Strategia zwalczania i przeciwdziałania przestępczości zorganizowanej

Przemysław ŚledźGr.B

Bezpieczeństwo Wewnętrzne

Przestępczość zorganizowana

Cechy

współdziałaniem zawsze więcej niż

jednej osoby;

legalizowaniem nielegalnych zysków;

ukierunkowanie na osiągnięcie

maksymalnych, w danej sytuacji, zysków

w postaci korzyści materialnych,

uzyskiwania wpływu na funkcjonowanie instytucji władzy,

administracji, różnych gałęzi gospodarki, organów ścigania i

wymiaru sprawiedliwości;

Hermetyczność;wykorzystywanie

przemocy, szantażu i korupcji.

Definicja według CBŚ

Przestępczość zorganizowana to

• hierarchicznie zorganizowany na wzór podmiotu gospodarczego związek przestępczy, działający w celu osiągnięcia zysku przez popełnianie ciągłych i różnorodnych przestępstw za pośrednictwem korupcji, szantażu, siły i broni, generujący zyski dla członków oraz na rozwój działalności, prowadzący działalność w sposób planowy w ramach podziału zadań według kwalifikacji, elastyczny w kierunkach działań, utrzymujący kontakty z organami władzy dla własnego bezpieczeństwa, hermetyczny wewnętrznie i zewnętrznie, o wymiarze międzynarodowym.

Aktualne zagrożenia produkcji, przemycie, dystrybucji

narkotyków i środków psychotropowych,

przemycie i nielegalnym handlu bronią,

zabójstwach na zlecenie, pobiciach i porwaniach osób, napadach na osoby podróżujące

samochodami, produkcji i wytwarzaniu materiałów

wybuchowych, przemycie alkoholu i wyrobów

tytoniowych, oszustwach podatkowych, oszustwach kredytowych, oszustwach ubezpieczeniowych,

oszustwach giełdowych, kradzieży i przemycie

samochodów, fałszowaniu środków

płatniczych, przemycie pierwiastków

promieniotwórczych, czerpaniu zysków z prostytucji, wymuszeniach haraczu, organizowaniu nielegalnych

zakładów hazardowych, organizowaniu nielegalnych

przerzutów cudzoziemców.

Przeciwdziałanie

Jedynie efektywny system wykreowany przez państwo, zaakceptowany przez społeczeństwo i realizowany przez podmioty dobrze przygotowane do tej roli, wzajemnie ze sobą współdziałające, pozwala skutecznie przeciwdziałać przestępczości zorganizowanej, co udowodniono już w praktyce.

Elementy które możemy obecnie wyróżnić to :

środki prawne pozostające w dyspozycji instytucji państwowych,

instytucje państwowe powołane do zwalczania przestępczości zorganizowanej,

organizacje pozarządowe wspierające działania przeciwko przestępczości zorganizowanej,

wykorzystanie doświadczeń innych krajów i międzynarodowa współpraca bilateralna i multilateralna,

obudowa naukowa zjawiska i jego zwalczania, związany z tym system szkolenia podmiotów odpowiedzialnych za prowadzenie działań w tym zakresie

Środki prawne zwalczania przestępczościzorganizowanej w Polsce

Wskazując na prawne podstawy zwalczania przestępczości

zorganizowanej w Polsce można z dużą satysfakcją zauważyć, że w

Polsce powstał w ciągu ostatnich lat cały szereg przepisów dających

możliwości skutecznego przeciwstawienia się temu zjawisku.

Wydaje się, iż niewiele krajów w Europie aż tak daleko posunęło się

w wyposażeniu instytucji zwalczających omawiane

zagrożenie w tak daleko idące uprawnienia.

Jeżeli wspomnimy tu także o możliwościach wynikających z

podpisanych przez Polskę umów i porozumień międzynarodowych, to

mamy w miarę kompletny zbiór przepisów uprawniających do podejmowania bardzo szeroko

zakrojonych, skutecznych przedsięwzięć.

Przepisy prawne regulujące możliwości walki z przestępczościązorganizowaną

• przepisy kodeksu karnego z 1997 r., które można podzielić na dwie grupy:• – przepisy art. 258 i 299 penalizujące zachowania polegające na udziale w

zorganizowanej grupie przestępczej oraz na legalizowaniu środków pochodzących z takiej działalności,

• – przepisy art. 60, 65 i 259 regulujące zasady wymiaru kary wobec sprawców biorących udział w zorganizowanej działalności przestępczej.

