تغذیه

یکی از احتیاجات ذاتی یا فیزیولوژیک است ک��ه مهم ت��رینخوراک به انساننیاز و ط��ول عم��ر می باش��د. احتی��اج ب��ه خ��وراک دائمی اس��ت وزن��دگی بق��ایعامل

ارگانیس��م را مجب��ور می کن��د ت��ا ب��رای بدس��ت آوردن خ��وراک و رف��ع گرس��نگیکوشش کند.

می انجام��د و ب��اط��ول عمر را میسر می سازد، به تندرس��تی و رشدتغذیه صحیح سبب رشد فکری می گردد.روان و مغزتأثیر بر روی

،م��واد مع��دنی، کربوهی��درات ها، چربی ها، پروتئین ها بای��د ش��امل انس��انغ��ذای باشد تا رشد و س��المت یاخته ه��ای ب��دن ت��أمین ش��ود. این م��واد ب��اآب و ویتامین

حاصل می کنند قابل جذب می ش��وند و ب��رای ت��أمینلوله گوارشتغییراتی که در بدن قرار می گیرند.یاخته هاینیازهای حیاتی مورد استفاده

تاریخچه تغذیه

گرس��نگی مفهوم غذاخوردن فقط پرکردن شکم بود و احساس ۱۹سده تا اوایل بشر را وادار می کرد تا آنچه را در دسترس خود می دید ب��دون توج��ه ب��ه کمیت و

و تش��کیل اجتماع��ات ب��اعث ایج��اد تغی��یراتشهرنش��ینیکیفیت آن مصرف کند. ،می�انرودانزیادی در طرز تغذیه بشر شده اس�ت. اولین اجتماع�ات و ش��هرها در

بوج��ود آمدن��د. شهرنش��ینهای اولی��ه کش��اورزی ویون��ان و مصر، آس��یای غ��ربی دامپروری را به خوبی می دانستند و برای تغذیه خود از محصوالت متنوع استفاده

کش��اورزیمی کردند. ایران نخستین کشور جهان است که انسان اولیه در آن به و پرورش دام پرداخته است. ) آرتور کیت و دکتر ارنست هرتسفیلد در کت��ابی ب��ه ن��ام ص��نایع ای��ران ث��ابت کرده ان��د ک��ه کش��اورزی و تم��دن از فالت ای��ران ش��روع

،دامغ��ان، شوش��تر نظ��یر ای��رانشده است(. در حفاریهایی که در بعضی از نقاط کاشان به عمل آمده نشان می دهد که تاریخ کشاورزیسیلک و تپه تخت جمشید

هزار سال است.۶۰۰۰در ایران متجاوز از

تاریخچه تغذیه در یونان نشان می دهد که مردم یونان باستان برای تغذی��ه اهمیت زیادی قائل بودند و این جمل�ه ب�ه آن�ان منس�وب اس�ت ک�ه: »ب�رای تق�ویت روح هرگز جسم را نبای��د فرام��وش ک��رد و بای��د م��ردم را ب��ا ورزش و غ��ذای مناس��ب تربیت کرد.« شواهد نشان می دهد که در زمانه�ای ق�دیم م�ردم یون�ان بیش�تر از گیاهان تغذیه می کردن��د و مص��رف گوش��ت گوس��فند، پرن��دگان، ش��کر، لبنی��ات و

روغنماهی نیز در بین بعض��ی از طبق��ات اجتم��اع معم��ول بوده اس��ت. همچ��نین را بسیار مصرف می کرده اند.زیتون

می کردند و از غالت، بق��والت و می��وه و بعض��ی ازکشاورزیدر روم قدیم مردم انواع سبزیها تغذیه می کردند. غالت غذای اصلی آنها را تشکیل می داد و مص��رف گوشت منحصر به طبقة اش��راف ب��ود. در دورانه��ای بع��د یع��نی پس از اس��تقرار امپراتوری در روم وضع تغذیة مردم تغییر کرد و رومیان بعد از فتوح��ات مختل��ف از تغذی��ه م��ردم س��رزمینهای فتح ش��ده تقلی��د ک��رده و در این راه ج��انب اف��راط

1

می پیمودند. البته این طرز تغذیه مربوط به طبقات مرفه و اعیان ب��ود درحالیک��ه ن��یز در رومآش��پزیمردم عادی تغذیه ساده ای داشتند. در این زم��ان ح��تی کتب

در ق��رن دوم میالدی چ��اپAthenaeus اث��ر Deipnosphistaeمنتشر شده که کتاب شده و طرز تهیه غذاهای گوشتی، سبزیها و اطالع��ات دیگ��ری در آن ش��رح داده

شده است.

قب��ل۱۹۰۰ ای متعلق به س��ال لوحهدر مورد رژیمهای غذایی آغاز پیدایش آن به از میالد مسیح در ناحیه سومر مربوط می شود که در آن برنامه غذایی یک کودک نوش��ته ش��ده و در ح��ال حاض��ر در م��وزه باستان شناس��ی اس��تانبول نگه��داری

می شود.

طی دورانهای مختلف تاریخ و از دیدگاه مذاهب گوناگون، رژیمه��ای غ��ذایی ح��ائز اهمیت بس��یار ب��وده و در بس��یاری از کتب م��ذهبی مط��البی در زمین��ة تغذی��ه در دوران ب��ارداری، ش��یردهی و روزه منعکس شده اس��ت. بق��راط غالب��ا نص��ایح و توصیه هایی در زمینه مصرف یا عدم مص��رف بعض��ی از غ��ذاها ب��ه بیم��اران خ��ود می کرده است و اک�ثر پزش��کان یون�ان باس�تان رژیم درم�انی را ب�ه عن�وان بخش

مهمی از معالجة بیماریها بکار می بردند.

ک�ه از دی��د ع�ده زی�ادی پ��در علم تغذی�ه ش��ناخته ش��ده توص�یه هایزکریای رازی اث��رحف��ظ الص��حهمختلفی در زمین��ة رژیمه��ای غ��ذایی دارد. همچ��نین در کت��اب

اس��رف بن محم��د در زمین��ه تغذی��ه و رژیم در دوران مختل��ف زن��دگی مط��البیسودمند عنوان شده است.

با وجود اهمیت زیاد این رشته در حفظ سالمت انسان از گذشته تا ح��ال داش��ته، هیچ س��ازمانی ک��ه رس��ما در این زمین��هجن��گ جه��انی اولولی تا س��الهای پای��ان

نخس��تین انجمن مرب��وط ب��ه۱۹۱۷فعالیت کند وجود نداش��ت، ت��ا اینک��ه در س��ال تأس��یس ش��د. این انجمنآمریکارژیم دانان توسط گروهی از کارشناسان تغذی��ه

منتش��ر ک��رد. و ب��ه۱۹۲۵برای اولین بار مجله علمی رژیم شناس��ان را در س��ال تدریج دامنه فعالیت خود را در زمینه مدیریت خدمات غذایی مراکز تغذیه توسعه

داد.

( نامی��ده می ش��وند، بای��دDietition )رژیم شناسدانش آموختگان این رشته ک��ه تمام اطالعات و دانش خود را در راه کم��ک ب��ه برق��راری و بهب��ود س��المت بش��ر

بکار گیرند.

( ب��ه معن��ای اس��تفاده ازDiet-therapy یا درمان با رژیم )رژیم درمانیاصطالح رژیم غذایی نه فقط برای بیماران بلکه برای افراد سالم نیز اس�ت. ب�دین مع�نی که افراد سالم نیز باید به نوبه خود از رژیم غذایی مناسب استفاده کنند تا ب��دین

[۱]وسیله از ابتال به سوءتغذیه مصون مانده و از سالمت کامل برخوردار شوند.

تغذیه سالمندان

2

پیرش��دن و س��الخوردگی ب��ا ک��اهش ت��دریجی فعالیت ه��ای ف��یزیکی و اف��زایش بیماریهای مزمن همراه می شود و به نظر می رسد که بهبود تغذیه ت��ا ح��د زی��ادی قادر است از این مشکالت پیشگیری کند و یا آن ها را تخفیف دهد. به همین دلیل یکی از مسائل مهم س��المندان، مس��ائل پزش��کی و بهداش��تی از جمل��ه وض��عیت تغذیه آنهاست. با اف��زایش س��ن، نی��از آنه��ا ب��ه ان��رژی ک��اهش یافت��ه و تمای��ل ب��ه مصرف غذا کمتر می شود. در این حال اگر انتخاب غ��ذا درس��ت ص��ورت نگ��یرد، میزان دریافت مواد مغذی ضروری در آن ها پایین تر از ح��د مطل��وب خواه��د ب��ود.

