stadsstraten en boulevards
DESCRIPTION
Verslag van de themiddag op 30 januari 2014 in het EYE te Amsterdam over het verbinden van bereikbaarheid met aantrekkelijkheid.TRANSCRIPT
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevardsAantrekkelijk en bereikbaar
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevardsAantrekkelijk en bereikbaar
verslag themamiddag in het EYE
Amsterdam
datum: 30 januari 2014datum publicatie: 24 februari 2014
datum: 30 januari 2014datum publicatie: 24 februari 2014
‘‘The street is the river
of life of the city, the
place where we come
together, the pathway
to the center’’
William H. Whyte
The social life of small urban spaces (1980)
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards6
De stad van de 21ste eeuw: bereikbaar én aantrekkelijk
Steeds meer steden in Nederland willen bereikbaar
én aantrekkelijk zijn. Dat stelt nieuwe eisen aan de
inrichting van wegen en straten. We verwachten een
zogenaamde ‘functional ambiance’: zowel functioneel
qua bereikbaarheid als met een aantrekkelijke
ambiance zodat mensen er graag verblijven, winkelen,
recreëren, enzovoort.
Als bureau vinden we het belangrijk om, samen met
onze opdrachtgevers, ambassadeurs te zijn voor een
integrale benadering van mobiliteitsvraagstukken.
Daarnaast willen we hen die hier al mee bezig zijn,
extra handvatten geven om nog effectiever aan de
slag te gaan. En zo wordt Nederland weer een stukje
mooier, bereikbaarder en vitaler.
Exhibition Road, London, voor en na
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 7
Inhoud
STRATEGIE pag 8
ONTWERPAANPAK pag 14
SAMEN AAN DE SLAG pag 20
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards8
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 9
STRATEGIE
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards10
‘Belevingseconomie vraagt nieuwe balans tussen voet, fiets, OV en auto’Bas Govers
Bas Govers, adviseur mobiliteit en ruimte bij Goudappel
Coffeng, leidde de themamiddag in. Na decennia van
suburbanisatie is de stad is weer belangrijk geworden.
Mensen met kennis en talent willen wonen en werken
in de stad.
De opkomst van de belevingseconomie vergt een
andere, kwalitatieve inrichting van de openbare ruimte.
Er is een nieuwe balans nodig in het ruimtegebruik
door voetganger, fietser, openbaar vervoer en de
auto. Het is een opgave waar disciplines verkeer
en mobiliteit, stedenbouw, ruimtelijke ordening,
landschap, milieu en economie samen moeten werken
aan integrale projecten. Als je aan mobiliteitsprojecten
werkt, werk je aan de stad.
STRATEGIE
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 11
‘‘We leven in een stedelijke economie met een nieuwe
aandacht voor de centra. De verhuizing van NRC vanaf een
goed bereikbare snelweglocatie naar hartje binnenstad van
Amsterdam is een goed voorbeeld.’’
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards12
‘Meer verblijfskwaliteit vanwege de vlam van Parijs’Ton Schaap
Ton Schaap, stedenbouwkundige van de gemeente
Amsterdam, vertelt uit zijn werkpraktijk over
de ‘vlam van Parijs’. Het gaat om een unieke
bevolkingsopbouw die inmiddels ook typerend is voor
Amsterdam. Kijkend naar de bevolkingsopbouw zijn
ruwweg 4 generaties te onderscheiden:
▪ 0-20 jaar: kinderen en tieners
▪ 20-30 jaar: jonge stedelingen
▪ 30-50: hardwerkende mid-lifers
▪ 50-80: senioren
Vooral de jonge stedelingen en senioren vormen
samen een grote groep, die grote waarde hecht
aan recreatie en ontspanning. Zij hebben behoefte
aan verblijfsruimte. Zij stuwen de behoefte aan
verblijfsruimte in de stad en de behoefte aan
verbinding in en tussen buurten. Bij projecten
wordt het belang van sociale interactie, levendige
stadsstraten, verblijfskwaliteit, ruimte voor
voetgangers vaak onderschat. Ton Schaap houdt een
pleidooi voor het laten ontstaan van ruimtes die juist
dit mogelijk maken. Een voorbeeld is de Zaancorridor
tussen Zaandam en Amsterdam-Centrum: zet niet in op
een snelle fietssnelweg en HOV-route in een rechte lijn
achter de interessante plekken langs, maar kies voor
een iets minder directe route langs verblijfsplekken
aan het IJ.
