strategia zarz ądzania dla obszaru natura 2000 „babia góra” · 2011-12-29 · obszar...

Strategia zarządzania

dla obszaru Natura 2000

„Babia Góra”

Projekt PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach”

Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia)

Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków

Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) 2

Opracowanie strategii: Małgorzata Makomaska - Juchiewicz

kontakt: [email protected]

Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 „Babia Góra” została opracowana w ramach projektu PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach” realizowanego w latach 2007-2011.

Więcej informacji o projekcie: www.iop.krakow.pl/karpaty


Spis treści

Projekt „Natura 2000 w Karpatach” .................................................................................................................. 5

Strategie zarządzania – załoŜenia ogólne ............................................................................................................ 7

Opis obszaru .......................................................................................................................................................... 8

Podstawy prawne, lokalizacja i granice obszaru ............................................................................................. 8

Przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 ......................................................................................................8

Siedliska przyrodnicze Natura 2000, wymienione w załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Dyrektywy

Siedliskowej) ...................................................................................................................................................... 8

Gatunki roślin Natura 2000, wymienione w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Dyrektywy

Siedliskowej) .................................................................................................................................................... 10

Gatunki zwierząt Natura 2000 (inne niż ptaki), wymienione w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG

(Dyrektywy Siedliskowej) ................................................................................................................................ 11

Cele i priorytety ochrony obszaru Natura 2000 ............................................................................................. 12

Istniejące formy ochrony ................................................................................................................................. 13

Ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego .................................................................................... 13

Użytkowanie terenu ........................................................................................................................................ 16

Strategia ochrony siedlisk przyrodniczych ....................................................................................................... 18

Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych.................................................................................................... 18

Ogólna ocena stanu i znaczenia siedlisk przyrodniczych .............................................................................. 19

Potrzeby ochrony siedlisk przyrodniczych ..................................................................................................... 30

Zagrożenia dla siedlisk przyrodniczych i sposoby ich eliminacji ................................................................... 33

Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk przyrodniczych.................................................. 35

Zakres monitoringu siedlisk przyrodniczych.................................................................................................. 40

Braki danych.................................................................................................................................................... 41

Zestawienie gatunków roślin .......................................................................................................................... 42

Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków roślin .......................................................................................... 42

Potrzeby ochrony gatunków roślin ................................................................................................................. 44

Zagrożenia dla gatunków roślin i sposoby ich eliminacji .............................................................................. 44

Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków roślin ............................................................. 44

Zasady monitoringu gatunków roślin............................................................................................................. 45

Braki danych.................................................................................................................................................... 45

Strategia ochrony gatunków zwierząt ............................................................................................................... 46

Zestawienie gatunków zwierząt ..................................................................................................................... 46

Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków zwierząt ..................................................................................... 46

Potrzeby ochrony gatunków zwierząt ............................................................................................................ 51

Zagrożenia dla gatunków zwierząt i sposoby ich eliminacji ......................................................................... 52

Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków zwierząt ........................................................ 53

Zakres monitoringu gatunków zwierząt ........................................................................................................ 55


Braki danych.................................................................................................................................................... 56

Problemy związane z ochroną obszaru Natura 2000 i propozycje rozwiązań ............................................... 56

Istniejące plany zarządzania dla obszaru ......................................................................................................... 57

Analiza moŜliwości skutecznej ochrony obszaru (SWOT) .............................................................................. 59

Rekomendacje do zarządzania obszarem Natura 2000 ................................................................................... 59


Projekt „Natura 2000 w Karpatach” Projekt PL0108 "Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach" otrzymał dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Całkowity koszt projektu to 950 000 Euro. Projekt jest dofinansowany w 85% przez MF EOG, pozostałe 15% współfinansują Regionalny Konserwator Przyrody w Krakowie i Regionalny Konserwator Przyrody w Rzeszowie (5%) oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN (10%). Projekt jest wdrażany w latach 2007-2011 przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, w ramach Centrum Natura 2000. Zasięg projektu obejmuje cały obszar znajdujący się w polskiej części regionu biogeograficznego alpejskiego sieci Natura 2000, obejmujące południową część trzech województw: małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego. Powierzchnia tego obszaru wynosi ok. 10 tys. km2. Większość działań jest skoncentrowanych na terenie projektowanych obszarów Natura 2000. Cele projektu: • Zaangażowanie lokalnych społeczności i instytucji oraz środowiska naukowego do współtworzenia sieci Natura 2000 na rzecz racjonalnej ochrony przyrody w Karpatach. • Wypracowanie strategii zarządzania obszarami Natura 2000 oraz pilotażowe wdrożenie działań na rzecz aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. • Stworzenie systemu przepływu i udostępniania informacji o obszarach Natura 2000. • Upowszechnienie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat (programy edukacyjne, konkursy). • Określenie istniejących i potencjalnych konfliktów między rozwojem gospodarczym i ochroną przyrody oraz wskazanie sposobów ich rozwiązania. Formalna struktura działań projektu miała następujący kształt: 1. Strategie zarządzania, zintegrowany system informacji i analizy spójności. 1.1. Strategie zarządzania dla 23 obszarów Natura 2000 w Karpatach. 1.2. Zintegrowany system informacji o sieci Natura 2000 w Karpatach. 1.3. Analizy spójności sieci Natura 2000 w polskich Karpatach. 2. Programy aktywnej ochrony. 2.1. Program ochrony dużych drapieżników. 2.2. Program aktywnej ochrony w Bieszczadzkim Parku Narodowym. 2.3. Program aktywnej ochrony torfowisk w Nadleśnictwie Nowy Targ. 2.4. Program aktywnej ochrony w Babiogórskim Parku Narodowym. 2.5. Program aktywnej ochrony w Gorczańskim Parku Narodowym. 3. Programy edukacyjne, promocja projektu i koordynacja. 3.1. Programy edukacyjne. 3.2. Promocja projektu. 3.3. Koordynacja. Jednym z kluczowych zadań projektu było wypracowanie strategii zarządzania dla 23 obszarów Natura 2000. Listę obszarów, dla których przygotowano takie opracowanie przedstawiono poniżej. Wszystkie strategie i załączniki zostały przekazane opinii


publicznej poprzez stronę internetową www.iop.krakow.pl/karpaty, poprzez która można również składać uwagi, postulaty i propozycje uzupełnień.

Kod obszaru Nazwa obszaru

woj. małopolskie

PLC120001 Tatry PLH120001 Babia Góra PLH120002 Czarna Orawa PLH120009 Kostrza PLH120013 Pieniny PLH120016 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH120018 Ostoja Gorczańska PLH120019 Ostoja Popradzka PLH120024 Dolina Białki PLH120025 Małe Pieniny PLH120043 Luboń Wielki PLH120078 Uroczysko Łopień

PLH120094 Ostoje Nietoperzy Powiatu Gorlickiego (tylko dla enklawy Cerkiew w Łosiu i Kunkowej )

PLH120052 Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego (tylko w granicach dawnego obszaru Opactwo Cystersów w Szczyrzycu )

woj. podkarpackie

PLC180001 Bieszczady PLH180011 Jasionka PLH180013 Góry Słonne PLH180014 Ostoja Jaśliska

woj. śląskie

PLH240023 Beskid Mały PLH240006 Beskid Żywiecki PLH240005 Beskid Śląski PLH240007 Kościół w Radziechowach PLH240008 Kościół w Górkach Wielkich

Rozmieszczenie obszarów Natura 2000 w Karpatach, dla których opracowano strategie zarządzania.


Strategie zarządzania – założenia ogólne Sieć Natura 2000 składa się z dwóch typów obszarów: obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSOP) oraz specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOOS). Zarówno OSOP, jak i SOOS wyznaczane są w naszym kraju w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw środowiska. Pomimo, że sam proces legislacyjny dla tych dwóch typów obszarów Natura 2000 przebiega nieco innymi torami, to proces planowania ich ochrony ma podobne podstawy prawne. Podstawowymi dokumentami regulującymi szczegółowe zasady ochrony każdego z obszarów Natura 2000 są plany zadań ochronnych i plany ochrony obszarów Natura 2000. Różnica między tymi aktami prawnymi jest taka, że plany zadań ochronnych powinny być dokumentami operacyjnymi, ogólniejszymi, uchwalanymi na okres 10 lat. Natomiast dla niektórych obszarów (lub ich części, która jest określona w planach zadań ochronnych) powinny zostać przeprowadzone dokładniejsze analizy i na tej podstawie opracowane plany ochrony – bardziej szczegółowe dokumenty, obowiązujące przez 20 lat. Treść i sposób tworzenia planów ochrony i planów zadań ochronnych określają odpowiednie rozporządzenia Ministra Środowiska: - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz.U. 2010, nr 64, poz. 401) - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 ( Dz.U. 2010, nr 34, poz. 186) Realizacja projektu PL0108 miała między innymi na celu wspomóc procesy planowania w danym terenie. W związku z tym opracowano strategie zarządzania dla 23 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk utworzonych w Karpatach. Strategie te nie mają statusu formalnego dokumentu. Jednak dzięki temu, że były przygotowane w ścisłej współpracy z zarządzającymi terenem i w oparciu o dyskusje toczone w czasie licznych warsztatów, spotkań i konsultacji mają, w naszej opinii, bardzo istotne znaczenie. Prezentują bowiem w pełni niezależne zestawienie danych i analiz naukowych, a także opinie (często rozbieżne) uczestników spotkań. Wydaje się więc, że mogą stanowić doskonały punkt wyjścia do rozpoczęcia formalnego procesu tworzenia planów zadań ochronnych i planów ochrony dla tych obszarów. Liczymy również na to, że strategie pomogą zarządzającym terenu we właściwym ukierunkowaniu tymczasowych działań ochronnych, które powinny być prowadzone nawet przed uchwaleniem formalnych dokumentów planistycznych. Mogą być również wykorzystywane do innych analiz, w których bierze się pod uwagę aspekty związane z siecią Natura 2000, np. w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, planach zagospodarowania przestrzennego, programach ochrony środowiska, planach urządzania lasu, strategiach rozwoju gmin i powiatów. Wdrażanie sieci Natura 2000 w Polsce spowodowało również konieczność istotnej zmiany podejścia do planowania w obszarach chronionych. Dotychczas ochrona obszarowa polegała przede wszystkim na określeniu listy zakazów i nakazów odnoszących się np. do całej powierzchni rezerwatu przyrody, czy też parku narodowego. Natomiast w obszarach Natura 2000 przedmiotami ochrony są przede wszystkim wybrane siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt (i ich siedliska). W związku z tym, w ramach projektu „Natura 2000 w Karpatach” sporządzono również Strategie ochrony gatunku/siedliska w obszarze Natura 2000. Dla


każdego przedmiotu ochrony, we wszystkich obszarach Natura 2000 w regionie alpejskim (nie tylko w tych, dla których opracowano strategie zarządzania) opracowano kilkustronicową kartę informacyjną, zawierającą podstawowe informacje o danym przedmiocie ochrony i wskazania do monitoringu, ochrony oraz dalszych badań. Powstała w ten sposób baza danych zawierająca 472 karty informacyjne, w tym 220 kart dla siedlisk przyrodniczych, 34 dla gatunków roślin oraz 217 kart dla gatunków zwierząt. Całość zgromadzonych informacji została również opublikowana poprzez stronę internetową projektu.

Opis obszaru

Podstawy prawne, lokalizacja i granice obszaru

Obszar PLH120001 Babia Góra, o powierzchni 3350,4 ha, został zgłoszony do Komisji Europejskiej jako proponowany Obszar o Znaczeniu dla Wspólnoty 30 kwietnia 2004 r. Komisja zatwierdziła ten obszar jako OZW 25 stycznia 2008 r. W ciągu 6 lat od tej daty Minister Środowiska zobowiązany jest do wyznaczenia OZW Babia Góra, w drodze rozporządzenia, jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOOS). Obszar PLH120001 położony jest w Karpatach Zachodnich (Karpaty Wewnętrzne) i obejmuje cały masyw Babiej Góry. Obszar leży w województwie, powiatach suskim i nowotarskim, na terenie trzech gmin: Zawoja, Lipnica Wielka, Jabłonka. Na znacznym odcinku granica obszaru pokrywa się z granicą państwową ze Słowacją. Polski obszar Natura 2000 Babia Góra graniczy ze słowackimi obszarami Natura 2000. Są to 2 obszary siedliskowe: Babia Hora i Slana Voda oraz Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków - Horna Orava.

Przedmioty ochrony obszaru Natura 2000

Siedliska przyrodnicze Natura 2000, wymienione w załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Dyrektywy Siedliskowej)

Typy siedlisk przyrodniczych Natura 2000 zidentyfikowane na Babiej Górze

Zgodnie z informacją ekologiczną zawartą w Standardowym Formularzu Danych dla obszaru PLH120001 Babia Góra, ma on istotne znaczenie dla ochrony 12 nieleśnych i 7 leśnych siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. 4060: Wysokogórskie borówczyska bażynowe *4070: Zarośla kosodrzewiny (Pinetum mugo) 4080: Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub śląskiej Salicetum silesiacae i Salix silesiaca-Alnus

viridis 6150: Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion

herbaceae) 6170: Nawapienne murawy wysokogórskie (Seslerion tatrae) i wyleżyska śnieżne (Arabidion coeruleae) *6230: Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe 6430: Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) 6520: Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion) 7140: Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea nigrae) 7230: Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 8110: Piargi i gołoborza krzemianowe


8310: Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania 9110: Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 9130: Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) 9140: Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim *9180: Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach *91D0: Bory i lasy bagienne 91E0: Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion

glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) 9410: Górskie bory świerkowe (Piceion abietis)

* gwiazdką oznaczono priorytetowe typy siedlisk Tabela. 1. Informacja o siedliskach przyrodniczych, zgodnie ze Standardowym Formularzem Danych dla obszaru Natura 2000 Babia Góra (w nawiasie proponowane zmiany ocen) Kod siedliska

Nazwa siedliska Reprezentatywność

Względna powierzchn

ia

Stan zachowani

a

Ocena ogólna

(znaczenie

obszaru

dla ochrony

siedliska)

4060 Wysokogórskie borówczyska bażynowe

A C A A

*4070 Zarośla kosodrzewiny (Pinetum mugo)

A B A A

4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub śląskiej Salicetum silesiacae i Salix

silesiaca-Alnus viridis

A A A A

6150 Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion herbaceae)

A B (C) A A

6170 Nawapienne murawy wysokogórskie (Seslerion

tatrae) i wyleżyska śnieżne (Arabidion coeruleae)

A C A A

*6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe B (D) C (-) C (-) C (-)

6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) A C A A

6520 Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion)

C B (C) C C

7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-

Caricetea nigrae)

B C B C

7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk

B C B C


8110 Piargi i gołoborza krzemianowe A C A A

8310 Jaskinie nie udostępniane do

zwiedzania (A) (C) (A) (A)

9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-

Fagenion) A C A A

9130 Żyzne buczyny (Dentario

glandulosae-Fagenion, Galio

odorati-Fagenion) A C A A

9140 Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim

A A A A

*9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach

A C A A

91D0 Bory i lasy bagienne A C A A

*91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum

albae, Alnenion glutinoso-

incanae, olsy źródliskowe)

A C A A

9410 Górskie bory świerkowe (Piceion abietis A B (C) A A

Uwagi: 1. Zmiana oceny dla siedliska 6520 wynika ze zmiany klasyfikacji łąk dokonanej w całym regionie alpejskim i zaliczeniu zespołu Gladiolo-Agrostietum do typu 6520 zamiast 6510. 2. Zmiany ocen powierzchni względnej kilku typów siedlisk wynikają z wcześniejszego błędnego odniesienia do powierzchni siedliska w obszarze lub regionie alpejskim, a nie do powierzchni w kraju. 3. Typ siedliska 8310 nie był uwzględniony w Standardowym Formularzu Danych dla obszaru.

Gatunki roślin Natura 2000, wymienione w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Dyrektywy Siedliskowej)

Zgodnie z informacją ekologiczną zawartą w Standardowym Formularzu Danych dla obszaru PLH120001 Babia Góra, ma on istotne znaczenie dla ochrony siedlisk 2 gatunków roślin z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Są to: tojad morawski Aconitum moravicum tocja karpacka Tozzia carpatica Tabela. 2. Informacja o gatunkach, zgodnie ze Standardowym Formularzem Danych dla obszaru Natura 2000 Babia Góra


Nazwa polska

gatunku

Nazwa

łacińska gatunku

Populacja Siedlisko Izolacja

populacji

Ocena

ogólna (znaczenie

obszaru dla

ochrony

gatunku) tojad morawski Aconitum

moravicum B A C A

tocja karpacka Tozzia carpatica

C A C A

Gatunki zwierząt Natura 2000 (inne niż ptaki), wymienione w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Dyrektywy Siedliskowej)

Bezkręgowce

Chrząszcze

*sichrawa karpacka Pseudogaurotina excellens biegacz urozmaicony Carabus variolosus

zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus Kręgowce Płazy

kumak górski Bombina variegata

traszka karpacka Triturus montandoni

traszka grzebieniasta Triturus cristatus

Ssaki *darniówka tatrzańska Microtus tatricus

ryś Lynx lynx * gwiazdką oznaczono gatunki priorytetowe

Ponadto w SFD wymienione są 3 gatunki z oceną D, która oznacza, że choć występują na obszarze PLH120001 Babia Góra, to jednak nie ma on istotnego znaczenia w skali kraju dla ich ochrony. Są to: *wilk Canis lupus *niedźwiedź brunatny Ursus arctos wydra Lutra lutra

Tabela. 3. Informacja o gatunkach, zgodnie ze Standardowym Formularzem Danych dla obszaru Natura 2000 Babia Góra (w nawiasie proponowane zmiany ocen) Nazwa polska

gatunku

Nazwa łacińska Populacja Siedlisko Izolacja

populacji

Ocena ogólna

(znaczenie obszaru dla

ochrony

gatunku)

sichrawa karpacka

Pseudogaurotina

excellens A B A A

biegacz urozmaicony

Carabus variolosus C B C B


zagłębek bruzdkowany

Rhysodes sulcatus

B B A A


C B C B

traszka karpacka Triturus

montandoni C B C B

traszka grzebieniasta

Triturus cristatus

C (D) A (-) C (-) C (-)

darniówka tatrzańska

Microtus tatricus C (B) A A B

ryś Lynx lynx C B C B

*wilk Canis lupus Canis lupus

D

*niedźwiedź brunatny

Ursus arctos

D

wydra Lutra lutra

D

Uwagi:

Cele i priorytety ochrony obszaru Natura 2000

Głównym celem ochrony na obszarze Natura 2000 Babia Góra PLH120001 jest utrzymanie lub podjęcie starań o odtworzenie tzw. właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków, uznanych za przedmiot ochrony w tym obszarze, w tym zwłaszcza utrzymanie całego dynamicznego kompleksu siedlisk przyrodniczych o charakterze wysokogórskim i górskim oraz związanych z nimi gatunków, a także gatunków o charakterze puszczańskim. Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków Natura 2000 wpisuje się w cele ochrony Babiogórskiego Parku Narodowego, który chroni całość przyrody na tym terenie. Reżim ochronny parku narodowego ogranicza w dużym stopniu wpływ oddziaływań antropogenicznych na siedliska przyrodnicze oraz siedliska gatunków.