عوامل مؤثر در ایجاد مشکالت تغذیه ای سالمندان بدین شرح می باشند:

- عوام��ل جس��مانی: مانن��د ک��اهش ک��ل ان��رژی م��ورد نی��از، بیماریه��ای م��زمن،۱ بی اشتهایی، تغییر حس چشایی، خ��رابی دن��دان ها، بی تح��رکی، ن��اتوانی جس��می،

مشکالت گوارشی، تداخالت دارویی و یا تداخل غذا و داروها

- مشکالت روحی و روانی: افسردگی، تنهایی، از دست دادن همسر۲

- مش��کالت اقتص��ادی: درآم��د کم، کمب��ود امکان��ات ب��رای تهی��ه و طبخ غ��ذای۳مناسب و زندگی در آسایشگاه

: با افزایش س��ن م��یزان نی��از نیازهای تغذیه ای سالمندان میزان انرژی مورد نیاز به انرژی کاهش می یابد که می توان�د ب�ه دلی��ل ک�اهش فع�الیت جس�می، ک�اهش توده عضالنی و فعال بدن باشد. در صورت دریافت مازاد بر نیاز انرژی مشکالت و عوارضی مانند چاقی، فشارخون، بیماری های قلبی عروقی برای سالمند ایج��اد می شود. میزان نیاز به انرژی برای هر س��المند متف��اوت ب��وده و براس��اس وزن،

قد، شرایط فیزیکی و سالمتی وی محاسبه می شود.

: ب��ا اف��زایش س��ن عالوه ب��ر ک��اهش ت��وده میزان پروتئین م��ورد نی��از س��المندان عضالنی، ذخیره پروتئینی بدن ن��یز ک��اهش می یاب��د و م��یزان نی��از ب��ه پروت��ئین ب��ا افزایش سن نه تنها کاهش نیافته بلکه ثابت مانده و یا افزایش می یابد. بویژه در صورت ابتال ب��ه بیماری ه��ا و ی��ا عفونت ه��ا ک��ه این مس��ئله بس��یار مهم می باش��د. توصیه می ش��ودچهل ت��ا شص��ت درص��د از ان��رژی دری��افتی روزان��ه س��المندان از

پروتئین ها به ویژه پروتئین های با کیفیت باال تامین شود.

تغذیه کودکان و نوجوانان

غذاهايي مثل شير و بيسکويت، نان و خرما، نان و پنير، کيک، کلوچه ها، مي��وه ي��ا آب ميوه و يا انواع شربت هاي خانگي، ان��واع خش��کبار مث��ل ب��ادام، گ��ردو، پس��ته، کشمش، برگه، توت خش��ک به عن��وان ميان وع��ده ب��راي کودک��ان بس��يار مناس��ب

هستند.

سوءتغذیه

به شمار می آید که به علت مصرف ناک��افی ی��ا بیش ازبیماری نوعی سوءتغذیه کش��ورهای در ح��ال غ��ذایی ب��روز می کن��د. در بس��یاری از اندازه یک یا چند م��اده

3

و کمب��ود م��وادقحطی تغذیه یکی از بزرگ ت��رین مش��کالت مرب��وط ب��ه توس��عه ب��دن اس��ت. ب��ا این وج��ود، س��وءتغذیه در هم��هسوخت وس��ازغ��ذایی الزم ب��رای

دی��دهکم خ��وری و ی��ا ب��دخوری، چاقیکشورهای جهان با نمودهای گوناگون چون ، س��وءتغذیه بزرگ ت��رین عام��لس��ازمان بهداش��ت جه��انیمی شود. بر پای��ه آم��ار

است.مرگ ومیر کودکان

از مهم ت��رین دالی��ل س��وءتغذیه در جه��ان می ت��وان کمب��ود م��واد غ��ذایی و کیفیت آف��ات و خش��کی، جنگ ه��ا و کمب��ود آبنامناس��ب آن ه��ا را ن��ام ب��رد. قحطی ه��ا،

،اف��زایش جمعیتمحصوالت کشاورزی م��وجب تش��دید این دو م��ورد می ش��وند. نادرس��ت ب��ه علت نب��ود اطالع��ات و دانشرژیم غذایی و فقر، بیابان هاگسترش

کافی نیز نقش ایفا می کنند. باید توجه داشت ک��ه خ��ود س��وءتغذیه م��وجب ب��روز بدن می شود که جذب برخی ازگوارش و سیستم ایمنیبیماری ها و اختالالتی در

مواد غذایی الزم برای متابولیسم بدن را دچار مشکل می کن��د. از ط��رفی دیگ��ر، و حتی رژیم ه��ای س��خت الغ��ری می توانن��د م��وجب س��وءتغذیهبدخوری، پرخوری

شوند.

،آنمیدر کش��ورهای در ح��ال توس��عه، س��وءتغذیه م��وجب بیماری ه��ایی چ��ون ( می شود. طبق آمارویتامین آ )به علت کمبود کوری، یا راشیتیسم، کواشیورکور

، و کمب��ود٪۶۰ تا ۴۰ ماه ۲۴ تا ۶ در نوزادان بین آهن، کمبود یونیسف ۲۰۰۴سال بر رشد مغز و ه��وش ت��أثیر می گ��ذارد. ب��ه عالوه، کمب��ود آهن و ی��د٪۱۵ تا ۱۰ ید

ش��ده، وعقب مان��دگی ذه��نی میلیون ن��وزاد دچ��ار ۱۸ موجب به دنیا آمدن ساالنه یک میلیون کودک را به همراه دارد.کمبود ویتامین آ مرگ ساالنه

تغذیه

امروز بیش از ه��ر زم��ان دیگ��ری ارزش فعالیته��ای ب��دنی و نقش آن در س��المت شناخته شده است. در واقع زندگی ماشینی، فعالیتهای حرکتی روزمره را کاهش داده و برای جلوگیری از بروز بسیاری از بیماریها ورزش ام��ری ض��روری اس��ت. گاهی یک ورزشکار فراتر از حفظ سالمتی در رشته ای خاص جهت کس��ب مق��ام قهرمانی کوشش مس��تمر می نمای��د ک��ه در این ش��رایط تم��امی عوام��ل در ب��دن تغی��یر می کنن��د. قلب، ری��ه، دس��تگاه گ��وارش، هورمون ه��ا، سیس��تم عص��بی و بخصوص ماهیچه ها نیاز به تطابق با وضعیت جدید دارند. در واقع هیچ اس��ترس و فشاری مانن��د ی��ک ورزش س��نگین و ط��والنی م��دت روی ب��دن ت��أثیر نمی گ��ذارد. بن��ابراین جهت کس��ب مق��ام قهرم��انی یکی از مس��ایل مهم، تغذی��ه ورزش��کاران

است.

کنترل گرسنگی در رژیم های کاهش وزن : انتخاب آگاهانه

4

ویژگیه���ای خ���ود م���واد غ���ذایی در ایج���اد احس���اس س���یری و دوام آن م���وثر برخی مواد غذایی ممکن است باعث احساس س��یری س��ریع  برای مثال  هستند.

شوند اما این احساس دوام زیادی نداشته باشد، مانند مواد غذایی که به سرعت کنند و ی��ا غ��ذاهای ش��یرین ی��ا ن��ان ه��ایی ک��ه از آرد  از دستگاه گوارش عبور می

سفید ...

نقش تغذیه در ریزش مو

اگر می خواهید موهایی سالم، شاداب و زیبا داشته باشید، باید ب��ه ن��وع غ��ذاهای مصرفی توجه کنید زیرا برای داشتن موهای سالم و زیبا و همچنین برای این ک��ه فولیکول های مو محکم تر باشد و بیش از حد طبیعی نریزد، باید از م��واد مغ�ذی

الزم برای مو استفاده کرد.

فعالیت ورزشی و اختالل تغذیه زنان جوان

ای در س��المتیتوان چنین گفت که فعالیت ورزشی نقش دوگانه بطور کلی می ورزشکاران دارد، به طوری که در برخی موارد پرخوری افراطی و عدم رض��ایت از شکل بدن را کاهش داده و در موارد ديگر نقش تشدید کننده اختالل تغذی��ه را

دارد.

قطب علمی کشاورزی ارگانیک

قطب علمی کش���اورزی ارگانی���ک، ی���ک تش���کل علمی مص���وب وزارت عل���وم، ها و موسسات پژوهشی تراز برترتحقیقات و فناوری و کنسرسیومی از دانشگاه

کش��ور ب��ا ه��دف اعتالی کش��اورزی ارگانی��ک اس��ت. این ح��رکت و جنبش نش��ات گرفته از اعتقادات اخالقی و علمی است و ت��ا س��طح ص��نفی، ص��نعتی و تج��اری

استگسترش یافته

تغذیه بیماران تحت درمان سرطان

5

- تغذیه خوب در طول درمان به تحمل عوارض جانبی کمک می کند.خطر ابتال بهعفونت ها را کاهش می دهدو سرعت بهبودی را افزایش می دهد.

انواع مواد غذایی و ویتامین هایشان

انواع مواد غذایی و ویتامین هایشان

برم ماده ای است مسکن و آرام کننده سلس��له ی اعص��اب و ن��یز خ��واب آور بس��یار مالیمی است.این ماده در سیب , طالبی , خربزه , ق��ارچ , مارچوب��ه , آرتیش��و , گوجه فرنگی , تربچه , ریواس , توت فرنگی , کلم , سیب زمینی , ترشی , سیر , کرفس , چغندر , هویج , شلغم , ت��ره ف��رنگی , زردال��و , پی��از , انگ��ور و انج��یر

یافت می شود.

امالح کلور

كلور در تشكيل استخوان ، دندانها و زردپى دخالت و تاثير دارد.

در خرما، غالت ، فندق ، لوبيا سبز، گردو و بادام وجود دارد.

