stûv magazine
DESCRIPTION
Het magazine van een vernieuwde wereldTRANSCRIPT
201002
H E T M A G A Z I N E V A N E E N V E R N I E U W E N D E W E R E L D
Magazine
Architectuur
Nieuwe energie
Alain Hubert
Groene energie, bestaat dat echt?
De roep van het ijs
Duurzame woningen om morgen beter te leven
04 10 2014
3228 3834
Stûv Magazine nr. 2 - Oktober 2010Verantwoordelijke uitgever: Gérard Pitance, afgevaardigd bestuurder van Stûv nv4 rue Jules Borbouse - 5170 Bois-de-Villers (België) - [email protected], Coördinatie & Productie: Wanabe, 161 Drève Richelle - 1410 Waterloo Office ParkProjectleider: Amandine Castermans I Artistieke leiding & lay-out: François TirouRedactie: Raoul Buyle - Pierre Dragomirov - Hervé-Jacques PoskinPrepress: Sylvain Dumont & Studio Wanabe Print: Hayez - Hoofd communicatie bij Stûv: Serge Alhadeff
Gedrukt op FSC©-gecertificeerd papier - SGS-COC-003924.
AlainHubert 04Portret van een man die zijn lot verbonden heeft met alles wat leeft, inclusief het klimaat
Plantenvoordeplaneet 10Voor een groene en duurzame groei
DossierNieuweEnergie 14De natuur is onze belangrijkste leverancier van hulpbronnen
Hedendaagsearchitectuur 20Beter gebouwde huizen hebben minder energie nodig om te worden verwarmd
Bamboe 28Een milieuvriendelijk, welig tierend, veelzijdig en modern materiaal, waar we beslist nog van zullen horen
Toerismekrijgtgroenkleurtje 34De trend naar milieubewustzijn en duurzame ontwikkeling blijkt zelfs uit onze manier van reizen
Jean-LouisServan-Schreiber 38Razendsnel, bezeten van het nu, ongeduldig … Nooit is onze oververhitte maatschappij zo met zichzelf in de weer geweest. “Te snel!”, zegt de schrijver.
0 3
Geen twijfel meer: de planeet is serieus aan het opwarmen. Gelukkig begint ook het ecologische bewustzijn te dagen. En tegelijk ook de wil om in actie te treden en in een grotere harmonie met de natuur te gaan leven. Of gewoon beter te leven.
Stûv is de juiste keuze! Vandaag is het milieubewustzijn al zo ver gevorderd dat het steeds minder aanvaardbaar wordt zich te verwarmen en te leven in huizen die niet of weinig rekening houden met de ecologie of die ons gemeenschappelijke (natuur)patrimonium overduidelijk schade toebrengen. Een goed initiatief: verwarmen met hout. Uw interesse voor hout is beslist de juiste keuze, want u kiest voor heerlijk comfort en een beter leefmilieu. Anders gezegd, als men evenveel bomen plant als kapt, dan zal de CO2 vrijgekomen door de verbranding van een boom weer opgenomen worden door een andere boom.
De link leggend tussen traditionele knowhow en de modernste technologieën, trekt Stûv lessen uit het verleden en waagt het zich aan nieuwe uitvindingen, dit alles met respect voor de natuurlijke krachten van het leefmilieu. Resultaat: steeds krachtigere verwarmingstoestellen die steeds minder vervuilen en met een hernieuwbare grondstof die de komende jaren de belangrijkste bron voor thuisverwarming zou moeten worden. Goed nieuws: er is wel degelijk een toekomst voor onze planeet...
Geef elke haard zijn Stûv en de wereld wordt goed verwarmd.
De juiste keuze
www.stuv.com
Voor de tweede keer biedt Stûv u een catalogus aan en tegelijk een tijdschrift met trends die onze aanpak weerspiegelen. Een aanpak die wij graag met u delen. Geef ons dus beslist uw mening op [email protected].
STUV MAGAZINE I REDACTIONEEL
EN MORGEN?
0 5
Alain Hubert is, naast onderzoeker, burgerlijk ingenieur, milieudeskundige, schrijver, pedagoog en goodwillambassadeur van
Unicef, ook stichter en voorzitter van de Internationale Poolstichting. Een gepassioneerd man die allang zijn plekje heeft verdiend tussen
kapitein Cousteau, Paul-Emile Victor en Théodore Monod in de eregalerij van de grote avonturiers uit de 20ste eeuw. Personen die
dankzij hun bijzondere prestaties echt verandering hebben gebracht in heel wat opvattingen op het vlak van de menselijke geest en van de
wetenschap. Het sensibiliseren van de volgende generaties was uiteraard een prioriteit voor deze avonturiers. Ook Alain Hubert spaart
kosten noch moeite om kinderen bewust te maken via een innovatief pedagogisch programma voor scholen dat de naam ‘Klas Zero Emissie’ meekreeg: een soort leuke didactische workshop die bestemd is voor
jongeren van 8 tot 18 jaar en ook hun taal spreekt. De ingrediënten zijn quizzen, puzzels in 3D, praktische info op het web, poolfoto’s,
multimedia-animatie en heel wat wetenschappelijke experimenten (gratis) toegankelijk voor kinderen. De basisidee is dat je in de huid kruipt
van een poolreiziger en het belang beseft van een duurzame levenshouding. Het goede nieuws is dat er dus wel degelijk een toekomst
is voor onze planeet! Alain Hubert geeft eenvoudige voorbeelden om naar een maatschappij en een economie te evolueren met minder broeikasgassen, door het openbaar vervoer te nemen of je huis te
isoleren. Men slaagt er tegenwoordig met bioconstructie in om huizen te bouwen met een verwarming die niet meer dan 30 à 50 euro per
jaar kost. Als die technieken bijvoorbeeld worden toegepast op sociale woningen, dan maakt dat een wereld van verschil voor de huurders en
heeft het meteen ook een positieve weerslag op de CO2-uitstoot.
De polen spelen sinds het begin der tijden een cruciale rol in de gigantische en complexe
‘klimaatmachine’. Zij zijn de eerste getuigen van de klimaatopwarming. Gelukkig begint het
ecologische bewustzijn te dagen. Met zijn ontwerp voor een wetenschappelijke
basis op Antarctica geeft Alain Hubert een duidelijk signaal dat hij niet
machteloos wil toekijken.
Zuidpool Prinses Elisabethbasis.
Class Zero Emission – persconferentie op 25 maart 2009.
IN ZICHT I ALAIN HUBERT
Door Raoul Buyle
Alain Hubert, voorzitter van de International Polar Foundation, spaart geen moeite om de jeugd bewust te maken via een innovatief pedagogisch programma.
0 6
Alain Hubert I Verkenner van de Zuidpool.
INTO THE WILD
24 februari 2007. Alain Hubert verlaat de archipel van Severnaja Zemlja, aan de Russische Noordpool, om naar Narssarssuaq te trekken, het zuidelijkste punt van Groenland. Deze tocht maakt een grote boog, gaat langs de Noordpool en doorkruist de volledige Groenlandse ijskap. De Belgische avonturier legt deze tocht te voet en met ski’s af bij temperaturen om en bij -30 graden en is vergezeld van zijn compagnon en landgenoot Dixie Dansercoer. In alle omstandigheden geeft Alain Hubert blijk van bijzondere educatieve en communicatieve vaardigheden om zijn sportieve en wetenschappelijke onderneming te linken met de dagelijkse zorgen van de man in de straat. Hij wijst vol enthousiasme op de unieke rol die de Noordpool en de Zuidpool spelen in de ‘klimaatmachine’ op deze aardbol.
En dat is een machine om u tegen te zeggen! De ijskappen vormen een bijzonder waardevol archief van de mensheid. Ze maken het immers mogelijk om zeer oude klimaten te reconstrueren dankzij luchtbellen die er in de loop der jaren in gevangen raakten. Met een stijgende precisie bewaren ze de sporen van recentere periodes: de assen van de Vesuvius in het Romeinse tijdperk, de radioactiviteit uitgestoten door de atoombom op Hiroshima, het huishoudelijke gebruik van loodvrije benzine, enz. Maar de poolstreken zijn ook handige wachtposten op de eerste rijen van de klimaatopwarming. Ze zijn bijzonder gevoelig en warmen sneller op dan om het even welke regio ter wereld. Maar het moet gezegd, het smelten van het ijs in het Hoge Noorden is niet voor iedereen een zorg. Oliemagnaten, militairen en vissers wrijven zich in de handen. De rush naar de Noordpool is al begonnen.
Arctica I 2007
Tijdens zijn reizen moet Alain Hubert dikwijls extreme klimaatomstandigheden trotseren.
Arctic Arc-expeditie, 2007.
Antarctica I 2007
Blauw ijs onder de zon.
0 7
Klimaatopwarming, vervuiling, ontbossing… zijn de bedreigingen
van deze eeuw. Gelukkig begint het milieubewustzijn te dagen.
Prinses Elisabethbasis De drie energiebronnen: windmolens, fotovoltaïsche zonnepanelen, thermische zonnepanelen.
DE ROEP VAN HET IJS
2009. De poolbasis Prinses Elisabeth, die opdoemt uit het ijs van de Zuidpool ergens in het Queen Maudland, heeft haar bestaan te danken aan het doorzettingsvermogen van één man: Alain Hubert. Vol enthousiasme en passie heeft ‘de poolman’ zijn droom kun-nen realiseren. Hij kon rond het project een enorme diversiteit aan vakdomeinen en competenties vergaren met de steun van een hele reeks privé- en overheidspartners. Hij verzamelde de nodige fondsen door de enen een geweten te schoppen, de anderen te overtuigen en de wereld eraan te herinneren in welke mate ecologie de economie van de toekomst is. Die Belgische (wetenschappelijke) aanwezigheid op Antarctica is niet van gisteren, want België behoort tot de eerste twaalf ondertekenaars van het Zuidpoolverdrag in 1959. Zestig jaar eerder, ten tijde van de eerste poolreizigers, had Adrien de Gerlache buiten zijn wil om de eerste volledige overwin-tering op het zesde continent doorgemaakt (1897-1899).