• b/ przepisy kodeksu postępowania karnego z 1997 r. ze szczególnym uwzględnieniem rozdziału 26 – kontrola i utrwalanie rozmów oraz art. 184 § 1 – świadek incognito,

• c/ przepisy Ustawy o świadku koronnym z 1997 r. ze zmianami z 22 lipca 2006 r.,• d/ przepisy zawarte w ustawie o Policji z 6 kwietnia 1990 r. dotyczące stosowania

szczególnych metod pracy operacyjnej,• e/ przepisy regulujące zasady udziału innych służb i jednostek administracji w

przeciwdziałaniu i zwalczaniu przestępczości zorganizowanej oraz możliwości wykorzystywania szczególnych metod pracy operacyjnej:

• – ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu z 2002 r.,• – ustawa o Straży Granicznej z 1990 r.• – ustawa o kontroli skarbowej z 1991 r. będąca prawną podstawą funkcjonowania

Wywiadu Skarbowego• – ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z 2000 r.,• – ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym z 2006 r,• – ustawa o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Wywiadu Wojskowego z 2006 r.• – ustawa o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych z 2001 r.• – ustawa o Służbie Więziennej z 1996 r.

Instytucje zwalczające przestępczośćzorganizowaną

I. Policjao Do podstawowych zadań Policji

określonych w art. 1 Ustawy o Policji należy m.in. wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców oraz inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym (…).

Centralne Biuro Śledcze KomendyGłównej Policji.

Aktualne zadania CBŚ określone zostały w Regulaminie Komendy Głównej Policji i obejmuję one:

planowanie, koordynowanie i podejmowanie działań

ukierunkowanych na rozpoznawanie i zwalczanie przestępczości

zorganizowanej w kraju oraz o charakterze międzynarodowym, a w

szczególności przestępczości kryminalnej, ekonomicznej i

narkotykowej,

prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach

dotyczących zorganizowanych grup przestępczych,

prowadzenie operacji specjalnych,

ochrona świadków koronnych i osób dla nich najbliższych oraz koordynowanie czynności

związanych z ochroną osób zagrożonych (w latach 1997–2007

ustanowiono 89 programów świadka koronnego),

koordynowanie działań w zakresie rozpoznania operacyjnego zagrożeń terrorystycznych i ekstremistycznych,

organizowanie i podejmowanie czynności operacyjno – rozpoznawczych we

współpracy z jednostkami organizacyjnymi Policji,

organizowanie współdziałania oraz współpraca z Policjami innych państw, a także z krajowymi służbami i urzędami administracji publicznej w dziedzinach i zakresie niezbędnym do skutecznego

zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej,

prowadzenie rejestru wniosków i zarządzeń dotyczących kontroli

operacyjnej zarządzanych na wniosek Komendanta Głównego Policji oraz

czynności operacyjnych podejmowanych na podstawie art. 19a ustawy z dnia 6

kwietnia 1990 r. o Policji, a także wniosków, o których mowa w art. 20 ust. 5

tej ustawy, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Głównymi partnerami CBŚ w zwalczaniu

przestępczości zorganizowanej w

strukturach Policji są:

Biuro Wywiadu Kryminalnego KGP,

Biuro Kryminalne oraz

jednostki terenowe tych pionów.

Statystyki CBŚ

Liczba grup przestępczych (według narodowości) pozostającychw zainteresowaniu CBŚ KGP w 2011 i 2012 roku

Liczba grup przestępczych (wg wybranych kategorii) pozostających w zainteresowaniu CBŚ KGP w 2011 i 2012 roku

Liczba grup wyeliminowanych przez CBŚ KGPw 2011 i 2012 roku

W 2012 roku w prowadzonych sprawach CBŚ KGP zabezpieczyło mienie w wysokości 248 761 065 (278 975 499) zł.

Natomiast we wszczętych i prowadzonych postępowaniach przygotowawczych odzyskano mienie w wysokości 42 582 224 (40 149 043) zł.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu

• Powołana w 2002 r. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego ma w zakresie swoich ustawowych zadań przede wszystkim:

1. rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w

2. suwerenność i międzynarodową pozycję,

3. niepodległość i nienaruszalność terytorium, a także obronność państwa.

4. rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie takich przestępstw jak szpiegostwo, terroryzm, naruszenie tajemnicy państwowej i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa, godzących w podstawy ekonomiczne państwa ,

5. przestępstwa korupcji osób pełniących funkcje publiczne.

Grupy przestępstw

nielegalne wytwarzanie, posiadanie, i obrót bronią, amunicją i materiałami

wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w

obrocie międzynarodowym.

Znaczna część tych zadań, a przede wszystkim zwalczanie przestępstw związanych z narkotykami, obrót

bronią i materiałami wybuchowymi oraz niektóre przestępstwa

korupcyjne i gospodarcze są charakterystyczne dla zorganizowanych grup

przestępczych.