6

امالح کروم

كروم یك عنصر كمیاب ضروری جهت انسان است. بدن برای اس��تفاده از ك��روم باید آن را به نوع فعال تبدیل كند. عامل تحمل گلوكز به انسولین كم��ك می كن��د تا گلوكز )قند خون( را از خون به داخل سلولها ب��ه منظ�ور تولی��د ان��رژی بكش��د. انسولین جهت سوخت و ساز كربوهیدرات، پروتئین و چربی بس��یار اهمیت دارد. اگر رژیم غذایی كروم كافی نداشته باشد، بر توانایی انس��ولین در آم��اده س��ازیاین م�����������������واد غ�����������������ذایی اث�����������������ر می گ�����������������ذارد.

درصد فقر كروم دارد. مص��رف مق��ادیر90تخمین زده می شود كه رژیم غذایی زیاد غذاهای تصفیه شده موجب بروز این مشكل می شود چ��ون فرآین��د تص��فیه كردن ،كروم غذا را از بین می برد. كودكان مبتال به س��وء تغذی��ه ،اف��راد مبتال ب��ه دیابت و افراد مسن ممكن است در معرض خطر كمب��ود ك��روم باش��ند. مص��رف بسیار زیاد غذاهای شیرین، ورزش سنگین و داش��تن عف��ونت ی��ا آس��یب جس��می موجب از دست رفتن كروم بدن می شود. كمبود سطح ك��روم م��وجب اف��زایش

قند خون و تری گلیسرید و كلسترول می شود.

موارد استفاده

فهرست برخی مشكالت ناشی از كمبود كروم از این قرار است:

دیابت: افراد مبتال به دیابت نمی توانند قند را ب��ه خ��وبی مص��رف كنن��د. بیم��اران نیاز به تزریق انسولین جهت كنترل قند خون دارند. دیابتی های نوع1دیابتی نوع

اغلب می توانند با رعایت رژیم غذایی قند خون خود را تنظیم كنند. مطالع��ات2 را در تنظیم2نشان داده است كه مصرف مكمل كروم توانایی دیابتی های ن��وع

قند خون افزایش می ده�د، ب�ه خص�وص در م�واردی ك�ه ذخ�یره ك�روم ب�دن كم باشد. برخی افراد قند خون باال دارند كه در حد بیماری دی��ابت نیس��ت این اف��راد اغلب دچار كمبود كروم هستند و از مصرف مكم��ل آن س��ود می برن��د. اف��زایشقن��د خ��ون ب��ه علت كمب��ود ك�روم یكی از مش��كالت ش��ایع س��الخوردگان اس��ت. قند خون پایین: قند خون پایین نقطه مقابل قند خون باال و دی�ابت اس��ت. كمب��ود كروم ممكن است در قند خون پایین ب��رخی اف��راد نقش داش��ته باش��د. مص��رف

میكروگرم كروم در روز عالیم قند خون پایین را بهبود می بخشد. 200

بیماری قلبی- عروقی: كمبود كروم با افزایش كلسترول خ��ون و اف��زایش خط��ر ابتال به بیماری قلبی همراه است. مصرف مكمل كروم باعث اف�زیش كلس�ترول

7

اچ دی ال )كلسترول خوب( و كاهش تری گلیسرید و كلسترول توتال در دی��ابتیها و مبتالیان به قند خون باال می شود.

گلوكوم: كروم ب��ر گیرن��ده ه��ای انس��ولین در چش��م اث��ر می گ��ذارد. بین ابتال ب��ه گلوكوم و كمبود كروم ی��ك ارتب��اط ق��وی وج��ود دارد. گلوك��وم در اف��راد مبتال ب��ه

دیابت شایع است. چاقی: مدارك مقدماتی نشان می دهد كه مصرف مكمل كروم به كاهش چ��ربی

بدن و افزایش بافت عضالنی كمك می كند. پوكی استخوان: پیكنولینات كروم ترشح ادراری كلسیم و هیدروكس��ی پ��رولین را

در خانم ها كم و به حفظ تراكم استخوان در خانم های یائسه كمك می كند.

منابع غذایی

گوشت های ظریف )گوشتهای آم��اده س��ازی ش��ده(، پنیره��ا، ن��ان گن��دم س��بوس نگرفته، انواع ادویه و برخی سبوس ها و مالس رشد كرده در خاك غنی از كروم بهترین منبع غذایی كروم است. سبزی ها، میوه ها و بیشتر غذاهای تصفیه ش��ده و آماده )بجز برخی گوشت های آماده شده ك��ه غ��نی از ك��روم اس��ت ك��روم كم

درص��د نی��از روزان��ه ك��روم را ت��أمین می كن��د.1-70دارد. آب لوله كشی سخت پخت و پز در ظروف استیل میزان كروم غذا را افزایش می دهد.

سایر اشكال

ك��روم ب��ه ص��ورت تج��ارتی ب��ه اش��كال مختل��ف از جمل��ه پلی نیكوتین��ات ك��روم، پیكولینات كروم، مخمر غنی از كروم و كلرید كروم در دسترس است. ك��روم در مولتی ویتامین ها و به تنهایی به صورت قرص و كپسول ن��یز وج��ود دارد. م��یزان

میكروگرم است. 15-200موجود در مولتی ویتامین مصرفی روزانه

نحوه مصرف

میكروگرم است.100-200به منظور پیشگیری و درمان، میزان مصرف روزانه مانند سایر داروها و مكمل ها قبل از دادن مكمل كروم به اطفال، پزشك مع��الج

مشورت كنید.

موارد احتیاط

نوع كروم موجود در مواد غ��ذایی معم��وال غیرس��می اس��ت. ب��ا این ح��ال، م��یزان بسیار زیاد كروم ممكن است موجب مس��مومیت و تحری��ك مع��ده ش��ود. م��یزان زیاد یا تجمع بافتی زی��اد ك��روم اث��ر انس��ولین را كم می كن��د. در ص��ورت ابتال ب��ه دیابت، قند خون باال یا قند خون پایین، قبل از مصرف كروم با پزشك معالج خ��ود

مشورت كنید.

تداخل های احتمالی

8

كروم با نیاسین ت��ركیب می ش��ود و عام��ل تحم��ل گل��وكز را می س��ازد. كربن��اتكلسیم و ضد اسیدها جذب كروم را كم می كند.

امالح مس

مس فلزی است كه به میزان كم مورد نیاز بدن است. هر چند میزان نیاز بسیار كم است، مس یك ماده غذایی اساس��ی اس��ت ك��ه ب��ه تولی��د هموگل��وبین، ج��زی اصلی گلبول قرمز، كمك می كند. عالوه ب��ر این در تولی��د ان��رژی و ان��واع كالژن، بخش مهم استخوانها و بافتهای هم بند، مؤثر است. مس به عم��ل ك��رد مناس��ب

سیستم عصبی و حفظ رشته های عصبی كمك می كند. ما همه اثرات مفید مس را نمی شناسیم. تحقیق��ات نش��ان داده اس��ت ك��ه مس سیستم ایمنی را تقویت و عالیم تورم مفصل و س��ایر التهابه��ا و عالیم آل��رژی را كم می كند. برخی افراد مبتال به تورم مفصل النگو ی��ا س��ایر ت��زیین ه��ای مس��ی می پوشند تا دردشان را كم كند. در صورت ابتال به تورم مفصل با پزشك مع��الج

خود در خصوص مصرف مس مشورت كنید. مس در انواع غذاها وجود دارد. هر چند میزان نیاز بدن به مس بسیار كم اس��ت، تعداد بسیار كمی از افراد مبتال به كمبود مس دچار بیم��اری می ش��وند. بن��ابراین احتماال مصرف مكمل مس الزم نیست. میزان مس غذا را می توان ب��ا مص��رف

ماهی و آجیل افزایش داد.

موارد استفاده

در موارد مصرف مس باید با پزشك معالج خود صحبت كنی��د. مس ممكن اس��تدر م�������������������وارد زی�������������������ر مفی�������������������د باش�������������������د: تورم مفصل، كم خونی، افزایش حساس��یت ب��ه م��واد ش��یمیایی، كلس�ترول ب��اال،

آنوریسم )بیرون زدگی موضعی شریانی(، خستگی، آلرژی و زخم معده. خانم های حامله بیشتر به مس نیاز دارند. مثل همیشه، در ص�ورت حامل�ه ب�ودن

قبل از مصرف هرگونه مكمل با پزشك معالج خود مشورت كنید.

منابع غذایی

مس در انواع منابع غذایی وجوددارد. بهترین منابع از این قرار است: غذاهای دریایی )به خصوص انواع میگو و ماهی های(

گوشت احشا )نظیر جگر، قلوه و دل(آجیل )نظیر فندق، گردو، بادام، پسته (

9

حبوبات )به خصوص عدس. لوبیا و بادام زمینی(

شكالت )شكالت بو داده، شیرین نشده یا نیمه شیرین، كاكائو( غالت )نظیر پوسته سبوس، گندم خرد شده، سبوس كشمش(

میوه و سبزی )نظیر میزه های خشك. قارچ. گوجه فرنگی، س�یب زمی��نی، م�وز،انواع گریپ و آووكادو(

فلفل سیاه

یك منبع اضافی، آبی است كه در لوله های مسی جریان دارد.

اشكال دیگر

مكم��ل مس اغلب ب��ه ص��ورت ت��ركیب ب��ا س��ولفات، پیكولین��ات، گلوكون��ات واسیدهای آمینه در دسترس است.