W przypadku nieleśnych typów siedlisk przyrodniczych o charakterze naturalnym tworzących piętra alpejskie i subalpejskie, podstawowym sposobem ochrony tych siedlisk powinna być ochrona bierna z zabezpieczaniem płatów narażonych na bezpośrednią destrukcję. Natomiast w odniesieniu do półnaturalnych nieleśnych siedlisk przyrodniczych polan reglowych niezbędna jest ochrona czynna, polegająca na umiarkowanym użytkowaniu kośnym i pasterskim. Pewne działania z zakresu czynnej ochrony roślinności polan reglowych są już na obszarze prowadzone.

Podstawowym sposobem ochrony leśnych siedlisk przyrodniczych o nieprzekształconej strukturze i właściwym stanie ochrony powinna być ochrona bierna.


Dotyczy to większości lasów górnego regla i niewielkiej części lasów w reglu dolnym. W przypadku lasów o zniekształconej strukturze pożądane jest przywracanie ich do stanu właściwego. Działania w tym zakresie są już prowadzone przez służby parku narodowego i powinny być kontynuowane.

Ochrona bierna jest najwłaściwszym sposobem ochrony dla większości gatunków, zarówno zwierząt, jak i roślin, i ich siedlisk. W przypadku zwierząt potrzebne jest jednak zapewnienie im spokoju w ostojach i zapobieganie synantropizacji. Prace leśne w strefie ochrony częściowej i krajobrazowej parku powinny być prowadzone z uwzględnieniem biologii i wymagań siedliskowych gatunków. Dla ochrony rysia istotne jest także utrzymanie łączności obszaru z innymi ostojami przyrody, w tym z sąsiednimi obszarami Natura 2000, poprzez korytarze migracyjne. Działania z zakresu ochrony czynnej przewidziane są sichrawy karpackiej. Stanowiska niektórych gatunków roślin powinny być objęte kontrolą w okresie ich kwitnienia, aby zapobiec zrywaniu. Obszar Natura 2000 Babia Góra ma szczególne znaczenie dla zachowania następujących przedmiotów ochrony:

• siedliska przyrodnicze: zarośla kosodrzewiny 4070, wysokogórskie murawy acydofilne 6170, piargi krzemianowe 8110, jaworzyny 9140 i 9180 oraz bory świerkowe 9410.

• zwierzęta inne niż ptaki: sichrawa karpacka, zagłębek bruzdkowany, darniówka tatrzańska;

• rośliny: tojad morawski i tocja karpacka Wymienione siedliska i gatunki powinny być traktowane jako przedmioty specjalnej troski i wymogi ich ochrony powinny mieć pierwszeństwo w działaniach ochronnych prowadzonych na obszarze.

Istniejące formy ochrony

Obszar siedliskowy PLH120001 Babia Góra (3350,4 ha) obejmuje niemal całą powierzchnię Babiogórskiego Parku Narodowego (3 394 ha), utworzonego w 1954 r. i następnie powiększonego w 1997 r., z wyłączeniem niewielkich enklaw, znajdujących się poza głównym masywem Babiej Góry. W BgPN ochroną ścisła objętych jest 1062 ha, częściową 2142 ha, a krajobrazową 156 ha. Obszar siedliskowy zawiera się również w granicach obszaru ptasiego sieci Natura 2000 - OSOP Babia Góra PLB120011 (4915,6 ha) - zatwierdzonego 5.09.2007 r. Część obszaru wchodzi w skład Rezerwatu Biosfery (1 734 ha), powołanego w 1977 r.

Ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego

Masyw Babiej Góry jest częścią Zachodnich Karpat Zewnętrznych, których sfałdowanie, a następnie wypiętrzenie nastąpiło w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych. Buduje go kompleks fliszu magurskiego, na który składają się naprzemianległe ławice piaskowców i łupków. Płaszczowina magurska nasunięta jest na niższe jednostki odsłaniające się na powierzchni w dolnych partiach stoków i w obrębie podnóży. Babia Góra tworzy zwartą jednostkę górską w postaci masywnego i niezbyt długiego wału. Jego podnóża są rozcięte przez doliny rzeczne. Nachylenie powierzchni podnóży na południu waha się od 15° do 25°, natomiast stoki północne nachylone są w granicach od 35° do 65°, a pod Sokolicą i w kilku innych miejscach nachylenie ścian skalnych dochodzi do 70°. W tej części masywu jego rzeźba modelowana jest przez procesy osuwania i obrywania. W obrębie grzbietu masywu wyróżnić można kilka słabo


zaznaczonych szczytów: od zachodu jest to Mała Babia Góra albo Cyl (1517m), następnie Diablak (1725 m n.p.m.), a ku wschodowi - Gówniak (1619 m), Kępa (1521 m) i Sokolica (1367 m). Masyw Babiej Góry wyróżnia się typowym dla wysokich gór układem pięter klimatyczno-roślinnych: - piętro pogórza (do 700 m n.p.m.) - piętra regla dolnego (700 - 1150 m n.pm.), czyli piętra lasów mieszanych o umiarkowanie chłodnym klimacie, - piętra regla górnego (1150-1360 m n.p.m.), czyli piętra borów świerkowych o klimacie chłodnym, - piętra kosodrzewiny (1360-1650 m n.p.m.) z klimatem bardzo chłodnym - piętra alpejskiego (halnego), czyli piętra z dominacją muraw wysokogórskich i skalnych rumowisk (1650-1725 m n.p.m.) z klimatem umiarkowanie zimnym, Ten niewielki obszar ma dobrze zachowaną szatę roślinną, w której dominują zbiorowiska leśne. Wysoka naturalność zbiorowisk roślinnych i duża akumulacja martwego drewna powodują, że dla wielu grup gatunków (grzybów, porostów, owadów saproksylicznych, a także ptaków) Babia Góra jest jedną z ważniejszych ostoi w Karpatach Zachodnich. Trzy gatunki roślin mają tu swoje jedyne stanowiska w Polsce, a wśród zwierząt (przede wszystkim bezkręgowców) liczne są gatunki swoiste dla Karpat lub Karpat Zachodnich, czyli tzw. endemity ogólnokarpackie bądź zachodniokarpackie. Wody Głównym grzbietem Babiej Góry przebiega europejski dział wodny. Wody spływające do Skawicy po północnych stokach należą do zlewiska Morza Bałtyckiego, natomiast potoki spływające po stokach południowych do Czarnej Orawy i Półgórzanki należą do zlewiska do Morza Czarnego. W polskiej części masywu występuje kilkaset źródeł. Liczne są też wycieki i wysięki wód. Po stronie północnej występują wysięki wód słonych w dolinie Słonowego Potoku. Na sieć rzeczną tego obszaru składają się zarówno cieki stałe jak i okresowe (funkcjonujące wiosną i krócej latem) oraz epizodyczne (prowadzące wodę tylko podczas ulew letnich). Gęstość sieci potoków stałych i okresowych jest większa na stokach północnych niż na południowych. W korytach potoków, na urwistych zerwach tworzą się wodospady. W Paśmie Babiej Góry znajduje się kilkanaście jeziorek, w większości na północnych stokach. Część z nich funkcjonuje tylko podczas wiosennych roztopów i ulewnych opadów.

Zbiorowiska roślinne

Zaznaczają się wyraźne różnice w roślinności północnego i południowego stoku Babiej Góry. Po stronie północnej jest ona znacznie bardziej zróżnicowana; dotyczy to głównie regla dolnego.

Zbiorowiska leśne i zaroślowe

Zbiorowiska leśne zajmują około 63% powierzchni obszaru (regiel dolny i regiel górny). Ogółem zidentyfikowano 12 zbiorowisk leśnych i 5 zaroślowych. W reglu dolnym występuje 10 zbiorowisk, wśród których największą powierzchnię zajmuje żyzna buczyna karpacka (1260 ha; miedzy 750 a 1160 m, występuje głównie na stokach północnych, a następnie dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy (650 ha; rozwija się między 700 a 1200 ha). W reglu dolnym występuje także las jodłowy i na niewielkich


powierzchniach - jaworzyny (jaworzyna z miesięcznicą trwałą i ziołoroślowa. W niższych położeniach niewielkie płaty zajmują olszyny (nadrzeczna i bagienna). Lasy regla dolnego pozostawały pod długotrwałą presją człowieka, czego efektem są ich duże przekształcenia. Na wielu obszarach należących siedliskowo do buczyn i lasów jodłowych panują dziś kilkudziesięcioletnie drzewostany świerkowe. Najlepiej zachowany dolnoreglowych lasów mieszanych to tzw. Knieja Czatożańska. W reglu górnym dominującym zespołem roślinnym jest karpacki bór świerkowy (Plagiothecio-Piceetum tatricum). Zajmuje 610 ha na wysokości 1150-1390 m n.p.m. Babia Góra ma szczególne znaczenie dla ochrony borów górnoreglowych, jako druga po Tatrach ostoja tego siedliska, jeśli chodzi o powierzchnię, a pierwszą, gdy chodzi o stan jego zachowania (całe piętro regla górnego zachowało się niemal w nienaruszonym stanie). Z borami górnoreglowymi związane są zarośla i laski jarzębinowe. Na bardzo stromych stokach występuje jaworzyna karpacka, Powyżej lasów regla górnego karpackie rozciągają się zarośla kosodrzewiny, która tworzy własne piętro subalpejskie. Z babiogórskich zbiorowisk zaroślowych należy także wymienić zarośla wierzby śląskiej i zarośla porzeczki skalnej. Zbiorowiska nieleśne

Zbiorowiska nieleśne reprezentowane są przede wszystkim przez roślinność o charakterze naturalnym, jak wysokogórskie zbiorowiska murawe i krzewinkowe (murawy wysokogórskie, ziołorośla i traworośla, bażynowiska,) roślinność piargów, rumowisk i odsłonięć erozyjnych, wyleżysk śnieżnych, zbiorowiska źródliskowe, ziołorośla mszarników, młaki i torfowiska,) W piętrze alpejskim m dominującą formacją są murawy wysokogórskie, reprezentowane przez zespół situ skuciny i kostzrewy niskiej. Roślinność wysokogórska wyróżnia ten masyw spośród innych pasm beskidzkich. Jej specyfika związana jest ze złożona budową fliszu karpackiego, co przejawia się drobnomozaikową strukturą wewnętrzną fitocenoz, tworzących charakterystyczne przestrzenne kompleksy. Fitocenozy półnaturalne, powstałe dzięki działalności człowieka odgrywają na Babiej Górze niewielką rolę. Stan roślinności łąkowej na polanach reglowych znacznie się zmienił w wyniku zaprzestania użytkowania kośnego i pasterskiego. Użytkowane są jeszcze niewielkie powierzchnie na kilku polanach. Duże powierzchnie zarówno w strefie regli jak i w piętrze subalpejskim zajmują borówczyska.

Flora

Na terenie obszaru występuje około 626 taksonów roślin naczyniowych, 280 gatunków mchów, 100 gatunków wątrobowców 118 gatunki grzybów wielkoowocnikowych, 107 gatunków workowców i 329 gatunków porostów. Flora Babiej Góry obejmuje wyjątkowo dużą liczbę gatunków (67) objętych ochroną prawną oraz gatunków zagrożonych i rzadkich w Polsce. Wśród roślin naczyniowych znajdują się cztery gatunki ujęte w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt: tojad morawski, gnidosz Hacqueta, rogownica alpejska i okrzyn jeleni. Te dwa ostatnie, krytycznie zagrożone gatunki, mają na Babiej Górze swoje jedyne stanowiska w Polsce. Okrzyn jeleni, roślina herbowa Babiogórskiego Parku Narodowego, to okazała baldaszkowata roślina, rosnąca w strefie górnej granicy lasu, w trudno dostępnych – stromych, kamienistych i wilgotnych - miejscach. Rogownica alpejska występuje na Babiej Górze w postaci podgatunku, endemicznego dla tego masywu. Jej siedliskiem są półki i szczeliny skalne, kamienisty rumosz i murawy w piętrze alpejskim.


Fauna

Na świat zwierząt żyjących w obszarze wpływają cechy klimatu i piętrowość szaty roślinnej. Charakterystyczną cechą fauny jest występowanie gatunków typowych dla gór i dalekiej północy (gatunki borealno – górskie) oraz gatunków wyłącznie górskich. Liczba gatunków maleje wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. Stwierdzono dotychczas 188 gatunków kręgowców, wśród których najliczniejszą grupą są ptaki – 119 gatunków, w tym 100 lęgowych. Ssaki reprezentowane są przez 49 gatunków, gady – przez 6 gatunków, płazy – przez 12 gatunków i ryby – przez 2 gatunki. Świat bezkręgowców jest jeszcze niedostatecznie poznany. Zidentyfikowano dotychczas 3571 gatunków bezkręgowców owadów, w tym 1508 gatunków chrząszczy (najlepiej poznana grupa owadów), 131 gatunków pająków i 92 gatunki mięczaków. Na Babiej Górze występuje wiele gatunków rzadkich i zagrożonych, oraz takich, które mają tu swoje jedyne lub jedne z nielicznych stanowisk w Polsce. Między innymi, występuje tu 106 gatunków zwierząt zamieszczonych na karpackiej liście gatunków zagrożonych. Walorem fauny bezkręgowców jest liczne występowanie tzw. loci typici, czyli miejsc, z których po raz pierwszy opisano dany takson.

Użytkowanie terenu

Właściciele, zarządzający i użytkownicy terenu

Większość obszaru (96,4%) stanowi własność Skarbu Państwa w zarządzie Babiogórskiego Parku Narodowego. Pozostała część to grunty prywatne: 5 dawnych plan pasterskich oraz teren Lasów Uprawnionych Wsi Zawoja. Zarządzającym obszarem Natura 2000 jest Dyrektor Babiogórskiego Parku Narodowego.

Leśnictwo

W lasach parku narodowego, położonych na gruntach będących własnością Skarbu Państwa, w strefie ochrony ścisłej z założenia nie prowadzi się żadnych działań. Należy podkreślić, że nie ma w polskich górach drugiego tak dużego obszaru leśnego poddanego ochronie nieprzerwanie od 1928 roku; objęto wtedy ochroną rezerwatową ponad 400 ha lasu. Cztery lata później obszar chroniony obejmował już ponad 1000 ha. Ekosystemy zniekształcone w wyniku prowadzonej tu wcześniej gospodarki leśnej (pozyskiwanie drewna buka i jodły, wprowadzanie sztucznych monokultur świerkowych) są poddane ochronie częściowej. Prowadzone są zabiegi unaturalnienia drzewostanów (zwiększenie udziału buka i jodły). W lasach na gruntach niepaństwowych prowadzona jest gospodarka leśna zgodnie z obowiązującym operatem urządzeniowym, pod nadzorem administracji parku narodowego. Utworzenie obszaru Natura 2000 nie będzie zasadniczo ograniczać gospodarowania w tych lasach, niemniej jednak operat urządzeniowy powinien zostać zweryfikowany pod kątem wymogów ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000.

Rolnictwo

Niewielką powierzchnię w obszarze zajmują śródleśne polany, powstałe w wyniku wypasu owiec i bydła Wypas rozwijał się od połowy XVII w. Efektem użytkowania pasterskiego obszaru jest pięć polan reglowych, powstałych w miejscu wyciętych wcześniej lasów. Polany te, aktualnie nieużytkowane, podlegają sukcesji roślinnej.


Użytkowanie – pasterskie lub kośne - jest niezbędne dla utrzymania półnaturalnych siedlisk tych polan, mających wkład w bioróżnorodność obszaru.

Użytkowanie turystyczne

Obszar udostępniany jest bez ograniczeń ilościowych dla celów turystyki, głównie pieszej. Frekwencja wejść turystycznych na teren Babiogórskiego Parku Narodowego kształtuje się aktualnie na poziomie około 100 000 rocznie, przy czym ruch turystyczny wykazuje tendencję do koncentracji w pewnych rejonach (np. Diablak). Funkcjonowanie i obsługę ruchu turystycznego zapewniają znakowane szlaki turystyczne (ponad 50 km długości), schronisko górskie na Markowych Szczawinach, punkty informacyjne i posterunek GOPR. Kulminacja ruchu turystycznego przypada na letnie weekendy. Ze względu na łatwy dojazd około 80% wszystkich turystów dostaje się na teren parku z Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki). Drugim licznie uczęszczanym punktem jest Zawoja-Markowa. Miejscem silnej koncentracji ruchu turystycznego jest Diablak, kulminacja masywu oraz Markowe Szczawiny, gdzie przy schronisku zbiega się siedem pieszych szlaków turystycznych. Najmniej uczęszczany jest szlak zielony z Przywarówki na Diablak. W sezonie letnim na szlakach grzbietowych oraz na Markowych Szczawinach koncentruje się około 90 % wszystkich zwiedzających. Dla potrzeb edukacyjnych utworzono 8 ścieżek dydaktycznych. Zlokalizowane są na terenie samego parku narodowego i w jego sąsiedztwie. Mają one służyć rozwijaniu wśród turystów świadomości wartości przyrodniczych i kulturowych regionu Babiej Góry. Każdą ścieżkę zaprojektowano w nawiązaniu do wybranego tematu z zakresu przyrody, kultury materialnej oraz tradycji regionu. Prężnie działa ośrodek edukacyjny przy Dyrekcji parku narodowego.

Inne warunkowania socjoekonomiczne

Babia Góra należy do tych szczególnych obszarów Natura 2000, które wyznaczone zostały na terenach już objętych ochroną w formie parków narodowych. Z uwagi na wysoki reżim tej formy ochrony i przynajmniej teoretyczne podporządkowanie celom ochrony przyrody wszelkiej działalności na terenie parku i jego różnych funkcji, utworzenie obszaru Natura 2000 nie wpłynie istotnie na dotychczasowy sposób użytkowania obszaru. W przypadku Babiej Góry najważniejszą formą aktywności człowieka na tym obszarze, a równocześnie najważniejszym źródłem aktualnych i potencjalnych zagrożeń dla jego wartości przyrodniczych, jest turystyka (masowa i kwalifikowana). Tak więc w praktyce, zrównoważenia będzie wymagało użytkowanie turystyczne obszaru. W otoczeniu parku znajdują się tereny 3 gmin: - Gmina Zawoja o powierzchni 128,8 km2, zaludnieniu 68,4 os./km2; 65% powierzchni gminy zajmują lasy, a użytki rolne - 32%. - Gmina Jabłonka o powierzchni 213,28km2, zaludnieniu 78,8 os./km2; 34% powierzchni gminy zajmują lasy, a użytki rolne - 60%. - Gmina Lipnica Wielka o powierzchni 67,5 km2, zaludnieniu 82,4 os./km2; 48% powierzchni gminy zajmują lasy, a użytki rolne - 49%. Główne funkcje terenów znajdujących się otoczeniu Parku to funkcja turystyczna, usługi, leśnictwo i rolnictwo. W poszczególnych gminach w zależności od struktury użytkowania ziemi ich proporcje różnie sie układają. Najsilniej rozwinietą funkcję turystyczną ma gmina Zawoja. Sama Zawoja jest ważną miejscowością letniskową, a


turystyka jest podstawą ekonomii gminy. Dla przyciągnięcia turystów organizowane są liczne imprezy (np. Babiogorska Jesień). Główną atrakcją i celem wycieczek turystów odwiedzających teren gminy jest jednak Babia Góra. Gmina ma również dogodne warunki, zarówno orograficzne, jak i klimatyczne do uprawiania turystyki narciarskiej. Posiada też najlepiej rozwiniętą infrastrukturę dla narciarstwa zjazdowego spośród gmin położonych w otoczeniu Babiogórskiego Parku Narodowego. Znajduje się tam kilka wyciągów narciarskich (9) i tras o różnym stopniu trudności, w tym Ośrodek turystyczno-narciarski Mosorny Groń działający od 2003 roku w Zawoi Policznem, wyciągi w Zawoi Czatoży, wyciąg w Zawoi Warzechówce. Gminy Jabłonka i Lipnica Wielka są znacznie słabiej wyposażone w infrastrukturę turystyczną i nie są obszarem intensywnie uźytkowanym turystycznie. Dzięki atrakcyjności krajobrazowej oraz zachowanej żywej kulturze ludowej mogą być jednak obszarem rozwoju turystycznego.

