 Garbuli239 wika=owski239 Czubik239 Cofta239 Cichalewski239 Chwalba239 Chru>lak239 Chilkiewicz239 Bu=gajewski239 Bulka239 Buczel239 Boduszek239 Balewicz238 ?urczak238 Zimorski238 Ziernik238 Zbyszewski238 Wiklak238 Wierzycki238 Waracki238 Tuliszka238 Torebko238 Tarczyluk238 Szynka238 Szczesiul238 Szaran238 Stawniak238 Skutecki238 Skomro238 Sejdak238 Schmidtke238 Sarat

238 Saga=a238 Ryski238 Rynowiecki238 Rymut238 Rurak238 R[wny238 Roszczenko238 Robi


POPULARNO NAZWISK236 Jemio=a236 Jaszkiewicz236 Janczar236 H=adki236 Halamus236 Gryka=owski236 G[rlicki236 Genderka236 Garbowicz236 Francuzik236 Florczy235 Jadwiszczok235 Hu:ko235 Henc235 Granowski235 Grado211 Dziwiszek211 Drabarz211 D=oniak211 wieluch211 Cyboroci209 Sobiewski209 Smorociarz163 Kostun163 Kosi155 Huebner155 Ho>ci=owicz155 Hereda155 Hawranek155 Halbina155 Grochol155 G[rlikowski155 Goniewicz155 Go=a155 G=o>nicki155 Gieracz155 Garnowski155 Gabiga155 Franckowski155 Fasula155 Fagas155 Dumana155 Dullek155 Duczmalewski155 Donda155 Deyna155 Deczewski155 Dackiewicz155 Czeszkiewicz155 Cudnoch155 Ciaciek155 Chr[>ciel155 Cerkowniak155 Cebularz155 Bugiera155 Brotoci przytoczonym przeze mnie, pobranym z Internetu.

Oczywi>cie, w mym zestawieniu ma=y ich u=amek jest to spos[b na uj"cie problemu, bo na ca=o>: potrzebne by=yby 3 tomy; samo zestawienie wszystkich nazwisk zaj"=oby 2 tomy ]1720 stron\, i jeden tom na ich opracowanie. Nie by=by to w[wczas dodatek do s=ownika, jego cz">: pomocnicza.

Zagadnienie nazwisk mo/na uj': w grupy opisane cyframi. I tak te/ mo/na by=oby opisa: formy gramatyczne w S=owniku ]mSjp 1969\, w spos[b cyfrowy, do ich zestawienia w pocz'tkowej cz">ci s=ownika, zamiast skr[tami w spos[b literowy i rzymskim sposobem zapisu liczb, np. ndkn IV, / III, blp, dk VIIa, i inne, nr 099 gdzie Pr[bka gramatyki polskiej w spos[b tabelaryczny.

Opis numerem grupy jest kr[tki i jednolity, mniej naukowy ]mniej g'szczu liter\, bardziej zrozumia=y.Wprowadzi=em parzyst' numeracj" na wypadek gdyby zaistnia=a potrzeba wprowadzenia nowej grupy

w >rodek istniej'cego systemu. Tak i w innych miejscach; numer bez wp=ywu na nic, nie jest liczb'. grupa kategoria przyk=ady02 pochodzenie Hiszpan, W=och, Francuz, Helwet i Szwajcar, Czech, Morawiec(ski, Oraw, Ormianin,

Litwa(iniuk(inowicz(icki(inko(ora(iak, ?mudzki i Zmuda, Prusak, Niemiec i Tyrol, Rusin, Moskal, Ukrainiec, Kozak, Ostrowski ]cz=owiek ze Wschodu\, Zalewski Za(Polesie ]w g="bi Rosji\, Lubecki, Kijowski, Szwed, Kurland, W"gier, Dunaj, Wo=och i Bessarab, Turek i Turecki, Awarski, Polak, G(Halicki Halicz n(Dniestrem Galicja, Duleba, Bieszczad, Podolak, Wo=y