In Amsterdam wordt 50% van de
woningen bewoond door één persoon.
STRATEGIE
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 13
‘‘Zet niet in op een snelle fietssnelweg en HOV-route in een
rechte lijn achter de interessante plekken langs, maar kies
voor een iets minder directe route langs verblijfsplekken
aan het IJ.’’
‘De vlam’ van Amsterdam
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards14
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 15
ONTWERPAANPAK
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards16
Aan de slag met de Functional Ambiance methodiek
Functional Ambiance als werkconceptDirk van Peijpe
Dirk van Peijpe van stedenbouwkundig bureau De
Urbanisten gaf een inleiding op het werkconcept
‘Functional Ambiance’. Deze ontwerpmethode is
ontwikkeld in samenwerking met de Hogeschool van
Rotterdam, Goudappel Coffeng en de gemeenten
Rotterdam en Utrecht. Kern van de methode is dat
verkeerskundigen, stedenbouwkundigen en andere
betrokkenen met elkaar ‘in gesprek gaan’ over hoe
een straat moet functioneren. Dirk begint met een
helder statement: ‘de straat is de levensrivier van de
stad, de plek van ontmoeting en de weg naar het
centrum’.
Vervolgens beschrijft hij hoe het concept Functional
Ambiance werkt. Dirk gaf nog vier lessen mee uit
een analyse van tien goed functionerende Europese
stadsstraten:
1. Ga uit van het gewenste gedrag van mensen;
geef vrijheid waar mogelijk.
2. Meng waar het kan, scheid waar het moet.
3. Ontwerp op structuurniveau en laat ruimte voor
verblijfsfuncties.
4. Maak plekken en stimuleer sociale
interactie.
ONTWERPAANPAK
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 17
‘‘Als je plannen maakt voor autoverkeer, dan krijg je
autoverkeer; als je plannen maakt voor mensen en
verblijven, dan krijg je mensen en verblijfsplekken’’
(naar William H. Whyte). Het begrippenkader van Functional Ambiance
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards18
Do’s en dont’s uit de praktijk: Steenstraat ArnhemHank Houtman
De laatste inleider, Hank Houtman, ging in op zijn
concrete case: de Steenstraat in Arnhem. Vroeger
alleen bekend van Monopoly, maar inmiddels ook
een voorbeeld van hoe ‘shared space’ ook op een
stadsstraat kan worden toegepast.
Inmiddels is het mogelijk een eerste balans op te
maken: passanten, ondernemers en bewoners vinden
de nieuwe Steenstraat een verbetering. De waardering
van de Steenstraat als winkel- en horecastraat is
gestegen en het aantal ongevallen is gedaald.
Natuurlijk zijn er nog altijd verbeterpunten, maar de
focusverschuiving van ‘doorstromen’ naar ‘verblijven’ is
een geslaagde ingreep gebleken.
ONTWERPAANPAK
Van asfaltweg weer naar ‘Steenstraat’
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 19
Gek genoeg waren het de ondernemers en gebruikers
die hiermee aankwamen, waar de gemeentelijke
stedenbouwkundigen en verkeerskundigen juist
tegenstribbelden. Na een jaar overleg koos de wethouder
uiteindelijk de kant van de ondernemers. De Steenstraat
werd ‘shared space’.