Strategia ochrony siedlisk przyrodniczych

Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych

Tab. 1. Zasoby siedlisk przyrodniczych w obszarze Natura 2000 „Babia Góra” Kod siedliska Nazwa siedliska Powierzchnia (ha) Liczba płatów 4060 Wysokogórskie borówczyska bażynowe 7 ha b.d. *4070 Zarośla kosodrzewiny (Pinetum mugo) 296 ha Zarośla

kosodrzewiny tworzą własne piętro roślinne.

4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub śląskiej Salicetum silesiacae i Salix silesiaca-

Alnus viridis

ok. 1 ha b.d. (występują w kompleksie siedlisk alpejskich i subalpejskich)

6150 Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion

trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne A(Salicion herbaceae)

15 ha + 14 ha b.d. (występują w kompleksie siedlisk alpejskich i subalpejskich)


tatrae) i wyleżyska śnieżne (Arabidion

coeruleae)

1,5 ha

b.d. (występują w kompleksie siedlisk alpejskich i subalpejskich)

*6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe 9 ha b.d. 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) 12 ha b.d. 6520 Górskie łąki konietlicowe użytkowane

ekstensywnie (Polygono-Trisetion) 18 ha b.d.


Caricetea nigrae)

~ kilka arów b.d.


2 ha b.d.

8110 Piargi i gołoborza krzemianowe b.d. b.d. 8310 Jaskinie nie udostępniane do zwiedzania dł. 152 m 12

9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 200 ha b.d. 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, 1025 ha b.d.


Galio odorati-Fagenion) 9140 Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie

lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim

20 ha kilkadziesiąt


22 ha b.d.

91D0 Bory i lasy bagienne 5 ha b.d. *91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe

(Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion

glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)

38 ha b.d.

9410 Górskie bory świerkowe (Piceion abietis 1245 ha b.d.

Ogólna ocena stanu i znaczenia siedlisk przyrodniczych

Siedliska nieleśne 4060 Wysokogórskie borówczyska baŜynowe Borówczyska baŜynowe występują na Babiej Górze stosunkowo rzadko. Niewielkie płaty tego siedliska moŜna odnaleźć w piętrze subalpejskim i alpejskim, w obszarach przygraniowych, na skłonie północnym masywu. Wykształciły się przewaŜnie na luźnym szkielecie piaskowcowych rumowisk, na wypłaszczeniach terenu. Fizjonomię zbiorowisk tworzą krzewinki - borówka czarna (Vaccinium myrtillus) i borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea) oraz baŜyna obupłciowa (Empetrum hermaphroditum), którym niekiedy towarzyszą gatunki przechodzące z sąsiednich muraw. Wyraźna jest struktura dwuwarstwowa - dolną warstwę (bogatszą gatunkowo) tworzą zaleŜnie od odmiany róŜne gatunki mchów i krzaczkowate porosty, górną – rośliny naczyniowe. Borówczyska baŜynowe tworzą mozaikę z zaroślami kosodrzewiny i innymi borówczyskami oraz murawami wysokogórskimi. Roślinność tego siedliska przyrodniczego jest dosyć niejednorodna. Warto podkreślić, Ŝe w tym obszarze nie występuje jeden z charakterystycznych gatunków dla borówczysk baŜynowych, mianowicie borówka halna Vaccinium gaulteuroides. Na uwagę zasługuje z kolei częste występowanie Huperzia selago, Deschampsia flexuosa, Luzula alpino-pilosa (przechodząca z sąsiadujących z borówczyskami wyleŜyskami śnieŜnymi typowymi dla siedliska 6150). Bardzo niewyraźna jest granica pomiędzy borówczyskami baŜynowymi a borówczyskami Vaccinietum myrtilli, które w wyniku historycznej działalności człowieka masowo zajmują alpejskie murawy. Siedlisko występuje w piętrze alpejskim (kopuła szczytowa Diablaka), w mniejszym stopniu w górnych partiach piętra subalpejskiego (głównie północne stoki Małej Babiej Góry). Stan ochrony: Wyniki monitoringu terenowego przeprowadzonego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wskazują, Ŝe stan siedliska jest niezadowalający (U1). Na niewłaściwą ocenę ogólną wpłynęła ocena wszystkich trzech parametrów stanu siedliska (powierzchnia, specyficzna struktura i funkcje, perspektywy ochrony) na U1. Natomiast na niewłaściwą ocenę parametru „specyficzna struktura i funkcje” wpłynęło obniŜenie oceny następujących wskaźników: „ekspansja borówki czarnej”, „ekspansja kosodrzewiny”, „ekspansja krzewów i podrostu drzew”, „gatunki ekspansywne” oraz „występowanie borówki halnej i baŜyny obupłciowej”. Drugiej strony jednak biorąc pod uwagę brak zagroŜeń antropogenicznych oraz lokalną specyfiką zbiorowisk roślinnych występujących na borówczyskach baŜynowych uwaŜamy, Ŝe pomimo słabszej oceny reprezentatywności i typowości badanego siedliska przyrodniczego, wykształciło się ono w sposób optymalny w tych warunkach ekologicznych i obecnie obserwowane procesy nie zagraŜają kompleksowi


siedlisk przyrodniczych piętra subalpejskiego i alpejskiego jako całości. W związku z tym ocena stanu tego siedliska powinna zostać uznana za FV. ZagroŜenia: W niewielkiej skali lokalnym zagroŜeniem moŜe być niszczenie siedliska przez turystów schodzących ze szlaku. Jednak w skali całych zasobów tego siedliska nie jest to obecnie istotne zagroŜenie. *4070 Zarośla kosodrzewiny (Pinetum mugo) Zarośla kosodrzewiny tworzą własne piętro roślinne. Ich pionowy zasięg mieści się w granicach 1200 do 1650 m n.p.m. Nie są bogate florystycznie. Analiza wykazuje bardzo duŜą homogeniczność składu gatunkowego badanych powierzchni. Wpływa na to przede wszystkim bardzo silna dominacja Pinus mugo, a takŜe udział takich gatunków Vaccinium myrtillus, Dryopteris dilatata, Deschampsia flexuosa, Luzula luzuloides, Homogyna alpina. Z drugiej strony,w zaleŜności od podłoŜa, wysokości n.p.m i sąsiadujących zbiorowisk roślinnych obserwuje się gatunki przechodzące z pozostałości po murawach bliźniczkowych, ziołorośli czy teŜ muraw acydofilnych. PowyŜej górnej granicy lasu, w miarę wzrostu wysokości, zmienia się skład gatunkowy oraz struktura przestrzenna siedliska. W niŜszych połoŜeniach zbiorowisko tworzy zwarte zarośla z duŜą domieszką świerka. W miarę wzrostu wysokości wzrasta fragmentacja zarośli. W przestrzeniach między płatami występują borówczyska, zarośla jałowca halnego porzeczki skalnej i wierzby śląskiej oraz zbiorowiska zielne z wietlicą alpejską. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe jałowiec, zwłaszcza na stokach południowych i partii grzbietowej aktywnie konkuruje z kosówką, osiągając miejscami znaczące pokrycie. Stan ochrony: Siedlisko to jest w zdecydowanej ekspansji, a większość płatów jest zachowana bardzo dobrze. W roku 2006 prowadzono badania monitoringowe w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Ogólnie stan ochrony tego siedliska przyrodniczego naleŜy uznać za właściwy. ZagroŜenia: Jedynym zagroŜeniem dla zarośli kosodrzewiny moŜe być niszczenie mechaniczne pędów kosodrzewiny w bezpośrednim sąsiedztwie szlaków turystycznych, jednak zasięg tego oddziaływania w odniesieniu do całości zasobów tego siedliska w obszarze „Babia Góra” jest na tyle mały, Ŝe nie naleŜy się spodziewać znaczącego pogorszenia się stanu tego siedliska w wyniku utrzymania się ruchu turystycznego o obecnej intensywności. Niewątpliwie jednak lokalizacja jakichkolwiek inwestycji w obrębie tego siedlisk przyrodniczego, powiązane z wycinką krzewów kosodrzewiny moŜe istotnie pogorszyć stan zachowania tego siedliska. 4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub śląskiej Salicetum silesiacae i Salix silesiaca-Alnus viridis Charakterystyka: Zarośla wierzby śląskiej zajmują stosunkowo niewielkie powierzchnie na Babiej Górze; reprezentują podtyp 4080-2. Niewielkie płaty (o powierzchni od 50 do ponad 500m2) rozproszone są w piętrze subalpejskim między 1300 a 1700 m n.p.m. po północnej stronie masywu na odcinku między Sokolicą a przełęczą Brona. Najlepiej wykształcone są płaty w środkowej i górnej części piętra. Fitocenoza porasta fragmenty stoku o ekspozycji północnej, zróŜnicowanej morfologii i nachyleniu do 45o, z kwaśnymi glebami o płytkim poziomie próchniczym z duŜą zawartością części szkieletowych - inicjalnymi luźnymi (regosole), słabo wykształconymi (rankery) i bielicowymi murszastymi. Jest dość bogata florystycznie – średnio w zdjęciu fitosocjologicznym występują 34 gatunki roślin. W warstwie krzewów dominuje wierzba śląska (Salix silesiaca) o wysokości do 2,1 m i zwarciu 40-90%. W warstwie roślin zielnych (zwarcie 80 do 100%) dominują gatunki klasy Vaccinio-Piceetea typowe dla borówczysk.


Dobrze rozwinięta jest warstwa mszysta. W obrębie zespołu Salicetum silesiacae wyróŜniono dwa podzespoły: Ŝyźniejszy luzuletosum alpino–pilosae z udziałem wielu gatunków ziołoroślowych i słabiej rozwiniętą warstwą mszystą oraz uboŜszy deschampsietosum flexuosae z duŜym udziałem śmiałka pogiętego (Deschampsia flexuosa) i borówki czarnej (Vaccinium myrtillus) których płaty tworzą dwa warianty florystyczne i jedynie sporadycznym udziałem gatunków klasy Betulo-Adenostyletea. Największą stałością w płatach siedliska na Babiej Górze odznacza się wierzba śląska Salix silesiaca, ale równieŜ Rubus idaeus, Polygonum bistora, Chamaenerion angustifolium, Juniperus communis subsp. nana, Vaccinium myrtillus. Na części powierzchni obserwuje się stosunkowo duŜy w porównaniu do innych siedlisk udział gatunków ziołoroślowych i traworoślowych – Cicerbita alpina, Adenostyles alliaria, Millium effusum, Ranunculus platanifolius czy teŜ związanych z wilgotnymi siedliskami źródliskowymi (Cardamine amara, Viola biflora). Odrębną grupę stanowią równieŜ powierzchnie na podłoŜu bogatszym w węglan wapnia, na których występują gatunki przechodzące z muraw nawiapiennych (Festuca versicolor, Bartsia alpina, Saxifraga aizoon). Stan ochrony: W roku 2009, ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, prowadzono pilotaŜowe badania stanu tego siedliska przyrodniczego. Stan ochrony w obszarze „Babia Góra” jest oceniany jako właściwy (FV). Wydaje się, Ŝe obserwujemy ekspansję tego siedliska przyrodniczego. ZagroŜenia: Brak istotnych zagroŜeń dla tego siedliska przyrodniczego. 6150 Wysokogórskie murawy acidofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleŜyska śnieŜne (Salicion herbaceae) Charakterystyka: Murawy acidofilne dominują w piętrze alpejskim na Babiej Górze. Zasięg pionowy siedliska: 1600-1700 m n.p.m. Wysokogórskie murawy acidofilne i wyleŜyska śnieŜne występują w grzbietowej partii masywu Babiej Góry, głównie na wschód od Diablaka. Identyfikatorami fitosocjologicznymi siedliska w obszarze, są zbiorowiska z klas Juncetea trifidi oraz Salicetea herbaceae. Wysokogórskie murawy acidofilne reprezentowane są przez zespół Junco trifidi-Festucetum airoidis i zbiorowisko Festuca airoides-Poa laxa. Panujące w tych murawach gatunki to: Juncus trifidus, Festuca airoides, Hieracium alpinum, Huperzia selago, Pulsatilla alba. Murawy acidofilne występują głównie na stokach południowych. WyleŜyska śnieŜne na podłoŜu bezwapiennym są miejscem występowania zespołów Salicetum herbaceae i Luzuletum alpino-pilosae oraz zbiorowiska z Anthelia juratzkana. W pierwszym z nich dominuje niska krzewinka Salix herbacea oraz Poa laxa, Luzula alpino-pilosa, Campanula polymorpha, a wśród mszaków Polytrichastrum alpinum. W drugim zespole dominuje Luzula alpino-pilosa, a towarzyszą jej: Homogyne alpina, Deschampsia flexuosa, Mutellina purpurea. Zbiorowiska wyleŜyskowe na Babiej Górze są wykształcone fragmentarycznie. Występują głownie na stokach północnych. Intensywne uŜytkowanie turystyczne przyczyniło się do wykształcenia zbiorowisk antropogenicznych: Nardo-Gnaphalietum, zbiorowisko Poa laxa-Luzula alpino-pilosa. Skład florystyczny tych muraw na Babiej Górze jest znacznie zróŜnicowany. Wynika to niewątpliwie ze zróŜnicowania podłoŜa, na którym mogą występować te murawy (zawartość węglanu wapnia, wilgotność, wielkość rumoszu skalnego) a takŜe wysokości n.p.m. oraz odległości od górnej granicy lasu. W murawach moŜna wyróŜnić zarówno płaty o charakterze nawiązującym do ziołorośli i traworośli, z udziałem takich gatunków jak: Veratrum lobelianum, Deschampsia caespitosa, Chamaenerion angustifolium, Rumex alpinus. Z drugiej strony moŜna wyróŜnić płaty nawiązujące do muraw bliźniczkowych (z Nardu stricte, Hieracium lachenalii, Hypochoeris uniflora, Potentilla aurea). Wyraźnie wyodrębniają się


takŜe miejsca z udziałem gatunków związanych z występowaniem węglanu wapnia – Bartsia alpina, Festuca versicolor. Stan ochrony: Stan zachowania tych muraw jest dosyć zróŜnicowany, jednak naleŜy podkreślić, Ŝe najgorzej zachowane płaty odnotowano w pobliŜu Perci Akademickiej oraz Gówniaka. Pomimo tego przewaŜające zasoby tego siedliska przyrodniczego, znajdujące się w większej odległości od szlaków turystycznych są dobrze zachowane. W związku z tym pomimo gorszej ocenie w ramach PMŚ (gdzie cześć stanowisk była zlokalizowana przy szlakach turystycznych) proponuje się uznanie ich stanu za FV. Obserwowane procesy naturalne (np. zarastania przez kosodrzewinę) stanowią element procesów ekologicznych chronionych w ramach parku narodowego. Tak więc potencjalnej utraty powierzchni tego siedliska na rzecz innego typu siedliska przyrodniczego nie naleŜy traktować jako pogorszenie stanu ochrony muraw acydofilnych. ZagroŜenia: Miejscowo występuje presja związana z intensywnym ruchem turystycznym obserwowana jest w przyszczytowych partiach masywu (głównie w okolicach Diablaka, ale takŜe wzdłuŜ całego szlaku prowadzącego główną granią). Drugim czynnikiem niewątpliwie wpływającym na dynamikę roślinności piętra alpejskiego jest sukcesja naturalna, polegająca zarówno na ekspansji zarośli subalpejskich (kosodrzewiny, a w niektórych miejscach takŜe jarzębina oraz wierzba śląska), a takŜe borówki czarnej i śmiałka pogiętego. 6170 Nawapienne murawy wysokogórskie (Seslerion tatrae) i wyleŜyska śnieŜne (Arabidion coeruleae) Nawapienne murawy wysokogórskie występują na stokach północnych, w miejscach wychodni skalnych, w podszczytowych partiach Babiej Góry. Zasięg pionowy siedliska: 1450-1600 m n.p.m. Identyfikatorem fitosocjologicznym siedliska w obszarze jest zespół Saxifrago-Festucetum versicoloris. Jednym z gatunków charakterystycznych dla tych muraw jest Festuca versicolor. Wydaje się jedna, Ŝe gatunek ten nie jest zbyt dobrym indykatorem występowania tego siedliska. Bardziej związane z podłoŜem wapiennym są niewątpliwie Saxifraga aizoon i Bartsia alpina. MoŜe tu równieŜ występować bardzo rzadki gatunek – Cerastium alpinum (jedyne stanowiska w Polsce), a takŜe takie gatunki jak Rhodiola rosea, Viola biflora, Anemone narcisiflora, Galium anisophyllon, Campanula polymorpha i in. Stan ochrony: Murawy są stosunkowo dobrze zachowane (stan FV); poniewaŜ występują na wychodniach skalnych, lub w ich pobliŜu, ich lokalizacja powstrzymuje sukcesję naturalną, a takŜe chroni przez presją turystyczną. ZagroŜenia: Brak istotnych zagroŜeń *6230 Górskie i niŜowe murawy bliźniczkowe Murawy reglowe zachowały się jeszcze na polanach: Czarna Hala, Norczak, Śmietanowa, Stechurówka. Murawy wysokogórskie występują głównie na stokach południowych. Zasięg pionowy siedliska w piętrach reglowych: 800-950 m n.p.m. Zasięg pionowy siedliska w piętrach subalpejskim i alpejskim: 1400-1700 m n.p.m. Zasięg pionowy siedliska: 800-1700 m n.p.m. Siedlisko muraw bliźniczkowych w obszarze reprezentowane jest przez dwa odrębne zespoły: Hieracio vulgati-Nardetum w piętrach reglowych oraz Hieracio alpini-Nardetum w piętrach subalpejskim i alpejskim. Zbiorowiska te są zbiorowiskami antropogenicznymi, powstałymi w wyniku gospodarki pasterskiej. Murawy reglowe budują takie gatunki, jak: Vaccinium myrtillus, Nardus stricta, Deschampsia flexuosa, Hieracium lachenalii, Carex pilulifera, Veronica officinalis, Luzula multiflora, Potentilla erecta, Festuca rubra, Agrostis capillaris.