18 w rodzinie jedynak, dwojak, trzeciak, torak i bli{niak, p[{niak, [smy, synowiec ]bratanek\, wnuk.20 zagroda i dom ]/ywotne\& hors ]kowierk, grab, lipa, jawor, kalina, bez, krzak; ]cz">: drzewa\& ga='{, kloc, korzelina ogrod. burak, cebula, groch, kapusta, og[rek, rzepa, sa=ata.36 pole i ='ka rola, socha, skiba, kopiec; k=os, /yto, owies, chmiel; siano, trawa; k'kol, zio=o.38 owad i robak b'k, komar, wa/ka, :ma, mucha ]i paj'k\, kleszcz, robak, mr[wka, stonoga, pszczo=a, osa, szerszeniakom, 5. Pozosta=e.Wznios=ym czynom przypisane s' nazwiska, tu te/ powinny by:, dla pe=nego obrazu stanu szlacheckiego, czego ci ludzie dopuszczali si", byli zdolni. Z zestawnienia w grupy tematyczne, zdaje si" potwierdza: informacja przekazywana z pokolenia na pokolenie, w formie ustnej i tonem poliszynela, /e dziedzic mia= prawo kopulowania panny m=odej bezpo>rednio po >lubie.Tak by=o w Polsce i w krajach o>ciennych na Rusi i Litwie. On by= pierwszym, je/eli chcia=. Wynika tak z nadawanych im nast"pnie nazwisk zachowania si" ich przed i po stosunku. St'd w j. polskim piastowa: ]obejmowa:\ piasta ]obejma\,pie>ci: i r[d Piast[w. Na Rusi, przy wyliczaniu 12-tu syn[w W=odzimierza Wielkiego ]Starego\ 1015, od 5-ciu /on, latopis ko by=o u niego& 300 w Wyszogrodzie, a 300 w Bia=ogrodzie, a na Berestowie, w siole kt[re zwie si" dzi> Berestowem, 200. I nie syt by= kopulacji]ne syt b=uda\, przywodzi= sobie /ony innych i doros=e dziewice.

Najwyra{niej, zwyczaj ci'gn'= si" poza lini" Piast[w, tj. przez czasy szlacheckie, a/ do upadku klasy w=a>cicieli ludzi.Cho: Polska ma tylu pisarzy, /aden najwyra{niej nie opisa= problemu o znacznym, spo=ecznym wyd{wi"ku. Pisali o ludziach nigdy nieistniej'cych, i o sytuacjach kt[re nie wydarzy=y si", a rzeczywisto>ci nie zdo=ali opisa:, bliskiej im w czasie i geografii.

56 zapomniane zbyt wiele by zacz': tu przytacza:, w tysi'cach.

Moja klasyfikacja nazwisk polskich i spos[b, lecz nie opracowa=em zagadnienia do ko

NAZWISKA W POLSCE


aa

baoba

caica

nicaenica

ycada

endagaiga

u(ygaa(i(ucha

ychaa(eniaachnia

orniaka

y=kae(ynka

[wkayka

a(yczkau(yszka

laa(e(u(yla

allaa(u(y=a

du=aachnae(ina

linaczyznaa(era

deraora[raura

duraczura

yrata

atauchta

otayta

ycza

b

cc

eciec

niecanieciniecyniecwieciwiec

owiecalec

czlecyc

czycicz

wiczewicziewicz

kiewiczinkiewiczukiewicz

czykiewiczszkiewicz

siewiczlewicz

szewiczuszewicz

owiczdowicz

chowiczkowicz=owicz

a=owiczo=owicznowicz

anowiczinowiczatowicz

yczaj:oj:u:

d

ecze

szcze

f

gling

hachuchych

ii

kicki

ackieckiiecki

nieckio="cki

ickinicki

a(e(owickiocki

=ockiu(ycki

skieskilski

a(e(ulskiylski

o(umski

NAZWISKA W POLSCE


PRZEDROSTKI i PRZYROSTKIt Przedrostki z rodu

A` z rodu, stary, wielki, OAAb=a/ej, Ag=uszkiewicz, Akali-niok, Siwanowicz, Skaczkowski(ewski(yliwa, Oleksa, Pawela, Pawluka, Paw=owa, Pielecha, Pietrusa, Piszczela, Prystupa, Puszcza, Rudka, Stacha, Stana, Stania, Stryja, Szczepanika, Szymona, Szweda, rudka, Ta-tara, Tytu=a, Tysi'czna, Wasila, Wita, W=odara, Wojta, Wojtka, Wojtucha, Wolsza, Zachara, Zwierza, ?akieta, ?urawa, i wiele innych.