نحوه مصرف

میلی گرم در روز جهت بزرگس��االن1/5-3/5میزان مصرف روزانه توصیه شده میلی گ��رم توص��یه می ش��ود. در اطف��ال1/5-2/5 س��ال 2-11است. در اطفال

سال توص��یه نمی ش��ود. به��ترین ش��یوه مص��رف، مص��رف ك��افی غ��ذاهای2زیر حاوی مس است.

میلی گ��رم8-15در صورت مصرف مكمل مس باید روی هم مصرف كنید. بای��د میلی گرم مس مصرف كنید. 1روی به ازای هر

موارد احتیاط

الزم نیست میزان زیادی مس مصرف شود. باید قبل از مصرف مكم��ل مس ب��ا پزشك معالج مشورت كنید. مصرف خیلی زیاد مس موجب تهوع، اس��تفراغ، درد معده، سردرد، گیجی، ضعف و اسهال میشود. میزان خطرناك مس )مسمومیت با مس( بسیار نادر است. با این حال، موارد شدید ممكن است منجر به بیم��اری

قلبی، زردی، اغما و حتی مرگ شود. بای��د از مص��رف غ��ذاهای اس��یدی ك��ه در ظ��روف مس��ی نگ��ه داری می ش��ود،

بپرهیزید.

10

تداخل های احتمالی

تعادل مس ممكن است با مصرف الكل، تخم مرغ، فروكت��وز و مولیب��دن ب��ه همبخورد.

،6مصرف هم زم��ان م��یزان زی��اد كلس��یم، آهن، منگ��نز، قل��ع، روی، ویت��امین ب-ویتامین ث یا ضد اسیدها جذب مس را مختل می کند.

خواص و فواید زردآلو

درخت زردآلو اصال در چین بوده است و از آنجا به سایر نقاط دنیا رفت��ه اس��ت . هنوز هم در کوهاى پکن درخت زردآل��و ب��ه ح��ال خ��ودرو و وحش��ى مى روی��د. ب��ا وجودى ک��ه در قرنه��اى خیلى دور دس��ت زردآل��و در کش��ورهاى آس��یایى ش��ناخته شده بوده و مردم به آن آشنایى داشته اند در کش��ورهاى اروپ��ایى ت��ا آغ��از ق��رن اول ظهور مسیح آن را نمى ش��ناختند و وق�تى هم آن را ش��ناختند ب��ه چش�م ی�ک میوه مفید و قابل استفاده به آن نگاه نمى کردند و خالصه این میوه در آن زمان

شهرت نیکویى در نزد مردم نداشت .

رفته رفته نفوذ اع�راب در اس�پانیا ق�در و م�نزلت زردآل�و را در اروپ�ا ب�اال ب�رد وعقیده عمومى اروپاییان را نسبت به این میوه عوض کرد.

با وجود این در فرانسه تا اواخر قرن هفدهم عقیده داشتند زردآلو می��وه مفی��دى نیست ولى کم کم که روى این میوه مطالعات و تحقیقات علمى ش��د م��ردم پى بردند که زردآلو میوه مفی�دى اس�ت و خ�واص ش�فا بخش�ى دارد و ام�روز ان�واع مختلف زردآلو بین میوه ها مقام مهمى به دست آورده و زیاد مصرف مى ش��ود

و از طرف پزشکان غذاشناس مصرف آن توصیه مى گردد.

ارزش غذایى زردآلو از نظر رژیم

زردآلو یکى از میوه هاى خیلى شیرین و قنددار است یع��نى هش��ت دهم وزن آن قند است و از میوه هاى بى نظیر است که از لحاظ داشتن ویتامین ))آ(( بس��یار غنى است یعنى داراى کاروتن است و کاروتن چنان که مى دانید ماده اى اس��ت که رنگ قشنگ زردآل��و را ب��ه وج��ود مى آورد و تولی��د ویت��امین ))آ(( مى کن��د. در نتیجه با مص��رف زردآل�و رش��د ب��دن زی�اد مى ش��ود، مق��اومت در براب��ر بیماریه�ا

افزایش مى یابد و قوه بینایى مخصوصا در شب افزوده مى گردد.

11

زردآلو براى چه اشخاصى توصیه مى شود؟

در صورتى ک�ه زردآل�و خ�وب رس��یده باش�د مص��رف زردآل�و ب�راى کس�ى ک�ه از تندرستى و سالمت طبیعى برخوردار است توصیه مى ش��ود ب��ه ش��رطى ک��ه ب��ه اعتدال مصرف کنند و از زیاده روى خوددارى کنند زی��را اگ��ر در مص��رف زردآل��و زیاده روى شود باعث اختالل هضم و یا به هم خ��وردگى روده ه��ا مى ش��ود و در

حالت اخیر حال اسهالى به شخص دست مى دهد. زردآل��و ب��راى اشخاص��ى ک��ه کم خ��ون هس��تند، ورزش��کاران ، اش��خاص خس��ته ، کسانى که از شدت کار فرسوده ش��ده ان��د، ب��راى زن��ان حامل��ه ، اشخاص��ى ک��ه

دوره نقاهت را مى گذرانند توصیه و تجویز شده است .

خواص جلبک ها

بعضي از جلبکها از قبيل آگاراگارماکول خوردني هستند ک��ه در گي��اه خ��واري مي توان از آنها استفاده نمود.با اين گونه گياه ها مي توان ژله و آش تهيه نم��ود. هم چنين با اضافه کردن به آبگوشت بقوالت آب ميوه جات شير و غيره... کاراگاهن

غذايي فراخم ساخت. کاراگاهن را مي توان به صورت خ��ام در س��االد اس��تفاده نم��ود. هم چ��نين آن را بسيار خرد کرده کنند) به مقدار يک قاش��ق مرب��ا خ��وري ب��راي ه��ر نف��ر ( ک��ه در م��وارد ورم روده يبوس��ت ه��اي س��بک و عف��ونت روده بس��يار مفي��د و داروي

گرانبهایي محسوب شود. از آنجا که جلبک سرشار از يد و برم مي باشد در نارسائي و بي نظمي کار غ��دد تجويز و توصيه مي شود.هم چنين در اختالالت عمل اعصاب .به عالوه در درمان عفونت هاي ريوي بسيار موثر مي باش�د.ب�راي اين ک�ار از جوش�انده ي آنه�ا مي توان استفاده نم��ود و ه��ر چن��د س��اعت ي��ک فنج��ان از آن را نوش��يد. ب��راي تهي��ه جوشانده مقداري از آنرا ب��ه م��دت ده دقيق��ه مي جوش��انند. مي ت��وان ي��ک گي��اه مفيد ديگري مانند پونه به آن اضافه نموده مقداري عسل يا قند نيشکر نيز به آن

بيفزايند.

خواص زالزالک

زالزالك در اروپا، به ويژه در المان براي معالجه بيماران مبتال به فعاليت نامنظم قلب مورد استفاده قرار مي گيرد. زالزالك در دمان آنژين، سفتي رگها و ب��رخي از انواع خفيف بي نظمي ضربان قلب نيز مؤثر اس��ت. اگ��ر پزش��ك مع��الج ش��ما مصرف زالزالك را برايت��ان توص��يه ك��رده اس��ت، احتم��اال از بيم��اري قل��بي خيلي جزئي رنج مي بريد و مطالعات به عم��ل آم��ده نش��ان مي ده�د ك��ه زالزال��ك ميتوان�����������د در كن�����������ترل آن ب�����������ه ش�����������ما كم�����������ك كن�����������د. زالزالك يك گياه تيغ دار معمول است كه طول آن به پنج پا مي رسد و در دامن��ه

12

كوهها و اراضي جنگلي آفتابي در سرتاسر جه��ان مي روي��د. گله��اي اين گي��اه در ماه "مي" شكوفه مي دهد اما به رغم اين كه زالزال�ك ج�زو ت�يره گياه�ان ط�بي مانند انواع رز است ليكن گل هاي اين گياه معطر نيس��ت. گ��ل ه��اي آن در بوت��ه

هاي كوچك رشد مي كنند و به رنگ سفيد، قرمز يا صورتي هستند.

دانه هاي كوچك اين گياه كه به آنها زالزالك گفته مي شود پس از شكوفايي گلها رشد مي كنند. مي��وه اين گي��اه معم��وال پس از رس��يدن رن��گ قرم��ز ب��ه خ��ود مي گيرند اما رنگ سياه آن نيز يافت مي شود. برگهاي زالزالك درخشان است و ب��ه اشكال و اندازه هاي گوناگون رشد مي كنند.تهيه دارو از زالزالك از برگه��ا، دان��ه و گاهي اوقات از گلهاي آن )فقط گلهاي سفيد خواص درم��اني دارن��د( آغ��از مي شود. اين قسمتها خشكانده مي شوند و سپس به پ��ودر تب��ديل مي ش��وند. پ��ودر تهيه شده به صورت انواع كپسول در مي آيد يا توأم با آب به الك�ل ي�ا گليس�رين )مايعي شيرين و غلي الكلي( اضافه مي شود. در نتيجه نوع م��ايع آن را ن��يز مي توان تهيه كرد. اگر الكل و آب با مواد گياهان طبي مخلوط و م��ايع دارويي از آنتهيه شود، در آن صورت الكل و آب تركيبي قابل هضمتر را تشكيل خواهند داد.