W murawach wysokogórskich dominują: Homogyne alpina, Vaccinium myrtillus, Vaccinium vitis-idaea, Hieracium alpinum, Nardus stricta, Deschampsia flexuosa. W typowo wykształconych i lepiej zachowanych płatach licznie występują, poza dominującą bliźniczką psią trawką Nardus stricta – Homogyne alpina, Hieracium alpina, Diphasiastrum alpinum, Soldanella carpatica, Potentilla aurea, Pulsatilla alpina i in. Powierzchnię siedliska oszacowano na 9 ha, w tym około 2 ha zajmują murawy reglowe, a 7 ha murawy subalpejskie i alpejskie. Biorąc pod uwagę to, Ŝe plan ochrony powinien odnosić się do realnych potrzeb i moŜliwości ochronnych, a takŜe uwzględniając bardzo niejasną definicję tego typu siedliska, naleŜy uznać, Ŝe nie stanowi ono przedmiotu ochrony obszaru Natura 2000, gdyŜ jest reprezentowane przez stosunkowo ubogie florystycznie murawy – a więc praktycznie nie powinno być klasyfikowane jako siedlisko 6230. Zarastanie i przekształcenie składu gatunkowego tych muraw nie stanowi zagroŜenia dla zachowania procesów ekologicznych chronionych ponad górną granicą lasu. NaleŜy więc zmienić kwalifikację reprezentatywności tego siedliska w standardowym formularzu danych na „D” ZagroŜenia: Naturalne procesy prowadzą do stopniowego zanikania ubogich muraw bliźniczkowych, nie stanowi to jednak zagroŜenia dla celów ochrony tego obszaru Natura 2000. 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) Siedlisko w obszarze występuje w postaci 2 podtypów. Ziołorośla podtypu 6430 - 1 są rozproszone na całym obszarze regla górnego i piętra subalpejskiego (rzadziej w niŜszych piętrach leśnych) wzdłuŜ Ŝlebów, na stanowiskach wilgotnych, źródliskach, osuwiskach, w lukach w drzewostanie, wzdłuŜ przecinek i na obrzeŜach polan w strefie górnej granicy lasu (zwłaszcza w sąsiedztwie, a nawet w obrębie zarośli jarzębiny (zespołu Athyrio – Sorbetum). Wysokogórskie ziołorośla (związek Adenostylion alliariae) na Babiej Górze mimo zróŜnicowanego pochodzenia wykazują naturalny charakter. W piętrze regla górnego dominującym gatunkiem jest miłosna górska (Adenostyles alliariae), miejscami facje tworzy omieg górski (Doronicum austriacum) i paproć wietlica alpejska (Athyrium distendifolium). W piętrze subalpejskim tworzą mozaikę ze zbiorowiskami gatunków charakterystycznych dla klasy Epilobietea angustifolii (nitrofilne zbiorowiska porębowe). Spośród gatunków charakterystycznych dla klasy Betulo-Adenostyletea najliczniej i z największą stałością występuje bodziszek leśny i starce (gatunki z kręgu Senecio nemorensis), nieco mniej licznie szczaw górski (Rumex alpestris). Na wilgotniejszych stanowiskach towarzyszą im z duŜą stałością azonalne gatunki łąkowo - pastwiskowe charakterystyczne dla klasy Molinio-Arrhenatheretea - śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa) i rdest węŜownik (Polygonum bistorta) - oraz rzadziej niezapominajka błotna (Myosotis palustris), w miejscach nieco bardziej suchych zaznacza się natomiast większy udział jeŜyn. W ziołoroślach o większej powierzchni, spośród gatunków charakterystycznych dla związku Adenostylion alliariae facje tworzy omieg górski, mniej licznie pojawiają się tojad mocny (Aconitum firmum) i wierzbownica okółkowa (Epilobium alpestre), miejscami stosunkowo licznie lecz z niewielką stałością pojawia się starzec górski (S. subalpinus). Płaty złoŜone głównie z trzcinników (C. arundinacea i C. villosa) oraz kosmatki gajowej (Luzula luzuloides) zaliczyć moŜna do związku Calamagrostion. W płatach z dominacją trzcinników występuje z duŜą stałością ciemięŜyca zielona (Veratrum lobelianum). Wśród licznych gatunków przechodzących z sąsiednich zbiorowisk trzon stanowią typowe gatunki górskich ziołorośli i ogólniej – siedlisk wilgotnych, tj. Petasites albus, adenostyles alliaria, Leucanthemum waldsteinii, Viola bifora, Doronicum austriacum, Mysotis palustris, Athyrium distentifolium, Aconitum firmum itp.


Ziołorośla podtypu 6430 – 2 Petasitetum albi występują na zboczach dolin potoków, obrzeŜach zabagnionych polanek i w lukach w drzewostanie w reglu dolnym (rzadziej w reglu górnym) prawie zawsze w kontakcie ze zbiorowiskami leśnymi, zaś Petasitetum kalbikiani – na płaskich Ŝwirowiskach wzdłuŜ dolin potoków na wysokości 600 – 800 m n.p.m. oraz na stromych zboczach, w wilgotnych Ŝlebach i u podnóŜy obrywów i osuwisk w piętrze subalpejskim (wariant bogatszy florystycznie). Fizjonomię siedliska tworzą dwa, dominujące w dwóch odrębnych zespołach gatunki: lepięŜnik biały (Petasites albus) i lepięŜnik wyłysiały (P. kablikianis). Zespół lepięŜnika wyłysiałego to obok Adenostyletum alliariae najbogatsze florystycznie ziołorośla babiogórskie. Stan ochrony: Stan ochrony tego siedliska uznano za właściwy (FV). ZagroŜenia: Brak istotnych zagroŜeń. Siedlisko podlegające naturalnym fluktuacjom zajętego areału i rozmieszczenia, naraŜone na mechaniczne niszczenie, ale tylko w skali lokalnej, np. wybór miejsc składowania drewna w lasach gospodarczych. Ziołorośla górskie występują równieŜ przy szlakach turystycznych, w związku z tym prowadząc jakiekolwiek prace związane z modernizacją lub teŜ odwodnieniem szlaków turystycznych naleŜy zachować szczególną ostroŜność i w razie potrzeby tak zmodernizować prace, aby zabezpieczyć płaty ziołorośli. 6520 Górskie łąki kośne Biocenozy antropogenicznego pochodzenia, uzaleŜnione od koszenia (ewentualnie dodatkowo wypasu) i umiarkowanego nawoŜenia występują na Polanie Gubernasówka, Lniarka, Norczak. Wykształcają się na glebach świeŜych. Głównym zbiorowiskiem jest łąka mietlicowa (zbliŜona do Gladiolo-Agrostietum). W składzie gatunkowym dominuje zwykle Agrostis capillaris i Festuca rubra. Płaty uboŜsze charakteryzują się obecnością gatunków z klasy Nardo-Calunetea. Na nieuŜytkowanych łąkach zwiększa się udział Hypericum maculatum, Holcus mollis i Rumex alpestris. Siedlisko jest miejscem występowania nielicznych w obszarze gatunków rzadkich i chronionych (Crocus sciepusiensis, Gladiolus imbricatus i storczykowate). Stan ochrony: Stan ochrony jest zróŜnicowany, ale generalnie niewłaściwy. ZagroŜenia: sukcesja naturalna, związana z zaprzestaniem uŜytkowania. Warunkiem przywrócenia ich do stanu właściwego jest uŜytkowanie przynajmniej połowy powierzchni tego siedliska na terenie obszaru. Optymalnym rozwiązaniem byłoby zmienianie powierzchni koszonych co kilka lat. 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przewaŜnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea nigrae) Płaty tego siedliska rozproszone są wśród łąk na polanach w obrębie regla dolnego, głównie u podnóŜa Babiej Góry, zarówno po stronie północnej, jak i południowej. Między innymi: Zawoja Mosorne, Zubrzyca Górna – wszystkie poza granicą obszaru. Młaki na babiogórskich polanach (Czarna Hala, Rybna Polana, BroŜki) wymagają dokładniejszych badań. Zarzycki (1999) zalicza je do kwaśnych młak niskoturzycowych, jednak są to prawdopodobnie zbiorowiska pośrednie między młakami kwaśnymi i zasadowymi. Płaty zbiorowisk roślinnych, charakterystycznych dla torfowisk przejściowych na terenie ostoi zajmują minimalne powierzchnie, więcej ich spotyka się w niŜszych połoŜeniach, juŜ poza obszarem. Są reprezentowane przez jeden zespół – Carici canescentis-Agrostietum caninae. Występują zwykle na lokalnych wypłaszczeniach, na nieprzepuszczalnym podłoŜu. Miejsca te są zatorfione i uwodnione, przy czym stopień uwodnienia ulega znacznym wahaniom. Woda pochodzi głównie ze spływów powierzchniowych i opadów. Z roślin zielnych najliczniej reprezentowane są: Carex echinata, C. nigra, Viola palustris i Juncus effusus a w warstwie mchów dominuje Sphagnum angustifolium.


Na terenie ostoi występuje wiele młak, których roślinność jest nietypowa, stanowią one zbiorowiska pośrednie pomiędzy młakami eutroficznymi a kwaśnymi. Są one róŜnie klasyfikowane, jednak wydają się być bliŜsze młakom eutroficznym. Stan ochrony: Stan ochrony jest dość zróŜnicowany, naleŜy jednak przyjąć sumaryczną ocenę U1 (niezadowalający). ZagroŜenia: sukcesja naturalna - zarastanie podrostem drzew (dotyczy to większych płatów w kompleksach z innymi siedliskami nieleśnymi). NaleŜy dodać, Ŝe niewielkie śródleśne siedliska podmokłe, utrzymujące się pod okapem drzew mogą być pozostawione w obecnym stanie. 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Rozproszone wśród łąk na polanach w obrębie regla dolnego, głównie na północnych zboczach Babiej Góry. Między innymi: Barańcowa, Norczak, Markowe Rówienki – wszystkie tuŜ za granicą obszaru, lub na terenach wyłączonych. Badania były prowadzone wyłącznie na młakach na polanach: Barańcowa, Norczak, Markowe Rówienki. Młaki na innych polanach (Czarna Hala, Rybna Polana, BroŜki) wymagają dokładniejszych badań. Zarzycki (1999) zalicza je do kwaśnych młak niskoturzycowych, jednak są to prawdopodobnie zbiorowiska pośrednie między młakami kwaśnymi i zasadowymi, bliŜsze tym ostatnim. Torfowiska eutroficzne, o odczynie obojętnym lub zasadowym nie naleŜą do częstych na terenie obszaru. Powstają w miejscach wysięków wód, a w podłoŜu odkłada się torf. Niektóre młaki reprezentują typowo wykształcony zespół Valeriano-Caricetum flavae. Rosną tu takie gatunki, jak: Carex flava, Epipactis palustris, Eriophorum latifolium czy Valeriana simplicifolia, charakterystyczne dla górskich młak eutroficznych. Większość płatów jest nietypowa i stanowi zbiorowiska pośrednie pomiędzy młakami eutroficznymi, a kwaśnymi. Oprócz roślin charakterystycznych dla górskich młak eutroficznych, cechuje je domieszka gatunków typowych dla kwaśnych młak niskoturzycowych, jak: Carex echinata i C. nigra. śyzność siedliska jest stosunkowo mała, a pH waha się w granicach 5,5-6,5. Stan ochrony: Stan ochrony jest zróŜnicowany. Większość płatów (ok. 60 %) znajduje się we właściwym stanie ochrony, ale około 40 % charakteryzuje się stanem niewłaściwym (oceny U1 lub U2) ZagroŜenia: sukcesja naturalna – zarastanie wierzbami lub podrostem drzew. Dotyczy to większych płatów w kompleksach z innymi siedliskami nieleśnymi. NaleŜy dodać, Ŝe niewielkie śródleśne siedliska podmokłe, utrzymujące się pod okapem drzew mogą być pozostawione w obecnym stanie. 8310 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania W obszarze znajduje się 12 jaskiń i schronisk podskalnych o łącznej długości 152 metry. Największa - Dymiąca Piwnica posiada 55m długości i -10,5 m deniwelacji, kolejna – Jaskinia w Górnym Zapadlisku o długości 44 m i deniwelacji 6,5 m. Pozostałe obiekty nie przekraczają 10 metrów długości. Dymiąca Piwnica znajduje się kilkaset metrów na południe od Sokolicy, pozostałe jaskinie zlokalizowane są w Zbójnickim Wąwozie, w Izdebczyskach, na Pośrednim Grzbiecie oraz na południowym stoku BroŜki w masywie Policy. Są to obiekty o genezie niekrasowej, głównie osuwiskowe typu szczelinowego (crevice type) powstałe w piaskowcach magurskich. Występują takŜe formy o genezie mieszanej szczelinowo-rumowiskowej. Dno jaskiń pokrywają bloki skalne, rumosz i gleba (w okolicy otworów). Większe obiekty posiadają mikroklimat dynamiczny i stałą temperaturę, duŜa część obiektów jest mocno wymraŜana zimą, we wstępnych partiach nawet duŜych jaskiń tworzą się nacieki i polewy lodowe. Nacieki i polewy kalcytowe występują rzadko, spotykane


są głównie w głębszych partiach Dymiącej Piwnicy, występują teŜ niewielkie naloty z materiału podobnego do wapienia pochodzącego prawdopodobnie ze spoiwa piaskowców. W jaskiniach zimują nietoperze: nocki wąsatki/Brandta (M.mystacinus/brandtii), w okresie letnio-jesiennym w ich okolicy przebywają teŜ inne gatunki nietoperzy. W chłodnych partiach jaskiń przebywają ćmy: szczerbówka ksieni i paśnik jaskiniowiec oraz pająki z rodzaju Meta. Stan ochrony: Stan ochrony moŜna uznać za właściwy (FV). ZagroŜenia: Potencjalnie - Niekontrolowany ruch turystyczny. 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) Siedlisko w obszarze reprezentowane jest przez dwa zespoły: kwaśną buczynę górską Luzulo luzuloidis – Fagetum oraz dolnoreglowy las jodłowy - Galio-Abietetum. Luzulo luzuloidis – Fagetum występuje na północnych zboczach Babiej Góry w niŜszych połoŜeniach regla dolnego i zajmuje powierzchnię ok. 70 ha, a Galio-Abietetum występuje głównie w niŜszych połoŜeniach regla dolnego na obu stokach masywu Babiej Góry i zajmuje powierzchnię ok. 130 ha. Kwaśna buczyna górska na Babiej Górze rozwija się w reglu dolnym głównie na glebach skrytobielicowych, o kwaśnym odczynie i składzie granulometrycznym gliny średniej pylastej oraz niskim nasyceniu kompleksu sorpcyjnego zasadami. Drzewostan zbudowany jest przede wszystkim z Fagus sylwatica któremu towarzyszy Picea abies. Głównym składnikiem runa jest Luzula luzuloides, której towarzyszą gatunki borowe Vacinium myrtillus, Veronica oficinalis, Solidago virgaurea, Polytrichum formosum. Dolnoreglowy las jodłowy występuje głównie w niŜszych połoŜeniach regla dolnego. Wykształca się na glebach brunatnych kwaśnych o składzie granulometrycznym glin cięŜkich, silnie szkieletowych. W warstwie drzew panuje najczęściej świerk, któremu stale towarzyszy jodła (miejscami jest gatunkiem panującym), gdzie niegdzie występuje buk. Wśród gatunków runa z największą stałością i pokryciem występują: Galium ratundifolium, Hieracium murorum, Solidago virgaurea i Fragaria vesca. Stan ochrony: Stan ochrony naleŜy uznać za niewłaściwy (ocena U1). ZagroŜenia: negatywny wpływ starych szlaków zrywkowych, konsekwencje przekształcenia struktury drzewostanu (zbyt duŜy udział świerka) – wskazana przebudowa drzewostanów. 9130 śyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) W obszarze Babia Góra Ŝyzna buczyna karpacka jest zespołem zróŜnicowanym pod względem siedliskowym i florystycznym. WyróŜniono tu pięć podzespołów: typicum, allietosum ursini, athyrietosum distentifolii, festucetosum sylvaticae, dryopteridetosum dilatatae. Płaty siedliska występują na stoku północnym masywu Babiej Góry. Zasięg pionowy siedliska, to: 700-1160 m n.p.m. Gatunkami diagnostycznymi siedliska są: Dentaria glandulosa, Dentaria bulbifera, Festuca altissima, Polystichum aculeatum, Symphytum tuberosum. Buczyna karpacka rozwija się na glebach brunatnych kwaśnych o róŜnej Ŝyzności i uwilgotnieniu w poszczególnych podzespołach. Stan ochrony: Stan ochrony naleŜy uznać za niewłaściwy (ocena U1). ZagroŜenia: negatywny wpływ starych szlaków zrywkowych, konsekwencje przekształcenia struktury drzewostanu (zbyt duŜy udział świerka) 9140 Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim Zgodnie z dotychczasowymi danymi siedlisko 9140 na Babiej Górze reprezentowane jest przez zespół Aceri-Fagetum występujący w reglu dolnym na wysokości 680-1050 m n.p.m. Wykształca się na niezbyt stromych stokach o wystawie północnej, wschodniej i zachodniej


na świeŜych i Ŝyznych glebach brunatnych. Tworzy kilkadziesiąt płatów w trzech obwodach ochronnych Babiogórskiego Parku Narodowego: Cyl, Stonów, Sokolica. Warstwę drzew buduje przede wszystkim Acer pseudoplatanus oraz Fagus sylvatica z niewielką domieszką Fraxinus excelsior, Picea abies. Warstwa krzewów jest bardzo słabo rozwinięta, a w jej skład wchodzi przede wszystkim podrost złoŜony z gatunków budujących drzewostan. W runie panują: Adenostyles alliariae, Senecio fuchsii, Impatiens noli-tangere, Stellaria nemorum i Mercurialis perennis. Warstwa mszaków jest bardzo słabo rozwinięta. Stan ochrony: Stan ochrony nieznany. W roku 2011 w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska będą prowadzone szczegółowe obserwacje terenowe, mające na celu: weryfikację występowania tego siedliska przyrodniczego w obszarze Babia Góra, ocenę aktualnego stanu zachowania, określenie czynników wpływających na stan zachowania oraz najistotniejszych zagroŜeń. ZagroŜenia: nieznane; zostaną określone po monitoringu w roku 2011. *9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach Charakterystyka: Siedlisko przywiązane do stromych i skalistych zboczy o nachyleniu od 25 do 50o, które poddane są nieustannej erozji. Na Babiej Górze wyróŜniono dwa podtypy siedliska: *9180_5 – jaworzyna karpacka Sorbo aucupariae-Aceretum pseudoplatani, który w obszarze tym spotykany częściej; *9180_3 – jaworzyna z miesiącznicą trwałą Lunario-Aceretum, podtyp bardzo rzadki. Większość płatów jaworzyny karpackiej występuje na stokach północnych głównego masywu, w strefie wysokości od 720 do 1330 m n.p.m. i zajmuje niewielkie rozproszone płaty o powierzchni od kilkuset do kilku tysięcy m2 (w sumie 20 ha). Jaworzyna z miesiącznicą trwałą występuje w bardzo wąskim zasięgu pionowym od 825 do 870 m n.pm. i wykazana została terenu włączonego do Parku w 1997 roku i zajmuje powierzchnię ok. 2 ha. Jaworzyna karpacka rozwija się na słabo kwaśnych glebach brunatnych, silnie szkieletowych, o składzie granulometrycznym glin średnich i cięŜkich. Płaty siedliska występują jako niewielkie wyspy wśród otaczających je najczęściej borów górnoreglowych. Drzewostan jest lukowaty, o uproszczonej strukturze pionowej z w którym głównym gatunkiem jest jawor, często świerk, który przenika z otoczenia i jarząb pospolity. Runo wielowarstwowe zdominowane przez wysokie byliny i gatunki ziołoroślowe, które nadają specyficzną fizjonomię siedlisku. Liczba gatunków w płatach waha się od 32 do 60 (średnio 46). Jaworzyna z miesiącznicą trwałą jest w obszarze bardzo rzadka i i wykazuje znaczne zuboŜenie w stosunku do płatów z innych regionów Karpat. Fitocenozy z Babiej Góry są ubogie w gatunki, które występują mniej obficie, a struktura pionowa roślinności zielnej jest uproszczona. W płatach zanotowano od 18 do 29 gatunków roślin naczyniowych. W drzewostanie oprócz jaworu, rośnie buk, świerk i rzadziej klon zwyczajny. Wykształca się podobnie, na bardzo stromych zboczach (25-45o) eksponowanych na północ i północny wschód oraz północny zachód; na silnie szkieletowych glebach brunatnych kwaśnych. Stan ochrony: Stan ochrony naleŜy uznać za właściwy (FV). ZagroŜenia: brak istotnych zagroŜeń. *91D0 Bory i lasy bagienne Siedlisko występuje na czterech płatach w oddziale 97 Babiogórskiego Parku Narodowego. Spore jego fragmenty znajdują się na sąsiadującym terenie Wspólnoty Gruntowo Leśnej wsi Lipnicy Małej obszarem „Babia Góra”. Siedlisko reprezentowane jest przez zespół Bazzanio-Piceetum występujące w reglu dolnym na południowych stokach Babiej Góry. Rozwija się ono na obrzeŜach torfowisk wysokich i przejściowych, w miejscach o wysokim poziomie wód gruntowych.Warstwę drzew buduje przede wszystkim Picea abies z niewielką


