1.Strateka kontrola pojam, vrste i svrha Kontrola se definie kao proces posmatranja i uporeivanja i mjerenja ostvarenih sa oekivanim rezultatima baziranim na ranije utvrenim ciljevima, analiziranje uzroka tih odstupanja, kao i preduzimanje aktivnosti kojima e se eventualna odstupanja od plana ukloniti ili smanjiti. Kontola prije svega ima svrhu: - Utvrivanja odstupanja od plana koja mogu oteati ostvarivanje ciljeva - Preduzimanje korektivnih mjera u sluajevima odstupanja Kvalitetna kontrola poveava efikasnost organizacije i pomae donoenju i realizaciji stratekih odluka. 2.Vrste kontrole Kontrola moe biti: - Operaciona - Finansijska - Strukturalna - Strateka 3.Vrste, faze i karakteristike stratekog planiranja Vrste stratekog planiranja - Prema prirodi problema i vrsti odluka strateko taktiko operativno planiranje - Prema vremenskom horizontu dugorono srednjorono kratkorono - Prema poslovnim funkcijama planiranje proizvodnje planiranje nabavke planiranje kadrova planiranje finansija - Prema pristupima neaktivistiko reaktivistiko proaktivno interaktivno Faze u procesu stratekog planiranja: Iorganizovanje procesa i analize okruenja II identifikovanje i analiza stratekih odluka III razvoj strategija i akcionih planova IV procjena, monitoring i implementacija Strateko planiranje ima 5 vanih karakteristika: 1. bavi se osnovnim pitanjima. 2. obezbjeuje okvir za detaljnije planiranje i svakodnevne odluke 3. obuhvata dui vremenski okvir nego ostali tipovi planiranja 4. pomae usmjeravanju organizacione energije i resursa na visoko prioritetne aktivnosti 5. to je aktivnost najvieg nivoa u smislu da ''top'' menadment mora biti aktivno ukljuen.

1

4.PEST analiza PEST analiza predstavlja skeniranje spoljnog makro-okruenja organizacije. To je koristan alat za razumijevanje politikog, ekonomskog, socijalno-kulturnog i tehnolokog okruenja u kojem organizacija djeluje. Pomou nje se analizira okruenje (za trite u fazi nastajanja ili ve postojee triite) i prua pregled vanjske situacije koja moe imati uticaj na industriju u globalu ili na preduzee unutar posmatrane industrije. PEST analiza se koristi za: - poslovno i strateko planiranje; - marketing planiranje; - razvoj proizvoda; i - istraivanja. Akronim PEST nastao je od prvih slova engleskih naziva politikih, ekonomskih, socijalnih i tehnolokih faktora (Political, Economic, Social, Technological). PEST analiza se vri prije SWOT analize. Razlika izmenu PEST i SWOT analize je u tome to PEST analiza najee mjeri trite, dok je SWOT analiza mjera poslovnih jedinica, prijedloga ili ideja. PEST koncept olakava kompanijama da shvate uticaj snaga i trendova opteg okruenja. On podrazumijeva analizu kljunih trendova u okruenju, koji mogu djelovati prijetee ili podsticajno na razvoj lokalne zajednice. Preduzee treba da kontinuirano vri analizu okruenja i da rezultate analize koristi u formulisanju poslovnih strategija i planova. 5.SWOT analiza SWOT je akronim engleskih rijei: Strenghts (snage), Weaknesses (slabosti), Opportunities (anse) i Threats (prijetnje). SWOT analiza je osnovni alat kojim se postie ocjenjivanje onoga to organizacija moe da radi dobro, i onoga to nije u stanju da radi dobro, kao i povoljnih potencijalnih uslova koje prua okruenje i opasnosti koje dolaze iz okruenja. Ciljevi SWOT analize su: - procjenjivanje strateke pozicije organizacije, i - snalaenje u promjenama okruenja 6.Lanac vrijednosti Lanac vrijednosti prikazuje ukupnu vrijednost koju stvara preduzee. Koncept se zasniva na posmatranju preduzea kao skupa odvojenih, ali povezanih aktivnosti kojima se stvara vrijednost za kupce. Primarne aktivnosti lanca vrijednosti: - ulazna logistika - proizvodnja - izlazna logistika - marketing i prodaja - postprodajne usluge Podravajue aktivnosti: - nabavka - razvoj tehnologije - upravljanje ljudskim resursima - infrastruktura organizacije 7.Koncept portfolio Portfolio analiza omoguava uvid u poziciju pojedinih proizvoda, grupa proizvoda ili djelatnosti stratekog poslovanja na portfolio matrici i da se utvrdi prioritet investiranja. Portfolio konceptom, redukuju se informacije na najvanije. Razlikujemo: - finansijski portfolio - proizvodno - poslovni porfolio Poslovni portfolio moemo kalsifikovati u etiri osnovna oblika: - jednostavni portfolio; - diferencirani portfolio; - portfolio konkurentskih prednosti; - strateki domino.

