speshal report d.xalb

17
م نةوتى هةري ؛ى ناحةكيمانةك سياسيةتيى كوردستاننيارى نةوتر بؤ زاكخراوى دؤ ي رSPECIAL 2015 شيكار/ دكتؤر غالب محةمةد عةلى

Upload: door-dopic

Post on 10-Feb-2017

248 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

Page 1: speshal report d.xalb

؛نةوتى هةرَيم

سياسيةتَيكى ناحةكيمانة ٍرَيكخراوى دؤر بؤ زانيارى نةوتى كوردستان

201

5 201

5

SPECIAL 2015

دكتؤر غالب محةمةد عةلى /شيكار

Page 2: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

1

ثَيشةكى

و سةر ؤكى ليذنةى سامانة سروشتيةكانى ئةنجومةنى دكتؤرغالب محةد عةلى/ دكتؤرا لة شيكارى نةوت

ىثاريَزطاى سليَمان

ئةزموني ئةم هةريَمة "

لةطةلَ دةرهيَنان نةوتدا

كورتة بةالَم ئةكريَت

كةميش تةمةنيَكي

بايةخيَكي زؤري

"هةبيَت

دكتؤرغالب محةد عةلى

نةوت، شةر يان ئاشتي ، مةرط يان خؤش طةزةراني ، دو دةستةواذةي دذبةيةك بةالَم

بمانةويَت يان نة نةوت طوزارشتة لةم دةستواذانة، ئةزموني ئةم هةريَمة لةطةلَ دةرهيَنان

كةميش بايةخيَكي زؤري هةبيَت ، ئةمةويَت بلَيَم : نةوتدا كورتة بةالَم ئةكريَت تةمةنيَكي

نابيَت بةو بيانوة ثوضةي كة ئيَمة ئةزمونيَكي كةممان هةية سةرمايةية كةمان هةراج

فرؤشبكةين .

ئةوةي هةية تائيَستا لةهةريَمي كوردستاندا سياسةتيَكي طونجاو و لةبار نةبووة لةبواري

دةي نةوت لةطةلَ ثارةي طيرفانمان يةك ناطريَتةوة ، نةوتدا ئامار و ذمارةكان ، بري هةنار

سةرمايةو بري نةوتي ئةم هةريَمةش لةطةلَ ضوارضيَوةي خؤشطوزةراني و ذياني

كؤمةلَطاكةماندا يةك ناطريَتةوة .

دةرئةنجامي ئةم سياسةتة هةنوكةية لةبواري نةوتدا ثيَمان ئةلَيَت :نةوت لةم هةريَمة

ي نةك مانةوةو بنياتنان ، بةالَم ئةكريَت داهاتووي ئةم سياسةتة طوزارشتة لة شةر و ويَران

ريَطايةكي تر لةبةر بطريَت ئةطةر نةوت بتوانيَت بيابانيَك بكات بة دوبةي ئةوة ئةتوانيَت

هةريَمي كوردستانيش بكات بة ضوارضيَوةيةكي زيَرين و طةشاوةي نيَونةتةوةي كة زؤريَك

يَتةوة بؤ ئةم هةريَمة.لة ريَطا ستراتيذييةكان بطةريَن

Page 3: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

2

ئةوةى نةوتى دوونياى "

بةدةستةوةية

"جيهانى بةدةستةوةية

ؤ ضةن ب لةرِووي ئةكاديمي و زانستيةوة ووزة بريتية لة توانستي ئةنجامداني كاريَك،

وزة . كة دةكريَت ووناكي وزة و رِوجؤريَك دابةشكراوة وةك وزةي طةرمي، جولة و

بطؤرِدريَتة سةر يةكدي.