domieszką Abies alba. W warstwie krzewów występuje przede wszystkim podrost złoŜony z gatunków budujących drzewostan z niewielką domieszką Sorbus aucuparia i Salix caprea. W runie panuje Vaccinium myrtillus i Vaccinium vitis-idaea. Bardzo mocno rozbudowana jest warstwa mchów, w której dominującą rolę odgrywają Sphagnum girgensohnii wraz z Polytrichum commune, oprócz nich licznie występuje Bazzania trilobata oraz Plagiothecium curvifolium. Na terenie zajętym przez siedlisko występują liczne rowy melioracyjne, powstałe w latach siedemdziesiątych XX w, które spowodowały znaczne obniŜenie poziomu wód gruntowych i degradację siedliska. Około 30% powierzchni siedliska stanowi uprzątnięte powierzchnie powiatrołomowe powstałe w 2004, z czego na dwóch trzecich istnieje odnowienie naturalne świerka z domieszką jodły a jedna trzecia pozostała nieodnowiona. Stan ochrony: stan ochrony należy uznać za zły (U2). Zagrożenia: odwodnienie spowodowane rowami melioracyjnymi, niewłaściwa struktura odnowienia – konieczność prac pielęgnacyjnych. 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso- incanae, olsy źródliskowe) Siedlisko w obszarze Babia Góra reprezentowane jest przez dwa zespoły: nadrzeczną olszynę górską Alnetum incanae i bagienną olszynę górską Caltho-Alnetum. Nadrzeczna olszyna górska spotykana jest na współczesnych terasach rzecznych (doliny potoków: Jaworzyny, Rybnego i Markowego; w sumie ok. 4 ha), gdzie występują mady rzeczne górskie o składzie granulometrycznym piasków i glin z duŜą frakcją części szkieletowych. Decydującym czynnikiem występowania są częste zalewy przez wody powodziowe, wzbogacające glebę w namuły. Warstwa drzew zbudowana jest przede wszystkim z Alnus incana. Warstwa krzewów jest słabo rozwinięta, a w jej skład wchodzi przede wszystkim Alnus incana, której towarzyszą Abies alba, Picea abies, oraz Salix aurita. Roślinność runa pokrywa niemal 100% powierzchni zbiorowiska, jej trzon stanowi Petasites kablikianus, któremu towarzyszą Petasites albus, Stellaria nemorum oraz Impatiens noli-tangere. Bagienna olszyna górska Caltho-Alnetum występuje w piętrze regla dolnego na glebach mułowo-glejowych o wysokim poziomie wód gruntowych. Gleby te tworzą się w lokalnych zagłębieniach terenu oraz w partiach źródliskowych lub w miejscach wysięku wód. Kilkadziesiąt płatów rozsianych jest głównie po północnych stokach Babiej Góry, oraz kilka płatów - na stokach południowych (w sumie ok. 34 ha). Warstwa drzew zbudowana jest głównie z Alnus incana, której towarzyszą Alnus glutinosa, Picea abies oraz Fraxinus excelsior. W warstwa krzewów jest słabo rozwinięta i zbudowana głownie z podrostu gatunków budujących drzewostan: Alnus incana, Picea abies. Runo jest bujne i wielowarstwowe. Dominującą rolę w jego budowie odgrywa Chaerophyllum hirsutum, Petasites albus, Cirsium oleraceum, Impatiens noli-tangere, Urtica dioica. Stan ochrony: Część płatów łęgów jest w pewnym stopniu przekształcona, ale biorąc pod uwagę stan zachowania całości zasobów, stan ten moŜna uznać za właściwy (FV) ZagroŜenia: Struktura zbiorowiska została zmieniona wskutek gospodarki leśnej. ObniŜono poziom wód gruntowych poprzez wykonanie rowów melioracyjnych. Niewłaściwa struktura drzewostanów – w niektórych miejscach konieczność przebudowy. 9410 Górskie bory świerkowe (Piceion abietis) Siedlisko w obszarze Babia Góra reprezentowane jest przez zespoły: Abieti-Piceetum (montanum) w reglu dolnym (655 ha) i Plagiothecio-Piceetum (tatricum) w reglu górnym (590 ha). Płaty siedliska występują na obu (północnym i południowym) stokach masywu


Babiej Góry w wysokościach od 800 do1390 m n.p.m. Zasięg pionowy boru mieszanego to: 800-1150 m n.p.m., a karpackiego boru świerkowego: 1150-1390 m n.p.m. Zespół dolnoreglowego boru mieszanego jest zróŜnicowany florystycznie, lecz zróŜnicowanie to jest odrębnie ujmowane przez róŜnych autorów. Gatunkami stałymi i dominującymi są: Vaccinium myrtillus, Dryopteris dilatata, Oxalis acetosella, Calamagrostis arundinacea, Luzula sylvatica, Athyrium filix-femina, Homogyne alpina. Zespół wykształca się na glebach bielicowych, skryto-bielicowych i brunatnych kwaśnych. Karpacki bór świerkowy jest zróŜnicowany na 5 podzespołów: typicum, athyrietosum distentifolii, calamgrostietosum villosae, sphagnetosum, vaccinietosum myrtillii. Gatunkami dominującymi w tej świerczynie są: Athyrium distentifolium, Calamagrostis villosa, Vaccinium myrtillus, Luzula sylvatica, Dryopteris dilatata, Homogyne alpina, Deschampsia flexuosa. Bór rozwija się na glebach bielicowych. Stan ochrony: W roku 2009 prowadzono badania terenowe w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Stan siedliska uznano za niezadowalający (U1) ZagroŜenia: według wyników PMŚ duŜym zagroŜeniem jest kornik drukarz który punktowo na monitorowanym siedlisku zaczyna atakować partie drzew. NaleŜy jednak odnotować, Ŝe oddziaływanie ekspansji kornika na bory o naturalnym charakterze nie powinno być uwaŜane za istotne zagroŜenie dla zachowania specyficznej struktury i funkcji tego siedliska, lecz raczej jako jeden z czynników wpływających na dynamikę borów górnoreglowych. Tak więc z punktu widzenia ochrony procesów ekologicznych zachodzących w tych borach gradacja kornika nie powinna być istotnym zagroŜeniem. Drzewostany w dolnym reglu mają zaburzoną strukturę – moŜe nastąpić konieczność prowadzenia ochrony czynnej (m.in. przebudowa drzewostanów, protegowanie jodły).

Tab. 2. Ocena stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w obszarze Natura 2000 Babia Góra (FV – właściwy, U1 – niezadowalający, U2 – zły, XX – nieznany )

Ocena ogólna (%) Kod siedliska

Nazwa siedliska Powierzchnia siedliska

Specyficzna struktura i funkcje

Perspektywy ochrony

Ocena ogólna

FV U1 U2 XX


FV FV FV FV 100


FV FV FV FV 100

4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub śląskiej Salicetum

silesiacae i Salix


FV FV FV FV 100


FV FV FV FV 90 10

6170 Nawapienne murawy wysokogórskie (Seslerion tatrae) i wyleżyska śnieżne (Arabidion coeruleae)

FV FV FV FV 100


6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion

alliariae)

FV FV FV FV 100


FV U1 FV U1 50 30 20


Caricetea nigrae)

FV U1 FV U1 30 50 20


FV U1 FV U1 60 30 10

8110 Piargi i gołoborza krzemianowe

FV FV FV FV 70 30

8310 Jaskinie nie udostępniane do zwiedzania

FV FV FV FV 100

9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion)

FV U1 FV U1 40

40 20


glandulosae-Fagenion, Galio odorati-

Fagenion)

FV U1 FV U1 40 50 10


XX XX FV XX 20 50 30


FV FV FV FV 70 30

91D0 Bory i lasy bagienne FV U1 XX U2 0 20 80 *91E0 Łęgi wierzbowe,

topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum

albae, Populetum

albae, Alnenion


FV FV FV FV 90 10

9410 Górskie bory świerkowe (Piceion

abietis

FV U1 FV U1↑ 60 30 10

Potrzeby ochrony siedlisk przyrodniczych


Tab. 3. Potrzeby ochrony siedlisk przyrodniczych w obszarze Natura 2000 Babia Góra Kod siedliska

Nazwa siedliska Priorytet w podejmowaniu działań ochronnych

Najistotniejsze miejsca dla ochrony

Najistotniejsze działania ochronne (ogólnie)


3 piętro alpejskie (kopuła szczytowa Diablaka), w mniejszym stopniu górne partie piętra subalpejskiego na skłonie północnym masywu

Ochrona całego kompleksu siedlisk alpejskich i subalpejskich


3 Całe piętro subalpejskie

Ochrona całego kompleksu siedlisk subalpejskich


silesiacae i Salix


3 Stoki północne na odcinku między Sokolicą a przełęczą Brona

Ochrona całego kompleksu siedlisk subalpejskich


3 grzbietowe partie masywu, głównie na wschód od Diablaka

Ochrona całego kompleksu siedlisk alpejskich


2 miejsca wychodni skalnych w podszczytowych partiach soków północnych

Ochrona całego kompleksu siedlisk subalpejskich i alpejskich

6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion

alliariae)

3 (dla ziołorośli w strefie alpejskiej)

Platy podtypu 6430 – 1: rozproszone na całym obszarze regla górnego i piętra subalpejskiego Platy podtypu 6430 – 2 rozproszone w reglu dolnym (rzadziej w reglu górnym); Petasitetum

kalbikiani – na stromych zboczach, w wilgotnych żlebach i u podnóży obrywów i osuwisk w piętrze subalpejskim


6520 Górskie łąki 2 Polana Użytkowanie


konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion)

Gubernasówka, Lniarka, Norczak

pastersko-kośne


Caricetea nigrae)

2 Rozproszone wśród łąk na polanach w obrębie regla dolnego, głównie u podnóża Babiej Góry, zarówno po stronie północnej, jak i południowej.

Ochrona czynna płatów położonych w obrębie polan reglowych


2 Rozproszone wśród łąk na polanach w obrębie regla dolnego, głównie na północnych zboczach Babiej Góry.

Ochrona czynna płatów położonych w obrębie polan reglowych


3 Szczytowe partie Diablaka



1 Dymiąca Piwnica, Zbójnicki Wąwóz, Izdebczyska, Pośredni Grzbiet

Ochrona bierna


3 niższe położenia regla dolnego na obu stokach masywu Babiej Góry

Ochrona bierna płatów we wsłasciwym stanie zachowania; przebudowa drzewostanów zniekształconych

9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-

Fagenion, Galio

odorati-Fagenion)

3 regiel dolny na północnym masywu Babiej Góry

Ochrona bierna płatów objętych ochrona ścisłą; przebudowa drzewostanów zniekształconych


3 płaty rozproszone w obwodach ochronnych Cyl, Stonów, Sokolica

Ochrona bierna


3 rozproszone płaty w piętrach regli

Ochrona bierna

91D0 Bory i lasy bagienne 1 oddział 97 BgPN Ochrona


czynna *91E0 Łęgi wierzbowe,


albae, Populetum

albae, Alnenion


1 Doliny potoków: Jaworzyny, Rybnego i Markowego

Ochrona bierna

9410 Górskie bory świerkowe (Piceion

abietis

3 cały obszar regla górnego

Ochrona bierna

Zagrożenia dla siedlisk przyrodniczych i sposoby ich eliminacji Tab. 4. Zagrożenia siedlisk przyrodniczych w obszarze Natura 2000 Babia Góra

Kod siedlisk

a

Nazwa siedliska Zagrożenie Wpływ na przedmiot

ochrony

Sposób eliminacji lub ograniczenia

zagrożenia


W niewielkiej skali niszczenie siedliska przez turystów schodzących ze szlaku

W skali całych zasobów tego siedliska zagrożenie nieistotne

ochrona bierna


mechaniczne niszczenie pędów kosodrzewiny w bezpośrednim sąsiedztwie szlaków turystycznych

W skali całych zasobów tego siedliska zagrożenie nieistotne

ochrona bierna


silesiacae i Salix silesiaca-

Alnus viridis

brak istotnych zagrożeń

- Ochrona bierna

6150 Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion

herbaceae)

lokalnie presja ruchu turystycznego (wydeptywanie)

skala zjawiska jest niewielka;

ew. w miejscach newralgicznych (jak punkty widokowe) można zainstalować barierki przy szlaku



coeruleae)


- Ochrona bierna

6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae)

Siedlisko narażone na mechaniczne niszczenie, ale tylko w skali lokalnej, np. przy szlakach turystycznych; w

Przy pracach związanych z modernizacją lub też odwodnieniem szlaków turystycznych należy zachować szczególną


miejscach składowania drewna w lasach gospodarczych.

ostrożność; prowadzić je tak, aby zabezpieczyć płaty ziołorośli; odpowiedni wybór miejsc składowania drewna


sukcesja naturalna; zarastanie nieużytkowanych polan

zmniejszenie powierzchni siedliska

użytkowanie kośne

7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea

nigrae)

sukcesja naturalna


niewielkie śródleśne siedliska podmokłe, utrzymujące się pod okapem drzew mogą być pozostawione w obecnym stanie.


sukcesja naturalna; Dotyczy to większych płatów w kompleksach z innymi siedliskami nieleśnymi


niewielkie śródleśne siedliska podmokłe, utrzymujące się pod okapem drzew mogą być pozostawione w obecnym stanie



- Ochrona bierna



- Ochrona bierna


Fagenion) negatywny wpływ starych szlaków zrywkowych, konsekwencje przekształcenia struktury drzewostanu (zbyt duży udział świerka)

zaburzona struktura Ochrona ścisła najlepiej zachowanych płatów; Przebudowa drzewostanów o niewłasciwej strukturze


glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)

negatywny wpływ starych szlaków zrywkowych, konsekwencje przekształcenia struktury drzewostanu (zbyt duży udział świerka)

zaburzona struktura Ochrona śćisła najlepiej zachowanych płatów; Przebudowa drzewostanów o niewłasciwej strukturze


nieznane - Ochrona bierna



- Ochrona bierna

91D0 Bory i lasy bagienne odwodnienie zaburzona struktura konieczne prace


spowodowane rowami melioracyjnymi, niewłaściwa struktura odnowienia

pielęgnacyjne

*91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae,

Populetum albae, Alnenion


Obniżenie poziomu wód gruntowych poprzez wykonanie rowów melioracyjnych

zaburzona struktura niektórych płatów

Generalnie ochrona bierna; w niektórych miejscach konieczność przebudowy

9410 Górskie bory świerkowe (Piceion abietis

Ekspansja kornika drukarza; to oddziaływanie na bory o naturalnym charakterze nie powinno być uważane za istotne zagrożenie dla zachowania specyficznej struktury i funkcji tego siedliska, lecz raczej jako jeden z czynników wpływających na dynamikę borów górnoreglowych.

Zamieranie drzewostanu

Ochrona bierna; obserwacja procesu

Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk przyrodniczych

Tab. 5. Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w obszarze Natura 2000 Babia Góra Kod

siedlisk

a

Nazwa siedliska Stan ochrony Cel ochrony Warunki

utrzymania/odtwo

rzenia FV


FV Utrzymanie

obecnego stanu ochrony. Utrzymanie łącznej

powierzchni kompleksu subalpejskich i

alpejskich siedlisk przyrodniczych w

obszarze Natura

Zasadniczo ochrona

bierna; w razie stwierdzenia lokalnie wpływu

turystyki na siedlisko – odpowiednia

konserwacja szlaku, instalacja barierek

itp.


2000


FV Utrzymanie obecnego stanu ochrony.

Utrzymanie łącznej powierzchni kompleksu

subalpejskich i alpejskich siedlisk przyrodniczych w

obszarze Natura 2000

Zasadniczo ochrona bierna; w razie stwierdzenia

lokalnie wpływu turystyki na siedlisko –

odpowiednia konserwacja szlaku, instalacja barierek

itp.


silesiacae i Salix silesiaca-

Alnus viridis

FV Utrzymanie obecnego stanu

ochrony. Utrzymanie łącznej powierzchni

kompleksu subalpejskich i

alpejskich siedlisk przyrodniczych w obszarze Natura

2000

Zasadniczo ochrona bierna; w razie

stwierdzenia lokalnie wpływu turystyki na

siedlisko – odpowiednia

konserwacja szlaku, instalacja barierek itp.

6150 Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion

herbaceae)

FV Utrzymanie

obecnego stanu ochrony. Utrzymanie łącznej

powierzchni kompleksu



Zasadniczo ochrona

bierna; w razie stwierdzenia lokalnie wpływu

turystyki na siedlisko –

odpowiednia konserwacja szlaku, instalacja barierek

itp.



coeruleae)


Utrzymanie łącznej powierzchni

kompleksu subalpejskich i alpejskich siedlisk

przyrodniczych w obszarze Natura 2000

Zasadniczo ochrona bierna; w razie stwierdzenia

lokalnie wpływu turystyki na

siedlisko – odpowiednia konserwacja szlaku,

instalacja barierek itp.


FV Utrzymanie areału i

składu

Zasadniczo ochrona

bierna; w razie


gatunkowego siedliska, w

kompleksie siedlisk wysokogórskich

stwierdzenia lokalnie wpływu

turystyki na siedlisko – odpowiednia

konserwacja szlaku, instalacja barierek itp.


U1 Utrzymanie areału siedliska,

przywrócenie właściwego składu

gatunkowego

Użytkowanie kośne lub pasterskie;

okresowe usuwanie podrostu drzew i

krzewów


nigrae)

U1 Utrzymanie areału

siedliska, przywrócenie właściwego składu

gatunkowego

Dotyczy platów w

obrebie polan reglowych:

-Utrzymanie lub poprawa stopnia uwodnienia;

-Przywrócenie

bezleśnych partii siedliska – ograniczenie

zwarcia krzewów do 25-30%;

-Usuwanie gatunków ekspansywnych;


U1 Utrzymanie areału siedliska,

przywrócenie właściwego składu gatunkowego

Dotyczy platów w obrebie polan

reglowych:

Utrzymanie lub

poprawa stopnia uwodnienia;

Przywrócenie bezleśnych partii siedliska –

ograniczenie zwarcia krzewów do 25-30%;

Usuwanie gatunków ekspansywnych;




Utrzymanie łącznej powierzchni kompleksu



Ochrona bierna; w razie stwierdzenia lokalnie silnego

wpływu turystyki na siedlisko – działania

zapobiegawcze w postaci wytyczenia szlaku, barierek itp.

