Rozdział III

Rozmiary zjawiska wypalenia zawodowego na przykładzie Funkcjonariuszy

Służby Więziennej

Wypalenie zawodowe to problem, który ciężko zanalizować w kilku linijkach tekstu.

Aktywność zawodowa jednostki, jest często dużym czynnikiem sprawczym zadowolenia jak

również samorealizacji. Jeśli spojrzymy na wymienione elementy w sposób bardziej

krytyczny, może pojawić się poczucie porażki, niespełnienie, gniew czyli ogólnie rozumiana

frustracja. Bazując na literaturze fachowej, która została opisana w pierwszym rozdziale

powyższej, pracy należy pamiętać iż zespół burnout jest bardzo często mylony z innymi

jednostkami chorobowymi, posiadającymi podobne syndromy. Depresja, nerwica jak

również zwykłe zmęczenie mogą stać się elementami składowymi powstania wypalenia

zawodowego. Znacząca jest tu również rola stresu rozumiana jako:

,, niespecyficzna reakcja organizmu na dowolne wymaganie stawiane mu z zewnątrz”

DODAC PRZYPIS

Jeśli naszej pracy zawodowej, której poświęcamy wiele uwagi towarzyszą silne

stresory, bardzo prawdopodobne jest stwierdzenie iż zyskaliśmy gotową receptę powstania

wypalenia zawodowego. Z drugiej strony należy pamiętać iż praca w charakterze

Funkcjonariusza Służby Więziennej jest dosyć specyficzna. Jej wyjątkowość polega głównie

na hermetycznym środowisku w którym przebywają na co dzień więziennicy. Socjolodzy jak

również liczne grono psychologów zajmujący się zawodowo badanym problem bardzo często

podkreślają iż nie bez znaczenia są cechy charakteru poszczególnych jednostek. Brak

asertywności, nieśmiałość czy konfliktowość z biegiem czasu mogą być stymulatorami które

nie pozwalają na poprawne wykonywanie obowiązków zawodowych. Powstaje więc

pytanie: jak duży odsetek funkcjonariuszy, nosi znamiona stresu który w konsekwencji

prowadzi do wypalenia zawodowego oraz prawidłowego wykonywania powierzonych

zobowiązań.

1. Bodźce wpływające na wybór zawodu Funkcjonariusza Służby Więziennej

Badana grupa jednostek na pytanie: ,, Dlaczego wybrał Pan/Pani zawód Funkcjonariusza

Służby Więziennej?” najczęściej decydowała się na odpowiedź: szybka emerytura.

Pracownicy Służby Więziennej, podobnie jak policja czy straż pożarna, ze względu na trudny,

specyficzny charakter pracy mają prawo do wcześniejszej emerytury, która należy się po 15

latach służby. Jest to niewątpliwie bardzo duży plus. Osoba która rozpoczyna pracę w wieku

23- 25 lat w momencie kiedy osiągnie 40 rok życia może stać się emerytem/ emerytką.

Należy jednak pamiętać iż mimo nabycia wieku emerytalnego większość osób decyduje się

pozostać w czynnej służbie, głównie ze względu na ilość uzyskanego dochodu który wynosi

40% dotychczasowej pensji. W kafeterii znajdowała się również odpowiedź: dobre zarobki.

Reakcja na to stwierdzenie była zerowa. Żaden spośród 30 ankietowanych funkcjonariuszy

nie zdecydował się na zaznaczenie właśnie tej odpowiedzi. Człowiek który zaczyna służbę w

jednostce penitencjarnej, otrzymuje przeciętnie 1550 zł brutto. Sądzę że jest to bardzo niska

kwota, biorąc pod uwagę charakter pracy, oraz stres z jakim jest ona związana. Pozostałe

reakcje na zadane pytanie to: praca państwowa 16,7% , przypadek 26,7%, członek rodziny

pracuje w tym zawodzie 3,3%

Wykres nr 1. Graficzna prezentacja danych dotycząca powodów, wyboru zawodu Funkcjonariusza Służby

Więziennej.

0.00%10.00%20.00%30.00%40.00%50.00%60.00%

53%

0%17% 27% 3%

0% 0%

Dlaczego wybrał/wybrała Pan/Pani zawód Funkcjonariusza Służby Więziennej ?

Przypuszczałam, że badana zbiorowość nie jest zadowolona z wykonywanej pracy.

Wyniki badania prezentują się jednak trochę inaczej. Badana grupa w większości

usatysfakcjonowana jest z wykonywanej przez siebie pracy. Jest to 56,7% spośród

ankietowanych. Natomiast 43,3% odpowiada negatywnie na pytanie o zadowolenie w

wykonywanej przez siebie profesji. Pytanie to ma wpływ na kolejne dotyczące awansu

zawodowego. Sądzę że istnieje zależność między satysfakcją zawodową a możliwością

awansu. Całkiem prawdopodobny wydaje się fakt że większość funkcjonariuszy liczy na

awans w swoim miejscu pracy, co zresztą potwierdza zaprezentowana poniżej graficzna

prezentacja nr 3, gdzie 56,7% deklaruje możliwość mianowania na wyższe stanowisko.

Perspektywa zrobienia kariery, wiąże się oczywiście z wyższymi zarobkami, szacunkiem jak

również pewnego rodzaju awansem społecznym, co akurat w tym zawodzie wpływa

pozytywnie na psychikę funkcjonariusza. Warto również dodać iż zwiększone zarobki to

wyższa emerytura.