Vandaag pakt de wetenschappelijke basis graag uit met haar windmo-lens en zonnepanelen. Elk jaar zullen een twaalftal wetenschappers uit de internationale gemeenschap – glaciologen, klimatologen, biologen, geologen, oceanografen, microbiologen, modelontwerpers en andere universitaire medewerkers – er zich ophouden tijdens de korte zuidelijke zomers. De door Alain Hubert ontworpen basis is er geen zoals de andere. Het is een vitrine, een samengebalde reeks technologieën waarmee ons land prat kan gaan op de meest ecolo-gisch verantwoorde poolbasis ooit. De ‘zero-emissie’-idee die bij het ontwerp werd gehuldigd, ligt niet enkel perfect in lijn met de groot-ste uitdaging van de volgende decennia, ze is ook een sterk symbool in dit deel van de wereld dat met het statuut van beschermd gebied een internationaal mirakel is. Er werd zelfs in de buitenlandse pers geschreven dat België dankzij de Prinses Elisabethbasis nog nooit zo’n grote weerklank heeft gehad sinds Expo 58. Mooi meegenomen!
IN ZICHT I ALAIN HUBERT
0 8
Men vergeet dat het de natuur is die de
bronnen verschaft, en niet de industrie.
Ons lot is onlosmakelijk verbonden met alles
wat leeft, inclusief het klimaat.
Antarctica I ZuidpoolDe Prinses Elisabethbasis in de zon.
Polaris Climate ChangeObservatory (PCCO) I 2013
Een didactische ruimte voor het publiek, waar iedereen zich bewust kan worden van de klimaat-
problematiek.
IN ZICHT I ALAIN HUBERT
POLARIS CLIMATE CHANGE OBSERVATORY (PCCO) 2013
Anderlecht, lente 2005. De School voor Dierengeneeskunde werkte zich uit de naad om Z.K.H. prins Filips te ontvangen, erevoorzitter van de Internationale Poolstichting, die de maquette van het Observatorium voor klimaatveranderingen, PCCO, kwam onthullen. Het gaat om een didactische en wetenschappelijke ruimte die openstaat voor het publiek en de ambitie heeft een scherp bewustzijn te creëren rond de klimaatproblematiek. Dit observatorium zal eruitzien als een soort ‘ijsberg’ van 80 meter lang. Vanbinnen kan de bezoeker de invloed van de klimaatverandering op onze ecosystemen vaststellen, maar vindt hij ook de oplossingen om dat te verhelpen. Deze ruimte zal constant vernieuwd worden in hecht partnership met de wereld van het wetenschappelijk onderzoek die ze meteen ook als vitrine kan gebruiken. Dat is trouwens de bestaansreden van het project: het dient als interface tussen de wetenschap en de burgermaatschappij. Het PCCO zal in 2013 worden ingehuldigd op de site van Tour & Taxis in Brussel, vooraleer naar de Verenigde Staten en daarna naar de Verenigde Arabische Emiraten te verhuizen. “Eens te meer,” besluit Alain Hubert, “wilden we dat Brussel het vertrekpunt van deze universele denkoefening zou zijn. We zouden ertoe willen komen dat de PCCO op termijn een echte dynamiek aanwakkert voor een Europese strategie om de klimaatwijziging aan te pakken. Voor een beter leven morgen.”
0 9
AAN HET WOORD Alain Hubert: “Vandaag moeten de groten der aarde, de staatshoofden en andere verantwoordelijken, stichtingen als de onze en de burgermaatschappij in het algemeen, de krachten bundelen om de dingen te veranderen. Want we moeten ons geen illusies maken: de in China of in het verre Siberië veroorzaakte vervuiling vormt ook een bedreiging voor ons. Vandaar de noodzaak om samen na te denken over globale oplossingen, zoals de vermindering van de CO2-uitstoot, en de inspan-ningen te bundelen voor wetenschappelijk onderzoek. In het bijzonder op Antarctica. De polen spelen immers een fundamentele rol voor het begrijpen van wat er op onze planeet gaande is. Europa, een van de pioniers van het Kyoto-verdrag, heeft daarin een belangrijke rol te spelen. Maar daar is het continent zich nog niet ten volle van bewust. Het moet een vuist maken en de basis van een nieuw maatschappelijk project leggen. Dat is het oogmerk van de Prinses Elisabethbasis. Het wil een soort voorbode zijn van een mogelijke toekomst. Want het belangrijkste project is de economische en sociale impact die gepaard gaat met de ontwikkeling van technologieën en deskundigheid in de nieuwe relatie van de mens tot de energiebronnen om de CO2-uitstoot te verminderen. In die zin is het initiatief van prins Albert II van Monaco (bij brengt 3 weken in situ door op Antarctica om de wetenschappelijke basissen te bezoeken) een belangrijk signaal. Zijn interesse in wat de wetenschappers doen verhoogt uiteraard de geloofwaardigheid van hun werk.”
Antarctica I Zuidpool
De windturbines van de basis.
Antarctica I Zuidpool
Spleten in het pakijs: een van de grootste gevaren op expedities.
IN ZICHT I ALAIN HUBERT
Planten voor de planeet
11
De bedoeling? Ver van de rush van metro, files en stadssmog opnieuw voeling krijgen met de aarde en onze roots terugvinden. Om door die band met de natuur opnieuw aansluiting te vinden bij ons interne levensritme.
Raoul Buyle
Maakt een boom planten gelukkig? Het lijkt een klein gebaar, maar is van grote betekenis voor de mensheid. Waarom blijft een boom zo fascineren? Waarschijnlijk omdat hij een ander tijdsbegrip biedt dan de mens, minder efemeer is. Een boom is een structureel element van het leven, een ‘bewoner’ van deze aarde die men zou vergeten omdat hij er altijd al geweest is. Er hangt een symbolische dimensie aan het planten van een boom, zeker in een maatschappij die soms haar ankerpunten kwijt is en die opnieuw moet terugkeren naar de natuur, naar haar wortels. Bomen planten is dus een heilzame missie.
Onze impact op de aarde is groter dan wat ze verdragen kan: we verbruiken te veel en we zijn bezig om onze natuurlijke bronnen uit te putten. In Home toont Yann Arthus-Bertrand ons vanuit de lucht welke plekken op aarde al aangetast zijn: deze documentaire wil ons wijzen op de huidige problemen en ons duidelijk maken dat er een oplossing bestaat. De ondertitel van Home zou kunnen zijn: ‘Het is te laat om pessimistisch te zijn’, belangrijke knopen moeten worden doorgehakt. “Hoewel ik getuige was van overbevolking en vervuiling, tonen mijn foto’s de schoonheid van de vrije natuur, want de catastrofes zijn vaak onzichtbaar. De zee blijft blauw en de hemel puur, zelfs wanneer ze vergiftigd zijn. Maar in het Amazonewoud ligt het anders. Voor het eerst heb ik vanuit de hoogte de [tragische] gevolgen van de ontbossing gezien.”
Gelukkig worden de bossen in Europa op heel wat meer verantwoorde wijze beheerd. De ecosysteemgerichte exploitatie van onze wouden is een duurzame beheersmethode die alles in het werk stelt om de ecosystemen te beschermen. En dit met een intensiteit die instaat voor het behoud van hun biologische diversiteit, hun productiviteit, hun herstelcapaciteit, hun vitaliteit en hun capaciteit om vandaag en morgen de economische en sociale functies te vervullen die vereist zijn op lokaal, nationaal en wereldvlak. De ambitie van het ‘Plan forestier’ in Frankrijk, de belangrijkste houtconsument in Europa en een van de grootste leveranciers, bestaat erin zijn bosoppervlak elk jaar langzaam maar zeker te verhogen. Een na te volgen voorbeeld.
MAATSCHAPPIJ I ONTBOSSING
Bewoner van de aarde Een boom is een structureel element van het leven dat je soms zou vergeten omdat het er altijd al geweest is.
1 2
ZUIVERE LUCHT BIJ U THUIS Vluchtige organische stoffen (VOS) zijn chemische syntheseproducten die in vele onderhoudsproducten, cosmetica, verven, lijmen, tapijten of behangpapier aanwezig zijn... Om die te beperken kun je proberen om enkel milieuvriendelijke biomaterialen te gebruiken. Toch is er een goedkopere en even efficiënte oplossing, aldus de onderzoekers van de NASA. Volgens Bill Wolverton en zijn team is er niets beters dan groene planten om de lucht in huis te zuiveren. Toen ze technieken onder de loep namen om de door bouwmaterialen gegenereerde chemische verbindingen te elimineren – met de bedoeling de lucht in ruimteveren te recycleren – hebben deze wetenschappers de capaciteit van planten ontdekt om onze giftige solventen op te nemen. Zo verwijdert de azalea perfect de ammoniak van ontvetters en andere schoonmaakproducten. De chrysant absorbeert het trichloorethyleen van verven en solventen. En de Ficus benjamin neutraliseert het formaldehyde dat onze home sweet home binnendringt via isolatieschuim, tapijtlijm, maar ook door inpak- en keukenpapier of kleding van de droogkuis.
VOOR EEN GROENE GROEI
De Stichting Yves Rocher: het avontuur begint in Nairobi in maart 2007. Jacques Rocher, de huidige bestuurder van het beroemde Franse
cosmeticabedrijf, ontmoet Wangari Maathai, de eerste Afrikaanse vrouw die de Nobelprijs voor de Vrede ontving en meter was van de campagne ‘Plant for the Planet’. Hij beslist het engagement aan te gaan om 1 miljoen
bomen te planten vóór 2009, met de hulp van klanten en partners van het merk Yves Rocher. De idee: getrouwheidskaarten uitreiken waarvan de punten omgezet kunnen worden in bomen, en producten aanbieden (de verzorgingscrème Inositol Vegetal, of de shampoo I Love My Planet)
waarmee klanten automatisch een gift kunnen doen. Het is zo’n succes dat hij het engagement optrekt tot 5 miljoen bomen en er
zullen uiteindelijk niet minder dan 7 miljoen bomen geplant worden. Bij deze actie treedt Yves Rocher via zijn stichting als officieel mandataris op
om giften te verzamelen ten voordele van verenigingen gespecialiseerd in de ontbossingsproblematiek, zorgvuldig gekozen om hun betrokkenheid op
het terrein. Via die internationale mobilisatie kan het bedrijf er zich nu toe verbinden om 50 miljoen bomen te planten tegen eind 2014. Waar? In India met de Isha Foundation, wereldrecordhouder voor het planten van bomen
(met 850.000 bomen geplant op één dag). Doelstelling: één miljoen bomen. In Senegal, met de ngo Oceanium, voor de herbebossing van de mangrove
van Casamance: drie miljoen mangrovebomen zijn nu al geplant door 11.000 vrijwilligers. Maar ook in Frankrijk, in de Landes, met het Office National des Forêts, om bij te dragen tot het herstel van de bossen die geteisterd werden
door de onweren van januari 2009. Doelstelling: 25.000 bomen.