2

8.BCG portfolio analiza Boston Consulting Group (BCG) je amerika konsultantska firma, koja je ezdesetih godina prolog vijeka oblikovala portfolio analizu kao pristup strategijskom planiranju veih i sloenijih preduzea, sa ciljem da se procijene strateke pozicije i mogunosti pojedinih stratekih poslovnih jedinica (SPU) preduzea. Navedene strateke poslovne jedinice su nezavisni dijelovi kompanije iji je rezultat mogue vrednovati na tritu, za svaku posebno. One predstavljaju autonomnu tehniko-tehnoloku, trinu i organizacijsku cjelinu. BCG matrica je jednostavna za upotrebu. Ona osigurava brz i jasan uvid u alternativne odluke. Olakava poreenje sa konkurencijom, tj. odnose sa kljunim rivalima. Isto tako, ova matrica pomae u identifikaciji sadanje i budue potrebe za kapitalom unutar kompanije. Ona olakava razumijevanje investicijske politike preduzea u svjetlu rasta potranje. 9.ADL matrica ivotnog ciklusa Konsultantska firma Arthur D. Little (ili skraeno ADL) razvila je portfolio matricu koja je po njoj dobila naziv ADL ili portfolio matrica ivotnog ciklusa (The life-cycle portfolio matrix). ADL matrica pomae boljem razumijevanju portfolija preduzea, posebno u kombinaciji sa drugim matricama. Ova matrica se bavi vrijednostima konkurentske pozicije preduzea (dominantna, jaka, povoljna, odriva, slaba i neodriva) i zrelosti, u okviru koje se gradira na etiri faze ivotnog ciklusa (embrionalna, rast, zrelost i starenje). ADL matrica ima dvije dimenzije: 1. konkurentska pozicija kompanije 2. stadijum u razvoju, odnosno zrelosti grane (industrije) ADL matrica se oblikuje kroz etiri faze: - Odreivanje stratekih centara preduzea, - Identifikacija faza u industrijskoj evoluciji za svaki centar, - Ocjena konkurentnog poloaja (dominantan, jak, poeljan, odriv, slab i neodriv), - Prikazivanje poloaja stratekih centara na ADL matrici 10.Pojam, zadaci i vrste benmarkinga Osnovna ideja benmarkinga je poreenje vlastitog poslovanja sa najjaim konkurentima. Na naem jeziku, benmarking jo uvijek nema odgovarajui prevod. Benmarking je kontinuirani proces identifikacije, razumijevanja i prilagoavanja proizvoda, usluga, opreme i postupaka kompanija sa najboljom praksom u cilju poboljanja vlastitog poslovanja. Najei zadaci benmarkinga su: - Objektivna procjena performansi - Kreirati odriv pritisak za poboljanje performansi - Identifikovati napredne procese sa ciljem da se oni usvoje i dobije bolji uvid u najbolje prakse - Pomoi preduzeu u uenju iz iskustva drugih - Pokazati kompaniji kako izgledaju njeni rezultati u poreenju sa najboljima - Usredsrediti se na vezu izmeu procesa i rezultata - Ustanoviti slabosti i snage preduzea - Pomoi preduzeu u otkrivanju prioritetnih aktivnosti najznaajnijih u procesu poboljanja trinih nastupa - Pomoi preduzeu u otkrivanju prilika za poboljanje kvaliteta postojeih aktivnosti u poslovanju, eliminaciju nepotrebnih i uvoenje novih proizvoda ili usluga. U literaturi se najee spominju sljedei tipovi benmarkinga: - interni, - eksterni konkurentski, - eksterni funkcionalni, - eksterni generini, - kombinovani 11.Proces benmarkinga Benmarking se posmatra kao proces, a on to u sutini i jeste. On je sistematizovan struktuiran proces koji zahtijeva poznavanje poslovanja vlastite organizacije, poslovanja drugih partnera i uesnika u procesu, konkurenata, trinih lidera, kao i korienje primjera najbolje prakse. Koncept benmarkinga podrazumijeva uenje od vodeih lidera i konkurencije, uz stalno prilagoavanje poslovanja vlastite kompanije pozitivnim iskustvima liderskih kompanija.

