smmm yeterlİlİk malİyet muhasebesİ - fuathoca.net · yapılan incelemeler, direkt işçilik ve...

MALİYETMUHASEBESİ

SMMM YETERLİLİK

1

Maliyet Muhasebesi -01- Kapsamına Göre Maliyetler

f u a t h o c a . n e t

Üretilen mamullerin maliyeti üç ana unsurdan oluşmaktadır:

1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 2. Direkt İşçilik Giderleri 3. Genel Üretim Giderleri

Bunlardan ilk ikisi üretim hacmine bağlı değişken giderlerdir. Direkt işçilik giderleri kimi zaman “üretimde harcanan süre karşılığı ödenen ücretler” şeklinde belirlenirken, bazı uygulamalarda ise “esas üretim yerlerinde çalışan işçilerin ücret ve diğer ödemeleri” şeklinde tanımlandığından, kısmen veya tümüyle sabit olabilmektedir. Böyle bir durumda, direkt işçilik giderlerinin bir kısmı kimi zaman sabit kimi zaman ise değişken nitelik kazanabilmektedir. Genel üretim giderleri ise kapsamında hem enerji gibi değişken, hem de amortisman gibi sabit giderleri barındıran yarı değişken bir gider grubudur. Bu bakımdan söz konusu giderler iki alt gruba ayrılabilir;

a. Değişken Genel Üretim Giderleri b. Sabit Genel Üretim Giderleri

Üretim maliyetlerinin kapsamını belirleyen ve mamul için ne kadar kısmının kullanıldığının tespitinde uygulanan yöntemler şunlardır;

1. Asal Maliyet Yöntemi 2. Tam Maliyet Yöntemi 3. Normal Maliyet Yöntemi 4. Değişken Maliyet Yöntemi

Not : “Asal Maliyet Yöntemi” endüstri öncesi toplumlarda üretimin el emeği ve küçük aletler kullanılarak mamule dönüştüğü zamanlardan kalma bir yöntem olup, günümü zün makineleşmiş üretim ortamıyla bağdaşmamak- tadır.

Bu konu ile ilgili olarak hazırlanmış kalıp tablo aşağıdaki gibidir. Birçok soru bu tablodaki kurallara uyularak rahatlıkla yapılabilmektedir.

Gider Türleri Kapsamına Göre Maliyetler Asal Değişken Normal Tam

710 Direkt İlk Md. Mlz. XX XX XX XX 720 Direkt İşçilik XX XX XX XX 730 GÜG (Değişken) -- XX XX XX 730 GÜG (Sabit) -- -- KKO* XX TOPLAM MALİYET XXX XXX XXX XXX Üretim Miktarı ADET ADET ADET ADET BİRİM MALİYET XXX XXX XXX XXX *KKO: Kapasite Kullanım Oranı

www.fuathoca.net

DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ KATKI TİPİ GELİR TABLOSU

Brüt Satışlar Satışların Maliyeti (-)

BRÜT KATKI PAYI Dönemin Değişken Giderleri(-)

- Arge Gideri - Pasadağ Gideri - G.Yönetim Gideri - Finansman Gideri

NET KATKI PAYI Dönemin Sabit Giderleri (-)

- İşçilik Giderleri - GÜG - Arge Gideri - Pasadağ Gideri - G.Yönetim Gideri - Finansman Gideri

KARA/ZARARA KATKI Diğer Faal. Olağan Gelir ve Karlar Diğer Faal. Olağan Gider ve Zararlar

OLAĞAN KAR/ZARAR D. Faal. Olağandışı Gelir ve Karlar D. Faal. Olağandışı Gider ve Zararlar

DÖNEM KARI / ZARARI

Not: Tam Maliyet ve Normal Maliyet Yöntemlerinden farklı olarak Değişken maliyet yönteminde Katkı tipi gelir tablosu kullanılmaktadır.

Kapsamına Göre Maliyetler

a. Asal Maliyet Yöntemi b. Değişken Maliyet Yöntemi c. Normal Maliyet Yöntemi d. Tam Maliyet yöntemi

2


1. Yıllık üretim kapasitesi 1.500 Adet mamul olan bir işletme, 2011 yılında 900 Adet mamul üretmiştir. 2011 yılı üretim giderleri aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir:

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri : 20.000 TL Direkt İşçilik Giderleri : 10.000 TL Genel Üretim Giderleri : 15.000 TL

- Değişken GÜG 6.000 TL - Sabit GÜG 9.000 TL

İstenilenler: Yukarıdaki bilgilere göre ve işlemleri açıkça göstererek; işletmenin 2011 yılındaki; (a) “Değişken maliyet yöntemine” göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) “Normal maliyet yöntemine” göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) “Tam maliyet yöntemine” göre birim üretim maliyetini hesaplayınız.

2. Bir çimento fabrikasının aylık üretim kapasitesi 80.000 tondur. Şubat ayında 20.000 ton üretim ve 15.000 top satış yapmış

olan bu fabrikanın aynı aya ait giderleri aşağıdaki gibidir:

Direkt ilk Md. ve Mlz. Gid. : 200.000 TL Direkt İşçilik Gid. : 800.000 TL Genel Üretim Gid. : 1.000.000 TL Pazarlama, satış ve dağıtım Gid. : 40.000 TL Genel Yönetim Gid. : 160.000 TL Yapılan incelemeler, direkt işçilik ve genel yönetim giderlerinin tamamının, genel üretim giderlerinin %80’inin ve pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin %50’sinin sabit; geri kalan giderlerin ise değişken nitelik taşıdığını ortaya koymuştur.

İstenilenler: Yukarıdaki bilgilere göre ve işlemleri açıkça göstererek; (a) “Değişken maliyet yöntemine” göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) “Normal maliyet yöntemine” göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) “Tam maliyet yöntemine” göre birim üretim maliyetini hesaplayınız.

3. Tek tip mamul üreten A İşletmesinin yıllık üretim kapasitesi 10.000 adettir. İşletme ürettiği ürünlerin bir adedini 240 TL’ye

satmaktadır. İşletmenin 2009 yılına ait; üretim-satış hacmi ve bazı gider kalemlerinin dökümü aşağıdaki gibidir.

Dönem Başı Yarı Mamul Miktarı – Dönem İçinde Üretilen Mamul Miktarı 8.000 adet Dönem İçinde Satılan Mamul Miktarı 6.500 adet Dönem Sonu Yarı Mamul Miktarı – Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 284.000 TL Direkt İşçilik Gideri 339.200 TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) 472.000 TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) 408.800 TL Genel Yönetim Giderleri (Sabit) 100.000 TL Genel Yönetim Giderleri (Değişken) 80.000 TL Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (Sabit) 56.000 TL Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (Değişken) 32.000 TL

İstenilenler: (a) Değişken Maliyet Yöntemine göre, (b) Normal Maliyet Yöntemine, (c) Tam Maliyet Yöntemine, İşletmenin 2009 yılına ait BİRİM ve TOPLAM ÜRETİM MALİYETİNİ hesaplayınız. Dönemin gelir tablosunu düzenleyiniz.

3


4. Tüpsan Üretim A.Ş. kapsamına göre maliyetlendirme yöntemlerinden “normal maliyet” yöntemini kullanmaktadır. İşletmenin kapasitesi yılda 5.000 adet mamuldür. 2008 yılında fiilen 4.000 adet mamul üretilmiş olup bunlardan 3.000 adedi satılmıştır. İşletmede dönem başı mamul stoku bulunmamaktadır. İşletme birim mamul maliyetini normal maliyet yöntemine göre 500 TL/adet olarak hesaplamıştır. Değişken maliyet yöntemine göre hesaplama yapıldığında bir mamulün maliyeti 360 TL/adet çıkmaktadır. Üretilen mamuller piyasada 600 TL/adet fiyattan satılmaktadır.

İstenilenler: (a) İşletmenin 2008 yılı Sabit Genel Üretim Giderleri toplamı kaç TL’dir. (b) İşletmenin tam maliyet yöntemine göre toplam maliyeti ve birim mamul maliyeti kaç TL’dir. (c) İşletmenin normal maliyet yöntemine göre hesapladığı brüt satış karı rakamı ile tam maliyet yöntemine göre hesapladığı

brüt satış karı arasındaki fark kaç TL’dir. 5. KARSAN İşletmesinin yıllık üretim kapasitesi 180.000 adettir. İşletmenin Haziran ayı üretim ve satış bilgileri aşağıdaki gibidir.

Gider Türü Tutar Değişkenlik Oranı Sabitlik Oranı Direkt İlk Madde Mlz. Gid. 25.000 TL %100 - Direkt İşçilik Gid. 30.000 TL %20 %80 Genel Üretim Gid. 50.000 TL %40 %60 Araştırma Geliştirme Gid. 8.000 TL - %100 Pazarlama Satış ve Dağ. Gid. 5.000 TL %50 %50 Genel Yönetim Gid. 10.000 TL - %100

Üretim Miktarı 7.500 adet Satış Miktarı 6.000 adet Birim Satış Fiyatı 15 TL/adet Mayıs Ayı Sonu Stok Miktarı -

İstenilenler: (a) Tam Maliyet Yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Normal Maliyet Yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Değişken Maliyet Yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayarak, Haziran ayı Katkı Tipi Gelir Tablosunu

düzenleyiniz. 6. Kalkersan A.Ş.’nin 201X yılı verileri aşağıdaki gibidir:

Mamul ve yarı mamul stokları (DB ve DS) : ----- Satışlar : 4.000.000.TL Direkt İlk Madde Malzeme Giderleri : 1.800.000.TL Direkt İşçilik Giderleri : 700.000.TL Değişken Genel Üretim Giderleri : ? Toplam net katkı payı : 650.000.TL Değişken Paz. Sat. Ve Dağ. Gid. : 250.000.TL Sabit Paz. Sat. Ve Genel Yönet. Gid. : ? Sabit Genel Üretim Gideri : ? Brüt satış karı : 700.000.TL Faaliyet karı : 300.000.TL

İstenilenler: (a) Tam maliyet yöntemine göre satışların maliyetini hesaplayınız. (b) Değişken maliyet yöntemine göre satışların maliyetini hesaplayınız. (c) Toplam Brüt Katkı payını hesaplayınız.

4


7. Maliyetleri aylık olarak hesaplayan “Dal” üretim işletmesi, Haziran 2014 döneminde aşağıdaki giderlere katlanmıştır: Gider Çeşitleri Sabit Giderler Değişken Giderler İlk Madde Malzeme Giderleri

- Direkt İlk Madde Malzeme - Endirekt Malzeme

- - -

22.500 18.000 4.500

İşçi Ücret Giderleri - Direkt İşçilik Giderleri - Endirekt İşçilik

8.000 -

8.000

20.000 20.000

- Dışarıdan Sağ. Fayda ve Hizmetler 12.000 18.000 Vergi, Resim ve Harçlar 4.500 - Amortisman ve Tükenme Payları 30.500 - Çeşitli Giderler 5.000 6.000 TOPLAM 60.000 66.500

Yıllık üretim kapasitesi 144.000 adet ürün olan “Dal” işletmesi, Haziran ayında 10.200 adet mamulün üretimine başlamış ve 8.200 adedini tamamlamıştır. Üretimi tamamlanan mamullerin 7500 adedi %40 karla peşin satılmıştır. Dönem başı yarı mamul ve dönem başı mamul stokları bulunmayan işletmede, dönem sonu yarı mamullerin tüm üretim faktörleri açısından tamamlanma derecesi %60’tır.

İstenilenler: Normal maliyet yöntemini uygulayan “Dal” işletmesinin: (a) Kapasite kullanım oranını ve kapasite sapmasını bulunuz. Kapasite sapması Gelir Tablosunda hangi hesapta raporlanır

açıklayınız. (b) Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamul stoklarının toplam ve birim maliyetlerini bulunuz. (c) Satışların Maliyeti Tablosu ve Gelir Tablosunun Brüt Satış kar/zararına kadar olan bölümü düzenleyiniz.

8. Maliyetlerini aylık olarak belirleyen bir işletmenin Temmuz ayına ilişkin üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir:

Gider Çeşitleri Sabit Giderler Değişken Giderler İlk Madde Malzeme Giderleri

- Direkt İlk Madde Malzeme - Endirekt Malzeme

- - -

150.000 120.000 30.000

İşçi Ücret Giderleri - Direkt İşçilik Giderleri - Endirekt İşçilik

125.000 125.000 -

60.000 - 60.000

Dışarıdan Sağ. Fayda ve Hizmetler 70.000 100.000 Amortisman ve Tükenme Payları 165.000 - Çeşitli Giderler 15.000 10.000 TOPLAM 375.000 320.000

İşletmenin yıllık kapasitesi 300.000 adet olup Temmuz ayında işletme 20.000 adet mamul üretmiştir. Ay sonunda yarı mamul bulunmamaktadır. Üretilen malların % 75’i 600.000 TL’ye satılmıştır. İstenilenler: Fiili maliyet yöntemini uygulayan bu işletmenin, Normal Maliyet Yöntemine göre, toplam ve birim maliyetlerini bularak; satılan mamul maliyetini, brüt satış karını, oluşan kapasite sapmasının tutarını ve dönem sonu mamul tutarını hesaplayınız.

5


9. Termosan A.Ş. değişik tip ve boyutlarda termosifon üretmektedir. Şirketin öngörülen aylık kapasitesi 2.400 makine saatidir. Ekim başında mamul ve yarı mamul bulunmamaktadır. Ekim ayı Genel Üretim Giderleri 6.000 TL değişken, 18.000 TL sabit olmak üzere 24.000 TL’dir. Ekim sonu itibariyle, üretimi halen devam eden Model 401 partisi dışında yarı mamul bulunmamaktadır. Ekim ayında üç değişik termosifon partisi üzerinde çalışılmış olup, ilgili veriler aşağıdaki gibidir:

MODEL101 MODEL201 MODEL401 Direkt İlk Madde ve Malzeme 10.000 TL 40.000 TL 60.000 TL Direkt İşçilik Gideri 6.000 TL 20.000 TL 12.000 TL Üretim partisindeki miktarı 400 adet 800 adet 600 adet Harcanan makine saati 200 saat 600 saat 400 saat Satılan miktar 200 adet 700 adet ---- Satış fiyatı (ad.) 100 TL 150 TL 250 TL

İşletmede sabit GÜG’leri mamullere eşit olarak dağıtılmakta, değişken GÜG’nin dağıtımında ise makine saati ölçüsü kullanılmaktadır.

İstenilenler: (a) Tam maliyet yöntemine göre Ekim ayı brüt satış karını hesaplayınız. (b) Normal maliyet yöntemine göre Ekim ayı brüt satış karını hesaplayınız. (c) Değişken maliyet yöntemine göre Ekim ayı brüt katkı payını hesaplayınız.

10. Aylık maksimum üretim kapasitesi 90 bin adet olan bir tuğla fabrikasında, Mart ayı faaliyet sonuçlarının saptanabilmesi için

gerekli bilgiler aşağıda verilmiştir. Miktarlar Adet Dönem içi üretimine başlanan 50 000 DB Yarı Mamul -- Dönem içi üretimi tamamlanan 40 000 DS Yarı Mamul (%50 Tam. Derecesi) 10 000 Satılan Mamul Miktarı 25 000

GİDERLER TL D.İlk Md. Malzeme Gideri 100 000 D. İşçilik Gideri 135 000 Genel Üretim Gideri – Değişken 45 000 Genel Üretim Gideri – Sabit 90 000 Pasadağ – Değişken 20 000 Pasadağ – Sabit 15 000 Genel Yönetim Gideri – Sabit 40 000 Finansman Gideri – Değişken 10 000 Finansman Gideri – Sabit 25 000

Diğer Bilgi: İlk madde (taşeron tarafından çıkartılıp getirilen killi toprak) bütünüyle üretimin başlangıcında kullanılmaktadır. Mart ayında tuğla birim satış fiyatı 20 TL/adet olmuştur.

İstenilenler: (a) Değişken maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Normal maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Tam maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız.

6


11. “Güney ayakkabı üretim işletmesinin yıllık üretim kapasitesi 10.000 çifttir. İşletme 2014 yılında 8.000 çift ayakkabı üretmiş ve satmıştır. Üretim maliyetlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Gid. 230.000 Direkt İşçilik Giderleri 170.000 Genel Üretim Giderleri 160.000 (%25 değişken, %75 Sabit) Genel Yönetim Giderleri 65.000 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid. 40.000 Finansman Giderleri 25.000 İstenilenler: (a) Normal Maliyet Yöntemini uygulayan bu işletmenin ayakkabılara ilişkin toplam ve birim üretim maliyetini hesaplayınız. (b) Boş kapasiteye ilişkin sabit GÜG` ün tutarını hesaplayarak Gelir Tablosunda hangi hesapta raporlandığını belirtiniz. (c) Gelecek dönemde satış miktarlarında önemli bir değişiklik olmayacağını öngören işletmeye ertesi dönem için 1.500 çift

ek üretim siparişi gelmesi ve müşteri tarafından teklif edilen fiyatın 65 TL/çift olması durumuna göre işletmenin teklifi kabul ya da ret kararını tartışınız. Gerekli hesaplamalarla destekleyiniz. Teklifi kabul etmesi durumunda ortaya çıkacak ek kar / zararı hesaplayınız.

12. Yıllık üretim kapasitesi 200.000 metre kumaş olan bir dokuma fabrikasında 2016 yılında tam kapasitede çalışılmış ve üretilen

kumaşın tamamı satılmıştır. Dönem başı ve dönem sonu mamul ve yarı mamul stoğu bulunmayan işletmede gelir-gider bilgileri aşağıdaki gibidir: Satış fiyatı 5 TL/mt Birim değişken maliyet 3 TL/mt Birim Başına Değişken Pazarlama Gideri 1 TL/mt Toplam Sabit Genel Üretim Gideri 50.000 TL/yıl Toplam Sabit Genel Yönetim Gideri 10.000 TL/yıl İstenilenler: (a) Tam maliyet yöntemine göre toplam ve birim maliyetleri bulup, gelir tablosunu düzenleyiniz. (b) Değişken maliyet yöntemine göre gelir tablosunu düzenleyiniz.

7


13. Tek bir mamulün üretim ve satışını yapan, yıllık üretim kapasitesi 100 ton mamul olan bir işletmede, 2015 yılında 50 ton mamul üretilmiş ve 40 tonu satılmıştır. İşletmede söz konusu döneme ilişkin gelir-gider bilgileri aşağıdaki gibidir:

Gelirler Tutar Satışlar 40.000 TL Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 800 TL Olağandışı Gelir ve Karlar 200 TL Gelirler Direkt İlk Madde ve Malzeme 14.000 TL Direkt İşçilik 5.000 TL Genel Üretim Gideri - Değişken 4.500 - Sabit 8.000

12.500 TL

Pazarlama Satış Dağıtım Gideri - Değişken 2.000 - Sabit 1.000

3.000 TL

Genel Yönetim Gideri - Sabit 4.500

4.500 TL

Finansman Gideri - Sabit 1.500

1.500 TL

İstenilenler: (a) Değişken maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayıp, gelir tablosunu düzenleyiniz. (b) Normal maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayınız. (c) Tam maliyet yöntemine göre birim üretim maliyetini hesaplayıp, gelir tablosunu düzenleyiniz.

8


CEVAP(1)

Üretim Maliyetleri (a) (b) (c) Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 20.000 TL 20.000 TL 20.000 TL Direkt İşçilik Gideri 10.000 TL 10.000 TL 10.000 TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) 6.000 TL 6.000 TL 6.000 TL

Genel Üretim Giderleri (Sabit) --- 5.400 TL 9.000 TL x %60 (KKO)

9.000 TL (Tamamı)

Toplam Üretim Maliyeti 36.000 TL 41.400 TL 45.000 TL Üretim Miktarı 900 Adet 900 Adet 900 Adet Birim Maliyetler 40,00 TL 46,00 TL 50,00 TL

Bu yöntemde üretim unsurları olan

- DİMM - DİG ve - GÜG‘nin

sadece değişken kısımları maliyetlere dahil edilir.

Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG‘nin

değişken kısımları maliyetlere eklenirken, bununla beraber sabit giderlerin kapasite kullanım oranına isabet eden kısmı maliyetlere ilave edilir.



Tamamı üretim maliyeti olarak kabul edilir.

Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite

: 900 adet / 1.500 adet : % 60

CEVAP(2)

Giderlerin Sabit ve Değişken Kısımlarına Ayrılması

Şubat Ayı Maliyetleri Değişken Sabit Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 200.000 TL --- Direkt İşçilik Gideri --- 800.000 TL Genel Üretim Giderleri 200.000 TL 800.000 TL Genel Yönetim Giderleri --- 160.000 TL Pazarlama Satış Dağıtım Gideri 20.000 TL 20.000 TL


Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 200.000 TL 200.000 TL 200.000 TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) 200.000 TL 200.000 TL 200.000 TL

Direkt İşçilik Gideri (Sabit) --- 200.000 TL 800.000 TL x %25 (KKO) 800.000 TL

Genel Üretim Giderleri (Sabit) --- 200.000 TL 800.000 TL x %25 (KKO) 800.000 TL

Toplam Üretim Maliyeti 400.000 TL 800.000 TL 2.000.000 TL Üretim Miktarı 20.000 Adet 20.000 Adet 20.000 Adet Birim Maliyetler 20,00 TL 40,00 TL 100,00 TL



sadece değişken kısımları maliyetlere dahil edilir.

Bu yöntemde üretim unsurları olan - DİMM - DİG ve - GÜG‘nin

değişken kısımları maliyetlere eklenirken, bununla beraber sabit giderlerin kapasite kullanım oranına isabet eden kısmı maliyetlere ilave edilir.



Tamamı üretim maliyeti olarak kabul edilir.


: 20.000 adet / 80.000 adet : % 25

9


CEVAP(3)




Toplam Üretim Maliyeti 1.032.000 TL 1.409.600 TL 1.504.000 TL Üretim Miktarı 8000 Adet 8000 Adet 8000 Adet Birim Maliyetler 129 TL 176,2 TL 188 TL * Pazarlama Satış ve Dağıtım giderleri ile Genel Yönetim Giderleri üretim maliyetlerine dahil edilmezler. Bu giderler dönemin kar/zarar hesaplarından mahsup edilirler.


: 8000 adet / 10.000 adet : % 80

Gelir Tablosu Normal Maliyet Tam Maliyet 60.Brüt Satışlar 1.560.000 TL

(6500 x 240 TL) 1.560.000 TL (6500 x 240 TL)

61.Satış İndirimleri --- --- NET SATIŞLAR 1.560.000 TL 1.560.000 TL 62.Satışların Maliyeti 1.145.300 TL

(6500 x 176.20 TL) 1.222.000 TL (6500 x 188 TL)

BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 414.700 TL 338.000 TL 63.Faaliyet Giderleri 268.000 TL 268.000 TL Arge Giderleri (Sabit+Değişken) --- --- Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit+Değişken) (88.000 TL) (88.000 TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit+Değişken) (180.000 TL) (180.000 TL) FAALİYET KARI / ZARARI 146.700 TL 70.000 TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir --- --- 65.Diğer Faal. Olağan Gider --- --- 66. Finansman Giderleri --- --- OLAĞAN KAR / ZARAR 146.700 TL 70.000 TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir --- --- 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider 94.400 TL --- Çalışmayan Ksm Gid. Ve Zararları (94400 TL)

(472.000 x %20) ---

DÖNEM KARI / ZARARI 52.300 TL 70.000 TL Katkı Tipi Gelir Tablosu Değişken Maliyet Satışlar 1.560.000 TL

(6500 x 240 TL) Satışların Maliyeti 838.500 TL

(6500 x129 TL) BRÜT KATKI PAYI 721.500 TL

Değişken Faaliyet Giderleri 112.000 TL Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Değişken) (32.000 TL) Genel Yönetim Gideri (Değişken) (80.000 TL)

NET KATKI PAYI 609.500 TL Sabit Faaliyet Giderleri 628.000 TL Genel Üretim Giderleri (Sabit) (472.000 TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit) (56.000 TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit) (100.000 TL) Finansman Giderleri ---

ZARARA KATKI (18.500 TL) Olağandışı Gelir ve Karlar --- Olağandışı Gider ve Zararlar ---

DÖNEM ZARARI (18.500 TL)

10


CEVAP(4)

Üretim Maliyetleri Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet DİMM GİD. XX XX XX DİG XX XX XX GÜG (Değişken) XX XX XX GÜG (Sabit) -- KKO 700.000*** Toplam Üretim Maliyeti 1.440.000* 2.000.000** 2.140.000**** Üretim Miktarı 4000 ad 4000 ad 4000 ad Birim Maliyetler 360 TL 500 TL 535 TL***** Nereden Bulduk ? * 1.440.000 = 360 x 4000 ** 2.000.000 = 500 x 4000 *** Normal Maliyet yöntemi ile değişken maliyet yönteminin arasındaki fark sabit maliyetlerin tamamını değil, Kapasite kullanım oranına denk düşen payının baz alınmasıdır. Aşağıdaki hesaplamalarda bu tutar 560.000 TL’dir. Yani Sabit maliyetlerin Kapasite kullanım oranına (%80) denk düşün kısmı 560.000 TL’dir. Bu durumda Sabit Maliyetler 700.000 TL olarak bulunur. **** Değişken maliyet yöntemine göre hesaplanan tutar 1440.000 TL idi. Buna sabit maliyetleri eklediğimizde Tam maliyet yöntemine göre toplam maliyeti bulmuş oluruz. 1440.000 + 700.000 = 2.140.000 TL’dir. ***** Bu durumda tam maliyet yöntemine göre birim maliyetler 2.140.000 / 4000 adet = 535 TL’dir.

Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 4000 / 5000

: % 80

Kullanılan Kapasitedeki Sabıt Maliyetler = 2000.000 – 1440.000 = 560.000 TL Kullanılan Kapasitedeki Sabıt Maliyetler = Sabit Maliyetler x Kapasite Kullanım Oranı 560.000 = Sabit Maliyetler x %80 Sabit Maliyetler = 700.000 TL

Normal – Tam Maliyet Karşılaştırması Brüt Satışlar Satışların Maliyeti Brüt

Satış Karı Normal Maliyet 3000 ad X 600 TL = 1.800.000 TL 3000 ad X 500 TL = 1.500.000 TL 300.000 TL

Tam Maliyet 3000 ad X 600 TL = 1.800.000 TL 3000 ad X 535 TL = 1.605.000 TL 195.000 TL

FARK 105.000 TL

11


CEVAP(5)

Üretim Maliyetleri Değişken Maliyet Normal Maliyet Tam Maliyet Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 25.000 TL 25.000 TL 25.000 TL Direkt İşçilik Gideri (Değişken) 6.000 TL 6.000 TL 6.000 TL Genel Üretim Giderleri (Değişken) 20.000 TL 20.000 TL 20.000 TL

Direkt İşçilik Gideri (Sabit) --- 12.000 TL 24.000 TL x %50 (KKO) 24.000 TL


Toplam Üretim Maliyeti 51.000 TL 78.000 TL 105.000 TL Üretim Miktarı 7500 Adet 7500 Adet 7500 Adet Birim Maliyetler 6,80 TL 10,40 TL 14,00 TL * Araştırma Geliştirme gideri, Pazarlama Satış ve Dağıtım giderleri ve Genel Yönetim Giderleri üretim maliyetlerine dahil edilmezler. Bu giderler dönemin kar/zarar hesaplarından mahsup edilirler.

Aylık Ortalama Kapasite : 180.000 / 12 ay : 15.000 adet Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite

: 7.500adet / 15.000 adet : % 50

Katkı Tipi Gelir Tablosu Değişken Maliyet Satışlar 90.000 TL

(6000 x 15 TL) Satışların Maliyeti 40.800 TL

(6000 x 6,80 TL) BRÜT KATKI PAYI 49.200 TL Değişken Faaliyet Giderleri (2.500 TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Değişken) (2.500 TL) NET KATKI PAYI 46.700 TL Sabit Faaliyet Giderleri 74.500 TL Direkt İşçilik Gideri (Sabit) (24.000 TL) Genel Üretim Giderleri (Sabit) (30.000 TL) Araştırma Geliştirme Gideri (Sabit) (8.000 TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit) (2.500 TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit) (10.000 TL) ZARARA KATKI (27.800 TL) Olağandışı Gelir ve Karlar --- Olağandışı Gider ve Zararlar --- DÖNEM ZARARI (27.800 TL)

12


CEVAP(6)

Bu soruda öncelikli olarak verilen bilgilerden yola çıkarak söz konusu tabloların oluşturulması ve eksik verilerin analiz edilerek tespit edilmesi esastır. Bu soru konunun özünü anlama ve tabloları analiz edebilme amaçlı hazırlanmış bir sorudur.

(1) Brüt Katkı Payı : Tablodan da anlaşılacağı üzere Brüt Katkı Payından dönemin değişken faaliyet giderlerini düşünce Net Katkı Payına ulaşmış oluruz. Bu durumda Net katkı Payı 650.000 TL olduğuna ve değişken faaliyet giderleri 250.000 TL olduğuna göre Brüt Katkı Payının 900.000 TL olması gerekir.

(2) Satışların Maliyeti : Birinci kısımda bulduğumuz Brüt Katkı Payından yola çıkarak Satışların Maliyetinin 3.100.000 TL olması gerektiğini gözlemleyebiliriz.

(3) Değişken GÜG : İkinci kısımdan yola çıkarak bu giderin 600.000 TL olacağını göreceğiz.

(4) Sabit GÜG : Bu kısımda Satışların Maliyetinin 3.300.000 TL olması gerektiği açıktır. Üçüncü kısımda bulunan değişken GÜG yerine yerleştirdiğimizde Sabit GÜG düşen payın 200.000 TL olacağını görmek kaçınılmazdır.

(5) Sabit Genel Yönetim Gideri: Bu kısımda faaliyet gideri başlığı ile verilen giderlerin toplamı 400.000 TL olmak zorundadır. Çünkü Brüt Satış karından söz konusu faaliyet giderlerini düştükten sonra faaliyet karı olarak 300.000 TL kalmaktadır. Bu durumda da faaliyet giderleri toplamı 400.000 olmak zorundadır. Bu püf noktayı yakaladığımızda ise Sabit Genel Yönetim Giderlerinin 150.000 TL olacağını görmek kaçınılmazdır.

(6) Kara/Zarara Katkı: Bu kısımda sabit faaliyet giderlerini tespit etmek esastır. Beşinci kısımda Sabit genel yönetim giderlerini 150.000 TL olarak bulmuştuk. Buradaki bilgiden yola çıkıp, verileri yerine yerleştirdiğimizde 650.000 – 150.000= 500.000 TL kara katkı bulacağımızı görebiliriz.

DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ KATKI TİPİ GELİR TABLOSU TUTAR

TAM MALİYET YÖNTEMİ GELİR TABLOSU TUTAR

Satışlar 4.000.000.TL Brüt Satışlar 4.000.000.TL Satışların Maliyeti - D. İlk Madde ve Malz. - D. İşçilik Gideri - Değiş. Genel Üretim Gid.

1.800.000 700.000 ? (3)

(?) (2)

Satış indirimleri --- NET SATIŞLAR 4.000.000.TL Satışların Maliyeti - D. İlk Madde ve Malz. - D. İşçilik Gideri - Değişken GÜG - Sabit GÜG

1.800.000 700.000 ? ? (4)

BRÜT SATIŞ KARI 700.000.TL BRÜT KATKI PAYI ? (1)

Değişken Faaliyet Giderleri - Arge Gideri - Paz. Sat. Dağ. Gid. - Genel Yönetim Gid

--- 250.000 ---

(250.000 TL)

Faaliyet Giderleri - Arge Gideri - Değ. Paz. Sat. Dağ. Gid. - Sab. Paz. Sat. Dağ. Gid. - Değ. Genel Yön. Gid. - Sab. Genel Yön. Gid

--- 250.000 --- --- ? (5)

NET KATKI PAYI 650.000 TL FAALİYET KARI 300.000.TL Sabit Faaliyet Giderleri - Genel Üretim Gid. - Arge Gideri - Paz. Sat. Dağ. Gid. - Genel Yönetim Gid

--- --- --- ?

(?)

KARA / ZARARA KATKI (?) (6)

Olağandışı Gelir ve Karlar

Olağandışı Gider ve Zararlar

DÖNEM KARI / ZARARI

13


CEVAP(7)


: 10.200 adet / 12.000 adet : %85 Kullanılmayan Kapasite : %15 Kapasite Sapması : Sabit Maliyetler x Kullanılmayan Kapasite : 60.000 x %15 : 9000 TL Raporlama : Kapasite sapması tutarı Gelir Tablosunda 680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları

hesabında raporlanır.

NORMAL MALİYET Dönemde üretilen Eşdeğer Üretim Miktarı DİMM + DİG + GÜG

Değişken Maliyetler 66.500

Sabit Maliyetler 51.000 60.000 x %85 (KKO) Tamamlanan Mamuller 8200 adet

Toplam Üretim Maliyeti 117.500 TL DSYM 1200 adet 2000 x %60 Tam. Derecesi

Üretim Miktarı 9.400 adet 9400 adet Birim Maliyetler 12,50 TL

Tamamlanan Mamul Maliyeti = 12,50 TL X 8200 adet : 102.500 TL DSYM Maliyetleri = 12,50 TL x 1200 adet : 15.000 TL

SATIŞLARIN MALİYETİ GELİR TABLOSU

DİMM 18.000

DİG 20.000 Brüt Satışlar 131.250.TL (7500 X 17,50) GÜG 79.500 Satış İndirimleri ---

TOP. ÜRETİM MALİYETİ 117.500 NET SATIŞLAR 131.250. TL (+) DBYM Maliyeti 0 Satışların Maliyeti 93.750 TL (7500 X 12,5) (-) DSYM Maliyeti (15.000) BRÜT SATIŞ KARI 37.500 TL

ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ 102.500 (+) DB Mamul Maliyeti 0 (-) DS Mamul Maliyeti 8.750

SATILAN MAMUL MALİYETİ 93.750

14


CEVAP(8)

NORMAL MALİYET

DEĞİŞKEN MALİYET

TAM MALİYET

Değişken Maliyetler 320.000 320.000 320.000

Sabit Maliyetler 300.000 375.000 x %80 (KKO) -- 375.000

Toplam Üretim Maliyeti 620.000 TL 320.000 TL 695.000 TL

Üretim Miktarı 20.000 adet 20.000 adet 20.000 adet

Birim Maliyetler 31 TL 16 TL 34,75 TL

Soruda istenilmemesine rağmen bu yönteminde

sorulma ihtimali göz önüne alınarak hesaplanmıştır.

Soruda istenilmemesine rağmen bu yönteminde

sorulma ihtimali göz önüne alınarak hesaplanmıştır.


: 20.000adet / 25.000 adet : %80

Gelir Tablosu NORMAL MALİYET Brüt Satışlar (20.000x%75 = 15000 adet) 600.000 TL

Satış İndirimleri (-) (--)

Net Satışlar 600.000 TL

Satışların Maliyeti (15.000 adet x 31 TL ) (465.000 TL)

Brüt Satış Karı/Zararı 135.000 TL

Kapasite Sapması : Sabit Maliyetler x Kullanılmayan Kapasite Oranı : 375.000 TL x %20 : 75.000 TL DSYM Maliyetleri Toplam Üretim Maliyeti – Satışların Maliyeti = 620.000 – 465.000 = 155.000 TL

15


CEVAP(9)

MODEL 101 MODEL 201 MODEL 401

Direkt İlk Madde ve Malzeme 10.000 TL 40.000 TL 60.000 TL Direkt İşçilik Gideri 6.000 TL 20.000 TL 12.000 TL

Değişken GÜG 1.000 TL (6000/1200 sa.) x200 sa.

3.000 TL (6000/1200 sa.) x600 sa.

2.000 TL (6000/1200 sa.) x500 sa.

Sabit GÜG 6.000 TL (18.000/3)

6.000 TL (18.000/3)

6.000 TL (18.000/3)

Kapasite Kullanım Oranı = Aylık Çalışma Saati / Aylık Toplam Kapasite

= 1200 saat / 2400 saat = %50

MODEL 101 Tam Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+

Sab. GÜG

Normal Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+ (Sab.

GÜG X Kap. Kull. Or.) Değişken Maliyet Yöntemi

DİMM + DİG + Değ GÜG

Direkt İlk Md. ve Mlz. 10.000 TL 10.000 TL 10.000 TL Direkt İşçilik Gideri 6.000 TL 6.000 TL 6.000 TL Değişken GÜG 1.000 TL 1.000 TL 1.000 TL

Sabit GÜG 6.000 TL 3.000 TL (6000X0,50) ----

TOPLAM MALİYET 23.000 TL 20.000 TL 17.000 TL ÜRETİM MİKTARI 400 adet 400 adet 400 adet BİRİM MALİYET 57,50 TL/ad 50,00 TL/ad 42,50 TL/ad Satış Miktarı 200 ADET 200 ADET 200 ADET Satış Fiyatı 100 TL 100 TL 100 TL Brüt satışlar 20.000 TL 20.000 TL 20.000 TL Satış İndirimleri ---- ---- ---- NET SATIŞLAR 20.000 TL 20.000 TL 20.000 TL Satışların Maliyeti 11.500 TL

(200 X 57,50) 10.000 TL (200 X 50,00)

8.500 TL (200 X 42,50)

BRÜT SATIŞ KARI 8.500 TL 10.000 TL 11.500 TL

MODEL 201 Tam Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+

Sab. GÜG

Normal Maliyet Yöntemi DİMM + DİG + Değ GÜG+ (Sab.

GÜG X Kap. Kull. Or.) Değişken Maliyet Yöntemi

DİMM + DİG + Değ GÜG

Direkt İlk Md. ve Mlz 40.000 TL 40.000 TL 40.000 TL Direkt İşçilik Gideri 20.000 TL 20.000 TL 20.000 TL Değişken GÜG 3.000 TL 3.000 TL 3.000 TL

Sabit GÜG 6.000 TL 3.000 TL (6000X0,50) ---

TOPLAM MALİYET 69.000 TL 66.000 TL 63.000 TL ÜRETİM MİKTARI 800 adet 800 adet 800 adet BİRİM MALİYET 86,25 TL/ad 82,50 TL/ad 78,75 TL/ad Satış Miktarı 700 ADET 700 ADET 700 ADET Satış Fiyatı 150 TL 150 TL 150 TL Brüt satışlar 105.000 TL 105.000 TL 105.000 TL Satış İndirimleri ---- ---- ---- NET SATIŞLAR 105.000 TL 105.000 TL 105.000 TL Satışların Maliyeti 60.375 TL

(700 X 86,25) 57.750 TL (700 X 82,50)

55.125 TL (700 X 78,75)

BRÜT SATIŞ KARI 44.625 TL 47.250 TL 49.875 TL

TOPLAM 8.500 + 44.625 = 53.125 TL

10.000 + 47.250 = 57.250 TL

11.500+49.875 =61.375 TL

* Model 401 Ekim sonu itibariyle tamamlanmadığından ve soruda tamamlanma yüzdelerine yer verilmediğinden dolayı maliyet hesaplaması yapılmamıştır. Ayrıca satışı gerçekleşmeyen model 401’in Brüt Satış Karı kalemine de bir etkisi olmayacaktır.