زالزالك به صورت انواع كپسول، تنتور، عصاره ه��اي م��ايع اس��تاندارد ي��ا عص��اره هاي جامد عرضه مي شود. مي توان از برگها، گلها و دان��ه ه��اي زالزال��ك خش��ك چاي نيز درست كرد.درص��دد تهي��ه و مص��رف ف��رآروده ه��اي اس��تاندارد زالزال��ك باشيد. در پي مصرف نوعي محصول زالزالك باشيد ك��ه برچس��ب روي آن مؤي��د

ميلي گ��رم160 ت��ا 30 ميلي گرم فالون��ويي ي��ا 10 تا 4محتواي استاندارد حاوي درص��د10 درص��د رامنوس��يد ويتكس��ين ي��ا 1/8پروس��يانيدين اليگومري��ك و ي��ا

پروسيانيدين باشد. اگر براي نارسايي يا آنژين قلبي ناگزير ب��ه مص��رف زالزال��ك هستيد، الزم است مصرف آن را حداقل قبل از احس��اس ه��ر ن��وع نتيج��ه اي ب��ه

مدت شش هفته و روزي سه بار ادامه دهيد.

نكات احتياطي

ارزيابي شده است كه اين ارزيابي نشان1زالزالك از نظر بي خطر بودن درجه دهنده اين اس��ت ك�ه گي��اه مزب��ور ض��من م��يزان ب��االي مص��رفي خيلي بي خط��ر است. حتي با وجود اين حالت، همواره عاقالنه خواهد بود اگ��ر دس��تورالعمل دوزمصرفي آن رعايت شود. در صورت باردار بودن از مصرف زالزالك پرهيز ش�ود. توجه به هر نوع تغييري ك��ه در ط��ول مص��رف زالزال��ك احس��اس مي كني��د ف��وق العاده حایز اهميت است. درد زياد، حمالت زيادتر آنژين، تحلي��ل و ض��عف بيش��تر در طول قدم زدن يا ورزش كردن جملگي داليل خوبي دال بر ض��رورت اجتن��اب از مصرف زالزالك است و الزم است بالفاصله ب��ا پزش��ك مع��الج خ��ود مش��ورت

13

كنيد. اگر ب��ا هيچ ك��دام از اين عاليم بيم��اري مواج�ه نيس��تيد، در ص��ورت حص��ول بهبود پس از شش هفته درمان با زالزالك ب��ا پزش��ك مع��الج خ��ود ص��حبت كني��د. روند پيشرفت شما حتي اگر احساس مي كنيد داري��د به��تر مي ش��ويد باي��د تحت

نظر پزشك باشد.

تداخل هاي احتمالي

زالزالك اثرات درماني ديژيت��اليس ديگوكس�ين را تش��ديد مي كن��د و از اين رو در صورت مصرف ديژيتاليس از مصرف توأم زالزالك بپرهيزيد. زالزال��ك مي توان��د

( ي��ا گياه��ان داروييB6در كنار ساير تقويت كننده ها )نظ��ير من��يزيم ي��ا ويت��امين )مانند سير يا قارچ خ��وراكي ريش��ي( در درم��ان سيس��تم قل��بي- ع��روقي اث��رات

مثبتي بر جاي گذارد.

خواص پسته

پسته درخت دوپايه اي است كه ارتفاع آن به حدود پنج متر مي رسد و به ح��التخ������������������������ودرو در اي������������������������ران و افغانس������������������������تان

مي رويد . برگچ��ه ن��وك ت��يز ب��ا ي��ك برگچ��ه3 ي��ا 2برگهاي درخت پسته متناوب و مركب از

انتهايي است وبرنگ سبز روشن مي باشد . گلهاي آن خوشه اي است گل نر آنفاقد گلبرگ است .

خواص داروئي:

خواص مغز پستهمغز پسته از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است .

(مغز پسته بعلت داشتن آهن خون ساز است و آنهائي كه مبتال به كم خوني1هستند بايد حتما روزانه مقداير پسته بخورند .

(خوردن پسته نيروي جنسي را تقويت مي كند .2(مغز و ذهن را تقويت مي كند .3(براي آرامش قلب و آرام كردن اعصاب مفيد است .4(براي باز كردن مجاري كبد مصرف پسته توصيه مي شود .5(پسته معده را تقويت مي كند .6(براي تسكين سرفه مفيد است .7(اسهال معمولي و اسهال خوني را درمان مي كند .8

14

(جوشانده پوست درخت پسته براي برطرف كردن خارش اعضاي تناسلي9زنان مفيد است .

(جوشانده پوست و برگ درخت پسته براي رفع درد و خارش مقعد مفيد10است

خواص پوست سبز پسته

پوست سبز پس��ته ت��ازه از نظ�ر طب ق��ديم اي��ران س��رد وخش��ك اس��ت و دارايخ���������������������������واص زي���������������������������ر مي باش���������������������������د :

-براي رنگرزي بكار مي رود.1

-بهترين دارو براي رفع بوي بد دهان است .2

-جويدن آن باعث التيام زخم هاي داخل دهان مي شود.3

-براي استحكام لثه آن را روي لثه بماليد و يا بجويد .4

-دم كرده پوست سبز پس�ته ح�الت دل بهم خ�وردگي و اس��تفراغ را از بين مي5برد.

-دم كرده آن براي رفع اسهال مفيد است .6

-ب��راي رف��ع سكس��كه پوس��ت س��بز پس��ته را دم كني��د و ي��ك فنج��ان از آن را7بنوشيد .

خواص پوست سفيد پسته

پوست سفيد پسته براي بواسير و بيرون زدن مقعد مفي��د اس��ت . ب��راي درم��ان اين بيم��اري باي��د پوس��ت س��فيد پس��ته را در آب بجوش��انيد و آن را داخ��ل لگ��ني بريزيد و شخصي را كه اين بيماري را دارد براي چند دقيقه در آن بنشيند . باعث

تسكين درد و تخفيف بيماري مي شود .

خواص بادمجان

15

در ن��واحی گ��رم و اس��توایی بوت��ه بادمج��ان گی��اهی اس��ت دائمی ولی در ن��واحی معتدل و معتدل س�رد در اث�ر حس�اس ب�ودن ب�ه س�رما در فص�ل زمس�تان بوت�ه خشک می شود. این گیاه از خانواده بادمجانی��ان و جنس ملونژن��ا می باش��د. ب��رگ بوته بادمجان پهن و کشیده و کنار آن کمی دندانه ای است گله��ا بط��ور خوش��ه و

گاهی بطور تک گل در در طول ساقه ظاهر می شوند.

اصل و قدمت گیاه

س��ال قب��ل یع��نی1500اصل این گیاه در هندوستان می باشد و قدمت آن را ب��ه قرن پنجم

میالدی تخمین می زنند. قبل از اسالم به ایران وارد شده است.

آب و هوای مطلوب بادمجان

بادمجان حساس به سرما می باشد بنابراین برای حداکثر برداشت بای��د این گی��اهرا در ن����������������������������������������������������������������������������������������������واحی گرمسیری و ی��ا من��اطقی ک��ه دارای تابس��تان ط��والنی می باش��ند کاش��ت ولی ب��ا کاشتن بذر بادمجان در نواحی سرد معتدل نیز می توان به کشت این گیاه اق��دام

کرد.

خاک مطلوب بادمجان

بادمجان را در هر خاکی می توان کاشت. ولی بهترین زمین برای کاشت این گیاه نبای��د باش��د. تنه�ا دو5/6 آن کم��تر از PHزمین های دارای شن و رس است ک�ه

عامل در انتخاب زمین در زراعت بادمجان مهم است یکی نم�دار ب��ودن خ��اک ی��اقدرت نگاهداری رطوبت است و دیگری حاصلخیزی زیاد آن.

کود مورد استفاده در بادمجان

تن30بادمجان احتیاج به کود فراوان دارد. اگر کود دامی موجود باشد در ح��دود ت��ا320کود در هکتار با شخم اول به زمین می دهن��د و ب��ا این مق��دار ک��ود دامی

درصد اضافه می کنند. در صورتی که ک��ود دامی16 کیلومتر سوپر فسفات 50016

موجود نباشد و یا استعمال آن از نظر قیمت مقرون به صرفه نباشد باید از ک��ود کیل��و فس��فر و ب��ه همین150 ت��ا 100 کیل��وازت و 75 ت��ا 50شیمیایی به مقدار

اندازه پتاس برای تقویت زمین استفاده کرد. این مقدار کود شیمیایی هم��راه ب��اکود سبز برای حفظ مواد آلی زمین بهترین نتیجه را می دهد.

کاشت بادمجان

بادمجان را به ط��ور خطی می کارن��د و ب��ه ط��رز نش��تی آبی��اری می کنن��د. فاص��له خطوط کاشت با نوع بادمجان تفاوت می کن�د. در زمین مرغ�وب نس�بت ب�ه ن�وع

سانتیمتر است و فاصله بین بوته ه��ا روی100 تا 75کاشته شده فاصله خطوط سانتیمتر می باشد. 60 تا 50خطوط در حدود

انواع بادمجان

بادمجان قلمی بادمجان قلمی از قدیم در ایران کاش��ته می ش��ده دارای میوه ه��ای باری��ک و بلن��د

س��انتیمتر تغی�یر5 ت��ا 3می باشد یعنی طول آن چن��دین براب�ر قط�ر می��وه ک�ه از می کند، می باشد.