Wykres nr 2. Graficzna prezentacja danych dotyczących, zadowolenia ankietowanych z wykonywanej

pracy

56.70%

43.30%

Czy jest Pan/Pani zadowolony/ zadowolona z wykonywanej pracy ?

TAKNIE

Wykres nr 3. Graficzna prezentacja danych dotyczących możliwości awansu zawodowego więzienników.

56.70%

43.30%

Czy ma Pan/ Pani możliwość awansu zawodowego ?

TAKNIE

Najczęściej pojawiające się odpowiedzi dotyczące, przyczyn braku awansu zawodowego jeśli

to:

-„brak znajomości”

-„brak wykształcenia wyższego”

Sadziłam że w pracy funkcjonariusza, niektórym jednostką ciężko awansować, głównie

dlatego iż nie mają tzw. znajomości. Przytoczona powyżej wypowiedź potwierdza moją

hipotezę.

2. Wiedza ankietowanych na temat stresu oraz wypalenia zawodowego

Istotnym zagadnieniem w ankiecie było to, które dotyczyło znajomości pojęcia ,, stres”.

Było to pytanie otwarte. Reakcja na to zagadnienie wydaje się dosyć oczywista. Najczęściej

pojawiające się odpowiedzi to:

- „uczucie napięcia wewnętrznego”

- „dyskomfort psychiczny”

- „ciągła presja”

- „wewnętrzny chaos”

- „permanentny niepokój”

- „zdenerwowanie”

-„presja, obawa, strach”

Więziennicy w większości zdają sobie sprawę co oznacza ten wyraz. Na zadane pytanie

badani udzielili krótkich, zwięzłych odpowiedzi. Pojawiły się również stwierdzenia bardziej

rozbudowane. Najbardziej godne przytoczenia to:

- „brak możliwości racjonalnej, spokojnej oceny sytuacji”

- „psychiczne oddziaływanie innych na mnie”

-„czepianie się do głupot przez przełożonych którzy sami bardzo źle rządzą nie przez

osadzonych”

- „myślenie o przyjściu do pracy kiedy jest się jeszcze na urlopie”

Pierwsza zacytowana wypowiedź jest doskonałym przykładem, klasycznego

symptomu stresu, w którym jednostką targają tak silne emocje których nie jest w stanie

opanować. Miejsce sprawnego działania zajmuje dezorganizacja, która jest stymulatorem do

powstania takich uczuć jak brak asertywności, brak racjonalnej oceny sytuacji lub silne

wybuchy złości które prawdopodobnie, mają swoje ujście w kontaktach z osobami

osadzonymi. Kolejna opinia dotycząca stresu to psychiczne oddziaływanie na badaną

jednostkę. Być może osoba udzielająca takiej odpowiedzi miała na myśli swoich

zwierzchników lub samych osadzonych

Kolejnym ważnym pytaniem w ankiecie było to które dotyczyło, samego pojęcia

wypalenia zawodowego. Na zadane pytanie: „Czy kiedykolwiek spotkał się Pan/Pani z

pojęciem wypalenie zawodowe?” Zdecydowana większość bo aż 70% więzienników

odpowiedziała tak. Druga część pytania dotyczyła krótkiego streszczenia tego terminu.

Odpowiedzi prezentują się następująco:

- „zobojętnienie na wszystko co się dzieje”

- „niechęć do wykonywanej pracy, zło konieczne”

- „brak zaangażowania, marazm”

- „brak wiary w sens wykonywanej pracy”

- „od lat to samo, monotonia”

Duży procent Funkcjonariuszy wykazał się znajomością analizowanej definicji. Na

podstawie uzyskanych danych można wnioskować iż badana grupa zdaje sobie sprawę ze

specyfiki wykonywanego przez siebie zawodu. Należy również dodać iż kolejne pytania

potwierdzają fakt występowania w tej grupie zawodowej zjawiska burnout. Wniosek ten

wysuwam na podstawie analizy kolejnych pytań omówionych poniżej

3. Zjawisko wypalenia zawodowego wśród Funkcjonariuszy Służby Więziennej

Kolejna grupa pytań miała ścisły związek z klasycznymi symptomami wypalenia,

wymienianymi przez takich autorów jak H. Sęk czy CH. Marslah. W ankiecie pytałam przede

wszystkim o problemy ze snem, angażowanie się w wykonywane obowiązki, empatie w

stosunku do osób osadzonych. Wyniki prezentują się w większości pozytywnie i potwierdzają

postawione hipotezy. W wypowiedziach dotyczących odpowiedzialności za wykonywaną

pracę 86,7% więzienników deklaruje iż solidnie wykonuje swoją profesję. Pozostały odsetek

ankietowanych liczący 13,3% jest przeciwnego zdania. Kolejne pytanie miało ścisły związek z

poprzednim. Chodziło w nim o to, aby funkcjonariusze wypowiedzieli się na temat

angażowania się w powierzone im obowiązki. Rezultat zadanego pytania w którym

odpowiedzi ograniczały się do zaznaczenia odpowiedzi tak lub nie, prezentuje się identycznie

jak w kwestii w której chodziło o odpowiedzialność za wykonywana pracę. Wynik tych dwóch

pytań i ich identyczny odsetek wydaje się być oczywisty. Sądzę iż angażowanie się w

powierzone obowiązki, sprawia iż nasza praca realizowana jest z zapałem oraz brakiem

szukania pretekstu dla argumentów typu: muszę to zrobić więc to zrobię. Jednak z drugiej

strony jednostka która z oddaniem wykonuje wszystkie zadane jej polecenia służbowe,

bardziej narażona jest na syndrom wypalenia zawodowego. Analizując wyniki powyższych

pytań z całą odpowiedzialnością można stwierdzić iż więziennicy odznaczają się cechami

społeczników, ludzi którzy chętni są do niesienia pomocy ludziom, którzy zgubili podstawowe

wartości przez co zostali w pewien sposób wykluczeni ze społeczeństwa.