16


CEVAP(10)

EŞDEĞER ÜRÜN MİKTARI DİMM+DİG+GÜG Tamamlanan Mamul 40 000

DS Yarı Mamul (10 000 x %50) 5 000

Toplam Eşdeğer Birim Sayısı 45 000

Kapasite Kullanım Oranı : Üritem Miktarı / Toplam Kapasite : 45.000adet / 90.000 adet

: %50

ÜRETİM MALİYETLERİ a)

DEĞİŞKEN MALİYET

b) NORMAL MALİYET

c) TAM

MALİYET

Direkt İlk Madde ve Mlz. Gideri 100.000 TL 100.000 TL 100.000 TL

Direkt İşçilik Gideri 135.000 TL 135.000 TL 135.000 TL

Genel Üretim Giderleri (Değişken) 45.000 TL 45.000 TL 45.000 TL


Toplam Üretim Maliyeti 280.000 TL 325.000 TL 370.000 TL

Üretim Miktarı 45000 Adet 45000 Adet 45000 Adet

Birim Maliyetler 6,22 TL 7,22 TL 8,22 TL

17


CEVAP(11)

Üretim Maliyetleri (a) Normal Maliyet

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 230.000 TL Direkt İşçilik Gideri 170.000 TL

Genel Üretim Giderleri (Değişken) 40.000 TL (160.000x%25)

Genel Üretim Giderleri (Sabit) 96.000 TL (160.000 TL x %75) x %80 (KKO)

Toplam Üretim Maliyeti 536.000 TL Üretim Miktarı 8000 Adet Birim Maliyetler 67,00 TL


: 8.000adet / 10.000 adet : % 80

(b) Kullanılmayan Kapasite : 1- Kullanılan Kapasite(%80) : %20 Kapasite Sapması : Sabit Maliyetler x Kullanılmayan Kapasite : 120.000 x %20 : 24.000 TL Raporlama : Kapasite sapması tutarı Gelir Tablosunda 680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları

hesabında raporlanır. (c) İşletmede mevcut kapasitenin 10.000 adet, kullanılan kapasitenin 8.000 adet olduğunu düşündüğümüzde işletmeye ek olarak gelen 1.500 adet sipariş işletmeyi kapasite anlamında sıkıntıya sokmayacaktır. Yani işletmenin bunu mevcut kapasite sınırları içinde üretme imkanı mevcuttur. Üstelik bunun içinde ek olarak sabit masraflara katlanmayacaktır. İşletmenin burada yeni sipariş için katlanacağı maliyetler;

Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyeti Direkt işçilik Maliyeti Genel Üretim Maliyetlerinin değişken kısımlarının ibaret olacaktır.

Sorumuzda bu maliyetleri 8.000 adet için toplamda 440.000 olarak verilmiştir. Buda işletmenin 1 adet ayakkabı üretimi için birim olarak 55 TL masraf yaptığını göstermektedir. Bu koşullarla işletmenin sadece birim başına 55 TL masraf yaparak, mevcut kapasiteyi aşmadığı için sabit unsurlara katlanmadan siparişe yanıt verebileceği anlamını taşımaktadır. Bu durumda teklif edilen 1.500 adet siparişi üretmesi halinde; 1500 adet X 55 TL : 82.500 TL maliyet 1500 adet X 65 TL : 97.500 TL satış fiyatı ile 15.000 TL ek kar elde edeceği anlamına gelir. Not: İşletme mevcut kapasiteyi aşmadığı için ek olarak sabit giderlere katlanmayacağı için siparişi kabul etmelidir.

18


CEVAP(12)

ÜRETİM MALİYETLERİ DEĞİŞKEN MALİYET

(a) TAM

MALİYET Direkt İlk Madde ve Mlz. Gideri XXX XXX Direkt İşçilik Gideri XXX XXX Genel Üretim Giderleri (Değişken) XXX XXX Genel Üretim Giderleri (Sabit) --- 50.000 TL Toplam Üretim Maliyeti 600.000 TL(1) 650.000 TL (2) Üretim Miktarı 200.000 metre 200.000 metre Birim Maliyetler 3 TL 3,25 TL

(1) Değişken Maliyet Yöntemine Göre Toplam Üretim Maliyeti : Soruda verilmiş olan 3 TL’lik birim maliyet ile 200.000 metre üretim miktarını çarptığımızda değişken maliyet yöntemine göre toplam maliyetin 600.000 TL olacağını görebiliriz. Bilindiği gibi değişken maliyet yöntemi;

Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyeti Direkt işçilik Maliyeti Genel Üretim Maliyetlerinin değişken kısımlarını maliyet unsuru olarak görmektedir. Bu durumda bu üç unsurun

tutarının 600.000 TL olduğunu bulmuş olduk.

(2) Tam Maliyet Yöntemine Göre Toplam Üretim Maliyeti : Birinci kısımda belirttiğimiz unsurlara ilaveten tam maliyet yönteminde GÜG’lerin sabit kısımları eklenmektedir. Soruda bu veri hali hazırda verilmiş olup, yerine yerleştirildiğinde tam maliyet yöntemine göre toplam maliyetlerin 650.000 TL olacağını görmek kaçınılmaz olur. Bu tutarı da üretim miktarına böldüğümüzde birim maliyetlerin 3,25 TL olacağını görürüz.

Gelir Tablosu Tam Maliyet 60.Brüt Satışlar 1.000.000 TL

(200.000 x 5 TL) 61.Satış İndirimleri --- NET SATIŞLAR 1.000.000 TL 62.Satışların Maliyeti 650.000 TL

(200.000 x 3,25 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 350.000 TL 63.Faaliyet Giderleri 210.000 TL Arge Giderleri (------------------------) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (1 TL X 200 000 mt) Genel Yönetim Gideri ( 10 000 TL) FAALİYET KARI / ZARARI 140.000 TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir --- 65.Diğer Faal. Olağan Gider --- 66. Finansman Giderleri --- OLAĞAN KAR / ZARAR 140.000 TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir --- 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider --- DÖNEM KARI / ZARARI 140.000 TL

19


(b) DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ KATKI TİPİ GELİR TABLOSU TUTAR

Satışlar 1.000.000 TL (200.000 x 5 TL)

Satışların Maliyeti (200.000 mt X 3 TL) - D. İlk Madde ve Malz. - D. İşçilik Gideri - Değiş. Genel Üretim Gid.

600.000 TL

BRÜT KATKI PAYI 400.000 TL Değişken Faaliyet Giderleri - Arge Gideri (----------------------) - Paz. Sat. Dağ. Gid. (200 000 mt X 1 TL) - Genel Yönetim Gid (----------------------)

(200.000 TL)

NET KATKI PAYI 200.000 TL Sabit Faaliyet Giderleri - Genel Üretim Gid. - Arge Gideri - Paz. Sat. Dağ. Gid. - Genel Yönetim Gid

50.000 TL --- --- 10.000 TL

(60.000 TL)

KARA KATKI 140.000 TL Olağandışı Gelir ve Karlar ---------

Olağandışı Gider ve Zararlar ---------

DÖNEM KARI 140.000 TL

20


CEVAP(13)




Toplam Üretim Maliyeti 23.500 TL 27.500 TL 31.500 TL Üretim Miktarı 50 Ton 50 Ton 50 Ton Birim Maliyetler 470 TL/Ton 550 TL/Ton 630 TL/Ton * Pazarlama Satış ve Dağıtım giderleri, Genel Yönetim Giderleri ve Finansman Giderleri üretim maliyetlerine dahil edilmezler. Bu giderler dönemin kar/zarar hesaplarından mahsup edilirler.


: 50 Ton / 100 Ton : % 50

Katkı Tipi Gelir Tablosu (a) Değişken Maliyet Satışlar (40 Ton) 40.000 TL

Satışların Maliyeti (18.800 TL) (40 Ton X 470 TL)

BRÜT KATKI PAYI 21.200 TL Değişken Faaliyet Giderleri (2.000 TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Değişken) (2.000 TL)

NET KATKI PAYI 19.200 TL Sabit Faaliyet Giderleri (15.000 TL) Genel Üretim Giderleri (Sabit) (8.000 TL) Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit) (1.000 TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit) (4.500 TL) Finansman Giderleri (1.500 TL)

KARA KATKI 4.200 TL D. Faal. Olağan Gelir ve Karlar 800 TL D. Faal. Olağan Gider ve Zararlar ---

OLAĞAN KAR 5.000 TL Olağandışı Gelir ve Karlar 200 TL Olağandışı Gider ve Zararlar ---

DÖNEM KARI 5.200 TL

Gelir Tablosu (b) Normal Maliyet (c) Tam Maliyet 60.Brüt Satışlar (40 Ton) 40.000 TL 40.000 TL 61.Satış İndirimleri --- --- NET SATIŞLAR 40.000 TL 40.000 TL 62.Satışların Maliyeti (22.000 TL)

(40 Ton X 550 TL) (25.200 TL)

(40 Ton X 630 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 18.000 TL 14.800 TL 63.Faaliyet Giderleri (7.500 TL) (7.500 TL) Arge Giderleri (Sabit+Değişken) --- --- Pazarlama Satış Dağ. Gid. (Sabit+Değişken) (3.000 TL) (3.000 TL) Genel Yönetim Gideri (Sabit+Değişken) (4.500 TL) (4.500 TL) FAALİYET KARI / ZARARI 10.500 TL 7.300 TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir 800 TL 800 TL 65.Diğer Faal. Olağan Gider --- --- 66. Finansman Giderleri (1.500 TL) (1.500 TL) OLAĞAN KAR / ZARAR 9.800 TL 6.600 TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir 200 TL 200 TL 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider (4.000 TL) --- Çalışmayan Ksm Gid. Ve Zararları (4000 TL)

(8.000 x %50) ---

DÖNEM KARI / ZARARI 6.000 TL 6.800 TL

21

Maliyet Muhasebesi -02- Safha Maliyeti


SAFHA (EVRE) MALİYETİ SİSTEMİ Safha maliyeti sistemi, genellikle aynı cins mamullerin sürekli ve yığın halde üretildiği işletmelerde kullanılan bir maliyet hesaplama sistemidir. Un, şeker, çimento, cam vs. üreten işletmelerde kullanılır. Üretim, safhalara (işlem merkezlerine) ayrılmıştır. Üretim maliyeti raporu: Belli bir üretim merkezinde, belli bir dönemde gerçekleşen tüm maliyetleri özetleyen bir rapordur. Üç temel bölümü vardır:

I. Üretimin miktar hareketleri II. Birim maliyet hesaplamaları III. Sağlama

Safha maliyet sisteminde, maliyet akışı açısından dört önemli nokta vardır: 1. Her bir esas üretim gider yerinin üretim maliyeti, ayrı

hesaplarda izlenir. (örneğin, 151.yarı mamuller üretim hesabı I. safha ve 151.yarı mamuller üretim hesabı II. safha gibi)

2. Üretimin I. safhasındaki toplam üretim maliyetleri, II. safhaya devreden ürünle birlikte II. safhanın 151 yarı mamuller üretim hesabına aktarılır. (ikiden fazla üretim safhası varsa, her safha için aynı işlem tekrarlanır.)

3. Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri, ilgili oldukları tüm safhalara, her üretim aşamasında ayrı ayrı yüklenir.

4. II. safhadan, tamamlanan ve mamul stoklarına devre-dilen maliyetler, 152 mamuller hesabının alacağına geçirilir. Satılacak mamuller için, bu hesaptan, 620 satılan mamullerin maliyeti hesabının alacağına, satılacak mamul kadar maliyet devredilir.

Not: Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim gideri hesapları, her üretim safhasında, o safhaya ait 151 yarı mamuller üretim hesabına, yansıtma hesaplarıyla aktarılır. I.safha tamamlanıp II. safhaya geçildiğinde, iki safha arasında oluşan direkt işçilik ve genel üretim giderleri de I.safha maliyetinin yanında II. Safhaya aktarılır. Eşdeğer Birim Sayısı: Yarı mamullerin, tamamlanmış mamul cinsinden ifadesidir. Her safhadaki yarı mamul stok miktarı ile tamamlanma derecesinin çarpımından oluşur. Böylece, belli bir safhadaki yarı mamul, tam mamul cin-sinden ifade edilebilir.

EBS = Yarı mamul miktarı x Yarı mamul tamamlama derecesi (yüzdesi)

Safha (Evre) maliyet yönteminin aşamaları şunlardır: (1) Miktar hareketlerinin belirlenmesi (2) Eşdeğer ürün miktarlarının hesaplanması (3) Birim maliyetlerin hesaplanması (4) Evrenin toplam maliyetinin tamamlanmış,

tamamlanmamış ve kayıp birimler(fireler) arasında dağılımı

(5) Sağlamanın yapılması Hesaplamalarda 2 yöntem kullanılır

A. Ortalama Maliyet Yöntemi B. FİFO (İlk Giren ilk Çıkar) Yöntemi (Dönem Başı yarı

mamul stokları ayrıca alınır.

A. Ortalama Maliyet Yöntemi Bu yöntemde dönem içinde üretimi tamamlanan ürünlerin tamamının aynı dönemde üretime başlanıp bitirildiği varsayılır. Başka bir ifade ile bir önceki dönemde üretime başlanılıp bu döneme aktarılan yarı mamullerin olmadığı varsayılır. Bu yüzden toplam maliyetlerin hesaplanmasında DBYM ve dönemin birim maliyetleri yerine ortalama eşdeğer birim maliyetleri üzerinden hesaplama yapılır. Bu yöntemin hesaplanmasında izlenecek adımlar aşağıdaki gibidir: (a) Miktar Hareketleri

Üretime Giren = Üretimden Çıkan D.B.Y.M + Üretimine

Başlanan = Üretimi

Tamamlanan + D.S.Y.M.

(b) Eşdeğer Birim Sayısı (Miktarı)

Hammadde İşçilik GÜG

Tamamlanan Birimler (+)

DSYM (Tam. Yüzdesi) Hammadde %xx İşçilik %xx GÜG %xx

XXX (+)

XXX

XXX (+)

XXX

XXX (+)

XXX

Ortalama Eşdeğer Birim Sayısı

XXX EBS

XXX EBS

XXX EBS

(c) Eşdeğer Birim Maliyet (Ortalama Birim Maliyet)

Hammadde =

DBYM Hammadde + Dönemin Hammadde Maliyetleri Maliyetleri

Ortalama Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı

İşçilik =

DBYM İşçilik + Dönemin İşçilik Maliyetleri Maliyetleri

Ortalama İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı

GÜG =

DBYM GÜG + Dönemin GÜG Maliyetleri Maliyetleri

Ortalama GÜG Eşdeğer Birim Sayısı

(d) Tamamlanan ve DSYM Maliyetlerinin Hesaplanması Tamam. Mamul Maliyeti

= ( Ham Brm Mal

+ İşç. Brm Mal

+ GÜG Brm Mal ) X

Tamam. Mamul Miktarı

DSYM Maliyeti = (

Ham Brm Mal X

DSYM Ham. EBS

(+)

İşç. Brm Mal X

DSYM İşç. EBS

(+)

GÜG Brm Mal X

DSYM GÜG EBS

)

22



B. FİFO (İlk Giren İlk Çıkar) Yöntemi Bu yöntemde, bir önceki dönemde üretime başlanıp tamamlanmayan ve cari döneme aktarılan DBYM’lerin önceki dönemden kalan tamamlanma yüzdelerinin maliyetlere alınmayacağı kabul edilir. Bu yüzden DBYM için bir önceki dönemlerde katlanılan maliyetler ve üretim miktarları cari döneme eklenmez. Tamamlanan mamuller içinde şayet bir önceki dönemden kalma üretim unsuru varsa bu miktarlar çıkartılarak dönemin gerçek üretim miktarı tespit edilir. (a) Miktar Hareketleri

Üretime Giren = Üretimden Çıkan D.B.Y.M + Üretimine

Başlanan = Üretimi

Tamamlanan + D.S.Y.M.

(b) Eşdeğer Birim Sayısı (Miktarı)

Hammadde İşçilik GÜG

Tamamlanan Birimler (+)

DSYM (Tam. Yüzdesi) Hammadde %xx İşçilik %xx GÜG %xx

XXX (+)

XXX

XXX (+)

XXX

XXX (+)

XXX

Ortalama Eşdeğer Birim Sayısı

XXX EBS

XXX EBS

XXX EBS

(-) DBYM (Tam. Yüzdesi) Hammadde %xx İşçilik %xx GÜG %xx

(-) (XXX)

(-) (XXX)

(-) (XXX)

Dönemin Eşdeğer Birim Sayısı

XXX EBS

XXX EBS

XXX EBS

(c) Eşdeğer Birim Maliyet

(Dönemin Birim Maliyeti)

Hammadde =

Dönemin Hammadde Maliyetleri

Dönemin Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı

İşçilik =

Dönemin İşçilik Maliyetleri

Dönemin İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı

GÜG =

Dönemin GÜG Maliyetleri

Dönemin GÜG Eşdeğer Birim Sayısı

(c) Eşdeğer Birim Maliyet (DBYM Maliyeti)

Hammadde =

DBYM Hammadde Maliyetleri

DBYM Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı

İşçilik =

DBYM İşçilik Maliyetleri

DBYM İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı

GÜG =

DBYM GÜG Maliyetleri

DBYM GÜG Eşdeğer Birim Sayısı

(d) Tamamlanan ve DSYM Maliyetlerinin Hesaplanması

Tamam. Hammad. Maliyeti

= ( Tamam. Ham.

Miktarı -

DBYM Ham. EBS ) X

Dönemin Ham. Birim

Maliyet

Tamam. İşçilik

Maliyeti = ( Tamam.

İşçilik Miktarı

- DBYM İşçilik EBS ) X

Dönemin İşçilik Birim

Maliyet

Tamam. GÜG

Maliyeti = ( Tamam.

GÜG Miktarı

- DBYM GÜG EBS ) X

Dönemin GÜG Birim

Maliyet Tamamlanan Mamul Maliyeti

DSYM Maliyeti = (

Dönem Ham Brm Mal X

DSYM Ham. EBS

(+)

Dönem İşç. Brm Mal X

DSYM İşç. EBS

(+)

Dönem GÜG Brm Mal X

DSYM GÜG EBS

)

DBYM Maliyeti = (

DBYM Ham Brm Mal X

DBYM Ham. EBS

(+)

DBYM İşç. Brm Mal X

DBYM İşç. EBS

(+)

DBYM GÜG Brm Mal X

DBYM GÜG EBS

)

23


1. Tek bir mamul üreten ve hammaddenin tümünü üretimin başlangıcında kullanan A Üretim bölümünün Nisan ayı maliyetlerinin hesaplanması için gerekli bilgiler aşağıda verilmiştir.

Nisan Başı Yarı Mamul : 800 kg Nisan ayında üretime alınan : 2200 kg Nisan ayında tamamlanan : 2000 kg Nisan sonu yarı mamul : 1000 kg

Tamamlanma Yüzdeleri DBYM DSYM

Hammadde %100 %100 D. İşçilik %50 %80 GÜG %25 %80

MALİYETLER DBYM Maliyeti

Nisan Ayı Maliyetleri

Hammadde 176.000.TL 550.000.TL D. İşçilik 28.000.TL 252.000.TL GÜG 54.000.TL 338.000.TL Toplam Maliyet 258.000.TL 1.140.000.TL

İstenilenler: Ortalama Maliyet varsayımı altında, (a) Miktar Hareketlerini (b) Eşdeğer birim Miktarlarını (c) Ortalama eşdeğer birim Maliyetlerini ve Tamamlanan mamul Maliyetlerini hesaplayınız

2. Üretimini tek safhada gerçekleştiren ZTE işletmesinin Mayıs ayına ilişkin üretim miktarları ve maliyet bilgileri aşağıda gibidir:

Dönem başı Yarı Mamul : 6.000 brm Dönem İçi Üretimine Başlanan : 12.000 brm Dönem İçinden Üretimi Tamamlanan : 14.000 brm Dönem sonu Yarı Mamul : 4.000 brm




Mayıs Ayı Maliyetleri

Hammadde 108.000.TL 228.000.TL D. İşçilik 70.800.TL 290.000.TL GÜG 96.000.TL 336.000.TL Toplam Maliyet 274.800.TL 854.000.TL

İstenilenler: Ortalama Maliyet varsayımı altında, (a) Miktar Hareketlerini (b) Eşdeğer birim Miktarlarını (c) Ortalama eşdeğer birim Maliyetlerini ve Tamamlanan mamul Maliyetlerini hesaplayınız

24


3. Tek aşamada tek bir mamulün üretimini yapan ve evre maliyet yöntemini uygulayan bir işletmede 2012 yılı Mart ayı üretim maliyetlerinin hesaplanabilmesi için gerekli bilgiler aşağıda verilmiştir:

Mart Başı Yarı Mamul : 1.000 adet Mart ayında üretime alınan : 11.000 adet Mart ayında tamamlanan : 10.000 adet Mart sonu yarı mamul : 2.000 adet




Mart Ayı Maliyetleri


İstenilenler: Ortalama Maliyet varsayımı altında, (a) Miktar Hareketlerini (b) Eşdeğer birim Miktarlarını (c) Ortalama eşdeğer birim maliyeti hesaplayınız. (d) Tamamlanan mamul Maliyetlerini hesaplayınız

4. FERAY İşletmesi tek aşamada tek bir mamulün üretimini yapmaktadır. İşletme hammaddenin tamamını üretimin başında

işleme almaktadır. İşletmenin Eylül 2009 dönemine ait üretim ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir. (60 Puan)

Ağustos Sonu Yarı Mamul : 500 kg Eylül Sonu Yarı Mamul : 600 kg Eylül ayında üretime alınan : 1300 kg Eylül ayında tamamlanan : 1200 kg




Eylül Ayı Maliyetleri


İstenilenler: FIFO(İlk Giren İlk Çıkar) Yöntemini kullanarak, İşletmenin Eylül 2009 dönemine ilişkin; (a) Miktar sağlamasını yapınız. (b) Dönemin eşdeğer üretim miktarını hesaplayınız. (c) Dönem başı yarı mamul eşdeğer birim maliyetini, dönemin eşdeğer birim maliyetini ve ortalama eşdeğer birim maliyeti

hesaplayınız. (d) Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamullerin toplam maliyetini hesaplayınız. (Hesaplamaları açık bir şekilde

gösteriniz

25


5. Tek aşamada tek bir mamulün üretimini yapan bir işletmede Mart ayı maliyetlerinin saptanabilmesi için gerekli bilgiler aşağıda verilmiştir.

Dönem Başı Yarı Mamul : 1.000 adet Dönemde Üretime Alınan : 1.400 adet Dönem İçinde Tamamlanan : 1.600 adet Dönem Sonu Yarı Mamul : 800 adet






İstenilenler: FIFO(İlk Giren İlk Çıkar) Yöntemini kullanarak, İşletmenin Mart ayına ilişkin; (a) Miktar sağlamasını yapınız. (b) Dönemin eşdeğer üretim miktarını hesaplayınız. (c) Dönem başı yarı mamul eşdeğer birim maliyetini, dönemin eşdeğer birim maliyetini ve ortalama eşdeğer birim maliyeti

hesaplayınız. (d) Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamullerin toplam maliyetini hesaplayınız. (Hesaplamaları açık bir şekilde

gösteriniz 6. Tek aşamada tek bir mamulün üretimini yapan bir fabrikanın Haziran 2008 dönemine ait bilgileri aşağıdaki gibidir:

Dönem Başı Yarı Mamul : 200 adet Dönemde Üretime Alınan : 1 300 adet Dönem İçinde Tamamlanan : 1 250 adet Dönem Sonu Yarı Mamul : 250 adet





Hammadde 1 200 TL 6 500 TL D. İşçilik 750 TL 3 900 TL GÜG 500 TL 2 600 TL Toplam Maliyet 2 450 TL 13 000 TL

İstenilenler: Ortalama Maliyet yöntemini kullanarak işletmenin Haziran 2008 dönemine ilişkin; (a) Miktar sağlamasını yapınız. (b) Eşdeğer ürün miktarını hesaplayınız. (c) Dönem başı yarı mamul eşdeğer birim maliyetini, dönemin eşdeğer birim maliyetini ve ortalama eşdeğer birim maliyeti

hesaplayınız. (d) Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamullerin toplam maliyetini hesaplayarak tutar sağlamasını yapınız.

26


7. Tek aşamada tek bir mamulün üretimini yapan bir işletmede Eylül ayı maliyetlerinin saptanabilmesi için gerekli bilgiler aşağıda verilmiştir.

Dönem Başı Yarı Mamul : 50 ton Dönemde Üretime Alınan : 150 ton Dönem İçinde Tamamlanan : 160 ton Dönem Sonu Yarı Mamul : 40 ton





Hammadde 400 000 TL 1 500 000 TL D. İşçilik 50 000 TL 280 000 TL GÜG 100 000 TL 560 000 TL Toplam Maliyet 550 000 TL 2 340 000 TL

İstenilenler: Ortalama Maliyet yöntemini kullanarak işletmenin Eylül dönemine ilişkin; (a) Miktar sağlamasını yapınız. (b) Eşdeğer üretim miktarını hesaplayınız. (c) Dönem başı yarı mamul eşdeğer birim maliyetini, dönemin eşdeğer birim maliyetini ve ortalama eşdeğer birim maliyeti

hesaplayınız. (d) Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamullerin toplam maliyetini hesaplayarak tutar sağlamasını yapınız.

8. PORSAN A.Ş. tek aşamada tek bir mamulün üretimini yapmaktadır. İlk maddenin tamamı üretimin başlangıcında işleme alınmakta ve düzenli bir şekilde yapılan dönüştürme giderleri (direkt işçilik ve genel üretim giderleri) sayesinde mamul haline getirilmektedir. Üretim faaliyeti kesintisiz biçimde sürdürüldüğünden, tüm yarı mamuller ortalama %50 oranında tamamlanmış kabul edilmektedir. Şirketin Ekim ayı üretim ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir

Ekimde Üretime Alınan : 1 000 adet Ekimde Üretimi Tamamlanan : 3 000 adet Eylül sonu yarı mamul : 4 000 adet Ekim sonu yarı mamul : 2 000 adet

MALİYETLER Eylül Sonu Yarı Mamul Maliyeti

Ekim Sonu Yarı Mamul Maliyeti

Hammadde 12 000 TL 8 000 TL D. İşçilik 6 000 TL 8 000 TL GÜG 4 000 TL 6 000 TL Toplam Maliyet 22 000 TL 22 000 TL

İstenilenler:

(a) Miktar sağlamasını yapınız. (b) Eşdeğer ürün miktarını hesaplayınız. (c) Dönem başı eşdeğer birim maliyeti, dönemin eşdeğer birim maliyetini ve ortalama eşdeğer birim maliyetini hesaplayınız. (d) Ortalama Maliyet yöntemini kullanarak Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamullerin toplam maliyetini

hesaplayıp tutar sağlamasını yapınız. (e) İlk Giren İlk Çıkar yöntemini kullanarak Tamamlanan mamullerin ve dönem sonu yarı mamullerin toplam maliyetini

hesaplayıp tutar sağlamasını yapınız.

27


CEVAP(1)

(1a) Miktar Hareketleri

Üretime Giren = Üretimden Çıkan D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M. 800 kg + 2200 kg = 2000 kg + 1000 kg

3000 kg = 3000 kg

(1b) Eşdeğer Birim Sayısı (Miktarı)

Hammadde İşçilik GÜG Tamamlanan Mamul Miktarı

(+) DSYM (1000 kg) Hammadde %100 İşçilik %80 GÜG %80

2000 kg (+)

1000 kg

(1000x%100)

2000 kg (+)

800 kg

(1000x%80)

2000 kg (+)

800 kg

(1000x%80)

Ortalama Eşdeğer Birim Sayısı 3000 EBS 2800 EBS 2800 EBS

(1c) Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet

Hammadde =

DBYM Hammadde + Dönemin Hammadde Maliyetleri Maliyetleri =

176.000 + 550.000 = 242 TL/kg Ortalama Hammadde

Eşdeğer Birim Sayısı 3000 EBS

İşçilik =

DBYM İşçilik + Dönemin İşçilik Maliyetleri Maliyetleri =

28.000 + 252.000 = 100 TL/kg Ortalama İşçilik


GÜG =

DBYM GÜG + Dönemin GÜG Maliyetleri Maliyetleri =

54.000 + 338.000 = 140 TL/kg Ortalama GÜG


Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet = 482 TL/kg

(1c) Tamamlanan Mamul Maliyeti

Tamamlanan Mamul Maliyeti = ( Ham

Brm Mal

+ İşç. Brm Mal

+ GÜG Brm Mal ) X


Tamamlanan Mamul Maliyeti = ( 242 TL + 100 TL + 140 TL ) X 2000 kg = 964.000 TL

28


CEVAP(2)


Üretime Giren = Üretimden Çıkan D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M.

6 000 + 12 000 = 14 000 + 4 000

18 000 = 18 000



(+) DSYM (4 000) Hammadde %70 İşçilik %60 GÜG %50

14 000 (+)

2800

(4000x%70)

14 000 (+)

2400

(4000x%60)

14 000 (+)

2000

(4000x%50)



Hammadde =


108.000 + 228.000 = 20 TL/br Ortalama Hammadde


İşçilik =


70.800 + 290.000 = 22 TL/br Ortalama İşçilik


GÜG =


96.000 + 336.000 = 27 TL/br Ortalama GÜG


Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet = 69 TL/br

(2c) Tamamlanan Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması


Brm Mal

+ İşç. Brm Mal

+ GÜG Brm Mal ) X


Tamamlanan Mamul Maliyeti = ( 20 TL + 22 TL + 27 TL ) X 14 000 = 966.000 TL

29


CEVAP(3)


Üretime Giren = Üretimden Çıkan

D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M. 1 000 + 11 000 = 10 000 + 2 000

12 000 = 12 000



(+) DSYM (2 000) Hammadde %100 İşçilik %60 GÜG %40

10 000 (+)

2 000 (2000x%100)

10 000 (+)

1 200 (2000x%60)

10 000 (+) 800

(2000x%40)



Hammadde =


17.000 + 187.000 = 17 TL/br Ortalama Hammadde


İşçilik =


13.800 + 143.000 = 14 TL/br Ortalama İşçilik


GÜG =


9.200 + 88.000 = 9 TL/br Ortalama GÜG


Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet = 40 TL/br

(3d) Tamamlanan Mamul ve DSYM Maliyetlerinin Hesaplanması


Brm Mal

+ İşç. Brm Mal

+ GÜG Brm Mal ) X


Tamamlanan Mamul Maliyeti = ( 17 TL + 14 TL + 9 TL ) X 10 000 = 400.000 TL

DSYM Maliyeti = (

Hammadde Birim Maliyeti

X DSYM

Hammadde EBS

) + ( İşçilik

Birim Maliyeti X

DSYM İşçilik EBS

) + ( GÜG

Birim Maliyeti X

DSYM GÜG EBS

) =

DSYM Maliyeti = ( 2000 X 17 TL ) + ( 1200 X 14 TL ) + ( 800 x 9 TL ) =

DSYM Maliyeti = ( 34 000 TL ) + ( 16 800 TL ) + ( 7 200 TL ) = 58 000 TL

30


CEVAP(4)



D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M. 500 kg + 1300 kg = 1200 kg + 600 kg

1800 kg = 1800 kg



(+) DSYM (600 kg) Hammadde %100 İşçilik %50 GÜG %50

1200 kg (+)

600 kg (600x%100)

1200 kg (+)

300 kg (600x%50)

1200 kg (+)

300 kg (600x%50)

Ortalama Eşdeğer Birim Sayısı 1800 EBS 1500 EBS 1500 EBS (-)

DBYM (500 kg) Hammadde %100 İşçilik %50 GÜG %60

(-) (500 kg)

(500x%100)

(-) (250 kg)

(500x%50)

(-) (300 kg)

(500x%60)

Dönemin Eşdeğer Birim Sayısı 1300 EBS 1250 EBS 1200 EBS


Hammadde =


17.100 + 46.800 = 35,50 TL/kg Ortalama Hammadde


İşçilik =


9.000 + 37.500 = 31,00 TL/kg Ortalama İşçilik


GÜG =


12.600 + 48.600 = 40,80 TL/kg Ortalama GÜG


Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet = 107,30 TL/kg

(4c) Dönemin Eşdeğer Birim Maliyet

Hammadde = Dönemin Hammadde Maliyetleri

= 46.800

= 36,00 TL/kg Dönemin Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı 1300 EBS

İşçilik = Dönemin İşçilik Maliyetleri = 37.500 = 30,00 TL/kg Dönemin İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 1250 EBS

GÜG = Dönemin GÜG Maliyetleri = 48.600 = 40,50 TL/kg Dönemin GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 1200 EBS Dönemin Eşdeğer Birim Maliyeti = 106,50 TL/kg

31


(4c) DB Yarı Mamul Eşdeğer Birim Maliyet

Hammadde = DBYM Hammadde Maliyetleri

= 17.100

= 34,20 TL/kg DBYM Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı 500 EBS

İşçilik = DBYM İşçilik Maliyetleri = 9.000 = 36,00 TL/kg DBYM İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 250 EBS

GÜG = DBYM GÜG Maliyetleri = 12.600 = 42,00 TL/kg DBYM GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 300 EBS Dönembaşı Eşdeğer Birim Maliyet = 112,20 TL/kg

(4d) Tamamlanan Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması

TAMAMLANAN MAMULLERİN DÖNEM İÇİNDE BİTEN KISMI TAMALANAN MAMULLERİN ÖNCEKİ DÖNEMDE TAMAMLANMIŞ KISMI (DBYM)

Ham

mad

de

= ( Tamam.

Hammadde Miktarı

- DBYM Ham. EBS ) X

Dönemin Ham.

Brm Maliyet ( DBYM

Ham. EBS ) X DBYM Ham.

Brm Maliyet

( 1200 kg - 500 kg ) X 36,00 TL = 25.200 TL ( 500 kg ) X 34,20 TL = 17.100 TL

İşçi

lik

= ( Tamam.

İşçilik Miktarı


Dönemin İşçilik

Brm Maliyet ( DBYM

İşçilik EBS ) X DBYM İşçilik

Brm Maliyet


GÜ

G

= ( Tamam.

GÜG Miktarı

- DBYM GÜG EBS ) X

Dönemin GÜG

Brm Maliyet ( DBYM

GÜG EBS ) X DBYM GÜG

Brm Maliyet


Tamamlanan Mamul Maliyeti = 90.150 TL = 38.700 TL

Tamamlanan Mamul Maliyeti = 128.850 TL

(4d) DSYM Maliyetlerinin Hesaplanması

DSYM Maliyeti = (

Dönemin Hammadde

Birim Maliyeti X

DSYM Hammadde EBS

) + ( Dönemin

İşçilik Birim Maliyeti

X DSYM

İşçilik EBS

) + ( Dönemin

GÜG Birim Maliyeti

X DSYM

GÜG EBS

) =

( 600 kg X 36,00 TL ) + ( 300 kg X 30,00 TL ) + ( 300 kg X 40,50 TL ) =

( 21 600 TL ) + ( 9 000 TL ) + ( 12 150 TL ) = 42 750 TL

32


CEVAP(5)



D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M. 1000 ad + 1400 ad = 1600 ad + 800 ad

2400 adet = 2400 ad



(+) DSYM (800 adet) Hammadde %60 İşçilik %70 GÜG %65

1600 adet (+)

480 adet (800x%60)

1600 adet (+)

560 adet (800x%70)

1600 adet (+)

520 adet (800x%65)


DBYM (1000 adet) Hammadde %60 İşçilik %80 GÜG %70

(-) (600 adet) (1000X%60)

(-) (800 adet) (1000X%80)

(-) (700 adet) (1000X%70)




= 26.640 TL

= 18,00 TL/ad Dönemin Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı 1480 EBS

İşçilik = Dönemin İşçilik Maliyetleri = 23.120 TL = 17,00 TL/ad Dönemin İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 1360 EBS

GÜG = Dönemin GÜG Maliyetleri = 22.720 TL = 16,00 TL/kg Dönemin GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 1420 EBS Dönemin Eşdeğer Birim Maliyeti = 51,00 TL/ad



= 9.600 TL

= 16,00 TL/ad DBYM Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı 600 EBS

İşçilik = DBYM İşçilik Maliyetleri = 11.200 TL = 14,00 TL/ad DBYM İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 800 EBS

GÜG = DBYM GÜG Maliyetleri = 10.500 TL = 15,00 TL/ad DBYM GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 700 EBS Dönembaşı Eşdeğer Birim Maliyet = 45,00 TL/ad

33


(5d) Tamamlanan Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması


Ham

mad

de

= ( Tamam.

Hammadde Miktarı

- DBYM Ham. EBS ) X

Dönemin Ham.

Brm Maliyet ( DBYM


Brm Maliyet

( 1600 ad - 600 ad ) X 18,00 TL = 18.000 TL ( 600ad ) X 16,00 TL = 9.600 TL

İşçi

lik

= ( Tamam.

İşçilik Miktarı


Dönemin İşçilik

Brm Maliyet ( DBYM


Brm Maliyet


GÜ

G

= ( Tamam.