3

Osnovne faze benmarking procesa su: - planiranje, - prikupljanje informacija, - analiza i - primjena. Prvi korak istaivanja je analiza rada cijelog preduzea kako bi se odredili segmenti primjene benmarkinga. Internom i eksternom analizom utvruju se snage i slabosti preduzea. Potrebno je uraditi i vremenski plan za svaku predvienu aktivnost. U ovoj fazi se odreuju benmark kompanije. Kriteriji za izbor kompanije za poreenje mogu biti: veliina kompanije, relativna pozicija na tritu, stepen poverenja prema kompaniji, i dr. U drugoj fazi prikupljaju se informacije o kompanijama za poreenje. Pri tom se koriste tehnike: anketiranje, direktnom razmjenom informacije ili preko treih lica. Koje vrste informacija e se prikupljati zavisi od tipa benmarkinga koji e se koristiti (interni, eksterni, strateki, funkcionalni i dr.). Nakon prikupljanja informacija, vri se njihova obrada. Na osnovu rezultata analize sainjava se finalni izvetaj. Izvjetaj govori koje su benmark kompanije izabrane. U etvrtoj fazi prikupljene informacije se primjenjuju u poslovanju. Isto tako, prati se realizacija predvienih ciljeva. 12.Brainstorming Brainstorming (oluja mozgova) je tehnika grupnog miljenja. Formira se grupa ljudi koji uestvuju na sastanku i koja slobodno raspravlja o odreenom problemu. Jedan od lanova grupe je zapisniar i evidentira sve prijedloge i primjedbe lanova grupe. 4 osnovna pravila brainstorminga su: 1. usmjerenje na kvantitet 2. bez kritikovanja u startu 3. potrebna je kreativnost 4. kombinovanje i poboljavanje ve iznesenih ideja 13.Delphi metoda Kao metoda predvianja, delfi metoda je opredijeljena da daje odgovore o moguim buduim situacijama. Pomou ove metode, daju se prognoze o neizvjesnim situacijama za koje nismo u stanju da utvrdimo objektivne statistike zakonitosti, formiramo model ili primjenimo neku formalnu metodu. Delfi metoda se zasniva na strukturalnim istraivanjima i koristi intuitivno dostupne informacije od uesnika koji su po pravilu eksperti. Osnovne karakteristike Delfi metode su: - delfi je ekspertsko istraivanje u dva ili vie krugova - polazei od drugog kruga, daju se povratne informacije (o rezultatima prethodnih krugova) - isti eksperti jo jednom procjenjuju iste stvari pod uticajem miljenja drugih eksperata - sadraj delfi istraivanja uvijek su pitanja o kojima ne postoje pouzdane informacije i saznanja - delfi procjenjuje procese sa nesigurnim aspektima, osoba ukljuenih u delfi studije koje daju samo procjene - delfi pokuava iskoristiti samo-ispunjujua i samo-unitavajua proroanstva u smislu oblikovanja ili ak stvaranja budunosti 14.Fokus grupe Fokus grupe su oblik intervjuisanja grupe, ali vano je napraviti razliku izmeu ovo dvoje. Grupa intervjua ukljuuje intervjuisanje veeg broja ljudi u isto vrijeme, a naglasak je na pitanjima i odgovorima izmeu istraivaa i uesnika. Meutim, fokus grupe se oslanjaju na interakciju u okviru grupe po temama koju su dobili od istraivaa. Fokus grupe mogu biti: - dvosmjerne fokus grupe - fokus grupa sa 2 moderatora - dueli moderatora fokus grupe - klijent naruilac fokus grupe - mini fokus grupe - telekonferencijske fokus grupe - on-line fokus grupe

4