“Zet je neer bij een boom en je zult het universum
voorbij zien trekken.“
Stichting Yves Rocher I Plant for the Planet
Biedt producten op basis van planten aan (onder meer de shampoo I Love My Planet) waarmee de klant automatisch een gift kan doen.
(Bantoespreekwoord)
EEN TEKEN AAN DE WAND: voor het eerst heeft de Braziliaanse overheid aangekondigd dat ze de ontbossing wil inperken, namelijk met 70% tegen 2018. Eén hoop: de top van Kopenhagen, eind 2010, zou de basis moeten leggen voor een nieuwe wereldstrategie inzake bosbescherming. Een van de maatregelen waarover sprake zal zijn is de invoering van compensaties of vergoedingen toegekend aan ontwikkelingslanden die hun bossen beschermen tegen onberedeneerde exploitatie, die vaak van vitaal belang is voor hun bevolking maar fataal voor de mensheid. Eén boodschap: vandaag leven, maar de nodige zuurstof voor morgen bewaren... Bedankt om eraan te denken.
MAATSCHAPPIJ I ONTBOSSING
EEN PROGRAMMA VAN DE VERENIGDE NATIES
De campagne voor een miljard bomen met als slagzin “Planten voor de planeet” is een initiatief in het kader van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) om overal ter wereld bomen te planten. Particulieren, gemeenschappen, bedrijven en industrieën, de burgermaatschappij, de overheden en volkeren overal ter wereld worden aangespoord om hun engagement voor het planten van een boom online te registreren. Liefst inheemse soorten of soorten die zich vlot aanpassen aan het lokale milieu.
Begin 2010 zijn meer dan 7,4 miljard bomen geplant met dit initiatief dat 170 landen bestrijkt. Zo werd de voor eind 2009 geplande doelstelling van 7 miljard overschreden. In het verlengde van dat succes biedt de campagne voor een miljard bomen een stevige bijdrage aan het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit door ons bewust te maken van het belang van biodiversiteit voor ons welzijn. Onnodig te herhalen welke doorslaggevende rol bomen spelen, onder meer als essentiële componenten van biodiversiteit, als basis voor levende netwerken en systemen die ons gezondheid, rijkdom, voeding, brandstoffen en diensten bieden waar we allemaal van afhangen. Bomen helpen om een leefbare lucht, drinkbaar water, vruchtbare grond en een stabiel klimaat te waarborgen. De miljarden bomen die dankzij de collectieve inspanningen van mensen uit alle windstreken geplant werden, dragen hun steentje bij tot de betere toestand van de hele planeet.
Zeg papa, bestaat groene energie echt?
1 5
STUV MAGAZINE I NIEUWE ENERGIEËN
Op deze vraag van mijn beide kinderen moest ik wel antwoorden dat energie niet echt een kleur heeft.Maar wel dat er energieën bestaan die schoner zijn dan andere en dat steeds meer hernieuwbare energieën gebruikt worden om elektriciteit en warmte te produceren. Ik heb hen dus in simpele bewoordingen uitgelegd dat er meerdere energiebronnen bestaan die geschikt zijn om onze ‘voetafdruk’ op de planeet kleiner te maken. Zon, wind, water en aarde zijn daar de belangrijkste motor van.
Door Hervé-Jacques Poskin
ZON
Als licht- en warmtebron bij uitstek maakte de zon de uitvinding mogelijk van twee zonnetechnologieën: de fotovoltaïsche panelen (die licht in elektriciteit omzetten) en de thermische panelen (voor sanitair warm water of verwarming). Sinds hun marktintroductie is de technologie enorm geëvolueerd.Zelfs in landen als België laat het aantal uren zonneschijn toe om de zonnestralen rendabel te maken.Er bestaan dan ook al echte zonnecentrales die elektriciteit produceren. In Spanje bijvoorbeeld wordt door middel van zonne-energie al in 2 % van de elektriciteitsbehoefte voorzien.Vandaag voldoet de volledige Europese productie aan de behoeften van 5 miljoen huishoudens.
Bovendien veranderen de fotovoltaïsche zonnepanelen steeds meer van gedaante. Ze worden discreter in de vorm van dakpannen, zonneschermen of gewoonweg als integraal dak.Voor een gemiddeld gezin dat 3 500 kW per jaar verbruikt, voorziet 18 m2 aan panelen in de helft van het elektriciteitsverbruik en 4 m2 thermische zonnepanelen in de helft van de behoeften aan sanitair warm water.
WIND
Sinds jaar en dag is wind een energiebron. Millennia geleden al vormden molens de kinetische windenergie om tot nuttige energie voor de menselijke bedrijvigheid. Vandaag vertegenwoordigt het Europese windturbinepark een vermogen van 75 000 MW, wat neerkomt op het verbruik van meer dan 42 miljoen huishoudens. In Duitsland wordt 6,4 % van de elektriciteit geproduceerd door middel van windenergie.
De geproduceerde energie hangt natuurlijk af van de windsnelheid, de oppervlakte van de rotorbladen en de gebruikte technologie. Het prestatievermogen van de windturbines wordt dus steeds groter. Naar verluidt zou men tegen 2011 al een vermogen van 10 MW kunnen halen (tegenover een huidig gemiddelde van 2 tot 3 MW). Maar je hebt ook kleinere, aan onze huizen aangepaste varianten.Zo bracht een Franse onderneming onlangs een windturbine uit die je gewoon op de nok van je dak kunt plaatsen. Ze ziet er meer uit als een torentje of schoorsteen en past zo volledig in het huisbeeld.
1 6
AARDE
Aardwarmte of geothermie maakt het mogelijk om warmte-energie uit de bodem te putten en deze te benutten. Hetzij direct, in de vorm van warmte, hetzij na omzetting tot elektriciteit.Ze wordt al meerdere millennia gebruikt. In het oude China en in het antieke Rome bijvoorbeeld zette men deze energievorm al in om het verwarmingsnet te voeden of als warmwaterbron.Het mooiste voorbeeld zijn de Romeinse thermen.Een grote troef van aardwarmte is dat ze energie levert die niet van de zon of de wind afhankelijk is en die constant blijft. Denk maar aan oude wijnkelders die altijd op de goede temperatuur zijn. Zo zijn temperatuurwisselingen in de loop van een dag waarneembaar tot op een diepte van 50 centimeter. Over een jaar zijn deze verschillen seizoensgewijs waarneembaar tot op een diepte van 10 à 20 meter. En hoe dieper je gaat, hoe warmer de aarde is.
Men onderscheidt drie vormen van aardwarmte naargelang de diepte.
De diepe aardwarmte is hoogenergetisch (meer dan 100° C) en daarom geschikt voor elektriciteitsproductie. In Europa wordt ze hoofdzakelijk in Duitsland, Frankrijk en vooral in Italië geëxploiteerd, voor een productie van iets minder dan 5,8 TWh (1,6 miljoen huishoudens). Op korte termijn zou de installatie van nieuwe eenheden deze productie moeten verhogen met iets minder dan 10 %.In de tussenlaag bevindt zich de laagenergetische aardwarmte (tussen 30 en 100° C), die meer voor stadsverwarming gebruikt wordt. Je vindt er voorbeelden van in de regio van Parijs, in Zwitserland (Riehen, vlakbij Bazel), in Duitsland, maar ook in België (Henegouwen). In de ondiepe lagen met zeer lage energie (minder dan 30° C) ten slotte wordt de in de bodem aanwezige warmte verzameld met behulp van een horizontale collector (een spiraalbuis in de tuin) of een verticale collector (een in de grond uitgegraven put). Op basis van dat principe werken de warmtepompen.
WATER
Men weet het dikwijls niet, maar in Europa spelen de kleine waterkrachtcentrales (van minder dan 10 MW) een belangrijke rol bij de productie van hernieuwbare energie. Zo zorgden zij in 2008 voor een productie van 43,5 TWh elektriciteit, een verhoging met 9,2 % ten opzichte van 2007. In 2010 zou het geïnstalleerd vermogen verder moeten stijgen om een werkingsvermogen van zo’n 13 000 MW te bereiken. (bron: Observ’ER)
1 7
EN BIOMASSA?
Biomassa omvat alle organische, zowel plantaardige als dierlijke stoffen en speelt ook een rol in de energieproductie. Landbouwproducten en organisch afval van huishoudelijke, industriële en bosbouwkundige oorsprong (hout, stro, mestgier, enz.) kunnen zo tot elektriciteit, biobrandstoffen of warmte omgevormd worden.Hout speelt ook een belangrijke rol bij de verwarming. Het wordt meestal gewonnen tijdens
de uitdunningen die nodig zijn voor een goed bosbeheer of uit het afval van de houtverwerking. Een toenemend aantal Belgische gezinnen gebruikt hout als brandstof voor de bijverwarming of zelfs voor de centrale verwarming, in de vorm van houtblokken of houtpellets (korrels samengeperst houtzaagsel). Door middel van onderzoek slagen de fabrikanten erin om hun kachels en verwarmingsketels steeds rendabeler te maken. Hun doel is steeds om esthetiek, design, energierendement en laag verbruik met elkaar te verenigen. Isabelle (42 jaar, twee kinderen) verwarmt haar huis al vier jaar lang met hout. “Het zorgt voor warmte, leefcomfort, sfeer en zelfs een onvergelijkelijke geur; al mijn zintuigen worden erdoor geprikkeld. Bovendien bespaar ik op mijn factuur voor de centrale verwarming.”