GÜG Miktarı

- DBYM GÜG EBS ) X

Dönemin GÜG

Brm Maliyet ( DBYM


Brm Maliyet


Tamamlanan Mamul Maliyeti = 46.000 TL = 31.300 TL

Tamamlanan Mamul Maliyeti = 77.300 TL

(5d) DSYM Maliyetlerinin Hesaplanması

DSYM Maliyeti = (

Dönemin Hammadde

Birim Maliyeti X

DSYM Hammadde EBS

) + ( Dönemin


X DSYM

İşçilik EBS

) + ( Dönemin

GÜG Birim Maliyeti

X DSYM

GÜG EBS

) =

( 18,00TL X 480 ad ) + ( 17,00 TL X 560 ad ) + ( 16,00 TL X 520 ad ) =

( 8 640 TL ) + ( 9 520 TL ) + ( 8 320 TL ) = 26 480 TL

34


CEVAP(6)



D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M. 200 ad + 1300 ad = 1250 ad + 250 ad

1500 adet = 1500 ad



(+) DSYM (250 adet) Hammadde %100 İşçilik %80 GÜG %80

1250 adet (+)

250 adet (250X%100)

1250 adet (+)

200 adet (250X%80)

1250 adet (+)

200 adet (250X%80)


DBYM (200 adet) Hammadde %100 İşçilik %75 GÜG %50

(-) (200 adet) (200X%100)

(-) (150 adet) (200X%75)

(-) (100 adet) (200X%50)

Soruda her ne kadar ortalama maliyet yöntemine göre hesaplama istese de (c) şıkkında istenen dönemin eşdeğer birim maliyeti ve DBYM eşdeğer birim maliyeti verilerinin hesaplanabilmesi için bu veriler hesaplanmıştır. Dönemin Eşdeğer Birim Sayısı 1300 EBS 1300 EBS 1350 EBS


Hammadde =


1 200 TL + 6 500 TL = 5,13 TL/br Ortalama Hammadde


İşçilik =


750 TL + 3 900 TL = 3,20 TL/br Ortalama İşçilik


GÜG =


500 TL + 2 600 TL = 2,13 TL/br Ortalama GÜG


Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet = 10,46 TL/br



= 6 500 TL

= 5,00 TL/ad Dönemin Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı

1300 EBS

İşçilik = Dönemin İşçilik Maliyetleri = 3 900 TL = 3,00 TL/ad Dönemin İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 1300 EBS

GÜG = Dönemin GÜG Maliyetleri = 2 600 TL = 1,92 TL/kg Dönemin GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 1350 EBS Dönemin Eşdeğer Birim Maliyeti = 9,92 TL/ad

35




= 1 200 TL


İşçilik = DBYM İşçilik Maliyetleri = 750 TL = 5,00 TL/ad DBYM İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 150 EBS

GÜG = DBYM GÜG Maliyetleri = 500 TL = 5,00 TL/ad DBYM GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 100 EBS Dönembaşı Eşdeğer Birim Maliyet = 16,00 TL/ad

(6d) Tamamlanan ve Dönem sonu Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması


Brm Mal

+ İşç. Brm Mal

+ GÜG Brm Mal ) X


Tamamlanan Mamul Maliyeti = ( 5,13 TL + 3,20 TL + 2,13 TL ) X 1 250ad = 13 075 TL

DSY

M M

aliy

eti

= ( Ortalama


X DSYM

Hammadde EBS

) + ( Ortalama


X DSYM

İşçilik EBS

) + ( Ortalama GÜG Birim Maliyeti

X DSYM

GÜG EBS

) =

= ( 5,13 TL X 250 EBS ) + ( 3,20 TL X 200 EBS ) + ( 2,13 TL x 200 EBS ) =

= ( 1 282,50 TL ) + ( 640 TL ) + ( 426 TL ) = 2 348,50 TL

(6d) Sağlama Yapılması

D.B.Y.M

Maliyetleri + Dönemin Üretim

Maliyetleri = Üretimi Tamamlanan

Mamul Maliyeti + D.S.Y.M.

Maliyetleri 2 450 TL + 13 000 TL = 13 075 TL + 2 348,50 TL

15 450 TL

=

15 450 TL ****

Sorudaki hesaplamalar virgülden sonra 2 hane olacak şekilde alındığından tam tutar çıkmamış ve tutar yuvarlanmıştır.

36


CEVAP(7)



D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M. 50 ton + 150 ton = 160 ton + 40 ton

200 ton = 200 ton



(+) DSYM (40 ton) Hammadde %100 İşçilik %50 GÜG %50

160 ton (+)

40 ton (40X%100)

160 ton (+)

20 ton (40X%50)

160 ton (+)

20 ton (40X%50)


DBYM (50 ton) Hammadde %100 İşçilik %80 GÜG %80

(-) (50 ton)

(50X%100)

(-) (40 ton) (50X%80)

(-) (40 ton) (50X%80)

Soruda her ne kadar ortalama maliyet yöntemine göre hesaplama istese de (c) şıkkında istenen dönemin eşdeğer birim maliyeti ve DBYM eşdeğer birim maliyeti verilerinin hesaplanabilmesi için bu veriler hesaplanmıştır. Dönemin Eşdeğer Birim Sayısı 150 EBS 140 EBS 140 EBS


Hammadde =


400 000 TL + 1 500 000 TL = 9500,00 TL/ton Ortalama Hammadde


İşçilik =


50 000 TL + 280 000 TL = 1833,33 TL/ton Ortalama İşçilik


GÜG =


100 000 TL + 560 000 TL = 3666,66 TL/ton Ortalama GÜG


Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet = 15 000,00 TL/ton



= 1 500 000 TL

= 10 000 TL/ton Dönemin Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı

150 EBS

İşçilik = Dönemin İşçilik Maliyetleri = 280 000 TL = 2 000 TL/ton Dönemin İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 140 EBS

GÜG = Dönemin GÜG Maliyetleri = 560 000 TL = 4 000 TL/ton Dönemin GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 140 EBS Dönemin Eşdeğer Birim Maliyeti = 16 000 TL/ton

37




= 400 000 TL

= 8000 TL/ton DBYM Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı 50 EBS

İşçilik = DBYM İşçilik Maliyetleri = 50 000 TL = 1250 TL/ton DBYM İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 40 EBS

GÜG = DBYM GÜG Maliyetleri = 100 000 TL = 2500 TL/ton DBYM GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 40 EBS Dönembaşı Eşdeğer Birim Maliyet = 11 750 TL/ton

(7d) Tamamlanan ve Dönem sonu Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması


Brm Mal

+ İşç. Brm Mal

+ GÜG Brm Mal ) X


Tamamlanan Mamul Maliyeti = ( 9500 TL + 1833,33 TL + 3666,66 TL ) X 160 TON = 2 400 000 TL

DSY

M M

aliy

eti

= ( Ortalama


X DSYM

Hammadde EBS

) + ( Ortalama


X DSYM

İşçilik EBS


X DSYM

GÜG EBS

) =

= ( 9500 TL X 40 EBS ) + ( 1833,33 TL X 20 EBS ) + ( 3666,66 TL x 20 EBS ) =

= ( 380 000 TL ) + ( 36 666 ,60 TL ) + ( 73 333,20 TL ) = 490 000 TL

(7d) Sağlama Yapılması

D.B.Y.M

Maliyetleri + Dönemin Üretim

Maliyetleri = Üretimi Tamamlanan

Mamul Maliyeti + D.S.Y.M.

Maliyetleri 550 000 TL + 2 340 000 TL = 2 400 000 TL + 490 000 TL

2 890 000 TL

=

2 890 000 TL

38


CEVAP(8)



D.B.Y.M + Üretimine Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S.Y.M. 4 000 ad + 1 000 ad = 3 000 ad + 2 000 ad

5 000 ad = 5 000 ad



(+) DSYM (2000 ad) Hammadde %100 İşçilik %50 GÜG %50

3000 ad (+)

2000 ad (2000X%100)

3000 ad (+)

1000 ad (2000X%50)

3000 ad (+)

1000 ad (2000X%50)


DBYM (4000 ad) Hammadde %100 İşçilik %50 GÜG %50

(-) (4000 ad)

(4000X%100)

(-) (2000 ad)

(4000X%50)

(-) (2000 ad)

(4000X%50)



Hammadde =


12 000 TL + 8 000 TL = 4,00 TL/ad Ortalama Hammadde


İşçilik =


6 000 TL + 8 000 TL = 3,50 TL/ad Ortalama İşçilik


GÜG =


4 000 TL + 6 000 TL = 2,50 TL/ad Ortalama GÜG


Ortalama Eşdeğer Birim Maliyet = 10,00 TL/ad



= 8 000 TL

= 8,00 TL/ad Dönemin Hammadde Eşdeğer Birim Sayısı

1000 EBS

İşçilik = Dönemin İşçilik Maliyetleri = 8 000 TL = 4,00 TL/ad Dönemin İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 2000 EBS

GÜG = Dönemin GÜG Maliyetleri = 6 000 TL = 3,00 TL/ad Dönemin GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 2000 EBS Dönemin Eşdeğer Birim Maliyeti = 15,00 TL/ad

39




= 12 000 TL


İşçilik = DBYM İşçilik Maliyetleri = 6 000 TL = 3,00 TL/ad DBYM İşçilik Eşdeğer Birim Sayısı 2000 EBS

GÜG = DBYM GÜG Maliyetleri = 4 000 TL = 2,00 TL/ad DBYM GÜG Eşdeğer Birim Sayısı 2000 EBS Dönembaşı Eşdeğer Birim Maliyet = 8,00 TL/ad

(8d) Ortalama Maliyet Yöntemine Göre Tamamlanan ve Dönem sonu Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması


Brm Mal

+ İşç. Brm Mal

+ GÜG Brm Mal ) X


Tamamlanan Mamul Maliyeti = ( 4,00 TL + 3,50 TL + 2,50 TL ) X 3000 adet = 30 000 TL

DSY

M M

aliy

eti

= ( Ortalama


X DSYM

Hammadde EBS

) + ( Ortalama


X DSYM

İşçilik EBS


X DSYM

GÜG EBS

) =

= ( 4,00 TL X 2000 EBS ) + ( 3,50 TL X 1000 EBS ) + ( 2,50 TL x 1000 EBS ) =

= ( 8 000 TL ) + ( 3500 TL ) + ( 2500 TL ) = 14 000 TL

40


(8e) FİFO Yöntemine Göre Tamamlanan Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması


Ham

mad

de

= ( Tamam.

Hammadde Miktarı

- DBYM Ham. EBS ) X

Dönemin Ham.

Brm Maliyet ( DBYM


Brm Maliyet

( 3000 ad - 4000 ad ) X 0,00 TL = 0 TL ( 3000 ad ) X 3,00 TL = 9 000 TL

İşçi

lik

= ( Tamam.

İşçilik Miktarı


Dönemin İşçilik

Brm Maliyet ( DBYM


Brm Maliyet

( 3000 ad - 2000 ad ) X 4,00 TL = 4 000 TL ( 1000 ad ) X 3,00 TL = 3 000 TL

GÜ

G

= ( Tamam.

GÜG Miktarı

- DBYM GÜG EBS ) X

Dönemin GÜG

Brm Maliyet ( DBYM


Brm Maliyet

( 3000 ad - 2000 ad ) X 3,00 TL = 3 000 TL ( 1000 ad ) X 2,00 TL = 2 000 TL

Tamamlanan Mamul Maliyeti = 7 000 TL = 14 000 TL

Tamamlanan Mamul Maliyeti = 21 000 TL

DSYM Maliyeti = (

Dönemin Hammadde

Birim Maliyeti X

DSYM Hammadde EBS

) + ( Dönemin


X DSYM

İşçilik EBS

) + ( Dönemin

GÜG Birim Maliyeti

X DSYM

GÜG EBS

) =

( 8,00TL X 2000 ad ) + ( 4,00 TL X 1000 ad ) + ( 3,00 TL X 1000 ad ) =

( 16 000 TL ) + ( 4 000 TL ) + ( 3 000 TL ) = 23 000 TL

41

Maliyet Muhasebesi -03- Satışların Maliyeti Tablosu

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

İşletmeler ürettikleri ürünleri satış yoluyla kazanca dönüştürmeyi amaç edinmiş kuruluşlardır. Bu açıdan bakıldığında satış fiyatının bir kısmı gerek üretim için katlanılan gerekse de işletme faaliyetleri için yapılan bir takım giderleri karşılamak durumundadır. Yani işletmenin üretim için katlandığı bir takım maliyet unsurlarının yanında aynı zamanda faaliyetlerini gerçekleştirmek adına katlanılan ve dönem kar/zararından indirilen maliyetleri söz konusudur. Bu iki maliyet unsurunu aşağıdaki gibi sınıflandırmak mümkündür:

Üretim Maliyetleri D.İlk Madde ve Malzeme Gideri D. İşçilik Gideri Genel Üretim Gideri

Dönemin Maliyetleri Ar-ge Gideri Pazarlama Satış ve Dağıtım Gideri Genel Yönetim Gideri Finansman Gideri

Yukarıda sınıflandırılmış olan maliyet unsurlarından “Üretim Maliyetleri” işletmenin ürettiği mamulün doğrudan maliyetine dahil edilirken, “Dönem Maliyetleri” ise mamullerin maliyetlerini doğrudan etkilememekle birlikte, dönem kar / zararının belirlenmesinde indirim unsuru olarak ele alınırlar. Ancak bu durumun istisnaları zaman zaman söz konusu olabilir. Şöyle ki işletme üretim için gereksinim duyduğu bir makinayı kredi kullanarak satın almışsa, bu durumda makine için ödeyeceği faiz gideri (780 Finansman Gideri) doğrudan üretilen mamulü ilgilendirebilir. Bu durumda burada ortaya çıkan faiz giderini 730 Genel Üretim Gideri olarak raporlamak ve mamulün üretim maliyetlerine eklemek daha doğru olacaktır.

Mamulün üretimi için katlanılan maliyetleri belirlemek kimi zaman karmaşık olup, aşağıda bunlara ilişkin detaylardan bahsedilmiştir. I. İLK MADDE MALZEME İÇİN KATLANILAN

MALİYETLER

710 Direkt İlk Madde Malzeme Gideri : İşletmenin mamul için kullandığı malzemelere ödenen bedeldir. Ancak işletmeler çoğu zaman ihtiyacından daha fazla malzeme alıp, emniyet stoğu olarak depolarında bulundurabilir. Bu durumda bizim için burada alınan malzeme değil, kullanılan malzeme önem arz etmektedir. Takdir edilmelidir ki bir ürünün bünyesine dahil olan malzeme ancak o ürün için gider teşkil eder. Yani sınavlarda verilmiş olan İlk Md. Mlz. Maliyetlerinin yerine Direkt İlk Md. Mlz. Giderinin kullanımı esastır. Zaten “maliyet” kelimesi tek başına kullanım anlamını taşımaz, bunun yerine kullanılan-tüketilen-harcanan-biten-yararı tükenen unsurlar için “gider” kavramı kullanılır. Yani sınavda baz alınması gereken kavram, Direkt İlk Madde Malzeme Gideri’dir.

720 Direkt İşçilik Gideri : Üretimde kullanılan ve bizzat emek harcayan işçiliklere ödenen bedeldir.

730 Genel Üretim Gideri : Mamulün ana yapısı için

kullanılan malzeme maliyetleri ile asıl işi gerçekleştiren işçilikler dışında kalan tüm unsurların bileşiminden oluşur. Bu açıdan bakıldığında genel üretim giderleri birbirinden farklı birçok maliyetin bileşiminden oluşmaktadır. Özellikle sınavlarda verilen bir takım giderler bu noktada çok fazla karıştırılmakta ve raporlamanın yanlış yapılmasına sebebiyet vermektedir. Aşağıda verilen kavramlar genel üretim gideri olarak değerlendirilmektedir: Endirekt giderler (Endirekt malzeme – Endirekt

İşçilik) Fabrika için katlanılan giderler Kiralama – Isıtma ve Enerji giderleri Bakım giderleri Sigorta giderleri Amortisman giderleri

Bununla beraber her ne kadar ayrı bir gider kalemi olarak görülse de bazı gider unsurları şayet üretim için katlanılmışsa Genel Üretim Gideri olarak değerlendirilir. Üretimde kullanılan makinanın kredi faizi

finansman gideri değil GÜG’dir. Soruda ARGE gideri olarak verilen bir gider

kaleminin yanında (Üretim) ibaresi varsa GÜG’dir.

II. YARI MAMULLER İÇİN KATLANILAN MALİYETLER

(+)DB Yarı Mamul Maliyetleri : DB yarı mamuller bir

önceki dönemde üretimine başlanıp belli bir aşama katedildikten sonra tamamlanamayıp cari döneme aktarılan üretim unsurlarıdır. Bu yüzden ürünlerin tamamlanması cari dönem içinde gerçekleşir ve bunlar için katlanılan maliyetler bu dönemin üretim unsurlarına dahil edilir.

(-)DS Yarı Mamul Maliyetleri : DS yarı mamuller işletmeler tarafından cari dönem içinde üretimine başlanıp tamamlanamayan unsurlardan oluşur. Bu ürünlerin tamamlanması sonraki üretim dönemlerinde gerçekleşecektir. Bu sebeple cari dönemin üretim maliyetlerine dahil edilmeyip, sonraki üretim maliyetlerine eklenmeleri için içinde bulunduğumuz dönemin maliyetlerinden çıkartılırlar.

III. MAMULLER İÇİN KATLANILAN MALİYETLER

(+)DB Mamul Maliyetleri : DB mamuller bir önceki

dönemde üretilmiş ve satışı cari döneme kalmış mamullerdir. Bu dönem içinde satışı gerçekleşebileceği için maliyetlere eklenirler.

(-)DS Mamul Maliyetleri : DS mamuller işletmenin satışını gerçekleştiremediği ürünlerdir. Bu ürünlerin satışı gelecek dönemlerde gerçekleşeceğinden bu dönemin raporlarından çıkartılırlar.

42


Giderler (TL)

İlk Md. Mlz. Köyü

D.İlk Md ve Mlz. Gideri +DB İlk Md. Mlz. ……TL +Dönem içi Alışlar….TL (-) DS İlk Md. Mlz…...(TL)

…….. TL

D. İşçilik Gideri …….. TL Genel Üretim Gideri

Endirekt …………..TL Fabrika…………….TL Kiralama…………..TL Isıtma……………...TL Enerji………………TL Amortisman……….TL Bakım ……………..TL Sigorta……………..TL

…….. TL

TÜM Deresi Toplam Üretim Maliyeti …….. TL

Yarı Mamul Köyü (+) DBYM …….. TL (-) DSYM …….. TL

ÜMM Deresi Üretilen Mamul Maliyeti …….. TL

Mamul Köyü (+) DB Mamul …….. TL (-) DS Mamul …….. TL

SMM Satılan Mamul Maliyeti …….. TL

Bir ürünün üretilmesi için gerekli olan asli unsur malzemedir. Tabi ki malzemenin yanında emek ve bir takım teknolojik unsurları da bir araya getirmek gerekir. İşletmeler gün içinde gerçekleştirilen malzeme hareketlerinin dışında bir önceki dönemden kalan yarım işlerini de bitirme çabasıyla üretimlerini gerçekleştirir. Doğal olarak bitirilen her bir ürünün satışı işletmenin birincil amacını oluştur. Ama çoğu zaman geçen dönem üretilen ve satılamayan mamullerinde satışı yapılmak zorundadır. Karmaşık kelime ve hesaplamaların olduğu bu tabloyu bizler daha kolay kavranabilmesi için bir hikaye ile örneklendirmeyi tercih ettik. Görüldüğü gibi işletmenin üretimi,

• İlk Madde ve Malzeme • Yarı Mamul • Mamul süreçlerinden oluşmaktadır.

Bu yüzden bu kavramları bir köye benzetip, her köy arasında da bir dere geçtiğini düşünmenizi istiyoruz. Önceliğimiz ilk madde ve malzeme köyüdür. Bu köyde sizleri,

- DİMM – DİG – GÜG bekliyor olacaktır. Bunları yanınıza alıp diğer köye hareket etmeniz lazım. Ancak öncelikle TÜM deresinden geçmeniz gerekecek. İkinci köyümüz Yarı Mamul köyüdür. Burada DBYM yanınıza alıp, DSYM çıkardıktan sonra yola devam edin. Bu arada ÜMM deresini atlamayı unutmayın. Bu dereyi de geçince artık Mamul köyüne ulaşacaksınız. Üçüncü köyümüz olan Mamul köyünde ise tıpkı ikinci köyde olduğu gibi DB olanları yanımıza alıp, DS olanları çıkartın. Ve bu sayede amacınıza ulaşıp, Satılan Mamul Maliyeti tablosunu düzenlemiş olursunuz. Daha güzel hikayelerle buluşmak dileğiyle….

Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar …….. TL 61.Satış İndirimleri * Satıştan İade * Satış İskontoları

…….. TL

NET SATIŞLAR …….. TL 62.Satışların Maliyeti …….. TL BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI …….. TL 63.Faaliyet Giderleri …….. TL Arge Giderleri

Pazarlama Satış Dağ. Gid Genel Yönetim Gideri FAALİYET KARI / ZARARI …….. TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir …….. TL 65.Diğer Faal. Olağan Gider …….. TL 66. Finansman Giderleri …….. TL OLAĞAN KAR / ZARAR …….. TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir …….. TL 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider …….. TL DÖNEM KARI / ZARARI …….. TL

43


1. ABC Üretim işletmesinin 31.12.2008 tarihli, genel geçici mizanından alınan bazı hesaplar aşağıdadır.

BORÇ TOPLAMI

ALACAK TOPLAMI

150 İlk Madde Malzeme 88.000 18.000 151 Yarı Mamuller (Dönem Başı Stok ) 7.000 ---- 152 Mamuller (Dönem Başı Stok) 7.000 ---- 600 Yurtiçi Satışlar ---- 200.000 610 Satıştan İadeler 8.000 ----- 720 Direkt İşçilik Giderleri 38.000 ----- 730 Genel Üretim Giderleri 27.000 ----- 760 Pazarlama Sat. Dağ. Gid. 10.000 ----- 770 Genel Yönetim Giderleri 11.000 -----

Üretimle ilgili bilgiler aşağıdaki gibidir: Dönem sonu ilk madde malzeme stoku 10.000 TL Dönem sonu yarı mamul stoku 6.000 TL Dönem sonu mamul stoku 9.000 TL değerindedir.

İSTENİLENLER: a) İşletmeye ait satışların maliyeti tablosunu düzenleyiniz. b) İşletmenin gelir tablosunu, faaliyet karı/ zararı bölümüne kadar düzenleyiniz.

2. EREK Üretim işletmesinin 31.12.2012 tarihli Genel Geçici Mizanından alınan bazı hesaplar aşağıdaki gibidir.

BORÇ (TL) ALACAK (TL) 150 İlk Madde Malzeme 96.800 19.800 151 Yarı mamuller (DB Stok) 7.700 --- 152 Mamuller (DB Stok) 7.700 --- 600 Yurt içi Satışlar --- 220.000 610 Satıştan iadeler 8.800 --- 720 Direkt işçilik Giderleri 41.800 --- 730 G.Ü.G. 29.700 --- 760 Paz. Satış Dağıtım Giderleri 11.000 --- 770 Genel Yönetim Giderleri 12.100 ---

Üretim ile ilgili bilgiler aşağıdaki gibidir. Dönem sonu ilk madde ve Malzeme Stoku 11.000 TL Dönem Sonu Yarı Mamul Stoku 6.600 TL Dönem sonu Mamul Stoku 9.900 TL değerindedir.

İSTENİLENLER: a) İşletmeye ait satışların Maliyeti Tablosunu düzenleyiniz. b) İşletmenin Gelir Tablosunu, Faaliyet kar zarar Bölümüne kadar düzenleyiniz.

44


3. A Üretim İşletmesinin 2007 yılı maliyetleri ile ilgili bilgileri aşağıdadır:

STOKLAR 01.01.2007 31.12.2007 İlk Madde ve Malzeme 100.000 TL 25.000 TL Yarı Mamul 20.000 TL 5.000 TL Mamul 150.000 TL 50.000 TL

Dönem içinde 75.000 TL’lik hammadde satın alınmıştır. Direkt işçilik giderleri 175.000 TL’dir. Genel Üretim Giderleri 60.000 TL’dir. Daha önce 30.000 TL + KDV bedelle satılan mamullerin iade edildiği bilinmektedir. Bu stoklar dönem sonu stok top-

lamı içerisindeki 20.000 TL maliyetli mamullerden oluşmaktadır. İşletme satışları toplamı 780.000 TL’dir.

İSTENENLER: Yukarıdaki bilgilere göre: a) A Üretim İşletmesinin satışların maliyeti tablosunu düzenleyiniz. b) A Üretim İşletmesinin gelir tablosunu sadece brüt satış karına kadar düzenleyiniz.

4. Bir üretim işletmesinde belirli bir maliyet dönemin de yapılan işlemlere ait açıklamalar ve rakamsal veriler aşağıdaki gibidir:2

Dönem Başı Dönem İçi Dönem Sonu İlk Madde ve Malzeme Stoku 100.000 TL 300.000 TL Dönem içi ilk madde ve malzeme alımı (Nakit olarak %18 KDV dâhil tutar) ---- 4.130.000 TL ----

Dönem içi ilk madde ve malzeme tüketimi ---- ? ---- Direkt işçilik giderleri ---- 1.000.000 TL ---- Endirekt işçilik giderleri ---- 750.000 TL ---- Satış mağazasının güvenliği amacıyla sözleşme imzalanan güvenlik firmasına cari dönem için yapılan ödeme (%18 KDV dahil tutar üzerinden nakden ödeme yapılmıştır.)

----

177.000 TL

----

Enerji gideri (Fabrika binasına ait gider olup tahmini olarak tahakkuk eden tutar)

---- 150.000 TL ----

Satış tutarı (Nakit olarak %18 KDV dâhil) ---- 7.847.000 TL ---- Yarı mamul stoku 75.000 TL ---- 150.000 TL Mamul stoku 125.000 TL ---- 250.000 TL

Ek Bilgi:

İşçilik giderleri ile ilgili olarak ödemeler nakden yapılmış olup söz konusu giderler için vergi ve sosyal güvenlik kesintisi yapılmayacaktır.

KDV oranı %18 alınacaktır.

İSTENENLER: a) Satışların maliyeti tablosunu ilgili kalemleri kullanarak düzenleyiniz. b) Döneme ait gelir tablosunu ilgili kalemleri kullanarak düzenleyiniz.

45


5. “Meram” üretim işletmesinde 31.12.2013 tarihli genel geçici mizandan, gelir tablosu ve maliyet hesaplarıyla ilgili alınan bazı bilgiler aşağıdaki gibidir:

Hesap İsimleri Borç Toplamı Alacak Toplamı 600 Yurtiçi Satışlar - 380.000 TL 610 Satıştan İadeler 15.800 TL - 611 Satış İskontoları 4.200 TL - 642 Faiz Gelirleri - 16.400 TL 645 Menkul Kıymet Satış Karları - 10.600 TL 656 Kambiyo Zararları 2.000 TL - 671 Önceki Dönem Gelir Ve Karları - 5.000 TL 680 Çalışmayan Kısım Giderleri 3.400 TL - 691 Dön. Karı Vergi Ve Diğ. Yükm. Karş. 6.600 TL - 720 Direkt İşçilik Giderleri 71.400 TL - 730 Genel Üretim Giderleri 88.600 TL - 760 Pazarlama Sat. Ve Dağıt. Gid. 25.200 TL - 770 Genel Yönetim Giderleri 35.300 TL - 780 Finansman Giderleri 9.500 TL -

Aralıklı envanter yöntemini uygulayan “Meram” işletmesinin stok hesaplarına ilişkin ve envanter çalışmasının sonuçlarını içeren bilgiler aşağıdaki gibidir:

150 İlk Madde ve Malzeme 151 Üretim-Yarı Mamuller 152 Mamuller 150.10 Dönem Başı Stok 3.000 TL 151.10 Dönem Başı Stok 10.000 TL 152.10 Dönem Başı Stok 15.000 TL 150.20 Dönem İçi Alışlar 130.000 TL 151.50 Dönem Sonu Stok 18.000 TL 152.50 Dönem Sonu Stok 12.000 TL 150.30 Alış Giderleri 7.000 TL 150.40 Alıştan İadeler 9.800 TL 150.50 Dönem Sonu Stok 11.200 TL

İSTENELER: Yukarıdaki bilgilere göre “Meram” işletmesinin a) Satışların Maliyeti Tablosunu düzenleyiniz. b) Gelir Tablosunu düzenleyiniz.

6. “XYZ” üretim işletmesinde 31.12.2013 tarihli genel geçici mizandan, gelir tablosu ve maliyet hesaplarıyla ilgili alınan bazı

bilgiler aşağıdaki gibidir: Hesap İsimleri Borç Toplamı Alacak Toplamı

600 Yurtiçi Satışlar - 250.000 TL 610 Satıştan İadeler 12.000 TL - 611 Satış İskontoları 3.000 TL - 642 Faiz Gelirleri - 15.000 TL 645 Menkul Kıymet Satış Karları - 8.000 TL 653 Komisyon Giderleri 1.500 TL 720 Direkt İşçilik Giderleri 51.000 TL - 730 Genel Üretim Giderleri 64.000 TL - 760 Pazarlama Sat. Ve Dağıt. Gid. 18.000 TL - 770 Genel Yönetim Giderleri 25.000 TL - 780 Finansman Giderleri 7.000 TL -

Aralıklı envanter yöntemini uygulayan “XYZ” işletmesinin stok hesaplarına ilişkin ve envanter çalışmasının sonuçlarını da içeren bilgiler aşağıdaki gibidir:

150 İlk Madde ve Malzeme 151 Üretim-Yarı Mamuller 152 Mamuller 150.10 Dönem Başı Stok 0 TL 151.10 Dönem Başı Stok 8.000 TL 152.10 Dönem Başı Stok 11.000 TL 150.20 Dönem İçi Alışlar 95.000 TL 151.50 Dönem Sonu

17.000 TL 152.50 Dönem Sonu

7.000 TL

150.30 Alış Giderleri 5.000 TL 150.40 Alıştan İadeler 7.000 TL 150.50 Dönem Sonu Stok 8.000 TL

İSTENELER: Yukarıdaki bilgilere göre “XYZ” işletmesinin a) Satışların Maliyeti Tablosunu düzenleyiniz. b) Gelir Tablosunun Faaliyet Kar-Zararına kadar olan bölümünü ayrıntılı olarak düzenleyiniz.

46


7. BA üretim işletmesinin 2012 yılı faaliyetleri ile ilgili yıllık bilgiler aşağıdadır (KDV dikkate alınmayacaktır, tutarlar TL):

Dönem Sonu İlk Madde Ve Malzeme Stoku 10.000 Genel Üretim Giderleri 105.000 Dönem Sonu Yarı Mamul Stoku 30.000 Satıştan İadeler 33.000 Dönem Sonu Mamul Stoku 55.000 Direkt İşçilik Giderleri 95.000 Dönem Başı İlk Madde Ve Malzeme Stoku 25.000 Satış İskontoları 17.000 Dönem Başı Mamul Stoku 20.000 Genel Yönetim Giderleri 45.000 Dönem İçi İlk Madde Ve Malzeme Alımları 110.000 Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Giderleri 15.000 Dönem Başı Yarı Mamul Stoku 40.000 Faaliyet Karı 90.000 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 6.540 Kambiyo Zararları 14.440 Faiz Gelirleri 18.880

İSTENİLENLER: BA üretim işletmesinin, yukarıdaki verilerini kullanarak 2012 yılına ilişkin; a) Dönemin Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderlerini bulunuz. b) İşletmenin 2012 dönemi “satışların Maliyeti Tablosunun” sadece “Üretim Maliyeti” kısmını düzenleyerek,

“Satılan Mamullerin Maliyetini” hesaplayınız. c) İşletmenin “Gelir Tablosunu”, sadece “Faaliyet Karı veya Zararı” kısmına kadar düzenleyerek; “Brüt Satış Karı

veya Zararını”, “Net Satışlarını” ve “Brüt Satışlarını” bulunuz.

8. A işletmesinin 2009 yılı faaliyet sonuçlarına ait bazı hesapların durumu aşağıdaki gibidir(TL). Brüt Satış Zararı 4.800 Pazarlama Satış Dağ. Giderleri 34.620 Dönem Başı İlk Madde ve Mlz. Stoku 8.230 Dönem Başı Yarı Mamul Stok 2.670 Dönem sonu yarı mamul stoku 3.200 Dönem Başı Mamul Stoku 13.530 Satış Iskontoları 1.680 Direkt İşçilik Gideri 8.960 Dönem Sonu İlk Madde ve Mlz. Stoku 11.100 Dönem Sonu Mamul Stoku 8.640 Genel Üretim Giderleri 12.130 Karşılık Giderleri 3.780 Dönem İçi İlk Madde ve Mlz. Alışları 9.450 Brüt Satışlar ??? İSTENİLENLER: a) Satışların Maliyeti Tablosunu düzenleyiniz b) İşletmenin 2009 yılı Brüt Satışlar tutarını bulunuz.

47


CEVAP(1)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. ………………… +Dönem içi Alışlar……….70 000 (-) DS İlk Md. Mlz………...(10 000)

60 000 TL

D. İşçilik Gideri 38 000 TL Genel Üretim Gideri 27 000 TL

TÜM Deresi Toplam Üretim Maliyeti 125 000 TL

Yarı Mamul Köyü (+) DBYM 7 000 TL (-) DSYM (6 000 TL)

ÜMM Deresi Üretilen Mamul Maliyeti 126 000 TL

Mamul Köyü (+) DB Mamul 7 000 TL (-) DS Mamul (9 000 TL)

SMM Satılan Mamul Maliyeti 124 000 TL

Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar 200 000 TL 61.Satış İndirimleri (8 000 TL) NET SATIŞLAR 192 000 TL 62.Satışların Maliyeti (124 000 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 68 000 TL 63.Faaliyet Giderleri (21 000 TL) Arge Giderleri ……………………………

Pazarlama Satış Dağ. Gid. ……………..(10 000TL) Genel Yönetim Gideri …………………...(11 000TL) FAALİYET KARI / ZARARI 47 000 TL

48


CEVAP(2)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. ………………… +Dönem içi Alışlar…..…….77 000 (-) DS İlk Md. Mlz………...(11 000)

66 000 TL







Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar 220 000 TL 61.Satış İndirimleri (8 800 TL) NET SATIŞLAR 211 200 TL 62.Satışların Maliyeti (136 400 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 74 800 TL 63.Faaliyet Giderleri (23 100 TL) Arge Giderleri ……………………………

Pazarlama Satış Dağ. Gid. ……………..(11 000TL) Genel Yönetim Gideri …………………...(12 100TL) FAALİYET KARI / ZARARI 51 700 TL

49


CEVAP(3)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. …………100 000 +Dönem içi Alışlar………...75 000 (-) DS İlk Md. Mlz………...(25 000)

150 000 TL







Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar 780 000 TL 61.Satış İndirimleri (iade) (30 000 TL) NET SATIŞLAR 750 000 TL 62.Satışların Maliyeti (500 000 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 250 000 TL

50


CEVAP(4)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. ……100 000 +Dönem içi Alışlar….3500 000 (KDV hariç) (-) DS İlk Md. Mlz…...(300 000)

3 300 000 TL

D. İşçilik Gideri 1 000 000 TL Genel Üretim Gideri

Endirekt İşçilik Gideri…750 000 Enerji Gideri (Fabrika)..150 000

900 000 TL

TÜM Deresi Toplam Üretim Maliyeti 5 200 000 TL


ÜMM Deresi Üretilen Mamul Maliyeti 5 125 000 TL


SMM Satılan Mamul Maliyeti 5 000 000 TL

Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar (7 847 000 / 1,18 : 6 650 000 TL) 6 650 000 TL 61.Satış İndirimleri --- NET SATIŞLAR 6 650 000 TL 62.Satışların Maliyeti (5 000 000 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 1 650 000 TL 63.Faaliyet Giderleri (150 000 TL) Arge Giderleri …………………..

Pazarlama Satış Dağ. Gid. ……(177 000TL/1,18) Genel Yönetim Gideri …………. FAALİYET KARI / ZARARI 1 500 000 TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir ---- 65.Diğer Faal. Olağan Gider ---- 66. Finansman Giderleri ---- OLAĞAN KAR / ZARAR 1 500 000 TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir ---- 68.Diğer Faal. Olağandışı Gider ---- DÖNEM KARI / ZARARI 1 500 000 TL

51


CEVAP(5)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. ………… 3 000 +Dönem içi Alışlar……….130 000 +Dön.İçi Alış Gid………… 7 000 (-) Alıştan İade…………… (9 800) (-) DS İlk Md. Mlz………...(10 000)

119 000 TL







Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar 380 000 TL 61.Satış İndirimleri

Satıştan İadeler………… 15 800 Satış İskontoları………… 4 200

(20 000 TL)

NET SATIŞLAR 360 000 TL 62.Satışların Maliyeti (274 000 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 86 000 TL 63.Faaliyet Giderleri (60 500 TL) Arge Giderleri ……………………

Pazarlama Satış Dağ. Gid. ……..(25 200TL) Genel Yönetim Gideri …………...(35 300TL) FAALİYET KARI / ZARARI 25 500 TL 64.Diğer Faal. Olağan Gelir

Faiz Gelirleri …………………… 16 400 M.Kıymet Satış Karları………… 10 600

27 000 TL

65.Diğer Faal. Olağan Gider Kambiyo Zararı………………..... 2 000 (2 000 TL)

66. Finansman Giderleri (9 500 TL) OLAĞAN KAR / ZARAR 41 000 TL 67.Diğer Faal. Olağandışı Gelir

Önceki Dönem Gelir ve Karları 5 000 5 000 TL

68.Diğer Faal. Olağandışı Gider Çalışmayan Kısım Giderleri 3 400 3 400 TL

DÖNEM KARI / ZARARI 42 600 TL Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı 6 600 TL DÖNEM NET KARI / ZARARI 36 000 TL

52


CEVAP(6)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. …………….….. +Dönem içi Alışlar……….95 000 +Dön.İçi Alış Gid………… 5 000 (-) Alıştan İade…………. (7 000) (-) DS İlk Md. Mlz………. (8 000)

85 000 TL







Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar 250 000 TL 61.Satış İndirimleri


(15 000 TL)

NET SATIŞLAR 235 000 TL 62.Satışların Maliyeti (195 000 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI 40 000 TL 63.Faaliyet Giderleri (43 000 TL) Arge Giderleri ……………………

Pazarlama Satış Dağ. Gid. ……..(18 000TL) Genel Yönetim Gideri …………...(25 000TL) FAALİYET KARI / ZARARI (3 000 TL)

53


CEVAP(7)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. ……….. 25 000 +Dönem içi Alışlar……… 110 000 (-) DS İlk Md. Mlz………...(10 000)

125 000 TL







Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar ? * 500 000 61.Satış İndirimleri


(50 000 TL)

NET SATIŞLAR ?? ** 450 000 62.Satışların Maliyeti (300 000 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI ??? ***150 000 63.Faaliyet Giderleri (60 000 TL) Arge Giderleri ……………………………

Pazarlama Satış Dağ. Gid. ……………..(15 000TL)

Genel Yönetim Gideri …………………...(45 000TL)

FAALİYET KARI / ZARARI 90 000 TL

a) Dönemin direkt ilk madde ve malzeme gideri: 125 000 TL b) Satılan Mamullerin Maliyeti: 300 000 TL c) *** Brüt Satış Karı: Tabloyu yorumlayarak çözmek gerekirse brüt satış karı unsurundan 60 000 TL’lik faaliyet

giderleri düşüldükten sonra şayet 90.000 kalıyorsa, bu durumda Brüt Satış Karı kalemi 150.000 TL olmak zorundadır. ** Net Satışlar: Hemen yukarıda hesaplamasını yaptığımız Brüt satış karı unsuruna Satışın maliyetlerini ilave edersek bu durumda Net Satışlara kolaylıkla ulaşmış oluruz. * Brüt Satışlar: Hesaplamaları yukarı doğru devam ettirdiğimiz takdirde Net Satışlara, indirim unsurlarını ekleriz. Bu durumda Brüt Satışlar kaleminin 500.000 TL olduğu görülecektir. Not: Soruda verilmiş olan Kısa vadeli borçlanma gideri, kambiyo zararı ve faiz gelirleri kalemleri gelir tablosunun diğer faaliyetler bölümünde yer aldığından tabloya dahil edilmemiştir.

