stari istok - 09.asirija

Xegan Marija

ASIRIJA

1. P O L O � A J I S T A N O V N I X T V O A S I R I J E

Podruqje Asirije se vezuje za severni deo Mesopotamije. Prostiralase izme�u Sirije i Anadolije, a obuhvatala je gorǌi tok Tigra1 i tok ǌegovihpritoka Velikog i Malog Zaba.Najstarije stanovnixtvo nastaǌeno u severnom delu Predǌe Azije bili su vero-vatno Huriti, srodni Urartima. U III milenijumu p. n. e. na teritoriju usredǌem toku Tigra poqiǌu da prodiru Aka�ani. Iseǉenici iz Akada osnovalisu ovde nekoliko naseǉa, a me�u ǌima Axur.

Literatura:— V. N. �akov, S. I. Kovaǉov, Stari istok, prevela sa ruskog Miroslava

Pani�

2. I Z V O R I

Antiqki pisci saquvali su u svojim delima niz razbacanih, qesto neve-rodostojnih, ali ponekad bitnih podataka iz istorije Asirije. Aristotel sao-pxtava da je postojao poseban Hesiodov ep, u kome se priqalo o razruxeǌuasirske prestonice Ninive. Dragocene vesti o Asiriji pru�a Diodor, kojije iskoristio podatke Ktesije iz Knida i Herodota.Xto se tiqe doma�ih izvora za proxlost Asirije, o ǌima �e biti reqi u daǉemtekstu.

Literatura:— V. I. Avdijev, Istorija starog istoka, preveo Miroslav Markovi�,

Beograd 1952.

3. S T A R O A S I R S K I P E R I O D

U staroasirskom periodu, periodu od 2000. do 1800. godine p. n. e.,ostvaruje se prevlast Axura, koji se nalazio 100 km ju�no od modernog Mosua.Grad je dao ime xirem prostoru, pa otuda potiqe i naziv Asirije. Razvoj gradamo�e se pratiti od 2000. do 614. godine p. n. e, do ǌegovog razaraǌa.Kao doma�e izvore ovog perioda treba pomenuti saquvane vladarske natpisei korpus tekstova prona�enih na lokalitetu Kanexa (Anadolija) i u arhivugrada-dr�ave Mari. Dragocen izvor predstavǉa i Asirska lista kraǉeva, kojaje saquvana u vixe prepisa, a koji se datuju s poqetka I milenijuma p. n. e.Savremenik i protivnik vavilonskog vladara Hamurabija — Xamxi-adad I,Amorit poreklom, krajem XIX veka p. n. e. nasilno preuzima vlast u Axuru. iznaqajno uqvrx�uje vlast ovog grada.

3.1. Trgovina, Trgovaqke kolonije na prostoru Anadolije

1 Tigar kao Hitekel se spomiǌe u I Mojsijevoj kǌizi, pevaǌe drugo, stih qetrnaesti

– 1 –

Ovaj najstariji period je boǉe poznat u kontekstu trgovine i ekonomijenego politike. Razvitak asirske trgovine u tako ranoj epohi objaxǌava se timexto ju�no Dvoreqje nije imalo svoja nalazixta bakra i dobijalo je metale izAsirije. U vezi s tim brzo se razvio glavni grad tadaxǌe Asirije — Axur.Axurom je upravǉao lokalni dinast, a sam grad je u�ivao samostalnost. Bioje sposoban da razvije razgranate trgovaqke veze i ve� od 1900. godine p. n. e.asirski trgovci su aktivni na prostoru Anadolije. Naime, negovana je aktivnaspoǉaxǌa trgovina usmerena ka Anadoliji, Maloj Aziji...

Na osnovu glinenih tablica Kanexa jasno se uoqavaju razliqiti tipovitrgovaqkih naseobina formiranih na prostoru Anadolije. Trgovaqke zabelexke,koje pru�aju podatke o proizvodima, cenama, o svemu xto je vezano za trgovinu,predstavǉaju i prve zabelexke o Hetitima na prostoru Anadolije.Postojala su dva tipa naseobina:

1. Karum (kej)Req ,,karum” je prvobitno oznaqavala luku, a potom i trg, kvart, koji je bio blizuluke. Sa poqetkom osnivaǌa kolonija van Axura, ova req stala je oznaqavati inovostvorene trgovaqke naseobine.

2. VabartumPredstavǉa drugi tip kolonije. Za razliku od karuma, koji postoji kroz qitavvek postojaǌa Asirije, vabartum je karakteristiqan za staroasirski period.Prevedna na nax jezik req znaqi ,,gost” i ukazuje da su kolonije s ovim imenompredstavǉale trenutna pristanixta, iz kojih se vremenom razvijaju naseǉa itrgovaqki centri. Vabartum po prostoru koji zauzima je maǌi od karuma, a pohijerarhiji ni�i i zavisan od karuma.