REG VOOR EEN RATIONEEL ENERGIEGEBRUIK
Omdat de beste energie die energie is die je niet verbruikt, heeft REG als opdracht om ons te helpen ons energieverbruik gevoelig te verminderen, met behoud van hetzelfde comfortniveau. Enkele voorbeelden? De stekker van je computer en van andere toestellen in de wachtstand systematisch uittrekken levert besparingen op van 52 tot 72 euro per jaar. Gloeilampen door spaarlampen vervangen brengt 2 euro per jaar (per lamp) op. Verwarmingsbuizen isoleren brengt tot 6 euro per jaar (per meter) op en het vervangen van een verwarmingsketel van meer dan 15 jaar oud reduceert het verbruik met bijna 30 %.
ISOLATIE: BIO- EN ECOBOUW
‘Groene’ productiemethoden zijn belangrijk, maar de daling van ons verbruik is nog belangrijker. Bijna 60 % van de energie-uitgaven van een huishouden gaan naar de verwarming. Het warmteverlies van een woning gebeurt vooral via de muren (20 tot 30 %), het dak (25 tot 30 %) de ramen (10 tot 30 %) en de vloer van de benedenverdieping (15 %). Een energieaudit door een erkende professional biedt u de kans om een volledige diagnose van uw huis te laten opmaken en een nauwkeurig beeld van de mogelijke verbeteringen te verkrijgen. (Voor de nodige inlichtingen wendt u zich het best tot de administratie van uw gewest.)
Nieuwe huizen worden tegenwoordig gebouwd volgens de principes van de bio- en de ecobouw en volgens de richtlijnen voor een lage consumptie. Vaak worden ze in hout opgetrokken, met natuurlijke materialen die voor een hoog isolatieniveau zorgen, en wordt er rekening gehouden met de ligging en de zoninstralingscycli. De leefruimtes bevinden zich dus meer in het zuiden, terwijl de slaapkamers meer naar het noorden gericht zijn. Er wordt rekening gehouden met de ramen en de zonnetoevoer, zonder de impact van een goede isolatie op het verwarmingssysteem te vergeten. In dit soort woningen vormt de houtkachel de voornaamste warmtebron. Her en der zien zowaar zelfs heuse ecodorpen en ecowijken het daglicht.
STUV MAGAZINE I MILIEU
1 8
WIST U DAT?DE WARMTEPOMP: EEN OMGEKEERDE KOELKAST
Het principe van de warmtepomp bestaat erin om warmte van buitenaf (uit water, lucht of aarde) op te nemen via een vloeistof, die ze in de warmtepomp weer afgeeft.Deze warmte kan dan gebruikt worden om lucht of water (voor sanitair of verwarming) te verwarmen.Het is ongeveer hetzelfde principe als dat van een koelkast, maar dan omgekeerd.Warmtepompen maken gebruik van drie energiebronnen: aardwarmte (geothermie), warmte uit water (hydrothermie) en warmte uit de omgevingslucht (aerothermie).
DE WATERBATTERIJ BESTAAT
De Nopopo-batterij werd uitge-vonden door een Japans bedrijf en is al aan haar tweede generatie toe. Ze lijkt op de klassieke AA-batterij, maar als ze leeg is volstaat het om met de meegeleverde pipet water toe te voegen om haar weer te laten werken.De batterij kan tot viermaal toe worden opgeladen, is ook recycleerbaar en bevat geen zware metalen. Deze batterij is geschikt voor toestellen met een laag verbruik zoals zaklampen, speelgoed, radio’s en dergelijke, maar niet voor flitslampen. (Indicatieve verkoopprijs: 9,90 euro voor vier batterijen.)
ZONNEVLIEGTUIG WIL ROND DE WERELD VLIEGEN
Op 7 juli 2010 voerde de Solar Impulse, een bemand ‘zonnevliegtuig’, een vlucht van meer dan 24 uur zonder tussenlanding uit (om heel precies te zijn: 26 uur en 15 minuten). Dat was een première in de luchtvaartgeschiedenis. De Solar Impulse vliegt zonder de minste druppel brandstof maar beschikt over 12 000 zonnecellen op zijn vleugels, waardoor de vier elektromotoren met een vermogen van 10 pk aangedreven worden. Tien dagen na dat record bracht het vliegtuig in Zwitserland zijn eerste nachtlanding tot een goed einde. Met deze verschillende tests bereidt de Solar Impulse zich voor op zijn einddoel: de eerste vlucht rond de wereld zonder ook maar één druppeltje brandstof. Het gaat weliswaar niet om het eerste zonnevliegtuig (de eerste modellen dateren uit de jaren 1980: Solar Challenger in de VS en Solair 1 in Europa). Maar de uiteindelijke topprestatie om – in 2013-2014, volgens de planning – een vlucht rond de wereld te maken op basis van louter zonne-energie is wel degelijk een wereldpremière, die ongetwijfeld zal bijdragen tot de verdere ontwik-keling van de gebruikte technologieën (batterijen, fotovoltaïsche cellen, enz.).
MEGAWINDTURBINE
Vandaag de dag bevinden de krach-tigste commerciële windturbines zich in Wallonië, in Estinnes (Bel-gisch Henegouwen). Ze werden in november 2009 opgericht en hebben een vermogen van 6 MW.In 2011 wil Noorwegen de krachtig-ste windturbine ter wereld (10 MW) bouwen. Ze zal elektriciteit leveren aan tweeduizend huishoudens, voor een prijskaartje van 50 miljoen euro.
1
2
34
5
SCHEMA VAN EEN AEROTHERMISCHE WARMTEPOMP
1 Warmtewisselaar met vinnen
Ventilator
Hogedrukstoom
Verwarmingskring
Hogedrukvloeistof
2
3
4
5
Energieopwekker(warmtewisselaar)
Compressor
Reduceerklep
Condensator
Interne kring
Externe kring
Energiebron: lucht
Water
Water
Vloeistof
EERSTE REIS ROND DE WERELD IN EEN ZONNEBOOT
Na de Solar Impulse, het zonnevliegtuig dat op 7 juli 2010 zijn eerste vlucht uitvoerde (www.solar-impulse.com), wordt nu ook de zonneboot een realiteit.Het doel van het PlanetSolar-project is om met de grootste zonnecatamaran ter wereld bij een gemiddelde snelheid van 7,5 knopen in 160 dagen rond de wereld te varen, wat neerkomt op een afstand van 50.000 kilometer. De eerste proeven werden in mei van dit jaar uitgevoerd ter hoogte van Kiel (Duitsland) en zouden tot het einde van de zomer duren. (www.planetsolar.org)
EUROPESE BOSSEN BREIDEN ZICH UIT
Bossen beslaan zowat 30 % van het landoppervlak van de aarde. Sinds de twintigste eeuw breiden de Europese bossen zich uit ten koste van de land-bouwgronden, in een tempo en op een manier die per land verschilt. Het bos-beheer wordt verduurzaamd en geopti-maliseerd met behulp van certificatiecri-teria (waarvan PEFC de belangrijkste en FSC de sterkst gemediatiseerde is – cfr. www.pefc.be, www.fsc.be).De toename van de bossen in België bijvoorbeeld (4 miljoen m3 per jaar) zou het mogelijk moeten maken om meer dan 43.000 houten huizen te bouwen, waarbij 1,4 miljoen m3 aan loofbomen nog gebruikt kan worden voor meubilair, binnenhuisinrichting, houtverwarming, enz.
DE AARDE VERLICHTEN MET DE MAAN
Shimizu Corporation, een Japanse onderneming, bedacht de “Lunar Ring”, een verbazingwekkend project om de aarde van zonne-energie te voorzien. Het concept bestaat erin om rond de maanevenaar een soort ‘zonnegordel’ van meer dan 10 920 kilometer lang aan te leggen. Deze uit fotovoltaïsche panelen opgebouwde gordel zou over een variabele breedte beschikken (van enkele kilometers tot veertig kilometer). De meeste materialen zouden op de maan zelf gefabriceerd worden op basis van ter plaatse beschikbare grond-stoffen, door robots die vanaf de aarde bestuurd zouden worden.
NUL GRAM CO²
Tegen 2025 wil Kopenhagen de titel van “hoofdstad van de CO2-nulemissie” veroveren. Ze hoopt op die manier de eerste hoofdstad ter wereld te worden die met nulemissie te koop kan lopen. Deze doelstelling steunt op een ambitieus project met windturbines en elektrische auto’s. En 40 % van de Kopenhagenaars gaat al met de fiets naar het werk!
EN ALS WE DE CONSUMPTIE HERUITVONDEN?
Het C2C - of “Cradle to Cradle”- concept (“van de wieg tot aan de wieg”) steunt op het idee dat elk product hergebruikt moeten kunnen worden. Dit project, dat in 1991 gelanceerd werd door een Duitse chemicus en universiteitsprofessor, Michael Braungart, en een Ameri-kaanse architect en designer, William McDonough, heeft de wind in de zeilen. Hier is er geen sprake meer van recycling maar van hergebruik. De twee wetenschappers
vonden daarom de volledige productiecyclus, van de fabricage tot het hergebruik, opnieuw uit. Om te beantwoorden aan C2C moet een product zodanig ontworpen zijn dat zijn bestanddelen onbeperkt hergebruikt kunnen worden. Op dit ogenblik mogen meer dan 45 fabrieken en 200 producten (luierbroekjes, textiel, bureau-meubilair, tapijten, enz.) het C2C-label dragen. Zelfs autofabrikant Ford investeerde twee miljard dollar om zijn grootste fabriek, die in River Rouge (Michigan), om te toveren een voorbeeldige, plantenrijke, open en gesaneerde site. In China volgen zes steden in aanbouw de C2C-beginselen.
Beter leven!