بادمجان آمریکایی

نوع است. در یکی که نوع معمولی است میوه قطور2بادمجان آمریکایی دارای و طول آن تقریبا دو برابر قطر میوه می باشد و در دیگری قطر میوه خیلی زی��اد و تقریبا برابر طول میوه است. در هر دو نوع بادمجان آمریکایی بوته کوتاه و پر

شاخ و برگ است.

ازدیاد بادمجان

بادمجان را با کاشت بذر در خزانه زیاد می کنن��د. پس از آن ک��ه ب��ذر س��بز ش��د و برگ گردی��د آن را ب��ه مح��ل اص��لی منتق��ل می کنن��د. در4 تا 3نهال جوان دارای

نواحی سرد و یا نقاطی که فصل گرم برای ح��داکثر برداش��ت کوت��اه اس��ت بای��د بذر یا بادمجان را دو تا دو ماه و نیم قبل از آن که هوای بیرون ب��ه ان��دازه ک��افی گرم شود در گل خانه گرم کاشت زیرا در این صورت می ت��وان انتظ��ار محص��ول

کافی از کاشت بادمجان در نواحی کوتاه فصل داشت.

خواص بادمجان

از این میوه در رژیم الغری استفاده می شود. خاصیت درمانی بادمج��ان ب��ه علت باز کردن عروق است و به همین جهت رنگ رخسار را باز می کند. تقویت کنن��ده معده است. ادرار را بیشتر می کند. خوردن بادمجان بوی عرق را در ب��دن از بین می برد. خاکستر بادمجان به ص��ورت مخل��وط ب��ا س��رکه ب��رای معالج��ه زخمه��ای

جلدی موثر است.

مضرات بادمجان 17

بادمجان به علت داشتن ی�ک م�اده س�می ب�ه ن�ام س�والنین ب�رای اشخاص�ی ک�ه سابقه حساسیت دارند خوب نیست. مخصوص��ا این اف��راد نس��بت ب��ه نمونه ه��ای تخم دار بادمجان حساسیت داشته و بالفاصله بعد از خوردن دچار چشم درد شده

و یا در بدنشان جوش پیدا می شود و دسته ای از افراد مبتال به کهیر می شوند.

 

روش برای درست غذا خوردن12

 

اگر در زمان غذا خوردن دست هایتان را شسته باشید فقط اولین شرط درست آورده ش��ده  روش ص��حیح غ��ذا خ��وردن12 درادامه …خوردن را انجام داده اید

است …

بیش از نیاز بدنتان غذا نخورید تا کالری اضافی دریافت نکنید.«

در تنظیم برنامه غذایى تان بکوشید تا مصرف میوه و سبزى هاى خ��ام از قلم«نیفتد.

FAST تا حد امکان در خوردن غذاهاى حاضری )« FOODSخودداری کنید مگ��ر ) اینکه دیگر چاره اى نباشد.

آهسته خوردن و جویدن کامل غذا را دست کم نگیرید ب��ه وی��ژه ب��راى کس��انى«که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند.

توصیه پنجم خوردن تا رفع گرسنگى است نه این که تا مى توانی��د ش��کم خ��ود«را پر نمایید.

گرچه وقت خوردن صبحانه و ناهار و شام تا حدود زیادى مشخص است اما در«سایر ساعات نیز بهتر است غذا را با فواصل معین میل نمود.

کارشناسان تغذیه معتقدند میزان چربى وارده به بدن از طریق غذا نبای��د بیش« از یک سوم انرژى مورد نیاز بدن باشد بنابراین ترجیحا مواد غذایى چ��ربى دار را

شناسایى کنید.

وقتى استرس دارید هرگز نخورید ام��ا بیاش��امید ، ی��ک لی��وان آب خن��ک فش��ار«روانى را از شما دور خواهد کرد.

از سالم بودن غذا در محیط هاى ب�از مطمئن ش��وید و این خ�ود ش�اید تاکی��دى«باشد براى خوردن غذاى خانگى.

و مواد معدنى مانن��د… و C و B و A بکوشید انواع ویتامین مانند ویتامین های « را ه��ر ط��ور ک��ه ش��ده روزان��ه ب��ه ب��دنتان…کلسیم ، فسفر ، سدیم ، پتاسیم و

18

برسانید ، این مواد همیشه در دسترستان است مانند آب هویج ، کلم ، ماس��ت ،کشک، دوغ ، هندوانه ، تخمه کدو، سبزى هاى زرد و سبز ، شلغم و … .

غذاى مناسب و خوشمزه را با دود ک��ردن س��یگار بالفاص��له پس از ص��رف آن«حرام نکنید ، دست کم نیم ساعت صبر کنید.

به هنگام سفر حتى به مدت یک روز از غذاهاى مناسب س��فر اس��تفاده کنی��د ،« گاهى خوردن یک لقم��ه ن��ان و پن��یر و س��بزى و ی��ا گ��ردو بس��یار خوش��مزه ت��ر از

غذاهاى رنگین و پرمایه است.

تغذیه از نظر قرآن کریم

خداوند کریم در قرآن مجید برای بهتر و سالم ماندن جسم انسان ها دستوراتی فرموده و بوسیله پیامبر گرامی اش محمد مصطفی )ص( به بشریت ارزانی

شده است.

چنین می فرماید:24قرآن کریم در سوره عبس آیه

نسان إلى طعامه « Pینظر اإلPفل «

یعنی آدمی باید به غذایش، خوراکش و به آنچه می خورد توجه داشته باشد که از هر نظر پاک و تمیز ، حالل، مباح و قابل خوردن باشد و از نظر بهداشت و

سالمتی بایستی دقت کافی مبذول دارد که آنچه می خورد سالم باشد و چه از نظر ظاهر و چه از نظر باطن آلوده نباشد. حق کسی را نخورد و توجه داشته باشد که چه می خورد و به اندازه کافی بخورد و آیا آنچه می خورد، خوردنی

است؟

و نیز بنگرد که آفرینش چقدر در به وجود آمدن این غذا از عناصر و عوامل مختلف استفاده کرده است و چه نیروهایی بکار رفته تا این غذا به صورت

کنونی درآمده است.

می فرماید:31و نیز در سوره اعراف آیه

19

P رفوا Pوال تس Pربوا Pواش Pجد وكلوا Pعند كل مس Pزینتكم P » یا بنی آدم خذوارفین « PمسPإنه ال یحب ال

ای فرزندان آدم زینت و آرایش خود را نزد هر مسجدی )در هر نمازی( فرا گیرید )بهترین و پاکیزه ترین جامه های خود را بپوشید( و بخورید و بیاشامید و در خوردن و آشامیدن زیاده روی نکنید که خدا آنان را که اسراف و زیاده روی

می کنند دوست ندارد.

سوره168آیه باز قرآن کریم برای برقراری بهداشت و محیط سالم در بقره چنین می فرماید:

ض حالال طیبا وال تتبعواP خطوات Pا فی األر P مم » یا أیها الناس كلوابین« یPطان إنه لكمP عدو م الش

ای مردم از آنچه خدا در روی زمین از حالل ها و پاکیزه ها آفریده، بخورید و ازگام ها )آثار و نشانه ها(ی شیطان پیروی نکنید.

سوره بقره باز چنین می فرماید:172در آیه

P لله إن كروا Pواش Pناكم Pمن طیبات ما رزق Pكلوا Pیا أیها الذین آمنوا « كنتمP إیاه تعPبدون «

این آیه نیز دستور می دهد که از غذاهای پاک و پاکیزه و حالل ها و قابلخوردنی ها استفاده کنید و شکر نعمت های خدا را به جای آورید.

آیات قرآنی انسان را از تصرف خائنانه در غذاها، خراب کردن مواد غذایی مردم و آلوده کردن آنها، مواد خوب و بد را مخلوط کردن برای سودجویی شخصی،

گران فروشی و ظلم و ستم بر مردم بازداشته و نهی فرموده است و آن را از سوره طه چنین می81آیه زشتی ها و پلیدی ها می داند که در این باره

فرماید:

ا فیه فیحل علیPكمP غضبی PغوPوال تط Pناكم Pكلوا من طیبات ما رزق « للP علیPه غضبی فقدP هوى« Pومن یح

یعنی از غذاهای پاکیزه که روزی اتان کردیم بخورید و در آن طغیان نکنید و از حد و اندازه تجاوز ننمایید )حالل آن را به حرام مبدل نکنید(. سپاس گزار باشید

و اسراف و زیاده روی نکنید که غضب و خشم من بر شما فرود می آید وغضب و خشم من بر هر که فرود آید محققا هالک و تباه خواهد شد.

برای به دست آوردن غذاهای پاکیزه و برای بدست آوردن سالم ترین غذاها در محل سکونت انسان ها )هم از نظر پاکی ظاهری و هم از نظر پاکی معنوی(

سوره کهف چنین می فرماید:19آیه

20

كى Pأیها أز PینظرPمدینة فلPهذه إلى ال Pعثوا أحدكم بورقكمPفاب ...« نPه...« ق م Pتكم برزP طعاما فلPیأ

یعنی با این پول هایتان که دارید، یکی را از میان خود به شهر بفرستید تا دقت کند و خوب بنگرد که غذای کدامیک از فروشندگان پاکیزه تر است و از آن غذای

پاکیزه برای شما بیاورد.