3.2. Institucija ,,limu” qinovnika

U staroasirskom periodu uspostavǉa se institucija koja �e trajatikoliko i sama dr�ava — institucija ,,limu” qinovnika. Birani su godixǌe�rebom iz redova qlanova uglednih asirskih porodica. Izabrano lice je prese-davalo zasedaǌem skupxtine i po ǌemu je godina nosila ime (eponimni qi-novnik). U ovom periodu, za razliku od kasnijih, kraǉ nije mogao biti biran za,,limu” qinovnika.

3.3. Mraqni period Asirije

Samostalnost Axura je prekinuta polovinom XVIII veka p. n. e. Periodod kraja XVIII veka pa do vladavine Axur-ubalita, dakle do XIV veka p. n. e.,naziva se mraqni period u istoriji Asirije. Mada asirski gradovi i daǉepostoje, sama Asirija ulazi u sastav dr�ave Mitani i nalazi se pod ǌenomdominacijom.


Beograd 1952.— V. N. �akov, S. I. Kovaǉov, Stari istok, prevela sa ruskog Miroslava

Pani�Belexke:

— N. N.. sa predavaǌa Danijele Stefanovi� u toku xkolske 2002/2003. uBeogradu

4. S R E D ǋ O A S I R S K I P E R I O D

Period od vladavine Axur-ubalita (1353 - 1318) do 1050. godine p. n.

– 2 –

e. naziva se sredǌoasirski period. Bogat je izvornom gra�om, tj. vladarskimnatpisima i administrativnim, pravnim i privrednim tekstovima, od kojih jenajve�i broj prona�en u Axuru.

4.1. Axur-ubalit (1353 - 1318)

Axur-ubalit je kao namesnik Asirije iskoristio dinastiqke i poli-tiqke nerede u Mitaniji nakon invazije Xupilulima i ubistva mitanskog kraǉaTuxrata. Bezvlax�e mu je omogu�ilo da oslobodi Axur, ostvari nezavisnosti pripoji deo plodnih oblasti oko Ninive, Kilizije i Arbele. Ta nezavisnosti proxireǌe dali su mu mogu�nost da se nazove ,,kraǉem univerzuma”. Samse nije borio sa kasitskim vladarem Vavilona, ve� je bio u dobrim odnosimasa ǌim. Na kraju ǌegove vladavine Asirija se javǉa kao sila prvog reda uMesopotamiji.

4.2. Adad-nirari I (1307 - 1275)

Jedan od naslenika Axur-ubalita bio je Adad-nirari I, koji se usudioda preduzme pohod prema jugu. Pohod je bio uspexan i dolazi do pomeraǌaasirske granice prema jugu do Diale. Ovaj vladar je na zapadu osvojio neka-daxǌu teritoriju dr�ave Mitani, koja se do tada nalazila pod vlax�u Heta.Adad-nirari se zaustavio kod Karhemixa na Eufratu.

4.3. Salamanasar I (1274 - 1245)

Definitivnu kontrolu nad gorǌom Mesopotamijom uspeo je da uspostaviSalamanasar I. On toliko nije insistirao na proxireǌu koliko na uqvrx�i-vaǌu asirskih granica. Od ǌegovog vremena se sprovodi sistem kolonizacije ipreseǉeǌa stanovnixtva.

4.4. Tukulti-ninurta I (1244 - 1208)

Naslednik Salamanasara I bio je Tukulti-ninurta I, koji je prexaogranicu na Karhemixu i uxao u sukob da Hetitima. Poxto ih je pobedio, zaro-bio je 28800 neprijateǉskih vojnika.

Pohodi Tukulti-ninurte prema severu i istoku, pohodi organizovani protivnomada koji su mogli ugroziti asirsku dr�avu, su bili vixe demonstrativnognego osvajaqkog karaktera. Pored ostalog, pohodi su imali za ciǉ obezbe�eǌepotrebnih sirovina i metala (Fe, Cu), kojih nije bilo na prostoru Asirije, kaoi kontrola trgovaqkih puteva, jer je Asirija bila pre svega trgovaqka sila.

Zauzetost Tukulti-ninurte na severu su iskoristili Kasiti da u�u u oblastDiale, koja je bila pod kontrolom Asirije. Ulazak Kasita je bio povod zapredstoje�i rat u koji je Tukulti-ninurta uxao spremno. Kasiti su pretrpeliporaz i bili prinu�eni na povlaqeǌe. U nauci se dugo raspravǉalo o pitaǌuodnosa Asirije i kasitskog Vavilona. Otkri�em novih tekstova omogu�eno jeboǉe razumevaǌe tog odnosa. Nakon rata Tukulti-ninurte i kasitskog vladaraKarkirijaxa V, ovaj posledǌi je bio u kavezu doveden u Axur, postavǉen na trgui izlo�en javnom ruglu. Nakon stvarne i ideoloxke pobede Tukulti-ninurta jeuzeo titulu vavilonskog kraǉa. Mada se prvobitno smatralo da je vlast Asirijenad Vavilonom i ju�nom Dvoreqju trajala 7 godina, danas se zna da je trajala 22godine i da su se na vavilonskom prestolu smeǌivali asirski namesnici zavisniod gospodara Axura.

