UNIVERZITET U SARAJEVUFAKULTET POLITIČKIH NAUKA

Ime i prezime: Abdurahman ĐulićBr. Index-a: 3905Odsjek: Sigurnost i Mirovne StudijeStatus: Samofinancirajući

SEMINARSKI RAD IZ OPĆE SOCIOLOGIJE

Tema: Država

Mentor: prof. dr. Ismet Grboass. Esad Ljubović

Sarajevo, Decembar 2009.

SADRŽAJ

Uvod............................................................................................................................................3Država.........................................................................................................................................4Državni organi.............................................................................................................................5 Zaključak.....................................................................................................................................6Literatura.....................................................................................................................................7

2

UVOD

Država je organ vladajuće klase za ostvarenje njenih klasnih interesa. U XVI vijeku termin je prvi put upotrijebio Makijaveli. Država je historijska kategorija, što znači da je jednom nastala i da će iščeznuti. U prvobitnoj zajednici, društvu sa gentilnim uređenjem, nije postojala još nikakva organizirana vlast. Razvojem materijalnih proizvodnih snaga, podjelom rada, proširenjem razmjene i formiranjem tržišta u okviru gensa i izvan njega, pojavom privatnog vlasništva i cijepanjem plemenskih organizacija na vlasnike (bogate) i nevlasnike (siromašne), propada gentilno uređenje. Na ruševinama starih plemenskih zajednica izrasta nova društvena organizacija sa postojanjem antagonističkih klasa. Kao rezultat nepomirljivosti klasa nastaje država.

3

DRŽAVA

U svakom klasnom društvu postoji država. Njen nastanak je u mnogome specifičan kod različitih etničkih zajednica. Engels je u «Porijeklu porodice, privatnog vlasništva i države» analizirao tri različita puta u nastanku države, na koje se u osnovi može svesti nastanak svake pojedine države. Klasični oblik nastanka države je u atinskom gensu. U njemu su gotovo isključivo unutrašnji faktori uslovili nastanak države. Druga dva načina nastanka države, u starom Rimu i kod starih Germana, razlikuju se po utjecaju vanjskih faktora koji ponekad imaju i odlučujuće značenje.

Za razliku od gentilnog uređenja, država ima slijedeće bitne karakteristike: prvo, stanovnici se ne dijele prema krvnom srodstvu, već prema teritoriju; drugo, moć društva u nastanku države otuđuje se od njega u javnoj ustanovi javne vlasti koja se oslanja na monopol fizičke prinude i, treće, počinje oporezivanje građana i stvaranje fondova radi izdržavanja državnih organa.

O nastanku kao i o suštini države postoje različite teorije. Prema marksističkoj teoriji, država je nastala tada i tamo gdje se društvo pocijepalo na dvije nepomirljive klase koje se nalaze u stalnoj otvorenoj borbi. Država koja nastaje zbog borbe suprotnih klasnih interesa ima dvostruku funkciju u društvu: ona je stvarno oruđe vladajuće klase za ostvarenje njenih klasnih interesa i prividno opšti reprezentant, predstavnik čitavog društva.

Država se kroz historiju stalno razvijala i mijenjala. Postoji velika raznolikost državnih struktura. Međutim, može se ipak prema objektivnim kriterijima izvršiti klasifikacija država. Na osnovu ekonomsko-klasne sadržine govorimo o tipovima država i društva: robovlasničko, feudalno, kapitalističko i o posebnom tipu države u prelaznom periodu ili socijalizmu.

Svaki tip države može imati različite oblike. Dijelimo ih prema organizaciji vrhovne vlasti u državi (monarhija i republika), prema odnosu lokalnih i centralnih organa vlasti (federativne i unitarne države) i prema političkom nosiocu suverene vlasti (demokratija, oligarhija i autokratija).

I savremena država je instrument klasne vladavine, ali se putem nje ostvaruje i tendencija podruštvljenja sredstava za proizvodnju. Ona se sve više nameće kao regulator cjelokupnog društvenog kretanja, od elementa proširene reprodukcije, preko održavanja monopola u oblasti ideologije, umjetnosti i nauke, do proširenja u sferu međunarodnih odnosa.

Osnovni tokovi odumiranja države jesu: prvo, ukidanje državnih organa i prenošenje poslova na samoupravne organe društva; drugo, smanjenje državnog aparata i ograničenje njegovih kompetencija, jačanje uloge predstavničkih tijela na račun njihovih izvršnih organa i svođenje uloge državne uprave na stručnog izvršioca odluka predstavničkih tijela; treće, unošenje elemenata društvenog samoupravljanja i u državne organe i promjena njihovog karaktera, te povezivanje državnih i samoupravnih organa u jedinstveni sistem koji sve više dobiva karakter samoupravljanja. Odumiranje države nije mehaničko ukidanje državnih organa, već istovremeno organski rast društvenog samoupravljanja. Naše društvo je našlo put svoga prirodnog kretanja ostvarenjem Marxove ideje da «asocijacija neposrednih proizvođača upravlja procesom proizvodnje» kroz organe radničkog i društvenog upravljanja.

