STANJE I BUDUĆNOST

PRENOSNE MREŽE BiH

mr sc. Azra Hajro, dipl.ing.el.

Sarajevo, 10. maj 2011. g

BOSANSKOHERCEGOVAČKI KOMITET

Javna rasprava Stanje i budućnost bosanskohercegovačke elektroenergetike

Organizacija EES u BiH

EES Organizacija

Regulisanje Nadležno ministarstvo

FBiH RS BiH FBiH RS BiH

proizvodnja

električne energije

elektroprivrede i

Neovisni proizvođači FERK RERS FMERI MIERRS

prenos električne

energije

Elektroprijenos/

Elektroprenos BiH DERK MVTEO

vođenje sistema NOS BiH DERK MVTEO

distribucija

električne energije elektroprivrede FERK RERS FMERI MIERRS

Osnovni podaci o EES u 2009.

Struktura proizvedene električne energije

Instalisana snaga

MW

Proizvedena električna energija

GWh

EP

BiH

EP

HZHB ERS

Nezavis

proizvo

-đači

Ukupno EP BiH EP HZHB ERS

Nezavis.

proizvo-

đači

Ukupno

Hidroelektrane 514,4 792,6 720 2.027 1.682,566 1.939,820 2.596,860 6.219,246

Termoelektrane 1.125 600 1.725 5.233,604 2.993,025 8.226,629

MHE 3,37 5,9 20,14 28,973 10,351 29,012 63,237 102,600

Industrijske

elektrane

52,5 52,50 13,040 13,040

Ostale 0,298 0,298 0,00

Ukupno 1.642,8 792,6 1.325,9 72,94 3.834,2 6.926,521 1.939,820 5.618,897 76,277 14.561,515

Podaci preuzeti iz Izvještaja o energetskom sektoru BiH za 2009. godinu, DERK

Osnovni podaci o EES u 2009.

Podaci o mreži prenosa

Dužina (km) Opterećenost (%) Broj interkonekcija

FBiH RS BiH

400 kV 864,73 8,623 1 3 4

220 kV 1.524,80 20,669 3 7 10

110 kV 3.919,28 17,634 13 9 22

Ukupno 6.308,81 17,61 17 19 36

Broj Instalisana snaga (MW)

400/x kV 9 6.090,0

220/x kV

220 kV 8 1.423,0

110/x kV 127 4.690,5

Ukupno 144 12.203,5

Osnovni podaci o EES u posljednje 3 godine Bilans električne energije na mreži prenosa

Podaci preuzeti iz Godišnjih izvještaja NOS BiH (2008., 2009. i 2010.)

GWh

2008 2009 2010 2009/2008 2010/2009

Proizvodnja 13.761 14.083 15.638 102% 111%

Potrošnja 11.339 10.787 11.471 95% 106%

Prenosni gubici 327 306 338 94% 110%

Bilans 2.095 2.990 3.829 143% 128%

U BiH je i dalje prisutan suficit električne energije (24,5% u 2010.

godini, 21,2% u 2009. godini, odnosno 15% u 2008. godini)

Potrošnja električne energije stagnira (industrijska potrošnja !)

Prenosna mreža je opterećena sa 17,61% ukupno gledajući

Postojeći proizvodni objekti su stari, neki na kraju životne dobi i

predviđeno je njihovo gašenje

Prenosna mreža je stara, u zadnje vrijeme nedovoljno održavana i

zanavljana

Analiza postojećeg stanja

Analiza postojećeg stanja

Potrošnja (GWh)

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Scenario 1. – Niži

scenario 11.561 11.780 12.005 12.237 12.475 12.718 12.966 13.219 13.476 13.739

Proizvodnja (GWh)

Proizvodnja u

postojećim izvorima 14.323 14.162 14.062 13.724 12.830 12.762 12.710 12.189 12.057 12.257

Gubici (GWh)

Gubici (3% u odnosu na

proizvodnju) 430 425 422 412 385 383 381 366 362 368

Scenario 1 (niži scenario

potrošnje + gubici) 11.991 12.205 12.427 12.649 12.860 13.101 13.347 13.585 13.838 14.107

Bilans (GWh)

Bilans za scenario 1 2.332 1.957 1.635 1.075 - 30 - 339 - 637 - 1.396 - 1.781 - 1.850

Bilans električne energije na prenosnoj mreži BiH za period 2011.-2020. (niži scenario)

Planiranje razvoja prenosne mreže

Potreba za novim izvorima zbog porasta potrošnje (prognoza) i starosti postojećih proizvodnih objekata je evidentna

Potrebne strateške odluke: opredjeljenje za podmirivanje samo vlastite potrošnje ili izvozna orijentacija (koji izvori) na tržište i u kojoj mjeri (odluka je uslovljena i stanjem u ostalim zemljama regiona)