Wykres nr 4. Graficzna prezentacja danych dotyczących odpowiedzialności oraz angażowania się w

wykonywane obowiązki. WŁACZYĆ PYTANIA TO WYKRESU

A Czy jest Pan/ Pani zaangażowany/zaangażowana w powierzone obowiązki ?

B Czy czuje się Pan/Pani odpowiedzialny/odpowiedzialna za wykonywaną prace ?

A B0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%

70.00%

80.00%

90.00%86.70% 86.70%

13.30% 13.30%

TAKNIE

W związku z powyższymi danymi interesujący wydaje się również fakt braku

cierpliwości, drażliwości w stosunku do osób osadzonych. Osoby które wzięły udział w

badaniu w 40% wykazały takie cechy. Pozostała część stanowiąca 60% ogółu badanych

deklaruje iż nie zauważyła u siebie takiej postawy.

Wykres nr 5. Graficzna prezentacja danych dotyczących braku cierpliwości, drażliwości funkcjonariuszy

w stosunku do osób osadzonych

Czy zaobserwował Pan/ Pani u siebie brak cierpliwości, drażliwość w stosunku do osób osadzonych ?

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

40%

60%

TAKNIE

PYTANIE W RAMCE PRZENIEŚ NA GÓRE. Pojęcie wypalenie zawodowe w dużym

stopniu związane jest z brakiem zrozumienia w stosunku do osób, którymi w bardziej lub

mniej pośredni sposób jesteśmy związani w swojej pracy zawodowej. Dlatego w swoim

badaniu postanowiłam zapytać respondentów, o empatię w stosunku do więźniów. Badani

blisko w 70% stwierdzili iż nie przejawiają braku zrozumienia w stosunku do osób skazanych.

Wykres nr 6. Graficzna prezentacja danych dotycząca uczucia empatii w stosunku do skazanych.

Czy odczuwa Pan/ Pani brak zrozumienia w stosunku do osób osadzonych ?

33.30%

66.70%

NIE

TAK

Poniższy wykres ukazuje nam, że 63,3% ankietowanych skarży się na uczucie

wyczerpania, zmęczenia psychicznego po zakończeniu pracy.

Wykres nr 7. Graficzna prezentacja danych dotyczących, występowania uczucia wyczerpania,

zmęczenia psychicznego po zakończeniu pracy.

63.30%

36.70%

Czy towarzyszą Panu/ Pani częste uczucia wyczerpania, zmęczenia psychicznego po zakończeniu pracy ?

TAKNIE

Ankietowane jednostki z racji wykonywanego przez siebie zawodu, bardzo często

angażują się w sprawy osobiste osadzonych. Przebywają z nimi średnio 8 godzin dziennie.

Nieświadomie przejmują ich problemy. Kolejnym czynnikiem negatywnie wpływającym na

badanych jak również na samych więźniów są często przepełnione więzienia. W wyniku

takiej sytuacji na jednego funkcjonariusza przypada kilkudziesięciu osadzonych, co wiąże się

wielokrotnie z koniecznością podejmowania ważnych decyzji, przy jednoczesnej kontroli

przez zwierzchników. Ponadto Funkcjonariusz Służby Więziennej bardzo często, narażony

jest na sytuacje stresowe, którym mogą towarzyszyć wydarzenia traumatyczne. Wiąże się to

głównie z faktem iż więziennik nie wie nic na temat zdrowia jednostek osadzonych.

Przychodzi mi tu na myśl sytuacja, opowiedziana przez pewnego funkcjonariusza. W czasie

codziennej służby, do zakładu w którym pracował, został przywieziony mężczyzna

uzależniony od substancji narkotycznych, który nosił znamiona zespołu odstawiennego.

Pogotowie które przyjechało na miejsce zdarzenia w celu podania odpowiednich leków,

użyło strzykawki. Funkcjonariusz niefortunnie, zranił się narzędziem pracy sanitariuszy.

Można sobie więc wyobrazić jego wielkie przerażenie i panikę która w danym momencie mu

towarzyszyła. Nie wiedział przecież czy dana osoba jest nosicielem HIV, żółtaczki czy choroby

wenerycznej. Wywołany stres tak traumatycznym przeżyciem, może wywołać problemy ze

snem, czy też silnym zmęczeniem psychicznym po zakończeniu służby, co zresztą potwierdza

wynik pytania przedstawiony na wykresie nr 7

Jeśli chodzi o analizę pytania dotyczącego problemów ze snem to 56,7% badanych

nie stwierdziło takich dolegliwości. Pozostała część czyli 43,3% zaznaczyła odpowiedź: tak.