ر زانةي كة تةنها يةك جاازي سروشتي بريتين لةو ووغوت و بةو ثيَيةش بيَت نة

، تةوةواتا ناتوانريَت تازة بكريَ ئةتوانريَت بةكاربهيَنريت و ناكريَت دووبارة ببيَتةوة

وزةي دونيا لةسةر نةوت و طازي سروشتية، كةواتة %65لةطةلَ ئةوةشدا زياتر لة

تية لة طرنطترين مادةي سروشتي لةسةر زةويدا كة يبرئةتوانريَت بوتريَت نةوت

خويَن ضةن طرنطة بؤ لةشي "ت ةلَيَوزةية ، وةك زانايةك دسةرضاوةيةكي سةركي و

مريكا زةي ئةو، هةروةك وةزيري و" ةوةندةش نةوت طرنطة بؤ ذياني مرؤظئ مرؤظ

يايي ي بةدةستةوة بيَت وةك ئةوة واية هةموو دوندةلَيَت ئةوةي نةوتي دونيا

.ةخات لة دونيادا ، ئةوةش طرنطي نةوتمان بؤ دةرد"بةدةستةوة بيَت

نةوت و غازى سروشتى

Page 4: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

3

يةدةطى نةوت و غازى سروشتى و خةلَوز/ جيهان

/هةزار بةرميل رِؤذانةبةكاربردن ) هةزار مليؤن( بةرميليةدةط جؤرى ووزة / هةزار بةرميل رِؤذانةبةرهةم

91331 1687.9 نةوت 86808

185.7ترليؤن مةتر سيَجا( ) غازى سروشتى 3347.6) مليار مةتر سيَجا/ رِؤذانة( 3369.9) مليار مةتر سيَجا/ رِؤذانة(

3881.4 3826.7 891531 (مليؤن تةن) خةلَوز

زةرياى هيَمن وسيائا ئةفريقا ئةوروثا و ئؤرِاسيا باكورى ئةمريكا باشور و ناوةرِاستى ئةمريكا رِؤذهةالتى ناوةرِاست

ن؛ نةوت و غازى سروشتى و خةَلوز بةذمارة جيها

48%

19%

14%

9%

8%2%

يةدةطى نةوت بةثيَى ناوضةكانى جيهان

43%

31%

8%

8%

6%4%

يةدةطى غاز بةثيَى ناوضةكانى جيهان

35%

32%

27%

4% 2%

يةدةطى خةلوز بةثيَى ناوضةكانى جيهان

Page 5: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

4

نةوت و غازى سروشتى هةرَيمى

كوردستان و عَيراق

ناجيَطيرى يةدةطى "

نةوتى هةريَمى

80كوردستان نزيكةى

"مليار بةرميلة

رد بةرميل نةوتي ( مليا 150ك( عيَراق خاوةني زياتر لة )بةثيَي تازةترين راثؤرتي)ئؤثيَ

ي هةية ، ئةمةش ي ناجيَطير( مليارد بةرميل يةدةط300لة )زياتر يةدةكي جيَطيرة و

دوايي والَتي سعودية ، لةبةر ئةوةي ي جيهان لة وادةكات عيَراق بيَت بة دوةم يةدةط

( مليار بةرميل نةوتي 50هةريَمي كوردستانيش بةشيَكة لة عيَراق خاوةني زياتر لة )

ؤن ( ترلي10بؤ 8( مليار بةرميلة هةروةها )80يةدةطةو يةدةكي ناجيَطيريشي زياتر لة )

ن وردستاي هةية ، ئةوةش وادةكات كة هةريَمي كازي سروشتي يةدةطغيَجار مةتر س

ازةوة .ووي يةدةكي نةوت و غيزي هةشتةمي والَتاني جيهان بيَت لةرِلة رِ

ة ضية :طرنطي ئةو يةدةط

يَويدا وردستانيش لةنةلَيَت عيَراق بةطشتي و هةريَمي كئةو ئامارانةي سةرةوة ثيَمان د

ةك نريَت ببن بة سةرضاوةي وزة بؤ زؤريَك لة والَتة زلهيَزةكاني جيهان واةتود

ووي ستراتيذيةوة طرنطي عيَراق و ، ئةوةش وادةكات لةرِمةريَكاو والَتاني ئةوروثائة

هةريَمي كوردستان لة دونيادا هةميشة لةبةرضاو بطيريَت و زؤريَك لة والَتان

م لة هةريَ هةولَبدةن ثةيوةنديان لةطةلَ عيَراق و هةريَم هةبيَت بؤية ئةبيَت هةريةك

ة و لَة بةو وزةيةوة بكةن كة هةيانةذيانةو ليَزانانة مامك ستراتيو عيَراقيش بةشيَوةية

وةك كارتيَكي سياسي بةكاري بهيَنن بؤئةوةي زؤرترين سوديان بةركةويَت و

زؤرترين دؤستيان هةبيَت كة ثشتطيري نيَو نةتةوةيان بكان .