`jun(ak ] niem. jung\, un, unas syn, m=odyMaciejun(unas(uniec,Matejun(unas

`ko syn, m=odyAda>ko, Bolko, Janko, Grze>ko, Marko, Stanko.

ò staryCyrano, Mazuro, Stano,

à=a $ Grupa 56. ZapomnianeBek(Brzd'k(Bug(Bzuka=a, i wiele innch.

s Przyrostek cz`wicz

èwicz& Makar(Jur(Rodzi(Daniel(Michni(Antoni((Juchni(Cie>l(Wolni(Hryni(Michal(Jac(B=a/((Taras(Danil(Konc(Le>niewicz

`kiewicz& Mar(Stan(Mazur(Sien(Jur(Ja>(Mi>(Mac((Dud(Pasz(Koza(Wasz(Fran(Dut(B=asz((Marcin(Adam(Jac(Fr'c(Jan(Wal(Banasz(Zien((Andrusz(Ryn(Janusz(Klim(Pan(Piet(Mic(But((Tysz(Dasz(Bart(Ma=(Jusz(Fal(Sta>(Palusz((Wojt(Szym(Tur(Ma:(Kur(Rusz(Len(Stasz((Wieczor(Szyman(Szczepan(Tom(Ksi'/(Dr'/((Sit(Wa>(Iwasz(Ant(Olesz(Le>(Tarasz(Rut((+asz(Rad(Grze>(Ol(Matusz(Stat(Andrusz((Micha=(Flor(Nar(Szusz(Char(Man(Kasper((Wit(Bin(Chod(Mi"t(Gorz(Min(Ziem(Den(Ju>((wi't(Misz(Wi"c(Sin(+ucz(Tomasz(Szyn(Lin((Bud(Hryn(Li>(B'cz(Pawlu(Krasz(Ko>ciu((Teresz(Pi't(Hajdu(Lesz(W[jci(Dusz(Fr'cz((Krysz(Rasz(Sob(Racz(G[r(Bor(Arasz(Dorosz((B'k(Grysz(Rysz(Baran(Rosz(Jar(Busz((Wawrz(Bur(Stec(Kra>(Pietrasz(Zin(Han(Dziad((Gron(Kron(San(Roman(Let(Dysz(An(Kaczmar((Siar(Polan(Dan(Robasz(Brosz(Sza=(Mon((Furman(Dzi(Bort(Kr[li(Stefan(Ma>lan((?o='d(Lasz(Zac(Masz(?a(Wycisz(Nit(?[=((Machal(D'b(+uc(Czernia(Ole>(Andru(Nur((Wawrzyn(Bana>(?u(Kot(Cie>li(Grzesz(Rym((Zi"t(Og[r(Brzusz(Pietrusz(?acz(Rzod(Szosta((Mysz(Mir(Lan(R'cz(Mi(Ha=acz(Walu(Szczu((Zielen(Dur(Bura(Zacz(Rzad(Jasiu(W=odar((Pietrz(Janasz(Roba(Ga=(Kry>(Grusz(Lisz((Pisar(Matysz(Bednar(S=od(Maty>(Szusta((Buja(Fla(Ciesio=(+ysz(Bob(Kost(Horosz(Kryst((Raj(Onysz(Wil(?yt(Wo=od(Wan(Ban(Kolan((Lud(Dziat(Rybakiewicz