Krajem vladavine Tukulti-ninurte teritorija Asirije se prostirala od Eu-frata do si. Sirije. Tukulti-ninurta je pokazao veliqinu svoje vlasti takoxto je osnovao novi grad nasuprot Axura na obali Tigra, nazvan kar-Tukulti-

– 3 –

ninurta ili ,,luka Tukulti-ninurta”.

ǋegova vladavina i �ivot okonqani su nasilno. Ubio ga je jedan od sinova.Vladavine trojice ǌegovih naslednika, od kojih su mu dvojica bili sinovi, bilesu kratke i ve� 15. godine posle ǌegove smrti oblasti Vavilona i j. Dvoreqjasu bile nepovratno izgubǉene.

4.5. Tiglat-palasar I (1114 - 1076)

Vreme od kraja XIII veka do uzdizaǌa Tiglat-palasara danas nije u pot-punosti razjaxǌeno. To vreme karakterixu kratke vladavine, dvorske borbe, aAsirija se ograniqava na prostor gorǌe Mesopotamije.

Vladavina Tiglat-palasara je dobro dokumentovana, jer se u ǌegovo vreme ja-vǉaju razvijene forme vladarskih natpisa. Dok su prethodni donosili duge tit-ulature, bele�ili gra�evinsku delatnost, pohode vladara sve bez hronoloxkogreda, od vremena Tiglat-palasara pohodi se navode hronoloxkim redom, aliponovo u okviru izvextaja o gra�evinskoj delatnosti. Takve forme natpisa senazivaju ,,asirski anali”. Na osnovu anala i drugih natpisa precizno se mo�esagledati spoǉna politika Tiglat-palasara.

Pohodi Tiglat-palasara na sever i jug bili su demonstrativnog karaktera radiumirivaǌa nomada i radi obezbe�ivaǌa potrebnog materijala (Fe, Cu, drvo).Jedan od pohoda bio je usmeren ka Mediteranu, ka Levantu. Natpisi bele�e daje asirski vladar primao darove Biblosa, Sidona i Tira. Drugi natpisi govoreo naroqitim poklonima iz Egipta. Egipatski faraon poslao je Tiglat-palasarukrokodila i �enku nilskog koǌa.

Krajem svoje vladavine, Tiglat-palasar je uspeo da uspostavi kontrolu nad sev-ernim Vavilonom, ukǉuquju�i i sam Vavilon i gradove u ǌegovom susedstvu:Opis i Dur-Karigazlu (?).

Dr�avu Tiglat-palasara je ugrozilo pleme Aramejaca, koje je doxlo iz sirskestepe, a koje je pisalo alfabetom. Mada je Tiglat-palasar pru�ao solidan ot-por, posle ǌegove smrti Aramejci sve vixe prodiru na teritoriju Asirije.Oni presecaju puteve i onemogu�uju odr�avaǌe reda i vlasti u Asiriji. U tovreme dolazi do nestaxice hrane. Poxto napadaju asirska sela, Aramejci suprimorali doma�e stanovnixtvo da se povlaqi u planine, koje su se pru�aleistoqno od Arbele. U vreme vladavine Asurnazirpala I (1049 - 1031) Arame-jci uspostavǉaju vlast gotovo nad qitavom Mesopotamijom. Teritorija Asirijeu vreme Asurnazirpala obuhvatala je qetiri grada: Axur, Ninivu, Arbelu iKilizik. Vreme opadaǌa asirskih gradova i dominacije Asirije trajalo je do943. godine p. n. e. kada otpoqiǌe novoasirski period.

Literatura:

— V. I. Avdijev, Istorija starog istoka, preveo Miroslav Markovi�,Beograd 1952.

— V. N. �akov, S. I. Kovaǉov, Stari istok, prevela sa ruskog MiroslavaPani�

Belexke:

— N. N.. sa predavaǌa Danijele Stefanovi� u toku xkolske 2002/2003. uBeogradu

5. N O V O A S I R S K I P E R I O D

Period od vladavine Asurnazirpala II (883-859) do 612. godine p. n. e.naziva se novoasirski period.

5.1. Asurnazirpal II (883-859)

– 4 –

U X veku p. n. e. aramejski pritisak na Asiriju poqeo je da slabi.Deo Aramejaca koji se nalazio u dolini izme�u Eufrata i Tigra postepeno seasimilirao sa tamoxǌim stanovnixtvom. Krajem X veka asirski carevi su ve�sami mogli da pre�u u napad protiv Aramejaca. Car Asurnazirpal II potqinioje aramejske kne�eve i u Asiriju su bile doterane hiǉade zarobǉenika. Ovoje Asurnazirpalu dalo mogu�nost da izgradi velike gra�evine u Kalahu. Tamoje podigao raskoxan dvor ukraxen umetniqkim reǉefima i predstavama scenapobeda iz carskih pohoda i sagradio je niz utvr�enih gradova na granicamasvoga carstva. Asurnazirpal je na taj naqin postavio osnovu budu�e asirskevojne dr�ave.