Page 6: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

5

هةريَمي كوردستان "

ةبيَت د والَت كؤتا

يةدةطي نةوتي تيَدا

"ةبيَتتةواو د

( مليؤن 13تا 10و ئةمريكا لة ئيَستادا رؤذانة ثيَويستي بة )بؤنمونة والَتيَكي وةك

ئةمريكا ضةن والَتيَكي وةك زةي وي وئيستاش سةرضاوة بةرميل نةوت هةية،

والَتيَكي ئةمريكايي التين و ئةفريقاية( بة د) كةنةدا و مةكسيك و سعودية و ضةن

ي اك لةووالَتانةي ئةفريقاو ئةمريكثيَي ليَكؤلَينةوةكانيش يةدةكي نةوتي هةنديَ

ة ئيَستا سةرضاوةي وزةي ئةمريكان تاسالَي التين و تةنانةت مةكسيكيش ك

ؤ زة ئةبيَت . خيان ثيَويستيان بة هاوردةكردني وو(تةواو ئةبيَت و بؤ خؤش2025)

( مليؤن 20( ئةمريكا رؤذنة ثيَويستي بة زياتر لة )2025ئةطةر بطةين بة سالَي )

ي ويستوالَتة دةست ناخات و ثيَ دو ضةننةوت هةية و ئةو برِةش تةنها لة بةرميل

بةسةرضاوةي ترئةبيَت بؤ ئةوةي وزةي ليَوة دةست بخات كة والَتاني كةنداو ئةبيَت

يةدةكي نةوت وطازي %65،ضونكة والَتاني كةنداو بةعيَراق و هةريَمةوة زياتر لة

يةريَمي كوردستانيش ئاخرين والَت دةبيَت كةيةدةطسروشتي دونيايي تيَدايةو ه

يَت ضاوي ةبايةكي تر هةريَمي كوردستان كؤتا والَت دئةبيَت، بةماننةوتي تيَدا تةواو

والَتاني لةسةر البضيَت بؤ دةست خستني وزةي نةوت طاز ئةوةش لةرِويي

ز ارئةخات و ثيَمان ئةلَيَت نةوت و غستراتيذيةوة طرنطي هةريَمي كوردستان دة

ت و تابتوانيَ ئةتوانن كارتيَكي فشاري بةهيَز و باشبن بؤ هةريَمي كوردستان

ةربؤية كات ، هدؤستةكاني خؤي زياتر بكات و سةنطي خؤي لة ناوضةكةدا جيَطيرترب

ةبيَت زياتر هوشياربيَت لة مامةلَةكردني بة نةوت و وزةكةيةوة،هةريَمي كوردستان د

ضونكة ئةتوانن هةويَني سةربةخؤي و خؤشطوزةراني هاوالَتيانيشي بيَت .

Page 7: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

6

هةرَيمى كوردستان؛ نةوت و غازى سروشتى و خةَلوز بةذمارة

يةدةطى غازى سروشتى هةريَم

)ترليؤن مةتر سيَجا(

هةريَم نةوتىيةدةطى

(مليار بةرميل)

غازى سروشتى هةريَم هةناردةى

مةتر سيَجا(ر مليا)بؤ توركيا

هةريَم نةوتى هةناردةى

(مليؤن بةرميل/ رِؤذانة) 2016بؤ توركيا

97%

3%

يةدةطى نةوتى هةريَم لةضاو والتانى جيهان

Page 8: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

7

لةدةيةيي رابردودا ئةوةي هةية لة سياسةتي نةوتي هةريَمدا وةزارةتي سامانة

كؤمثانياييةكي (25(بلؤكي نةوتيةوة ،لةطةلَ )57سروشتيةكان هةريَمي دابةشكردوة بة )

زةبةالحي بياني بؤ طةران و دةرهيَنان و طواستنةوةي نةوت طريَبةستي كردوة ، بةالَم ئةو

production sharing)ستا طريَبةستي )ثشكدار(بوو واتاطريَبةستانة تائيَ

agreemenet . جطةلةيةكيَك لةو طريَبةستانة نةبيَت كة خزمةتطوزارية )

