..

..

2006

..

..

r

2006

811.414.231(07) 81.2-9

89 , . .

/ . . ; - . roc. - . . . . - . : . r. ., 2006. - 308 . - ISBN 5-98499-069-5.

CIP

, , , r

. r -rr , . r , , .

, -r, , .

ISBN 5-98499-069-5

81.2-9

, 2006 , 2006

." ... " ... "" .... " ..... " ... " ... " .... " .... " .... " ... " .. "." .... "" ...... " .. " ......... "."6

... " .... " .. " ... " .. ""."." .. " ......... " .... " ........ """ .. " .. "" .... " ...... "" .. 8

1 ""."".""""""""."""".""""""""""""."""." ... 10 : . . . . . .

. , , . . ga.

2 (). """""""25 . . . . . wane ne?, mene ne? .

3 u ...... " .. " .. ""."." .... " .... "."" ... " .. "".".""." ........ " .. " ......... 43 . (). . .

4 r .... """"""""""""""""""""""""""".53 akwai/abu. .

5 u "."".".""."""""".""."""""""""""""" . 62 , su sun. (). . ji dadi da labari.

6 u "."""".""""""""" "."". 74 suka. , . . sani, bari, gani, taimaka, sa. me sa

3

7 . ....... " ..... 87 su kan. . . , i, hana, tambaya gode. goge.

8 ............................................................... 103 za su. yi. . . .

bayan. ji saurara. 9 porymca r .......................................................... 118

, . . bayan.

-, -. sha'awa, yi sha'awa.

10 . ., .................. .133 . .

11 .............................................................................. 146 . .

(). mai/masu. r i. kome.

12 . r .................................................... 162 suna. . r.

. inda. kowa. ci.

13 . JJ. ................................................................................................. 176

4

suna (), . .

suke. (). abu.

tare da ... .

14 , r ..................................................... 192 (). ,

abln da. . ( ). riga.

.

15 r ................................................................ 207 . . daae. musamman, wajibl. 16 ....................................................... 223

. . kome.

17 . r . .................... 235 . sa. rrr .

18 . . m ................................... 248 yana da ... .

19 . ............................................................ 261 ~: . aan. -.

20 .................................... " ................................. 275 ma-. . , , , . - -u.

- ............................... ~ ............................................ 291 5

, , , . .

, - . :

- . , . .

- . , , , . .

- - . -, , - . 13 , , ;

- , , .

- .

, ,

. 6

, .

. .. ,

.. , , .. , , .

7

----

. , .

- , , , , , .

, 25 . 4 .

, -, .. lingua franca .

, -

. _ - ,

. - , , . , .

, , .. . 19 . , , , .. . , 8

, , .

30- . Hausa Translated Board.

, - , , . .

Gaskiya ta fi kwabo ( )1

, .

, .

1 - , 1/100 , - 1 .

9

---.1

:

'DARASI NA 'DAYA

: r : , , i, , u; r : , , , d, d, f, g, gy, h, j, k, ky, i, iy, 1, m, n, ny, r, s, sh, t, ts, z ';

r w, ; l' ai, au. . . : n, .

. ga. :

JJ

h * nv - 6 i

- j r * k s d ky sh

- .({ - t t kV - v f * L w g r gy r N z

: , , ,

: koma, soma, gora, mota. : son.

10

rn : . , : t, k;

. d, : dadi, d'aga;

f - , -: foto, fam, fita;

gy , gya : gyara, gyad'a;

h , Hauchlaut -hahen: huhu, haba, hoto.

ky kya : kyanwa, kyau.

. k, : r, .ICera, .ICira, ura.

2 : r - r, - r (

r perro) rolled r ( r ).

r. r , , , , . .

sh , : shara, shiga, shugaba.

, .

. '. , , , : awa ['awa].

)- f n m:

An ku [ ku), an fara [am fara], in da kudi [im da kudi ].

11

m n m: an manna (am manna], sun manta [sum manta], kun mallaka [ kum mallaka].

r. r OIDl8ICOO , r, JI J.

. :

ni [nii] - ni [ni] ., jima [jiima] - jima [jiimaa] , .

. , .. , ,

. : babi - i , tabbata - tabbata

: - bi, - -.

. - , - , .