5.2. Salamanasar III

Delatnost Asurnazirpala nastavio je Salamanasar III, koji je vladao udrugoj polovini IX veka p. n. e. U toku svoje 35-godixǌe vlade izvrxio je 32pohoda. Kao i svi asirski carevi i Salamanasar III je morao da vodi borbu nasvim granicama svoje dr�ave.Treba pomenuti pohod ka severu, gde je asirski vladar naixao na otpor Damaskai sirskih kne�evina2. U bitki kod Karkara 854. godine p. n. e. SalamanasarIII je odneo pobedu nad sirskim kne�evima, ali na ovom prostoru nije uspeo dauspostavi vlast. Me�utim, Asiriji je poxlo za rukom da u znatnoj meri oslabiDamask i da razbije snage sirske koalicije. Izrael, Tir i Sidon potqinilesu se asirskom caru i poslali mu danak. Qak je i egipatski faraon poslaoasirskom caru na dar dve kamile i druge retke �ivotiǌe.Salamanasar III je preduzeo jedan pustox�i pohod na Vaviloniju. Uspeo je poko-riti ovaj prostor.O mo�i Salamanasara III svedoqi jedan crni obelisk na kome su predstavǉeniposlanici stranih zemaǉa sa sve qetiri strane sveta kako donose danak asirskomcaru. Salamanasar je pokazao veliqinu svoje vlasti i tako xto je osnovao novihram i sagradio nova utvr�eǌa u Axuru.Po smrti Salamanasara III Asiriju potresaju unutraxǌi neredi. Sa drugestrane, jaqa carstvo Urartu, koje u ovom periodu do�ivǉava svoj procvat. Za-hvaǉuju�i svojim pobedniqkim pohodima, urartski carevi uspeli su da odsekuAsiriju od Zakavkazja, Male Azije i severne Sirije, xto je zadalo te�ak udaraci xtetu asirskoj trgovini s tim zemǉama i texko se odrazilo na privrednom�ivotu zemǉe. Sve je to dovelo do opadaǌa Asirije, koje je trajalo gotovoqitavo jedno stole�e. Asirija je bila primorana da ustupi svoj dominantnipolo�aj dr�avi Urartu.

5.3. Tiglat-palasar III (745 - 727)

Pravi osnivaq Asirije kao velike dr�ave bio je Tiglat-palasar III,koji je svojim vojnim pohodima udario temeǉ asirskoj vojnoj mo�i. Prvi zadatak,koji je stajao pred asirskim carem, bio je da se zada presudan udarac dr�aviUrartu. Tiglat-palasaru III je poxlo za rukom da izvrxi jedan uspexan pohodu Urartu i da Urartima zada niz poraza. Iako Tiglat-palasar III nije pokorioUrartsko carstvo, on ga je znatno oslabio, uspostavivxi pre�axǌu mo� Asirijeu sz. delu Predǌe Azije.732. Asirci zauzimaju Damask, te je trgovaqki i vojni put ka Siriji i Pales-tini otvoren. Tiglat-palasar konaqno pokorava aramejska plemena i obnovǉavlast Asirije u Siriji, Fenikiji i Palestini3. ǋemu donose danak Hiram,car Tira, knez Biblosa i car Izraela. Judeja, Edom i filistejska Gaza priz-naju vlast asirskog zavojevaqa. Tiglat-palasar III odr�ava veze sa Egiptom.

2 Pogledati: Palestina, Raspad Izraelsko-judejskog carstva, Istorija Izraela.3 Pogledati: Palestina, Raspad Izraelsko-judejskog carstva, Istorija Izraela.

– 5 –

729. godine p. n. e. Tiglat-palasar zauzima Vavilon i prostor Vavilonijeprikǉuquje svojoj dr�avi.Stigavxi na sz. do planine Amana i prodrevxi na istoku u oblasti Me�ana,Tiglat-palasar je osnovao veliku i mo�nu vojnu dr�avu. Kako bi oslabio ot-por pokorenih naroda, Tiglat-palasar je qitava plemena preseǉavao iz jednogdela svoje dr�ave u drugi. Ovaj sistem masovnog preseǉavaǌa pokorenih ple-mena (nasahu) postao je od ovog vremena jedan od metoda za dr�aǌe u pokornostiosvojene zemǉe.