54


CEVAP(8)

Giderler (TL)


D.İlk Madde ve Malzeme Gideri +DB İlk Md. Mlz. ……….. 8 230 +Dönem içi Alışlar……… 9 450 (-) DS İlk Md. Mlz………(11 100)

6 580 TL







Gelir Tablosu (TL) 60.Brüt Satışlar ? * 28 910 61.Satış İndirimleri

Satış İskontoları………… 1 680 (1 680 TL)

NET SATIŞLAR ?? ** 27 230 62.Satışların Maliyeti (32 030 TL) BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI (4 800 TL)

a) Satılan Mamullerin Maliyeti : 32 030 TL b) ** Net Satışlar: Soruda işletmenin Brüt Satış Zararı olduğundan bahsedilmiş. Bu durumda işletme maliyetlerini

karşılayacak ölçüde satış gerçekleştirememiştir. Yani işletmenin Net Satışlar unsuru 27 230 TL olarak gerçekleşmiştir. * Brüt Satışlar: Hesaplamaları yukarı doğru devam ettirdiğimiz takdirde Net Satışlara, indirim unsurlarını ekleriz. Bu durumda Brüt Satışlar kaleminin 28 910 TL olduğu görülecektir. Not: Soruda verilmiş olan Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri ve Karşılık Giderleri gelir tablosunun Brüt Satış Zararından sonraki bölümlerinde yer aldığından tabloya dahil edilmemiştir.

55

Maliyet Muhasebesi -04- Ortak Ürünler (Birleşik Mamul)

Birden çok mamulün bir arada üretildiği üretim sürecidir. Petrol, havagazı, madencilik, yağ, süt ve et mamulleri gibi bazı üretim dallarında, aynı hammaddenin aynı işlemlerden geçirilmesi sonucu aynı anda farklı farklı mamuller elde edilir. Örneğin, koyunların kesilip yüzülmesiyle deri ve et ortaya çıkar. Hayvanın parçalanması sonucu pirzola, bonfile, biftek, ciğer, böbrek, işkembe vb. ürünler elde edilir. Ham petrolün rafinasyonu sırasında benzinden katrana kadar birçok mamul meydana gelir. Bu mamullerden göreceli değeri yüksek olanlara birleşik mamuller, değeri düşük olanlara ise yan mamuller denir.

BİRLEŞİK MAMULLER Birleşik mamullerde maliyetlendirme sorunu, üretimin ayrı ayrı mamuller olarak tanımlanabildiği “ayrılma noktası” na kadar yapılan “birleşik giderler” in (örneğin koyun bedeli ile kesme, yüzme ve parçalama giderlerinin) mamullere nasıl yükleneceğidir. Ayrılma noktasına kadar yapılan birleşik giderlerin mamullere dağıtımında temel olarak aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır.

- Fiziksel Ölçüler Yöntemi - Katsayılı Fiziksel Ölçüler Yöntemi - Satış Değeri Yöntemi - Net Satış Hasılatı Yöntemi

YAN MAMULLER Ana mamullerin üretimi sırasında ortaya çıkan ancak ana mamullere oranla değeri önemsiz olan mamuller yan mamul olarak adlandırılır. Örneğin, bir un fabrikasında, un ana mamul olup kepek ve razmol yan mamuldür. Yan mamullere ayrım noktasına kadar oluşan birleşik maliyetten pay aktarılmaz. Bunun yerine, yan mamullerin satış değeri ana mamul maliyetinden indirilir.

BİRLEŞİK MALİYET DANA

AYRIM NOKTASI KESME

DERİ

ET

SAKATAT

BİRLEŞİK MALİYET DEĞİRMEN

AYRIM NOKTASI ÖĞÜTME

BEYAZ UN

KEPEKLİ UN

RAZMOL

BİRLEŞİK MALİYET HAM PETROL

AYRIM NOKTASI DAMITMA

BENZİN

MAZOT

KATRAN

BİRLEŞİK MALİYET ŞEKER

AYRIM NOKTASI ÖĞÜTME

ŞEKER

KÜSBE

BİRLEŞİK MALİYET SÜT ÜRÜNLERİ

AYRIM NOKTASI KAYNATMA

TEREYAĞ

PEYNİR

YOĞURT

56


1. “Yel” Değirmencilik işletmesi üreticilerden %8 KDV dahil toplamda 21.600 TL’ye peşin olarak satın aldığı 40 ton buğdayı öğütüp 27 ton ekmeklik beyaz un, 9 ton kepekli un ve 4 ton yem sanayinde kullanılan kepek elde etmiştir. İlk öğütme aşamasında katlanılan toplam maliyet 7.800 TL’dir. Ayrıca beyaz unun paketlenmesi için 900 TL, kepekli unun harmanlanması ve paketlenmesi için 1.170 TL’lik ek maliyet yapılmıştır.

Ekmeklik beyaz un ile kepekli un ana mamul olup, yem fabrikalarına satılacak olan kepek yan üründür. 4 ton kepeğin tahmini toplam satış fiyatı 800 TL’dir. %8 KDV hariç beyaz unun ton başına satış fiyatı 900 TL, kepekli unun ton başına satış fiyatı ise 1.350 TL’dir.

Yan ürünlere maliyet hesaplamayan işletme, bunların satışından sağladığı hasılatı ana mamullerin maliyetinden indirmektedir.

İstenen: a) Ortak maliyetlerin dağıtımında Satış Değeri (Hasılatı) Yöntemini kullanarak ana ürünlerin toplam ve ton başına

üretim maliyetinin hesaplayınız. b) Dönem içinde toplamda 22 ton ekmeklik beyaz un ve 6 ton ekmeklik kepekli un peşin olarak satan “Yel”

işletmesinin her ürüne ilişkin karlılık oranını ayrı ayrı hesaplayınız. Sürekli (aralıksız) envanter yöntemine göre satışlara ilişkin muhasebe kayıtlarını yapınız.

2. X işletmesi Temmuz 2012 döneminde üreticiden 8.000 TL’ye satın aldığı 10.000 kg sütün kremasını çekmek için 1.000 TL gider yapmış ve sonuçta 9.600 kg kremasız (az yağlı) süt ile 400 kg krema elde etmiştir. Kremasız süt için 3.500 TL değerinde ek işlem yapılarak, satış değeri 10 TL/kg. olan 2.600 kg peynir elde edilmiştir. Aynı şekilde kremalı süt içinde 500 TL ek gidere katlanılarak, satış değeri 15 TL/kg olan 200 kg tereyağı elde edilmiştir.

İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) Mamuller için yapılan toplam gider tutarını ve toplam ortak gider tutarını hesaplayınız. b) Peynir ve Tereyağına ilişkin birim maliyetleri “Net Satış Değerleri Oranında Dağıtım” yöntemine göre

hesaplayınız.

3. KUZEYSAN A.Ş.’de aynı hammadde, aynı işlemlerden geçirilerek, aynı anda A, B ve C mamulleri elde edilmektedir. Bu üç mamulün toplam satış değeri içerisinde %10’dan fazla yer tutan değerdeki mamul veya mamuller ana ya da birleşik mamul, %10’dan düşük değerdeki mamul veya mamuller ise yan mamul kabul edilmektedir. Birleşik mamul maliyetlendirmesinde “Net Satış Değerleri Oranında Dağıtım” yöntemi, yan mamul maliyetlendirilmesinde ise “Net Satış Değerinin Ana Mamul Üretim Maliyetinden İndirilmesi” yöntemi uygulanmaktadır.

Aralık ayında 50.000 TL tutarında birleşik gider yapılmış olan bu işletmede maliyet saptama için gerekli diğer bilgiler şöyledir;

Üretim Miktarı

Birim Satış Fiyatı

Tamamlayıcı Ek Giderler

A 100 kg 500 TL/kg 10.000 TL B 50 kg 200 TL/kg -------- C 200 kg 400 TL/kg 20.000 TL

İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) “Fiziksel miktarlara göre dağıtım” yöntemi kullanılarak birim maliyetleri hesaplayınız. b) “Net Satış Değerleri Oranında Dağıtım” yöntemini kullanarak birim maliyetleri hesaplayınız.

57


4. BALIKSAŞ A.Ş. hamsi balığını pişirme, presleme ve öğütme işlemlerinden geçirerek, balık unu ve balık yağı elde etmektedir. Pişirme ve presleme işlemleri sonucu, üretime alınan hamsi miktarının %16’sı kadar balık püresi, %4’ü kadar da balık yağı ortaya çıkmakta; kalan %80 ise kısmen buharlaşmakta yada atık su olarak denize dökülmektedir. Preslemeden çıkan yağ tanklara doldurulmakta ve yağ rafinerilerine 2,00 TL/kg fiyatla satılmaktadır. Balık püresi ise öğütme işlemine tabi tutularak un haline dönüştürüldükten sonra çuvallara doldurulmakta ve 1,50 TL/kg fiyatla yem fabrikalarına satılmaktadır. Tüm satışlar fabrika teslimidir. (Yağda teslimat tanklardan ara hortumu yardımıyla alım için gelmiş tankere boşaltılarak yapılmaktadır.) Hamsilerin bozulma özelliğinden dolayı, üretim her gün gelen hamsi miktarına göre ve bir sonraki güne yarı mamul kalmayacak şekilde yürütülmektedir.

Şirketin Ocak ayı üretimi 1.600 ton balık unu ve 400 ton balık yağıdır. Aynı aya ilişkin üretim giderleri ise aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir;

Pişirme Presleme

Öğütleme Ambalaj

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 1.200.000 200.000 Direkt İşçilik Giderleri 240.000 100.000 Genel Üretim Giderleri 500.000 400.000 Toplam Maliyet 1.940.000 700.000

İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) “Fiziksel miktarlara göre dağıtım” yöntemi kullanılarak birim maliyetleri hesaplayınız. b) “Net Satış Değerleri Oranında Dağıtım” yöntemini kullanarak birim maliyetleri hesaplayınız.

5. Bir işletme X ve Y adlı ortak ürün niteliğinde iki mamul üretmektedir. Bu iki mamul belli bir noktaya kadar aynı

üretim hattında birlikte üretilmektedir. Ayrılma noktasından sonra ise mamullerin tamamlanması için ek işlemler yapılmaktadır. İşletme 2012 Temmuz ayında 3.000 adet X mamulü ve 1.000 adet Y mamulü üretmiştir.

X mamulünün satış fiyatı 110 TL/adet, Y mamulünün satış fiyatı ise 145 TL/adettir. İşletme ayrılma noktasından sonra; X mamulü için 15.000 TL ve Y mamulü için de 10.000 TL ek gider yapmıştır.

“Fiziksel miktarlara göre dağıtım” yöntemi kullanılarak tespit edilen birim maliyetler (ek giderler dahil); X mamulü için 80 TL/adet ve Y mamulü için ise 85 TL/adettir.

İstenen: Hesaplamaları da göstererek işletmenin Temmuz ayına ilişkin, a) Mamuller için yapılan toplam gider tutarını ve toplam ortak gider tutarını hesaplayınız. b) X ve Y mamullerinin birim maliyetlerini “Net Satış Değerleri Oranında Dağıtım” yöntemine göre hesaplayınız.

6. AYSÜT A.Ş sütü, pişirme ve krema çekme işlemlerinden geçirerek yarım yağlı süt ve krema elde etmektedir. Ekim ayında işletme 8.000 litre süt bu işlemlerden geçirilerek 400 litre krema ve 7.500 litre yarım yağlı süt elde etmiştir. 100 litre süt buharlaşmıştır. Yarım yağlı süt 1 litrelik kutularda paketlenerek, 1,250 TL/ litre fiyatla satılmaktadır. Krema ise hiçbir işlemden geçmeden litresi 4.375 TL den pastanelere satılmaktadır. Krema ve süt satışları fabrikadan yapılmaktadır. Ekim ayına ilişkin üretim giderleri aşağıdaki gibidir.

Pişirme/ Krema Çekme Ambalaj

D.İ.M.M. Gid. 2.850 TL 375 TL D. İşçilik Gid. 1.200 TL 150 TL Genel Üretim Gid. 3.060 TL 600 TL

İstenilen: Yarım yağlı süt ve kremayı birleşik mamul kabul ederek, Ekim ayında üretilen yarım yağlı süt ve kremanın toplam ve birim maliyetlerini, a) Fiziksel Miktarlara Göre Dağıtım Yöntemine göre hesaplayınız. b) Net Satış Değerleri Oranında Dağıtım Yöntemine hesaplayınız.

58


CEVAP (1)

AYR

IM N

OK

TASI

Ortak (Birleşik) Maliyet Ürün Adı Miktarı Ek Maliyet Satış Fiyatı

BUĞDAY Alış Bedeli 20 000 TL + Öğütme Gideri

7 800 TL

Beyaz Un 27 Ton 900 TL 900 TL Kepekli Un 9 Ton 1 170 TL 1 350 TL

Kepek (Yem) 4 Ton ---- 800 TL

ORTAK MALİYETLERİN TESPİTİ

(a) Alış Bedeli

(b) Öğütme Gideri

(c) Yan Ürün Satışından

Sağlanan Gelir

Toplam Ortak Maliyet

(a + b - c) 20 000 TL KDV’siz 7 800 TL (800 TL) 27 000 TL

SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ

Mamul

(a) Üretim Miktarı

(b) Birim Satış Fiyatı

(c) Toplam

Satış Hasılatı (a x b)

(d) Dağıtım Oranı

(e) Ortak

Maliyet

(f) Ortak

Maliyetten Düşen Pay

(d x e)

(g) Ek

Maliyet

(h) Toplam Mamul Maliyeti (f + g)

(ı) Üretim Miktarı

(i) Birim

Maliyet

(h / ı) Beyaz

Un 27 Ton 900 TL 24 300 TL 24300/36450 %66,6 27000 TL 18 000 TL 900 TL 18 900 TL 27 ton 700

TL/ton Kepekli

Un 9 Ton 1350 TL 12 150 TL 12150/36450 %33,4 27000 TL 9 000 TL 1170 TL 10 170 TL 9 ton 1 130

TL/ton Toplam 36 Ton 36 450 TL %100 27 000 TL 29 070 TL

KARLILIK ORANININ HESAPLANMASI

Beyaz Un Kepekli Un Net Satışlar 22 Ton x 900 TL 19 800 TL Net Satışlar 6 Ton x 1350 TL 8 100 TL Satışların Maliyeti 22 Ton x 700 TL 15 400 TL Satışların Maliyeti 6 Ton x 1130 TL 6 780 TL Brüt Satış Karı 4 400 TL Brüt Satış Karı 1 320 TL Brüt Satış Karı Oranı 4 400/19 800 %22 Brüt Satış Karı Oranı 1 320 / 8 100 %16

DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİNE GÖRE SATIŞ KAYITLARININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

Beyaz Unun Muhasebeleştirilmesi Kepekli Unun Muhasebeleştirilmesi 100 Kasa Hs. 600 Yurtiçi Satışlar 391 Hesaplanan KDV

21 384

19 800 1 584

100 Kasa Hs. 600 Yurtiçi Satışlar 391 Hesaplanan KDV

8 748

8 100 648

620 Satılan Mamul Maliyeti 152 Mamuller Hs.

15 400

15 400

620 Satılan Mamul Maliyeti 152 Mamuller Hs.

6 780

6 780

59


CEVAP (2)

AYR

IM N

OK

TASI


SÜT Alış Bedeli 8 000 TL + Çekme Gideri

1 000 TL

Kremasız Süt 9600 kg 3 500 TL 10 TL/kg

Krema 400 kg 500 TL 15 TL/kg

ORTAK MALİYETLERİN TESPİTİ

Alış Bedeli Krema Çekme Gideri Toplam Maliyet

8 000 TL 1 000 TL 9 000 TL

NET SATIŞ HASILATI YÖNTEMİ

Mamul



(c) Toplam


(d) Ek

Maliyet (-)

(e) Net

Satış Hasılatı (c - d)

(f) Dağıtım Oranı

(bin TL)

(g) Ortak

Maliyet

(h) Ortak


(f x g)

(ı) Ek

Maliyet (+)

(i) Toplam Mamul Maliyeti (h + ı)

(k) Üretim Miktarı

(l) Birim

Maliyet

(k / l)

Peynir 2600 kg 10 TL 26 000

TL 3 500 TL 22 500 TL

22500/25000 %90

9 000 TL 8 100 TL 3 500 TL 11 600

TL 2600 kg 4,46 TL/kg

Tereyağ 200 kg 15 TL 3 000 TL 500 TL 2 500

TL 2500/25000

%10 9 000

TL 900 TL 500 TL 1 400 TL 200 kg 7,00 TL/kg

Toplam 29 000 TL 25 000

TL %100 9 000 TL

60


CEVAP (3)

AYR

IM N

OK

TASI


HAMMADDE Üretim Maliyeti 50 000 TL

A Ürünü 100 kg 10 000 TL 500 TL B Ürünü 50 kg ---- 200 TL C Ürünü 200 kg 20 000 TL 400 TL

BİRLEŞİK VE YAN MAMULLERİN TESPİTİ

Mamul (a)

Üretim Miktarı

(b) Birim Satış

Fiyatı

(c) Toplam Satış

Değeri (a x b)

(d) Toplam Satışlar İçindeki Oranı

A 100 kg 500 TL 50 000 TL %36 (50 000/140 000) Birleşik Mamul

B 50 kg 200 TL 10 000 TL %7 (10 000/140 000) Yan Mamul

C 200 kg 400 TL 80 000 TL %57 (80 000/140 000) Birleşik Mamul

Toplam 4000 ad 140 000 TL

FİZİKSEL ÖLÇÜLER YÖNTEMİ

Mamul

Üretim Miktarı

(a) Dağıtım Oranı

(b) Ortak

Maliyet

(c) Ortak


(a x b)

(d) Ek

Maliyet (+)

(e) Toplam Mamul Maliyeti (c + d)

(f) Üretim Miktarı

(g) Birim

Maliyet

(e / f)

A 100 kg 100/300=%33,3 40 000 TL 13 333 TL 10 000 TL 23 333 TL 100 kg 233,33 TL/kg

C 200 kg 200/300=%66,6 40 000 TL 26 667 TL 20 000 TL 46 667 TL 200 kg 233,33 TL/kg

Toplam 300 kg %100 40 000 TL


Mamul



(c) Toplam


(d) Ek

Maliyet (-)

(e) Net



(bin TL)

(g) Ortak

Maliyet

(h) Ortak


(f x g)

(ı) Ek

Maliyet (+)



(l) Birim

Maliyet

(k / l)

A 100 kg 500 TL 50 000 TL

10 000 TL

40 000 TL

40/100 %40

40 000 TL

16 000 TL

10 000 TL

26 000 TL 100 kg 260

TL/kg

C 200 kg 400 TL 80 000 TL

20 000 TL

60 000 TL

60/100 %60

40 000 TL

24 000 TL

20 000 TL

44 000 TL 200 kg 220

TL/kg

Toplam 130 000 TL 100 000

TL %100 40 000 TL

61


CEVAP (4)

AYR

IM N

OK

TASI

Ortak (Birleşik) Maliyet Ürün Adı Miktarı Ek Maliyet Öğütme # Ambalaj Satış Fiyatı

HAMSİ Pişirme + Presleme 1 940 000 TL

Balık Püresi 1600 Ton 700 000 TL 1,50 TL/kg

Balık Yağı 400 Ton ----- 2,00 TL/kg


Mamul



(c) Toplam


(d) Ek

Maliyet (-)

(e) Net



(bin TL)

(g) Ortak

Maliyet

(h) Ortak


(f x g)

(ı) Ek

Maliyet (+)



(l) Birim

Maliyet

(k / l) Balık Unu

1600 Ton

1,50 TL

2400 000 TL

700 000 TL

1700 000 TL

1700/2500 %68

1940 000 TL

1319 200 TL

700 000 TL

2019 200 TL

1600 Ton

1,26 TL/kg

Balık Yağı

400 Ton

2,00 TL

800 000 TL ----- 800 000

TL 800/2500

%32 1940 000

TL 620 800

TL ----- 620 800 TL

400 Ton

1,55 TL/kg

Toplam 3200 000 TL 2500 000

TL %100 1940 000 TL


Mamul

Üretim Miktarı


(b) Ortak

Maliyet

(c) Ortak


(a x b)

(d) Ek

Maliyet (+)



(g) Birim

Maliyet

(e / f) Balık Unu

1600 Ton 1600/2000=%80 1940 000 TL 1552 000 TL 700 000 TL 2252 000 TL 1600 ton 1,41 TL/kg

Balık Yağı

400 Ton 400/2000=%20 1940 000 TL 388 000 TL --- 388 000 TL 400 ton 0,97 TL/kg

Toplam 2000 ton %100 1940 000 TL

62


CEVAP(5)

AYR

IM N

OK

TASI

Ortak (Birleşik) Maliyet

Ürün Adı Miktarı Ek Maliyet Satış Fiyatı

Fiziksel Ölçüler Yöntemine Göre Birim Maliyet (Ek giderler dahil)

ÜRETİM … ? ... TL X Ürünü 3000 adet 15 000 TL 110 TL 80 TL

Y Ürünü 1000 adet 10 000 TL 145 TL 85 TL

ORTAK MALİYETİN BULUNMASI

Mamul (a)

Üretim Miktarı

(b) Birim Maliyet

(c) Toplam Maliyet (a x b)

(d) Ek

Maliyet

(e) Ek Maliyet Öncesi

Ortak Maliyet (c - d)

X 3000 ad 80 TL 240 000 TL 15 000 TL 225 000 TL

Y 1000 ad 85 TL 85 000 TL 10 000 TL 75 000 TL

Toplam 4000 ad 300 000 TL


Mamul

Üretim Miktarı


(b) Ortak

Maliyet

(c) Ortak


(a x b)

(d) Ek

Maliyet (+)



(g) Birim

Maliyet

(e / f)

X 3000 ad 3000/4000=%75 300 000 TL 225 000 TL 15 000 TL 240 000 TL 3000 ad 80 TL/ ad

Y 1000 ad 1000/4000=%25 300 000 TL 75 000 TL 10 000 TL 85 000 TL 1000 ad 85 TL/ ad

Toplam 4000 ad %100 100 000 TL


Mamul



(c) Toplam


(d) Ek

Maliyet (-)

(e) Net



(bin TL)

(g) Ortak

Maliyet

(h) Ortak


(f x g)

(ı) Ek

Maliyet (+)



(l) Birim

Maliyet

(k / l)

X 3000 ad 110 TL 330 000

TL 15 000

TL 315 000

TL 315/450

%70 300 000

TL 210 000 TL 15 000 TL

225 000 TL 3000 ad 75

TL/ad

Y 1000 ad 145 TL 145 000

TL 10 000

TL 135 000

TL 135/450

%70 300 000

TL 90 000 TL 10 000 TL

100 000 TL 1000 ad 100

TL/ad

Toplam 450 000 TL %100 300 000 TL

63


CEVAP(6)

AYR

IM N

OK

TASI

Ortak (Birleşik)

Maliyet Ürün Adı Miktarı Ek Maliyet Satış Fiyatı

SÜT (8000 litre)

Pişirme+ Krema Çekme 7 110 TL

Yarım Yağlı Süt 7500 litre 1 125 TL 1,250 TL/litre

Krema 400 litre --- 4,375 TL/litre


Mamul

Üretim Miktarı


(b) Ortak

Maliyet

(c) Ortak


(a x b)

(d) Ek

Maliyet (+)



(g) Birim

Maliyet

(e / f) Yarım

Yağlı Süt 7500 lt 7500/7900=%95 7 110 TL 6 750 TL 1 125 TL 7 875 TL 7500 lt 1,05 TL/ lt

Krema 400 lt 400/7900= %5 7 110 TL 360 TL ----- 360 TL 400 lt 0,90 TL/ lt

Toplam 7900 lt %100


Mamul



(c) Toplam


(d) Ek

Maliyet (-)

(e) Net



(g) Ortak

Maliyet

(h) Ortak


(f x g)

(ı) Ek

Maliyet (+)



(l) Birim

Maliyet

(k / l) Yarım Yağlı Süt

7500 lt

1,250 TL

9 375 TL

1 125 TL

8 250 TL

8250/10 000 %82,5

7 110 TL

5 865,75 TL

1 125 TL

6 990,75 TL

7500 lt

0,9321 TL/ lt

Krema 400 lt

4,375 TL

1 750 TL ---- 1 750

TL 1750/10 000

%17,5 7 110

TL 1 244,25

TL ----- 1 244,25 TL

400 lt

3,1106 TL/ lt

Toplam 7900 lt 11 125

TL 10 000 TL

64

Maliyet Muhasebesi -05- Standart Maliyetler ve Sapma Analizi

1. Maliyeti hesaplamalarında “Standart Maliyet Yöntemini” uygulayan bir işletme; tek bir üretim bölümünde, tekbir mamul

üretmektedir. İşletmenin standart maliyet kartından aşağıdaki bilgiler tespit edilmiştir.

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri (5 kg/adet x 75 TL/kg) 375 TL/adet Direkt İşçilik Giderleri (8 saat/adet x 45 TL/saat) 360 TL/adet Genel Üretim Giderleri 264 TL/adet

- Değişken GÜG (8 saat/adet x 18 TL/saat) 144TL/adet - Sabit GÜG (8 saat/adet x 15 TL/saat) 120TL/adet

Mamulün Standart Birim Maliyeti 999 TL/adet

İşletmenin 2012 yılı Temmuz ayına ait fiili çalışma sonuçları ise aşağıdaki gibidir:

Üretim Miktarı 4.000 adet Satın Alınan Hammaddeler (18.500 kg) 1.480.000.TL Direkt İşçilik Giderleri (35.000 saat karşılığı) 1.470.000.TL Genel Üretim Giderleri 1.050.000.TL Üretimde Kullanılan Hammadde Miktarı 18.500 kg

İstenilenler : Hesaplamaları ve sapmanın (farkın) yönünü de açıkça göstererek, işletmenin 2012 yılı Temmuz ayına ait; (a) Direkt ilk madde ve malzeme giderleri “fiyat sapmasını” hesaplayınız. (b) Direkt ilk madde ve malzeme giderleri “miktar sapmasını” hesaplayınız. (c) Direkt ilk madde ve malzeme giderleri toplam sapma tutarını bulunuz. (d) Direkt işçilik giderleri “ücret sapmasını” hesaplayınız. (e) Direkt işçilik giderleri “süre sapmasını” hesaplayınız. (f) Direkt işçilik giderleri toplam sapma tutarını bulunuz.

2. Tek bir üretim atölyesinde tek bir mamul üretmek amacıyla kurulmuş olan ve maliyet hesaplarında standart maliyet

yöntemini uygulayan bir işletmenin 2011 yılı bütçesinde sabit genel üretim giderleri 3.000.000.TL olarak gözükmektedir. İşletmede üretilmekte olan mamule ilişkin standart maliyet kartının incelenmesi sonucunda saptanan hususlar ise aşağıdaki gibidir;

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri (100.TL/kg x 2 kg/birim) 200.TL Direkt İşçilik Giderleri (60. TL/saat x 3 saat/birim) 180.TL Genel Üretim Giderleri 420.TL

- Değişken GÜG ( 40.TL/saat x 3 saat/birim) - Sabit GÜG (100.TL/saat x 3 saat/birim)

Mamulün Standart Birim Maliyeti 800.TL İşletmenin 2011 yılına ait fiili çalışma sonuçları ise aşağıdaki gibidir:

Üretim Miktarı 7.000.brm Satın Alınan Hammaddeler (20.000 kg) 2.400.000.TL Direkt İşçilik Giderleri (20.000 saat karşılığı) 1.400.000.TL Genel Üretim Giderleri 4.000.000.TL Üretimde Kullanılan Hammadde Miktarı 15.000 kg

İstenilenler : Hesaplamaları ve sapmanın (farkın) yönünü de açıkça göstererek, işletmenin 2011 yılına ait;

(a) Direkt ilk madde ve malzeme giderleri sapmalarını hesaplayınız. (b) Direkt işçilik giderleri sapmalarını hesaplayınız. (c) Genel Üretim Gideri sapmalarını hesaplayınız. (d) Gider ve Sapmalarla ilgili yevmiye kayıtlarını yapınız.

65


3. Maliyet hesaplamalarında standart maliyet yöntemini uygulayan bir işletmenin A üretim bölümünde tek bir Z mamulü

üretilmekte olup, bu mamule ilişkin standartlar 2009 yılı başında aşağıdaki şekilde saptanmıştır.

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri (300.TL/mt x 2 mt/adet) 600.TL Direkt İşçilik Giderleri (60. TL/saat x 3 saat/birim) 180.TL Genel Üretim Giderleri (50. TL/saat x 3 saat/birim) 150.TL Z Mamulünün Standart Birim Maliyeti 930.TL

A üretim bölümünün 2009 Nisan ayına ait veriler ise aşağıdaki biçimde gerçekleşmiştir.

Üretim Miktarı 3000 adet Satın Alınan Hammaddeler (4000 metre) 1.400.000 TL Direkt İşçilik Giderleri (7500 saat karşılığı) 450.000 TL Genel Üretim Giderleri 420.000 TL Üretimde Kullanılan Hammadde Miktarı 5000 metre

İstenilenler : Hesaplamaları ve sapmanın (farkın) yönünü de açıkça göstererek, işletmenin 2009 yılı Nisan ayına ait; (a) Direkt ilk madde ve malzeme giderleri sapmalarını hesaplayınız. (b) Direkt işçilik giderleri sapmalarını hesaplayınız.

4. Standart maliyet yöntemini uygulayan ABC işletmesinin dönem sonunda, kapatma işlemleri yapmadan önceki bilgileri

aşağıda verilmiştir;

Yapılan saptama analizlerine göre;

- DİMMG’de 180 TL’lik olumlu Fiyat Sapması ve 270 TL’lik olumlu Miktar Saptaması, - DİG’de 810 TL’lik olumsuz Ücret Saptaması ve 90 TL’lik olumlu süre saptaması, - GÜG’de 630 TL’lik olumsuz saptamanın tamamı Bütçe saptaması, olduğu belirlenmiştir.

İstenilenler : (a) Gider hesapları ile yansıtma hesaplarını kapatarak, saptamalı muhasebeleştiriniz. (b) Sapmalara ilişkin kapatma kayıtlarını yapınız. (c) Fiili maliyet sonuçlarına göre işletmenin satış karlılığı % kaçtır?

5. Standart maliyet yöntemini uygulayan bir işletmede fiyat sapmaları, ilk madde alımları sırasında hesaplanıp kaydedilmekte

ve dolayısıyla ilk madde ve malzeme stokları standart maliyetle değerlenmektedir. Bu işletmenin stok, satışların maliyeti ve fark hesaplarının 31.12.2011 tarihli kalıntıları aşağıdaki gibidir:

150. İlk Madde ve Malzeme 1000 TL 151. Üretim – Yarı mamuller Hs. 800 TL 152. Mamuller Hs. 400 TL 620. Satılan Mamuller Hesabı 2800 TL 712. DİMM Fiyat Farkı 250 TL (Borç) 713. DİMM Miktar Farkı 80 TL (Alacak) 722. D. İşçilik Gideri Ücret Farkı 200 TL (Borç) 723. D. İşçilik Gideri Süre Farkı 160 TL (Borç) 732. Genel Üretim Gideri Bütçe Farkı 400 TL (Borç) 733. Genel Üretim Gideri Verimlilik Farkı 120 TL (Borç) 734. Genel Üretim Gideri Kapasite Farkı 40 TL (Alacak)

İstenilen: Sapmalara ilişkin kapatma kayıtlarını yapınız.

710. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hs. 2.500.TL 711. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hs. 2.950.TL 720. Direkt İşçilik Giderleri Hs. 3.000.TL 721. Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hs. 2.280.TL 730. Genel Üretim Giderleri Hs. 4.400.TL 731. Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hs. 3.770.TL 151. Üretim – Yarı mamuller Hs. 1.000.TL 152. Mamuller Hs. 2.000.TL 600. Yurtiçi Satışlar Hesabı 9.000.TL 620. Satılan Mamuller Hesabı 6.000.TL

66


6. Standart maliyet yöntemini uygulayan MENTAŞ A.Ş.’de sapma hesaplarının yılsonu kalanları aşağıdaki gibidir:

Fiyat Sapması 12 000 olumsuz Ücret Sapması 5 000 olumlu Bütçe Sapması 14 000 olumsuz Süre sapması 10 000 olumlu Verim Sapması 7 000 olumlu Miktar Sapması 9 000 olumsuz Kapasite Sapması 17 500 olumsuz

Fiyat sapmalarını ilk madde alımları sırasında hesaplayıp kaydeden bu işletmede yıl boyunca yapılan analizler, ücret ve bütçe sapmalarının tamamına yakınının kontrol edilebilir nitelik taşıdığını, diğer sapmalarda ise kontrol edilebilir unsurların yok denecek düzeyde olduğunu ortaya koymuştur.

Yılsonu itibariyle ilk madde stok hesabı kalanı 10.000 TL’dir. Diğer stoklar ve satılan mamul maliyeti ise, kapsamlarındaki giderlerine göre ayrıntılandırılmış olarak aşağıda verilmiştir:

D. İlk Md. ve Mlz.

Direkt İşçilik

Genel Üretim Gideri Toplam

151 Yarı Mamuller 15 000 TL 5 000 TL 10 000 TL 30 000 TL

152 Mamuller 25 000 TL 15 000 TL 20 000 TL 60 000 TL

620 Satılan Mamul Maliyeti 50 000 TL 30 000 TL 40 000 TL 120 000 TL

Toplam 90 000 TL 50 000 TL 70 000 TL 210 000 TL

İstenen: İşletmenin sapmalara ilişkin olarak yapması gereken kapanış kayıtlarını yapınız.

7. İki esas üretim gider yerinde (Kesim ve Montaj) tek bir tip mamulün (EFG mamulü) üretimini gerçekleştiren “Mars”

işletmesinin 2016 yılı için bütçelenen kapasitesi 3.000 adet EFG mamulüdür. İşletmenin 2016 yılı standart maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

GİDER YERİ DİREKT İLK MADDE VE MALZEME (DİMMG) DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ (DİG)

Standart Miktar

Standart Fiyat Standart Tutar Standart

Süre Standart

Ücret Standart

Tutar Kesim EÜGY 5 kg 40 TL/kg 200 TL 3 DİS 30 TL/DİS 90 TL Montaj EÜGY 3 kg 40 TL/kg 120 TL 2 DİS 30 TL/DİS 60 TL TOPLAM 8 kg 40 TL/kg 320 TL 5 DİS 30 TL/DİS 150 TL

BÜTÇELENMİŞ SABİT GENEL ÜRETİM GİDERLERİ (Yıllık) 105 000 TL BÜTÇELENMİŞ Değişken GÜG – DİS Başına Yükleme Oranı 4 TL/DİS

2016 Yılı FİİLİ Bilgileri: 2.500 adet EFG mamulü üretilmiş ve 2.000 adedi satılmıştır. 20.000 kg hammadde 42 TL/kg birim fiyatından satın alınmış ve 19.500 kg üretimde kullanılmıştır. 13.500 DİS çalışılmış ve 27 TL saat ücreti ödenmiştir. Toplam Sabit GÜG 111.500 TL, Toplam Değişken GÜG 62.000 TL olmuştur.

İstenen: (a) DİMMG Sapmalarını hesaplayınız ve değerlendiriniz. (b) DİG Sapmalarını hesaplayınız ve değerlendiriniz. (c) Sabit GÜG ve Değişken GÜG Toplam Sapmalarını bulunuz ve değerlendiriniz.