2 1
Een modulair huis van hout en beton, met groenmuur en een tropisch aandoend, met mos begroeid dak: daarop lijkt dit wooncomplex in Montpellier, dat werd bedacht door de (Franse) architect Edouard François. Deze vooraanstaande figuur op het vlak van duurzame ontwikkeling verwerpt zowel een ouderwets gebrek aan comfort als een vervuilende moderniteit. Voor hem moet architectuur “rekening houden met de nieuwe waarden die in de maatschappij doorsijpelen”. Ecologie interesseert hem niet meer dan dat, verduidelijkt hij, maar het is de mensheid die hem bezighoudt. Hij geeft toe weigerachtig te staan tegenover het academisme van de ‘moderne’ architectuur, en haalt zijn inspiratie bij de arte povera en land art van de jaren 60-70, met een voorkeur voor hightech- en natuurlijke materialen en de natuur. Resultaat: een inheemse architectuur die vrij geïnspireerd is op de kleine, lage boerderijen die de afgelopen eeuw in de polders werden gebouwd, en zelfs op de arbeidershuisjes van het type tuinstad naar het voorbeeld van de coöperatieve ‘Floréal’ in Brussel, dat in 1922 werd opgericht op initiatief van een groep typografen van de krant ‘Le Peuple’. Bezuinigen was de hoofdbekommernis, en het rendement moest dan ook volstaan om het hele huis te verwarmen. De essentie hierbij schuilde in het optimale gebruik van de thermische inertie van nieuwe materialen (zoals hout en beton) voor een isolatie die zowel rekening houdt met een beperkt verwarmingsverbruik in de winter als met het nodige comfort in de zomer. Resultaat: deze weliswaar bescheiden, maar op een bijzonder goede basis gebouwde huisjes, zijn vandaag weer in zwang bij…
burgerlijke families, die zich er perfect thuis voelen. Een verstandige oplossing: als je een kippenhok naast een broeikas bouwt, hoeft de serre niet meer zo sterk verwarmd worden met fossiele brandstof, omdat het metabolisme van de kippen daarvoor zorgt. Ook hun organisch ‘afval’ wordt gebruikt, om het werk te verlichten: de uitwerpselen worden gebruikt als meststof, de veren als mulch (organisch afval dat op de grond, rond planten en borders wordt gestrooid om het onkruid te verstikken, en dat vervolgens in meststof omgezet wordt), en door het krabben worden insecten verwijderd.
De opwarming van de aarde, de demografische evolutie en (r)evoluties in onze manier van leven vereisen nieuwe ontwerpmethodes. Beter gebouwde huizen, met een evolutiegerichte en duurzame architectuur, hebben minder energie nodig om te worden verwarmd. En dat is beter voor het milieu!
Inheemse architectuur Goed in het landschap geïntegreerde hightechmaterialen.
TREND I ARCHITECTUUR
Door Raoul Buyle
Edouard François I L'Immeuble qui Pousse - Montpellier 2000
Betrokken bij de beweging voor duurzame ontwikkeling.
2 2
Ontwerp voor een passieve zonnewoning De locatie, de ligging en de kwaliteit van de materialen hebben een belangrijk effect
op het energetisch rendement van het verwarmingssysteem van de woning.
VAN NOORD NAAR ZUID
Tot voor kort wisten alleen de Scandinavische architecten te ontkomen aan het industriële rationalisme door dichter bij de natuur, de natuurlijke materialen en de mens te staan. De locatie, de oriëntatie van het gebouw en vooral de kwaliteit van de bouwmaterialen hebben een grote impact op de energie-efficiëntie van het verwarmings- en ventilatiesysteem van een woning. Het concept van de zogenoemde passieve ‘zonnewoningen’ komt even goed uit het noorden als uit het zuiden. Dit type woning zorgt voor een constante en aangename temperatuur in het gebouw door efficiënt gebruik te maken van zonne-energie en eventueel ook door zich ervan af te schermen, zonder hulp van fotovoltaïsche cellen of een zonnewaterverwarmer. In Duitsland moet dit type woning aan strikte normen beantwoorden (label ‘Passivhaus’ uitgereikt door het Passivhaus Institut), waaronder een energieverbruik voor verwarming van minder dan 15 kWh/m² per jaar.
Volgens de (Belgische) architect Jean Cosse is een passief zonnehuis eerder compact, om zo de uitwisselingsoppervlakte beperkt te houden, en is elk uitsteeksel (zoals een balkon) dat kan optreden als ‘radiator’ uit den boze. Thermische bruggen (zoals balkontegels, die uiterst courant zijn in de huidige architectuur) moeten worden beperkt, en zelfs volledig verbannen. Wat de ramen betreft, deze worden op een
dusdanige manier geplaatst dat ze de warmte- en lichtinbreng maximaliseren en tegelijkertijd het warmteverlies via de vensters minimaliseren, want dat is vaak de achilleshiel van de isolatie. Zo plaatst men in Denemarken veel ramen aan de zuidkant, om rechtstreeks zonlicht op te vangen. Bepaalde soorten vensters, zoals een dubbel venster met dubbele beglazing of een driedubbele beglazing met gasvulling en een lage emissiviteit, bieden een nagenoeg maximale isolatie.
Meer in het zuiden van Europa, waar men de woningen in de eerste plaats koel wil houden, worden bomen (die hun bladeren verliezen) voor de ramen geplant om een al te sterke opwarming door de zon tegen te gaan. Andere (traditionele) manieren om de temperatuur te regelen: het plaatsen van houten luiken, van een veranda, het gebruik van metselmaterialen met een grote thermische inertie (bv. witgekalkte muren), enz. Architecten in zuidelijke landen opteren bovendien vaak voor een structuur met slechts één verdieping om de uitwisselings- en warmteverliesoppervlaktes te maximaliseren, en om de wind beter te kunnen opvangen – vooral de koelere wind die van de zee komt. Goed om te weten: de ‘Provençaalse put’ is een geothermische warmtewisselaar met een uiterst laag energieverbruik die de ventilatielucht in een woning afkoelt.
TREND I ARCHITECTUUR
De doelstelling van duurzaam bouwen is het beperken van de ecologische voetafdruk van een woning. Voor wie met beton werkt, is dit een van de grote uitdagingen van de 21ste-eeuwse architectuur.
MINIHOME CALIFORNIA: KLEINE, UITERST ECOLOGISCHE MODULAIRE WONING!
Een echt leuk concept voor een klein ecologisch, betaalbaar huis, dat bovendien ook nog design is? Wat wil je meer? Deze modulaire woningen werden ontworpen door de (Canadese) eco-architecten Andy Thompson en Dan Hall (Sustain Design Studio), en zijn hetzij mobiel (op wielen), hetzij vast (en dan heb je er een bouwvergunning voor nodig). MiniHome California (30 m²) is opgetrokken uit houten panelen (gecertificeerd zonder formaldehyde) en kan 2 personen en een kind huisvesten. De elektriciteit wordt gegenereerd door zonnepanelen en kleine windmolens. Het systeem voor elektriciteitsproductie is aangesloten op stopcontacten van het type ‘plug-and-play’ om zo de aansluiting te vereenvoudigen. Wat de verwarming betreft, beschikt het huis over een HVAC-systeem (verwarming, ventilatie en airconditioning) dat de productie van warm water in real time mogelijk maakt (zonder boiler). Volgens de fabrikant zou dit systeem jaarlijks 20 keer minder CO2-uitstoot genereren dan een conventioneel huis. De prijs? Vanaf 134.000 $, alles inbegrepen: meubilair, schrijnwerk, loodgieterij en grote elektrische huishoudapparatuur.
MiniHouse I California
Deze modulaire huisjes, die van industriële recyclingmaterialen worden gemaakt, zijn mobiel (op wielen) of vast (in welk geval
een bouwvergunning nodig is).
Huis A + B I François Pélegrin - 2010Een betonnen energiezuinige woning, die op de
vakbeurs Batimat werd gepresenteerd.
Das Park Hotel I Ottensheim - OostenrijkEen volledig betonnen hightechconstructie.
TREND I ARCHITECTUUR
MOOI, RUW BETON
Beton is weer helemaal in! In de studie Qualité Environnementale du Bâtiment, die werd voorgesteld op Batimat 2010, legt de betonindustrie de architecten concrete argumenten voor die de geschiktheid van beton met het oog op duurzame ontwikkeling moeten aantonen. Wat is het lang geleden dat dit ‘goedkope’ materiaal alleen werd gebruikt voor sociale woningen, lelijke flatgebouwen aan de kust en Duitse bunkers! Op basis van deze studie werd de (Franse) architect François Pélegrin gevraagd een klein hightechhuis te ontwerpen in de voorstad, volledig opgetrokken uit beton (blokmuren, tegels, tussenruimtes, dakpannen, vloeren). Wat zijn de doelstellingen van dat huis, dat ‘A+B’ gedoopt werd? François Pélegrin: “Een betonnen woning met laag verbruik bouwen op basis van gemakkelijk te verkrijgen materialen, dankzij een ontwerp dat de kwaliteiten van het gebouw optimaliseert en het bewuste gebruik van aangepaste uitrustingen. Het is duidelijk dat men vandaag de nadruk moet leggen op de kwaliteit van het gebouw, om niet in de val te lopen van een opbod van uitrustingen waardoor de prijs van de woning toeneemt zonder dat de milieubalans bevredigend is. Het plaatsen van zonnepanelen op een slecht geïsoleerd huis bijvoorbeeld heeft geen enkele zin.” Wat de thermische prestaties betreft, absorbeert beton de warmte overdag om ze ‘s nachts, wanneer het huis afkoelt, weer af te geven. In de zomer wordt ‘s nachts de koude lucht opgevangen. Resultaat: een betonnen huis heeft minder verwarmingsenergie nodig, een goede houtkachel volstaat, en ook airconditioning is overbodig. Bovendien heeft beton nog andere verrassingen in petto. Er wordt veel verwacht van het lichte, doorschijnende beton, zoals LiTraCon, dat in 2008 gepatenteerd werd door de Hongaarse architect Aaron Losonczi. De combinatie van licht beton en optische vezels laat het licht door zonder aan sterkte in te boeten. Le Corbusier, grootmeester op het vlak van beton, had wel degelijk gelijk toen hij verklaarde “ontroerende verbanden te willen leggen met ruwe materialen, die echter nooit brutaal zijn”.
0 2 5
Een huis van hout en beton heeft minder verwarmingsenergie nodig – een houtkachel volstaat – en kan zonder airconditioning.