. 1. , : Zobe (zoob] , gobe (goo,be] , doki [dookii] , noma [noomaa] , doya [dooyaa]

. 2. , ts: Tsafi [tsaaf ., tsabta [tsabtaa] , yatsa [yaatsaa] , tsuntsu [tsuntsuu] , tsutsa [tsuutsaa] , tsaya [tsayaa] , tsufa [tsuufa] , nutse [nuts] , matsa [ matsaa] , tsotsa [ tsootsaa]

12

. 3. , r:

Ruwa [ruwaa] , riga [riigaa] , yaro [yaaroo] ., kare [ k.aree] , barci [barcii] , rufe [ruf.eg] , fara [ faaraa] , sara [saaraa] , rawa [ rawaa] , farce [ farc~]

. 4. Ji CJioa, JJ r

( r R): Bara [R.] - bara [bar.a] , saro [ saaRoo] - saro [ saaroo] ,

u-au [&Rau] - mau [&rau] , barci [baRcii]co - bar shi [bar shi] , kore [kmRee] kore [koor~] , kara [kaRaa] - karatu [k.ar&tuu] , maraba [ maR.a.baa] - maraba [ maraba]

. 5. Ji CJioa, w: Wa [ waa] - wada [waadaa] waranti [ war.anti] - wani dawa [ daawa] - wawa [ waawaa] wiwi [wiiwii] - wili [wiilii]

. 6. Ji CJioa, f: fafa [faaf.a] , fada [faada] , fama [faamaa] , fara [faar.a] ,

fefe [feef~] , fece [feec~] , fenti [fenti] Fika [Fiika] ., fita [fita] , fice [ficee] ., fitila [fitil.a] , fili [fiilii] , fura [furaa] (), fure [fyree] , fuguma [f.ugum.a] , fula [filaa] .

. 7. f Ji CJioa, h: haba [habaa] , haba [habaa] , hagu [hagu] ,

harafi [har.afii] , haka [haka] , hasa [has.a] , , hazo [hazoo] , hana [han.a] ., ,

13

hasara [h.a.saar.a.] , here [heer~] , heluma [heelum.a.] , hira [hiiraa] , , hika [hiik.a] , Hindu [Hind.u.] , hoto [hmtoo] , hola [hool.a] , horo [hmroo] , hutu [huutuu] , huhu [h.u.huu] , hura [huur.a]

. 8. , i sh j: Shara [shaar.a] - shiri [shiri] , shagala [shagal.a] - shigifa [shigif.a] , shanu [shaanuu] - shinge [ shingee] ,;

mashi [ maashi] - masa [ maasa] , mishi [ mishi] - sashi [ saashi] , , gashi [gaashi] ~ gasa [gaasa] ,

janar [jan.ar) - jini [jinii] , jaka [j.akaa] - jiki [jikii] ,

jara.a [j.araba] - jira [jiraa] , jatuma [j.aatumaa] - jita [jita] ; haji [haji] - haja [haaj.a] .; aji [aji) IOIQCC - ajali [ajali] q,

maje [maaj.e.) - majiyi [maajiiyii] ; . 9. , d': dame [ daam~] - d'ame [ d'aam~] ; fada [ faad.a] - fad'a [ faad'.aa) ; daka [ dak.aa] - d'aka [ d'ak.a] ; daidai [daidai] - daidai [d'aidai] ; Dauda [Daud.a] - daud'a [daud'.aa]

. 10. , 6: bata [bat.a) - t [t.] , kaba [kab.a] - k [k..] , haba [hab.a] w! - h [h.) , zabl [z.aabl] - z [z..) ,

[..] - [) ,

w (w]- bawa [baawaa) ,

14

raba [ raba] - h [h] , gaba [gabaa] - (~]

r [r] - tue [tuu~] , h [h] - isa [iss] , , z [z.] - i [iiya] ,

t [t] - auna [aunaa] , rabl [ rabi] - z [ z.] , l [l] - baka [bskaa] ()

. 11. , i: baki [baakii] - b~i [bii] ; kafa [kaf.aa] - nfa [.] ; haka [haka,] - Wa [W.] ; kulle [kull~] - .ICulla [ .ICull.aa] ; sake [ saaak~] - s~e [ s~]

Ji gy, ky, iy, ny r.

. 12. , JI gy: Gada [gsdaa] - - gyad'a [gy,ad'aa] , gadi

[gaadi] - gyangyandi [gyangyandii] ; gara (gaaraa] - gyara [gyaara] ; gare [g.aar~] - gyare [gy,aaree] ;

. 13. , ky: kaura [kauraa] - kyau [kyau] , kara [karaa] - kyara [kyaara] , kawa [kawa] -kyakyawa [kyakyaawaa]

. 14. , iy:

Kyalala [kyalalaa] lll - tCyala [f(yaalaa] , kanwa [kanwaa] - yanwa [yanwaa] , kyau [kyau] - yaure [yauree] ; kyale [kyaale] - .ICyale [.ICyaale] , kyara [kyaara] - f(yara [f{yaaraa]

15

: 15. J1 J1, r ny: Mana [ mana] - manya [manyaa] , sana [sanaa] - sanya [sanya] , lantarki [lantarki]

- lanya [lanyaa] , hana [han.] - hanya [hanys,] , kuna [kun.u] ( suna) - kunya [kunya] inna [innaa] - inyawara [inyaawaraa] z, guna [guna] - gunya [gunyaa] , fanni [fanni] , - fanya [fanyaa]

Ga lanya cikin tukunya [Gaa. lanyaa cikin tukunyaa]. Manya-manya sun i hanya [Manyaa-manyaa sun ii hanya). Kuna jin kunya [kunaajin kunya].