67


CEVAP (1)

DİMM Fiyat Sapması = (Fiili Fiyat – Standart Fiyat) x Fiili Miktar = (80*– 75) x 18.500 = 92.500 Olumsuz Sapma Nasıl Bulduk? 80* = 1480.000TL / 18500 kg DİMM Miktar Sapması = (Fiili Miktar – Standart Miktar) x Standart Fiyat = (18.500 – 20.000) x 75 = 112.500 TL Olumlu Sapma Nasıl Bulduk? 20.000* = 4000 adet x 5 kg DİMM Toplam Sapması = 92.500 Olumsuz + 112.500 Olumlu = 20.000 Olumlu Sapma

DİG Ücret Sapması Sapması = (Fiili Ücret – Standart Ücret) x Fiili Süre = ( 42* – 45 ) x 35.000saat = 105.000 Olumlu Sapma Nasıl Bulduk? 42* = 1.470.000TL / 35.000 saat DİG Süre Sapması Sapması = (Fiili Süre – Standart Süre) x Standart Ücret = ( 35.000 – 32.000* ) x 45 = 135.000 TL Olumsuz Sapma Nasıl Bulduk? 32.000* = 4.000 adet x 8 saat DİG Toplam Sapması = 105.000 Olumlu + 135.000 Olumsuz = 30.000 Olumsuz Sapma

CEVAP (2)

DİMM Fiyat Sapması = (Fiili Fiyat – Standart Fiyat) x Fiili Miktar = (120* – 100) x 20.000 kg = 400.000 TL Olumsuz Sapma Nereden Bulduk? 120* = 2.400.000 / 20.000 kg DİMM Miktar Sapması = (Fiili Miktar – Standart Miktar) x Standart Fiyat = (15.000kg – 14.000 kg*) x 100 TL = 100.000 TL Olumsuz Sapma Nereden Bulduk? 14.000* = 7.000 adet x 2 kg DİMM Toplam Sapması = 400.000 Olmsz+100.000 Olmsz = 500.000 Olumsuz Sapma

DİG Ücret Sapması Sapması = (Fiili Ücret – Standart Ücret) x Fiili Süre = ( 70* – 60 ) x 20.000 saat = 200.000 TL Olumsuz Sapma Nereden Bulduk? 70* = 1.400.000 / 20.000 saat DİG Süre Sapması Sapması = (Fiili Süre – Standart Süre) x Standart Ücret = (20.000 – 21.000*) x 60 TL = 60.000 Olumlu Sapma Nereden Bulduk? 21.000* = 7.000 adet x 3 saat DİG Toplam Sapması = 200.000 Olumsuz+60.000 Olumlu = 140.000 Olumsuz Sapma

GÜG Bütçe Sapması = (Fiili GÜG – Fiili İş Hacminde Bütçe. GÜG) = 4.000.000 – 3.800.000* = 200.000 Olumsuz Sapma Nereden Bulduk? 3800.000*=3000.000+800.000TL GÜG Verim Sapması =(Fiili Çalışma Hacmi – Standart Çalışma Hacmi) x Standart Değ GÜG Yük. Oranı =( 20.000 saat – 21.000* saat)X 40 TL = 40.000 TL Olumlu Sapma Nereden Bulduk? 21.000* = 7.000 adet x 3 saat GÜG Kapasite Sapması (Bütçelenen Kapasite – Fiili Kapasite ) x Standart Sabit GÜG Yükleme Oranı =(10 000 – 7000) X 300 = 900 000

68


CEVAP (3)

DİMM Fiyat Sapması = (Fiili Fiyat – Standart Fiyat) x Fiili Miktar = (350* – 300 ) x 4000 = 200.000 Olumsuz Sapma Nereden Bulduk? 350* = 1.400.000 / 4000 metre DİMM Miktar Sapması = (Fiili Miktar – Standart Miktar) x Standart Fiyat = (5000 – 6000* ) x 300 = 300.000 Olumlu Sapma Nereden Bulduk? 6000* = 3000 adet x 2 metre DİMM Toplam Sapması = 200.000 Olmsz + 300.000 Olumlu = 100.000 Olumlu Sapma

DİG Ücret Sapması Sapması = (Fiili Ücret – Standart Ücret) x Fiili Süre = (60* – 60 ) x 7500 = 0 Sapma Nereden Bulduk? 60* = 450.000 / 7500 saat DİG Süre Sapması Sapması = (Fiili Süre – Standart Süre) x Standart Ücret = (7500 – 9000* ) x 60 = 90.000 Olumlu Sapma Nereden Bulduk? 9000* = 3000 adet X 3 saat DİG Toplam Sapması = 0 Ücret Sapması + 90.000 Olumlu Süre Sapması = 90.000 Olumlu Sapma

CEVAP (4)

____________________ / ________________ 711. DİMM Yansıtma 2950 710 DİMM Gid. 2500 712 DİMM Fiyat Farkı 180 713 DİMM Miktar Farkı 270 ____________________ / ________________ ____________________ / ________________ 721. DİG Yansıtma 2280 722. DİG Ücret Farkı 810 720 DİG 3000 723 DİG Süre Farkı 90 ____________________ / ________________ ____________________ / ________________ 731. GÜG Yansıtma 3770 732. GÜG Bütçe Farkı 630 730 GÜG 4400 ____________________ / ________________

Farkların İlgili Hesaplara Dağıtılması Toplam Üretim Sapması = DİMM + DİG + GÜG = 900 TL 151 Yarı Mamul 900 x 1000 = 100 TL 9000 152 Mamul Hs. 900 x 2000 = 200 TL 9000 620 Satılan Mamul Maliyeti 900 x 6000 = 600 TL 9000 Farkların Üretim Hesabına Aktarılarak Kapatılması

____________________ / ________________ 151 Yarı Mamuller 100 152 Mamuller 200 620 Satılan Mamul Mal. 600 712 DİMM Fiyat Farkı 180 713 DİMM Miktar Farkı 270 723 DİG Süre Farkı 90

722. DİG Ücret Farkı 810 732. GÜG Bütçe Farkı 630

____________________ / ________________

69


CEVAP (5)

DİMM Fiyat Farkı 250 TL (Borç) DİMM Miktar Farkı 80 TL (Alacak) D. İşç. Gideri Ücret Farkı 200 TL (Borç) D. İşç. Gideri Süre Farkı 160 TL (Borç) GÜG Bütçe Farkı 400 TL (Borç) GÜG Verimlilik Farkı 120 TL (Borç) GÜG Kapasite Farkı 40 TL (Alacak)

İşletmenin tahmini giderleri ile fiili giderleri arasındaki farklar yukarıdaki hesaplarda izlenir. Farklar ortaya çıktığında açılan bu hesapların borcuna olumsuz farklar, alacağına da olumlu farklar kaydedilir. Yukarıda görüleceği üzere hesapların borcuna ve alacağına yansıtılan tutarların toplamı aşağıdaki gibidir: Olumsuz Farklar: 1 130 TL Olumlu Farklar: 120 TL ------------------------------------------ Toplam Fark: 1010 TL Olumsuz

Farkların İlgili Hesaplara Dağıtılması Tahmini Üretim Maliyeti = DİMM+ DİG+ GÜG = 800 + 400 + 2800 = 4000 TL Toplam Sapma Tutarı = 1 010 TL 151 Yarı Mamuller

800 = %20 X 1010 =202 TL 4000

152 Mamuller 400 = %10 X 1010 =101 TL

4000

620 Satılan Mamul Maliyeti

2800 = %70 X 1010 =707 TL

4000 Farkların Üretim Hesabına Aktarılarak Kapatılması

____________________ / ________________ 151 Yarı Mamuller 202 152 Mamuller 101 620 Satılan Mamul Mal. 707 713 DİMM Miktar Farkı 80 734 GÜG Kapasite Farkı 40

712 DİMM Fiyat Farkı 250 723 DİG Süre Farkı 160 722 DİG Ücret Farkı 200 732 GÜG Bütçe Farkı 400 733 GÜG Verimlilik Farkı 120

____________________ / ________________

70


CEVAP (6)

Fiyat Sapması 12 000 olumsuz Ücret Sapması 5 000 olumlu Bütçe Sapması 14 000 olumsuz Süre sapması 10 000 olumlu Verim Sapması 7 000 olumlu Miktar Sapması 9 000 olumsuz Kapasite Sapması 17 500 olumsuz İşletmenin tahmini giderleri ile fiili giderleri arasındaki farklar yukarıdaki gibidir. Bu bilgilere göre işletmenin toplam olarak üretim ile ilgili karşılaştığı sapma tutarı: Olumsuz Sapma Toplamı: 52 500 TL Olumlu Sapma Toplamı: 22 000 TL Toplam Fark Tutarı: 30 500 TL Olumsuz Ortaya çıkan farklar üretim unsurları olan - Yarı Mamuller - Mamuller - Ve Satılan Mamul Maliyeti hesapları arasında

dağıtılarak kapatılır.

Farkların İlgili Hesaplara Dağıtılması Tahmini Üretim Maliyeti = DİMM + DİG + GÜG = 30 000 + 60 000+ 120 000 = 210 000 TL Toplam Sapma Tutarı = 30 500 TL 151 Yarı Mamuller

30 000 = %14 X 30 500 =4270 TL 210 000

152 Mamuller 60 000 = %28 X 30 500 =8540 TL

210 000

620 Satılan Mamul Maliyeti

120 000 = %58 X 30 500 =17 690 TL

210 000 Farkların Üretim Hesabına Aktarılarak Kapatılması

____________________ / ________________ 151 Yarı Mamuller 4 270 152 Mamuller 8 540 620 Satılan Mamul Mal. 17 690 722 DİG Ücret Farkı 5 000 723 DİG Süre Farkı 10 000 733 GÜG Verimlilik Farkı 7 000

712 DİMM Fiyat Farkı 12 000 713 DİMM Miktar Farkı 9 000 732 GÜG Bütçe Farkı 14 000 734 GÜG Kapasite Farkı 17 500

____________________ / ________________

71


CEVAP (7)

DİMM Fiyat Sapması = (Fiili Fiyat – Standart Fiyat) x Alınan Miktar = (42 – 40) x 20 000 kg = 40.000 TL Olumsuz Sapma DİMM Miktar Sapması = (Fiili Miktar – Standart Miktar) x Standart Fiyat = (19.500kg – 20.000 kg*) x 40 TL = -20.000 TL Olumlu Sapma Nereden Bulduk? 20.000* = 2.500 adet x 8 kg DİMM Toplam Sapması = 40.000 Olmsz+20.000 Olumlu = 20.000 Olumsuz Sapma

DİG Ücret Sapması Sapması = (Fiili Ücret – Standart Ücret) x Fiili Süre = ( 27 – 30 ) x 13.500 saat = 40.500 TL Olumlu Sapma DİG Süre Sapması Sapması = (Fiili Süre – Standart Süre) x Standart Ücret = (13.500 – 12.500*) x 30 TL = 30.000 Olumsuz Sapma Nereden Bulduk? 12.500* = 2.500 adet x 5 saat DİG Toplam Sapması = 40.500 Olumlu+30.000 Olumsuz = 10.500 Olumlu Sapma

Sabit GÜG Sapması = (Fiili Sabit GÜG – Standart Sabit GÜG) = 111.500 – 105.000 = 6.500 Olumsuz Sapma Değişken GÜG Sapması =(Fiili Çalışma Hacmi – Standart Çalışma Hacmi) x Standart Değ GÜG Yük. Oranı =( 3.000 – 2.500 )X 4 TL = 2.000 TL Olumsuz Sapma GÜG Toplam Sapması = 6.500 Olumsuz+2.000 Olumsuz = 8.500 Olumsuz Sapma

72

Maliyet Muhasebesi -06- Giderlerin Dağıtımı

Mamul maliyetlerini oluşturan direkt ilk madde ve malzeme giderleriyle, direkt işçilik giderleri dışında kalan, üretimle ilgili diğer giderlere; “genel üretim giderleri” diyoruz. Bu giderler; endirekt ilk madde ve malzeme giderleri, endirekt işçilik giderleri ve üretime “doğrudan doğruya” yüklenilemeyen diğer üretim giderlerini kapsar. Ortak üretim giderleri de denilen bu giderler her üretim işletmesinin “üretim ilişkisine” göre çeşitli farklılıklar gösterebilir. Çokça karşılaşabileceğimiz genel üretim giderlerinden bazılarını şöylece sıralayabiliriz:

- Endirekt ilk madde ve malzeme giderleri - Endirekt işçilik giderleri - Üretimde kullanılan sabit değer amortisman giderleri - Üretimde kullanılan sabit değerlerin, vergileri, kiraları,

harçları - Enerji ve yakıt giderleri - Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma giderleri - Tamir, bakım ve onarım giderleri - Sosyal, sağlık, spor tesisleri yemekhane giderleri

dinlenme yerleri vb.

Görüldüğü gibi, genel üretim giderleri değişik özellikteki çeşitli üretim giderlerinden oluşmaktadır. Bu giderlerin mamullere dağıtımında seçilecek “dağıtım ölçüsü” oldukça önemlidir. Bu ölçünün, mamulle gider arasındaki ilişkiyi en iyi şekilde temsil etmesi gerekir. (Örneğin; ısıtma giderinin “alan genişliği” ölçüsüne göre dağıtılması olumlu bir ilişkidir.) ÖZELLİKLERİ

1. Mamulle arasında direkt bir ilişki yoktur 2. Birbirinden çok farklı nitelikte çok farklı maliyet

unsurlarından oluşur • Sabit • Değişken

3. Bir kısmı zaman içinde düzensiz dağılım gösterir • İkramiyeler • İzin ve tatil ücretleri • Isınma giderleri

4. Bir kısmının kesin tutarları ancak yılsonlarında belirlenebilir. • Bakım onarım giderleri • Amortisman giderleri

5. Yıllık tutarı belli olan bazı GÜG’lerin imalata yüklenmesi isteğe bağlıdır.

GİDER YERLERİ: Gider yerleri, giderleri ayrı olarak izlenen örgüt veya hesap birimleridir.

GİDER YERLERİNİN BÖLÜMLENMESİ: Gider yerleri, giderlerin fonksiyonel bölümlenmesine ve Tekdüzen Hesap Planına uygun şekilde, şu şekilde gruplandırılabilir.

A- ÜRETİM GİDER YERLERİ 1. Esas Üretim Yerleri 2. Yardımcı Üretim Yerleri 3. Hizmet Yerleri 4. Üretim Yerleri Yönetim Gider Yerleri

B- DÖNEM GİDER YERLERİ

5. Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri 6. Pazarlama Satış ve Dağıtım Gider Yerleri 7. Genel Yönetim Gider Yerleri 8. Finansman Gider Yerleri

ESAS ÜRETİM YERLERİ

İşletmenin ana faaliyet konusunu oluşturan mamullerin üretimini yapan bölümlerdir. Bazı yapıtlarda işlem merkezleri adıyla da anılan bu gider yerlerine örnek olarak, bir iplik fabrikasında “iplik”, “bobin”, ve “büküm” bölümleri; kumaş fabrikasında “dokuma”, “beyazlatma”, “boyama” ve “apreleme” bölümleri; bir ağaç işleri ( mobilya ) fabrikasında “ kesim”. “ makine”, “montaj”, “ boya-cila” ve “ döşeme” bölümleri sayılabilir.

YARDIMCI ÜRETİM YERLERİ

Esas üretim yerlerinin ve diğer birimlerin faaliyetlerini sürdürmeleri için gerekli yan girdileri üreten “ elektrik santrali” , “buhar “ ( kazan dairesi), “basınçlı hava (kompresör) dairesi”, vb. birimleri kapsar.

ÜRETİM YERLERİ YÖNETİM GİDER YERLERİ

Fabrikadaki çalışmaları yöneten veya yönlendiren “ fabrika müdürlüğü” , “ üretim planlama bölümü” , vb. birimleri kapsar.

HİZMET YERLERİ

Diğer gider yerlerine hizmet vermek üzere kurulmuş “bakım ve onarım servisi”, “ nakliye servisi “, “ personel taşıma servisi”, “ laboratuvar”, “ yemekhane” ve “ malzeme ambarı” gibi birimlerdir.

ÜRETİM GİDER YERLERİ

73


GİDER DAĞITIM YÖNTEMLERİ

1) Birinci Dağıtım : Giderlerin gider yerlerine dağıtımıdır 2) İkinci Dağıtım : Yardımcı üretim ve yardımcı hizmet

gider yerleri giderlerinin esas üretim gider yerlerine dağıtılmasıdır.

3) Üçüncü Dağıtım : Esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin (maliyetlerin) üretilen mamullere dağıtılmasıdır.

ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME

GİDER YERLERİ Araştırma ve geliştirme giderlerinin biriktirildiği gider yerleridir. Genelde hesap birimi olarak tek bir gider yeri şeklinde karşımıza çıkar. Ancak, araştırma ve geliştirmeye büyük önem vererek, örgüt yapısını buna göre oluşturmuş işletmelerde, örgüt birimleri halinde birkaç gider yerini kapsayabilir.

PAZARLAMA, SATIŞ DAĞITIM

GİDER YERLERİ Üretim sonrası depolama, dağıtım vb, faaliyetleri yürüten “ pazarlama bölümü” , “ satış mağazaları” , “mamul ambarı”, nakliye servisi (mamul)” ve “ satış sonrası hizmet (bakım) servisi” gibi birimleri kapsar.

FİNANSMAN GİDER YERLERİ

Finansman giderlerinin biriktirildiği, genelde tek hesap biriminden oluşur.

GENEL YÖNETİM GİDER YERLERİ

Genel yönetim giderlerinin yapıldığı yerlerdir. Örnek olarak “ genel müdürlük”, “ muhasebe bölümü”, “ hukuk müşavirliği” vb birimler sayılabilir.

DÖNEM GİDER YERLERİ

Yard. Hiz. Gid. Yeri

II. DAĞITIM (Esaslara) -Basit (Doğrudan) Dağıtım - Kademeli Dağıtım - Matematiksel Dağıtım - Standart (Planlı) Dağıtım - Karşılıklı (Turlamalı) Dağıtım

GÜG I. DAĞITIM (Heryere)

Yard. Üret Gid. Yeri

Esas. Üret Gid. Yeri

III. DAĞITIM (Mamullere)

MAMULLER

BASİT DAĞITIM Yardımcı Gider

yerlerinin birbirlerine sunmuş oldukları hizmet alışverişlerini dikkate almayan, giderleri sadece esas üretim gider yerleri ile dönem gider yerleri ve varsa yatırım gider yerleri arasında dağıtan gider dağıtım yöntemidir.

KADEMELİ DAĞITIM

Yardımcı Gider yerlerinin birbirlerine sunmuş oldukları hizmet alışverişlerini kısmen dikkate alan, giderleri aynı zamanda esas üretim gider yerleri ile dönem gider yerleri ve varsa yatırım gider yerleri arasında dağıtan gider dağıtım yöntemidir. Gider Dağıtımında, - En fazla gider yerine hizmet

sunmuş gider yerinden dağıtıma başlanır.

- Hizmet sunma dereceleri eşitse, gideri en fazla olan gider yeri öncelikli dağıtılır.

- Yardımcı gider yeri giderini dağıtırken kendisine pay vermez.

- Kendisinden önce gideri dağıtılmış bir gider yerine, gider dağıtımından pay verilmez.

MATEMATİKSEL DAĞITIM

Her bir yardımcı gider yerinin birbirine sunduğu hizmet alışverişini tam olarak dikkate alan ve dağıtım yaparken denklemler yoluyla dağıtımın gerçekleştirildiği yöntemdir.

Y: Kendi Gideri x Diğer Yardımcı Gider yerinden alınan %’lik pay STANDART DAĞITIM

Dağıtımda fiili giderler değil, önceden saptanmış (bütçelenmiş) gider tutarları esas alınır. Fiili giderler ile önceden belirlenmiş giderler arasındaki farklar ise basit dağıtım yöntemiyle dağıtılarak sıfırlanır.

KARŞILIKLI (TURLAMALI) Dağıtımına tabi gider yerlerinden birbirine karşılıklı olarak sürekli git-gel turları halinde gider payı vermek suretiyle dağıtılacak gider toplamlarına ulaşan ve sonra bu toplamları bir kerede hizmet verilmiş tüm gider yerlerine dağıtan yöntemdir.

74


ZTE A.Ş. bünyesinde 3 EÜGY ile 2 YHGY bulunmaktadır. Şirketin Mart ayı üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir:

EÜGY 1

EÜGY 2

EÜGY 3

YHGY 1

YHGY 2 TOP.

DİMM 2.000 2.500 1.500 - - 6.000

DİG 2.500 3.000 1.500 - - 7.000

Makine Amortismanı - - - - - 8.000

Enerji Gideri - - - - - 2.000

Dağıtım Anahtarı

Makine Saati 150 100 120 20 10 400 saat

Kw/h 1000 1200 800 600 400 4000 kw/h

Bu bilgilere göre giderlerin birinci dağıtımını gerçekleştiriniz?

BİRİNCİ GİDER DAĞITIMI

8.000.-TL

Amotisman Gid. Dağ.=---------------= 20 TL/Sa. 400 saat EÜGY

1 EÜGY

2 EÜGY

3 YHGY

1 YHGY

2

Makine Saati 150X20 100X20 120X20 20X20 10X20

Toplam 3000 TL 2000 TL 2400 TL 400 TL 200 TL

2.000.-TL

Enerji Giderinin Dağ.=---------------= 0,50 TL/kwh 4000 kwh EÜGY

1 EÜGY

2 EÜGY

3 YHGY

1 YHGY

2

Kw/h 1000X 0,50

1200X 0,50

800X 0,50

600X 0,50

400X 0,50

Toplam 500 TL 600 TL 400 TL 300 TL 200 TL

75


ZTE Üretim işletmesinde üretim, 10-11-12 nolu Esas Üretim Gider Yerlerinde yapılmaktadır. 35 ve 38 nolu Yardımcı Hizmet Gider yerlerine sahip olan bu işletmede Haziran 2012 dönemine ait GÜG dağıtım tablosu aşağıdaki gibidir.

E.Ü.G.Y Y.H.G.Y.

TOPLAM 10 11 12 35 38

Birinci Dağıtım Toplamı 20

0.00

0

160.

000

340.

000

140.

000

60.0

00

900.000

Personel Sayısı 30 48 62 2 2 144

Kw/h 70 30 20 4 2 126

II Gider dağıtım yöntemi olan basit dağıtım yöntemine göre, 35 nolu gider yeri giderinin dağıtımında Personel Sayısı, 38 nolu gider yeri giderinin dağıtımında ise Kw/h ölçüsü dikkate alınacaktır. Bu bilgilere göre EÜGY’lerinde ikinci dağıtım sonrası gerçekleşen gider tutarı aşağıdakilerden hangisidir?

İKİNCİ GİDER (BASİT) DAĞITIMI

140.000.-TL

35 Nolu Gid. Yeri Dağ.=-----------------= 1000 TL 140 kişi

EÜGY 10

EÜGY 11

EÜGY 12

YHGY 35

YHGY 38

35 Nolu Gider Yeri 1000x20 1000X48 1000X62

Toplam 20 000 48 000 62 000

60.000.-TL

38 Nolu Gid. Yeri Dağ.=-----------------= 500 TL 120 kwh

EÜGY 10

EÜGY 11

EÜGY 12

YHGY 35

YHGY 38

35 Nolu Gider Yeri 500x70 500x30 500x20

Toplam 35 000 15 000 10 000

76


ZTE mobilya işletmesi hazır parçaların Montajı ve Döşemesini yaparak mobilya üretimi gerçekleştirmektedir. İşletmede Tutkal, Talaş ve Enerji yardımcı gider yerleri bulunmaktadır. Yardımcı gider yerlerinin birinci dağıtım sonrası giderleri ve kullanım yerleri aşağıdaki gibidir: - Tutkal Gider Yeri : 190.000 TL - Talaş Gider Yeri : 300.000 TL - Enerji Gider Yeri : 100.000 TL

Kullanılan Tutkal-kg

Kullanılan Talaş-Ton KWH

Montaj 2.000 --- 600 Döşeme 500 400 400 Enerji --- --- --- Tutkal --- 100 200 Talaş 2.500 --- 800 Toplam 5.000 500 2.000

Dağıtıma en fazla gider yerine hizmet veren birimden başlanacaktır. Bu bilgilere göre kademeli dağıtım yöntemine göre gider dağıtımını yapınız?

Montaj Döşeme Talaş Tutkal Enerji

Enerji

Tutkal

Talaş

İKİNCİ GİDER (KADEMELİ) DAĞITIMI

100.000.-TL

Enerji Gideri Dağıtımı=-----------------= 50 TL 2000 kwh


Enerji 50x600 30.000 TL

50x400 20.000 TL

50x800 40.000 TL

50x200 10 000 TL

190.000. + 10 000 Tutkal Gideri Dağıtımı=--------------------------= 40 TL 5000 kg


Tutkal 40x2000 80 000 TL

40x500 20 000 TL

40x2500 100 000 TL

300.000+40.000+100.000 Talaş Gid. Dağ=-----------------------------------= 1.100TL 400 ton


Talaş - 1100x400 440.000 TL

77


ZTE işletmesi iki esas iki de yardımcı gider yerinde üretimini gerçekleştirmekte olup Eylül ayı birinci gider dağıtımı ve yardımcı gider yerlerinin sundukları hizmetler aşağıdaki gibidir:

EÜGY A EÜGY B Yemekhane Enerji Birinci Dağıtım 10.000 20.000 8200 8000

İşçi Sayısı 80 100 30 20

Kw/h 300 500 200 100

Yemekhane gider yeri giderinin dağıtımında işçi sayısı, enerji gider yeri giderinin dağıtımında ise kw/h dağıtım anahtarları kullanılacaktır. İşletme ikinci dağıtımda matematiksel dağıtım yöntemini kullanmaktadır. Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin gider dağıtımında kullanacağı bütçe denklemi aşağıdakilerden hangisidir?

DENKLEM KURMA

BİRİNCİ ADIM: Gider yerlerinin kendilerine sundukları hizmetler göz ardı edilir.

EÜGY A EÜGY B Yemekhane Enerji Birinci Dağıtım 10.000 20.000 8200 8000

Y. hane 80 100 30 20

Enerji 300 500 200 100

İKİNCİ ADIM: Toplam sunulan ve dağıtımı yapılacak hizmet sayısı belirlenir.

EÜGY A EÜGY B Yemekhane Enerji Toplam Birinci Dağıtım 10.000 20.000 8200 8000

Y. hane 80 100 20 200

Enerji 300 500 200 1000

ÜÇÜNCÜ ADIM: Dağıtımı yapılacak hizmetler toplamı içinde her bir merkez için yüzdelik(%) tutarı belirlenir.

EÜGY A EÜGY B Yemekhane Enerji Toplam Birinci Dağıtım 10.000 20.000 8200 8000

Y. hane 80/200 %40

100/200 %50 20/200

%10 200

Enerji 300/1000 %30

500/1000 %50

200/1000 %20 1000

DÖRDÜNCÜ ADIM: Denklem kurulur.

EÜGY A EÜGY B Yemekhane (Y)

Enerji (E) Toplam

Birinci Dağıtım 10.000 20.000 8200 8000

Y. hane(Y) %40 %50 %10 200

Enerji (E) %30 %50 %20 1000

Y: 8200 + 0,20E E: 8000 + 0,10Y

İKİNCİ GİDER (MATEMATİKSEL) DAĞITIMI

Y: 8200 + 0,20E E: 8000 + 0,10Y

I. Denklem: Y= 8200 + 0,20E Y = 8200 + 0,20 (8000+0,10Y) Y = 8200 + 1600 + 0,02 Y Y – 0,02Y = 9800 0,98 Y = 9800 0,98 0,98 Y = 10.000 TL Yemekhane Gider Yeri Giderinin Dağıtılması EÜGY A : 10 000. TL X %40: 4.000 TL EÜGY B : 10 000. TL X %50: 5.000 TL ENERJİ : 10 000. TL X %10: 1.000 TL II. Denklem: E= 8000 + 0,10Y Y denkleminin çözümünden Yemekhane giderinin 10.000 TL olduğu bulunmuştur. Bu durumda ikinci denklemden Enerji giderini bulmamız gerekecektir. E = 8000 + 0,10 (10 000) E = 8000 +1000 E = 9.000 TL Yemekhane Gider Yeri Giderinin Dağıtılması EÜGY A : 9 000. TL X %30: 2.700 TL EÜGY B : 9 000. TL X %50: 4.500 TL YEMEKHANE : 9 000. TL X %20: 1.800 TL

78


ZTE işletmesinde Mart ayında üretimine başlanan; X Esas Üretim Gider Yerinde Gömlek, Pantolon ve T-Shirt ile Y Esas Üretim Gider Yerinde de Ayakkabı ve Çanta olmak üzere toplam 5 çeşit mamul üretilmektedir. Ay sonu tüm mamullerin üretimi tamamlanmıştır (Yarı mamul stoku yoktur). Gider yerlerinde Mart ayında mamuller itibariyle harcanan; Direkt İşçilik Saati, Makine Saati, tüketilen hammadde tutarı, direkt işçilik giderleri ve üretim miktarları aşağıdaki gibi belirlenmiştir;

X Esas Üretim Gider Yeri

Gömlek Pantolon T-Shirt Toplam Direkt İlk Madde ve Malz. Gideri

55.000.-TL

60.000.-TL

40.000.-TL

155.000.-TL

Direkt İşçilik Gideri

45.000.-TL

50.000.-TL

30.000.-TL

125.000.-TL

2. Dağıtım sonrası GÜG ? ? ? 250.000.-

TL Direkt İşçilik Saati (DİS) 700 s. 1.000 s. 800 s. 2.500 (DİS)

Makina Çalışma Saati (Mk. Saati) 500 s. 600 s. 700 s. 1.800

(Mk. Saati) Üretim Miktarı 500 adet 600 adet 400 adet 1500 adet

Y Esas Üretim Gider Yeri

Çanta Ayakkabı Toplam Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 50.000.-TL 80.000.-TL 130.000.-TL

Direkt İşçilik Gideri 65.000.-TL 75.000.-TL 140.000.-TL 2. Dağıtım sonrası GÜG ? ? 200.000.-TL

Direkt İşçilik Saati (DİS) 250 s. 750 s. 1.000(DİS)

Makina Çalışma Saati (Mk. Saati) 1.600 s. 2.400 s. 4.000(

Mk. Saati) Üretim Miktarı 650 adet 1000 adet 1650 adet

Ek Bilgi: Genel Üretim Giderlerinin mamullere yüklenmesinde;

X Esas Üretim Gider Yeri için Direkt İşçilik Saati

(DİS) ve Y Esas Üretim Gider Yeri için Makine Saati (Mk. S.)

kullanılacaktır.

Yukarıdaki bilgilere göre esas üretim gider yerinde toplanan giderlerden ürünlere düşen maliyetleri hesaplayınız.

ÜÇÜNCÜ GİDER DAĞITIMI

X Esas Üretim Gider Yeri için GÜG Dağıtımı Gömlek Pantolon T-Shirt Toplam 2. Dağıtım Sonrası GÜG ? ? ? 250.000.-

TL Direkt İşçilik Saati (DİS) 700 s. 1.000 s. 800 s. 2.500 (DİS)

250.000.-TL

Dağıtım Anahtarı =-----------------= 100 TL 2500 DİS

Gömlek Pantolon T-Shirt Direkt İlk Madde ve Malz. Gideri 55.000.-TL 60.000.-TL 40.000.-TL

Direkt İşçilik Gideri 45.000.-TL 50.000.-TL 30.000.-TL

GÜG 100x700 70 000 TL

100x1000 100 000 TL

100x800 80 000 TL

TOPLAM 170 000 TL 210 000 TL 150 000 TL ÜRETİM MİKTARI 500 AD 600 AD 400 AD BİRİM MALİYET 340 TL 350 TL 375 TL

Y Esas Üretim Gider Yeri için GÜG Dağıtımı Çanta Ayakkabı Toplam

2. Dağıtım Sonrası GÜG ? ? 200.000.-TL

Makina Çalışma Saati (Mk. Saati) 1.600 s. 2.400 s. 4.000

(Mk. Saati)

200.000.-TL Dağıtım Anahtarı =-----------------= 50 TL

4000 MS

Çanta Ayakkabı Direkt İlk Madde ve Malz. Gideri 50.000.-TL 80.000.-TL

Direkt İşçilik Gideri 65.000.-TL 75.000.-TL

GÜG 50X1600 80 000 TL

50X2400 120 000 TL

TOPLAM 195 000 TL 275 000 TL ÜRETİM MİKTARI 650 AD 1000 AD BİRİM MALİYET 300 TL 275 TL

79


1. X Üretim işletmesinde üretim, 10-11-12 nolu Esas Üretim Gider Yerlerinde yapılmaktadır. 35 ve 38 nolu Yardımcı Hizmet

Gider yerlerine sahip olan bu işletmede Haziran 2012 dönemine ait GÜG dağıtım tablosu aşağıdaki gibidir.

Gider Türleri Gider Yeri

E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM 10 11 12 35 38

Örgü Boya-Apre Biçki-Dikiş Yemekhane Isıtma Birinci Dağıtım Toplamı 450.000 304.000 643.000 140.000 60.000 1.597.000 Personel Sayısı 10 8 122 2 2 144 Kw/h 90 44 46 4 2 186

İstenen: II Gider dağıtım yöntemi olan basit dağıtım yöntemine göre, Yemekhane gider yeri giderinin dağıtımında Personel Sayısı, Isıtma yardımcı gider yeri giderinin dağıtımında ise Kw/h ölçüsü dikkate alınacaktır. Gider Dağıtım Tablosunu düzenleyiniz.

2. A işletmesi tek bir mamul üretimini ve satışını yapmaktadır. İşletmede kesim ve montaj esas üretim gider yerleri, yemekhane ve ısıtma yardımcı gider yerleri mevcuttur. Gider yerleri itibariyle bilgiler aşağıdaki gibidir.

Gider Yerleri

Gider Türü E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM Kesim Montaj Yemekhane Isıtma

Direkt İlk Md. Mlz. 80.000 100.000 - - 180.000 D. İşçilik 50.000 70.000 - - 120.000 Endirekt işçilik 5.000 7.000 10.000 8.400 30.400 Endirekt Mlzm. 1.000 2.000 15.000 9.000 27.000 Amortismanlar 40.000 Dış. Sağlanan Fayda ve Hizmetler (Elektrik) 15.000 Dağıtım Anahtarları m2 1500 2000 800 700 5000 Kw/h 1000 1300 400 300 3000 Personel Sayısı 60 30 15 10 115

İstenen: I Gider dağıtımını gerçekleştirip, II Gider dağıtım yöntemi olan kademeli dağıtım yöntemine göre gider dağıtım tablosunu düzenleyiniz. Yemekhane gider yeri giderinin dağıtımında personel sayısı, Isıtma gider yeri giderinin dağıtımında ise kw/h dağıtım ölçülerini kullanınız.

3. Bir üretim işletmesinde F mamulü üretilmektedir. İşletmede A Esas gider yeri ile 1, 2, 3 nolu yardımcı gider yerleri

bulunmaktadır. Mart ayından devreden yarı mamul stokları bulunmamaktadır. Nisan döneminde 12.400 mamulün üretimine başlanmış ve 8400 adet tamamlanmıştır. Dönem sonunda yarı mamullerin tamamlanma derecesi %40’dır. Nisan ayına ilişkin üretim ile ilgili veriler aşağıdaki gibidir.

Gider Yerleri Gider Türü

E.Ü.G.Y. Y.H.G.Y. TOPLAM A 1 2 3 Direkt İlk Md. Mlz. 1000.000 - - - D. İşçilik 800.000 - - - Genel Üretim Gideri 200.000 160.000 100.000 50.000 510.000 I. Gider Dağıtım Toplamı 2.000.000 160.000 100.000 50.000 2.310.000 Dağıtım Anahtarları m3 25.000 20.000 10.000 5.000 60.000 Kwh 50.000 15.000 10.000 20.000 95.000 Personel Sayısı 550 500 300 100 1450

İstenen:1 nolu yardımcı gider yerinin dağıtımında m3, 2. Nolu yardımcı gider yerinin dağıtımında Kw/h, 3. Nolu yardımcı gider yerinin dağıtımında ise İşçi sayısı dikkate alınacaktır. (a) Genel üretim giderlerinin dağıtımını Kademeli Dağıtım Yöntemine göre yaparak, Gider Dağıtım Tablosu’nu

düzenleyiniz. (b) F mamulünün dönemde tamamlanan ve yarı mamul maliyetlerini hesaplayınız.

80


4. Bir işletmenin 2011 yılı üretim giderlerinin; gider yerleri itibariyle birinci dağıtım toplamları ve dağıtım ölçüleri aşağıdaki

gibidir:

Esas Üretim Gid. Yeri Yardımcı Üretim Gider Yerleri TOPLAM A B Yemekhane Bak. - Onarım Isıtma

I.Dağıtım Toplamı 40.000 30.000 5.000 10.000 15.000 100.000 Dağıtım Ölçüleri: İşçi Sayısı 29 111 5 3 2 150 Bakım – Onarım Saati 150 278 32 30 10 500 Hacim (M3) 160 250 40 50 10 510 Giderlerin II. Dağıtımında; ısıtma gider yeri; hacme, bakın-onarım gider yeri; bakım-onarım saatlerine ve yemekhane gider yeri; işçi sayılarına göre dağıtılacaktır. İSTENİLENLER: Yukarıda tablodaki dağıtım ölçülerine göre ve hesaplamaları açıkça göstererek; (a) Giderlerin II. Dağıtımını “Kademeli Dağıtım Yöntemini” Kullanarak yapınız (Dağıtım; I.Dağıtım toplamı büyük olandan

küçük olana doğru yapılacaktır) (b) II. Dağıtım sonuçlarını gider dağıtım tablosu üzerinde göstererek, A ve B esas üretim gider yerlerinin II. Dağıtım

sonundaki toplam üretim maliyetlerini bulunuz. 5. Artaş Konfeksiyon Üretim fabrikasında Kesim ve Dikim olmak üzere iki tane esas üretim gider yeri, yemekhane ve bakım

onarım olmak üzere iki tane de yardımcı gider yeri bulunmaktadır. İşletmenin maliyetlendirme dönemi aylıktır. İşletme Gömlek ve pantolon olmak üzere iki farklı mamul üretmektedir. Aralık ayında 2.500 adet gömlek ve 2.000 adet pantolon üretilmiştir. Aralık ayında dönem başı ve dönem sonu yarı mamul stoku bulunmamaktadır. İlk madde ve malzeme giderlerinin % 40'ı gömleğe, % 60'ı pantolona aittir. Direkt işçilik giderlerinin ise %60'ı gömleğe, %40'ı pantolona aittir. Genel Üretim giderlerinin gömlek ve pantolon mamullerine yüklenmesinde direkt işçilik giderleri esas alınmaktadır. İşletme birinci dağıtımı gerçekleştirmiş olup; Aralık ayı gider dağıtım tablosu aşağıdaki gibidir:

GİDER DAĞITIM TABLOSU Esas Üretim Gider

Yerleri Yardımcı Üretim Gider

Yerleri (TL)

Kesim Dikim Yemekhane Bak. Onarım TOPLAM Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri 18.000 20.000 0 0 38.000 Direkt İşçilik Giderleri 12.000 16.000 0 0 28.000 DİREKT GİDERLER TOPLAMI 30.000 36.000 0 0 66.000 Endirekt Malzeme 3.000 4.000 5.000 4.000 16.000 Endirekt İşçilik 6.000 8.000 2.000 1.500 17.500 Amortisman Giderleri 4.500 5.000 500 1.000 11.000 Elektrik Giderleri 1.300 2.200 500 500 4.500 ENDRİREKT GİD. (GÜG) TOPLAMI 14.800 19.200 8.000 7.000 49.000

BİRİNCİ DAĞITIM TOPLAMI 44.800 55.200 8.000 7.000 115.000 İkinci dağıtımla ilgili dağıtım ölçüleri aşağıdaki gibidir: Kesim Dikim Yemekhane Bak. Onarım TOPLAM İşçi Sayısı 18 17 4 5 44 Bakım Onarım Saati 45 55 10 15 125

İkinci dağıtımda kademeli (basamaklı) dağıtım yöntemi kullanılmakta olup, dağıtıma yemekhaneden başlanacaktır.