8310 Jaskinie nie udostępniane

do zwiedzania

FV Utrzymanie siedliska w nie

pogorszonym stanie

Zasadniczo ochrona bierna; w razie

stwierdzenia lokalnie wpływu „dzikich penetracji”

na siedlisko – działania

zapobiegawcze w postaci ochrony wejść do jaskiń.


Fagenion) U1 Utrzymanie

aktualnego areału i poprawa stanu ochrony

Przebudowa drzewostanów o zniekształconej strukturze i składzie gatunkowym. Wyłączenie z zagospodarowania i użytkowania – ok. 80 ha (najlepiej zachowane płaty)


glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)

U1 Utrzymanie aktualnego areału i poprawa stanu ochrony

Przebudowa drzewostanów o zniekształconej strukturze w strefie ochrony czynnej. Ochrona procesów ekologicznych – ok. 410 ha


XX Weryfikacja występowania, ocena aktualnego stanu zachowania, określenie czynników wpływających na stan zachowania oraz najistotniejszych zagrożeń

Do ustalenia po przeprowadzeniu badań inwentaryzacyjnych

*9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych

FV Utrzymanie aktualnego areału i

Ochrona procesów ekologicznych -


stokach i zboczach stanu ochrony większość płatów znajduje się w strefie ochrony ścisłej Parku Narodowego.

91D0 Bory i lasy bagienne U2 Utrzymanie aktualnego areału i poprawa stanu ochrony

Stopniowa likwidacja istniejących rowów melioracyjnych w oddz. 97. Ochrona procesów ekologicznych (obszar siedliska wraz z terenami przyległymi należy zakwalifikować jako obszary ochrony zachowawczej )

*91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae,

Populetum albae, Alnenion


U1 Utrzymanie aktualnego areału, polepszenie stanu ochrony niektórych płatów

Generalnie ochrona bierna; Wyłączenie z zagospodarowania i użytkowania (najlepiej zachowane płaty siedliska); Stopniowa likwidacja istniejących rowów melioracyjnych oraz rynien erozyjnych powstałych w skutek zrywki drewna – 20 ha.


U1↑ Utrzymanie aktualnego areału i poprawa stanu ochrony na części areału

Przebudowa drzewostanów o zniekształconej Strukturze – (tereny zakwalifikowane do ochrony czynnej); Ochrona procesów ekologicznych (tereny zakwalifikowane do ochrony ścisłej i zachowawczej). W razie nasilenia się posuszu kornikowego należy zastosować procedury jakie obowiązują na terenie BgPN dla obszarów ochrony ścisłej.

Uwaga: W przypadku siedlisk o charakterze alpejskim i subalpejskim celem ochrony jest utrzymanie całego naturalnego (i dynamicznego) kompleksu tych siedlisk, a nie powierzchni poszczególnych typów.


Zakres monitoringu siedlisk przyrodniczych

Tab. 6. Monitoring stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w obszarze Natura 2000 Babia Góra Kod

siedlisk

a

Nazwa siedliska Wskaźniki specyficznej

struktury i funkcji

Liczba stanowisk do

monitoringu


Zgodnie z załącznikiem 4 6



4080 Subalpejskie zarośla

wierzby lapońskiej lub śląskiej Salicetum

silesiacae i Salix


Zgodnie z załącznikiem 4

6

6150 Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion

trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion herbaceae)


4/4



4





6


nigrae)


6



3



8310 Jaskinie nie

udostępniane do

zwiedzania


2



9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-



Fagenion, Galio odorati-

Fagenion) 9140 Środkowoeuropejskie,

subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim


6



3

91D0 Bory i lasy bagienne Zgodnie z załącznikiem 4 4 *91E0 Łęgi wierzbowe,


albae, Populetum albae,

Alnenion glutinoso-

incanae, olsy źródliskowe)

Zgodnie z załącznikiem 4 3/3



Braki danych

Potrzeby w zakresie inwentaryzacji dotyczą: - 4080 (ze względu na duże bogactwo florystyczne, a także rzadkość występowania tego siedliska); - 6430 (ze względu na duŜe bogactwo gatunkowe), szczególnie w piętrze alpejskim; - 6170 (problemy z identyfikacją siedliska). Dla typów siedlisk nie objętych monitoringiem GIOŚ w latach 2006-2010 istnieje potrzeba dokonania oceny aktualnego stanu ochrony (6430, 7110, 7230, 8110, 9110, 9130).


Strategia ochrony gatunków roślin

Zestawienie gatunków roślin

Tab. 1. Lista gatunków roślin z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej w obszarze „Babia Góra” Nazwa polska gatunku

Nazwa łacińska gatunku

Powierzchnia siedlisk gatunku (ha)

Liczebność populacji

tojad morawski Aconitum moravicum

2 ha 220 os.

tocja karpacka Tozzia carpatica 80 m2 30 os.

Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków roślin

Rośliny naczyniowe Tojad morawski Aconitum firmum ssp. moravicum – endemit zachodniokarpacki; gatunek wysokogórski. W Polsce występuje w Beskidach Śląskim i śywieckim oraz na Babiej Górze i na Policy oraz w Tatrach. Tojad morawski w Karpatach Zachodnich występuje w ziołoroślach subalpejskich i reglowych (6130-1) oraz w młakach górskich (7230-1). Oprócz tego spotykany jest w mszarnikach z klasy Montio-Cardaminetea, wśród traworośli Poo-Deschampsietum, w młakach i halach w piętrze regla górnego z udziałem higrofitów: np. czosnku syberyjskiego Allium sibiricum i niebielistki trwałej Sweertia perennis subsp. alpestris (Pilsko). Spotykany jest na wysokości ok. 1500 m n.p.m., i niŜej, schodząc wzdłuŜ potoków aŜ do regla dolnego. Populacja w BPN zajmuje łącznie ok. 2 ha powierzchni, choć dostępne siedlisko jest znacznie większe. Wielkość populacji trudna do określenia, ze względu na mieszańcowe pochodzenie gatunku i występowanie gatunku wraz z tojadem mocnym Aconitum firmum subsp. firmum, od którego nie jest odróŜnialny w stanie wegetatywnym. Ocena liczebności opiera się na ekstrapolacji liczby osobników w stanie generatywnym; szacuje się ją na ok. 220 os. Generalnie takson klasyfikowany jest jako rzadko występujący. Na terenie masywu Babia Góra tojad morawski znany jest z następujących stanowisk: - w ziołoroślach obok szlaku turystycznego „Perć Akademików” 1137 m; - obok szlaku turystycznego z Markowych Szczawin na Przełęcz Jałowiecką 1067-1118 m, 19 35”12.221"N, 19 30”32.171"E; - na Czarnej Hali przy potoku 1100 m; (stan. monitoringowe Hala Czarna) - w źródliskach Cylowego Potoku 1300 m 19 35”18.669" N, 19 29'51.238"E; (stan. monitoringowe Cylowy Potok) - Rybny (Stonowy) potok 750 m. Szacuje się, Ŝe powierzchnia siedliska zajętego wynosi w tym obszarze mniej niŜ 1 ha. Notowano go w następujących zbiorowiskach roślinnych: Arunco-Doronicetum, mszarniki z klasy Montio-Cardaminetea, zbiorowisko Caltha laeta-Chaerphyllum hirsutum, ziołorośla źródliskowych z klasy Betulo-Adenostyletea;


Prawdopodobnie brak zagroŜeń antropogenicznych. MoŜliwe jedynie niewielkie zagroŜenie wynikające z lokalnie intensywnego ruchu turystycznego (wydeptywanie, łamanie pędów itp.). Gatunek jest prawdopodobnie we właściwym stanie ochrony. Potencjalne siedliska gatunku są dostępne na całym obszarze, a ich stan jest dobry. Na zasiedlonych stanowiskach nie stwierdza się istotnych negatywnych oddziaływań. Pomimo braku szczegółowych informacji dotyczących tendencji dynamicznych, stabilność siedliska i status ochronny obszaru (park narodowy) skłania do przypuszczenia o właściwym stanie zachowania gatunku. Tocja karpacka Tozzia carpatica - gatunek górski, znane są jego pojedyncze stanowiska w Beskidach Śląskim i śywieckim (Barania Góra, Pasmo Wielkiej Raczy 810 m, Grupa Pilska 955-1125 m, Babia Góra 860 m i 1270 m n.p.m.) oraz odizolowane od nich, ponad 20 stanowisk w Karpatach Wschodnich, dokładniej w Bieszczadach Zachodnich w pasie wysokości 530-1180 m n.p.m. a więc głównie w piętrach reglowych. NajbliŜej stanowisk na Babiej Górze, tocja podawana była na Policy (z 1955 r.). Gatunek rośnie w zbiorowiskach ziołoroślowych oraz olszynkach nadpotokowych i bagiennych. Są to następujące siedliska przyrodnicze: 6130-1 – ziołorośla subalpejskie i reglowe (Arunco – Doronicetum, Filipedulo – Geranietum, Rumicetum alpini ), 91E0-6 – nadrzeczna olszyna górska (Alnetum incanae), 91E0-7 – bagienna olszyna górska (Caltho laetae - Alnetum). Znane jest tylko jedno stanowisko na terenie obszaru Natura 2000 Babia Góra na północnym zboczu masywu. Tocja rośnie na młace ziołoroślowej z roślinnością z klasy Betulo-Adenostyletea w dolnej części polany (poniŜej ścieŜki), połoŜona na prawym brzegu potoku Dejakowego zasilającego młakę w wodę. W suchszych miejscach młaka przechodzi w zbiorowisko łąkowe ze śmiałkiem darniowym, a w górnej części polany sąsiaduje ze szczawinami. Szacuje się, Ŝe powierzchnia siedliska zajętego wynosi w tym obszarze kilka (do 80 m2). Występują tu następujące zbiorowiska roślinne: Chaerophylletum hirsuti, Petasitetum albi, młaka ziołoroślowa - zbiorowisko z Chaerophyllum hirsutum.Populacja liczy 30 osobników kwitnących i owocujących, skupionych głównie na prawym brzegu potoku, w dolnej części polany (poniŜej drogi ze szlakiem turystycznym). Na południowych stokach, juŜ poza obszarem N2000 znajduje się drugie stanowisko - Krzywa Rzeka. ZagroŜeniem w skali wieloletniej jest sukcesja naturalna, a w szczególności wkraczanie drzew i krzewów na polany śródleśne. Zarastanie nieuŜytkowanych polan wzdłuŜ cieków moŜe wpływać na zmniejszenie populacji tocji. W ziołoroślach wzdłuŜ duŜych potoków populacje mogą ulegać fluktuacjom na skutek duŜych wezbrań. Pomimo braku szczegółowych informacji dotyczących tendencji dynamicznych, stabilność siedliska i status ochronny obszaru (park narodowy) skłania do przypuszczenia, Ŝe stan zachowania gatunku w obszarze jest właściwy. Stan potencjalnych siedlisk, dostępnych na całym obszarze, jest dobry, a na zasiedlonym stanowisku nie stwierdza się istotnych negatywnych oddziaływań.

Tab. 2. Ocena stanu ochrony gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej w obszarze „Babia Góra” (FV – właściwy, U1 – niezadowalający, U2 – zły, XX – nieznany ) Nazwa polska gatunku


Siedlisko Populacja Perspektywy ochrony

Ocena ogólna –


FV U1 XX U1


U1 U1 FV U1


1 na siedliskach naturalnych – właściwy FV, a na siedliskach wtórnych (polany reglowe) niezadowalajacy -

U1

Potrzeby ochrony gatunków roślin

Tab. 3. Potrzeby ochrony gatunków roślin w obszarze Natura 2000 „Babia Góra” Nazwa polska gatunku


Priorytet w podejmowaniu działań ochronnych



tojad morawski

Aconitum moravicum

3 Czarna Hala przy potoku; źródliska Cylowego Potoku; Rybny (Stonowy) potok

Ochrona bierna;

tocja karpacka

Tozzia carpatica

3 potok Dejakowy Ochrona bierna

Zagrożenia dla gatunków roślin i sposoby ich eliminacji Tab. 1. Zagrożenia gatunków roślin w obszarze Natura 2000 „Babia Góra”

Nazwa polska gatunku


Zagrożenie Wpływ na przedmiot

ochrony


zagrożenia


możliwe wydeptywanie i obłamywanie pędów na stanowiskach przy szlakach turystycznych

wpływ marginalny ew. grodzenie fragmentów szlaków

tocja karpacka Tozzia carpatica przesuszenie siedliska

Osłabienie populacji, eliminacja gatunku

nawadnianie młaki

Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków roślin Tab. 5. Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków roślin w obszarze Natura 2000 „Babia Góra”

Nazwa polska

gatunku

Nazwa

łacińska

gatunku

Stan

ochrony

Cel ochrony Warunki

utrzymania/odtworzenia FV


FV Utrzymanie

przynajmniej 6 stanowisk gatunku

Ochrona bierna, stanowiska przy

szlakach - zabezpieczenie przed niekontrolowaną presją turystyczną



FV Utrzymanie przynajmniej

jednego stanowiska gatunku

Utrzymanie warunków umożliwiających nawadnianie

młaki; wymagana coroczna kontrola w ciągu najbliższych lat (Za pomocą małej tamy na potoku

(złożonej z kilku kamieni) i niewielkiego zagłębienia część wody skierowano na młakę, co

spowodowało jej lepsze uwodnienie).

Ustawienie drewnianej barierki ograniczającej schodzenie turystów ze szlaku w dół potoku.

Usuwanie nalotu drzew i krzewów na młace w razie ich pojawienia się. Termin – zima, wczesna wiosna, przed rozwojem warstwy runi. Wykaszanie polany raz na kilka lat wraz z usuwaniem siana. Termin – późne lato, jesień, po zakończeniu cyklu tocji.

1 na siedliskach naturalnych – właściwy FV, a na siedliskach wtórnych (polany reglowe) niezadowalajacy -

U1

Zasady monitoringu gatunków roślin Tab. 6. Monitoring gatunków roślin w obszarze Natura 2000 „Babia Góra”

Nazwa polska

gatunku

Nazwa łacińska

gatunku

Wskaźniki stanu populacji i

stanu siedliska

Liczba stanowisk

tojad morawski Aconitum moravicum Zgodnie z załącznikiem 5 6 tocja karpacka Tozzia carpatica Zgodnie z załącznikiem 5 1

Braki danych

Potrzebne jest uzupełnienie wiedzy o rozmieszczeniu obu gatunków. Prawdopodobne jest odszukanie kolejnych stanowisk tojadu w razie podjęcia prac inwentaryzacyjnych. Nie wykluczone jest takŜe odnalezienie kolejnych stanowisk tocji karpackiej, gdyŜ gatunek ten jest prawdopodobnie znacznie częstszy na omawianym terenie.


Strategia ochrony gatunków zwierząt

Zestawienie gatunków zwierząt

Tab. 1. Lista gatunków zwierząt z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej w obszarze Natura 2000 „Babia Góra” Nazwa polska gatunku

Nazwa łacińska gatunku Powierzchnia siedlisk gatunku (ha)

Liczebność populacji

sichrawa karpacka Pseudogaurotina

excellens min. 2,6 ha min. 100 imagines

biegacz urozmaicony Carabus variolosus Piętro regla dolnego do wysokości około 1100 m n.p.m.

b.d.


Rhysodes sulcatus ok. 80 ha b.d. (obecność gatunku stwierdzona na podstawie obserwacji 1 osobnika)


regle do wys. ok. 1200 m n.p.m.

b.d.

traszka grzebieniasta Triturus cristatus b.d. (brak odpowiednich siedlisk w obszarze)

b.d. (gatunek najprawdopodobniej nie występuje w obszarze)

traszka karpacka Triturus montandoni regle do wys. ok. 1200 m n.p.m.

b.d


Microtus tatricus ok. 950 ha (siedlisko potencjalne)

b.d.

ryś Lynx lynx cały obszar 2-4 os.

Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków zwierząt

Sichrawa karpacka Pseudogaurotina excellens Karpacki endemit znany w kraju z niewielu obszarów poza Babią Górą, przy czym babiogórska populacja uwaŜana jest aktualnie za najmocniejszą w polskiej części Karpat. Zasiedla lasy świerkowe i jodłowe oraz zarośla z duŜym udziałem wiciokrzewu czarnego, rośliny Ŝywicielskiej larw. Na terenie Babiej Góry gatunek po raz pierwszy został stwierdzony przez Pawłowskiego (1967). W latach 2006-2007 gatunek był objęty ogólnopolskim monitoringiem zleconym przez GIOŚ i koordynowanym przez IOP PAN. Przeprowadzone przez S. Szafrańca i R. Rossę prace inwentaryzacyjne na Babiej Górze wykazały wtedy występowanie gatunku na 9 stanowiskach. Rozmieszczenie: Północne stoki Babiej Góry w granicach Babiogórskiego PN od 780 do 1100 m n.p.m. Większość znanych stanowisk jest na terenie obwodu ochronnego Sokolica,


Stonów, Cyl; oddz. 1a, 6d , 9c/10g, 12d, 18b, 18b/19a, 22a,c,k, 23a, 39a, 18a, 52a (Szafraniec, msc.). Populacja: Wielkość populacji trudna do określenia; min. 100 imagines. Siedlisko: Większość stanowisk zlokalizowanych jest w drzewowstanach z duŜym udziałem świerka lub jodły, osiągający zwarcie od luźnego po silny (od 10 do 80%). We wszystkich przypadkach wiek drzew z górnego piętra lasu mieści się w przedziale od 110-200 lat. Tylko jedno stanowisko zlokalizowane jest na powierzchni powiatrołomowej. Wykazane stanowiska znajdują się w następujących zbiorowiskach roślinnych: Abieti-Piceetum montanum (mieszany bór dolnoreglowy), Dentario glandulosae-Fagetum (Ŝyzna buczyna karpacka), Plagiothecio-Piceetum (acidofilna zachodniokarpacka świerczyna górnoreglowa) oraz Pinetum mugo (carpaticum). Na wszystkich powierzchniach oprócz wiciokrzewu czarnego stwierdzono obecność porzeczki skalnej. Krzewy Lonicera nigra na poszczególnych stanowiskach występują w rozmaitym zagęszczeniu. Najczęściej są to jednak pojedyncze krzewy oddalone od siebie na 10-20 m. Jedynie na największych stanowiskach tworzą się małe grupy, a tylko na stanowisku „Perć Akademików” zaobserwowano grupę wiciokrzewów liczącą ponad 30 okazów. ZagroŜenia: realne naturalne zagroŜenie gatunku wynika z konkurencji roślinnej (buk) względem rośliny Ŝywicielskiej larw - wiciokrzewu czarnego. Potencjalnym zagroŜeniem ze strony człowieka jest kolekcjonerstwo (moŜliwe wyłapywania części osobników, zwłaszcza wzdłuŜ Górnego Płaju i drogi wojewódzkiej). MoŜliwe są teŜ przypadkowe uszkodzenia rośliny Ŝywicielskiej w czasie prac leśnych. Stan ochrony: Gatunek jest prawdopodobnie we właściwym stanie ochrony (FV). Aktualne liczne obserwacje wskazują na szeroki zasięg występowania gatunku na obszarze Natura 2000 Babia Góra. Potencjalne siedliska gatunku są dostępne na całym obszarze, a ich stan jest dobry. Na zasiedlonych stanowiskach nie stwierdza się istotnych negatywnych oddziaływań.