Graficzna ilustracja tego pytania została przedstawiona na poniższym wykresie

Wykres nr 8. Graficzna prezentacja danych dotyczących występowania problemów ze snem u

jednostek ankietowanych.

TAK NIE0.00%

10.00%20.00%30.00%40.00%50.00%60.00%

43.30%56.70%

6. Czy odczuwa Pan/ Pani problemy ze snem ( trudności w zasypianiu i wstawaniu, częste budzenie się w nocy) ?

Moim zdaniem jest to dosyć duży odsetek. Sen jest najbardziej efektywna formą

wypoczynku, podczas którego nieświadomie analizujemy wydarzenia dnia codziennego, jak

również zdarzenia o których nie chcemy pamiętać. Różnica procentowa między

odpowiedziami tak i nie, tak naprawdę nie jest zbyt duża, co potwierdza fakt stresogenności

pracy więziennika. Jak wynika z przeprowadzonego przeze mnie badania 66,7%

ankietowanych nie wykazuje zniechęcenia do wykonywanej pracy natomiast 33,3% tak.

Wynik tego pytania prezentuje wykres nr 9. Zadając kolejne pytanie o charakterze otwartym,

chciałam uzyskać odpowiedź, jeśli tak to dlaczego funkcjonariusze pałają zniechęceniem do

wykonywanej przez siebie pracy? Najczęściej pojawiające się wypowiedzi to:

-,, stres, monotonia, bezcelowość”

-,, ponoszenie konsekwencji za sprawy na które nie ma się wpływu”

-,, mijanie się obowiązków z celem”

-,,nadmierna kontrola przez przełożonych”

Analizując powyższe cytaty można stwierdzić, iż w większości przypadków za

występowanie rozgoryczenia odpowiedzialni są przełożeni. Z drugiej strony po analizie

poruszonej kwestii można dojść do wniosku iż zwierzchnicy więzienników również, mają

swoje obowiązki określone przez ustawę.

Wykres nr 9. Graficzna prezentacja danych dotyczących zniechęcenia badanych do wykonywanej pracy

33.30%

66.70%

Czy przejawia Pan/ Pani zniechęcenie do wykonywanej pracy ?

TAKNIE

Interesująca wydała mi się również kwestia docenienia przez przełożonych, za

wykonywaną pracę. 70% ankietowanych nie czuje się docenianym za pełnione obowiązki.

30% tak.

Wykres nr 10. Graficzna prezentacja danych dotyczących występowania docenienia Funkcjonariuszy

Służby Więziennej przez ich przełożonych

TAK

NIE

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Czy czuje się Pan/ Pani doceniany/ doceniana za wykonywaną pracę?

Jak dowiodły moje badania, pomimo iż zdecydowana większość ankietowanych, nie

jest doceniana za wykonywaną pracę, nie myśli o jej zmianie. 93,3% więzienników

stwierdziło iż nie jest zainteresowana zmianą pracy. Wynik procentowy tego pytania

przedstawia poniższa graficzna prezentacja.

Wykres nr 11. Graficzna prezentacja danych dotyczących chęci zmiany przez badanych.

TAK

NIE

0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00% 60.00% 70.00% 80.00% 90.00% 100.00%

Czy myśli Pan/ Pani o zmianie pracy ?

Bardzo możliwe że więziennicy, pomimo niezadowolenia trwają w swoim zawodzie

ponieważ czeka ich w miarę szybka emerytura a w niektórych przypadkach awans

zawodowy. Moje przypuszczenie potwierdza poniekąd wykres nr 1 oraz 3.

Zakładałam iż funkcjonariusze nie wierzą w funkcję resocjalizacyjną więzienia.

Przedstawione na wykresie nr 12, dane potwierdzają moją hipotezę. W kolejnym pytaniu,

ankietowania uzasadnili swoje stanowisko. 83,3% respondentów którzy nie pokładają wiary

w misję resocjalizacyjną więzienia, swoją opinię motywują w następujący sposób:

-,,więzienie powoduje większe zgorszenie”

-„gdybym był na ich miejscu, więzienie by mnie nie poprawiło”

-„wracają do starego środowiska”

-„osoby pozbawione wolności uczą się wygodnego życia, tracą więzi z rodziną”

-„w więzieniu uczą się lepiej kraść”

Jednym z podstawowych problemów, jednostek penitencjarnych jest ich ogromne

przeludnienie. W Zakładzie Karnym przebywa bardzo różny przekrój społeczeństwa. Często w

jednej celi siedzi groźny przestępca, morderca i osoba która nie spłacała zaciągniętych

kredytów. Jednostka wykształcona i ta która nie skończyła szkoły zawodowej nie posiadająca

nawyku pracy. Osoby uzależnione od narkotyków, alkoholicy oraz jednostki wykazujące

zaburzenia na tle psychicznym. Młodzi ludzie w wieku 20- 26 lat z osobami które całe życie

spędzili na rozbojach, kradzieżach. Równie dobrze ,, za mur „ więzienny może trafić nasz

brat, siostrzeniec czy syn, który z młodzieńczej ciekawości zapalił marihuanę i pod jej

wpływem, dokonał rozboju. Uważam iż zasadniczym problemem jednostek penitencjarnych,

jest wspólne przebywanie w jednej celi czy bloku, osób o różnym charakterze przestępstw o