`siewicz& +uka(Barto(Mi(Kara(Bana(Tara(Anto(Matu((Li(Sta(Ja(Toma(Jaro(Olek(Bory(+o(Le(Wojta((Wa(W'(Kuba(G[rni(K=o(Pana(Bogu(Dobo((Pietru(Kwapi(Ma(Doma(Kli(O(Janu(Prota((Anu(Matysiewicz

`szewicz& +uka(Barto(Jaro(Toma(Naru(Janu(Mik=a((Doma(Kula(Bogu(Dauk(Matu(Ci(Ol(Kali((Hanu(Dowla(Pi=a(Mi=a(Osta(Kule(Bohu((Jarmo(Pru(Ma=a(Rze(Choro(Rym(Kurpa((Kap(Antu(Czarnu(Niekra(Bu(Pietra(Dak(Kow((+a(Ala(Szera(Kuda(Andru(Czernu(Mi=o(Gru((Anasz(Jarmu(Doro(Barciszewicz

òwicz& W[jt(Filip(Adam(Aleksandr(Piotr(Stach((Wojt(Lach(Dawid(Abram(J[zef(Bor(Karp((Kaspr(Was(Klim(Kot(Fedor(Czech(Wach((Lenart(Fiedor(Lech(Prokop(Ignat(Sidor(Wiktor(Jakub(Maksym(Kondrat(Piech(Pop((Kasper(Wojciech(Harasim(Jachimowicz

`kowicz& Mar(Lew(Sa(Wal(Sob(Grzen(Wysz(Jan(+u((Fran(Ol(Bart(Wo=(Wit(Bor(Ocz(Piotr(Ra(Da((?a(Dem(Tom(Zady(Klim(Mi>(Nos(Szym(Ko((Lesz(Wi"c(Szar(Kie=(Pin(Zakowicz

`=owicz& Paw(Micha(Wo(Jarmo(Dani(Kury(Koz(Kar((Gaw(Or(Tumi(Rafa(Rusi(cis(Rozmys(Musia((Kur(Jarmu(Soko(Obtu(Bus(Kry(Aszkie(Cia((Oko(Stasi(Jagie(Turbi(Rybo(Jagie=(Dobro((Dom/a(Kuja(Szukie=owicz

`nowicz& Urba(Bogda(Zda(Ja(Stefa(Augusty(Anto((Roma(Ciecha(+awry(Iwa(Olech(Woro(Szyma((Kocha(Herma(Wawrzy(Bohda(Bara(Walenty((W"grzy(Leo(Litwi(Marty(Symo(U=a(Lema((Ama(Wojta(Apa(Seme(Kono(Grzyw(Troja((Ury(Michnowicz

NAZWISKA W POLSCE


s Przyrostek i`cki specjalista od `, w nazwiskach grodzian

àcki& G=ow(Now(Chojn(Biern(Kub(Soch(Korn(Bern((Karw(Kondr(Bog(Kown(Klep(Rog(G(Konop((Kop(Arch(Sier(Ko=(Domer(R(Brod(Sarn(Czub((Kulb(Kowacki

ècki& Czarn(G[rn(Pias(Biel(Ma=(Strzel(Drzewi(Lisi((Siedl(Kost(Rad(Nied{wi(Kaw(Rzep(Bia=(Such((Sol(Ga=(Osi(Choj(Borow(Bor(Jar(Cich(Terl((Jan(Czarn(Sarn(Chmiel(Boni(Kot(Sobi(Kos((Grusz(Zarz(Rusi(Dol(Sob(Makowi(Czarni(Pil(Mat(Mir(Ciel(Mar(Grad(Lub(Dal(Koby=(Wini((Wod(Niedzwi(Kon(Ska=(Wit(Kani(Ko=(Tom((Rut(Woroni(Nit(Jur(Sad(Bart(Las(Glini(Kam((Dobrzeni(Kozan(Wal(Kor(San(Dan(Wojt((Ja=owi(Czerni(Mani(Kop(P=aw(Barani(+aw((Bukowi(Korn(Suj(Kamieni(Stobi(Karwi((Prze{dzi(Lubowi(Mal(Klim(Jab=(Korzeniecki