Biegacz urozmaicony Carabus variolosus DuŜy chrząszcz z rodziny biegaczowatych o charakterystycznie urzeźbionych pokrywach. Wybitnie wilgociolubny, zasiedla wilgotne zarośla nadrzeczne, pobrzeŜa drobnych zbiorników wodnych w lasach, bagna i torfowiska, a takŜe kamieniste pobrzeŜa górskich potoków. W masywie Babiej Góry po raz pierwszy stwierdzony przez Stobieckiego (1883). Notowany okazjonalnie, w ramach obserwacji przyrodniczych (pojedyncze osobniki). Rozmieszczenie: Wg Pawłowskiego (1967) gatunek występuje na stokach północnych od podnóŜy do 1100m, a na stokach południowych do 1000 m n.p.m. Stwierdzany był w siedliskach wilgotnych w pasie lasów regla dolnego (np. rejon Hali Czarnego, Gubernasówka). Ostatnie obserwacje (Szafraniec msc.) pochodzą z r. 2009 z oddz. 18a (kilkakrotnie obserwowany), wcześniej (2008) - oddz. 39a. Populacja: Wielkość populacji nieznana. Gatunek rzadki, ale występujący regularnie. Siedlisko: Siedliska wilgotne (młaki, olszyny, kamieniste pobrzeŜa potoków, fragmenty wilgotnych lasów regla dolnego i inne tereny zabagnione, takŜe przydroŜne rowy, pobrzeŜa drobnych zbiorników wodnych). ZagroŜenia: Potencjalnym zagroŜeniem jest osuszanie terenów podmokłych. PoniewaŜ aktualnie nie notuje się drastycznych, niekorzystnych zmian w środowisku wodnym i podmokłych siedliskach Babiej Góry, moŜna załoŜyć, Ŝe siedliska biegacza urozmaiconego są stabilne. Stan ochrony: nieznany (XX). Potrzebne jest lepsze rozpoznanie występowanie gatunku na terenie masywu. Potencjalne siedliska są dostępne na całym obszarze, a ich stan jest na ogół jest dobry. MoŜna rozwaŜyć odtworzenie części zmeliorowanych siedlisk we fragmentach obszaru, włączonych do parku w 1997 roku.


Zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus Zagłębek bruzdkowany to chrząszcz saproksylobiontyczny, związany z lasami o charakterze naturalnym; ściśle uzaleŜniony od ilości pozostawianego w lasach martwego drewna. Zasiedla głównie stojące lub leŜące pnie drzew, zwłaszcza liściastych, bardzo często silnie spróchniałe i o wysokiej wilgotności. Z powodu skrytego trybu Ŝycia oraz niewielkich rozmiarów ciała jest trudny do zaobserwowania. Babia Góra jest miejscem jednego z dwóch stwierdzeń gatunku w polskich Karpatach (Sienkiewicz 2001). Jest to prawdopodobnie najwyŜej połoŜone stanowisko w kraju. W roku 2010 gatunek był objęty ogólnopolskim monitoringiem zleconym przez GIOŚ i koordynowanym przez IOP PAN. W trakcie badań monitoringowych w 2010 r. S. Szafraniec nie stwierdził występowania gatunku. Rozmieszczenie: nieznane. Jedyne stwierdzenie gatunku pochodzi z Kniei CzatoŜańskiej (oddz. 16a) – rezerwat ścisły. Populacja: wielkość nieznana (gatunek wykazany na podstawie jednego okazu). Siedlisko: Knieja CzatoŜańska to jeden z najlepiej zachowanych fragmentów ekosystemów leśnych w reglu dolnym, o charakterze pierwotnej Puszczy Karpackiej. Dzięki niedostępności terenu, nigdy nie był regularnie uŜytkowany. Drzewostan stanowi mozaikę Ŝyznej buczyny górskiej i górskich borów świerkowych (dolnoreglowy bór mieszany) o zróŜnicowanej strukturze wiekowej i grubościowej. PrzewaŜają buki, jodły, świerki w wieku 160 lat, są teŜ starsze, ponad 200-letnie. Występuje duŜa liczba drzew martwych - stojących i leŜących w róŜnych stopniach rozkładu i róŜnych rozmiarów. ZagroŜenia: brak Stan ochrony: Stan gatunku naleŜy określić jako nieznany (XX); przy czym stan siedliska na jedynym znanym stanowisku jest bardzo dobry. NaleŜy podjąć regularny monitoring znanego stanowiska i prowadzić poszukiwania gatunku w innych, dogodnych biotopach. Kumak górski Bombina variegata Płaz bezogonowy, charakterystyczny dla Karpat i ich pogórza. Silniej niŜ traszka karpacka związany ze środowiskiem wodnym. MoŜe zasiedlać zarówno czyste młaki i stawki o źródlanej wodzie, jak i silnie zamulone kałuŜe. Unika zimnych wód płynących. Na lądzie przebywa ukryty w ziemnych kryjówkach; pod kamieniami, wystającymi korzeniami drzew i runie leśnym. Występuje głównie w niŜszych partiach gór. Z terenu Babiej Góry gatunek po raz pierwszy został podany przez Stobieckiego (1883). Publikacje z lat 1960. i 1970. określają kumaka górskiego jako jeden z najpospolitszych płazów w masywie Babiej Góry (Pawłowski 1963, Dziubek 1973). Nie prowadzi się regularnych kontroli gatunku i jego siedlisk. Aktualne informacje o gatunku mają charakter przypadkowych stwierdzeń. Rozmieszczenie: Potencjalne miejsca występowania zlokalizowane są w przedziale wysokościowym od 700 do 1200 m n.p.m. Gatunek występuje w rozproszeniu prawdopodobnie na całym obszarze regla dolnego, sporadycznie w wyŜszych połoŜeniach (regiel górny i piętro kosodrzewiny), w miejscach podmokłych oraz w sąsiedztwie niewielkich zbiorników wodnych. NajwyŜej stwierdzone stanowisko to Mułowy Stawek (1152 m n.p.m.). Populacja: Wielkość populacji nieznana i trudna do oszacowania, poniewaŜ kumak górski odbywa gody nawet w niewielkich, często okresowych zbiornikach wodnych (kałuŜe i koleiny), których pełna inwentaryzacja w terenie jest niemoŜliwa. Gatunek moŜna określić jako „częsty”. Siedlisko: Siedliskami rozrodu są miejsca ze stagnującą wodą bądź wilgotne przez długi okres w ciągu roku: niewielkie jeziorka osuwiskowe na zboczach masywu, rowy odwadniające, koleiny na drogach leśnych, młaki. PoniewaŜ nie notuje się drastycznych, niekorzystnych zmian w środowisku wodnym i w podmokłych siedliskach Babiej Góry, moŜna załoŜyć, Ŝe siedliska kumaka górskiego są stabilne.


ZagroŜenia: Potencjalnymi zagroŜeniami są: zarastanie niektórych zbiorników wodnych (np. Mułowy Stawek, Marków Stawek), niszczenie okresowych płytkich zbiorników wodnych powstających w koleinach na drogach na skutek prowadzenia prac leśnych (z drugiej strony to właśnie ruch cięŜkiego sprzętu powoduje powstawanie kolein), a takŜe śmiertelność płazów na drogach przecinających BgPN oraz na granicy Parku (rozjeŜdŜanie płazów przez pojazdy). Stan ochrony gatunku: Prawdopodobnie stan właściwy (FV); dobre perspektywy utrzymania gatunku w świetle zasad ochrony obowiązującej w parku narodowym. PoŜądane badania inwentaryzacyjne. Traszka karpacka Triturus montandoni Płaz ogoniasty, charakterystyczny dla Karpat i ich pogórza Karpacki endemit. Jej cykl Ŝyciowy przebiega w dwóch środowiskach – lądowym i wodnym. Gatunek związany szczególnie z lasami bukowymi i mieszanymi, stosunkowo wilgotnymi, o bogatym podszycie, choć występuje takŜe w lasach iglastych. Miejscami rozrodu są drobne, często nietrwałe zbiorniki wodne (np. wypełnione wodą koleiny dróg leśnych). Po okresie godowym dorosłe traszki przebywają w środowisku lądowym. Jej kryjówki, a takŜe miejsca zimowania, znajdują się pod kamieniami, powalonymi drzewami czy w wykrotach drzew. Po raz pierwszy gatunek został stwierdzony na Babiej Górze w 1913 r. Publikacje z lat 1960. i 1970. określają traszkę karpacką jako jeden z najpospolitszych płazów w masywie Babiej Góry (Pawłowski 1963, Dziubek 1973). Nie prowadzi się regularnych kontroli gatunku i jego siedlisk. Aktualne informacje o gatunku mają charakter przypadkowych stwierdzeń. Rozmieszczenie: Potencjalne miejsca występowania zlokalizowane są w przedziale wysokościowym od 700 do 1200 m n.p.m. Gatunek występuje w rozproszeniu prawdopodobnie na całym obszarze regla dolnego, sporadycznie w wyŜszych połoŜeniach (regiel górny i piętro kosodrzewiny), w miejscach podmokłych oraz w sąsiedztwie niewielkich zbiorników wodnych. NajwyŜej połoŜone stanowisko tego płaza w Polsce stwierdzone było właśnie na Babiej Górze (Orawski Stawek 1165 m n.p.m. Populacja: Wielkość populacji nieznana i trudna do oszacowania, poniewaŜ odbywa gody nawet w niewielkich, często okresowych zbiornikach wodnych (kałuŜe i koleiny), których pełna inwentaryzacja w terenie jest niemoŜliwa. Podobnie jak w przypadku kumaka górskiego, występowanie tej traszki moŜna określić jako częste. Siedlisko: Siedliskami rozrodu są miejsca ze stagnując wodą bądź w długim okresie w ciągu roku wilgotne: niewielkie jeziorka osuwiskowe na zboczach masywu, rowy odwadniające, koleiny na drogach leśnych, młaki. Nie notuje się drastycznych, niekorzystnych zmian w środowisku wodnym i podmokłych siedliskach Babiej Góry, a więc moŜna załoŜyć, Ŝe siedliska traszki karpackiej są stabilne. ZagroŜenia: Podobnie jak w przypadku kumaka górskiego, potencjalnymi zagroŜeniami są: zarastanie niektórych zbiorników wodnych (np. Mułowy Stawek, Marków Stawek), niszczenie okresowych płytkich zbiorników wodnych powstających w koleinach na drogach na skutek prowadzenia prac leśnych (z drugiej strony to właśnie ruch cięŜkiego sprzętu powoduje powstawanie kolein), a takŜe śmiertelność płazów na drogach przecinających BgPN oraz na granicy Parku (rozjeŜdŜanie płazów przez pojazdy); ruch samochodowy moŜe równieŜ generować zanieczyszczenia, wpływające negatywnie na populacje traszek rozradzających się w rowach odwadniających drogi. Stan ochrony gatunku: Prawdopodobnie stan właściwy (FV); dobre perspektywy utrzymania gatunku w świetle zasad ochrony obowiązującej w parku narodowym. PoŜądane badania inwentaryzacyjne. Traszka grzebieniasta Triturus cristatus


Największa krajowa traszka preferująca zbiorniki średniej wielkości lub duŜe, obficie zarośnięte roślinnością wodną, o dobrych warunkach troficznych. Zalicza się ją do gatunków o rozmieszczeniu nizinnym i wyŜynnym. W górach jest znacznie rzadsza lub w ogóle nie występuje ze względu na brak odpowiednich dla niej zbiorników rozrodczych oraz krótki sezon wegetacyjny uniemoŜliwiający rozwój larwalny. NajwyŜej połoŜone stanowiska traszki grzebieniastej w Polsce notowano na 850 m n.p.m. Z literatury znana jest tylko jedna informacja na temat obecności traszki grzebieniastej w masywie Babiej Góry (rejon Zawoja Barańcowa; Świerad 1988). Brak potwierdzenia aktualnego występowania gatunku w obszarze. Rozmieszczenie: nieznane; jeśli gatunek występuje na Babiej Górze, to jest to występowanie na granicy pionowego zasięgu. Populacja: wielkość nieznana. Siedlisko: Na obszarze brak odpowiednich naturalnych siedlisk rozrodu dla tej traszki. Jedyne stałe stanowisko z wodą stojącą to zbiornik przeciwpoŜarowy przy szkółce leśnej na Fickówce w O.O. Cyl. Poza tym, w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru znajduje się stawek przy Dyrekcji BgPN na Barańcowej, który równieŜ moŜe pełnić funkcję stanowiska rozrodu traszki grzebieniastej (jest to takŜe sztuczny zbiornik). ZagroŜenia: nieznane. Stan ochrony gatunku: nieznany (XX). Nawet, jeśli gatunek występuje aktualnie na Babiej Górze, to jest to występowanie marginalne, na skraju zasięgu wysokościowego. Zawarta w dokumentacji obszaru (SFD) informacja, Ŝe obszar ma istotne znaczenie dla ochrony gatunku w skali kraju jest błędna, poniewaŜ na tym obszarze brak odpowiednich dla traszki grzebieniastej zbiorników wodnych. Sugeruje się zmianę oceny na D (obszar nie ma istotnego znaczenia dla ochrony gatunku w skali kraju), a tym samym usunięcie traszki grzebieniastej z listy przedmiotów ochrony na obszarze PLH120001 Babia Góra. *Darniówka tatrzańska Microtus tatricus Ten niewielki gryzoń jest zachodniokarpackim endemitem. Babia Góra jest jednym z trzech miejsc jego występowania w polskich Karpatach Zachodnich (obok Tatr i Pilska). Rozmieszczenie: dokładne rozmieszczenie nieznane; gatunek stwierdzany w strefie regla górnego i kosodrzewiny. Populacja: wielkość nieznana. Siedlisko: Siedliska darniówki tatrzańskiej znajdują się w borach świerkowych, w zaroślach jarzębin, wśród ziołorośli wykrotów skalnych i w kosodrzewinie; preferowane są miejsca z bujnym runem i powalonymi pniami drzew. ZagroŜenia: nie zidentyfikowane. Stan ochrony gatunku: nieznany (XX). Wymagane badania inwentaryzacyjne i określenie szacunkowego zagęszczenia. Wydaje się, Ŝe weryfikacji wymaga zawarta w dokumentacji obszaru (SFD) informacja co do względnej wielkości populacji na Babiej Górze (w stosunku do populacji krajowej). Podana ocena C (0-2% populacji krajowej) jest najprawdopodobniej zaniŜona. W Tatrach, gdzie występuje znakomita większość populacji krajowej liczebność gatunku szacuje się na 30 000 os. (zagęszczenie ok. 3,9 os./ha). Populację na Pilsku szacuje się na 1000 os. Łączna powierzchnia potencjalnego siedliska darniówki (lasy regla górnego i piętro kosodrzewiny) wynosi w Tatrach ok. 9600 ha, a w masywie ok. 950 ha. Przy załoŜeniu występowania gatunku w podobnym zagęszczeniu jak w Tatrach, w obszarze Babia Góra moŜe występować blisko 10% populacji krajowej (ocena względnej populacji B – 2-15%). Ryś Lynx lynx DuŜy drapieŜnik, największy z europejskich kotowatych, o skrytym trybie Ŝycia. Stały, choć nieliczny element leśnej fauny ssaków Babiej Góry. Masyw stanowi fragment obszaru


występowania karpackiej populacji rysia europejskiego. Znaczenie niewielkiego powierzchniowo masywu Babia Góra dla ochrony gatunku w skali Karpat (i kraju) wynika przede wszystkim z faktu, Ŝe wysoki reŜim ochronny (park narodowy) pozwala na funkcjonowanie masywu jako bezpiecznego matecznika, zwłaszcza w okresie rozrodu. Informacje o gatunku zbierane są w ramach ,,Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia”, koordynowanej przez ZBS PAN w BiałowieŜy. Rozmieszczenie: cały obszar Populacja: W przypadku duŜych drapieŜników nie moŜna mówić o populacji na poziomie tak niewielkiego obszaru. Na obszarze obserwuje się 1-5 osobników dorosłych (2 samce i 2-3 samice). Cały obszar Babiej Góry wchodzi w skład terytoriów dwóch samców. Siedlisko: Cały obszar. Obserwacje wskazują, Ŝe rysie najczęściej przebywają na granicy młodników ze starodrzewami lub polanami czy śródleśnymi uprawami. Ocenia się, Ŝe jakość siedlisk gatunku wzrasta na skutek przekształcania litych świerczyn w starszych klasach wieku w róŜnogatunkowe lasy o złoŜonej budowie. Podstawowym pokarmem rysia są dzikie ssaki kopytne, przede wszystkim sarny, takŜe zające. Ocenia się, Ŝe liczebność potencjalnych ofiar jest duŜa. ZagroŜenia: Kolizje z pojazdami na drogach; kłusownictwo. Stan ochrony gatunku: właściwy (FV), biorąc pod uwagę wielkość obszaru i liczbę obserwowanych zwierząt, jakość ich siedlisk i perspektywy utrzymania się gatunku na obszarze w kontekście jego ochrony w formie parku narodowego.

Tab. 2. Ocena stanu ochrony gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej w obszarze „Babia Góra” (FV – właściwy, U1 – niezadowalający, U2 – zły, XX – nieznany ) Nazwa polska gatunku


Populacja Siedlisko Perspektywy ochrony

Ocena ogólna

sichrawa karpacka

Pseudogaurotina

excellens FV FV FV FV

biegacz urozmaicony

Carabus

variolosus XX XX FV XX


Rhysodes

sulcatus XX FV XX XX

kumak górski Bombina

variegata

XX

FV FV FV

traszka karpacka

Triturus

montandoni XX FV FV

FV


Microtus

tatricus XX FV FV XX

ryś Lynx lynx FV FV XX FV

Potrzeby ochrony gatunków zwierząt

Tab. 3. Potrzeby ochrony gatunków zwierząt w obszarze Natura 2000 „Babia Góra”


Nazwa polska gatunku


Priorytet w podejmowaniu działań ochronnych



sichrawa karpacka

Pseudogaurotina

excellens 3 oddz. 4a, 6d ,

9c/10g, 12d, 18b, 18b/19a, 22a,c,k, 23a, 39a, 48a, 52a

ochrona bierna

biegacz urozmaicony

Carabus

variolosus 2 cała strefa

występowania potencjalnych siedlisk w reglu dolnym

ochrona bierna


Rhysodes

sulcatus

3 Knieja Czatożańska

ochrona bierna


variegata

2 cała strefa występowania potencjalnych siedlisk do wys. ok. 1200 m

ochrona bierna

traszka karpacka

Triturus

montandoni 2 cała strefa

występowania potencjalnych siedlisk do wys. ok. 1200 m

ochrona bierna


Microtus

tatricus 3 obszar

występowania borów świerkowych i piętro kosodrzewiny na wysokości 1200-1600 m n.p.m.

ochrona bierna

ryś Lynx lynx 2 cały obszar ochrona bierna

Zagrożenia dla gatunków zwierząt i sposoby ich eliminacji

Tab. 1. Zagrożenia gatunków zwierząt w obszarze Natura 2000 „Babia Góra”

Przedmiot ochrony

Zagrożenie Wpływ na przedmiot ochrony


zagrożenia

sichrawa karpacka

Pseudogaurotina

excellens Konkurencja roślinna dla rośliny żywicielskiej; Prowadzenie prac leśnych na stanowiskach sichrawy; Kolekcjonerstwo

Zagłuszanie krzewów rośliny żywicielskiej, co prowadzi do ich osłabienia i szybkiego zamierania oraz trudności w odnawianiu się; Możliwość zniszczenia fragmentu stanowiska przy wycince drzew i ich wywożeniu; Osłabienie populacji

W miarę potrzeby usuwanie podrostu drzew i krzewów ocieniających krzewy rośliny żywicielskiej gatunku (w strefie ochrony częściowej lub krajobrazowej); Podporządkowanie prac leśnych w rejonie stanowisk sichrawy


karpackiej ochronie tego gatunku; Patrolowanie rejonu znanych stanowisk w okresie rójki

biegacz urozmaicony

Carabus

variolosus Nie zidentyfikowano

- Ochrona bierna


Rhysodes sulcatus Nie zidentyfikowano

- Ochrona bierna


variegata

Nie zidentyfikowano

- Ochrona bierna

traszka karpacka

Triturus

montandoni Nie zidentyfikowano

- Ochrona bierna


Microtus tatricus Nie zidentyfikowano

- Ochrona bierna

Ryś Lynx lynx • zabudowa korytarzy ekologicznych łączących Babią Górę z innymi karpackimi ostojami rysia

• ograniczenie areału bytowania gatunku • izolacja osobników

• utrzymanie droŜnych korytarzy ekologicznych

Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków zwierząt

Tab. 5. Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków zwierząt w obszarze Natura 2000 „Babia Góra”

Nazwa polska

gatunku

Nazwa łacinska

gatunku

Stan

ochrony

Cel ochrony Warunki

utrzymania/odtworzenia FV

sichrawa karpacka

Pseudogaurotina

excellens FV Utrzymanie obecności

gatunku i dobrego stanu siedlisk

- w miarę potrzeby usuwanie roślin zagłuszających (silnie ocieniających, przerastających) krzewy L.

nigra, w tym także usuwanie bujnego odnowienia świerkowego lub bukowego. - w strefie ochrony

częściowej i krajobrazowej podporządkowanie prac leśnych ochronie

stanowisk sichrawy

biegacz urozmaicony

Carabus variolosus XX Cel ochrony będzie moŜna ustalić po ustaleniu statusu gatunku w obszarze w

Kluczowe dla zachowania gatunku jest utrzymanie wilgotnych biotopów: małych oczek wodnych,


oparciu o badania inwentaryzacyjne

młak, źródlisk, rozlewisk potoków etc.