czym wspomniałam wyżej. Wydaje się być rzeczą naturalną iż osoba, początkowo

niezdemoralizowana która na 24 godziny na dobę przebywa z groźnym bandytą, wraz z

upływem czasu zacznie przejmować jego zachowania, myśleć podobnie jak on. Ponadto

jednostka głęboko zdemoralizowana, która opuszcza mury wiezienia, będzie powielać swoje

zachowanie z więzienia w świecie zewnętrznym. Sądzę iż najlepszą formą resocjalizacji jest

ciężka praca, dzięki której najbardziej zepsute osoby, nauczą się szacunku do ciężkiej pracy

oraz zdobędą fach zawodowy. Z drugiej jednak strony należy pamiętać jak ciężko

wytłumaczyć osadzonemu, który odbywa karę 15 lat pozbawienia wolności że może żyć

inaczej, lepiej. Wydaję mi się że ankietowani odpowiadając na pytanie dotyczące wiary w

funkcję resocjalizacyjna więzienia w swojej pracy zawodowej, spotkali się z tyloma

przypadkami wykolejenia aby stracić nadzieję na ich społeczną naprawę.

Wykres nr 12. Graficzna prezentacja danych dotyczących wiary funkcjonariuszy w funkcję

resocjalizacyjną więzienia.

TAK NIE0.00%

10.00%20.00%30.00%40.00%50.00%60.00%70.00%80.00%90.00%

16.70%

83.30%

Czy wierzy Pan/ Pani w funkcję resocjalizacyjną więzienia ?

W badanej zbiorowości, powszechne jest przekonanie iż opinia publiczna posiada

negatywne uczucia co do pracy Funkcjonariusza Służby Więziennej. Można to wyraźniej

dostrzec analizując poniższy wykres

Wykres nr 13. Graficzna prezentacja danych dotyczących zdania opinii publicznej na temat

Funkcjonariuszy Służby Więziennej, oczami jej pracowników.

0.00%

20.00%

40.00%

60.00%

80.00%

100.00%

120.00%

140.00%

160.00%

180.00%

36.70% 46.70% 50% 13.30%10%

Co Pana/ Pani zdaniem sądzi opinia publiczna na temat pracy Funkcjonariusza Służby Więziennej?

A - pracują tam ludzie, mało wyksz-tałceni

B - funkcjonariuszem zostaje osoba, która chce poczuć władzę nad in-nymi

C - funkcjonariusz to osoba o skłonnościach sadystycznych, pozbawiona uczuć

D - funkcjonariusz to osoba godna zaufania

E - funkcjonariusz jest najczęściej osobą wykształconą, dobrze przy-gotowana do wykonywania swoich obowiązków

Procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

50% więzienników stwierdziło iż z punku widzenia społeczeństwa funkcjonariusz to

osoba o skłonnościach sadystycznych, pozbawiona uczuć. Niewiele mniej bo 46,7% zyskała

opinia mówiąca iż więziennik to osoba, która chce poczuć władzę nad innymi. 36,7% zdobył

pogląd, zdaniem którego ankietowani są przekonani iż obywatele myślą że za murami

pracują ludzie mało wykształceni. 13,3% zyskała opinia iż funkcjonariusz to osoba godna

zaufania natomiast 10% - funkcjonariusz jest osobą najczęściej wykształconą, dobrze

przygotowaną do wykonywanego zawodu. Wobec powyższych danych, można sądzić iż

opinia publiczna bardzo często w swych sądach kieruje się stereotypami, które wpływają

niekorzystnie na prace więziennika. Jak wynika z analizy metryczki, zamieszczonej w

rozdziale metodologicznym badana grupa w 43,3% posiada wykształcenie wyższe. Ponadto

każdy osoba starająca się o pracę w jednostce penitencjarnej, zobowiązana jest do

wykonania, szczegółowych badań u takich specjalistów jak psycholog czy psychiatra, którzy

wykluczają jednostki posiadające cechy sadystyczne.

W niniejszej pracy starałam się ustalić również, jak ankietowani spędzają czas wolny.

Na pierwszym miejscu pojawiła się odpowiedź : z rodziną (83,3%). Drugą często zaznaczana

odpowiedzią było: wychodzę ze znajomymi na piwo (53,3%) oraz oglądam telewizję (53,3%).

Na trzecim miejscu badani zaznaczali: uprawiam sport (43,3%). Najrzadziej zaznaczaną

odpowiedzią była: czytam (20%). Można sadzić, że w przypadku badanych osób, rodzina jest

najważniejszą, oazą w której znajdują spokój oraz ukojenie po męczącym dniu pracy jak

również jak duże wartości przypisują tej instytucji.

Wykres nr 14. Graficzna prezentacja danych, dotyczących sposobów spędzania wolnego czasu przez

badanych.

oglądam telewizję

z rodziną

uprawiam sport

wychodzę ze znajomymi na piwo

czytam

0.00% 10.00%20.00%30.00%40.00%50.00%60.00%70.00%80.00%90.00%

53.30%

83.30%

43.30%

53.30%

20.00%

Jak spędza Pan/ Pani najczęściej czas wolny ?

Procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź

Badana zbiorowość bardzo różnie odreagowuje napięcie wywołane przez pracę.