ìcki& Now(Saw(Wierzb(Jas(Lew(Rudn(Ryb(W[jc((Mal(Paw(Staw(Rok(Bal(Iwan(D"b(Winn(Koz((Czapl(Bartn(Kun(Biel(Wo{n(Wal(wi"c(Skot((Mo>c(Kal(Krzyw(Kos(?yw(Kryn(G[rn(Brzez((Iln(Ku{n(Grodz(?ab(Dub(Rychl(Gal(Lis(Hal((Skib(Zimn(Rozb(Bronow(Czern(Chojn(Sienn((Mieln(Sien(So>n(J[{w(Lipn(Bil(Stadn(+aw((Cie>l(Machn(Siw(K"s(G"b(Wojn(Ludw(Stud((Bran(Komarn(Hryniew(Wodn(Ku{m(Siel(+ow((Pa=ub(Chom(Row(Stan(Kra>n(Chudz(Krasicki

òcki& Wys(Nawr(Cich(Zab=(Papr(Piech(Pot(Such((Jar(Czarn(Och(G="b(Pob=(Zabr(St(Lig(Las((Groch(Sier(P=och(Tr(Przew=(Br(Przyg(Zaw=((San(Gard(Podwys(nieg(Lich(P=(+ob(S=ug((Moch(Skr(Ser(Pach(K=op(Cir(ot(Soch(Szam((Wis=(+ag(Zakr(Warg(Cier(R(Wilg(Konowr((+ot(Brochocki

`wski specjalista od `, pochodzenie, z rejonuàwski& Mor(Pop=(Mur(?ur(Biel((Kuj(St(Czerni(Bogus=(

(+uk(Bor(Go=(R(Pu=(Tarn(Szani(Warsz(M=od((Kurz(Wid(Popr(Sp=(Gos=(S=(Bonis=awski,]odimienne\ Stanis=(Bogus=(Jaros=(Wi"c=((Wac=(Sieni(Przybys=awski

èwski&Wi>ni(Maj(Olsz(Wr[bl(Zal(Chmiel(Zakrz(Kraj((Gaj(Kowal(Mil(Sobol(Karcz(Go="bi(Godl((Le>ni(Czy/(Malisz(Kwa>ni(Cisz(Mierzej((Stasz(Modzelewski,]odimienne\ Tomasz(Maciej(Wasil(Andrzej((Mateusz(Janisz(J"drzej(Stanisz((+ukaszewski

òwski& 1. `kowski& Kwiat(Nowa(Rut(Bor(Las(Ma((Zi[=(Czaj(Mar(Bu(?u(Pi't(Ra(Fija=(Kr[li(Wi"c((Fal(Zaj'cz(Pi[r(Pacz(Biel((Koz(?(+ucz(Pol(Majchrz(Rataj(Kasprz((Grzel(Kacprz(Szost(Buj(Pastern(Wol(Biel((Balcerz(Rosz(l"z(Kr[l(Karol(piew(Czub((Jedyn(Dwor(P[=tor(Zawi>l(Chrob(Andrzej((Przybyl(Siw(S(Gral(Musiel(J"drzej(Daniel((Rus(Kij(Ma>l(Ku=(Owczarz(G[r(Smol(Pytl((Maciej(Kul(Mastern(Sust(Szust(Kiel(Balcer((Pi"t(Ciepl(Mal(O=d(Siudak,

ìak& Kub(Szczepan(Urban(Wawrzyn(Stas(J[{w((Matus(Le>n(Augustyn(Stefan(Stachow(Filip((Jan(Banas(Ros(Grzes(Krys(Was(Domin(Mis((Jakub(Dudz(G[rn(St"pn(Adam(Szcze>n((Czern(Trzec(So=tys(Les(Ambroz(Anton(Kus((Szyman(Drewn(Borow(Fabis(Ko>ciel(+ys((Oleks(Bartos(Szcz">n(Kwasn(Krzy/an(W[jc((Wojtys(Stas(Jas(Ignas(Idz(J[zef(Os(Mac((Kmiec(P[{n(B=as(Lis(Krzysztof(Go>cin(Ciern((Brodz(Stan(Szymon(Furman(Bas(Ja>kow((Baran(Magdz(Woln(Gabrys(Martyn(Bochn((Krze>n(Gawrys(Ku{n(Andrysiak,