5.4. Salamanasar V (727 - 722)

Naslednik Tiglat-palasara III bio je ǌegov sin Salamanasar V. Sala-manasar V je preduzeo niz vojnih pohoda i sproveo jednu reformu. Osobitu Sala-manasarovu pa�ǌu privlaqili su na sebe Vavilon i zapadne zemǉe — Fenikijai Palestina4.Te�e�i za tim da unekoliko ubla�i preterano zaoxtrene klasne suprotnostiSalamanasar V je ukinuo finansijsko-ekonomske povlastice i privilegija sta-rih gradova Asirije i Vavilonije — Axura, Nipura, Vavilona... Salamana-sarova reforma izazvalo je nezadovoǉstvo onih koji su imali veliki ekonomskiuticaj u Vaviloniji. Zato je skovana jedna zavera i dignut ustanak. Sala-manasar V je svrgnut i na presto je doveden ǌegov brat Sargon II.

5.5. Sargon II (722 - 705)

Osvajaqku politiku Tiglat-palasara III nastavio je sa velikim sjajemSargon II qije ime (,,xaru-kin” — pravi, zakoniti vladar) nagoni na pret-postavku da je vlast osvojio nasilnim putem. Sargon II morao je da preduzmepohod na Siriju i da uguxi ustanak sirijskih kne�eva, koji su se po svoj prilicioslaǌali na podrxku Egipta. U tom pohodu Sargon II je potukao Izrael5, zauzeoSamariju i odveo u ropstvo preko 25000 Izraiǉaca, preselivxi ih u unutraxǌeoblasti i na daleke granice Asirije. Posle texke opsade Tira, Sargon II jepotqinio ovaj grad i naterao ga da pla�a danak. U bitki kod Rafije Sargonje naneo poraz Hanonu, knezu Gaze, i egipatskim trupama, koje je faraon poslaou pomo� Gazi. Pokorivxi Karhemix, Sargon je ovladao qitavom Sirijom, odgranica Male Azije do granica Arabije i Egipta.Sedme i osme godine svoga carevaǌa Sargon II je potukao vojsku Urartu. Zauzeoje i opǉaqkao Musasir na obali Urmije. U tome bogatom gradu Sargon je zado-bio ogroman plen. Urartski car Ruse kada je doznao za razruxeǌe Musasiraizvrxio je samoubistvo.Velike texko�e pru�ala je Sargonu borba sa Vavilonom, koji je u�ivao podrxkuElama. Odnevxi pobedu nad vavilonskim trupama, Sargon je bez otpora uxao ugrad.Sargon II je pokazao veliqinu svoje vlasti i tako xto je osnovao novu i raskoxnuprestonicu Dur-Xarukin, qije su se ruxevine oquvale do danas.

5.5. Naslednici Sargona II

Naslednici Sargona II nisu preduzimali sistematske zavojevaqke po-hode. Oni su samo te�ili da zavrxe prodiraǌe na jz. u ciǉu osvajaǌa Egipta.Senaherib je uguxio otpor Vavilonaca i naredio da se ovaj grad poruxi; on jetako�e nametnuo porez Judejskom carstvu.Asarhadon (681 - 668) je stupio na presto posle jednog dvorskog prevrata, u komeje ubijen ǌegov otav Senaherib. 671. godine stigao je do Egipta i potqinio ga

4 Pogledati: Palestina, Raspad Izraelsko-judejskog carstva, Istorija Izraela.5 Pogledati: Palestina, Raspad Izraelsko-judejskog carstva, Istorija Izraela.

– 6 –

pod svoju vlast.



Pani�

6. P A D A S I R I J E

Osvajaǌe Egipta od strane Asarhadona bio je posledǌi vojni uspehAsirske dr�ave. Ve� za vreme Asarhadonova sina Asurbanipala (sredinom VIIveka p. n. e.) ǌena mo� brzo opada i ona propada, oslabǉena unutraxǌom krizomi ustancima pokorenih naroda.Krajem VII veka stvoreno je novo carstvo Me�ana. Medski car Kijaksar zakǉuqioje savez sa haldejskim carem Nabopalasarom, koji je zauzeo Vavilon. Ujediǌenimsnagama oni su 612. godine osvojili Ninivu, a 605. godine p. n. e. unixtiliostatke asirske vojske kod Karhemixa. Asirija je doxla pod vlast medskog cara,a u Vavilonu se uqvrstila haldejska dinastija Nabopalasara6.


Pani�

7. P R I V R E D N O U R E � E ǋ E

U privrednom �ivotu Asiraca veliki znaqaj ima stoqarstvo. Poredostalih, kao doma�a �ivotiǌa koristi se jednogrba kamila.Pored �itarstva, xirok razvitak steklo je vrtarstvo.Mada je primeǌivano, vextaqko navodǌavaǌe nije imalo u Asiriji onakav ogro-man znaqaj kao u Egiptu i Mesopotamiji.Pored zemǉoradǌe znatan razvitak dostigli su i zanati. Asirci su poznavalitehniku izra�ivaǌa neprozirne staklene smese.Postojaǌe kamena doprinleo je razvoju kamenorezaqkog zanata.Osobito xirok razvitak i tehniqko savrxenstvo dostigla je u Asiriji met-alurgija.U Asiriji prvi put su se pojavili vextaqki napravǉeni i kamenom poploqaniputevi. Tehniku izgradǌu puteva od Asiraca prvo su preuzeli Persijanci, a odǌih je daǉe prexla Rimǉanima. Drumovi su dobro odr�avani. Na odre�enimrastojaǌima postavǉani su putokazi. Puteve su quvali odredi vojnika.Postojaǌe qitave mre�e puteva omogu�avalo je organizovaǌe dr�avne slu�beveze. Specijalni carski glasnici raznosili su carske poslanice po qitavojzemǉi.