İstenenler: (a) İkinci dağıtımı gerçekleştiriniz. (b) Aralık ayında üretilen Pantolonların toplam ve birim üretim maliyetlerini hesaplayınız.

81


6. “Şık Giyim” Konfeksiyon işletmesinde “Kalıp ve Kesim” ile “Dikiş ve Ütü” olmak üzere iki esas üretim gider yeri

bulunmaktadır. Yardımcı gider yerleri ise “Yemekhane” ve “Tamir-Bakım”dır. İşletmede bayan ve erkek takım elbiseleri üretilip satılmaktadır. Aylık olarak maliyetleri hesaplayan bu işletmenin Aralık 2014 ayına ilişkin üretim maliyeti bilgileri ve genel üretim giderlerinin dağıtımında kullanılan anahtarlar aşağıdaki gibidir:

Esas Üretim Gider Yerleri Yardımcı Üretim Gider Yeri

TOPLAM (TL) Kalıp ve

Kesim Dikiş ve

ütü YEMEKHANE TAMİR-BAKIM

Direkt ilk mad. Ve malz. Gid 35.000 5.000 -- -- 40.000 Direkt işçilik giderleri 10.000 20.000 --- --- 30.000 Endirekt Malzeme Giderleri 4.000 7.400 8.600 2.000 22.000 Endirekt işçilik Giderleri -- --- --- --- 15.000 Amortisman Giderleri -- ---- --- --- 17.500 Dışarıdan Sağl. Fayda ve Hizmet -- --- --- --- 7.500 TOPLAM 132.000 Dağıtım Anahtarları Çalışan sayısı 4 8 2 1 15 kişi Makinelerin Değeri 20.000 32.000 16.000 2.000 70.000 TL

Dönem başı yarı mamul stokları bulunmayan işletmede, dönemde toplam 2.000 adet takım elbisenin üretimine başlanmış ve tamamlanmıştır. Bunlardan 1.200 adedi erkek, 800 adedi bayan takım elbisesi olup, her iki takım elbisenin üretiminde tüm gider unsurları açısından eşit tutarlarda maliyete katlanılmıştır. Erkek takım elbiseleri ortalama 120 TL/adet fiyattan, bayan takım elbiseleri ise ortalama 100 TL/adet fiyattan satılmaktadır.

İSTENENLER: (a) Uygun dağıtım anahtarlarını kullanarak genel üretim giderlerinin birinci dağıtımını yapınız. (b) Kademeli dağıtım yöntemine göre ve maliyetleri daha yüksek olan gider yerinden başlayarak genel üretim giderlerinin

ikinci dağıtımını yapınız. (c) Esas Üretim Gider Yerlerindeki toplam maliyeti hesaplayınız. Bayan ve erkek takım elbiselerinin birim maliyetlerini

hesaplayarak, satışından sağlanan karlılık oranlarını hesaplayınız. 7. DÖKÜMTAJ İşletmesi fabrikasında, Döküm ve Montaj esas üretim yerleri ile Yemekhane, bakım-onarım, ısıtma Yardımcı

hizmet yerleri bulunmaktadır. Esas üretim (döküm ve montaj) bölümlerinde A ve B ürünü üretilmektedir. 1 adet A ürünü üretiminde, B ürünün 1,2 katı kadar hammadde ve direkt işçilik gideri tüketilmektedir. Genel Üretim giderleri tüketiminde ise eşitlik söz konusudur.

Dönem başında stokta A veya B ürünü (yarı mamul – mamul ) bulunmamaktadır. Dönem içinde (nisan ayında) üretimine başlanan tüm ürünler tamamlanmış, 100 adet A ürünü, 80 adet B ürünü üretilmiştir. İşletme 1 Mayıs 2010 tarihinde 50 adet A ürünü %20 kar marjı ile 2.300 TL`si peşin, kalan tutar için 2 ay vadeli senet alarak satmıştır. (KDV oranı %18`dir)

Döküm Montaj Yemekhane Isıtma Bak-Onar Toplam DİMM ve DİG Toplamı 13.000 10.000 --- --- ---- 23.000 GÜG 1. Dağ. Toplamı 5.718,75 8.531,25 4.750 3.000 5.000 27.000

Yemekhane Böl.den yararlanma %40 %30 %5 %10 %15 %100 Isıtma Bölümünden yararlanma %35 %35 %20 --- %10 %100

Bakım-Onarım Böl.den yararlanma %40 %50 ---- %10 ---- %100 İstenilenler: (a) Basamaklı dağıtım yöntemine göre, diğerlerinden en az gider payını alacak gider yerinden başlayarak, ikinci dağıtımı

yapınız ve gider dağıtım tablosunu düzenleyiniz. (b) Basamaklı dağıtım yönteminde bulduğunuz sonuçlara göre, Nisan ayında üretilen A ürünün ve B ürününün birim üretim

maliyetini hesaplayınız. Mayıs ayındaki satış kaydını yapınız.

82


8. ADA konfeksiyon üretim işletmesi “Erkek Takım Elbise” imalatı ile uğraşmaktadır. İşletmede “KESİM” ve “Dikim” olmak

üzere 2 adet esas üretim gider yeri bulunmaktadır. Ayrıca “yemekhane” ve “bakım onarım” olmak üzere 2 adet yardımcı gider yeri bulunmaktadır. Ada konfeksiyon üretim işletmesine ait 2008 Aralık ayı maliyet dönemine ait bilgiler aşağıdaki gibidir:

A) Hammadde Hareketleri:

• Aralık ayı başında üretime “tek tip bir kumaş “ ile erkek takım elbise üretimine başlanmıştır. Kesim atölyesinde üretime giren kumaşa ait hareketler aşağıdaki gibidir. Kasım Ayından Devreden 100 m x 50 TL/ m = 5.000 TL 13 Aralık Satın Alma 50 m x 60 TL / m = 3.000 TL 15 Aralık Üretime Sevk 80 m 19 Aralık Satın Alma 50 m x 70 TL / m = 3.500 TL 23 Aralık Üretime Sevk 80 m

• İşletme kumaş hareketlerinin takibinde “basit ağırlıklı ortalama maliyet yöntemini” uygulamaktadır. • Dikim atölyesinde Aralık ayında toplam 1.000 TL tutarında vatka, iplik ve düğme, fermuar vb kullanılmıştır. • Yemekhanede Aralık ayında 1.646 TL tutarında gıda malzemesi kullanılmıştır. • Bakım onarımda Aralık ayında 571 TL tutarında tamir malzemesi (makine yağı vb. ) kullanılmıştır.

B) İşçilik Ücret Tahakkukları:

• Aralık ayı sonunda işçi başına 700 TL / işçi üzerinden ücret tahakkuku yapılmıştır. • SGK işçi payı %14, SGK işveren payı %20, işsizlik sigortası işçi payı %1, işsizlik sigortası işveren payı %2, Gelir

vergisi stopajı %15, Damga vergisi binde 6. • İşverene ait kesintiler endirekt işçilik kapsamında kabul edilmektedir.

Kesim Dikim Yemekhane Bak. Onarım Toplam

İşçi Sayısı 4 4 1 1 10 C) Genel Üretim Giderleri:

Aralık ayına düşen amortisman giderleri toplamı 4.000 TL`dir.

D) Birinci Dağıtım: Amortisman giderlerinin gider yerlerine dağıtımı aşağıda verilen ölçülere göre yapılacaktır.

Kesim Dikim Yemekhane Bak. Onarım Toplam Makine Yatırım Tutarı 2.500 TL 6.000 TL 500 TL 1.000 TL 10.000 TL

E) İkinci Dağıtım: • İkinci dağıtımda “kademeli dağıtım yöntemi” kullanılmaktadır. • İkinci dağıtıma yemekhane yardımcı gider yerinden başlanacaktır. • Yemekhane “işçi sayısı”, bakım onarım ise “makine yatırım tutarları” esas alınarak dağıtılacaktır.

İstenilenler: (a) Sadece “ücret tahakkukuna” ait yevmiye kaydını gösteriniz. (b) Birinci ve ikinci dağıtımı gerçekleştirerek; gider

83


9. “ZİRVE” A.Ş plastik ev ve sanayi malzemeleri üreten bir işletmedir. Üretim A ve B esas gider yerlerinde

gerçekleştirilmekte, yardımcı gider yerleri ise bakım-onarım (BO), Fabrika idare Amirliği (FİA) ve Yemekhanedir(YMH). Aralık 2010 dönemine ilişkin maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

• İlk Madde ve Malzeme Giderleri: (Not: işletme üretime veya tüketime sevk edilen İMMG`nin izlenmesinde FİFO yöntemi uygulanmaktadır.)

• Hammadde ve Malzemeler

- Dönem Başı Stokları : 1000 kg x 1,60 TL/kg = 1.600 TL - 2.12.10` da çek düzenlenerek alış : 500 kg x 1,80 TL/kg = 900 TL - 5.12.10`da senetli alış : 800 kg x 2,00 TL/kg = 1.600 TL - 8.12.10` da A gider yerine sevk : 700 kg - 10.12.10` da B gider yerine sevk : 500 kg

• Çeşitli yardımcı Malzemeler

- Dönem Başı Stokları : 500 TL - Dönem içi Alışlar : Yok Birimlerde Kullanılan Stoklar: - Fabrika idaresince Kullanılan : 83 TL - Bakım Onarımda Kullanılan : 34 TL - Yemekhanede Kullanılan : 128 TL

• İşçilik Giderleri:

(Not: işletme esas üretim gider yerlerinde çalışan işçilere ait işveren kesintilerini “direkt” gider olarak izlemektedir.) - A ve B gider yerlerinde çalışan işçilerin toplam Brüt Ücreti : 1.800 TL (1.200 DİS x 1,5 TL) - Yardımcı gider yerlerinde çalışan işçilerin toplam Brüt Ücreti : 1.000 TL (800 DİS x 1,25 TL) - Kesintiler;

*işçi payları: %14 SSK, %1 işsizlik sigortası, %15 Gelir Vergisi, %6 Damga Vergisi; *İşveren Payları: %20 SSK, %2 işsizlik sigortası

• Diğer Giderler:

- Ay içerisinde çalışanlara ilk yardım konusunda eğitim verilmiştir. Eğitim ücreti olan 204 TL peşin ödenmiştir. - Tahakkuk eden fabrika elektrik giderlerinin tutarı 400 TL` dir. - Fabrika binasının amortismanı 200 TL`dir.

• Birinci ve İkinci Dağıtımda Kullanılacak Dağıtım Anahtarları:

(Not: GÜG`nin ikinci dağıtımında Kademeli Dağıtım Yöntemi kullanılmakta ve dağıtıma I.Dağıtım sonrasında maliyeti en yüksek olan birimden başlanmaktadır.)

A EÜGY B EÜGY FİA BO YMH TOPLAM

DİS 700 500 200 200 400 2000 KWS 130 150 100 70 50 500 M2 240 200 160 80 120 800

Makine Saati 300 267 10 3 20 600 Personel Sayısı 25 20 5 5 5 60

• Üçüncü Dağıtımla İlgili Bilgiler: - A Gider Yerinde 800 adet “XX” plastik ev araç-gerecinin üretimine başlanmış ve yarısı tamamlanmıştır. Dönem

sonu yarı mamul stoklarının tamamlanma derecesi DİMMG açısından %100, DİG ve GÜG (şekillendirme, Dönüştürme) açısından %25`tir. Tamamlanan mamullerin tamamı 2 TL/adet fiyatından, yarısı peşin yarısı veresiye satılmıştır.

- B gider yerinde “QQ” ve “ZZ” plastik inşaat malzemeleri ortak ürün niteliğinde elde edilmektedir. Dönemde 150 adet “QQ” ve 250 adet “ZZ” çeşidi plastik kalıp üretilmiştir. Birleşik maliyet, “üretim miktarları yöntemine” göre ürünlere dağıtılmıştır. Her iki ürün çeşidinin yarısı %150 karla çek alınarak satılmıştır.

İstenenler: (a) ”Zirve” işletmesinin Aralık-2010 toplam ve birim maliyet hesaplayınız. Bunun için I. Ve II. Dağıtım tablolarını

düzenleyiniz, III. Dağıtıma ilişkin hesaplamalarını açıkça gösteriniz. (b) Aralık ayı muhasebe kayıtlarını yapınız.(Not: Hesaplama kolaylığı için KDV oranını %10 olarak alınız. Dönem sonu

kapatma kayıtlarının yapılması gerekmemektedir.)

84


10. Bir üretim işletmesinde 10 ve 11 nolu esas üretim gider yerleri ile 41,42,43 nolu hizmet gider yerleri vardır. İşletmede X

ürünü üretilmekte olup önce 10 nolu gider yerinde işlem görmekte buradan 11 nolu gider yerine aktarılarak üretim tamamlanmaktadır. Tamamlanan birimler mamul ambarına alınmaktadır.

Nisan 2012 ayında 10.000 adet X mamulünün üretimine başlamış ve bunların tamamı üretilerek mamul ambarına alınmıştır. 10 ve 11 nolu gider yerlerinde yarı mamul stok bulunmamaktadır. İşletmenin Nisan ayına ait maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir.

a) Genel Üretim Giderlerinin 1.dağıtımı sonunda gider yerlerinde toplanan tutarlar aşağıdadır. Esas Üretim Gider Yeri Hizmet Gider Yerleri 10 20.000 TL 41 10.600 TL 11 40.000 TL 42 10.000 TL 43 15.000 TL

b) G.Ü.Ü. 2.dağıtımda KADEMELİ DAĞITIM YÖNTEMİ uygulanmakta olup dağıtım 41,42,43 nolu gider yerleri sırasına göre yapılacaktır. 41 nolu Gider yeri : Makinaların yatırım değerine 42 nolu Gider yeri : KW/S 43 nolu Gider yeri : işçi sayısı ölçülerine göre dağıtılacaktır.

c) Dağıtım ölçüleri şöyledir. Gider yeri Yatırım Değeri(TL) KW/S İŞÇİ SAYISI 10 60.000 6.000 2.000 11 30.000 2.000 2.800 41 25.000 3.000 2.000 42 20.000 2.500 2.200 43 50.000 4.000 2.500 185.000 17.500 11.500

d) X ürünü ile ilgili direkt giderler aşağıdadır. Direkt Hammadde Malzeme Gideri Direkt İşçilik Gideri 10 40.000 TL 40.000 TL 11 20.000 TL 40.000 TL

İstenilenler: (a) Gider dağıtım tablosunu düzenleyerek ikinci dağıtımı yapınız. (b) Yevmiye kayıtlarını yapınız (c) X ürününün toplam ve birim maliyetini hesaplayınız.

85


11. X Endüstri işletmesinde üretim, Eleme ve Ambalaj esas üretim gider yerlerinde yapılmaktadır. Sosyal Tesis ve Muh. İdari

İşler yardımcı hizmet gider yerlerine sahip olan bu işletmede Temmuz 2011 dönemine ait GÜG dağıtım tablosu aşağıdaki şekilde elde edilmiştir.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. Eleme Ambalaj Sosyal Tesis Muh. İdari İşl.

500.000 300.000 140.000 40.000 Sosyal Tesis %35 %45 - %20 Muhasebe İdari İşl. %45 %50 %5 -

İstenen: II Gider dağıtım yöntemi olan matematiksel dağıtım yöntemine göre gider dağıtımını gerçekleştirip, gider dağıtım tablosunu düzenleyiniz.

12. Bir fabrikada A ve B esas üretim yerleri ile P ve R yardımcı üretim ve hizmet yerleri bulunmaktadır. Bu fabrikanın Ocak

2012 gider dağıtım tablosunun birinci dağıtım toplamları ile her bir gider yerinin P ve R’den yararlanma oranları aşağıda verilmiştir.

Gider Yerleri Gider Türleri

E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM A B P R Birinci Dağıtım Toplamı 1.800 1.530 200 470 4.000 P’den yararlanma %40 %50 - %10 %100 R’den yararlanma %40 %40 %20 - %100

İstenen : Matematiksel dağıtım yöntemine göre ikinci dağıtımı yapınız ve gider dağıtım tablosunda gösteriniz.

13. B işletmesinin birinci dağıtım sonrası gider yerlerinde toplanan tutarlar ve yardımcı üretim gider yerlerinden her bir giderin

yararlanma oranları aşağıda verilmiştir.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM

A B C D Direkt İlk Md. Mlz. 150.000 100.000 - - 250.000 D. İşçilik 130.000 125.000 - - 255.000 G.Ü.G. 120.000 75.000 32.000 23.000 250.000 I. Gider dağıtım toplamı 400.000 300.000 32.000 23.000 755.000 C’den yararlanma derecesi %45 %35 - %20 D’den yararlanma derecesi %50 %40 %10 -

İstenen : II. Gider dağıtımını Matematiksel Dağıtım Yöntemine göre yapıp, gider dağıtım tablosunu düzenleyiniz

86


14. XYZ AŞ bir üretim işletmesi olup işletme bünyesinde A ve B esas üretim gider yerleri ile Isıtma ve Personel Taşıma Servisi

yardımcı üretim gider yerleri yer almaktadır. Bu üretim işletmesinin Mart ayındaki gider kalemleri; direkt giderler, elektrik giderleri ve bir yemek fabrikasından satın alınan yemek giderlerinden oluşmaktadır. Bu gider kalemlerine ilişkin bilgiler(TL cinsinden) aşağıda verilmiştir.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM A B Isıtma Personel Taşıma Direkt Giderler 350 000 250 000 20 000 30 000 650 000 Elektrik Gideri - - - - 190 000 Yemek Gideri - - - - 60 000

Söz konusu gider kalemlerinin gider yerlerine dağıtımında kullanılacak dağıtım anahtarları ile ikinci dağıtımda kullanılacak dağıtım anahtarları ise aşağıdaki gibidir:


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM A B Isıtma Personel Taşıma Kilowatt saat (kw/h) 1750 1900 150 - 3800 Personel Sayısı (kişi) 45 50 5 20 120 Kullanım Alanı (m2) 1375 625 250 - 2250

İstenen: (a) Bu üretim işletmesinde elektrik giderlerinin dağıtımında kilowatt saat(kwh), yemek giderlerinin dağıtımında personel

sayısı dağıtım ölçütü olarak kullanılacağına göre Mart ayına ilişkin birinci dağıtım işlemini yapınız. Birinci dağıtıma ilişkin hesaplamaları açık bir şekilde gösteriniz ve bulduğunuz dağıtım sonuçlarını hazırlayacağınız bir gider dağıtım tablosunda gösteriniz?

(b) Bu üretim işletmesinin yardımcı üretim gider yerlerinden Isıtma gider yerinin dağıtımında gider yerlerinin kullanım alanı(m2), Personel Taşıma Servisi gider yerinin dağıtımında personel sayısı(kişi) dağıtım ölçütü olarak kullanılacağına göre (a) şıkkında elde ettiğiniz birinci dağıtım sonuçlarını kullanarak Mart ayına ilişkin ikinci dağıtım işlemini matematiksel yönteme göre yapınız. İkinci dağıtıma ilişkin hesaplamaları açık bir şekilde gösteriniz ve bulduğunuz dağıtım sonuçlarını hazırlayacağınız gider dağıtım tablosunda gösteriniz?

15. A Gider yerinde X1, B Gider yerinde Y1 mamullerini üreten ve satan “Z” işletmesinin gider yerleri itibariyle maliyet bilgileri

aşağıdaki gibidir.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM A B K L Direkt İlk Md. Mlz. 43.000 82.000 - - 125.000 D. İşçilik 64.000 102.000 - - 166.000 G.Ü.G. 95.000 Direkt İşçilik Saatleri 1200 DİS 1600 DİS 1200 DİS 1000 DİS 5.000 DİS K’dan yararlanma derecesi %40 %40 - %20 L’den yararlanma derecesi %35 %50 %15 -

Genel üretim giderlerinin I. dağıtımında dağıtım anahtarı olarak direkt işçilik saatleri, II. Dağıtımda ise Matematiksel dağıtım yöntemi kullanılmaktadır. Dönemde A EÜGY’nde 2.000 adet X1, B EÜGY’nde 1.000 adet ise Y1 mamulünün üretimine başlanmış ve tamamlanmıştır. Ayrıca her ürün türünden yarısı satılmıştır.

İstenen: (a) Genel üretim giderlerinin I. Ve II. Dağıtımını yapınız. (b) X1 ve Y1 mamullerinin birim maliyetlerini hesaplayınız. (c) Ürünlerini %30 karla ve peşin satan işletmenin, X1 ve Y1 mamullerinin, sürekli envanter yöntemine göre satış kayıtlarının

yapınız. KDV %18 olarak alınacaktır.

87


16. Haddehane, Montaj esas üretim yerleri ile Bakım-Onarım, Yemekhane ve Isıtma hizmet yerlerinden oluşan bir fabrikada,

genel üretim giderlerinin Ocak 2011 birinci dağıtım toplamları ile ikinci dağıtımda kullanılan anahtarlar aşağıda verilmiştir.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM Haddehane Montaj Bakım-Onr. Yemekhane Isıtma

G.Ü. G. birinci dağıtım toplamı 5.126 2.650 768 328 128 9.000 Alan (m2) 1.200* 700 - 300 100 2.300 Personel Sayısı 220 160 12 10 8 410 Yatırım Tutarı** 18.000 4.000 1.500 1.000 2.000 26.500

Bakım – Onarım gider yeri yatırım tutarlarına, Yemekhane giderleri personel sayısına ve Isıtma gider yeri de alan(m2) dağıtım ölçüsüne göre gider dağıtımı gerçekleştireceklerdir. * Haddehane(Çeliğin eritildiği bölüm) zaten sıcak olduğundan, ısıtma bölümünden yararlanmamaktadır. ** Bakım onarım puantajları tutulamadığından, bakım ve onarım giderleri, bakım ve onarıma ihtiyaç gösteren makine, cihaz, araç-gereç, vb. için yapılmış yatırım tutarları esas alınarak dağıtılmaktadır.

İstenen : II. Gider dağıtımını Matematiksel Dağıtım Yöntemine göre yapıp, gider dağıtım tablosunu düzenleyiniz.

17. Kesilmiş tomrukları kereste üretmek üzere işleme tabi tutan bir üretim işletmesinde Kesme-Biçme ve Fırınlama esas

üretim gider yerleri ile Yemekhane, Bakım–Onarım ve Enerji yardımcı üretim gider yerleri yer almaktadır. Bu üretim işletmesinin Şubat ayı birinci dağıtım toplamları (TL cinsinden) ve dağıtım anahtarları aşağıda verilmiştir.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM Kesme-Biçme Fırınlama Yemekhane Bakım –

Onarım Enerji

Direkt İlk Madde Malzeme 350.000 10.000 - - - 360.000 Direkt İşçilik 300.000 140.000 - - - 440.000 Genel Üretim Giderleri 196.000 103.000 25.000 36.000 90.000 450.000 1. DAĞITIM TOPLAMI 846.000 253.000 25.000 36.000 90.000 1.250.000 Dağıtım Anahtarları Personel Sayısı (Kişi) 24 12 4 4 - 44 Bakım Saati 100 250 50 50 100 550 Kilowatt saat (kw/h) 160 480 80 80 - 800

İstenen: Yardımcı üretim gider yerlerinden Yemekhane gider yerinin dağıtımında personel sayısı, Bakım onarım gider yerinin dağıtımında bakım saati, enerji gider yerinin dağıtımında ise kilowatt saat dağıtım ölçütü olarak kullanılacağına göre, yukarıda Şubat ayına ait bilgileri verilen üretim işletmesinin giderlerinin matematiksel dağıtım yöntemine göre ikinci dağıtımını yapınız. İkinci dağıtıma ait hesaplamaları açık bir şekilde gösteriniz ve bulduğunuz dağıtım sonuçlarını hazırlayacağınız bir gider dağıtım tablosunda gösteriniz.

88


18. “Hayal” üretim işletmesinde 10 ve 20 nolu esas gider yerleri ile X ve Z yardımcı gider yerleri bulunmaktadır. İşletmenin

gider yerleri itibariyle maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

Maliyet unsurları Esas Üretim Gid. Yerleri Yardımcı Üretim Gider Yeri TOPLAM 10 20 X Z 710 DİMMG 40.000 TL 85.000 TL ---- ---- 125.000 TL

720 DİG 60.000 TL 115.000 TL ---- ---- 175.000 TL 730 GÜG ---- ----- ---- ---- 110.000 TL Toplam ---- ---- ---- ---- 410.000 TL

Dağıtım anahtarlarına ait bilgiler aşağıdaki gibidir:

Dağıtım Anahtarları Esas Üretim Gid. Yerleri Yardımcı Üretim Gider Yeri TOPLAM 10 20 X Z Makine Saati 1.250 1.750 1.000 1.500 5.500

X`dan yararlanma oranları %40 %50 --- %10 %100 Z`den yararlanma oranları %30 %50 %20 --- %100

10 No`lu gider yerinde dönemde 1.000 Adet A mamulü, 20 No`lu gider yerinde ise 2.000 adet B mamulün üretimine başlanmış ve tamamlanmıştır. İstenenler: (a) Makine Saati ölçüsünü genel üretim giderlerinin I. dağıtımını yapınız. (b) Matematiksel dağıtıma göre genel üretim giderlerinin II. dağıtımını yapınız. (c) A ve B mamullerinin birim maliyetlerini hesaplayınız.

19. “KUZEY” Paslanmaz Çelik Üretim ve Satış A.Ş.` de, üretim “Hurda Toplama ve Hazırlama”, “Eritme Ocakları” ve “Döküm

ve Mekanik işlemler” olarak üç esas gider yerinde gerçekleşmektedir. İşletmede “Yemekhane” ve “Fabrika Yönetimi” olarak iki tane yardımcı üretim gider yeri bulunmaktadır.

İşletme toplanan hurdaların bir kısmını kendi üretiminde kullanılırken, bir kısmını talep üzerine başka işletmelere satmaktadır. Dönemde 200 ton hurda toplanmış, bunlar temizlenip hazırlandıktan sonra 3/5`i eritme ocaklarına gönderilmiş, 2/5`si ise işletme dışına %80 karla satılmıştır. Haziran 2015 döneminde ortaya çıkan direkt ve endirekt giderler, dağıtım anahtarları ve yararlanma oranlarına ait bilgiler aşağıdaki gibidir:

Hurda Top. Ve Haz.

Eritme Ocakları

Döküm ve Mek. İşlm. Yemekhane Fabrika

Yöntemi Toplam

Direk ilk mad. Mlz 80.000 20.000 40.000 --- --- 140.000 Direkt işçilik Gid. 30.000 30.000 30.000 --- --- 90.000 Endirekt İşçilik Gid. 5.000 7.000 3.000 8.500 11.5000 35.000 Endirekt Malzeme 9.000 3.000 5.000 9.500 3.500 30.000 Bina Amortismanı 40.000 Dışarıdan sağlanan Fayda ve Hizmetler 15.000

TOPLAM GÜG: 120.000 Dağıtım Anahtarları Bina alanı –m2 1.300 2.000 800 700 200 5.000 Personel Sayısı – kişi 40 20 30 6 4 100 Yararlanma oranları Yemekhaneden %35 %20 %25 -- %20 %100 Fabrika yönetiminden %25 %30 %35 %10 --- %100

İstenenler: (a) Bina amortismanı – m2 ye, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler – personel sayısına göre dağıtılmaktadır. Genel

üretim giderlerin I. Dağıtımını yapınız ve gider dağıtım tablosunu düzenleyiniz. (b) Giderlerin ikinci dağıtımında matematiksel dağıtım yöntemi kullanılmaktadır. Buna göre II. Dağıtımı yapıp, gider dağıtım

tablosunu düzenleyiniz. (c) Hurda toplama ve Hazırlama Esas üretim Gider Yerinde hazırlanan ve işletme dışına satılan hurdadan sağlanan kar

tutarını hesaplayınız.

89


20. CD İşletmesinin birinci dağıtım yapıldıktan sonra gider yerlerinde toplanan tutarlar ve yardımcı üretim gider yerlerinden her

bir giderin yararlanma oranları aşağıda verilmiştir.

Dağıtım Anahtarları Esas Üretim Gid. Yerleri Yardımcı Üretim Gider Yeri 10 11 Yemekhane Bakım-Onarım

I. Dağıtım Toplamlar 5 000 4 000 2 500 3 500 Yemekhaneden yararlanma oranları %30 %50 --- %20

Bakım Onarımdan yararlanma oranları %50 %40 %10 ---

İstenilen: CD İşletmesinin giderlerin ikinci dağıtımını matematiksel dağıtım yöntemini kullanarak yapınız ve gider dağıtım tablosunu düzenleyiniz.

21. X işletmesinin birinci dağıtım sonrası gider yerlerinde toplanan tutarlar ve yardımcı üretim gider yerlerinden her bir giderin

yararlanma oranları aşağıda verilmiştir.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM Kesim Dikim Sosyal

Tesis Enerji

I. Gider dağıtım toplamı 70.000 60.000 10.000 11.000 151.000 İş gören Sayısı 16 19 3 5 43 Kw/h 900 800 100 350 2150

İşletmede planlanan genel üretim gideri sosyal tesisler için 11.000 TL, Enerji yardımcı gider yeri için 10.800 TL dir. İşletmede gider dağıtımına ilişkin farkların dağıtımında Kesim bölümüne %40, Dikim bölümüne ise %60 lık dağıtım yapılacaktır. İstenen: (a) Standart (Planlı) dağıtım yöntemine göre II. Gider dağıtımını yapınız. (b) Gider dağıtım farklarını Esas Üretim gider yerlerine dağıtınız.

90


22. BA mobilya üretim işletmesinde, 10 ve 11 nolu olmak üzere iki esas üretim gider yeri (EÜGY) ile yardımcı üretim gider yeri

ve yardımcı hizmet gider yerinde üretim yapılmaktadır. İşletmenin 2013 yılı Mart ayı 2. dağıtım sonrasındaki giderlerinin durumu aşağıdaki gibidir;

Giderler 10 Nolu EÜGY 11 Nolu EÜGY Toplam

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 155.000.-TL 130.000.-TL 285.000.-TL Direkt İşçilik Giderleri 125.000.-TL 140.000.-TL 265.000.-TL D.İ.M.M ve D.İ.G. Toplamı 280.000.-TL 270.000.-TL 550.000.-TL Direkt Genel Üretim Giderleri Toplamı 150.000.-TL 125.000.-TL 275.000.-TL 2. Dağıtımdan Gelen Giderler Yardımcı Üretim Gider Yeri Dağıtımı 37.500.-TL 25.000.-TL Hizmet Gider Yeri Dağıtımı 62.500.-TL 50.000.-TL 2. Dağıtım Toplamı 100.000.-TL 75.000.-TL 175.000.-TL 2. Dağıtım sonrası Genel Üretim Gideri 250.000.-TL 200.000.-TL 450.000.-TL Genel Toplam 530.000.-TL 470.000.-TL 1.000.000.-TL

BA işletmesinde Mart ayında üretimine başlanan; 10 nolu Esas Üretim Gider Yerinde A,B,C ve 11 nolu Esas Üretim Gider Yerinde de X, Y olmak üzere toplam 5 çeşit mamul üretilmektedir. Ay sonu tüm mamullerin üretimi tamamlanmıştır (Yarı mamul stoku yoktur). Gider yerlerinde Mart ayında mamuller itibariyle harcanan; Direkt İşçilik Saati, Makine Saati, tüketilen hammadde tutarı, direkt işçilik giderleri ve üretim miktarları aşağıdaki gibi belirlenmiştir;

10 nolu Esas Üretim Gider Yeri A Mamulü B Mamulü C Mamulü Toplam

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 55.000.-TL 60.000.-TL 40.000.-TL 155.000.-TL Direkt İşçilik Gideri 45.000.-TL 50.000.-TL 30.000.-TL 125.000.-TL Direkt İşçilik Saati (DİS) 700 s. 1.000 s. 800 s. 2.500 (DİS) Makina Çalışma Saati (Mk. Saati) 500 s. 600 s. 700 s. 1.800 (Mk. Saati) Üretim Miktarı 50 adet 60 adet 40 adet 150 adet

11 nolu Esas Üretim Gider Yeri X Mamulü Y Mamulü Toplam

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 50.000.-TL 80.000.-TL 130.000.-TL Direkt İşçilik Gideri 65.000.-TL 75.000.-TL 140.000.-TL Direkt İşçilik Saati (DİS) 250 s. 750 s. 1.000 (DİS) Makina Çalışma Saati (Mk. Saati) 1.600 s. 2.400 s. 4.000 (Mk. Saati) Üretim Miktarı 65 adet 100 adet 165 adet

Ek Bilgi: Genel Üretim Giderlerinin mamullere yüklenmesinde; 10 nolu Esas Üretim Gider Yeri için Direkt İşçilik Saati (DİS) ve 11 nolu Esas Üretim Gider Yeri için Makine Saati (Mk. S.) kullanılacaktır.

İstenen: BA mobilya üretim işletmesinin, Mart ayı giderlerinin 3. Dağıtımını yaparak her bir mamulün birim üretim maliyetini hesaplayınız.

91


CEVAP (1)

Dağıtım sorularında öncelikle gideri dağıtılacak alanlar tespit edilir. Sonrasında bu işi sanki bir pastayı dilimlere ayırmak gibi düşünebilirsiniz. Ortada kaç parça var ise o kadar dilime ayrılır. Sonrasında ise temel mantığı çok basittir. NE KADAR EKMEK O KADAR KÖFTE… Yani kim ne kadar istifade etmişse o kadar pay alır. Yalnız Basit dağıtım yönteminde pastayı dağıtırken Yardımcı gider yerlerinin parçaları dikkate alınmaz. Sadece Esas Üretim yerlerindeki parçalar dikkate alınır.

Yemekhane Yardımcı Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Burada dağıtılacak pastamız ne kadar: 140 000 TL. Peki, kaç parçaya ayırmamız gerekiyor: 140 parça. O halde dilim başına 1000 TL düşer.


Dağıtım Anahtarı 140.000 TL

= 1000 TL/işçi 140 kişi

Örgü 1000x10 10 000 TL Boya-Apre 1000x8 8 000 TL Biçki-Dikiş 1000x122 122 000 TL

Isıtma Yardımcı Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Burada dağıtılacak pastamız ne kadar: 60 000 TL. Peki, kaç parçaya ayırmamız gerekiyor: 180 parça. O halde dilim başına 333,33 TL düşer. Dağıtım Anahtarı

Dağıtım Anahtarı 60.000 TL

= 333,33 TL/kwh 180 kwh

Örgü 333,33x90 30 000 TL Boya-Apre 333,33x46 15 333 TL Biçki-Dikiş 333,33x44 14 667 TL


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM 10 11 12 35 38

Örgü Boya-Apre Biçki-Dikiş Yemekhane Isıtma Birinci Dağıtım Toplamı 450.000 304.000 643.000 140.000 60.000 1.597.000 Yemekhane G.Y. Giderinin Dağıtımı 10 000 8 000 122 000 (140 000) - 0

Isıtma G.Y. Giderinin Dağıtımı 30 000 15 333 14 667 - (60 000) 0

İkinci Dağıtım Toplamı 490 000 327 333 779 667 0 0 1.597.000

92


CEVAP(2)

Daha önce de belirttiğimiz gibi dağıtım sorularında öncelikle gideri dağıtılacak alanlar tespit edilir. Sonrasında bu işi sanki bir pastayı dilimlere ayırmak gibi düşünülmelidir. Ortada kaç parça var ise o kadar dilime ayrılır. Sonrasında ise temel mantığı çok basittir. NE KADAR EKMEK O KADAR KÖFTE… Bu soruda henüz I. Gider Dağıtımı tam olarak gerçekleştirilmemiş. Dolayısıyla öncelikle birinci dağıtımı tamamlamamız ve sonrasında ise uygun dağıtım anahtarlarına göre II. Gider Dağıtımını yapmamız beklenmektedir. Birinci dağıtımı yaparken ayırım gözetmeksizin her birime hak ettiği pay nispetinde gider dağıtımı yapılır. İkinci dağıtıma başlamadan, önce hangi gider yerinden dağıtıma başlanacağı tespit edilir. Kural olarak en fazla gider yerine hizmet sunan birimden başlanır. Ancak burada eşitlik söz konusu ise tutarı en yüksek olandan dağıtıma başlarız.


Amortisman Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız: 40 000 TL Kaç parçaya ayrılacak: 5.000 m2 O halde parça başına: 40 000 / 5000: 8TL/ m2



40.000 TL = 8 TL/m2

5.000 m2 Kesim 8 x 1.500 12 000 TL Montaj 8 x 2.000 16 000 TL Yemekhane 8 x 800 6 400 TL Isıtma 8 x 700 5 600 TL

Elektrik Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız: 15 000 TL Kaç parçaya ayrılacak: 3.000 kwh O halde parça başına: 15 000 / 3000: 5 TL/kwh Dağıtım Anahtarı


15.000 TL = 5 TL/kwh

3.000 kwh Kesim 5 x 1.000 5 000 TL Montaj 5 x 1.300 6 500 TL Yemekhane 5 x 400 2 000 TL Isıtma 5 x 300 1 500 TL

Gider Yerleri Gider Türü


Kesim Montaj Yemekhane Isıtma Direkt İlk Md. Mlz. 80.000 100.000 - - 180.000 D. İşçilik 50.000 70.000 - - 120.000 Endirekt işçilik 5.000 7.000 10.000 8.400 30.400 Endirekt Mlzm. 1.000 2.000 15.000 9.000 27.000 Amortismanlar 12.000 16.000 6.400 5.600 40.000 Dış. Sağlanan Fayda ve Hizmetler (Elektrik) 5.000 6.500 2.000 1.500 15.000 I. GİDER DAĞITIM TOPLAMI 153.000 201.500 33.400 24.500 412.400 Dağıtım Anahtarları m2 1500 2000 800 700 5000 Kwh 1000 1300 400 300 3000 Personel Sayısı 60 30 15 10 115

93


İKİNCİ GİDER DAĞITIMI

Yemekhane Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız: 33 400 TL Kaç parçaya ayrılacak: 100 işçi O halde parça başına: 33 400/100: 334.TL/ işçi



33.400 TL = 334.TL/işçi

100 işçi Kesim 334 x 60 20 040 TL Montaj 334 x 30 10 020 TL Isıtma 334 x 10 3 340 TL

Not: Pastayı dağıtırken kendisi hariç tüm gider yerlerine pay çıkartır.