`wiak& Ma:ko(Grze>ko(Szymko(Bartko(Fr'cko((Walko(Krako(Janko(Wojtko(Wacho(Wdo((Antko(Sobko(Piecho(Karbowiak,

`czak& Ka{mier(Sob(Szym(Tom(Olejni(Skrzyp(Ant((Klim(Miko=aj(Bart(Wit(Wojt(Andrzej(J"drzej((Janusz(Flor(Ol(Adam(Fr't(Kor(Jur(Filip((+awni(Jan(Fran(Ka{mier(Ko=odziej(Mat(Misz((Ludwi(Jakub(Igna(Bar(Gier(Kup(Szew((Wo=odar(Wil(Bu(Front(Kraw(Karol(Jad((Mazur(Fel(Fron(Id(Jat(Fr'(Wawrzy(Pol(Z=ot(Kurpa(Pach(

NAZWISKA W POLSCE


(Puch(Myt(Sud(Drew(Kosz(Dzwon(Smol((Maluch(Dech(Pier(Olew(Piw(S=adow(Wi>((Naro/(Kale(Bort(Bara(Jach(Wiech(?u=aw((Po>led(Ut(Kwart(Cud(Wer(Pasiecz(Czor((Furma(Grud(Ju(Tu{nik,]pozycja, status\ Len(Wojtu(Sp[l(Zawodnik,]ma=y, zdrobnienie imienia\ Urban(Stachnik,]zbi[r\ Pa>(Kur(Rybnik,]potrawa\ Pier(Krupnik.

ìk& ]zdrobnienie; specjalista od, zaw[d\ W[jc(Kowal((Cie>l(Kmiec(Drab(Guz(Knap(Chudz(Koz(w((Rychl(Mroz(So=tys(Fojc(Borow(Koc(Was((Struzik,i setki innych.

òk ^ èk, zdrobnienie, rzadkie, z Rusi do Polski`nok& Dzia(Paster(Sa(Sta(Koper(Saj(Fa(Rus(Super(

(Ba(Pa(Ma(Spaule(Cud(Bondaru(Kucharenok,`czenok& Stelma(Min(Bob(Pajuczenok.

ùk patronimik, u/ywany g=[wnie w pasie nad-bu/a(Gawry(K((Korni(Korne(Kiry(Kowa(Danie(Bazy(Wasy((Wa(Ko{(Waku(Samoj(?y(Ki(Gaw(Bary(Szupi((Si(Sa(Traczy(Jarmo(Koro(Moska(Bajwo(Or((Puka(Cymba(Salu(Pe>(Do(Danyluk,i wiele innych.

`czuk& Kowal(Lew(Adam(Saw(Mielni(Wal(Michal((Pawlu(Dem(Miko=aj(Filip(Il(Pietru(Sob(Korol((Bednar(Klim(Matwiej(Mat(Andrzejczuk,i dziesi'tki innych.

`cia((Hetma(Fabija(Fabia(Siegiecie((Gi(Szewczenko.

czko zdrobnienie`czko& Mle(Jane(Wieli(Jure(Konie(+y(Bu(Barte(Ry(

(K=o(To=o(Mro(To(Bory(Dy(Mo(He(O(Wo{ni((Hu(Sie(Kopi(Szyme(Cze(Ku(Re(+u(Ra(Ste((To==oczko.

szko zdrobnienie`szko& Szy(Pa(Siema(Pietra(Ty(Ma=y(Iwa(Le(Ole(

(Janu(Su(Ciere(Pastu(Sze(Andru(Jo(Ro((Moniu(Pe(G=u(Bu(Ko>ciuszko.

s Przyrostek wò=[w

ò=[w& Soko(Oko(Mik(Kamb(Fr(Bitk(Uko=[w.Nie nale/'& O=[wko, Ho=[wek(kowski(kiewicz,So=[wka s ]z rodu\ % O=[wka.Ho(Go=[wko, Ho(Go=[wka go=owa ]g=owa\,Samo=[wka ]potrzask\, Po=[wka po=owa.

s Przyrostek yw nazwiskach /yd[w z Europy Wschodniej;

Kwiatkowsky /ydowski Blum, Bloom,Zielinsky /yd. Green,tak i Mazursky, Krakowsky, Warszawsky, i inne.