از این آیات قرآنی چنین بر می آید که خداوند متعال و اسالم مبین برای بهداشت و سالمتی آدمیان دستورات بس گرانبهایی داده و خاطر نشان ساخته

است که انسان ها بایستی از آلودگی های غذایی ، خوراکی، زندگی، آموزشی وبه طور کلی از همه زشتی ها و پلیدی ها دوری گزینند و دور ناروایی ها نگردند.

از رسول گرامی و ائمه اطهار دستورات بهداشتی زیادی رسیده است. از جمله کتاب های بهداشتی پزشکی ائمه، کتاب طب النبی، طب الصادق و طب الرضا

را می توان نام برد.

آداب غذاخوردن در اسالم

ظروف مناسب برای خوردن و آشامیدن

خوردن و آشامیدن در ظروف طال ونقره حرام است و در ظرفهای طال كوب ونقره كوب مكروه است .

خوردن طعام های لذیذ

اسالم خوردن طعام های لذیذ و همچنین دادن این گونه طعام به مردم را خوب می داند، اما باید حالل باشد و در خوردن نیز زیاده روی نشود. زیاده روی در خوردن مثل اسراف است و این اسراف در خوردن، نباید مومن را از عبادات

باز دارد، بلكه باید منظور و مقصود فرد از خوردن و آشامیدن كسب نیرو برای عبادت باشد. در احادیث آمده است كه در مورد آنچه از مال حالل در دنیا خورده

باشید، در آخرت سئوال نخواهد شد و خداوند كریم تر از آن است كه از مومندر مورد آنچه از حالل خورده و آشامیده است، سئوال كند.

حضرت عیسی فرمودند: » طعام زیاد و شكم سیر، طراوت صورت را میبرد.«

21

رسول اكرم ص ( فرموده اند كه » سیرخوردن طعام، موجب بیماری برص و » اگر كسی پیسی می شود« و حضرت امام جعفر صادق )ع ( فرموده اند :

گوید فالن طعام را خوردم و مرا آزار داد، كفران نعمت الهی است.«

امام موسی كاظم )ع( فرموده اند: » اگر مردم در طعام خوردن میانه رو باشند ، همیشه بدنشان سالم می ماند.«

اسالم اهمیت زیادی به آنچه می خوریم می دهد و طعام حاللی را كه وارد بدن ما می شود، مایه پاكی و قوت برای قدم برداشتن در راه خدا می داند و طعام

می داند. پس بر ماست كه عالوه بر حرام و ناشایست و ناپاك را ویرانگر اهمیت به كیفیت آنچه می خوریم، به تأثیر آن در بدن ، روح و روانمان

بیاندیشیم.

آداب و اوقات طعام خوردن

 

از حضرت صادق)ع( نقل شده است كه مؤمن قبل از بیرون رفتن از خانه چاشت) صبحانه( بخورد كه باعث افزایش عزت او می شود و در حدیث دیگری فرموده كه اگرمی خواهی به دنبال كاری بروید، مقداری نان با نمك بخورید كه

باعث عزت بیشتر می شود و كارت بهتر راه می افتد.

 

امام علی)ع( فرموده اند: قبل از خوردن بگذارید غذا سرد شود. روزی غذایی را برای رسول خدا آورند، فرمودند: بگذارید تا سرد شود زیرا خدا آتش را بعنوان

غذای ما قرار نداده وغذای سرد بركت دارد.

همچنین پیامبر از دمیدن ) فوت كردن( در غذاها نهی می فرمود.  

حضرت امیرالمومنین می فرمایند:  

اگر كسی می خواهد كه با خوردن غذا، دچار ناراحتی یا مشكلی نشود تا  گرسنه نشده است چیزی نخورد و قبل از شروع خوردن غذا بسم الله الرحمن

الرحیم بگوید و تا سیر نشده است، دست از خوردن بكشد .

طبق احادیث و روایات، موقع غذا خوردن بایستی :

22

- لقمه را كوچك برداشت) به مقدار كم درهر قاشق غذا خورد(. 1

- غذا را كامال جوید. 2  

- موقع خوردن به صورت دیگران نگاه نكرد. 3  

- غذای خیلی داغ نخورد. 4  

- در غذا فوت نكرد، بلكه بگذاریم سرد شود. 5  

- با چاقو، نان را تكه نكرد. 6  

- سر سفره، دست خود را جلوی دیگران دراز نكرد ) از جلوی دیگران چیزی7  برنداشت(.

- ابتدای غذا خوردن بسم الله الرحمن الرحیم گفت. 8  

- بعد از گرسنه شدن غذا خورد. 9  

- قبل از سیر شدن ، دست از خوردن كشید.10  

آداب خوردن گوشت در اسالم

انتخاب سر دست یا قسمت های جلو

* امام علی )ع(: دوست داشتنی ترین عضو گوسفند برای پیامبر)ص(، سر(391،ص6دست بود.)التاریخ الکبیر،ج

،ص6* امام باقر)ع(: پیامبر خدا، سردست را خوش می داشت.)الکافی،ج(2،ح315

* مسند ابن حنبل � به نقل از یحیی بن ابی اسحاق، از مردی از بنی غفار� : فالن کس برایم نقل کرد که برای پیامبر خدا، غذایی از نان و گوشت آوردند.

23

فرمود: »سردست آن را به من بده «.سر دست، به ایشان داده شد و ایشانآن را خوردند.

یحیی می گوید: از این خبر فقط به همین صورت، آگاهی دارم.)مسند ابن(121،ص6،البدایة والنهایة،ج5089،ح305،ص2حنبل،ج

شستن گوشت پیش از پختن آن

* پیامبر خدا)ص(: برادرم عیسی، از شهری گذر کرد و دید که رنگ چهره های مردم آنجا زرد و چشم هایشان کبود است. آنان از بیماری هایی که داشتند، نزد وی اظهار ناراحتی کردند. گفت:»درمان شما نزد خودتان است. شما گوشت را

نمی شویید و می پزید و همانطور آن را می خورید. در حالی که هیچ چیزیبدون نوعی جنابت، از دنیا نمی رود«.

این مردم از آن پس ،گوشت های مصرفی خود را شستند و در نتیجه بیماری(6،ح161،ص62 و ج28،ح321،ص14هایشان از بین رفت.)بحار االنوار،ج

نهی از خوردن گوشت خام

* امام باقر)ع(: پیامبر خدا از این که گوشت، خام خورده شود، نهی کرده و می فرمودند: " تنها درندگان، چنین گوشتی می خورند.گوشت را هنگامی بخورید که

(1،ح313،ص6آفتاب یا آتش، آن را دگرگون ساخته باشد".)الکافی،ج

*الکافی - به نقل از هشام بن سالم- : از امام صادق)ع( دربار? خوردن گوشت(2،ح314،ص6خام پرسیدم.فرمود:" این، خوراک درندگان است".)الکافی،ج

* امام رضا)ع(: خوردن گوشت خام،در شکم، کرم پدید می آورد.)بحاراالنوار،ج(321،ص62

هرکس چهل روز پیوسته گوشت بخورد،سنگ دل می شود و هرکس چهل روزآن را اصال نخورد، بدخوی می گردد.

پرهیز از خوردن گوشت به طور پیوسته و زیاد

*پیامبر خدا)ص(: هر کس چهل روز پیوسته گوشت بخورد، سنگ دل میشود.(294،ص62)بحار االنوار،

*امام علی)ع(: شکم هایتان را گورستان جانوران نکنید.)شرح نهج البالغة،ج(26،ص1

24

*امام صادق)ع(: علی )ع( اعتیاد به خوردن گوشت را بد می شمرد و آن را(57،ح69،ص66اعتیادی همچون اعتیاد به شراب می دانست«.)بحار االنوار،ج

* در حدیث است که:»هرکس چهل روز پیوسته گوشت بخورد،سنگ دل میشود و هرکس چهل روز،آن را اصال نخورد،بدخوی می گردد«.)ربیع االبرار،ج

(706،ص2

نهی از نخوردن گوشت به مدت چهل روز

*پیامبرخدا )ص(: هر کس چهل روز گوشت نخورد، بدخوی می شود.گوشت عن5960،ح627،ص3بخورید؛چرا که بر شنوایی تان می افزاید.)الفردوس،ج

االمام علی)ع( (

*پیامبر خدا)ص(: بر شما باد خوردن گوشت؛ چرا که گوشت بدن آدم را می،ص66رویاند. هر کس چهل روز گوشت نخورد،بدخوی می شود.)بحار االنوار ،ج

(6،ح58و ص1،ح56

*پیامبر خدا)ص(: بر شما باد گوشت؛ چرا که گوشت می رویاند.هر کس بر او چهل صبح بگذرد وگوشت نخورد،بدخوی می شود.هر کس بدخوی شد،به او

گوشت بخورانید.هر کس چربی آن را بخورد،آن چربی برای او بیماری فرود می(43،ح67،ص66آورد.)بحار االنوار،ج