شكداردا (خاوةني كؤمثانيا دةبيَتة شةريكي لة داهاتي نةوتي لةضوارضيوةي طريَبةستي )ث

هةروةها لة خزمةتطوزاريدا شةريكي بوني نية، ئةو بلؤكةدا ، بةالَم لة طريَبةستي

( ي داهاتي نةوتة دةرهيَنراوةكة بؤ خاوةني %15طريَبةستي ثشكداردا ريَذةي )

وة بؤخؤي ئةبات و لةو كرد بري ئةو ثارةيةيي كةسةرفي %55كؤمثانياكةية وة زياتر لة

ةوة نيَتةيفرؤشيَت تا ئةوكاتةي ثارة سةرفكراوةكةي خؤي بةدةست دةهيَنةوتةي كة د

ةميَنيَتةوة.دواتريش هةربة شةريكي د

بةواتا لةم جؤرة طريَبةستةدا سود مةندي يةكةم كؤمثانيا و خاوةنةكةيةتي نةك هاوالَتي

ةي عيَراقة ضونكة عيَراق طريَبةستةكاني ،لةو خالَةشدا هةريَمي كوردستان ثيَضةوان

خزمةتطوزراية نةك ثشكدار.

سياسةتى نةوتى هةرَيمى كوردستان

)طرَيبةستةكان بةنمونة(

تانةى ئةو طريَبةس"

هةريَم لةطةلَ كؤمثانيا

كردووة نةوتيةكانى

و (ثشكدارة)

روشتى ئةم جؤرة س

طريَبةستةش واية،

نة ا قازانج دةكاتكؤمثاني

"حكومةت

Page 9: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

8

لةمليار دؤالر 32"

داهاتى نةوتى هةريَم

كة ثارةى ديار نية،

شراوى نةوتى ؤفر

وة تا 2007هةريَمة لة

2014

ةكريَت بوتريَت ئةو طريَبةستانة تائيَستا زياتر بةهةدةردان بووة نةك كؤكردنةوةي بؤية د

( سامانة 2014داهات و خؤشطوزةراني هاوالَتيان ، ضونكة بةثيَي داتايي نؤفةمبةري )

( تاكؤتايي سالَي 2007راوةتةوة لة سالَي )سروشتيةكان كةلة مالَثةري وةزارةتةكة بالَوك

(مليؤن بةرميل نةوت دةرهيَنراوة كة بري ثارةكةشي بةثيَي 263( بري )2014)

ةش بوجةي (مليارد دؤالر ، ئةو بر23ِشيكاريةكي من كة بؤ ئةو راثؤرتة كردوومة دةكاتة )

ةدريَت ياخود دة كراويي دوسالَ ئةكات كة هةريَمي كوردستان لة عيَراقةوة ثيَي ئرهةنا

موضةي ضوارسالَي فةرمانبةراني هةريَمي كوردستان ئةكات ،بةالَم ثرسيار ئةوةية ،ئاخؤ

ئةو ثارةو داهاتة الي كيَيةو كيَي ثيَي بوة بة كويَخا وا موضة خؤراني ئةم هةريَمة شةو و

رس ثرؤذ لةسةر شةقامةكان ئةكةنةوة بؤ بذيَوي ذياني خؤيا و مندالَةكانيان ؟ ضؤناية بةر

و حزبةكاني ئةم هةريَمة بالَة مةلة لة ناو داهاتي نةوتدا ئةكةن و قةيراني دارايش لةوالوة

(ي داهاتي نةوت %10تةنطي ثيَهةلَضنيوين ؟ بؤضي والَتاني كةنداو هةمو سالَيَك )

هةلَدةطرن بؤ نةوةي داهاتوو ئيَمةش خويَني نةوةي ئيَستا و داهاتومان دةطوشيَن و ماف

ئةكةين ؟ ن هةراج فرؤشو داهاتيا

%60(ي وةزارةتي سامانة سروشتيةكان كةمتر لة 2014ةمبةري )ظهةربةثيَي راثؤرتي نؤ

دةستي كاري ناوخؤي هةريَمةو وة زؤربةيان بؤ كاري لؤجستي بةكارديَت و ئةركي

طرنطيان ثيَنةسثيَردراوة ،ئةوةش واتا ئيَمة نةفيَري دةرهيَناني نةوت ئةبين و نةسياسةتي