Beograd 1952.

8. P O L I T I Q K I P O R E D A K A S I R I J E

Asirski carevi oslaǌali su se pre svega na vojsku i na vojno plemstvo.

6 Pogledati: Novovavilonsko carstvo, 2.1. Nabopalasar (626-605)

– 7 –

Prilikom stupaǌa na presto novi car se pojavǉivao pred vojsku i oqekivao ǌenepozdrave. Asirski carevi uqvrx�ivali su svoj autoritet tako�e proglaxeǌemcarske vlasti bo�anskom. Ipak je to stavǉalo careve u izvesnu zavisnost odasirskog i vavilonskog svextenstva, kao i svextenstva drugih pokorenih naroda.Asirski carevi bili su prinu�eni da daju velike povlastice hramovima kako uAsiriji, tako i u Vaviloniji, osloba�aju�i ih od svih carskih poreza i obavezai qak od carskog suda. Najve�e privilegije imali su hramovi i svextenstvogradova Axura i Vavilona.Upravǉaǌe pojedinim oblastima Asirske dr�ave bilo je prilago�eno razli-qitim uslovima pod kojima su ove ili one oblasti i zemǉe uxle u dr�avu.Huritskim oblastima, koje su bile najbli�e Asiriji, upravǉali su carskinamesnici. Vavilonijom su tako�e upravǉali carski namesnici, naimenovaniili me�u carevim ro�acima ili me�u poverǉivim dvorjanima. Vavilonija jesaquvala svoje zakone i sudstvo, a ǌeni gradovi Vavilon, Sipar i Nipur ko-ristili su se posebnim poreskim povlasticama. U oblastima i zemǉama osvo-jenim izvan Dvoreqja upravǉalo se po drugim principima. U nekim zemǉama,kao npr. u Izraelskom carstvu i u nekim sirijskim oblastima, stanovnixtvose podvrgavalo unixteǌu i iseǉavaǌu. U drugim oblastima, npr. u Tiru,Sidonu, Judeji, bili su ostavǉeni pre�axǌi vladari sa obavezom pla�aǌadanka, opremaǌa vojnika i potpunog potqiǌavaǌa carskim naredbama.


Pani�

9. O R G A N I Z A C I J A V O J S K E

U drugoj polovini VIII veka pod Tiglat-palasarom III i Sargonom IIsprovedene su reforme koje su dovele do razvoja vojske u Asiriji. Asirska vo-jska sastojala se od vojnih kolonista. Ona je popuǌavana i mobilizacijama kojesu vrxene me�u xirokim slojevima slobodnog stanovnixtva. Namesnik svakeoblasti kupio je vojsku na potqiǌenoj mu teritoriji i sam komandovao tim tru-pama. Vojsku su qinila i plemena koja su bila pokorena i prisajediǌena Asir-iji. Postojala je i careva telesna garda, koja je imala za zadatak da quva carevuliqnost.Jednu jedinicu qinili su pexaci, koǌanici i borci na kolima. Postojaǌebornih kola i koǌice pove�alo je pokretǉivost asirske vojske i omogu�avalojoj da preduzima strelovite napade. Glavninu vojske qinila je pexadija kojase sastojala od strelaca, xtitonoxa, kopǉanika. Vojnici su bili naoru�anioklopima, xtitovima i xlemovima. Najraxirenije vrste oru�ja bili su luk,kratki maq i kopǉe.U Asiriji se prvi put pojavǉuju ,,in�eǌerske” jedinice, koje su korix�eǌe zakrqeǌe puteva u planinama, za izgradǌu obiqnih i potonskih mostova i logora.Asirci su razvili fortifikacionu tehniku. Koristili su opsadne sprave.Xiroka osvajaqka politika izazvala je znatan porast ratne vextine. Asirci suprimeǌivali no�ni prepad na neprijateǉa, taktiku iscrpǉivaǌa neprijateǉa,strelovitu brzinu napada...Glavna vojna mo� Asirije sastojala se u brojno, dobro naoru�anoj i za borbusposobnoj suvozemnoj vojsci. Asirija nije imala svoje flote, ve� se oslaǌalana flote pokorenih zemaǉa, u glavnom Fenikije.Asirci su svoje ratove sa susednim narodima vodili radi osvajaǌa zemaǉa,ovla�ivaǌa najva�nijim trgovaqkim putevima, radi sticaǌa plena, u prvom reduzarobǉenika.