Steenstraat: voor en na
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards20
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 21
SAMEN AAN DE SLAG
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards22
Van drukke verkeerswegen naar aantrekkelijke stadsboulevards gemeente Utrecht
KERNOPGAVE
Goudappel Coffeng heeft de gemeente
Utrecht ondersteund in het opstellen van het
Ambitiedocument Utrecht Aantrekkelijk en Bereikbaar.
In 2012 heeft de gemeenteraad het vastgesteld.
Hierin kiest ze voor minder doorgaand autoverkeer
door de stad, meer ruimte voor de fiets, betere OV-
bereikbaarheid en meer verblijfskwaliteit in de stad.
OPLOSSINGDe huidige stedelijke verdeelring (twee rijstroken per
richting) krijgt een transformatie tot aantrekkelijke
stadsboulevard (één rijstrook per richting, brede
fietspaden en een brede groene middenberm). Naast
een inrichtingsontwerp heeft Goudappel Coffeng ook
modelberekeningen uitgevoerd. Het is namelijk nodig
dat het doorgaande autoverkeer op de voormalige
stedelijke verdeelring meer via de snelwegring
gaat rijden. Dit blijkt goed mogelijk te zijn met
aanvullende maatregelen.
LESSEN
Het is waardevol dat infrastructuur wordt benaderd
vanuit de kwaliteit van de omgeving. Gebruikers
krijgen zo ook betere oriëntatiemogelijkheden als ze
over de stadsboulevard rijden. Werken aan straten
is eigenlijk werken aan de stad. Het is goed om het
belang van een integrale benadering te onderkennen;
tegelijkertijd moet ook de stedelijke bereikbaarheid
worden geborgd. Het terugdringen van sluipverkeer
uit de stad is alleen mogelijk als er is nagedacht
over goede alternatieven. Dit vergt een stedelijke
bereikbaarheidsstrategie.
SAMEN AAN DE SLAG
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 23
Interactie
Herkenbaarheid
Verbinding
Verkeerskundig/functioneel
St. Josephlaan
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards24
Levendige aanloopstraten Haarlemmerdijk en -straat, gemeente Amsterdam
KERNOPGAVE
De leukste winkelstraat van Nederland (verkiezing
2011) dreigt aan zijn succes ten onder te gaan. Na de
herinrichting van circa 10 jaar geleden hebben zich
nieuwe soorten winkels en horeca gevestigd in de
straat en wordt er veel meer gebruik gemaakt van
de openbare ruimte. Maar inmiddels belemmert de
enorme aanwas van fietsers de oversteekbaarheid
voor kinderen en senioren.
OPLOSSING
In plaats van de kruispunten sterker te reguleren,
zijn er suggesties om juist pleintjes (aantrekkelijke
interactieplekken) te maken om voetgangers en
fietsers beter te mengen. Hierdoor zal men meer
rekening met elkaar gaan houden.
LESSENDe fietser is hier zo dominant aanwezig dat er vaak
geen doorkomen meer aan is. De fietser is hier wat
de auto in de jaren ‘70 en ‘80 was. We moeten op
zoek naar een nieuwe gezonde balans tussen fietser,
voetganger en overig verkeer.
SAMEN AAN DE SLAG
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 25
2014 2020
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards26
Van oude rijksweg tot aantrekkelijke winkelstraat Grotestraat in Nijverdal, gemeente Hellendoorn
KERNOPGAVEAl meer dan 50 jaar is de rijksweg N35 tussen Zwolle
en Enschede een barrière geweest in de kern van
Nijverdal. De winkelfunctie langs dit lint kwam
niet goed uit de verf, omdat de meer dan 16.000
motorvoertuigen/etmaal het winkelen en op terras
zitten minder aantrekkelijk maakt. Aan de noordzijde
wordt momenteel de combitunnel (spoor, rondweg)
aangelegd. Opgave is de bestaande, oude rijksweg
zodanig her in te richten dat er een aantrekkelijke
winkelstraat ontstaat.