Na osnovu strateških odluka utvrditi dugoročni plan izgradnje proizvodnih kapaciteta za period od najmanje 20 godina

Utvrditi koji dio električne energije iz OI će se subvenirati

Utvrditi jasne kriterije kod izbora i rangiranja projekata

Utvrditi prognozu potrošnje električne energije za razmatrani period

U skladu sa gore navednim planirati razvoj prenosne mreže

Podloge planiranju razvoja EES – potrebni dokumenti

Naziv

dokumenta

Nadležan za

izradu

Akt koji definiše

izradu Odobrava

Stanje

dokumenta

Strateška

opredjeljenja

Energetska

politika

(Strategija

razvoja EES)

MVTEO Zakon o prenosu,

regulatoru i oeratoru

-

Prognoza

potrošnje

Indikativni plan

razvoja

proizvodnje

NOS BiH Mrežni kodeks

Licenca za obavljanje

djelatnosti

DERK 2007-2016

2008-2017

2009-2018

2010-2019

2011-2020

Plan razvoja

proizvodnje

Indikativni plan

razvoja

proizvodnje

NOS BiH Mrežni kodeks

Licenca za obavljanje

djelatnosti

DERK 2007-2016

2008-2017

2009-2018

2010-2019

2011-2020

Plan razvoja

prenosne mreže

Dugoročni plan

razvoja prenosne

mreže

Elektroprijenos /

Elektroprenos

BiH

Mrežni kodeks

Licenca za obavljanje

djelatnosti

DERK 2007-2016 Nacrt

2009-2018 Nacrt

2010-2019 Nacrt

2011-2020 Nacrt

Elaborat o

priključku

Elektroprenos/

Treća lica

Pravilnik o priključku NOS i

Elektroprenos

Podloge:

Ne postoji Energetska politika BiH

Ne postoji Strategija razvoja na nivou BiH

Postoje Strateški plan i program razvoja energetike F BiH (u oblasti elektroenergetike obuhvata izgradnju novih proizvodnih kapaciteta i razvoj distributivne djelatnosti) i Strategija razvoja energetike RS (pored razvoja proizvodnje i distribucije, planira i razvoj prenosne mreže)

Postoji Studija razvoja energetskog sektora BiH - neusvojena

Postoje indikativni planovi razvoja proizvodnje za koje ne postoje utvrđeni i odobreni kriteriji koji određuju koji proizvodni objekti će se graditi u planskom periodu

Postoje Studije/Elaborati o priključku koji definišu pojedinačne priključke bez dugoročnog sagledavanja razvoja mreže

Postoje Planovi razvoja elektroprivreda

Ne postoji usvojen i odobren niti jedan dugoročni plan razvoja prenosne mreže (nisu zvanično izašli iz Elektroprenosa)

Planiranje razvoja prenosne mreže,

prisutni problemi

Podloge planiranju razvoja EES – procjena konzuma i rezerve na prenosnoj mreži

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Vršna snaga konzuma

na prenosnoj mreži 2.130 2.181 2.233 2.287 2.342 2.398 2.456 2.515 2.575 2.637

Potrebna snaga

primarne rezerve 15 15 15 15 16 16 16 17 17 17

Potrebna snaga

sekundarne rezerve 62 63 64 66 67 68 70 71 73 74

Potrebna snaga

tercijerne rezerve 250 250 250 250 300 300 300 300 400 400

UKUPNO 2.457 2.509 2.562 2.618 2.725 2.782 2.842 2.903 3.065 3.128

Postojeći 3.796 3.796 3.696 3.496 3.496 3.496 3.386 3.386 3.386 3.386

BILANS 1.339 1.287 1.134 878 771 714 544 483 321 258

Postojeći +

bilansirani 3.815 3.815 3.733 3.868 3.868 3.868 4.208 4.508 4.508 4.508

BILANS 1.358 1.306 1.171 1.250 1.143 1.086 1.366 1.605 1.443 1.380

Postojeći + svi

prijavljeni 4.215 4.658 6.187 6.770 7.067 7.359 9.255 9.568 9.636 10.593

BILANS 1.758 2.149 3.625 4.152 4.342 4.577 6.413 6.665 6.571 7.465

Podaci preuzeti iz Indikativnog plana razvoja proizvodnje 2011. – 2020., NOS

MW

Prenosnu mrežu planiraju:

Nezavisni proizvođači

Obrađivači

Entiteti

Elektroprivrede

Elektroprenosa i NOS

Planiranje razvoja prenosne mreže

prisutni problemi

Šta je rezultat:

Krše se akta koja definišu način, nadležnost i odgovornost za planiranje prenosne mreže: Zakon o prenosu, regulatoru i operatoru sistema električne energije u BiH, Zakon o osnivanju kompanije

za prenos električne energije u BiH, Mrežni kodeks, Uslovi za korištenje licence za obavljanje djelatnosti prenosa električne energije.