Najczęściej więziennicy uprawiają sport (53,3%), palą papierosy (46,7%) oraz sięgają po

alkohol i sprzeczają się z rodziną (po 20%). Niepokojący oraz doskonale obrazujący charakter

pracy funkcjonariusza przedstawia odpowiedź druga. Należy dodać że tytoń podobnie jak

alkohol jest substancją silnie uzależniającą a jej odstawienie wywołuje liczne sytuacje

stresowe Wstawić tabele 1

4. Charakter stosunków funkcjonariusz- osadzony

Warstwa społeczna, która przebywa za murami więzienia, charakteryzuje się

specyficznymi cechami charakterystycznymi dla społeczności zamkniętej. W myśl definicji

F. Znanieckiego grupa to:

„każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych tych ludzi stanowi pewnego rodzaju

odrębną całość, czyli według terminologii zaczerpniętej z wzoru innych nauk, pewien układ

odosobniony” (F. Znaniecki, Warszawa 1928 , t.1, s.28).

Fakt przynależności do danej grupy społecznej, stawia przed nimi wspólne cele jak

również:

„wzory wzajemnych oddziaływań, wzory zachowania i normy regulujące stosunki

pomiędzy członkami; instytucje i środki regulowania styczności i stosunków z innymi

grupami” (J. Szczepański, Warszawa1966, s.152).

Organizacja więzienna ma ściśle wyszczególnione zadania, które niewątpliwie mają

swój oddźwięk w kontaktach z osadzonymi. Następuję styczność dwóch grup społecznych o

odmiennych interesach. W normalnych warunkach przebywamy z jednostkami które lubimy,

dobrze znamy. Sytuacja ,, za murami” przebiega trochę inaczej. Więziennicy spędzają czas z

osobami narzuconymi, co wiąże się ze stosowaniem odpowiednich przepisów w celu

wypracowania należytych norm oraz uregulowań. Osoby przebywające w zakładzie

zamkniętym, nie bez przyczyny odbywają swoją karę. Często są to jednostki

zdemoralizowane, nie przestrzegające podstawowych norm społecznych. Cechy którymi

charakteryzuje się podkultura więzienna to głównie przebywanie w izolacji więziennej oraz

postępowanie zgodnie z określonymi normami. W takiej sytuacji powstaje silny kontrast

między funkcjonariuszem który ma za zadanie uporządkować życie więzienne a osadzonymi

którzy nie zawsze chcą podporządkować się restrykcją więziennym. Jedno z pytań w ankiecie

dotyczyło agresji ze strony osadzonych. Po analizie wyniki prezentują się następująco. 70%

badanych stwierdziło iż napad ze strony więźniów jest im obcy. Pozostałe 30%

ankietowanych spotkało się z agresją ze strony osadzonych.

Wykres nr 15. Graficzna prezentacja danych dotyczących agresji, osadzonych w stosunku do osób badanych.

TAK

NIE

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

30%

70%

Czy spotkał się Pan/ Pani ze zjawiskiem agresji ze strony osadzonych ?

Zadając kolejne pytanie chciałam dowiedzieć się w jakich okolicznościach,

funkcjonariusze mieli do czynienia z tą cechą. Ponieważ było to pytanie otwarte, odpowiedzi

były bardzo różne. Najczęściej pojawiający się odzew to:,, agresja werbalna’’. Moim

zdaniem taka forma ataku jest znacznie groźniejsza niż przemoc fizyczna. Prawdopodobnie

więziennicy udzielający takiej odpowiedzi mieli na myśli konflikt słowny, który przejawiał się

w groźbach, zawstydzaniu przy innych osobach lub tez lekceważącemu traktowaniu. Pojawiły

się również wypowiedzi typu

-„w czasie egzekwowania poleceń”

-„rozsądzając spory osadzonych”

-„sytuacje konfliktowe powstałe podczas prawidłowego i regulaminowego

wykonywania czynności służbowych”

Agresja na egzekwowanie polecenia , skierowanych w kierunku osadzonych podobnie

jak atak werbalny, może mieć bardzo liczne powody. Najbardziej popularne przyczyny to

brak odzewu ze strony osadzonych, na prośbę zmiany celi . Sytuacja ta jest konieczna w

momencie kiedy między więźniami występują sytuacje konfliktowe co zresztą potwierdza

kolejna powyżej cytowana wypowiedź. Funkcjonariusz postawiony w sytuacji waśni między

osadzonymi zawsze będzie wykonywał, kroki zgodne z poleceniami wydawanymi przez

dowódcę zmiany dlatego prawie zawsze będą one niezgodne jak również nie zrozumiałe z

umownym kodeksem postępowania osadzonych. Większość funkcjonariuszy boi się

zareagować na przemoc głównie dlatego aby samym nie być oskarżonym o nadmierne

stosowanie władzy. Cytowane odpowiedzi potwierdzają, jak duża jest odrębność między

grupą więzienników a więźniów. W badanej zbiorowości interesowało mnie również jak

sami funkcjonariusze postępują wobec jednostek zamkniętych. W tym celu zadałam pytanie:

„Jaki jest Pana/Pani stosunek do osób osadzonych?”. Respondenci mieli za zadanie

zaznaczenie maksymalnie dwóch odpowiedzi z pośród 5 wymienionych.