TREND I ARCHITECTUUR
Door de geweldige technische ontwikkelingen van de laatste tijd zijn ingenieurs en architecten dermate weg van industrieel glas dat ze voor hun visionaire constructies de voorkeur aan dit materiaal geven. Glas voldoet aan de eisen ten aanzien van veiligheid, isolatie en duurzame ontwikkeling en maakt het mogelijk om gevels met een variabele doorzichtigheid te construeren. Glas heeft daardoor bewezen zich aan de moderne behoeften te kunnen aanpassen en een opmerkelijk vermogen tot innovatie te bezitten, net als die glazen koepels of de Pyramide du Louvre van de Chinees-Amerikaanse architect Ieoh Ming Pei. In Berlijn heeft de Engelse architect Norman Foster ook een meesterwerk gerealiseerd door glas in een bestaand gebouw te integreren: de halfronde koepel is naar de hemel gericht, terwijl je aan de voet van de koepel gemakkelijk naar de vergaderzaal van de Bundestag kunt kijken. De koepel symboliseert zo de transparantie van de democratische debatten van het parlement, dat eronder vergadert!
Glas heeft altijd een aparte plaats in de architectuur ingenomen omdat het unieke mogelijkheden biedt om ranke, open en lichte constructies te maken.
2 7
CHIC EN NIET DUUR: WONEN IN EEN CONTAINER
De ‘containerarchitectuur’ is ongetwijfeld dé nieuwe trend binnen de architectuur die gespecialiseerd is in modulaire constructies en
recyclage. De (industriële) ISO-containers zijn standaard en hebben dus ook … standaardafmetingen. Modulaire en moduleerbare
gebouwen zijn dan ook geen probleem.
Het hoeft geen betoog dat (industriële) containers bijzonder sterk zijn, omdat ze werden ontwikkeld voor transport in extreme
omstandigheden. Ze hebben een bijzonder goede isolatie, want ze moeten onder meer bestand zijn tegen zout water, grote
temperatuurverschillen en stof. Ze zijn niet duur en je vindt ze overal, want door het teruggelopen handelsverkeer tussen oost en west worden heel wat containers leeg opgeslagen in Europese en Amerikaanse havens. Een lege container verschepen kost immers
gemiddeld 900$. De prijs van een nieuwe container bedraagt ongeveer 4500$ en een tweedehands exemplaar 1500$. Ecologisch? Met een modulaire containerconstructie worden metalen containers
gerecycleerd die niet meer worden gebruikt, en nemen de kosten voor je woning aanzienlijk af: weinig fundering, minder geluidsoverlast.
Earthship I Bioklimatische woningVan oude, gerecyclede autobanden gebouwd huis in Canada, dat voor zijn
energiebehoeften niet van de buitenwereld afhankelijk en dus autarkisch is.
Container House I Gebouwd op heipalenVoor de bouw van deze duurzame woning worden ISO-containers dakpansgewijs op elkaar geplaatst, net als legoblokken.
EARTHSHIP: EEN HUIS VAN GERECYCLEERDE MATERIALEN
Op een moment waarop men zich ernstig zorgen begint te maken over de gevolgen van de menselijke activiteit en de impact ervan op het klimaat, worden er overal ter wereld initiatieven genomen. Het huis ‘Earthship’ bestaat uit oude banden, blikjes, flessen, en restanten van bouwmaterialen, en combineert bioklimatische architectuur, autonomie en recyclage. Het huis is volledig zelfvoorzienend en vereist geen enkele externe interventie voor zijn energie- en zelfs watervoorziening. De elektriciteit wordt gegenereerd door zonnepanelen, windmolens en andere alternatieve energiebronnen. Het water is gewoon regenwater dat wordt opgevangen door een opvangsysteem op het groendak. Er wordt gebruikgemaakt van de zwaartekracht om de dakvensters te openen of water in de reservoirs te laten lopen. Voorts wordt het (menselijke) afval op biologische en hygiënische wijze gerecycleerd, waardoor aansluiting op het rioolstelsel overbodig wordt. Het is duidelijk, het Earthship is zelfvoorzienend. Het werd bedacht door de Canadese architect Michael Reynolds en wordt stilaan zowat overal ter wereld populair. Op het vlak van isolatie wordt het voornamelijk verwarmd en afgekoeld door de muren en de grond. De opgestapelde autobanden, die de volledige binnen- en buitenstructuur vormen, worden gevuld met aarde en hebben dan ook een grote thermische massa waardoor ze veel zonnewarmte kunnen opnemen en vasthouden. De gevel van een Earthship is altijd gericht naar de zonkant. De muren van gerecycleerde materialen worden geïsoleerd met behulp van waterdichte stof, die de binnenkant van het huis tegen vocht beschermt.
De groene reus
2 9
Bamboe, ook wel stalen gras genoemd, is een reuzegrote grassoort die alles in huis heeft om te concurreren met hout. Het is stevig, compact, soepel en kan dus voor alles dienen: het maken van huizen, meubels, stokken, parket, stof, houtskool, het is zelfs eetbaar in een slaatje ... We nemen graag onze (groene) hoed af voor zijn flitsende groei en zijn gezonde capaciteit om CO2 tot zuurstof om te vormen. Een veelzijdig, modern en welig tierend materiaal onder de loep. Daar horen we beslist nog van.
Natuurlijk, ecologisch, voordelig, zeer stevig, biologisch afbreekbaar, design, modulair, veelzijdig, eetbaar: zijn kwaliteiten zijn talrijk! Dit favoriete voedingsmiddel van de panda kan iedereen bekoren: fairtradehandelaars, industriëlen die bezorgd zijn om onze planeet, lokale landbouwers en consumenten overal ter wereld. Bamboe is een uit China afkomstige grasplant die zo hard groeit als onkruid, met een snelheid (voor sommige soorten toch) van zowat één meter per maand. Sommige planten kunnen tot 30 meter hoog worden en moeten om de 3 tot 5 jaar gesnoeid worden, terwijl dat voor een klassieke boom slechts om de 20 jaar is. Zijn belangrijkste troef: in Azië dient bamboe echt voor alles en kan het alle mogelijke gedaanten aannemen! Het maken van huizen en boten, het vervaardigen van meubelen, parket, tapijten, vaatwerk, bestek en
muziekinstrumenten. Een resoluut exotisch materiaal dat ook de moderne architecten kon bekoren: denk maar aan Richard Rogers’ plafond in bamboe voor de nieuwe luchthaven van Madrid, of het monumentale geraamte van de kathedraal van Pereira in Columbia, van de hand van Simon Velez. Bamboe bevat siliciumdioxide, wat het harder maakt dan eik. Het is onbederfelijk en weerstaat aan schommelende vochtigheid en temperatuur. Een anekdote: nadat hij honderden stoffen had uitgeprobeerd, kwam Thomas Edison in 1880 op het idee om zijn gloeilampen uit te rusten met verkoolde bamboevezels. En het experiment lukte: de elektrische lamp was een feit. Bamboe is ook eetbaar: de jonge scheuten worden vaak gebruikt in de (Chinese) keuken om sauzen zoeter te maken.
TREND I BAMBOE
Pierre Dragomirov
Van dwergen tot reuzen I Er bestaan meer dan 1000 soortenIn China wordt bamboe geassocieerd met vruchtbaarheid omdat het zo extreem snel groeit.
Waar komt bamboe vandaan I Afkomstig van China Wordt (in de lokale taal) ‘dinosaurusgras’ genoemd,
want dit grasgewas bestaat al sinds het begin der tijden.
3 0
ONWEERSTAANBAAR MILIEUBEWUST
In de wedloop naar duurzame ontwikkeling is er veel kans dat bamboe hét nieuwe materiaal in ons dagelijks leven wordt. Dit ‘onkruid’ groeit natuurlijk, met een beetje water, zonder meststoffen en pesticiden. Dankzij zijn zeer dichte wortelnetwerk stabiliseert het de bodem en beperkt het de erosie van een kwetsbare bodem. Maar de grootste troef van bamboe is dat het in staat is om 30 % meer CO2 op te nemen dan ander loof. Een milieuvriendelijk kenmerk dat ook op andere vlakken zijn weerslag heeft: het herplanten van bamboe – dat in Azië op grote schaal weggehaald werd toen baksteen en cement de traditionele houten bouwwerken kwamen vervangen – zorgt voor grote groene gebieden die de absorptie van broeikasgassen bevorderen. Daarbij komt nog dat de bamboe-industrie te vinden is in kleine halfambachtelijke werkplaatsen die veel minder vervuilend zijn dan de cementfabrieken. Slechts één minpuntje: de traditionele techniek van het lagenhout vereist steeds vaker lijmen met chemische solventen. Vroeger gebruikte men een natuurlijke lijm afkomstig van de broodboom en bamboezaagsel om de plaatjes te assembleren.
WELKE TOEKOMST BIJ ONS?
Er gaat geen week voorbij zonder dat er weer een innoverende toepassing uitkomt die gebruik maakt van de weldaden van bamboe. Parket, design tafelservies, zetels, T-shirts of motorhelmen (Roof) … bamboe
palmt de rekken in van onze meest trendy biowinkels. Met de ontwikkeling van nieuwe legeringen op basis van bamboe dringen nieuwe hightechmaterialen binnen in ons dagelijkse leven, onder meer voor de fabricage van fietskaders en van koetswerk voor auto’s. Asus, de computerfabrikant, pakt zelfs uit met de U6V Bamboo, een pc waarvan de behuizing, het touchpad en de polssteun in bamboe zijn. En wist u dat de eerste afspeelnaald van de platendraaier van Alexander Graham Bell in bamboe was? We zeiden het al: zelfs bij ons dient bamboe werkelijk tot alles! De vezels worden geweven tot handdoeken, washandjes of badjassen, en belanden zelfs in de koffiefilter. De scheuten zijn eetbaar. En verder heeft bamboe een verzorgende, beschermende, decoratieve functie en kan je ermee fluiten of zingen. Want vergeet niet dat vele muziekinstrumenten (blaas- of slag-) in bamboe gemaakt zijn. En ook vishengels, bogen, keukengerei en andere dagelijkse gebruiksobjecten. Ekobo is een milieubewust bedrijf dat hedendaagse handgemaakte objecten ontwerpt op basis van bamboe. Deze Franse onderneming wil economische groei, milieubescherming en sociale gelijkheid verzoenen door design en traditionele knowhow met elkaar te verbinden. Concreet ontwikkelt ze een duurzame activiteit voor ambachtelijke gemeenschappen in derdewereldlanden en stimuleert ze een ecologisch verantwoorde consumptiewijze. Het resultaat is een collectie praktische en gekleurde voorwerpen om alle ruimten in huis op te fleuren. Op esthetisch vlak is bamboe de favoriete sierplant van de Europeanen geworden en ze maakt furore in onze tuinen en op onze terrassen. Zelfs de cosmeticasector zet zwaar in op bamboe. “Een uitnodiging om te reizen”, zo beschrijft Palmolive zijn nieuwe douchegel met bamboe. Van wasmiddel tot shampoo via toiletpapier, cosmetica- en huishoudmerken
stellen het exotische en zen imago van de plant op prijs. Aanvankelijk beperkt tot bioproduct, heeft bamboe ondertussen de supermarkten en hygiënemerken kunnen overtuigen. Net als de groene thee vroeger! In shampoo, schuimende gel, deodorant, hydraterende crème, nagellak wordt bamboe gebruikt om zijn natuurlijke versterkende eigenschappen.