OPLOSSINGEen oplossing om een meer aantrekkelijke
winkelstraat te creëren kan bestaan uit het
versmallen van het wegprofiel en het toe passen van
shared space-principes. Geen aparte fietspaden meer,
maar gemengd verkeer op een rijbaan in gebakken
klinkers. De overgebleven ruimte kan gebruikt worden
voor groen, terrassen en voetgangers. De maximum
snelheid zou kunnen worden verlaagd en het verkeer
zou in twee richtingen kunnen blijven rijden.
LESSENEen aanzienlijke afname van het verkeer van circa
16.000 naar maximaal 5.000 motorvoertuigen is al
een mooie voorwaarde om de aantrekkelijkheid te
vergroten en de oversteekbaarheid te verbeteren. Het
is ook raadzaam om de winkels aan de uitlopers van
de N35 her te bestemmen naar een kerngebied, zodat
winkels en bezoekers meer geconcentreerd zijn. Op
het centrale deel, waar de meeste mensen oversteken,
is het gewenst om geen parkeren langs de rijbaan te
maken.
Een belangrijke les is dat een inspirerende en brede
kijk op de Grotestraat tot waardevermeerdering van
het ontwerp en van de omgeving zal leiden. Dit proces
zou bij voorkeur ook lokaal met een klankbordgroep
doorlopen moeten worden.
SAMEN AAN DE SLAG
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 27
2014 2020
Huidige inrichting Grotestraat
Combinatietunnel voor spoor en nieuwe rondweg
Masterplan centrum Nijverdal
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards28
Historische stadsradialen gemeente Eindhoven
KERNOPGAVEEen van de kernopgaven van de gemeente Eindhoven
die vastgelegd is in de visie ‘Eindhoven op weg’ is om
het autoverkeer te concentreren op de Buitenring en
op een beperkt aantal radialen naar de Binnenring.
De meer historische stadsradialen kunnen dan aan
de fietser en voetganger worden teruggegeven,
bijvoorbeeld in de vorm van snelfietsroutes als
‘levensaders’ van het betreffende stadsdeel. Dit is een
forse opgave, aangezien het wegennet van Eindhoven
nu stervormig is met veel rechtstreekse routes naar
het centrum.
OPLOSSINGWaar het centrum zich over de binnenring uitstrekt
en waar historische radialen uitkomen op de
centrumring, ontstaan belangenconflicten. Gaat
de doorstroming van de binnenring boven de
centrumroutes (the places to be) of andersom?
Eindhoven heeft gekozen om op belangrijke plekken
het centrum over de binnenring heen te laten ‘vloeien’.
Dit moet tot uiting komen in de inrichting van deze
plekken. De historische stadsradiaal loopt dan door
tot in het centrum en legt zo betere ruimtelijke
verbindingen tussen centrum en de schilwijken.
Hoewel nu nog op veel plaatsen verkeerslichten staan
om de conflicten tussen de richtingen te regelen,
overweegt de gemeente om deze te verwijderen en de
richtingen meer zelfsturend en vanuit ‘oogcontact’ te
laten kruisen.
LESSENWerken vanuit een visie is één, maar vervolgens is ook
durf nodig om te gaan voor de praktische doorvertaling
op straat. Het is belangrijk om ook na aanleg bereid te
zijn om nog aanpassingen te verrichten (pilotstudies
en experimenten). Door te werken met quick wins laat
je zien dat er, ook met beperkte budgetten, veel kan
veranderen.
SAMEN AAN DE SLAG
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 29
2020
Slow motion - Fast forward
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards30
Bussen en fietsen in de historische winkelstraat gemeente Leiden
KERNOPGAVEDe Breestraat in Leiden is een historische winkelstraat
met intensief fiets- en busverkeer. Maar het kan
ook worden beschouwd als een belangrijke bus- en
fietsroute met winkels erlangs. Momenteel rijden
er zo’n 700 bussen, maar de drukte aan fietsers is
met name overweldigend. Ook wil de gemeente
de winkelfunctie meer ruimte geven. De opgave is
om in de verdeling van de ruimte en de keuze voor
materialen meer ruimte te bieden aan het bezoekend
publiek.