TE Stanari se priključuje na način da joj se primiče prenosna mreža uz samu elektranu čime joj skraćuje (produžene sabirnice) i znatno pojeftinjuje sam priključak, gradi joj se TS 400/110 kV

(vrijednost cca 20 mil. KM) koja omogućava dodatnu sigurnost isporuke proizvedene energije (n-2) i dovodi je u povlašteni položaj u odnosu na druge proizvođače, a trajno ostavlja povećane

gubitke u mreži.

DV 220 kV Jajce – Mraclin interkonektivni vod uveden u TS Prijedor tako da je formiran

unutrašnji vod Jajce – Prijedor i interkonektivni vod Prijedor – Mraclin. Tako je ojačano čvorište Prijedor, ojačana mreža na području RS, a oslabljena mreža na području FBiH.

Uklapanje DV 2x220 kV Rama - Posušje na način da se: na udaljenosti od 13 km od rasklopišta 220 kV Jablanica pravi novo 220 kV rasklopište u vlasništvu proizvodnog objekta (HE Rama),

stvara se direktna duga veza dva proizvodna objekta što može biti problem s aspekta dinamičke stabilnosti, proširuje se postrojenje u HE Rama za dva DV polja (cca 4 mil. KM), čime se

obezvrjeđuje postojeće prenosno rasklopište u Jablanici.

U planovima IPA projekata pojavljuje se vod 400 kV Višegrad – Bajina Bašta i Višegrad –

Pljevlja.

EFT-a gradi TS Stanari mada je to po zakonu isključiva nadležnost Elektroprenosa i iz sredstava

Elektroprenosa.

Planom razvoja energetike RS planirana je prenosna mreža na području RS.

I sve ovo se radi bez reakcije nadležnih i odgovornih.

Planiranje razvoja prenosne mreže, prisutni problemi

Zenica 2

RP

Jablanica

HE Zaku acč

ĐakovoSTUDIJA EFT

HE Piva

PR RSPR RS

PR RS

AL

Grada acč

Prijedor 2

Me uriđ ćMraclin

Sarajevo 10

Sarajevo 20

Konjsko

ErnestinovoS. Mitrovica

HE Peru icać

Višegrad

H VišegradE

Mostar 3

TS Tuzla

B. Luka

H SalakovacE

H RamaE

EH

Grabovica

H TrebinjeE

CRNA GORA

SRBI AJ

P apljinaHE Č

T TuzlaE

T UgljevikE

RP Kakanj

Jajce 2

HRV

ATSK

A

Vardište

TE Stanari

Doboj 3Prnjavor

Ukrina

Mostar 4

Trebinje

Stanari

TS Stanari

EPHZHB

ERS

ERS

Elaborat

ZEKC

Elaborat

T GackoE

Biha 1ć

Buk Bijela

PR RS

T KakanjE

ELEKTROENERGETSKI SISTEM E I C E iBOSN HER EGOVIN - 400 kV 220 kV

Podgorica

H DubrovnikE

EES BiH, perspektivno stanje 2020. godine sa prikazom realizovanih i planiranih prekrajanja prenosne mre že

Pljevlja+

Bajina Bašta

IPA

Karta EES BiH, decembar 2009. sa planiranim novim objektima u RS, Plan razvoja energetike RS

(izvor Elektroprenos BiH, Operativno područje Banja Luka)

Jasno je zašto se blokira donošenje dugoročnog plana razvoja prenosne mreže BiH, jer bi postojanje takvog dokumenta spriječilo nametanje parcijalnih rješenja razvoja prenosne mreže BiH nastalih na različitim nivoima unutar elektroenergetskog sektora BiH, pa i šire i na osnovu subjektivnih pristupa zasnovanih na netehničkim interesima i bez provedenih potrebnih analiza.

Za posljedicu imamo:

– neekonomičan razvoj koji plaćaju svi kupci električne energije i kroz priključnine svi novi proizvođači,

– predimenzioniranje/poddimenzioniranje prenosne mreže (različiti/netehnički kriteriji),

– veće troškove održavanja.

Krše se akti koji definišu ovaj proces, dolazi do narušavanja osnovnih principa i kriterija planiranja, uslovi za priključenje su različiti, te se Korisnici (i potrošači i proizvođači) dovode u diskriminirajući položaj.

Planiranje razvoja prenosne mreže postojeće stanje

Hvala na pažnji