In de wedloop naar duurzame ontwikkeling kent de bamboevezel een weergaloos succes:
HET nieuwe materiaal in ons dagelijkse leven?
In de textielsector kon de bamboevezel winkels die kiezen
voor eerlijke handel definitief over de streep trekken. Kleding,
T-shirts, badhanddoeken, matrassen, kussens, huislinnen worden gemaakt op basis van
de cellulose in bamboepulp. Resultaat: een sterke vezel,
natuurlijk antibacterieel, dubbel zo absorberend als katoen
en even zacht als zijde. Een stof in bamboevezel laat de
vochtigheid van het menselijk lichaam ook beter verdampen.
In de mode: wasbare luiers in superabsorberende bamboe
(Bébé Maman Nature). Gespecialiseerde boetieks, en
zelfs bepaalde Amerikaanse ketens, commercialiseren al
kleding en huislinnen op basis van bamboevezel. Consumenten
stellen het op prijs dat deze producten afkomstig zijn van een
hernieuwbare natuurlijke bron die groeit zonder een hele batterij
synthetische producten. Een foutloos parcours? Bijna. De omzetting in
bamboeviscose vereist wel een chemische behandeling.
>Wie huizen in bamboe wil bewonderen in Brussel, Londen of Parijs, blijft nog even op zijn honger zitten. Het bedrijf Bambou Habitat dat in Vietnam sleutel-op-de-deurhuizen in bamboe maakt, wacht nog op een homologatie om te kunnen bouwen in Europa … En die is gepland voor 2011. Bamboe, een echt milieubewust alternatief of een voorbijgaande trend?
Op initiatief van de GRET (Groupement de Recherches et d’Études Technologiques), een ngo gespecialiseerd in duurzame ontwikkeling, wordt sinds 2005 een programma uitgevoerd voor het herstel en de ontwikkeling van bamboe in Azië, meer bepaald in Vietnam. Een team agronomen brengt zijn knowhow aan om het bamboe optimaal te exploiteren. De bedoeling is meer kleine verwerkingscentra te creëren waar eetbare scheuten worden gemaakt, bamboekool om lucht te filteren of latjes voor parket. Ze willen de landbouwers ook extra activiteiten bezorgen, zoals paddenstoelenteelt op bamboezaagsel, of groenteteelt of het kweken van kippen met behulp van bamboemateriaal.
TREND I BAMBOE
Nieuwe luchthaven van Madrid I Richard RogersEen gedurfde en exotische architectuur met een plafond volledig in bamboe, van architect Richard Rogers.
Resoluut ecologisch Bamboe heeft het vermogen om 30% meer CO2 op te nemen dan ander loof.
Ekobo I Een ecologisch bedrijf met burgerzin
Ontwerpt hedendaagse handgemaakte objecten op basis van bamboe.
Kathedraal van Pereira I In Columbia Een monumentaal geraamte helemaal in bamboe, ontworpen door architect Simon Velez.
Duurzame ontwikkelingBamboe: hét nieuwe ecologische materiaal in ons dagelijkse leven?
3 3
De rendements-wedloop
Ja, maar er zijn grenzen!
Wat is de beste haard? Hoe
kunt u de prestaties en kwaliteit van haarden
onderling vergelijken? Is het rendement een betrouwbaardere
maatstaf dan de hoeveelheid warmte (in kW) die wordt geproduceerd?
Onder rendement verstaan we de verhouding tussen de energie die in de
verbruikte brandstof zit en de warmte die het gevolg van de verbranding is. Hoe
hoger het rendement, hoe meer de deeltjes in het hout in warmte worden omgezet.
U moet weten dat het rendement door twee essentiële parameters wordt bepaald: de
kwaliteit van de verbranding en de temperatuur van de rookgassen die ontsnappen. Het
is daarom noodzakelijk dat uw kachel of haard goed op zijn omgeving is afgestemd en op de
juiste manier wordt gebruikt (droog hout met een vochtgehalte van absoluut minder dan 20%,
op de juiste manier aangestoken, goed afgesteld toestel, goede schoorsteen). Maar als we een
haard bij een rendement van 100% zouden laten werken, zou dat rampzalig zijn: de warmte van
de rookgassen zorgt er juist voor dat de haard goed trekt. Als de rookgassen te veel warmte aan
de omgeving afgeven voordat ze ontsnappen, koelen ze af, waardoor de haard slecht trekt en de
waterdamp in de gassen in het rookkanaal condenseert. Een elektrische haard kan bijvoorbeeld een
hoger rendement hebben, maar dan wordt niet gekeken naar de energie die van tevoren wordt
gebruikt om de warmte te produceren. Als we rekening houden met het totale energetische
proces, blijkt houtverwarming het meest rendabel te zijn (nog afgezien van het feit dat
hierbij duurzame energie wordt gebruikt).
Als ontwerper en fabrikant biedt Stûv toestellen aan die er niet alleen mooi uitzien,
maar ook goed presteren op punten als rendement. Het is goed om de kwaliteit
van de verbranding voortdurend te verbeteren, maar het zou absurd
zijn om het rendement verder op te voeren dan 85-90% omdat
uw houtverwarmingstoestel dan niet meer goed
zou functioneren. Zegt het voort.
Toerisme krijgt groen kleurtje
3 5
STUV MAGAZINE I ECOTOERISME
“Alle mensen zijn onderweg”, schreef Paul Morand al. Maar het reizen is veranderd. Een nieuwe, meer verantwoorde wijze om de wereld te zien begint zich af te tekenen. Eerlijk toerisme mag
dan wel inspelen op ons vage schuldgevoel als verwende en verspillende Westerlingen, het is vooral bedoeld om het idiote
bruinbakken – zonder over de gevolgen na te denken – te pareren. Een vakantie van het intelligentere type die teruggrijpt naar verre
kinderdromen boordevol avontuur: archeoloog à la Indiana Jones, redder van walvissen of orang-oetangs, vulkanoloog in ingeslapen
kraters, ontdekker van verre melkwegstelsels (in de voetsporen van Luke Skywalker). In Frankrijk heeft touroperator Escursia zich gespecialiseerd in 100% wetenschappelijke vakanties, in
samenwerking met het Musée national d’Histoire naturelle en het CNRS, waar u begeleid wordt door (echte) onderzoekers. Met deze
specialisten van het oceanografische centrum van Banuyls neemt u stalen zeewater en plankton om ze in het laboratorium te analyseren
en beleeft u uw duikdoop.
www.escursia.fr - www.natureetdecouvertes.com
De ‘ecolodge’-trend en duurzame ontwikkeling blijven furore maken. Ze spelen in op de behoefte om ons af te zonderen in een stukje ongerepte natuur, zonder ze te vervuilen. Want de groene toerist wil het leefmilieu graag respecteren. U droomt ervan gorilla’s te spotten in de mist, bomen te planten in Burkina Faso, olifanten te tellen of met wolven te dansen? Dan is er geen twijfel mogelijk, ecotoerisme is uw tweede natuur.
Australië I Daintree Ecolodge & SpaOngetwijfeld een van de eerste ecolodges ter wereld.
Pierre Dragomirov
Panama I Punta Caracol Acqua LodgeTegelijk luxueus en ecologisch correct.
3 6
GROENE KLEUR BEKENNEN
In de Verenigde Staten is meer dan 2% van de verkochte voeding bio. Als we die trend extrapoleren naar de toeristische sector, dan moeten de meeste hotels, uit vrije wil of opgelegd door de wet,
tegen 2020 toch groene kleur bekennen. Handig om te weten is dat toerisme de belangrijkste bron van werkgelegenheid is op wereldschaal. Het is een uitdaging van formaat. Vooral omdat vele reizigers echt wel hun buik vol hebben van de toeristengetto’s waar het onthaal en de voeding niets
lokaals meer hebben en waar de natuur vernield is en de bevolking vergeten. Ze geven de voorkeur aan een toerisme dat meer oog heeft voor de waarden van de bezochte regio. Schuldgevoel of
authentieke interesse voor een cultuur of een ecosysteem? Moeilijk te zeggen, maar de 21e eeuw lijkt altruïstischer dan de vorige. Zo heeft de groep Banyan Tree een laboratorium voor zeeonderzoek geopend op de Malediven om de beschadigde koraalriffen te regenereren. Het Ritz Carlton poetst
zijn eerste parel op de eilanden Turks en Caicos in de Caraïben op. En de Hilton-groep heeft Jan Peter aangeworven als directeur Milieu. Deze ex-verantwoordelijke van de keten Scandic had zijn
hotels al gerecycleerd tot ecologische resorts om ze voor het faillissement te behoeden en om zo te bewijzen dat respect voor het leefmilieu rendabel kan zijn.