Wykres nr 16. Graficzna prezentacja danych dotyczących stosunku ankietowanych do osób skazanych.

traktuję ich tak jak sam chciałbym/ chciałabym być trak-towanym

kryminaliści, złodzieje, zepsuci moralnie nie zasługują na godne traktowanie

szkoda mi ich, głównie dlatego iż nie widzą swoich bliskich

trzeba dać im szansę sprawnego powrotu do społeczeństwa, ponieważ większość z nich się pogubiła

mój stosunek do więźniów jest lekceważący, są mi całkowicie obojętni.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

50%

10%

0%

20%

23%

Jaki jest Pana/ Pani stosunek do osób osadzonych ?

Procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź

Zdecydowana większość bo aż 50% zaznaczyła odpowiedź ,, traktuję ich tak jak sam

chciałbym/ chciałabym być traktowanym”. Wynik potwierdza postawioną przeze mnie

hipotezę w rozdziale metodologicznym. Sadzę iż funkcjonariusze wykazują się dużym

humanizmem. W mojej hipotezie utwierdzają mnie również wyniki pozostałych

zaznaczonych wypowiedzi, które zostały graficznie przedstawione na powyższym wykresie.

20% badanych jest zdania iż osadzonym należy ,, dać szansę sprawnego powrotu do

społeczeństwa, ponieważ większość z nich się pogubiła”. Trzeba pamiętać iż w Zakładzie

Karnym, przebywają jednostki które, popełniły bardzo ciężkie przestępstwa takie jak np.

zabójstwa ze szczególnym okrucieństwem. Jest również duży procent ludzi, którzy odbywają

karę za niespłacanie zaciągniętych kredytów, alimentów. O ile pierwsza wymieniona grupa w

większości nie zdaje sobie sprawy jak wiele zła wyrządziła, druga to ludzie którzy nagle zostali

wyłączeni ze sprawnego życia w społeczeństwie. Nie jest to oczywiście usprawiedliwieniem

dla takiego postępowania, ale próbą zrozumienia sytuacji w jakiej znaleźli się niektórzy z

osadzonych. Kolejna najczęściej zaznaczana odpowiedź która uzyskała 23,3% to: ,, mój

stosunek do więźniów jest lekceważący, są mi całkowicie obojętni”

Moim zdaniem może świadczyć to o depersonalizacji, która związana jest z

obojętnością i częściowo nieświadomym tworzeniem parasola ochronnego przed

powolnym niszczeniem, już wyczerpanych zasobów emocjonalnych. Przedstawioną przeze

mnie teorię potwierdzają również odpowiedzi na pytanie: ,,Czy w związku z upływem czasu

zmienił Pan/Pani nastawienie do wykonywanej pracy?” 90% ankietowanych jest zdania iż

„jest mi wszystko jedno tzn. robie swoje i wychodzę”. 3,3% stwierdziło iż bardziej angażuje

się w wykonywane obowiązki.

Wykres nr 17. Dane dotyczące nastawienia więzienników do wykonywanej pracy.

bardziej angażuję się w wykonywane obowiązki

jest mi wszystko jedno tzn. robie swoje i wychodzę

czuję chęć niesienia pomocy osadzonym

inne

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

3%

90%

0%

7%

Czy w związku z upływam czasu zmienił Pan/ Pani nastawienie do wykonywanej pracy ?

Badana grupa funkcjonariuszy w 100% stwierdziła iż nie może liczyć na całkowitą

anonimowość w swoim miejscu pracy. Uważam to za duży minus tej profesji. W więzieniu

bardzo często przebywają osoby należące do grup zorganizowanych, których członkowie

przebywają na wolności i mieszkają w tym samym mieście co funkcjonariusze, którzy ich

pilnują. Ponadto z przeprowadzonego badania wynika, że 50% ankietowanych czasami

odczuwa strach przed osadzonymi. Pozostałe 50% nigdy. Nawiązując do poprzedniego

pytania można wnioskować iż więziennicy mogą mieć nieświadome poczucie zagrożenia ze

strony przestępców. Taka sytuacja zdecydowanie zwiększa psychiczne skutki pracy w

charakterze Funkcjonariusza Służby Więziennej.

Wykres nr 18. Graficzna prezentacja danych dotyczących strachu funkcjonariuszy przez skazanymi.

NIGDY50%

CZASAMI50%

Czy czuje Pan/ Pani strach przed skazanymi ?

Wykres nr 19. Graficzna prezentacja danych dotyczących anonimowości badanych w miejscu pracy.

TAK

NIE

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

0%

100%

Czy może Pan/ Pani liczyć na całkowitą anonimowość w miejscu pracy ?

Interesująca wydała mi się również kwestia, stosunku więzień – funkcjonariusz.

Przedstawiony poniżej wykres ilustruje procentowy rozkład odpowiedzi na powyższą kwestię

Wykres nr 20. Graficzna danych, dotyczących stosunku więźniów do funkcjonariuszy w oczach

badanych. POPRAWIĆ NA WYKRESIE PROCENT

3%

60%

10%

27%

7%

Jaki jest według Pana/ Pani stosunek więźniów do funkcjonariuszy ?

E często zachowują się agresywnie, grożą.