خةلَكي والَتاني ترة وة %40ةربةخؤمان ئةبيَت ،لةو ريَذة دةستي كارةش زياتر لة س

بؤكاري تةكنيكي و هونةري بةكارديَن و اليةنة طرنطةكاني كةرتي وةزةي هةريَم دراوةتة

دةست دةستي كاري بياني نةك ناوخؤي .ئةوةش بةشيَكي زؤريَكي داهاتي ئةوكةرتة

و دانيشتواني هةريَم ليَي سود مةند نابن . ئةداتةوة دةست والَتاني بياني

Page 10: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

9

نمونةى كريَبةستى هاوبةش؛ وةزارةتى سامانة سروشتيةكان بآلويكردةوة و بةووتةى خؤى بةثيَى ئةو

طريَبةستة مامةلَة لةطةلَ كؤمثانياكانى نةوت دةكات

جؤريَكة لة طؤريَبةستةكانى نةوت لة جيهان و بةثيَى ئةم جؤرة طريَبةستة بيَت حكومةت

بةآلم ،و كؤمثانيا نةوتيةكة ثيَكةوة كيلَطةكة نةوتيةكة بةرِيَوةدةبةن بةهاوبةشى

حكومةت رِيسكى دارايى ناطريَتة ئةستؤ تا دؤزينةوةى نةوتةكة، بةآلم ئةطةر نةوتةكة

دؤزرايةوة ئةوا تيَضوون لةسةر نةوتى بةرهةم هاتوو وةردةطريَتةوة.

طريَبةستى هاوبةش

تيَضوو و قازانجى كؤمثانيا

$2014هةريَم/نةوتةيةكانى

لة طريَبةستةكةى حكومةتى هةريَمى و كؤمثانيا

داهاتى مولَكانة و 10كاركةرةكانى نةوت لةسةدا

ى سودة كؤمةآليةتيةكان و شرينى 4.8لةسةدا

ماوةتةوة و نازانريَت ضؤن طريَبةستةكان بةنايارى

وةرطيراوة و ضؤن خةرجكراوة

Page 11: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

10

هةريَم ؤئةوةي حكومةتيب"

ةبيَتدبيسةلميَنيَت شةفافة

خراوي كيَئةندام بيَت لة رِ

"نيَودةولَةتي بؤ شةفافيةت

ئةو ِرَيطايانةى دةربازمان دةكات

لة نةطبةتى نةوت

زالةت و ةضيبكريَت بؤئةوةي نةوت كليلي خؤشبةخي و بونيات نانةوةي هةريَم بيَت نةك رِ

تي وتا داهاش هةموو شتيَك دةبيَت داهاتةكةي شةفاف بيَت، ثيَضارة رةشي و نةخؤشي ،

ثةرلةمان ضاوديَري ئةو سندوقة بكات نةك سندوقيَكةوة و نةوت كؤبكريَتةوة بخريَتة ناو

و داهاتي نةوت نرخ و برِى ؤذانة هةموو هاوالَتيةك ئاطاداري جولَةرِ حكومةتي هةريَم ، وة

خراوي كيَنيَت كة شةفافة ئةبيَت ئةندام بيَت لة رِهةريَم بيسةلميَ ؤئةوةي حكومةتيب ،بيَت

هيَنانيي دةراثؤرتي خؤي بالَو دةكاتةوة لةسةر برِنيَودةولَةتي بؤ شةفافيةت كة ساالَنة رِ

و داهاتةكةشي . نةوت و نرخ و ضؤنيَتي فرؤشتن

يني ضةن بةنديَك لةو طريَبةستانةي كة كردويةتي بؤ ئةوةي بةسودي حكومةت و طؤرِ

لةمةو ال ضي طريَبةست ئةكريَت بؤ ، وةهةريَم كؤتايي بيَت نةك زيانيان تيانيهاوالَ

داهاتي نةوت وةك سةرضاوةيةك بةكار ةي خزمةتطوزاري بيَت نةك ثشكداري و بةشيَو

و هتد ...بازرطاني ،كشتوكالَ ،ت بؤ بوذاندنةوةي سيَكتةرةكاني تر وةك ثيشةسازيبهيَنريَ