Isıtma Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız: 24 500 TL’ydi. Ancak biraz önce abisinden bir pasta dilimi daha aldı Abiden gelen pay: 3 340 TL Toplamda: 27 840 TL Kaç parçaya ayrılacak: 2 300 Kwh O halde parça başına: 27 840/2300: 12,10TL Dağıtım Anahtarı


27.840 TL = 12,10 TL/kwh

2300 kwh

Kesim 12,10x1000 : 12.100 TL Montaj 12,10x1300 : 15 740 TL

Not: Pastayı dağıtırken hem kendisine hem de daha önce dağıtılan yemekhaneye pay çıkarmaz. Sadece esas üretim gider yerlerine dağıtım yapılır.

Gider Yerleri

Gider Türü E.Ü.G.Y Y.H.G.Y.

TOPLAM Kesim Montaj Yemekhane Isıtma

Direkt İlk Md. Mlz. 80.000 100.000 - - 180.000 D. İşçilik 50.000 70.000 - - 120.000 Endirekt işçilik 5.000 7.000 10.000 8.400 30.400 Endirekt Mlzm. 1.000 2.000 15.000 9.000 27.000 Amortismanlar 12.000 16.000 6.400 5.600 40.000 Dış. Sağlanan Fayda ve Hizmetler (Elektrik) 5.000 6.500 2.000 1.500 15.000 I. GİDER DAĞITIM TOPLAMI 153.000 201.500 33.400 24.500 412.400 Yemekhane Gider Yeri Giderinin Dağıtımı 20 040 10 020 (33 400) 3 340 0 Isıtma Gider Yeri Giderinin Dağıtımı 12 100 15 740 - (27 840) 0 II. GİDER DAĞITIM TOPLAMI 185 140 227 260 0 0 412 400

Kendi payı 24 500

+

Y.Haneden Gelen 3 340

94


CEVAP(3)

Yardımcı I. Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız 160 000 TL Kaç parçaya ayrılacak 40.000 M3

O halde parça başına: 160 000 / 40 000: 4TL

Dağıtım Anahtarı Dağıtım Anahtarı

160.000 TL = 40 TL/m3

40.000 m3 EÜGY A 40x25.000 100 000 TL YHGY 2 40x10.000 40 000 TL YHGY 3 40x 5.000 20 000 TL

Yardımcı II. Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız 100 000 TL’di. Ancak biraz önce abisinden bir pasta dilimi daha aldı Abiden gelen pay: 40 000 TL Toplamda 140 000 TL Kaç parçaya ayrılacak 70.000 Kwh

O halde parça başına: 140 000 / 70 000: 2TL

Burada parçaları dikkate alırken kendisini ve yardımcı gider yeri 1’i göz ardı eder.



140.000 TL = 2 TL/kwh

70.000 kwh

EÜGY A 2x50.000 100 000 TL YHGY 3 2x20.000 40 000 TL

Yardımcı III. Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız 50 000 TL’di. Ancak biraz önce abileri tarafından birer dilim pasta daha verildi. Büyük abiden gelen pay: 20 000 TL Ortancadan gelen pay: 40 000 TL Toplamda 110 000 TL Kaç parçaya ayrılacak 550 personel

O halde parça başına: 110 000 / 550: 200.TL Burada parçaları dikkate alırken kendisini ve yardımcı gider yeri 1 ve 2’yi göz ardı eder.

Sadece Esas üretim gider yerine dağıtım yapılır. Örneğimizde tek bir esas üretim gider yeri olduğundan hepsinin doğrudan A gider yerine dağıtımı yapılabilir.


110.000TL = 200 TL/kişi

550 kişi

EÜGY A 200x550 110 000 TL

E.Ü.G.Y. Y.H.G.Y. TOPLAM A 1 2 3 Direkt İlk Md. Mlz. 1000.000 - - - D. İşçilik 800.000 - - - Genel Üretim Gideri 200.000 160.000 100.000 50.000 510.000 I. Gider Dağıtım Toplamı 2.000.000 160.000 100.000 50.000 2.310.000 1. Nolu gider yeri giderinin dağıtımı 100 000 (160 000) 40 000 20 000 0 2. Nolu gider yeri giderinin dağıtımı 100 000 - (140 000) 40 000 0 3. Nolu gider yeri giderinin dağıtımı 110 000 - - (110 000) 0 II. Gider Dağıtım Toplamı 2.310.000 0 0 0 2.310.000

MİKTAR HAREKETLERİ EŞDEĞER BİRİM SAYISI DİMM+DİG+GÜG Üretime Giren = Üretimden Çıkan Tamamlanan Mamul (8400) 8400

DBYM +Ü. Başlanan = DSYM + Ü. Tamamlanan DS Yarı Mamul (4000X%40) 1600 0 + 12.400 = 4.000 + 8.400 Toplam Eşdeğer Birim Sayısı 10 000 EBS

Birim Üretim Maliyeti 2.310.000/10.000= 231 TL

Tamamlanan Mamul Maliyeti 231 x 8400=1.940.400 TL DS Yarı Mamul Maliyeti 231 x 1600= 369 600 TL

Kendi payı 100 000 TL

+

Yrd. 1’den Gelen

40 000 TL

Kendi payı 50 000

+

Yrd. 1’den Gelen

+

Yrd. 2’den

Gelen

95


CEVAP(4)

Isıtma Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız 15 000 TL Kaç parçaya ayrılacak 500 M3 O halde parça başına: 15 000 / 500: 30TL



15.000 TL = 30 TL/m3

500 m3 EÜGY A 30 x 160 4 800 TL EÜGY B 30 x 250 7 500 TL Y. Hane 30 x 40 1 200 TL B. Onarım 30 x 50 1 500 TL

Bakım Onarım Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız 10 000 TL’di. Ancak biraz önce abisinden bir pasta dilimi daha aldı Abiden gelen pay: 1 500 TL Toplamda 11 500 TL Kaç parçaya ayrılacak 460 B. Onarım saati O halde parça başına: 11 500 / 460= 25 TL

Burada parçaları dikkate alırken kendisini ve Isıtma gider yerini göz ardı eder.



11.500 TL = 25 TL

460 B. Saati EÜGY A 25 x 150 3 750 TL EÜGY B 25 x 278 6 950 TL Y. Hane 25 x 32 800 TL

Yemekhane Gider Yeri Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız 5 000TL’di. Ancak biraz önce abileri tarafından birer dilim pasta daha verildi. Büyük abiden gelen pay: 1 200 TL Ortancadan gelen pay: 800 TL Toplamda 7 000 TL Kaç parçaya ayrılacak 140 personel O halde parça başına: 7 000 / 140 = 50.TL

Burada parçaları dikkate alırken kendisini, Isıtmayı ve B. Onarımı göz ardı eder.

Sadece Esas üretim gider yerine dağıtım yapılır.



7.000TL = 50 TL/kişi

140 kişi EÜGY A 50 x 29 1 450 TL EÜGY B 50 x 111 5 550 TL

Esas Üretim Gid. Yeri Yardımcı Üretim Gider Yerleri

TOPLAM A B Yemekhane Bak. - Onarım Isıtma

I.Dağıtım Toplamı 40.000 30.000 5.000 10.000 15.000 100.000 Isıtma Giderinin Dağıtımı 4 800 7 500 1 200 1 500 (15 000) 0 Bak-Onr. Giderinin Dağıtımı 3 750 6 950 800 (11 500) --- 0 Y. Hane Giderinin Dağıtımı 1 450 5 550 (7 000) --- --- 0 II. Dağıtım Toplamı 50 000 50 000 0 0 0 100 000


+

Isıtmadan Gelen

1 500 TL

Kendi payı 5 000 +

Isıtmadan Gelen

+

B. Onarımdan

Gelen

96


CEVAP(5)


Dağıtılacak Pastamız: 8 000 TL Kaç parçaya ayrılacak: 40 işçi O halde parça başına: 8 000 / 40= 200TL/ işçi



8 000 TL = 200TL/işçi

40 işçi Kesim 200 x 18 3 600 TL Dikim 200 x 17 3 400 TL B. Onarım 200 x 5 1 000 TL

Not: Pastayı dağıtırken kendisi hariç tüm gider yerlerine pay çıkartır.

Bakım Onarım Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız: 7 000 TL’di. Ancak biraz önce abisinden bir pasta dilimi daha aldı Abiden gelen pay: 1 000 TL Toplamda: 8 000 TL Kaç parçaya ayrılacak: 100 B. Saati O halde parça başına= 80 TL Dağıtım Anahtarı


8 000 TL = 80TL/B. Saati

100 B.Saati

Kesim 80 x 45 3 600 TL Dikim 80 x 55 4 400 TL

Not: Pastayı dağıtırken hem kendisine hem de daha önce dağıtılan yemekhaneye pay çıkarmaz. Sadece esas üretim gider yerlerine dağıtım yapılır.

GİDER DAĞITIM TABLOSU Esas Üretim Gider

Yerleri Yardımcı Üretim Gider

Yerleri (TL)

Kesim Dikim Yemekhane Bak. Onarım TOPLAM BİRİNCİ DAĞITIM TOPLAMI 44.800 55.200 8.000 7.000 115.000 Yemekhane Giderinin Dağıtımı 3 600 3 400 (8 000) 1 000 0 Bakım Onarım Giderinin Dağıtımı 3 600 4 400 --- (8 000) 0 İKİNCİ DAĞITIM TOPLAMI 52 000 63 000 0 0 115 000

Kesim Dikim Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri 18 000 20 000 Direkt İşçilik Giderleri 12 000 16 000 Genel Üretim Giderleri 22 000 27 000

- Birinci Dağıtımdan Gelen GÜG 14.800 19.200 - Y. Haneden Gelen GÜG 3 600 3 400 - Bakım Onarımdan Gelen GÜG 3 600 4 400

Kesim Dikim Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri 18.000 20.000

Gömlek

%40 Pantolon

%60 Gömlek

%40 Pantolon

%60 7 200 TL 10 800 TL 8 000 TL 12 000 TL

Direkt İşçilik Gideri 12.000 16 000

Gömlek

%60 Pantolon

%40 Gömlek

%60 Pantolon

%40 7 200 TL 4 800 TL 9 600 TL 6 400 TL

Genel Üretim Giderleri 22 000 27 000

Gömlek

%60 Pantolon

%40 Gömlek

%60 Pantolon

%40 13 200 TL 8 800 TL 16 200 TL 10 800 TL

Toplam Pantolon Maliyeti = 53 600 TL Üretim Miktarı = 2 000 adet Birim Maliyet = 26,80 TL

Kendi payı 7 000 +

Y.Haneden Gelen 1 000

97


CEVAP(6)

Endirekt İşçilik Giderinin Dağıtımı


15 000 TL = 1000 TL

15 Kişi Kesim-Kalıp 1000x4 4 000 TL Dikiş-Ütü 1000x8 8 000 TL Y. Hane 1000x2 2 000 TL Tamir-Bakım 1000x1 1 000 TL

Amortisman Giderinin Dağıtımı


17 500 TL =0,25 TL

70 000 Kesim-Kalıp 0,25x20 000 5 000 TL Dikiş-Ütü 0,25x32 000 8 000 TL Y. Hane 0,25x16 000 4 000 TL Tamir-Bakım 0,25x 2 000 500 TL

Dış. Sağ. Fayda ve Hizmet Giderinin Dağıtımı



7 500 TL = 500 TL

15 Kişi Kesim-Kalıp 500x4 2 000 TL Dikiş-Ütü 500x8 4 000 TL Y. Hane 500x2 1 000 TL Tamir-Bakım 500x1 500 TL


TOPLAM (TL) Kalıp ve

Kesim Dikiş ve

ütü YEMEKHANE TAMİR-BAKIM

Direkt ilk mad. Ve malz. Gid 35.000 5.000 -- -- 40.000 Direkt işçilik giderleri 10.000 20.000 --- --- 30.000 Endirekt Malzeme Giderleri 4.000 7.400 8.600 2.000 22.000 Endirekt işçilik Giderleri 4 000 8 000 2 000 1 000 15.000 Amortisman Giderleri 5 000 8 000 4 000 500 17.500 Dışarıdan Sağl. Fayda ve Hizmet 2 000 4 000 1 000 500 7.500 BİRİNCİ GİDER DAĞITIMI 60 000 52 400 15 600 4 000 132.000 Dağıtım Anahtarları Çalışan sayısı 4 8 2 1 15 kişi Makinelerin Değeri 20.000 32.000 16.000 2.000 70.000 TL

Yemekhane Gider Yeri Giderinin Dağıtımı


15 600 TL = 1 200 TL

13 Kişi Kalıp ve Kesim 1200x4 4 800 TL Dikiş ve Ütü 1200x8 9 600 TL Tamir Bakım 1200x1 1 200 TL

Tamir Bakım Gider Yeri Giderinin Dağıtımı


5 200 TL = 0,10 TL

52 000 M. Değ. Kalıp ve Kesim 0,10x20 000 2 000 TL Dikiş ve Ütü 0,10x32 000 3 200 TL

Kendi payı

15 600 TL


+ Y.haneden

Aldığı 1 200 TL

98



TOPLAM (TL) Kalıp ve Kesim Dikiş ve ütü YEMEKHANE TAMİR-BAKIM

Birinci Gider Dağıtımı 60 000 52 400 15 600 4 000 132.000 Y. Hane Giderinin Dağıtım 4 800 9 600 (15 600) 1 200 0 Tamir Bakım Giderinin Dağıtımı 2 000 3 200 ---- (5 200) 0 İkinci Gider Dağıtımı Toplamı 66 800 65 200 0 0 132 000

Toplam Üretim Maliyeti 132 000 Üretim Miktarı 2000 adet Takım Elbise (1200 Erkek, 800 Bayan) Birim Üretim Maliyeti 132 000 / 2000 = 66 TL

Erkek Takım Elbise Bayan Takım Elbise Brüt Satışlar 1200 x 120 TL = 144 000 TL 800 x 100 TL = 80 000 TL Satışın Maliyeti 1200 x 66 TL = 79 200 TL 800 x 66 TL = 52 800 TL Brüt Satış Karı ------------------- = 64 800 TL ----------------- = 27 200 TL Brüt Satış Karı Oranı 64800/144000= %45 27200/80000= %34

99


CEVAP(7)

(a)

Yemekhane Isıtma Bak-Onar

GÜG 1. Dağ. Toplamı 4.750 3.000 5.000

Yemekhane Böl. den yararlanma %10

475 TL (4750x0,10)

%15 712,50 TL

(4750x0,15)

Isıtma Bölümünden yararlanma %20

600 TL (3000x0,20)

%10

300 TL (3000x0,10)

Bakım-Onarım Böl. den yararlanma %10

500 TL (5000x0,10)

Kademeli Dağıtım Yöntemine göre yardımcı gider yerlerinin birbirlerine sundukları hizmetlere göre alacakları paylar yukarıdaki şekilde hesaplanmıştır. Tablodan da görüleceği gibi en fazla hizmetin,

Yemekhane Isıtma ve Bakım Onarım olarak sıralandığı görülmektedir. Bu durumda ikinci

dağıtımın yapılmasında bu sıralama izlenecektir. Yemekhane Giderinin Dağıtımı


4 750 TL = 50 TL

95 Parça Döküm 50 x 40 2 000 TL Montaj 50 x 30 1 500 TL Isıtma 50 x 10 500 TL B. Onarım 50 x 15 750 TL

Isıtma Giderinin Dağıtımı



3 500 TL = 43,75 TL

80 Parça Döküm 43,75x35 1531,25 TL Montaj 43,75x35 1531,25 TL B. Onarım 43,75x10 437,50 TL




6187,50 TL = 68,75 TL

90 Parça Döküm 68,75x40 2 750 Montaj 68,75x50 3 437,50

GİDER DAĞITIM TABLOSU Döküm Montaj Yemekhane Isıtma Bak-Onar Toplam

DİMM ve DİG Toplamı 13.000 10.000 --- --- ---- 23.000 GÜG 1. Dağ. Toplamı 5.718,75 8.531,25 4.750 3.000 5.000 27.000

Y. Hane Giderinin Dağıtımı 2 000 1 500 (4 750) 500 750 0 Isıtma Giderinin Dağıtımı 1531,25 1531,25 --- (3 500) 437,50 0

Bakım Onarım Giderinin Dağıtımı 2 750 3437,50 ---- ---- (6187,50) 0 İkinci Dağıtım Toplamı 25 000 25 000 0 0 0 50 000



+

Y. Haneden Gelen 500 TL


+ Y. Haneden Gelen

750 TL +

Isıtmadan Gelen 437,50 TL

100


(b)

GİDER DAĞITIM TABLOSU Toplam Maliyet

A ÜRÜNÜ 100 adet

B ÜRÜNÜ 80 adet

Toplam Üretim

Birim Maliyet

DİMM ve DİG Açısından Birim Üretim Maliyeti 23 000 TL 1,2 X 100 adet 80 adet 200 adet

115 TL (23000/200

)

GÜG Açısından Birim Üretim Maliyeti 27 000 TL 100 adet 80 adet 180 adet

150 TL (27000/180

)

GİDER DAĞITIM TABLOSU A ÜRÜNÜ 100 adet Maliyet Toplam

Üretim DİMM ve DİG Açısından Birim Üretim Maliyeti 120 adet 115 TL 13 800 TL

GÜG Açısından Birim Üretim Maliyeti 100 adet 150 TL 15 000 TL

TOPLAM MALİYET 28 800 TL ÜRETİM MİKTARI 100 adet BİRİM MALİYET 288 TL

GİDER DAĞITIM TABLOSU B ÜRÜNÜ 80 adet Maliyet Toplam

Üretim DİMM ve DİG Açısından Birim Üretim Maliyeti 80 adet 115 TL 9 200 TL

GÜG Açısından Birim Üretim Maliyeti 80 adet 150 TL 12 000 TL

TOPLAM MALİYET 21 200 TL ÜRETİM MİKTARI 80 adet BİRİM MALİYET 265 TL

50 adet A Ürünün Satışı Maliyet (288 TL x 50 Adet) = 14 400 TL Satış Fiyatı (%20 Karlı) = 17 280 TL

Satış Kaydı ______________________ / _________________________ 100 Kasa 2 300,00 121 Alacak Senetleri 18 090,40 600 Yurt İçi Satışlar 17 280,00 391 Hesaplanan KDV 3 110,40 ______________________ / _________________________

101


CEVAP(8)

Hammadde Hareketleri

KESİM Kasım Ayındaki Alınan Malzeme

Top. Mlz. 11 500 TL Top. Alınan 200 metre 11 500 Brm Maliyet-----------:57,50 200 Mt Kullanılan 160 mt Birim Mal. 57,50 TL 710 DİMM 9 200 TL

DİKİM

Kullanılan Malzeme Vatka, İplik ve Düğme

endirekt malzeme kapsamındadır.

730 GÜG 1 000 TL

YEMEKHANE

Kullanılan gıda malzemesi endirekt malzeme kapsamındadır.

730 GÜG 1 646 TL

BAKIM ONARIM

Kullanılan tamir malzemesi endirekt malzeme kapsamındadır.

730 GÜG 571 TL

İşçilik Hareketleri İşçi Payı Kesintileri SGK işçi = 700 x 0,14 = 98 TL İşsizlik Sig. = 700 x 0,01 = 7 TL Gelir Vergisi Matrahı = 700 – (98 + 7) Gelir Vergisi Matrahı = 595 TL Gelir Vergisi = 595 x 0,15 = 89,25 TL Damga Ver. = 700 x 0,006 = 4,20 TL Kesintiler Toplamı = 98 + 7 + 89,25 + 4,20 Kesintiler Toplamı = 198,45 TL NET ÜCRET = 501,55 TL

İşveren Payı Kesintileri SGK İşveren Payı = 700 x 0,20 = 140 TL İşsizlik Sig. İşveren = 700 x 0,02 = 14 TL İşveren Kesintileri = 154 TL

KESİM 4 İşçi

700 TL

720 DİG (4x700) 2 800 TL 730 GÜG (4x154) 616 TL

DİKİM 4 İşçi

700 TL

720 DİG (4x700) 2 800 TL 730 GÜG (4x154) 616 TL

YEMEKHANE 1 İşçi

700 TL

730 GÜG (1x700) 700 TL 730 GÜG (1x154) 154 TL

BAKIM ONARIM 1 İşçi

700 TL

730 GÜG (1x700) 700 TL 730 GÜG (1x154) 154 TL

İşçi Ücret Tahakkuk Kaydı (10 işçi İçin) ___________________________ / ____________________________ 720 Direkt İşçilik Gideri 5 600,00 TL 730 Genel Üretim Gideri 2 940,00 TL 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 934,50 TL 361 Ödenecek Sos. Güv. Kes. 2 590,00 TL 335 Personele Borçlar 5 015,50 TL ___________________________ / ____________________________

102


Genel Üretim Giderleri Amortisman Gideri 4 000 TL 4 000 TL Gider Dağıtım Anahtarı-------------------- = 0,40 TL 10 000 Parça

KESİM Makine Değeri

2 500 TL

Amortisman Giderinden Düşen Pay

0,40 x 2 500 = 1000 TL

730 GÜG

DİKİM Makine Değeri

6 000 TL


0,40 x 6000 = 2 400 TL

730 GÜG

YEMEKHANE Makine Değeri

500 TL


0,40 x 500 = 200 TL

730 GÜG

BAKIM ONARIM Makine Değeri

1 000 TL


0,40 x 1 000 = 400 TL

730 GÜG

GİDER DAĞITIM TABLOSU Kesim Dikim Yemekhane Bakım Onarım Toplam

Direkt İlk Madde Malzeme 9 200 --- --- --- 9 200 Direkt İşçilik 2 800 2 800 --- --- 5 600 Endirekt Malzeme --- 1 000 1 646 571 3 217 Endirekt İşçilik 616 616 854 854 2 940 Amortisman Gideri 1 000 2 400 200 400 4 000

Birinci Dağıtım Toplamı 13 616 6 816 2 700 1 825 24 957

İKİNCİ DAĞITIM (Kademeli Dağıtım)

Dağıtım Anahtarı Kesim Dikim Yemekhane Bakım Onarım Toplam İşçi Sayısı 4 4 1 1 10 Makine Yatırım Tutarı 2 500 6 000 500 1 000 10 000



2 700 TL = 300 TL

9 işçi Kesim 300x4 1 200 TL Dikim 300x4 1 200 TL Bakım Onarım 300x1 300 TL

Bakım Onarım Giderinin Dağıtımı Dağıtım Anahtarı


1825 TL + 300 TL = 0,25 TL

8500 Kesim 0,25x2500 625 TL Dikim 0,25x6000 1 500 TL

GİDER DAĞITIM TABLOSU Kesim Dikim Yemekhane Bakım Onarım Toplam Birinci Dağıtım Toplamı 13 616 6 816 2 700 1 825 24 957 Yemekhane Giderinin Dağıtımı 1 200 1 200 (2 700) 300 0 Bakım Onarım Giderinin Dağıtım 625 1 500 ---- (2 125) 0 İkinci Dağıtım Toplamı 15 441 9 516 0 0 24 957

103


CEVAP(9)

Hammadde Hareketleri

A EÜGY

İlk giren ilk çıkar yöntemine göre 8 Aralık tarihinde kullanılan 700 kg malzeme işletmenin DB malzeme miktarı olan 1000 kg içinden kullanılmıştır. Bu durumda ortaya çıkan maliyet : 700 x 1,60 = 1 120 TL

710 DİMM 1 120 TL

B EÜGY

İşletme ilk giren ilk çıkar yöntemine göre 8 Aralıkta dönem başı malzemelerinden 700 birimini A EÜGY kullanmış olup, dönem başı unsurlardan 300 birimi hali hazırda kullanılmayı beklemektedir. Bu bilgiler ışığında işletme 10 Aralık tarihinde B EÜGY için 500 birimlik kullanım gerçekleştirecektir. İşte bu kullanımın 300 birimi dönem başı malzeme unsurlarından kalanı ise dönem içinde satın alınan diğer unsurlardan gerçekleştirilecektir. 300x1,60= 480 TL 200x1,80= 360 TL 710 DİMM 840 TL

Fab. İdare Amirliği İşletmede kullanılan yardımcı malzemeler endirekt malzeme olarak raporlanır. 730 GÜG 83 TL

Bakım Onarım

İşletmede kullanılan yardımcı malzemeler endirekt malzeme olarak raporlanır. 730 GÜG 34 TL

Yemekhane

İşletmede kullanılan yardımcı malzemeler endirekt malzeme olarak raporlanır. 730 GÜG 128 TL

104


İşçilik Hareketleri (Esas Üretim Gider Yerinde)

İşçi Payı Kesintileri SGK işçi = 1800 x 0,14 = 252 TL İşsizlik Sig. = 1800 x 0,01 = 18 TL Gelir Vergisi Matrahı = 1800 TL – (252TL+18TL) Gelir Vergisi Matrahı = 1530 TL Gelir Vergisi = 1530 x 0,15 = 229,50 TL Damga Ver. = 1530 x 0,006 = 9,18 TL Kesintiler Toplamı = 252 +18+229,50+9,18 Kesintiler Toplamı = 508,68 TL NET ÜCRET = 1291,32 TL


Toplam İşçilik Maliyeti = Brüt Ücret + İşveren Primleri = 1800 TL + 396 TL = 2196 TL Çalışılan Top. İşçilik Süresi = 1200 DİS Saat Başına İşçilik Gideri = 2196 TL / 1200 DİS = 1,83 TL/ DİS

İşçilik Hareketleri (Yardımcı Gider Yerinde) İşçi Payı Kesintileri SGK işçi = 1000 x 0,14 = 140 TL İşsizlik Sig. = 1000 x 0,01 = 10 TL Gelir Vergisi Matrahı = 1000 TL – (140TL+10TL) Gelir Vergisi Matrahı = 850 TL Gelir Vergisi = 850 x 0,15 = 127,50 TL Damga Ver. = 1000 x 0,006 = 6,00 TL Kesintiler Toplamı = 140+10+127,50+6 Kesintiler Toplamı = 283,50 TL NET ÜCRET = 716,50 TL


Toplam İşçilik Maliyeti = Brüt Ücret + İşveren Primleri = 1000 TL + 220 TL = 1220 TL Çalışılan Top. İşçilik Süresi = 800 DİS Saat Başına İşçilik Gideri = 1220 TL / 800 DİS = 1,5250TL/ DİS

A EÜGY

700 DİS Saat Başı İşçilik 1,83 TL

720 DİG 1 281 TL

B EÜGY


720 DİG 915 TL

Fab. İdare Amirliği


730 GÜG 305 TL

Bakım Onarım


730 GÜG 305 TL

Yemekhane


730 GÜG 610 TL

105


Genel Üretim Giderlerinin Dağıtımı (Birinci Dağıtım)

Dağıtım Anahtarları

A EÜGY B EÜGY FİA BO YMH TOPLAM DİS 700 500 200 200 400 2000

KWS 130 150 100 70 50 500 M2 240 200 160 80 120 800

Makine Saati 300 267 10 3 20 600 Personel Sayısı 25 20 5 5 5 60

Eğitim Ücretinin Dağıtımı


204 TL = 3,40 TL

60 Kişi A EÜGY 3,40X25 85 TL B EÜGY 3,40X20 68 TL FIA 3,40X5 17 TL BO 3,40X5 17 TL YMH 3,40X5 17 TL



400 TL = 0,80 TL

500 Kwh A EÜGY 0,80x130 104 TL B EÜGY 0,80x150 120 TL FIA 0,80x100 80 TL BO 0,80x70 56 TL YMH 0,80x50 40 TL

Fabrika Binası Amortismanı Giderinin Dağıtımı Dağıtım Anahtarı Dağıtım Anahtarı

200 TL = 0,25TL

800 m2 A EÜGY 0,25X240 60 TL B EÜGY 0,25X200 50 TL FIA 0,25X160 40 TL BO 0,25X80 20 TL YMH 0,25X120 30 TL

GİDER DAĞITIM TABLOSU A EÜGY B EÜGY Fab. İdare Amirliği Bakım Onarım Y. Hane Toplam

Direkt İlk Madde Malzeme 1 120 840 --- --- --- 1 960 Direkt İşçilik 1 281 915 --- --- --- 2 196 Yardımcı Malzeme --- --- 83 34 128 245 Endirekt İşçilik --- --- 305 305 610 1 220 Eğitim Ücreti Gideri 85 68 17 17 17 204 Elektrik Gideri 104 120 80 56 40 400 Fab. Binası Amortismanı 60 50 40 20 30 200 Birinci Dağıtım Toplamı 2 650 1 993 525 432 825 6 425

106


İkinci Dağıtım (Kademeli Dağıtım)

Y. Hane Giderinin Dağıtımı


825 TL = 15 TL

55 işçi A EÜGY 15X25 375 TL B EÜGY 15X20 300 TL FIA 15X5 75 TL BO 15X5 75 TL

Fab İdare Amir. Giderinin Dağıtımı


525TL+75TL = 12 TL

50 işçi A EÜGY 12X25 300 TL B EÜGY 12X20 240 TL BO 12X5 60 TL



432+75+60TL = 1 TL

567 saat A EÜGY 1x300 300 TL B EÜGY 1X267 267 TL

GİDER DAĞITIM TABLOSU A EÜGY B EÜGY Fab. İdare Amirliği

Bakım Onarım Y. Hane Toplam

Birinci Dağıtım Toplamı 2 650 1 993 525 432 825 6 425 Yemekhane Giderinin Dağıtımı 375 300 75 75 (825) 0 Fab. İdare Amirliği Giderinin Dağıtımı 300 240 (600) 60 --- 0 Bakım Onarım Giderinin Dağıtımı 300 267 --- (567) --- 0 İkinci Dağıtım Toplamı 3 625 2 800 0 0 0 6 425

Üçüncü Dağıtım (Kademeli Dağıtım)

A Gider Yeri XX Mamulü İçin Üretim Maliyetleri 710 DİMM 720 DİG 730 GÜG

Tamamlanan Mamul Miktarı 400 adet 400 adet 400 adet DSYM (400 adet) 400 adet 100 adet 100 adet Eşdeğer Birim Sayısı 800 adet 500 adet 500 adet

1 120 TL 1281 TL 1224 TL DİMM = ------------ = 1,40 TL DİG = ------------ = 2,56 TL GÜG = ------------ = 2,45 TL XX MAMULÜ: 6,41 TL 800 adet 500 adet 500 adet

B Gider Yeri (QQ ve ZZ) Mamulü İçin Üretim Maliyetleri 2800 TL

Tamamlanan Mamul Miktarı 400 adet Birim Üretim Maliyeti 7,00 TL/adet

107


CEVAP(10)

Dağıtım Anahtarı Yatırım Değeri TL KW/S İşçi Sayısı

10 EÜGY 60 000 6 000 2 000 11 EÜGY 30 000 2 000 2 800 41 YHGY 25 000 3 000 2 000 42 YHGY 20 000 2 500 2 200 43 YHGY 50 000 4 000 2 500 Toplam 185 000 17 500 11 500

GİDER DAĞITIM TABLOSU 10 EÜGY 11 EÜGY 41 YHGY 42 YHGY 43 YHGY Toplam

Direk İlk Madde ve Malzeme 40 000 20 000 --- --- --- 60 000 Direkt İşçilik Gideri 40 000 40 000 --- --- --- 80 000 Genel Üretim Gideri 20 000 40 000 10 600 10 000 15 000 95 600 I. Gider Dağıtımı 100 000 100 000 10 600 10 000 15 000 235 600

İkinci Dağıtım (Kademeli Dağıtım)

41 Nolu YHGY Giderinin Dağıtımı

Dağıtım Anahtarı (Yatırım Değ.) Dağıtım Anahtarı

10 600 TL = 0,06625

160 000

10 EÜGY 0,06625x60 000 3 975,00 TL 11 EÜGY 0,06625x30 000 1 987,50 TL 42 YHGY 0,06625x20 000 1 325,00 TL 43 YHGY 0,06625x50 000 3 312,50 TL


Dağıtım Anahtarı (Kw/S) Dağıtım Anahtarı

10 000 +1325 TL = 0,94375

12000 10 EÜGY 0,94375x6000 5 662,50 TL 11 EÜGY 0,94375x2000 1 887,50 TL 43 YHGY 0,94375x4000 3 775,00 TL


Dağıtım Anahtarı (İşçi Sayısı)


15000 +3312,50 +3775 TL = 4,6016

4800 10 EÜGY 4,6x2000 9 200,00 TL 11 EÜGY 4,6x2800 12 887,50 TL

GİDER DAĞITIM TABLOSU 10 EÜGY 11 EÜGY 41 YHGY 42 YHGY 43 YHGY Toplam

I. Gider Dağıtımı 100 000 100 000 10 600 10 000 15 000 235 600

41 Nolu YHGY Giderinin Dağıtımı 3 975 1 987,50 (10 600) 1 325 3 312,50 0

42 Nolu YHGY Giderinin Dağıtımı 5 662,50 1 887,50 --- (11 325) 3 775 0

43 Nolu YHGY Giderinin Dağıtımı 9 200 12 887,50 --- --- (22 087,50) 0

II. Gider Dağıtımı 118 837,50 116 762,50 0 0 0 235 600

X Mamulünün Toplam Maliyeti 235 600

Üretim Miktarı 10 000 adet Birim Üretim Maliyeti 23,56 TL

108


CEVAP(11)

I. Denklem: S= 140.000 + 0,05 M S = 140.000 + 0,05 (40.000 + 0,20 S) S = 140.000 + 2000 + 0,01 S S – 0,01S = 142000 0,99 S = 142.000 0,99 0,99 S = 143.434 TL Sosyal Tesis Gider Yeri Giderinin Dağıtılması Eleme : 143.434. TL X %35 : 50.201,90 TL Ambalaj : 143.434. TL X %45 : 64.545,30 TL Muh. İdari İşl. : 143.434. TL X %20 : 28.686,80 TL

II. Denklem: M= 40.000 + 0,20 S S denkleminin çözümünden Sosyal Tesis giderinin 143.434 TL olduğu bulunmuştur. Bu durumda ikinci denklemden Muhasebe idari işlerin giderini bulmamız gerekecektir. M = 40.000 + 0,20 (143.434 TL) M = 40.000 + 28.686,80 TL M = 68.686,80 TL

Muh. İdari İşler Gider Yeri Giderinin Dağıtılması Eleme : 68.686,80 TL X %45 : 30.909,40 TL Ambalaj : 68.686,80 TL X %50 : 34.343,40 TL Sosyal Tesis : 68.686,80 TL X % 5 : 3.434,00 TL



Eleme Ambalaj Sosyal Tesis Muh. İdari İşl. 500.000 300.000 140.000 40.000 980.000 TL

Sosyal Tesis Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 50.201,90 64.545,30 (143.434,00) 28.686,80 0 Muh. İdari İşler Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 30.909,40 34.343,40 3.434,00 (68.686,80) 0

II. Dağıtım Toplamı 581.111,30 398.888,70 0 0 980.000 TL

109


CEVAP (12)

I. Denklem: P= 200 + 0,20 R P= 200 + 0,20 (470 + 0,10 P) P= 200 + 94 + 0,02P P= 294 + 0,02P 0,98 P = 294 0,98 0,98 P = 300 TL P Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A : 300 TL X %40 : 120 TL B : 300 TL X %50 : 150 TL R : 300 TL X %10 : 30 TL

II. Denklem: R= 470 + 0,10 P P denkleminin çözümünden P giderinin 300 TL olduğu bulunmuştur. Bu durumda ikinci denklemden R giderini bulmamız gerekecektir. R= 470 + 0,10 P R= 470 + 0,10 (300 TL) R= 470 + 30 R = 500 TL

R Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A : 500 TL X %40 : 200 TL B : 500 TL X %40 : 200 TL R : 500 TL X %20 : 100 TL



A B P R 1.800 1.530 200 470 4.000

P Yardımcı Hizmet Gider Yeri Giderinin Dağıtım 120 150 (300) 30 0 R Yardımcı Hizmet Gider Yeri Giderinin Dağıtım 200 200 100 (500) 0 II. Dağıtım Toplamı 2.120 1.880 0 0 4.000

110


CEVAP(13)

I. Denklem: C= 32000 + 0,10 D C= 32000 + 0,10 (23000 + 0,20 C) C= 32000 + 2300 + 0,02 C C – 0,02C = 34.300 0,98 C = 34.300 0,98 0,98 C = 35.000 TL C Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 35000 X %45 :15 750 TL B ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 35000 X %35 :12 250 TL D YARD. HİZ. GİD. YERİ: 35000 X %20 : 7 000 TL

II. Denklem: D= 23000 + 0,20 C Birinci denklemden elde edilen sonuç doğrudan ikinci denklemde ilgili yere yazılır. D= 23000 + 0,20 C(35000) D= 23000 + 7000 D= 30.000 TL

D Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 30 000 X %50 :15 000 TL B ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 30 000 X %40 :12 000 TL C YARD. HİZ. GİD. YERİ: 30 000 X %10 : 3 000 TL

Gider Türleri

Gider Yeri


A B C D 400.000 300.000 32.000 23.000 755.000 TL

(C) Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 15 750 12 250 (35000) 7 000 0

(D) Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 15 000 12 000 3 000 (30 000) 0

II. Dağıtım Toplamı 430 750 324 250 0 0 755.000 TL

111


CEVAP(14)



Dağıtılacak Pastamız: 190 000 TL Kaç parçaya ayrılacak: 3 800 Kwh O halde parça başına: 190 000 / 3800: 50TL/Kwh



190 000 TL = 50 TL/Kwh

3 800 Kwh A EÜGY 50 x 1 750 87 500 TL B EÜGY 50 x 1 900 95 000 TL Isıtma 50 x 150 7 500 TL P.Taşıma --- ----

Yemek Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız: 60 000 TL Kaç parçaya ayrılacak: 120 Kişi O halde parça başına: 60 000 / 120: 500 TL/kişi Dağıtım Anahtarı Dağıtım Anahtarı

60.000 TL = 500 TL/kişi

120 kişi A EÜGY 500 x 45 22 500 TL B EÜGY 500 x 50 25 000 TL Isıtma 500 x 5 2 500 TL P.Taşıma 500 x 20 10 000 TL


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM A B Isıtma Personel Taşıma Direkt Giderler 350 000 250 000 20 000 30 000 650 000 Elektrik Gideri 87 500 95 000 7 500 --- 190 000 Yemek Gideri 22 500 25 000 2 500 10 000 60 000 I. Gider Dağıtımı Toplamı 460 000 370 000 30 000 40 000 900 000

Matematiksel Dağıtımı yöntemine göre dağıtımı yapılacak olan Isıtma ve Personel Taşıma gider yerlerinin diğer bölümlere sundukları hizmetler oransal olarak hesaplanıp, sonrasında oluşturulacak bir denklem yoluyla dağıtımı gerçekleştirilir. Bu yüzden öncelik bu gider yerlerinin sundukları hizmeti yüzdesel olarak ifade etmek gerekir.