Rhysodes sulcatus XX Cel ochrony będzie moŜna ustalić po ustaleniu statusu gatunku w obszarze w oparciu o badania inwentaryzacyjne. [Zgodnie z aktualnym stanem rozpoznania – utrzymanie występowania gatunku w obszarze]

Warunki będzie moŜna określić po rozpoznaniu występowania i statusu gatunku w obszarze [zgodnie z aktualnym stanem rozpoznania – utrzymanie dobrego stanu siedlisk na jedynym znanym stanowisku – ochrona bierna]


FV Utrzymanie stanu

aktualnego Kluczowe dla zachowania gatunku jest utrzymanie wilgotnych biotopów: małych oczek wodnych, młak śródleśnych i młak w obrębie łąk.

traszka karpacka

Triturus montandoni FV Utrzymanie stanu aktualnego

Kluczowe dla zachowania gatunku jest utrzymanie wilgotnych biotopów: małych oczek wodnych, młak śródleśnych i młak w obrębie łąk.


Microtus tatricus XX Cel ochrony będzie moŜna ustalić po ustaleniu statusu gatunku w obszarze w oparciu o badania inwentaryzacyjne.

Warunki będzie moŜna określić po rozpoznaniu występowania i statusu gatunku w obszarze [zgodnie z aktualnym stanem wiedzy – dotychczasowy sposób ochrony siedlisk w formie parku narodowego jest wystarczający dla utrzymania gatunku].

ryś Lynx lynx FV Utrzymanie stałej obecności rysia na terenie Babiej Góry

Ochrona bierna. Masyw Babiej jest więc tylko fragmentem obszaru zasiedlanego przez karpacką populację rysia. Działania ochronne w samym obszarze Natura 2000 sprowadzają się do utrzymania aktualnego dobrego stanu siedlisk. Perspektywy utrzymania tego stanu są dobre z uwagi na reŜim ochronny parku narodowego. Gatunek ma szanse nadal zasiedlać ten obszar pod warunkiem


utrzymania funkcjonalnych połączeń z innymi karpackimi ostojami rysia.

Zakres monitoringu gatunków zwierząt

Tab. 6. Monitoring gatunków zwierząt w obszarze Natura 2000 „Babia Góra” Nazwa polska gatunku


Wskaźniki stanu populacji

Wskaźniki stanu siedliska

Liczba stanowisk

sichrawa karpacka Pseudogaurotina

excellens Zgodnie z załącznikiem 6


6

biegacz urozmaicony

Carabus variolosus Liczba obserwowanych owadów dorosłych

1)Ocena ekspercka jakości siedliska w 3-stopniowej skali: dobra, przeciętna (częściowe usunięcie drzewostanu – odsłonięcie siedliska, zmiana warunków termicznych i wilgotnościowych podłoża), zła (po usunięciu drzewostanu stanowisko znajduje się na otwartej powierzchni, obserwuje się mniejszą ilość wody w potoku, przesuszenie terenu, itp.) 2)Określenie kwasowości i zasadowości wody przy użyciu papierków nasączonych mieszaniną substancji wskaźnikowych lub ph-metru.

5


Rhysodes sulcatus Zgodnie z załącznikiem 6


min. 1


1. Liczba kijanek 2. Liczba osobników dorosłych

Liczba zbiorników wodnych zasiedlonych/zinwentaryzowanych

Do ustalenia po przeprowadzeniu wstępnych badań inwentaryzacyjnych

traszka karpacka Triturus montandoni 1. Liczba kijanek 2. Liczba osobników

Liczba zbiorników wodnych

Do ustalenia po


dorosłych

zasiedlonych/zinwentaryzowanych

przeprowadzeniu wstępnych badań inwentaryzacyjnych


Microtus tatricus Zagęszczenie populacji

Nie przewiduje się Do ustalenia po przeprowadzeniu wstępnych badań inwentaryzacyjnych

ryś Lynx lynx Zgodnie z załącznikiem 6


cały obszar

Braki danych

Aktualnie jedynie stan poznania dwóch z siedmiu gatunków zwierząt będących przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000 Babia Góra jest wystarczający. Prace inwentaryzacyjne powinny dotyczyć przede wszystkim darniówki tatrzańskiej i zagłebka bruzdkowanego, a także biegacza urozmaiconego i obu gatunków płazów. Prace te powinny obejmować ocenę stanu siedlisk gatunku.

Problemy związane z ochroną obszaru Natura 2000 i

propozycje rozwiązań 1. Lasy, przede wszystkim w reglu dolnym, są mocno przekształcone przez wcześniejszą rabunkową gospodarkę leśną. Na siedliskach buczyn, jedlin czy dolnoreglowych borów mieszanych powstały jednowiekowe drzewostany świerkowe, a także powierzchnie pozbawione drzewostanu. Te sztuczne drzewostany podlegają przebudowie w celu przywrócenie składu gatunkowego odpowiedniego dla warunków siedliskowych. Powadzone w ramach tej przebudowy prace leśne wzorowane są na instrukcji, opracowanej dla lasów gospodarczych. Mechanizacja prac zrywkowych powoduje w warunkach górskich negatywne skutki dla drzewostanu, odnowień, roślinności runa, gleby i potoków, powinna być więc sprowadzona do minimum. 2. Innym problemem jest uszkadzanie drzewostanów świerkowych przez owady kambiofagiczne. Górskie bory świerkowe o naturalnym charakterze (9410), występujące w reglu górnym są w mniejszym stopniu narażone na negatywne oddziaływanie owadów. Uszkodzenia od wiatru, śniegu i mrozu, a następnie masowy pojaw owadów pasożytniczych są naturalnymi zjawiskami, kształtującymi dynamikę tych drzewostanów i nie należy ingerować w ich skutki. Natomiast w sztucznych drzewostanach świerkowych, dopuszczalne jest kontrolowanie gradacji kornika drukarza metodami czynnej ochrony z uwagi na prowadzoną przebudowę tych drzewostanów (w celu spowolnienie tempa rozpadu drzewostanu). 3. Problemem w ochronie półnaturalnych siedlisk, które ukształtowały się na dawnych polanach pasterskich jest zaniechanie ich użytkowania (wypas), przyczyniające się do uruchomienia procesów sukcesji naturalnej na polanach (zagrożenie dla różnorodności


biologicznej obszaru). Dla ich utrzymania konieczne jest przywrócenie umiarkowanego wypasu bądź koszenie, a także okresowe usuwanie podrostu drzew i krzewów. Polany te są własnościa prywatną. Rozwiązaniem problemu byłby albo wykup tych gruntów przez Babiogórski Park Narodowy, który przejąłby wtedy bezpośrednią odpowiedzialność za realizację zadań ochronnych na polanach, albo skłonienie właścicieli do użytkowania polan w ramach programu rolno-środowiskowego (dopłaty). 4. Pewne problemy rodzi udostępnianie obszaru dla potrzeb turystyki, utrudnia to przemieszczanie się zwierząt, sprzyja rozprzestrzenianiu roślin synantropijnych, powoduje zwiększenie zagrożenia erozją, wydeptywaniem zaśmiecaniem, mechanicznym uszkadzaniem płatów siedlisk przyrodniczych. W przypadku siedlisk jest to lokalne niszczenie ich płatów (w bezpośrednim sąsiedztwie szlaków, miejsc widokowych, schronisk, szczególnie widoczne w rejonie). Największe problemy występują w miejscach koncentracji ruchu turystycznego w partiach szczytowych masywu (Diablak i Sokolica), w rejonie schroniska na Markowych Szczawinach i w rejonie dostępnej dla samochodów polanie Krowiarki, a także na trasach łączących te punkty: czerwony szlak łączący Krowiarki, Diablak, przełęcz Brona i Markowe Szczawiny, odcinek Górnego Płaju od Krowiarek do Markowych Szczawin, zielony szlak z Zawoi na Markowe Szczawiny. Najsilniejszy jest wpływ oddziaływania turystyki pieszej na typy siedlisk przyrodniczych związanych ze strefa alpejską. Przeciwdziałać wydeptywaniu płatów siedlisk należy przede wszystkim przez działania edukacyjne, poprzez utrzymanie dobrego stanu szlaków, poprzez korekty szlaków, poprzez instalację barierek w punktach widokowych. Wpływ turystyki na zbiorowiska leśne i zaroślowe jest stosunkowo niewielki. W piętrach reglowych ruch turystyczny powoduje miejscami intensywne udeptywanie stosunkowo szerokiej strefy w otoczeniu szlaku. W piętrze subalpejskim zarośla kosodrzewiny rozrastając się, ograniczają znacznie możliwość schodzenia ze ścieżki. Rozdeptywanie można w znacznej mierze ograniczyć, utwardzając nawierzchnię szczególnie narażonych odcinków szlaków oraz instalując barierki utrudniające schodzenie ze szlaku. Należy dążyć do odciążenia obszaru Natura 2000 od nadmiernej frekwencji turystów poprzez lepsze zaspokajanie potrzeb związanych z wypoczynkiem i rekreacją w sąsiednich gminach. . 6. Babia Góra jest obszarem niewielkim. Z uwagi na potrzeby ochrony fauny niezbędne jest utrzymanie połączeń masywu Babiej Góry z innymi obszarami sieci: korytarza leśnego o kierunku południowo-zachodnim łączącego Babią Górę z Pilskiem i Beskidem Żywieckim oraz Śląskim, korytarza leśnego, północno-wschodniego łączącego Babią poprzez Policę, Beskid Wysoki Z Beskidem Sądeckim, korytarz o kierunku południowo-wschodnim łączący Babią poprzez Torfowiska-Orawsko-Nowotarskie z Tatrami, i korytarz, który stanowi dolina Skawicy. Tu należy zwrócić uwagę, że tereny otwarte w pobliżu masywu są atrakcyjne dla zabudowy letniskowej i mieszkaniowej. Stwarza to zagrożenie dla funkcjonowania korytarzy ekologicznych łączących obszar Natura 2000 Babia Góra z innymi obszarami sieci. Potrzebne są odpowiednie zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego uniemożliwiające zabudowę na terenach przylegających do granic parku, a także zabudowę terenów korytarzy.

Istniejące plany zarządzania dla obszaru


Od 1991 r. Babiogórski Park Narodowy wykonuje działania ochronne w oparciu o roczne zadania ochronne zatwierdzane przez Ministra Środowiska, które obejmują:

1) identyfikację i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, oraz sposoby eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków;

2) opis sposobów ochrony czynnej ekosystemów, z podaniem rodzaju, rozmiaru i lokalizacji poszczególnych zadań, stanowiący załącznik nr 2 do zarządzenia;

3) opis sposobów czynnej ochrony gatunków roślin i zwierząt; 4) wskazanie obszarów objętych ochroną ścisłą, czynną oraz krajobrazową; 5) ustalenie miejsc udostępnianych w celach naukowych, edukacyjnych,

kulturowych, turystycznych i rekreacyjnych, z podaniem sposobów ich udostępnienia, oraz maksymalnej liczby osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach.

W 2007 przystapiono do prac nad planem ochrony na lata 20112030. Aktualnie realizowane i planowane działania ochronne, dotyczące parku narodowego, nie powinny negatywnie wpływać na siedliska przyrodnicze, gatunki roślin i gatunki zwierząt, które są przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000 Babia Góra (biorąc pod uwagę aktualny stan wiedzy o tych siedliskach przyrodniczych i gatunkach w BgPN), pod warunkiem, że:

1) wszystkie prace związane z ochroną ekosystemów leśnych i dotyczące oddziałów 1a, 6d , 9c/10g, 12d, 18b, 18b/19a, 22a,c,k, 23a, 39a, 18a, 52a będą wykonywane z uwzględnieniem stwierdzonych w tych oddziałach stanowisk sichrawy karpackiej, czyli tak, aby nie uszkodzić, nie zniszczyć/wyciąć lub nie pogorszyć warunków rozwoju krzewów wiciokrzewu czarnego, rośliny żywicielskiej larw tego gatunku;

2) wszystkie prace dotyczące dróg na terenie parku będą wykonywane poza okresem rozrodu kumaka górskiego i traszki karpackiej, których siedliskiem w tym okresie mogą być nietrwałe zbiorniki wodne, jak np. wypełnione wodą koleiny dróg leśnych czy wręcz kałuże n drogach /kumak/.

3) Wszystkie prace związane z modernizacją dróg i szlaków pieszych będą prowadzone ze szczególną dbałością, w taki sposób, aby nie dopuścić do zniszczenia siedlisk podmokłych (w tym przede wszystkim młak górskich, ziołorośli, łęgów) poprzez ich odwodnienie lub mechaniczne zniszczenie

4) Wszystkie roboty budowlane prowadzone w piętrze alpejskim (np. remont pomników) będą prowadzone ze szczególną dbałością o stan siedlisk przyrodniczych

5) Żadne prace nie będą prowadzone bezpośrednio na stanowiskach tocji karpackiej i tojadu morawskiego, a prace prowadzone w ich pobliżu będą prowadzone w

taki sposób, aby nie miały wpływu na populacje i siedliska tych gatunków

6) Wszelkie leśne prace pielęgnacyjne, na terenach stanowiących siedliska przyrodnicze, będą prowadzone z uwzględnieniem charakterystyki tych siedlisk


(np. odpowiedni skład gatunków w odnowieniach, protegowanie gatunków

typowych dla danego siedliska przyrodniczego)

Analiza możliwości skutecznej ochrony obszaru (SWOT) Strength

Mocne strony Weakness

Słabe strony

1. Dobry stan zachowania wielu przedmiotów ochrony. 2. Wysoki reżim ochronny parku narodowego (gdzie wszelkie działania są podporządkowane ochronie przyrody) sprzyja utrzymaniu właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. 3. Silny ośrodek edukacyjny przy administracji parku narodowego. 4. Utrwalone w świadomości społecznej postrzeganie obszaru jako terenu chronionego. 5. Ustawowy obowiązek utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków Natura 2000 oznacza wzmocnienie ich dotychczasowej ochrony jako składników przyrody parku narodowego.

1. Duża atrakcyjność terenu dla różnych form turystyki masowej i kwalifikowanej. Koncentracja ruchu w szczytowych partiach masywu. 2. Duże przekształcenia lasów regla dolnego, zwłaszcza na stoku południowym, a w związku z tym potrzeba prowadzenia ich przebudowy. 3. Część lasów prywatnych obejmuje fragmenty piętra alpejskiego, subalpejskiego i pierwotnych lasów świerkowych, które powinny podlegać ochronie ścisłej. 3. Zarzucenie gospodarowania na dawnych polanach pasterskich – degradacja siedlisk półnaturalnych. Problemem jest utrzymanie polan na gruntach będących współwłasnością mieszkańców wsi.

Opportunities

Szanse Threats

Zagrożenia

1. Skuteczniejsza ochrona obszaru (wymogi ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 stwarzają szansę na ograniczenie negatywnych oddziaływań na całość przyrody obszaru, które jej zagrażają pomimo ochrony w formie parku narodowego). 2. Możliwość pozyskania przez lokalną społeczność środków zewnętrznych na inwestycje w otoczeniu obszaru, w tym na infrastrukturę turystyczną.

1. Presja ze strony turystyki i rekreacji. Udostępnianie obszaru do zwiedzania sprzyja rozprzestrzenianiu roślin synantropijnych, powoduje zwiększone zagrożenie erozją, wydeptywaniem zaśmiecaniem, mechanicznym uszkadzaniem płatów siedlisk przyrodniczych, utrudnia przemieszczanie się zwierząt, 2. Tereny otwarte w pobliżu parku są atrakcyjne dla zabudowy letniskowej i mieszkaniowej, co zagraża funkcjonowaniu korytarzy ekologicznych łączących masyw Babiej Góry z innymi obszarami Natura 2000. 3. Występowanie niektórych przedmiotów ochrony w postaci niewielkich izolowanych populacji, co grozi im wymarciem niezależnie od starań w ich ochronie.

Rekomendacje do zarządzania obszarem Natura 2000 Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody zarządzającym obszarem Natura 2000 na terenie parku narodowego jest dyrektor parku. W Babiogórskim Parku Narodowym ochronie podlega cała przyroda i walory krajobrazowe, a celem tej ochrony jest zachowanie różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenie właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów. Natomiast na obszarze Natura 2000 Babia Góra


ochronie podlegają określone elementy przyrody - siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt. Ich ochrona jest już z założenia wkomponowana w cele ochrony parku narodowego. Przygotowana w ramach projektu norweskiego strategia zarządzania obszarem Natura 2000 Tatry może być pomocna przy opracowaniu przyszłego planu ochrony BgPN, który musi uwzględniać zakres planu zadań ochronnych lub zakresu planu ochrony przewidzianego dla obszaru Natura 2000.

Obszar Natura 2000 Babia Góra jest obszarem przygranicznym. Do granic polskiego obszaru przylegają trzy słowackie obszary Natura 2000, w tym dwa obszary siedliskowe: Babia Hora, ważny dla ochrony podobnych siedlisk i gatunków jak Babia Góra oraz Slana Voda, wyznaczony dla ochrony siedlisk torfowiskowych, borów bagiennych i lasów łęgowych i jeden obszar ptasi (OSOP) - Horna Orava. Pożądana jest współpraca zarządzających tych wszystkich obszarów w zakresie ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, będących ich wspólną troską.

strategia zarz ądzania dla obszaru natura 2000 „babia góra” · 2011-12-29 · obszar...

Documents