هةولَبدريَت ضةن كارطةيةيكي ثيشةسازي دروست بكريَت ئةو كارطانةي كة نةوت

ئةطؤرن بؤ كاالَ )ثترؤكيمياوي( ضونكة بةو شيَوةية بةرميلي نةوت بةجياتي ئةوةي

قازانجةكةي ئةبيَت بة ضةن هيَندة. هةروةها (دؤالر قازانجي هةبيَت و 100)

ةستي كاري خؤمالَي .سةرضاوةيكي باشيشة بؤ فةرهةمكردني كار بؤ د

Page 12: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

11

سياسةتى نةوتى هةريَم "

سةربةخؤ نية و ئةو

داهاتةى لةنةوت

ة بانكةكانى دةستكةوتو

ئةوروثا و ئةمريكاى

ثرِكراوة و لةضاوى ثيَ

هاوآلتيانى هةريَم

."شارراوةتةوة

هةولَبدريَت سةربةخؤي وزةمان هةبيَت ئةويش لةريَطةي دروستكردني ثاالَوطةي

بةجياتي ئةوةي طازمؤديَنةوة بؤ ئةوةي خؤمان خاوةني دةرهيَناني نةوتي خؤمان بين و

االَنة زياتر س، و بةنزين لةدةروة بيَنين ئيَمة بةرهةمي بيَنين و تةنانةت هةناردةشي بكةين

هةروةها دةبيَتة ريَطةيةكيش بؤ خستنة دؤالر خةرج دةكريَت لةوبوارةدا، لة )سيَ( مليارد

سةركاري دةستي كار و كةم كردنةوةي ريَذةي بيَكاري .

ت دةستي كاري خؤمالَي شارةزا بكريَت لة بواري نةوت و دةرهيَنانيدا و هةروةها هةولَبدريَ

خولةوةدةستي كاري خؤمالَ تةنها لةبواري لؤجيستيدا بةكار نةيةن و لةريَطةي

ريَطةيكي باشة بؤ سةربةخؤي ئةوةش ،ابكريَن و لة بواري وةك تةكنيكداشارةز

مالَي .نةوتي هةريَم و دةرهيَناني بةشيَوةيكي خؤ ىتسياسة

سياسةتي نةوتي هةريَم بةرهةم دارنةبووةدةسالَي رابردودا زياتر لة لة ماوةي بةكورتي:

كردنةوةو بوذانةوةو بونيات نانةوةي كوردستان نةبووة و ريَطةي روناك بؤ هاوالَتياني هةريَم

واتا ئةو داهاتةي كةلة فرؤشتني بةرذةوةندي طروث و تاقميَك بووة، وي لة،ئةوةندةي رِ

نةوتي هةريَم دةستيان كةوتووة نةهيَنراوةتة كوردستان و بانكةكاني ئةوروثا و ئةمريكا

و لةضاوي هاوالَتياني ئةم هةريَمة شاردراوةتةوة ، وةتائيَستاش و والَتاني تري ليَثركراوة

و لةناو ضالَ و بيري نةوتداين و طاز و بةنزين لة ئيَمة سياسةتي وزةمان سةربةخؤ نية

ةوة هاوردة ئةكةين .والَتان

ت بةرضاو رونتربين و شارةزايانةتر مامةلَة بةم سةرضاوة سروشتيةوة بؤية بؤلةمةوال ئةبيَ

بكةين كة ريَطةي سةربةخؤي و خؤسةثاندنمانة لة دونيادا .

Page 13: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

12

سوتةمةنى وحكومةتى هةريَمى ثالَثشتى

$ساآلنة كارةبا

6.000.000.000

لة هةريَمى نةوت ذمارةى كريَكارانى بيانى

كوردستان

1.693

طشتىبةشدارى داهاتى نةوت لة بوودجةى

هةريَم

%90

بةشدارى كشتوكالَ لة ثرِكردنةوةى

بةرهةمى ناوخؤ

%45

Page 14: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

13

دةرئةنجام:

ووزةى جيهانى بةتايبةتى نةوت و غاز بايةخيَكى طةورةى هةية بؤ وآلتانى جيهان، هةربؤية شارةزايان ثيَيان -

ورى سياسيةت و ئاب كة توةكو ئاماذةيةك بؤ نةو "ستةوةيةهةركةس نةوتى لةدةست بيَت جيهانى بةدة "واية

جيهان هةلَدةسورِيَنيَت.