Isıtma Bölümü için Yararlanma Oranının Hesaplanması

Kullanılan

Alan (m2)

A EÜGY 1375 1375/2000= %68,75 B EÜGY 625 625/2000= %31,25 Isıtma ---- --- P.Taşıma ---- --- Toplam 2000

Isıtma bölümü toplam olarak 2 250 M2 lik bir alana hizmet etmesine rağmen, kendisinin kaplamış olduğu alanı göz ardı edip, diğer bölümlere dağıtım yapacaktır. Bu durumda kendisinin sahip olduğu 250 M2 lik alana dağıtmayıp, kalan 2 000 m2 lik alanı baz alacaktır. Yukarıdaki hesaplarda dikkat edileceği gibi Personel Taşıma bölümü için yüzdesel bir hesaplama yapılmamıştır. Sebebinin ise personel taşımanın her hangi bir alana sahip olmamasından kaynaklandığı unutulmamalıdır.

Personel Taşıma Bölümü için Yararlanma Oranının Hesaplanması

Kullanılan

Alan (m2)

A EÜGY 45 45/100= %45 B EÜGY 50 50/100= %50 Isıtma 5 5/100= %5 P.Taşıma --- --- Toplam 100

Personel Taşıma bölümü toplam olarak 120 kişilik bir alana hizmet etmesine rağmen, kendi personellerini göz ardı edip, diğer bölümlere dağıtım yapacaktır. Bu durumda kalan 100 kişilik alanı baz alacaktır.

112


Yukarıda yapılan hesaplamalar ışığında ve birinci gider dağıtımından gelen rakamları baz aldığımızda İkinci dağıtım yöntemi olan Matematiksel Dağıtım aşağıdaki tabloda yer alan veriler ışığında dağıtılacaktır.


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM A B Isıtma Personel Taşıma I. Gider Dağıtımı Toplamı 460 000 370 000 30 000 40 000 900 000 Personel Sayısı (kişi) %45 %50 %5 -- %100 Kullanım Alanı (m2) %68,75 %31,25 --- --- %100

I. Denklem: I= 30 000 + 0,05 P I = 30 000 + 0,05 (40 000) I = 30 000 + 2 000 I = 32 000 Isıtma Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 32000 X %68,75 =22 000 TL B ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 32000 X %31,25 =10 000 TL

II. Denklem: P= 40 000

Pers. Taşıma Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 40 000 X %45 :18 000 TL B ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 40 000 X %50 :20 000 TL ISITMA Y.HİZ.GİD. YERİ: 40 000 X %5 : 2 000 TL

Gider Türleri

Gider Yeri


A B Isıtma Personel Taşıma 460 000 370 000 30 000 40 000 900 000

Isıtma Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 22 000 10 000 (32 000) --- 0

Pers. Taşıma Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 18 000 20 000 2 000 (40 000) 0

II. Dağıtım Toplamı 500 000 400 000 0 0 900 000

113


CEVAP(15)


Genel Üretim Giderinin Dağıtımı

Dağıtılacak Pastamız: 95 000 TL Kaç parçaya ayrılacak: 5 000 DİS

O halde parça başına: 95 000 / 5000: 19 TL/DİS


95 000 TL = 19 TL/DİS

5000 DİS

A EÜGY 19 x 1200 22 800 TL B EÜGY 19 x 1600 30 400 TL K YHGY 19 x 1200 22 800 TL L YHGY 19 x 1000 19 000 TL

Gider Türleri

Gider Yeri E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM A B K L

Direkt İlk Md. Mlz. 43.000 82.000 - - 125.000 D. İşçilik 64.000 102.000 - - 166.000 G.Ü.G. 22 800 30 400 22 800 19 000 95.000 I. Gider Dağıtım Toplamı 129 800 214 400 22 800 19 000 386 000 K’dan yararlanma derecesi %40 %40 - %20 L’den yararlanma derecesi %35 %50 %15 -


I. Denklem: K= 22 800 + 0,15 L K= 22800 + 0,15 (19000 + 0,20K) K= 22800 + 2850 + 0,03K K – 0,03K = 25.650 0,97 K = 25 650 0,97 0,97 K = 26 443,3 TL K Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 26 443,3 X %40=10 577,3 TL B ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 26 443,3 X %40=10 577,3 TL L YARD. HİZ. GİD. YERİ: 26 443,3 X %20=: 5 288,7 TL

II. Denklem: L= 19 000 + 0,20K Birinci denklemden elde edilen sonuç doğrudan ikinci denklemde ilgili yere yazılır. L= 19 000 + 0,20K (26 443,3) L= 19 000 + 5 288,7 L= 24.288,7 TL

L Gider Yeri Giderinin Dağıtılması A ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 24 288,7 X %35= 8 501,05 TL B ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 24 288,7 X %50=12 144,35 TL K YARD. HİZ. GİD. YERİ: 24 288,7 X %15= 3 643,3 TL

Gider Türleri

Gider Yeri


A B K L 129 800 214 400 22 800 19 000 386 000

K Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 10 577,3 10 577,3 (26 443,3) 5 288,7 0

L Y.H.G. Giderinin Dağıtımı 8 501,05 12 144,35 3 643,3 (24 288,7) 0

II. Dağıtım Toplamı 148 878,35 237 121,65 0 0 386 000

114


X1 MAMULÜ İÇİN ÜRETİM MALİYETİ

Toplam Üretim Maliyeti 148 878,35 Üretim Miktarı 2000 adet Birim Üretim Maliyeti 148 878,35 / 2000 = 74,44 TL

X1 MAMULÜ İÇİN SATIŞ VE MALİYET BİLGİLERİ

Brüt Satışlar (74,44X1,30) 1000 AD x 96,772 TL = 96 772 TL Satışın Maliyeti 1000 AD x 74,44 TL = 74 440 TL

______________________ / _________________________ 100 Kasa 96 772 600 Yurt İçi Satışlar 96 772 ______________________ / _________________________ ______________________ / _________________________ 620 Satılan Mamul Maliyeti 74 440 152 Mamuller 74 440 ______________________ / _________________________

Y1 MAMULÜ İÇİN ÜRETİM MALİYETİ

Toplam Üretim Maliyeti 237 121,65 Üretim Miktarı 1000 adet Birim Üretim Maliyeti 237 121,65 / 1000 = 237,12 TL

Y1 MAMULÜ İÇİN SATIŞ VE MALİYET BİLGİLERİ (Yarısı Satılmıştır.)

Brüt Satışlar (237,12X1,30) 500 AD x 308,25 TL = 154 128 TL Satışın Maliyeti 500 AD x 237,12 TL = 118 560 TL

______________________ / _________________________ 100 Kasa 154 128 600 Yurt İçi Satışlar 154 128 ______________________ / _________________________ ______________________ / _________________________ 620 Satılan Mamul Maliyeti 118 560 152 Mamuller 118 560 ______________________ / _________________________

115


CEVAP (16)

Haddehane Montaj Bakım-Onr. Yemekhane Isıtma

G.Ü.G. birinci dağıtım toplamı 5.126 2.650 768 328 128

Bakım Onarımın sağladığı hizmet (Yatırım tutarı)

%72 (18000/25000)

%16 (4000/25000)

--- %4 (1000/25000)

%8 (2000/25000)

Yemekhanenin sağladığı hizmet (Personel Sayısı)

%55 (220/400)

%40 (160/400)

% 3 (12/400) --- %2

(8/400) Isıtmanın sağladığı hizmet Alan (m2) --- %70

(700/1000) --- %30 (300/1000) ---

I. Denklem: B= 768+ 0.03 Y

II. Denklem: Y= 328 + 0.04 B + 0.30 I Birinci ve üçüncü denklemde tek bilinmeyene düşen formüller ikinci denklemde birleştirilir.

İKİNCİ ADIM

III. Denklem: I = 128 + 0.08 B + 0.02 Y I = 128 + 0.08 B + 0.02 Y I = 128 + 0.08 (768+ 0.03 Y) + 0.02 Y I = 128 + 61,44+ 0.0024 Y + 0.02 Y I = 189,44 + 0.0224 Y Öncelikle 3. Denklemin açılımı yapılır. Onunda tıpkı birinci denklemde olduğu gibi tek bilinmeyene ulaşması sağlanır.

BİRİNCİ ADIM

ÜÇÜNCÜ ADIM İkinci Denklemi açarak sonuca ulaşmamız gerekecektir.

II. Denklem: Y= 328 + 0.04 B + 0.30 I II. Denklem: Y= 328 + 0.04 (768+ 0.03 Y) + 0.30 (189,44 + 0.0224 Y) II. Denklem: Y= 328 + 30,72 + 0.0012 Y + 56,83 + 0.0067 Y II. Denklem: Y= 415,55 + 0.0079 Y II. Denklem: (1-0,0079)Y= 415,55 II. Denklem: (0,9921)Y 415,55

------------- = -------------- (0,9921) (0,9921)

II. Denklem: Y= 418,86

DÖRDÜNCÜ ADIM Bu aşamadan sonra yapılması gereken tek şey, bulunan Y değerinin birinci ve üçüncü denklemdeki yerine yerleştirilmesidir. Bu sayede B ve I değerlerine ulaşmış olacağız. Birinci denklem B: 768+ 0.03 Y(418,86) B: 768 + 12,57 B: 780,57 TL

Üçüncü denklem I: 189,44 + 0.0224 Y(418,86) I: 189,44 + 9,38 I: 198,82 TL

116


BEŞİNCİ ADIM

Bulunan sonuçlar tek tek gider yerlerinin yüzdeleri baz alınarak dağıtılır. Bildiğiniz gibi daha önce bu yüzdeler hesaplanmıştı. Şimdi tek yapmanız gereken bulduğunuz sonuçları yüzdeler ile çarpmaktır.


Bakım Onarım: 780,57 TL 780,57 x %72 562,01 TL

780,57 x %16 124,89 TL --- 780,57 x %4

31,22 TL 780,57 x %8

62,45 TL

Yemekhane: 418,86 TL 418,86 x %55 230,37 TL

418,86 x %40 167,54 TL

418,86 x % 3 12,57 TL --- 418,86 x %2

8,38 TL

Isıtma: 197,62 TL --- 198,82 X %70 139,17 TL --- 198,82 X %30

59,65 TL ---

GİDER DAĞITIM TABLOSU




G.Ü.G. birinci dağıtım toplamı 5.126 2.650 768 328 128 9.000

Bakım Onarım Gid Yeri Giderinin Dağ. 562,01 TL 124,89 TL (780,57) 31,22 TL 62,45 TL 0

Yemekhane Gid. Yeri Giderinin Dağ. 230,37 TL 167,54 TL 12,57 TL (418,86) 8,38 TL 0

Isıtma Gider Yeri Giderinin Dağ. --- 139,17 TL --- 59,65 TL (198,82) 0

II. Gider dağıtım toplamı 5918,38 3081,60 0 0 0 9.000

117


CEVAP (17)

Kesme- Biçme Fırınlama (Y) Yemekhane

(B) Bakım – Onarım

(E) Enerji

1. DAĞITIM TOPLAMI 846.000 253.000 25.000 36.000 90.000

Personel Sayısı (Kişi) %60 24/40

%30 12/40 --- %10

4/40 ---

Bakım Saati %20 100/500

%50 250/500

%10 50/500 --- %20

100/500

Kilowatt saat (kw/h) %20 160/800

%60 480/800

%10 80/800

%10 80/800 ---

I. Denklem: E= 90 000+0,20B

II. Denklem: B = 36000+0.10Y+0.10E Birinci ve üçüncü denklemde tek bilinmeyene düşen formüller ikinci denklemde birleştirilir.

İKİNCİ ADIM

III. Denklem: Y= 25000+0.10B+0.10E Y= 25000+0.10B+0.10E Y=25000+0,10B+0,10(90 000+0,20B) Y=25000+0,10B+9000+0,02B Y=34000+0,12B Öncelikle 3. Denklemin açılımı yapılır. Onunda tıpkı birinci denklemde olduğu gibi tek bilinmeyene ulaşması sağlanır.

BİRİNCİ ADIM

ÜÇÜNCÜ ADIM İkinci Denklemi açarak sonuca ulaşmamız gerekecektir.

II. Denklem: B = 36000+0.10Y+0.10E II. Denklem: B = 36000+0.10(34000+0,12B)+0.10(90 000+0,20B) II. Denklem: B = 36000+3400+0,012B+9000+0,02B II. Denklem: B = 48400+0,032B II. Denklem: (1-0,032)B= 48400 II. Denklem: (0,9680)B 48 400

------------- = -------------- (0,9680) (0,9680)

II. Denklem: B= 50 000 TL

DÖRDÜNCÜ ADIM Bu aşamadan sonra yapılması gereken tek şey, bulunan B değerinin birinci ve üçüncü denklemdeki yerine yerleştirilmesidir. Bu sayede B ve I değerlerine ulaşmış olacağız. Birinci denklem E= 90 000+0,20B E= 90 000+0,20(50 000) E= 100 000

Üçüncü denklem Y=34000+0,12B Y=34000+0,12(50 000) Y=40 000

118


BEŞİNCİ ADIM

Bulunan sonuçlar tek tek gider yerlerinin yüzdeleri baz alınarak dağıtılır. Bildiğiniz gibi daha önce bu yüzdeler hesaplanmıştı. Şimdi tek yapmanız gereken bulduğunuz sonuçları yüzdeler ile çarpmaktır.

Kesme- Biçme Fırınlama (Y) Yemekhane

(B) Bakım – Onarım

(E) Enerji

Yemekhane: 40 000 TL %60

(40 000x0,60) 24 000 TL

%30 (40 000x0,30)

12 000 TL ---

%10 (40 000x0,10)

4 000 TL ---

Bakım Onarım: 50 000 TL %20

(50 000x0,20) 10 000 TL

%50 (50 000x0,50)

25 000 TL

%10 (50 000x0,10)

5 000 TL ---

%20 (50 000x0,20)

10 000 TL

Enerji: 100 000 TL %20

(100 000x0,20) 20 000 TL

%60 (100 000x0,60)

60 000 TL

%10 (100 000x0,10)

10 000 TL

%10 (100 000x0,10)

10 000 TL ---

GİDER DAĞITIM TABLOSU


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM Kesme-

Biçme Fırınlama Yemekhane Bakım – Onarım Enerji

1. DAĞITIM TOPLAMI 846.000 253.000 25.000 36.000 90.000 1.250.000

Yemekhane Giderinin Dağıtımı 24 000 12 000 (40 000) 4 000 --- 0

Bakım Onarım Giderinin Dağıtımı 10 000 25 000 5 000 (50 000) 10 000 0

Enerji Giderinin Dağıtımı 20 000 60 000 10 000 10 000 (100 000) 0

II. Gider dağıtım toplamı 900 000 350 000 0 0 0 1250 000

119


CEVAP(18)


Genel Üretim Giderinin Dağıtımı


110 000 TL = 20 TL/MS 5500 MS

10 EÜGY 20 x 1250 25 000 TL 20 EÜGY 20 x 1750 35 000 TL X YHGY 20 x 1000 20 000 TL Z YHGY 20 x 1500 30 000 TL

Gider Türleri

Gider Yeri E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM

10 20 X Z 710 DİMMG 40.000 TL 85.000 TL ---- ---- 125.000 TL

720 DİG 60.000 TL 115.000 TL ---- ---- 175.000 TL 730 GÜG 25 000 TL 35 000 TL 20 000 TL 30 000 TL 110.000 TL

I. Gider Dağıtım Toplamı 125 000 TL 235 000 TL 20 000 TL 30 000 TL 410 000 TL X`dan yararlanma oranları %40 %50 --- %10 %100 Z`den yararlanma oranları %30 %50 %20 --- %100

İKİNCİ GİDER DAĞITIMI I. Denklem: X= 20 000 + 0,20Z X= 20 000 + 0,20 (30 000 + 0,10X) X= 20 000 + 6000 + 0,02X X – 0,02X = 26 000 0,98 X = 26 000 0,98 0,98 X = 26 530 TL X Gider Yeri Giderinin Dağıtılması 10 ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 26 530 X %40 = 10 612 TL 20 ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 26 530 X %50 = 13 265 TL Z YARD. HİZ. GİD. YERİ: 26 530 X %10 = 2 653 TL

II. Denklem: Z= 30 000 + 0,10X Birinci denklemden elde edilen sonuç doğrudan ikinci denklemde ilgili yere yazılır. Z= 30 000 + 0,10X Z= 30 000 + 0,10(26 530) Z= 30 000 + 2 653 Z= 32.653 TL

Z Gider Yeri Giderinin Dağıtılması 10 ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 32 653 X %30= 9 796 TL 20 ESAS ÜRT. GİD. YERİ: 32 653 X %50= 16 327 TL X YARD. HİZ. GİD. YERİ: 32 653 X %20= 6 530 TL

Gider Türleri

Gider Yeri

E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM 10 20 X Z 125 000 TL 235 000 TL 20 000 TL 30 000 TL 410 000 TL

X Gider Yeri Giderinin Dağıtımı 10 612 13 265 (26 530) 2653 0 Z Gider Yeri Giderinin Dağıtımı 9 796 16 327 6 530 (32 653) 0 II. Dağıtım Toplamı 145 408 264 592 0 0 410 000 TL

X1 MAMULÜ İÇİN ÜRETİM MALİYETİ

Toplam Üretim Maliyeti 145 408 TL Üretim Miktarı 1000 adet Birim Üretim Maliyeti 145 408 / 1000 = 145,4 TL

Y1 MAMULÜ İÇİN ÜRETİM MALİYETİ

Toplam Üretim Maliyeti 264 592 TL Üretim Miktarı 2000 adet Birim Üretim Maliyeti 264 592 / 2000 = 132,30 TL

120


CEVAP(19)


Bina Amortismanı Giderinin Dağıtımı Dağıtım Anahtarı

40 000 TL = 8 TL/ m2

5000 m2 Hurda 8 x 1300 10 400 TL Eritme 8 x 2000 16 000 TL Döküm 8 x 800 6 400 TL Y.Hane 8 x 700 5 600 TL Fab. Yön. 8 x 200 1 600 TL

Dışarıdan Sağ. Fay. Hiz. Giderinin Dağıtımı Dağıtım Anahtarı

15.000 TL = 150 TL/kişi

100 kişi Hurda 150 x 40 6 000 TL Eritme 150 x 20 3 000 TL Döküm 150 x 30 4 500 TL Y.Hane 150 x 6 900 TL Fab. Yön. 150 x 4 600 TL

Hurda Top. Ve Haz.

Eritme Ocakları


Yöntemi Toplam

Direk ilk mad. Mlz 80.000 20.000 40.000 --- --- 140.000 Direkt işçilik Gid. 30.000 30.000 30.000 --- --- 90.000 Endirekt İşçilik Gid. 5.000 7.000 3.000 8.500 11.500 35.000 Endirekt Malzeme 9.000 3.000 5.000 9.500 3.500 30.000 Bina Amortismanı 10 400 16 000 6 400 5 600 1 600 40.000 Dışarıdan sağlanan Fayda ve Hizmetler 6 000 3 000 4 500 900 600 15.000

I. Dağıtım Toplamı 140 400 79 000 88 900 24 500 17 200 350.000 Yararlanma oranları Yemekhaneden %35 %20 %25 -- %20 %100 Fabrika yönetiminden %25 %30 %35 %10 --- %100


I. Denklem: Y= 24 500 + 0,10 F Y= 24 500 + 0,10 (17 200 + 0,20Y) Y= 24 500 + 1720 + 0,02Y Y= 26 220 + 0,02Y Y-0,02Y = 26 220 0,98 Y = 26 220 0,98 0,98 Y = 26 755 TL Y Gider Yeri Giderinin Dağıtılması HURDA EÜGY =26 755 X %35 = 9 364,25 ERİTME EÜGY =26 755 X %20 = 5 351,00 DÖKÜM EÜGY =26 755 X %25 = 6 688,75 FAB. YÖNETİMİ =26 755 X %20 = 5 351,00

II. Denklem: F= 17 200 + 0,20Y Birinci denklemden elde edilen sonuç doğrudan ikinci denklemde ilgili yere yazılır. F= 17 200 + 0,20Y F= 17 200 + 0,20(26 755) F= 17 200 + 5 351 F= 22.551 TL

F Gider Yeri Giderinin Dağıtılması HURDA EÜGY =22 551 X %25 = 5 637,75 ERİTME EÜGY =22 551 X %30 = 6 765,30 DÖKÜM EÜGY =22 551 X %35 = 7 892,85 Y. HANE =22 551 X %10 = 2 255,10

121


Hurda Top. Ve Haz.

Eritme Ocakları


Yöntemi Toplam

I. Dağıtım Toplamı 140 400 79 000 88 900 24 500 17 200 350.000 Y.Hane Giderinin Dağıtımı 9 364,25 5 351 6 688,75 (26 755) 5 351 0

Fab. Yönetimi Giderinin Dağıtımı 5 637,75 6 765,30 7 892,85 2 255 (22 551) 0

II. Dağıtım Toplamı 155 402 91 116,30 103 481 60 0 0 350 000

HURDA İÇİN ÜRETİM MALİYETİ Toplam Üretim Maliyeti 155 402 Üretim Miktarı 200 ton Birim Üretim Maliyeti 155 402 / 200 = 777 TL

HURDA İÇİN SATIŞ VE MALİYET BİLGİLERİ

Brüt Satışlar (777X1,80) 80 ton x 1 398,60 TL = 111 888 TL Satışın Maliyeti 80 ton x 777,00 TL = 62 160 TL

-------------------------------------------------------------------------------------------------------- Brüt Satış Karı = 49 728 TL

122


CEVAP(20)

Dağıtım Anahtarları Esas Üretim Gid. Yerleri Yardımcı Üretim Gider Yeri 10 11 Yemekhane Bakım-Onarım

I. Dağıtım Toplamlar 5 000 4 000 2 500 3 500 Yemekhaneden yararlanma oranları %30 %50 --- %20

Bakım Onarımdan yararlanma oranları %50 %40 %10 --- I. Denklem: Y= 2500 + 0,10B Y= 2500 + 0,10B Y= 2500 + 0,10(3500+0,20Y) Y= 2500 + 350 + 0,02Y Y= 2850 + 0,02Y Y-0,02Y = 2850 0,98 Y = 2850 0,98 0,98 Y = 2908 TL Yemekhane Gider Yeri Giderinin Dağıtılması 10 EÜGY = 2908 x 0,30 = 872 11 EÜGY =2908 x 0,50 = 1454 B. Onarım =3908 x 0,20 = 582

II. Denklem: B= 3500 + 0,20Y Birinci denklemden elde edilen sonuç doğrudan ikinci denklemde ilgili yere yazılır.

B= 3500 + 0,20Y B= 3500 + 0,20 (2908) B= 3500 + 582 B= 4082 TL

Bakım Onarım Gider Yeri Giderinin Dağıtılması 10 EÜGY = 4082 x 0,50 = 2041 11 EÜGY = 4082 x 0,40 = 1633 Y. Hane = 4082 x 0,10 = 408

Gider Türleri

Gider Yeri


10 11 Yemekhane Bakım-Onarım 5 000 4 000 2 500 3 500 15.000 TL

Yemekhane Giderinin Dağıtımı 872 1454 (2908) 582 0 Bakım Onarım Giderinin Dağıtımı 2041 1633 408 (4082) 0 II. Dağıtım Toplamı 7 913 7 087 0 0 15 000 TL

123


CEVAP(21)

E.Ü.G.Y Y.H.G.Y.

TOPLAM Kesim Dikim Sosyal Tesis Enerji

Sosyal Tesisten Alınan Hizmet

16/40 %40

19/40 %47,5 3 5/40

%12,5 40

Enerjiden Alının hizmet

900/1800 %50

800/1800 %44,4444

100/1800 %5,5555 350 1800

BÜTÇELENEN TUTARLAR ÜZERİNDEN YAPILAN DAĞITIM

SOSYAL TESİS GİDERİNİN TAHMİNİ DAĞITIMI KESİM : 11 000 X %40 : 4 400 TL DİKİM : 11 000 X %47,5 : 5 225 TL ENERJİ : 11 000 X %12,5 : 1 375 TL

ENERJİ GİDERİNİN TAHMİNİ DAĞITIMI

KESİM : 10 800 X %50 : 5 400 TL DİKİM : 10 800 X %44,444 : 4 800 TL SOS-TES : 10 800 X %5,5555 : 600 TL


E.Ü.G.Y Y.H.G.Y. TOPLAM Kesim Dikim Sosyal

Tesis Enerji

I. Gider dağıtım toplamı 70.000 60.000 10.000 11.000 151.000 Sosyal Tesis Gid. Yeri giderinin dağıtımı 4 400 5 225 (11 000) 1 375 0 Enerji Gider yeri giderinin dağıtımı 5 400 4 800 600 (10 800) 0 Ara Toplam 79 800 70 025 (400) 1 575 151 000 Sosyal Tesis Gideri Farkların Dağıtımı (160) (240) 400 - 0 Enerji Yardımcı Gider Yeri Farkının Dağıtımı 630 945 - (1575) 0 II. Gider Dağıtım Toplamı 80 270 70 730 0 0 151 000

124


CEVAP(22)

GENEL ÜRETİM GİDERLERİNİN MAMULLERE DAĞITIMI

10 NOLU EÜGY İÇİN GÜG DAĞITIMI


250 000 TL = 100 TL/ DİS

2500 DİS A Mamulü 100 x 700 70 000 TL B Mamulü 100 x 1000 100 000 TL C Mamulü 100 x 800 80 000 TL

11 NOLU EÜGY İÇİN GÜG DAĞITIMI


200 000 TL = 50 TL/ MS

4000 MS X Mamulü 50 x 1600 80 000 TL Y Mamulü 50 x 2400 120 000 TL

10 nolu Esas Üretim Gider Yeri

A Mamulü B Mamulü C Mamulü Toplam Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 55.000.-TL 60.000.-TL 40.000.-TL 155.000.-TL Direkt İşçilik Gideri 45.000.-TL 50.000.-TL 30.000.-TL 125.000.-TL Genel Üretim Giderleri 70.000.-TL 100.000.-TL 80.000.-TL 250.000.-TL Toplam Üretim Maliyeti 170.000.-TL 210.000.-TL 150.000.-TL 530.000.-TL Üretim Miktarı 50 adet 60 adet 40 adet Birim Maliyet 3.400.-TL 3.500.-TL 3.750.-TL

11 nolu Esas Üretim Gider Yeri X Mamulü Y Mamulü Toplam

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 50.000.-TL 80.000.-TL 130.000.-TL Direkt İşçilik Gideri 65.000.-TL 75.000.-TL 140.000.-TL Genel Üretim Giderleri 80.000.-TL 120.000.-TL 200.000.-TL Toplam Üretim Maliyeti 195.000.-TL 275.000.-TL 470.000.-TL Üretim Miktarı 65 adet 100 adet Birim Maliyet 3.000.-TL 2.750.-TL

125

Maliyet Muhasebesi -07- İşçilik Maliyetleri

1. MAYSAN Mayo Sanayi ve Ticaret A.Ş. ‘nin Haziran ayı personel ücretleriyle ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.

G.Ü.G. GİDERİ TÜRÜ NORMAL FAZLA ÇALIŞMA HAFTA SONU TATİLİ

Direkt İşçilik 800.000 TL 400.000 TL 100.000 TL Endirekt İşçilik Ücretleri 700.000 TL Fabrika İdari ve Teknik Personel Ücr. 300.000 TL Genel Müdürlük Personeli Ücretleri 500.000 TL Satış Personeli Ücretleri 200.000 TL Sosyal Güvenlik Kurumu İşveren Payı 600.000 TL Sosyal Güvenlik Kurumu işçi payı 400.000 TL Ücretlerden vergi Kesintileri 650.000 TL

Fazla çalışmanın 5.000 saati her yıl olduğu gibi yaz sezonunun başlaması nedeniyle artan siparişlerin karşılanabilmesi için; 3.000 saati verdiği özel dizaynlı mayo siparişinin hemen teslimini isteyen MAKKO firması için; 2.000 saati ise eldeki hammaddenin tükenmesi nedeniyle Mayıs sonunda üretime zorunlu olarak ara verilmiş olan bir haftalık dönemin üretim kaybını telafi için yapılmıştır.

İSTENİLENLER: Haziran ayı ücret tahakkukuna ve bu ücretlerin ilgili hesaplara yansıtılmasına ilişkin yevmiye kayıtlarını yazınız?

2. SANCAK İşletmesi motor üretimi yapmaktadır. İşletmenin 2011 yılı Haziran ayı ücretlerine ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir.

Üretimde çalışan işçi sayısı : 30 kişi Çalışılan gün sayısı : 22 gün Saat ücreti : 10 TL/saat (Günde 8 saat çalışılmaktadır.) Fazla çalışma zammı oranı : %50 SGK İşveren Payı : %20 SGK İşçi Payı : %14 İşsizlik Sigortası İşveren Payı : %2 İşsizlik Sigortası İşçi Payı : %1 Gelir Vergisi : %15 Damga Vergisi : %0,66

İşçilere hafta sonu tatillerinde 8 saat üzerinden ücret ödenmektedir. İşletmede haziran ayında yoğunlaşan jeneratör talebini karşılayabilmek için 4 gün 2’şer saat, bir asansör üreticisinden gelen özel siparişi yetiştirmek için 6 gün 3’er saat ve arıza nedeniyle mayıs ayında üretimin zorunlu olarak durdurulmasıyla oluşan kaybın telafisi için 10 gün 2’şer saat mesai yapılmıştır. İSTENİLEN: Haziran ayına ilişkin ücret tahakkukunu ve bu ücretlerin ilgili hesaplara yansıtılmasına ilişkin muhasebe kayıtlarını 7/A seçeneğine göre yapınız.(Asgari geçim indirimi dikkate alınmayacaktır.)

126


3. “ABC” işletmesinin 50 No’lu yardımcı üretim gider yerinde, işçi olarak çalışan Ali Hür’e ait Ekim 2015 ayı normal ve fazla

çalışma ücreti bilgileri aşağıdaki gibidir: (Kasım 2015 Yeterlilik Sınavı)

• Normal Çalışma Ücreti : 1.275 TL • Fazla Mesai Ücreti : 325 TL • Asgari Geçim İndirimi : 135 TL

İşçi Ücretlerinden Yapılan Kesintiler: - % 20 Gelir Vergisi,

- ‰ 7,5 Damga Vergisi, - % 1 İşsizlik Sigortası, - % 14 SGK Kesintisi,

İşverenden Yapılan Kesintiler: - % 2 İşsizlik Sigortası,

- % 20,5 SGK Kesintisi.

NOT: Hesaplama kolaylığı bakımından bazı tutarların veya oranların yaklaşık değerleri verilmiştir. Sorunun çözümünde yukarıda verilen bilgiler kullanılacaktır.

İSTENENLER:

a) Bay Ali Hür’e Ekim 2015’te ödenecek net ücreti hesaplayınız. b) İşveren kesintilerini hesaplayarak Ekim 2015 ayı ücret bordrosunu muhasebeleştiriniz. c) “ABC” işletmesi 15 Kasım 2015’de işçi ücretlerini, 23 Kasımda gelir vergileri, 30 Kasımda SGK kesintilerini banka

hesabından ödemiştir. Buna göre Ali Hür’e ilişkin ücret, vergi ve SGK ödemelerinin muhasebe kaydını yapınız.

127


CEVAP(1)

Saat başı fazla mesai ücreti = 400.000 TL / 10.000 saat = 40.TL/saat

Normal Ücret

Hafta Sonu Ücreti

Yaz Sezonu

için Fazla Mesai

Makko Firması

için Fazla Mesai

Üretim Kaybının

Telafisi için Fazla Mesai

Endirekt İşçilik Ücreti

Fabrika İdari Teknik

Personel Ücreti

Genel Müdürlük Personeli

Ücreti

Satış Personeli

Ücreti

800.000

100.000

200.000 (5000x40)

120.000 (3000x40)

80.000 (2000x40)

700.000

300.000

500.000

200.000

720.DİĞ 730.GÜG 730.GÜG 720.DİĞ 730.GÜG 730.GÜG 730.GÜG 770.GYG 760.PASADAĞ

_______________________________ / _____________________________ 720. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 920.000 - Normal Ücret 800.000 - Fazla Mesai 120.000 730. ĞENEL ÜRETİM GİDERLERİ 1.980.000 - Hafta Sonu Tatili Ücreti 100.000 - Fazla Mesai Ücretleri 280.000 - Endirekt İşçilik Ücretleri 700.000 - F. İdari ve Tek. Per. Ücr 300.000 - SGK İşveren Payları 600.000 760. PASADAĞ GİDERLERİ 200.000 770. GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500.000 335. PERSONELE BORÇLAR 1.950.000 360. ÖDENECEK VERGİ ve FONLAR 650.000 361. ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. 1.000.000

Ücret tahakkuk kaydı _______________________________ / _____________________________

128


CEVAP(2)

Normal Ücret

Hafta Sonu Ücreti

Jeneratör Talebi

Özel Sipariş

Üretim Kaybının Telafisi BRÜT

ÜCRET Normal Zamlı Normal Zamlı Normal Zamlı

52.800 (30x22x8x10)

19.200

(30x8x8x10)

2.400

(30x4x2x10)

1.200

(30x4x2x5)

5.400

(30x6x3x10)

2.700

(30x6x3x5)

6.000

(30x10x2x10)

3.000

(30x10x2x5)

92.700

720.DİĞ 730.GÜG 720.DİĞ 730.GÜG 720.DİĞ 720.DİĞ 720.DİĞ 730.GÜG

ÜCRET KESİNTİLERİ İşçi Ücret Kesintileri İşveren Kesintileri SGK İşçi Payı (%14) = 92.700 X 0,14 = 12.978.TL SGK İşv. Payı (%20) = 92700 x 0,20 = 18.540 TL İşs. Sig. İşçi P. (%1) = 92.700 X 0,01 = 927.TL İşs.Sig. İşv. Payı (%2) = 92700 x 0,02 = 1.854 TL Gelir Ver. Mat. = Brüt Ücret – (SGK işçi payı + İşs. İşçi payı) Gelir Ver. Mat. = 92700 – (12978 + 927) Gelir Ver. Mat = 78.795. TL Gelir Vergisi (%15) = 78.795.TL x 0,15 = 11.819,15 TL Damga Vergisi (%0,66) = 92700 x 0,0066 = 611,82 TL KESİNTİLER TOPLAMI = 26.336,07 TL KESİNTİLER TOPLAMI = 20.394,00 TL

NET ÜCRET = 66.363,93 TL

_______________________________ / _____________________________ 720. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 69.300 - Normal Ücret 52.800 - Fazla Mesai Ücretleri ve Zam. 16.500 730. ĞENEL ÜRETİM GİDERLERİ 43.794 - Hafta Sonu Tatili Ücreti 19.200 - Fazla Mesai Ücretleri 4.200 - SGK İşveren Payları 20.394 335. PERSONELE BORÇLAR 66.363,93

360. ÖDENECEK VERGİ ve FONLAR 12.431,07 - Gelir Vergisi 11.819,25 - Damga Vergisi 611,82

361. ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. 34.299 - SGK işçi payı 12.978 - SGK işveren payı 18.540 - İşs. Sig. İşçi Payı 927 - İşs. Sig. İşv. Payı 1.854

Ücret tahakkuk kaydı _______________________________ / _____________________________

129


CEVAP(3)

İŞÇİ KESİNTİLERİ İŞVEREN KESİNTİLERİ SGK İşçi Payı 1600x0,14 = 224 TL SGK İşv. Payı = 1600 x %20,5 = 328 TL İşsizlik Sig. İşçi Payı 1600x0,01 = 16 TL İşs. Sig.İşv. Payı= 1600x %2 = 32 TL Gelir Vergisi Matrahı = 1600 – (224+16) Gelir Vergisi Matrahı = 1360 TL Gelir Vergisi 1360x0,20 = 272 TL Damga Vergisi 1600x0,0075 = 12 TL Kesintiler Toplamı = (224+16+272+12) Kesintiler Toplamı = 574 TL Net Ücret = (Brüt Ücret-Kesintiler Toplamı) + AGİ Net Ücret = (1600 – 524 ) + 135 TL Net Ücret = 1211 TL

Söz konusu işçinin çalışma yeri yardımcı gider yeri olduğundan burada ortaya çıkan Brüt Ücret tutarı ile işveren paylarının tamamı GÜG olarak değerlendirilmelidir. Bu durumda yapılacak yevmiye kaydı aşağıdaki şekilde olmalıdır.

__________________________ / __________________________

730. ĞENEL ÜRETİM GİDERLERİ 1.960 - Brüt Ücret 1.600 - İşveren Kesintileri 360 136. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 135 335. PERSONELE BORÇLAR 1 211 360. ÖDENECEK VERGİ ve FONLAR 284 - Gelir Vergisi 272 - Damga Vergisi 12

361. ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. 600 - SGK işçi payı 224 - SGK işveren payı 328 - İşs. Sig. İşçi Payı 16 - İşs. Sig. İşv. Payı 32

Ücret tahakkuk kaydı __________________________ / __________________________ __________________________ / __________________________

335. PERSONELE BORÇLAR 1 211 102. BANKALAR 284 İşçi ücretinin ödenmesi

__________________________ / __________________________ __________________________ / __________________________

360. ÖDENECEK VERGİ FONLAR 284 136. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 135 102. BANKALAR 149 AGİ düşüldükten sonra kalan vergi borcunun ödenmesi

__________________________ / __________________________ __________________________ / __________________________

361. ÖD. SOS. GÜV. PRİMLERİ 600 102. BANKALAR 600 SGK prim ödemesi

__________________________ / __________________________

smmm yeterlİlİk malİyet muhasebesİ - fuathoca.net · yapılan incelemeler, direkt işçilik ve...

Documents