4

Članak 1 Montevidejske konvencije navodi općeprihvaćene pravne kriterije za državu: "Država, kao osoba prema međunarodnom pravu, mora imati sljedeće osobine: (a) stalno stanovništvo; (b) definirani teritorij; (c) vlast; i (d) sposobnost da stvara odnose s drugim državama." (Montevidejska konvencija je regionalna američka konvencija, ali načela iz ovog članka prihvaćena su posvuda kao precizan izričaj običajnog međunarodnog prava.) Ipak, neki se pitaju jesu li ti kriteriji dovoljni.

Veliko pitanje je sukob između dvije teorije o priznavanju država: konstitutivne i deklarativne. Konstitutivna teorija kaže da država postoji samo ako je priznaju druge države. S druge strane, deklarativna teorija kaže da postojanje neke države ne ovisi o njezinu priznavanju od strane drugih država. Koja teorija je ispravna? To je i danas kontroverzno pitanje u međunarodnom pravu. Praktičan primjer je urušavanje središnje vlasti u Somaliji početkom 1990-ih godina: prema Konvenciji iz Montevidea, u tom slučaju država Somalija više ne postoji, a pritom stvorena republika Somaliland (koja sadrži jedan dio "bivše" Somalije) mogla bi ispunjavati kriterije za državnost. Međutim, tu samoproglašenu republiku nisu priznale druge države.

Drugo kontroverzno pitanje u političkoj filozofiji jest pitanje nastanka i osnovnih osobina države. Max Weber i Norbert Elias definirali su državu kao ustanovu koja ima monopol na legitimno nasilje u određenom zemljopisnom području. Jedna od temeljnih osobina države je reguliranje vlasničkih prava, investicija, trgovine i tržišta roba (hrane, goriva itd.), pri čemu država obično koristi vlastitu valutu. Iako države sve više prenose te ovlasti na trgovinske saveze kao što su npr. NAFTA i Europska Unija, to je uvijek kontroverzna odluka koja otvara pitanje jesu li ti savezi zapravo samo veće države. Disciplina političke ekonomije detaljnije izučava ta pitanja.

Činjenica je da mnoge države u određenoj mjeri ovise o moćnijim državama i/ili dragovoljno ulaze u veće političke sile, kao što su Ujedinjeni narodi, Europska Unija, Svjetska trgovinska organizacija i druge međunarodne organizacije. Iako se mnoge države tako praktički stavljaju u podređen položaj, njihov je položaj u odnosu na međunarodne organizacije ili moćnije države ipak mnogo jači nego položaj državnih podjedinica u odnosu na državu.

U zadnje vrijeme sve više raste moć iznaddržavnih ustanova. Zato mnogi ljudi (pogotovo oni koji zastupaju konstitutivnu teoriju međunarodnog prava) odbacuju pojam suvereniteta kao nešto zastarjelo i gledaju na državu samo kao na jedinicu političke podjele planeta.

Državni organi

zakonodavna vlast - obično je to parlament, ali često i Vlade i predsjednici država imaju pravo donositi odluke i ukaze s zakonodavnom težinom

sudska vlast - sudovi, od lokalnih do državnih, najviše sudsko tijelo u državi je Vrhovni sud (Ustavni sud je dio sudskog sustava, ali ne spada u hijerarhiju), brinu se za provođenje zakona

izvršna vlast - Vlada, na čelu s predsjednikom Vlade (Premijerom), brine za vođenje države, članovi Vlade su ministri, tipično svaka država ima ministarstva policije, obrane (vojske), gospodarstva, vanjskih poslova

5

ZAKLJUČAK

Država je nastala kao posljedica razvitka proizvodnih snaga, a time i društva. Razvoj proizvodnih snaga omogućio je da se iz prvobitne zajednice izdvoji patrijarhalna porodica koja već dovoljno proizvodi da bi se mogla održati. Sredstva za proizvodnju postala su tada vlasništvo samo te porodice pa se time javio i osnovni uslov postanka klasnog društva – privatna svojina. Zahvaljujući tome što su jedni posjedovali više od drugih, među ljudima je došlo do podjele na bogate i siromašne, na vlasnike sredstava za proizvodnju i na one koji ih nisu imali. Posjednici su tada morali stvoriti svoju organizaciju koja će ih osigurati od pobuna onih koji nemaju sredstva za proizvodnju te ih prisiliti na pokoravanje. U interesu manjine organizira se vojna sila, činovnički i upravni aparat, doneseni su propisi i zakoni, uvedeni su porezi. Stvaranjem svih tih faktora vlasti posjedničke klase stvorena je i država.

6

LITERATURA

Slavo Kukić, Sociologija, Sarajevo Publishing, Sarajevo, 2004.

www.znanje.org

www.wikipedia.org

7