ECOLOGISCH CORRECT
In amper enkele jaren tijd is het ecotoerisme uit zijn jeugdige roots en zijn bohemien adolescentie gegroeid om zich te nestelen in een meer bourgeois comfort. Na de eerste en Spartaanse natuurretraites kwamen de ecolodges die een strikt ecologische aanpak verzoenden met een zeker comfort. Dat is het geval voor Quilalea Lodge in Mozambique, Punta Caracol Acqua Lodge in Panama of Daintree Ecolodge & Spa in Australië. Een nieuwe ontdekking is de ecoresort. Anders gezegd, een hotel dat tegelijk luxueus is en ecologisch correct. In Itacaré, Brazilië, heeft het Warapuru, aangekleed door Anoushka Hempel (bekend om het mythische Hempel Hotel in Londen), liefhebbers van ecologie, luxe en design definitief verleid. In China is de Crosswaters, getekend door architect Hitesh Mehta, de eerste ecoresort met 5 sterren van het Middenrijk. Dat heeft zijn bamboenestjes, hoog neergezet in de bomen van Guangdong, geopend in 2008. Teken van de tijd: San Francisco vierde de opening van het Orchard Garden Hotel, het eerste stadshotel beloond met een LEED-certificatie (Leadership in Energy and Environmental Design). Een na te volgen voorbeeld.
�Arctische�oceaan��I��Een�zeer�gegeerde�‘groene’�bestemming�
Grote klassieker: whale watching.
�Australi�I��Daintree�Ecolodge�&�Spa
Heeft een LEED-certificaat (Leadership in Energy and Environmental Design).
�Burkina�Faso��I��Bomen�planten�Binnenkort ‘voluntoerisme’, half vrijwilligerswerk, half vakantie.
Het ecotoerisme is definitief verlost van zijn kinderziekten en zijn bourgeois-bohemien adoles-centie om zich te nestelen in een luxueuzer comfort.
Brazilië I Zensfeer in Warapuru Voor liefhebbers van ecologie, luxe en design.
BINNENKORT ‘VOLUNTOERISME’
Anne Gouyon, uitgeefster van Natural Guide, die er als eerste bij is om instellingen te classificeren in functie van hun respect voor de maatschappij en het milieu, ziet het zo: “Wanneer je reist, laat dan nooit je hersenen of je hart thuis!” Afhankelijk van je smaak en talent vind je altijd wel een ngo, een touroperator of websites met informatie over tuinieren in Burkina Faso of een studie over het gedrag van wolven in de Karpaten. Alles, of minstens een deel van de inkomsten en andere voordelen uit verantwoord toerisme, kan onmiddellijk dienen voor de lokale bevolking en kan gebruikt worden voor de bescherming, het beheer, het herstel, het behoud en de controle van de omliggende natuur. Maar vooraleer het groots te zien kunt je ook bescheiden beginnen zonder het sociale evenwicht en de natuur uit het oog te verliezen. En wie daarna echt op zoek is naar zingeving kan een stap verder gaan, in afwachting misschien van het ‘voluntoerisme’, half vrijwilligerswerk, half vakantie. Verantwoorde verblijven die langer kunnen duren, misschien zelfs een heel leven lang.
www.ecotours.fr - www.projects-abroad.com
STUV MAGAZINE I ECOTOERISME
OOK DE NOORDPOOL KLEURT GROEN I In 2009 hebben 1,5 miljoen bezoekers, Japanse cruisetoeristen op kop, de Noordpool bezocht. Niet zomaar een succes maar een echte stormloop! De grote klassieker: het observeren van ijsberen, walvissen en zeehonden. Maar er zijn varianten. In Groenland, waar het aantal toeristen in vijf jaar vertienvoudigd is, kan je met ski’s van de gletsjers naar beneden glijden. Op Spitsbergen vanuit je kajak luisteren naar het kraken van de ijsbergen. In Lapland, bij gebrek aan Kerstman, de migratie van de rendieren volgen in een speciaal uitgeruste slee. Verdedigers van dat glaciale exotisme, reisbureaus op kop, hebben hét argument gevonden om hun business te verdedigen: elke bezoeker van dit unieke patrimonium zou ambassadeur worden van de strijd tegen de opwarming van het klimaat, de jacht en de overbevissing. Is dat wel zeker?
Razendsnel, bezeten van het nu, ongeduldig… Nooit is onze oververhitte maatschappij zo met zichzelf in de weer geweest. “Te snel!”, zegt Jean-Louis Servan-Schreiber ons. Zijn visie: het beheer van die kostbare tijd is ons ontgaan.
Pierre Dragomirov
Race tegen de klok
3 9
Vanwaar komt dat vreselijke gevoel dat we tijd te kort hebben? Een echte paradox, antwoordt Jean-Louis Servan-Schreiber. Sinds de 19e eeuw heeft de technische vooruitgang – het vliegtuig heeft de postkoets vervangen, de wasmachine kwam in de plaats van de waskuip – er constant voor gezorgd dat we meer vrije tijd kregen. Ondertussen maken de nieuwe communicatiemiddelen, met internet op kop, integraal deel uit van ons dagelijkse leven. Die ommekeer in tijdsgebruik is grotendeels op hun conto te schrijven. In alle domeinen zwaait snelheid de scepter. Het gelijktijdige verdwijnen van duur en afstand bracht een onvermijdelijke revolutie met zich mee en niemand kan eronderuit. Toch hebben we nog nooit zo hard geleden onder tijdsgebrek. Waarschijnlijk omdat dat overschot aan tijd onze verlangens heeft doen toenemen. Maar de Franse essayist stelt vast dat de moderne mens waarschijnlijk zijn toevlucht zoekt in het veilige kortetermijndenken om de onzekerheden van de toekomst aan te kunnen.
SNEL, DRINGEND, ONGEDULDIG
Als tiener wilde Jean-Louis Servan-Schreiber psychoanalyticus worden, maar de familiale genen hebben daar anders over be-slist. Geboren in een familie met perslui richtte hij het maandblad L’Expansion op en liet hij Psychologies Magazine tot een succes uitgroeien. JLSS heeft zelf wel duizend levens gehad, maar maakt zich grote zorgen om onze hyperactiviteit en onze verslaving aan het woord ‘dringend’. Met zijn nieuwe boek, Trop vite ! Pourquoi nous sommes prisonniers du court terme (‘Te snel! Waarom zitten we gevangen in korte termijn’), verkent deze trouwe aanhanger van oosterse wijsheden onze verhouding tot de tijd en schetst hij een maatschappij die in een razende versnelling verwikkeld is. De wereld is speed, beneveld door het heden, tijdvreter, gevangen in een visie op korte termijn. Hoe werd de haastige mens in snel-heid genomen? “Sinds ik begrepen heb dat de tijd voor ons geteld is en dus een kostbaar goed vormt, heb ik hem onder de loep genomen om het gebruik ervan te optimaliseren. Ik stelde een vreemd fenomeen vast: hoe complexer de problemen worden, hoe minder collectieve tijd we lijken te hebben om erover na te denken en ze het beste aan te pakken. De urgentie van de actie en van de beslissing nemen de bovenhand. Daaruit vloeit een nieuw syndroom voort: het kortetermijndenken (‘court-terminis-me’) dat hoogtij viert in politiek, economie, ons levensritme, de relatie met anderen, onze consumptiewijze: te veel, onmiddellijk en te vaak kopen. Wat erger is, dat syndroom is ook voelbaar in onze houding tegenover het milieu. Onze traditionele zorgeloos-heid over de natuur en de natuurlijke bronnen op onze planeet is geëvolueerd naar onverantwoord gedrag.” Snel, dringend, ongeduldig zijn drie woorden (en kwalen) die deze nieuwe trend typeren en zowel gemeenschappen als individuen beletten om afstand te nemen en aan de toekomst te denken. Net als bij elk essay heeft de schrijver van Trop vite ! zich uitgebreid gedocumenteerd via interviews, lezingen en persarti-kels. JLSS heeft meer dan vijftig persoonlijkheden geïnterviewd: mannen en vrouwen in de politiek, bedrijfsleiders, economen, filosofen, psychologen, sociologen.
“Met het schrijven van dit boek wilde ik gewoon de aandacht vestigen op ons collectieve syndroom van onderwerping aan snel-heid”, aldus de auteur, die het fenomeen beschrijft met een bijzonder efficiënte metafoor: “Stel u voor dat u zich als passagier in een auto bevindt die’s nachts rijdt en waarvan het bereik van de koplampen vermindert in verhouding tot de snelheid. Wilt u in zo’n auto blijven zitten?”
LECTUUR :
Trop Vite ! Pourquoi nous sommes prisonniers du court
terme van Jean-Louis Servan-Schreiber, 199 pagina’s;
uitgeverij Albin Michel, 2010.
Jean-Louis Servan-Schreiber
HOE GAS TERUGNEMEN?
Verlies nooit uw hoofddoelstelling uit het oog, de doelstelling die zin geeft aan uw leven, of dat nu op professioneel, affectief of amoureus gebied is.
Weiger herhaaldelijke onderbrekingen, die bron zijn van frustraties. Raadpleeg uw e-mails slechts een of twee keer per dag en trek een uurtje uit om ze te beantwoorden.
Zoek hobby’s die wat tijd in beslag nemen, zoals tuinieren, golf, yoga, koken...
Kick af van de gsm, smartphone en andere elektronische speeltjes gedurende twee maanden per jaar. Bepaal tijdsblokken tijdens dewelke u onbereikbaar bent... al was het maar een uur.
Mediteer elke ochtend indien mogelijk.
Aan de ene kant: een trendy magazine dat perfect de filosofie van het bedrijf Stûv verwoordt. Een innovatieve filosofie verrijkt met opkomende nieuwe waarden, ecologie, architectuur, kunst, comfort en milieu, in een werveling van ideeën, vormen en materialen, die u terugvindt in de catalogus, aan de andere kant.
201002
HET MAGAZINE VAN EEN VERNIEUWENDE WERELD
Magazine
Architectuur
Nieuwe energie
Alain Hubert
Groene energie, bestaat dat echt?
De roep van het ijs
Duurzame woningen om morgen beter te leven
Aan de ene kant: een trendy magazine dat perfect de filosofie van het bedrijf Stûv verwoordt. Een innovatieve filosofie verrijkt met opkomende nieuwe waarden, ecologie, architectuur, kunst, comfort en milieu, in een werveling van ideeën, vormen en materialen, die u terugvindt in de catalogus, aan de andere kant.
02 2010
Catalogus
A stAte of mind
OK
TO
BE
R 2
01
0Stûv C
atalogusSt
ûv M
agaz
ine