*پیامبر خدا)ص(: بر شما باد گوشت؛ چرا که هر کس گوشت را چهل روز واگذارد،بدخوی می شود وهر کس بدخوی شود،خویش را می آزارد و هر کس

(71،ح75،ص66خویش را آزرد، در گوش وی اذان بگویید.)بحار االنوار،ج

*پیامبرخدا)ص(: هر کس بر او چهل روز بگذرد و گوشت نخورد،باید به امید(36،ح65،ص66خداوند وام بگیرد و گوشت]بخرد و[بخورد.)بحار االنوار، ج

* امام علی)ع(: گوشت بخورید؛چرا که گوشت،از گوشت است و گوشت، گوشت می رویاند.هر کس چهل روز گوشت نخورد،بدخوی میشودو اگر کسی از

شما)خواه از انسان ها و خواه از چارپایان( بدخوی شد،در گوشش اذانی کامل(46،ح151،ص84 و ج45،ح67،ص66بگویید.)بحار االنوار،ج

25

*امام صادق)ع(: گوشت، گوشت می رویاند.هر کس گوشت را چهل روز واگذارد،بد خوی می شود و هر کس بدخوی شد، در گوشش اذان بگویید.)بحار

(293،ص62االنوار،ج

*امام صادق)ع(: گوشت،از گوشت است.هر کس آن را چهل روز واگذاردبدخوی میشود.آن را بخورید؛چرا که بر قدرت شنوایی و بینایی می افزاید.)بحار

(511،ح145،ص2 و ج37،ح66،ص66االنوار،ج

*امام صادق)ع(: گوشت، گوشت می رویاند وعقل را افزون می سازد.هر کس(68،ح72،ص66آن را وا گذارد،عقلش تباه می شود.)بحار االنوار،ج

*الکافی - به نقل از حسین بن خالد- : به امام رضا)ع( گفتم : مردم می گویند که هر کس سه روز گوشت نخورد،بدخوی میشود. فرمود:» دروغ گفته اند. اما

هر کس چهل روز گوشت نخورد،خوی و بدن او دگرگون می شود، چرا که نطفهدر مدت چهل روز ]از حالتی به حالت دیگر[ تغییر می یابد«.)بحاراالنوار،ج

(46،ح67،ص66

گوشت دفعات خوردن

*امام صادق)ع(: در هر هفته، یک بار گوشت بخورید و خود و فرزندانتان را بدان عادت ندهید؛ زیرا موجب اعتیادی همچون اعتیاد به شراب می گردد.نیز آنان را

بیش از چهل روز، از آن محروم مدارید؛ چرا که آنان را بدخوی می کند.)االصولعن زید الزراد(12الستة عشر، ص

*المحاسن- به نقل از ادریس بن عبدالله- : نزد امام صادق)ع( بودم. از خوردن گوشت سخن به میان آورد و فرمود:»]غذا را[ یک روز با گوشت بخور، یک روز

(59،ح70،ص66با شیر، و یک روز با چیزی دیگر«.)بحار االنوار،ج

تکمله

*شهید در الدروس گفته است:

مکروه بودن اعتیاد به خوردن گوشت، روایت شده است و نیز این که اعتیادی همچون اعتیاد به شراب می آورد. همچنین مکروه بودن نخوردن گوشت به مدت چهل روز و این که در هر سه روز یک بار خوردن آن مستحب است،

روایت شده است. البته اگر به دلیل بیماری یا به سبب روزه داشتن ، دو هفته پیوسته گوشت بخورد، اشکالی ندارد. دو بار خوردن گوشت در یک روز هم

مکروه است.

نهی از خوردن مغز استخوان

26

پیامبر خدا)ص(: بدان امت من، کسانی هستند که مغز استخوان را می خورند.(293،ص62)بحار االنوار،ج

پیامبرخدا)ص(: نرم? سر استخوان های پرندگان را نخورید؛چرا که سل می(40889،ح264،ص15آورد.)کنز العمال،ج

آداب غذا خوردن در اسالم به چند بخش، تقسيم مي شود:

مواردي که بايد هنگام خوردن غذا رع}}ايت ش}}وند و آنه}}ابخش اول: عبارتند از:

. تدبر در اين ک��ه ان��واع خ��وراکي ه��اي م��ورد ني��از انس��ان، چگون��ه در نظ��املفا آفرينش پديد آمده اند؟ و چه عواملي دس��ت ب��ه دس��ت هم داده ان��د ت��ا آنچ��ه در سفره نهاده شده، آماده گردد که اکنون مي توان با ميل و اشتها از آن اس��تفاده

نمود.

آغاز کردن خوردن غذا با نام و ياد آفريدگار مهربان که ان��واع غ��ذاهاي مفي��دب.  را براي تامين نيازهاي انسان، در نظام آفرينش قرار داد. نيز تکرار ن��ام خ��دا ب��ه هنگام خوردن هر نوع غذا و تکرار آن هرگاه که در ميان غذا خوردن، سخن گفته

شود و همچنين شکرگزاري فراوان در هنگام خوردن.

آغاز کردن غذا با نمک، البته در صورتي که خ��وردن نم��ک ب��راي انس��ان ض��ررج.نداشته باشد.

آغاز کردن از سبک ترين غذاها.د.

نخوردن غذاي داغ و خوردن غذاي نيم گرم، پيش از آن که سرد شود.ه.

خوردن با دست راست.و.

کوچک گرفتن لقمه.ز.

خوب جويدن غذا.ح.

طوالني کردن نشستن بر سر سفره.ط.

گرامي داشتن نان و نگذاشتن آن زير ظرف غذا.ي.

استفاده کردن از آنچه از سفره مي ريزد. اين براي وقتي اس��ت ک��ه غ��ذا درک. منزل ميل مي شود، آن هم در صورتي ک��ه آل��وده نش��ده باش��د؛ ولي اگ�ر کس��ي دربيرون از منزل غذا ميل نمود، بهتر است که آنچه را از سفره مي ريزد، ب��راي

حيوانات بگذارد.

27

دست کشيدن از خوردن غذا، پيش از سير شدن کامل و در حالي کهل.مقداري از اشتها باقي است.

: اموري که هنگام غذا خوردن، ترک آنها شايسته است، وبخش دوم آنها عبارتند از:

الف. زياده روي در کيفيت و کميت خوراک.

ب. نکوهش غذايي که نسبت به آن بي ميل است.

ج. دميدن در غذا.

د. خوردن با دست چپ.

ه. خوردن با يک انگشت يا دو انگشت.

و. بلند آروغ زدن.

ز. پاک کردن کامل استخوان هاي موجود در غذا.

ح. آب خوردن در بين غذا.

ط. آب خوردن پس از خوردن گوشت.

ي. خوردن در حال سيري.

حاالتي که غذا خوردن در آنها نکوهش شده است:بخش سوم: 

در اسالم، به طور کلي، ميل کردن غذا در حاالت غير بهداشتي، يا به ش��يوه غ��ير اخالقي، مانند غذا خوردن به شيوه متکبران و ي��ا ب��ه گون��ه اي ک��ه ع��رف جامع��ه

برنمي تابد، نکوهيده است.

: توصيه به هم غذا شدن با ديگران.بخش چهارم 

در روايات اسالمي، غذا خوردن به تنهايي، مذموم ش��ناخته ش��ده و توص��يه ش��ده که انسان ه�ر ق�در مي توان�د، ديگ�ران را در غ�ذاي خ�ود س�هيم نماي�د. ن�يز غ��ذا

خوردن با خانواده، خدمتگزاران و يتيمان، مورد تاکيد قرار گرفته است.

آدابي که رعايت آنها به هنگام غذا خوردن با ديگران ضروري است، عبارتند از:

خوردن از قسمت جلوي خود.الف.

28

خوردن از اطراف ظرف و نه از وس��ط آن، در ج�ايي ک�ه غ��ذا ب�راي همگ�انب.آماده شده است.

نگاه نکردن به لقمه ديگران.ج.

رعايت حقوق ديگران در آنچه بر سر سفره است.د.

آغاز شدن غذا خوردن به وسيله صاحب سفره يا بهترين شخص حاضر بر سره.سفره.

ادامه دادن صاحب سفره به خ��وردن ت��ا سيرش��دن هم��ه کس��اني ک��ه ب��ر س��رو. سفره نشسته اند.

بلند شدن از سر سفره، قبل از برچيدن آن.ز.

آداب پايان غذا و برچيدن سفره

پايان غذا خوردن همانند آغاز آن، آدابي دارد که رعايت آنها براي سالمت جسم و جان، سودمند است. اين آداب رابه آداب عرفاني، اجتماعي و بهداشتي مي توان

تقسيم کرد:

 

سپاس��گزاري از ولي نعمت حقيقي ک��ه خداون��دال�ف. آداب عرف�اني عبارتن��د از: متعال است و دعا کردن براي برکت يافتن روزي.

يادآوري گرسنگان و مسئوليتي که افراد س��ير درب. آداب اجتماعي عبارتند از: برابر آنان دارند و اقدام جهت کاستن فقر و گرسنگي از جامعه در حد توان.

شس��تن دس��ت ه��ا، خالل ک��ردن و مس��واک زدنج. آداب بهداش��تي عبارتن��د از:  دندان ها، جارو کردن آنچه زير سفره ريخته است، مقداري استراحت بر پشت و

نخوابيدن بالفاصله پس از خوردن غذا.

29