NAZWISKA W POLSCE

Grupa 02. PochodzenieCzech po=udniowy s'siad Polaka, krewny Morawa kt[rego posiadanie w pierwszym tysi'cleciu si"ga=o na wsch[d poza Krak[w, by: mo/e, a/ do rzeki San. Ma=opolsk" odebra= Wielkomorawii Mieszko I 992 i Boles=aw Chrobry 1025, ale wp=ywy czeskie na l'sku by=y nadal silne, ='cznie z niemieckimi, przez okres redniowiecza i wynik=e k=opoty dla Polak[w z tego powodu. Wiary protestanckiej.W pa{dzierniku 1938 Zaolzie, region o mieszanej ludno>ci, przej"ty przez Polsk" ]Zaolzie za ^ na ^ po(dle ^ wzd=u/ ^ przy % Olzie rzeka Olza\.

Czechowski(owicz(ura(yra(orowski(li: ch=opa do pana wykorzysta=a nowa inte-ligencja litewska, wyros=a z warstwy ch=opskiej, do roz=amu Polski obojga narod[w, w latach ok. 18501880, wydarzeniami lat 18801919, a Polacy przypiecz"towali roz=am gwa=tem lat 19191920 w postaci dzia=a< zbrojnych na ziemiach o mieszanej ludno>ci, zaj"ciem Wilna o ludno>ci w wi"kszo>ci polskiej, lecz klarownie le/'cego na litewskich ziemiach ]tak i Lw[w, na ukrai

NAZWISKA W POLSCESl"zak rodem ze l'ska, po=udniowej rubie/y Polski, zag="bia w"glowego kraju, rejonu silnie zwi'zanego z Niemcami i Czechami, bo od g="bi redniowiecza, ludno>ci mieszanej, polsko-nie-mieckiej, i zmaga< o przynale/no>: st'd wynik=ych.Miastem Katowice ]Wi"kszy K't\ k't ]miejsce odleg=e od centrum, przy granicy zak'tek kraju\, nazwa powszechnie u/ywana w redniowieczu, tak i germ. Angle, wo=. Uglnice n(Dnieprem, Szczekot[w ]Ma=y tj. Niski K't\ n(Wieprzem, D=ugie K'ty.Nazwa l'sk od plemienia l"/an osiad=ego w rejonie Wroc=awia, przyrostek sk ]ziemia\; od g[ry w d[= Odry& Opolanie, l"/anie, Dziadoszanie.

Sl"zak, Sl'/ak, Sl'zok, Sl'zak, Szl"zak, Szlezak,Szlaski, Slaski, l'ski, l'zakowski.

Szwed cz=onek narodu po=udniowych brzeg[wSkandynawii ze stolic' w Sztokholmie;W Polsce armia szwedzka przebywa=a czasowo z racji koligacji kr[lewskich polsko-szwedzkich, inge-rencja jej zwana Potopem szwedzkim, 1655.Kr[l Zygmunt III, syn Jana III, zmaga= si" o tron w Szwecji ze swym stryjem Karolem X Gustawem, w 1593. Zatarg o w=adz" w Szwecji doprowadzi= do otwartej wojny na Inflantach i Pomorzu. Niem-cy na Pomorzu mieli wielowiekow' histori", a na Inflantach w tym czasie 4-wiekow' tradycj", a i Szwedom spokrewnionym z Niemcami, Inflanty nie by=y obce. Nic Polakom do Inflant poza daleko id'cymi roszczeniami Litwy z kt[r' Polska by=a w zwi'zku po Unii w Horodle 1413 i Lublinie 1569. Po Potopie szwedzkim Szwedzi w Polsce.