D zachowują się poprawnie tylko wtedy, gdy coś potrzebują

C stosunek osadzonych do funkcjonariuszy jest lekceważący

B uważają nas za swoich wrogów, zło konieczne

A traktują nas z szacunkiem

Z przeprowadzonego badania wynika iż w 53,3% osadzeni zachowują się poprawnie

tylko w momencie kiedy coś potrzebują. 26% sądzi iż więźniowie traktują ich jako zło

konieczne. 10% ankietowanych sądzi iż stosunek więźniów do funkcjonariuszy jest

lekceważący. 3,3% deklaruje iż postawa więźniów jest często agresywna, natomiast 6,7%

uważa że jest traktowana przez więźniów z szacunkiem. Uzyskane wyniki w dużym stopniu

potwierdzają charakter stosunków funkcjonariusz-osadzony, opisany powyżej co więcej

sytuacja odizolowania od świata zewnętrznego to taka która:

„uniemożliwia osadzonym zaspakajanie potrzeb takich jak: bezpieczeństwa z uwagi

na konieczność przebywania z ludźmi narzuconymi przez administrację, a nie wybranymi

przez siebie, aktywności seksualnej z uwagi na konieczność przebywania z osobnikami tej

samej płci – co powoduje czasami zachowania homoseksualne, prywatności z uwagi na to, że

więzień nie mógł przebywać sam, ale stale pod nadzorem, posiadania rzeczy tylko do swego

użytku. Ponadto egzekwowanie dyscypliny przez funkcjonariuszy powoduje ścisłe

reglamentowanie zachowania się więźniów wobec funkcjonariuszy, innych skazanych, w

miejscu pracy i innych pomieszczeniach, w których mogą oni przebywać (P. Moczydłowski,

Warszawa 1991, s.13).”

Wnioski końcowe:

W rozdziale metodologicznym, postawiłam kilka hipotez na podstawie których, mogę

przedstawić uzyskane wnioski. Aby odpowiedzieć na nurtujące mnie pytania w analizie

wyników skupiłam się na kilku istotnych kwestiach: powody wyboru pracy w charakterze

Funkcjonariusza Służby Więziennej, wiedzy badanych na temat stresu oraz wypalenia

zawodowego, występowania zjawiska wypalenia zawodowego wśród ankietowanych

jednostek jak również charakter stosunków funkcjonariusz- osadzony.

Przypuszczałam, że badana grupa nie czuje satysfakcji zawodowej. Hipoteza ta

okazała się błędna, ponieważ większość więzienników jest zadowolona z wykonywanego

zajęcia. Swoja profesje wybrała głównie ze względu na szybką emeryturę. Duża część

badanych deklaruje również iż wybrała ten zawód przypadkowo, należy dodać iż hipoteza nie

zakładała tej opcji. Natomiast stabilizacja finansowa, która jak sadziłam będzie jednym z

ważniejszych stymulatorów wyboru tej profesji zajęła trzecie miejsce. Jeśli chodzi o brak

aminowości, podejrzenie to okazało się w stu procentach trafne.

Większość ankietowanych traktuje osadzonych tak jak sama chciałaby być

traktowana. Często stosunek ankietowanych do więźniów jest lekceważący co sprzyja

zjawisku depersonalizacji. W poglądach respondentów na temat strachu przed ich

podwładnymi, ankietowana grupa w takim samym stopniu nie czuje strachu jak również

czasami. Jeśli chodzi o agresję ze strony więźniów to spora część funkcjonariuszy nie spotkała

się z takim zjawiskiem. Jeśli już wystąpiło to głównie w sytuacjach egzekwowania poleceń.

W bardzo dużym stopniu funkcjonariusze nie pokładają wiary w funkcję

resocjalizacyjną więzienia, Ich zdaniem miejsce to jeszcze bardziej niszczy psychikę jednostki,

która po wyjściu na wolność nie zmienia swojego postępowania. Mimo pojawiania się tak

dużego zwątpienia zdecydowana część osób biorących udział w badaniu nie zauważyła u

siebie braku cierpliwości, drażliwości w stosunku do osób osadzonych jak również

zniechęcenia czy braku zrozumienia. Jeśli już pojawia się rozgoryczenie to głównie za sprawą

przełożonych. Rodzaj zawodu opisywanego w powyższej pracy w dużym stopniu sprawia, iż

badana grupa często odczuwa wyczerpanie, zmęczenie psychiczne po zakończeniu pracy.

Pomimo to w małym stopniu formą od stresowania jest alkohol, najczęściej respondenci,

uprawiają sport oraz sięgają po papierosy.

Postanowiłam zająć się również problematyką relacji więzień- funkcjonariusz,

badanie potwierdziło iż osadzeni zachowują się poprawnie tylko w momencie kiedy czegoś

potrzebują a swoich zwierzchników traktują jako zło konieczne. Wynik ten potwierdził

również jak duża bariera istnieje między grupą więźniów a więzienników.

Zakładałam iż w środowisku pracy funkcjonariuszy istnieje zjawisko ,, załatwiania

indywidualnych interesów”, dzięki czemu można łatwiej awansować. Hipoteza ta częściowo

się potwierdziła, równie często co stwierdzenie ,, brak znajomości „ na przeszkodzie awansu

stoi brak wyższego wykształcenia.

Badane jednostki doskonale znają pojęcie stresu oraz potrafią je krótko ale

precyzyjnie opisać. Podobna wiedzą wykazują się jeśli chodzi o pojęcie ,, wypalenie

zawodowe” ta hipoteza nie została potwierdzona ponieważ przypuszczałam iż większość

więzienników nie potrafi wyjaśnić co to pojęcie oznacza.