– 8 –

Beograd 1952.

10. K U L T U R A A S I R I J E

Istorijski znaqaj Asirije sastoji se u organizovaǌu prve krupne dr�a-ve koja je pretendovala na ujediǌeǌe qitavog tada poznatog sveta.Asirska kultura temeǉila se na kulturnom nasle�u starog Sumera i Vavilona.Asirci su od starih naroda Mesopotamije preuzeli sistem klinastog pisma,tipiqne crte religije, kǌi�evna dela, karakteristiqne elemente umetnosti iqitav niz nauqnih znaǌa. Me�utim, posebna crta asirskog panteona sastoji se utome xto je na ǌegovom qelu bio postavǉen stari asirski plemenski bog Axur.U poqetku su ǌegove funkcije bile zemǉoradniqke, ali s poqetkom asirskihosvajaǌa Axur je postao bog rata.Od starih Sumeraca Asirci su uzeli neka imena i kultove bogova, arhitekton-ski oblik hrama i gra�evinski materijal — ciglu. Od Vaviloǌana Asirci supozajmili dela religijske literature, naroqito epski spev o stvaraǌu sveta ihimne starim bogovima Enlilu i Marduku. Od Vavilona Asirci su preuzelisistem mera i novca, neke crte u organizaciji dr�avne uprave i mnoge elementeprava.O visokom razvitku asirske kulture svedoqi quvena biblioteka Asurbanipala,na�ena u ruxevinama ǌegovog dvora u Ninivi. U toj biblioteci otkrivena jeogromna koliqina religijskih natpisa, kǌi�evnih dela i nauqnih tekstova.Sjajnu predstavu o asirskoj arhitekturi iz doba ǌenog procvata pru�aju namrazvaline dvorova Asurnazirpala u Kalahu i cara Sargona II u Dur-Xarukinu(danaxǌem Horsabadu). Sargonov dvor sagra�en je na vextaqki podignutoj te-rasi. Sastojao se iz 210 odaja i 30 dvorixta. Na ulazu u dvor stajale suogromne statue ,,lamasu”. One su quvari carskog dvora predstavǉene u oblikufantastiqnih �ivotiǌa: krilatih bikova ili lavova sa ǉudskom glavom. Zi-dovi sveqanih odaja asirskog dvora ukraxavani su scenama iz dvorskog �ivota,lova i rata. Sva ta raskox imala je za ciǉ da veliqa cara i mo� asirskogoru�ja. Ti reǉefi, naroqito predstave �ivotiǌa u scenama lova, qine najvixidomet asirske umetnosti.



Pani�

11. T H E C O D E O F A S S U R A

Excerpts from the Code of the Assyrians.

1.02. If a woman, whether the wife of a man or the daughter of a man, utter vulgarityor indulge in low talk, that woman bears her own sin; against her husband, hersons, or her daughter they shall have no claim.

1.07. If a woman bring her hand against a man, they shall prosecute her; 30 manas oflead shall she pay, 20 blows shall they inflict on her.

1.08. If a woman in a quarrel injure the testicle of a man, one of her fingers they shallcut off. And if a physician bind it up and the other testicle which is beside it beinfected thereby, or take harm; or in a quarrel she injure the other testicle, theyshall destroy both of her eyes.

1.09. If a man bring his hand against the wife of a man, treating her like a little child,and they prove it against him, and convict him, one of his fingers they shall cut

– 9 –

off. If he kiss her, his lower lip with the blade of an axe they shall draw down andthey shall cut off.

1.12. If the wife of a man be walking on the highway, and a man seize her, say to her”I will surely have intercourse with you,” if she be not willing and defend herself,and he seize her by force and rape her, whether they catch him upon the wifeof a man, or whether at the word of the woman whom he has raped, the eldersshall prosecute him, they shall put him to death. There is no punishment for thewoman.

1.13. If the wife of a man go out from her house and visit a man where he lives, and hehave intercourse with her, knowing that she is a man’s wife, the man and also thewoman they shall put to death.

1.14. If a man have intercourse with the wife of a man either in an inn or on the highway,knowing that she is a man’s wife, according as the man, whose wife she is, ordersto be done, they shall do to the adulterer. If not knowing that she is a man’s wifehe rapes her, the adulterer goes free. The man shall prosecute his wife, doing toher as he likes.

1.15. If a man catch a man with his wife, both of them shall they put to death. If thehusband of the woman put his wife to death, he shall also put the man to death.If he cut off the nose of his wife, he shall turn the man into a eunuch, and theyshall disfigure the whole of his face.

1.16. If a man have relations with the wife of a man at her wish, there is no penalty forthat man. The man shall lay upon the woman, his wife, the penalty he wishes.

1.18. If a man say to his companion, ”They have had intercourse with they wife; I willprove it,” and he be not able to prove it, and do not prove it, on that man theyshall inflict forty blows, a month of days he shall perform the king’s work, theyshall mutilate him, and one talent of lead he shall pay.