Agencja Wywiadu• Dla Agencji Wywiadu obowiązek zwalczania

przestępczości zorganizowanej wynika z art. 6 ust. 1 pkt 5 i 6 Ustawy o ABW i AW gdzie jako zadanie tej służby wymieniono:

I. rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości zorganizowanej,

II. rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi (…).

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Zgodnie z art. 2 ustawy o CBA do zakresu właściwości tej instytucji należy m.in.:

ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych

przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji w

przedmiocie prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego,

udzielania zamówień publicznych, przyznawania koncesji, zezwoleń

podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, poręczeń i

gwarancji kredytowych.

rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie niektórych przestępstw

przeciwko działalności instytucji państwowych i samorządu terytorialnego

(tzw. przestępstwa korupcyjne i urzędnicze), fałszywe zeznania, korupcji

wyborczej – art. 250a k.k., udziału w zorganizowanej grupie przestępczej –

art. 258 k.k., fałszowania dokumentów – art. 270–273 k.k., oszustwa – art. 286

k.k., obrotowi gospodarczemu – art. 296, 297 i 299 k.k., fałszowania pieniędzy –

art. 310 k.k.

Jednostki podległe Ministrowi Finansów

Najistotniejszą rolę w tym zakresie powinny z założenia odgrywać instytucje podporządkowane ministrowi finansów. Jest to tym istotniejsze, bowiem Policja na etapie czynności operacyjno-rozpoznawczych nie ma dostępu do danych objętych tajemnicą skarbową. Informacje takie może uzyskać dopiero w ramach prowadzonego postępowania przygotowawczego za pośrednictwem prokuratora, lecz w tej jawnej fazie postępowania sprawcy mają szansę i czas na wyprowadzenie posiadanych środków poza zasięg przepisów mogących skutkować ich pozbawieniem.

Jednym z podstawowych zadań wszystkich instytucji zwalczających przestępczość zorganizowaną jest pozbawienie grup przestępczych środków pozostających w ich posiadaniu.

Zadania związane z ustaleniem i pozbawieniem majątku członków zorganizowanych grup przestępczych spoczywają więc przede wszystkim na organach

podległych ministrowi finansów:

kontroli skarbowej,

Wywiadzie Skarbowym,

Generalnym Inspektorze Informacji

Finansowej.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej

uzyskiwaniu, gromadzeniu i przetwarzaniu oraz analizie informacji oraz podejmowaniu działań w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

przeprowadzania procedury wstrzymania transakcji lub blokady rachunku,

udostępnienia i żądania przekazania informacji o transakcjach,

przekazywanie uprawnionym organom dokumentów uzasadniających podejrzenia popełnienia przestępstwa.

Policja (CBŚ)

CBA

ABW

Straż Graniczna

Służba Więzienna

System ten wydaje się więc w miarę dobrze

zorganizowany, lecz brak w nim elementu zasadniczego – jednostki koordynującej,

odpowiedzialnej za całokształt przedsięwzięć

związanych ze zwalczaniem przestępczości

zorganizowanej.

Powoduje to możliwość powielania się działań

wobec niektórych podmiotów przez różne

służby, w skrajnych wypadkach nawet

„zderzanie się” służb i zagrożenie dla funkcjonariuszy

realizujących określone przedsięwzięcia –

obserwacja, operacje specjalne.

Siłą rzeczy zdarzenia takie nie są powszechnie znane i

tylko w wydatkowych wypadkach trafiają do

publicznej wiadomości.

O możliwości wystąpienia takich zagrożeń świadczy

poniższy przykład odnoszący się wprawdzie do współdziałania służb specjalnych, niemniej

jednak możliwy do odniesienia także do

zwalczania przestępczości zorganizowanej.

Bibliografia:• Wiesław Mądrzejowski, System Instytucji Przeciwdziałania I

Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej w Polsce, [w] Zeszyty Naukowe, Zeszyt 1(14) 2011;

• P. Wojtunik, P. Bartoszek, Przestępczość zorganizowana i terroryzm. Zwalczanie wybranych zagrożeń środkami policyjnymi [w:] Praktyczne elementy zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie i praca operacyjna, Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2009;

• W. Mądrzejowski, Przestępczość zorganizowana. System zwalczania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008;

• Sprawozdanie z działalności Centralnego Biura Śledczego KGP za 2012 rok;

• Agnieszka Miczkowska, Problematyka przestępczości zorganizowanej,[w] Erazmiańskie Zeszyty Studenckie.