OPLOSSINGDit is mogelijk door een deel van de bussen via
een andere snelle route te laten rijden langs de
rand van de binnenstad naar het station. Dit speelt
letterlijk en figuurlijk ruimte vrij in de Breestraat zelf.
De Breestraat wordt zo hechter betrokken bij het
kernwinkelgebied.
LESSENZo lang er nog veel bussen rijden, blijft de Breestraat
een asfaltverharding houden. Zodra het omleiden
van bussen mogelijk is, kunnen in de Breestraat
klinkers komen. Het blijkt echter dat hiervoor
bereikbaarheidsmaatregelen nodig zijn op de
alternatieve route. Hier wordt nu aan gewerkt. Het
profiel van de Breestraat krijgt in het eindbeeld een
simpele opbouw: bredere trottoirs, een lage maar
brede en duidelijk zichtbare trottoirband en een
uniforme klinkersoort van gevel tot gevel.
SAMEN AAN DE SLAG
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 31
2020
4 | Kwaliteitsverbetering Breestraat VO
Verdwenen kwaliteit- openheid van de straat- stoepen- individuele kwaliteit gebouwen
Huidige kwaliteit- historische gebouwen
Verborgen kwaliteit- huidige kwaliteit verborgen achter: - boombakken - abri's - fietsen - reclame zuilen
1. Visie Breestraat
Breestraat kwaliteiten benutten
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards32
Ontwerp en openbare ruimte
PortfolioOntwerp & openbare ruimte
Laat u inspireren!Ons inspiratieboek laat veel projecten zien waar het prettig
verblijven is en waar we ons goed kunnen verplaatsen. Kijk op
www.goudappel.nl/ontwerp
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 33
Bas Goversadviseur Strategie en Beleid
[email protected] 666 278
Marco AarsenLandschapsarchitect
[email protected] 666 271
Aart de Koningstedenbouwkundige/verkeersplanoloog
[email protected] 547 001 25
Richard ter Avestadviseur Verkeer en Ruimte
[email protected] 666 875
Christiaan Kwantesadviseur Strategie en [email protected] 513 603 74
Rico Andriesseadviseur Verkeer en [email protected] 666 876
Nicole Korstenadviseur Verkeer en [email protected] 2679 503
Joost Verhoevenadviseur Verkeer en [email protected] 666 208
Meer weten?
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards34
‘‘Wij werken aan bereikbaarheid, leefbaarheid en economische vitaliteit’’.
Goudappel Coffeng is met haar ruim 200 medewerkers
een unieke specialist. We benaderen als geen ander
mobiliteitsvraagstukken vanuit alle invalshoeken en expertises
die nodig zijn. Van planologie tot gedragsverandering
van individuen, van geavanceerde verkeersmodellen tot
bestuurlijke procesregie, van strategisch advies tot en met
integraal ontwerp op straat.
Wij zijn gevestigd in Amsterdam, Den Haag, Deventer,
Eindhoven en Leeuwarden.
www.goudappel.nl
www.dat.nl
www.maptm.nl
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards 35
AmsterdamDe Ruyterkade 1431011 AC AmsterdamT +31 (0)20 420 92 17
DeventerSnipperlingsdijk 47417 BJ DeventerT +31 (0)570 666 222F +31 (0)570 666 888Postbus 1617400 AD Deventer
Den HaagVerheeskade 1972521 DD Den HaagT +31 (0)70 305 30 53
EindhovenFlight Forum 92-945657 DC EindhovenT +31 (0)40 235 25 00
LeeuwardenF. Haverschmidtwei 28914 BC LeeuwardenT +31 (0)58 253 44 46
Samen aan de slag met stadsstraten en boulevards36