.كى تازةى نةوت و غازى سروشتى بؤ جيهان بايةخى طةورةى هةيةهةريَمى كوردستان وةكو سةرضاوةية -

مليار بةرميلة و كؤتا يةدةطى نةوتى جيهانى دةبيَت كة 80يةدةطى ناجيَطيرى نةوتى هةريَمى كوردستان -

بةشيَك لة 2025تةواودةبيَت، ئةوةش لةكاتيَكداية ئةمريكاى طةورة بةكارهيَنةرى نةوت تا سالَى

ةدةستدةدات.سةرضاوةكانى ل

هةريَمى كوردستان سياسيةتيَكى نةوتى سةركةوتوانةى نةبووة لةويَنةى ئةنجامدانى طريَبةستة نةوتيةكان كة -

)هاوبةشة( سروشتى ئةو طريَبةستةش واية كة كؤمثانياكة زؤتر قازانج دةكات تا حكومةت.

بؤ ئةوةى هةريَمى كوردستان سياسةتيَكى نةوتى سةركةوتوى هةبيَت ثيَويستة شةفاف بيَت لة داهات و -

ثرؤسةكانى تر، هةروةك ثيَويستة سياسةتى نةوتى هةريَم ببيَتة هؤى سةثاندنى سياسةتى كورد لة دوونيا.

Page 15: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

14

سةرضاوةكان

في العراق، تاليف )د.عبدالعلي كاظم و النفط و االحتالل د.مالك دحام(

(دم و نفط، تاليف )مايكل كلير النفط_االحتالل الهيكلي_البطالة،تاليف العراقي االقتصاد

)د.عبدالجبار الحلفي( راثؤرتي ئةو كؤمثانيايانةي كةلة كوردستانا كاركةن )سكؤتيا

يستؤن(ف طئةمريكي،طؤل شيفرؤني، ثترؤليؤم شامةران ،كاثيتةلَ(راثؤرتي ئؤثيكOPEC.) َميةريَه سروشتيةكاني سامانة وةزارةتي نانيراثؤرتةكاني بةرهةمهي

ئاب_ دووةك كانووني) و( 2013 ئةكةمي تشريني) لة كوردستان

(.2014 نؤظةمبةري) و( 20142014ويظريذ تيراتسثى بى

Page 16: speshal report d.xalb

Do

or

Org

aniz

atio

n f

or

Pet

role

um

Info

rmat

ion

of

Ku

rdis

tan

15

ثةيامى ئامادةكار

ة و خستةنةرِووى ئةو زانياريانة وةكو تة باسئامانج لةم كور

شيكةرةوةيةكى بوارى نةوت ئةكاديمةيةك هةميش وةكو

ثؤستةكةم ئةو خةمةية كة لة سةرشانمة و دةمةويَت بةرثرسان

بيَت كة دةكريَت بيَنتة هؤى زياتر ئاطايان لة كةرتى نةوت

خؤشطوزةرانى و دةشكريَت بة ثيَضةوانةوة بيَت، بؤية هيوادارم

نةوت و غاز بةتايبةتى بيَتة هؤى خؤشطوزةرانى ووزة بةطشتى و

بؤ هاوآلتيانى هةريَمى كوردستان

دكتؤرغالب محةد عةلى

دكتؤرا لة شيكارى نةوت

Page 17: speshal report d.xalb

[Typ

e th

e d

ocu

men

t ti

tle]

16

[email protected] 07506551075

07501245430

رِيَكخراوى دؤر خاوةنى مولَةتى ذمارة

فةرمانطةى رِيَكخراوة ( ى2427)

حكومةتى هةريَمى ناحكوميةكانى

.كوردستانة

رِيَكخراوى دؤر بؤ زانيارى نةوتى كوردستان