1.20. If a man have intercourse with his brother-in-arms, they shall turn him into aeunuch.

1.21. If a man strike the daughter of a man and cause her to drop what is in her, theyshall prosecute him, they shall convict him, two talents and thirty manas of leadshall he pay, fifty blows they shall inflict on him, one month shall he toil.

1.26. If a woman be dwelling in the house of her father, and her husband have died, anygift which her husband settled upon her—if there be any sons of her husband’s,they shall receive it. If there be no sons of her husband’s she receives it.

1.32. If a woman be dwelling in the house of father, but has been given to her husband,whether she has been taken to the house of her husband or not, all debts, misde-meanors, and crimes of her husband shall she bear as if she too committed them.Likewise if she be dwelling with her husband, all crimes of his shall she bear aswell.

1.35. If a woman, who is a widow, enter into the house of a man, whatsoever she bringswith her—all is her husband’s. But if a man enter in to a woman, whatsoever hebrings—all is the woman’s.

1.37. If a man divorce his wife, if he wish, he may give her something; if he does notwish, he need not give her anything. Empty shall she go out.

1.40. If the wives of a man, or the daughters of a man go out into the street, their headsare to be veiled. The prostitute is not to be veiled. Maidservants are not to veilthemselves. Veiled harlots and maidservants shall have their garments seized and50 blows inflicted on them and bitumen poured on their heads.

1.46. If a woman whose husband is dead on the death of her husband do not go out fromher house, if her husband did not leave her anything, she shall dwell in the houseof one of her sons. The sons of her husband shall support her; her food and herdrink, as for a fiancee whom they are courting, they shall agree to provide for her.If she be a second wife, and have no sons of her own, with one of her husband’ssons she shall dwell and the group shall support her. If she have sons of her own,her own sons shall support her, and she shall do their work. But if there be oneamong the sons of her husband who marries her, the other sons need not supporther.

– 10 –

1.47. If a man or a woman practice sorcery, and they be caught with it in their hands,they shall prosecute them, they shall convict them. The practicer of magic theyshall put to death.

1.50. If a man strike the wife of a man, in her first stage of pregnancy, and cause her todrop that which is in her, it is a crime; two talents of lead he shall pay.

1.51. If a man strike a harlot and cause her to drop that which is in her, blows for blowsthey shall lay upon him; he shall make restitution for a life.

1.52. If a woman of her own accord drop that which is in her, they shall prosecute her,they shall convict her, they shall crucify her, they shall not bury her. If she diefrom dropping that which is in her, they shall crucify her, they shall not bury her.

1.55. If a virgin of her own accord give herself to a man, the man shall take oath, againsthis wife they shall not draw nigh. Threefold the price of a virgin the ravisher shallpay. The father shall do with his daughter what he pleases.

1.57. In the case of every crime for which there is the penalty of the cutting-off of ear ornose or ruining or reputation or condition, as it is written it shall be carried out.

1.58. Unless it is forbidden in the tablets, a man may strike his wife, pull her hair, herear he may bruise or pierce. He commits no misdeed thereby.

2.02. If a man among brothers who have not yet divided the paternal estate commita killing, to the avenger of blood they shall give him. If he choose, he may bespared. His portion in the paternal estate he may seize.

2.06. Before he takes field or house for silver, three times in a month of days the buyershall make proclamation in the city of Ashur, and three times he shall have procla-mation made in the city in which he would buy the field and house. Thus: ”Fieldand house of so-and-so, son of so-and-so, situated in the cultivable area of this cityI am buying. Such as are in possession or have no objection, or have any claimson the property, let them bring their tablets, let them lay before the magistrates,let them present their claims, let them prove their title, and let them take whatis theirs. Those whl during this month of days cannot bring even one of theirtablets to me, lay them before the magistrates, receive in full what belongs tohim.” If the buyer shall have made proclamation, they shall write their tablets,the magistrates shall give them to him, saying: ”In this month of days, the buyermade proclamation three times, ¿He who in this month of days brought not histablets to me, did not lay them before me, shall forfeit his claim to share in fieldand house.’ To the one making the proclamation, who is a buyer, it shall be free.”

2.08. If a man meddle with the field of his neighbor, they shall convict him. Threefoldshall he restore. One of his fingers they shall cut off, a hundred blows they shallinflict upon him, one month of days he shall do the king’s work.

3.02. If a man sell the son or daughter of a man, who on account of debt was dwellingin his house, they shall convict him, he shall lose his money; and he shall give hisminor son to the owner of the property; one hundred lashes shall they inflict uponhim, twenty days shall he do the king’s work.

Literatura:— http://www.fordham.edu/halsall/ancient/asbook.html

* J. S. Arkenberg, Dept. of History, Cal. State Fullerton. Prof. Arkenberg hasmodernized the text.

– 11 –

stari istok - 09.asirija

Documents