Szwed(a(o(owski(ek(owicz(kowicz(ko(ka(t(e(yk(or((kowski(er(un(ler(ow(ura(es(ryk(yc(urski((czyl szlachcica.Jak Litwin, traktowany {le przez szlacht" polsk', U. spowodowa= powstanie Chmielnickiego, 1648, i tak a/ do band UPA Ukrail zasady& swego bro< a po cudze si"gaj. Oto skutki takiej polityki. Lwowa i Wilna nie mamy, a uraz obu s'siad[w do nas pozosta=. I s=usznie.

Ukrai

NAZWISKA W POLSCE

Grupa 04. OdmiejscoweBodzanowski Bodzan[w, przy trasie Wyszogr[d P=ock,Bondyra Bondyrz n(rz. Wieprz, 19 km SW od Zamo>cia,Borkowski Borek, ok. 10 km E od Stepania n(rz. Hory

NAZWISKA W POLSCE

Grupa 06. OdimienneAbram, Abraham hebr. ojciec wielu

Abram(owicz(czyk(owski(ek(czuk(ski(iuk(ik(uk(kiewicz(([w(yk(ci[w(ow(ajtys(zik(iec(czewski(s(son(iak,Abraham(owicz(czyk(ik(owski([w(ek(sson,

Habram, Szambram sz, s, z ]z rodu\ % Abram,Sambramowicz s ]z rodu\ % Ambramowicz,Zabramski(ny z ]z rodu\ % Abramski(ny.

Adam hebr. adam ]istota ludzka, stworzenie\Adam(czyk(ski(us(czak(ek(iak(owicz(iec(czewski(

(czuk(owski(ik(kowski(iuk([w(eczek(usiak((cewicz(arek(usik(iok(uszek(usi(a

NAZWISKA W POLSCEDaniel, Dani=o hebr. daniel ]B[g jest mym s"dzi'\

Daniel(ewicz(ak(ewski(czyk(ski(uk(czak(czuk(ik((kiewicz(czok(ek(ecki(owski(iszyn(ec(s(kis((kowski(lo(l(sson(czenko(owicz(ko(zik(enko.

Daniluk(ewicz(czuk(czyk(kiewicz(ewski(ecki(iszyn((enko(ec(ak(udis(in(czenko(ejko,

Dani=owicz(owski(ko(o(kiewicz(ow(o>([w(a(k[w((osio(=o(=owicz,

Danyluk(ak(czuk(iszyn(czak(ec.

Dawid hebr. david ]umi=owany, ukochany\Dawid(owicz(owski(czyk(ek(iuk(ko(ow([w(uk(a(enko(

(iak(enis(czy(uczak(jew(ijew(us(ewicz(enko(ewski(yk((uszko(uszewski(iak(asiewicz(ak(iuk(ijuk,

Dmitrzak(yk(uk, Dmiterczuk(czyk,Papadimitriu, Dmyterko.

Elijasz hebr. elijahu ]Jehowa jest Bogiem\Eliaszuk(ewicz(czuk(ewski(ak,Heliasz(ijasz, Elijasz(sik, Zelijas(sz z ]z rodu\ % Elijas(sz,Iliasz(uk(ewicz(ewski(czuk(ek.

Eustachy gr. Eustachios ]owocny\Eustachiewicz(siak(ewicz.

Fedor gr. Theodoros ]dar Boga\ Theo % doronFedor(owicz(czyk(uk(czuk(owski(czak(yszyn([w(ko(

(ski(ek(cio(owiat(ow(ec(enko(yszak(yk(o

Grze>k(owiak(iewicz([w(o(a(owicz(owski(ow,Grze>(lak(niak(czyk(czak(nik(nikowski(lowski,wo=.-nadbu/awiec'ca, b=yszcz'ca, po=yskuj'ca}or"/em| armia, a

słownik języka polskiego, part 8, misc

Documents