: 16. JJm J1 J1, J1 : sa'a [saa'.aa] , i'ina ['i'iinaa] , d'an'uwa [d'an'uwaa] , oda ['ood.aa] , ido ('idQQ] , amsa [ 'ams.aa] , yana aiki [n. 'aikii] , aika [ 'aik.aa] ., sana'a [sana'.aa) , sana'o'i [sana'oo'ii)

, . r, , - JI r

: 17. J1 J1, J1 : [] - ' ('] ; [.] ?'' [''] ; yana [yan.aa] - 'yanta ['yantaaj ;

yaci [yaaci) - 'yanci ['yanci] ; kamata [ k.amaata] - 'yam mata ('yam maataa] ;

r ai, au [), [i), (u) , . J J1 r au (:): watau- wato, Zazzau - Zazzo 16

18. Ji CJioa, ai: Aiki [aikii] , kai ne [kai n~] , faifai [faifai) , mai ne [mai nee) , gaida [gaida.] , maimaita [maimaJtaa) , sai [sai) , , laifi [laifii] , , daidai [daidai] , , shaida [shaid.aa,] , raina [raina] , daidaita [daidtaa] ,

. 19. Ji CJioa, au: soro [ sooroo] - sauro [ sauroo] , tona [ toona] - tauna [ taun.a] , toye [ tooye] - tauye [ tauye] , bori [bQQrii] - bauri [bauri] , gota [goot.a] - gauta [gautaa] Sauro [sauroo] , zaure [zaur~] ( ),

nauyi [nauyii] , sauka [sika] , zauna [zauna.] , aure [auree] , auna [auna] , gauta (gautaa] , sauri [ s.arii] , d"auka [ d"auka.]

I , .

. 20 Ji Ji CJioa, : hama [ham.] - hamma [hammaa] hana [hanaa] - hannu [hannuu] mana [ mana] - manna [ mannaa] 1ll musu [ mus!) - mussa [ mussaa]

21. Ji CJioa, : Wana [waana] - wannan [wannan] Ali [lii] - alli [allii] alo [aloo] - allo [alloo] 1ll

17

[] - bayyana [bayyanaa] mama [ mmaa] - amma [iffimaa] lale [l.aale] - lalle [lallee] yawa [yawa] - yawwa [yawwa]

kuwa [k!waa] , - kuwwa [kuuwwa]

.Ni 22. , . , m :

- : kai [kai] - kai , fam [ fam] - sha

[ shaa] , rai[rai] - sai , , sa [saa] - [mee] , kyau [kyau] - wa [ waa]

- HllICllU : wata [wataa] , gabas [gab.a.s] , jiya [jiy.a] , ciki

[ cik , yaro [yaar.QO] ; - lll : gida [gidaa] , jini [jinii] , fushi [fushii] , nisa [niisaa) , ruwa [ruwaa] ;

HllJCU - : kare [karee] , kwad'o [kw,aad'o] , amin [.umin] , yanzu [y.anzu] ,

r - : yara [yaaraa] , kunne [kunnee] , laifi [laifii] , yamma [yammaa]

23. , . : - - gaisuwa [gaisuwaa] , motoci [mootoocii) , gishiri [gishirii] , tasoshi [ taasosshii] , kewayo [keewayoo]

BcOICll - - lafiya [ laafiyaa] , blndiga [blndig.aa) , gafara

[gaafar.a,a] , inuwa [ inuw,aa] , fartanya [fartany,a.a]

18

- - kujera [kuj~ra] , itace [it_ucee]epeo, gidaje [gid.a.aje] , mutane [mutaanee] , tsuntsaye [tsunts.aayee]

- - amfani [.amf.aa.nii] , takalmi [ tak.almii] , talatin

[t.al.aa.tin] , gonaki [goon.akii] , ashirin [ashirin] -

- - sabulu [s,abul11.1L] , dalili [d~liilii] , magana

[ m.a.ganaa] , , labari [ laabaarii] , , bukata [bkaat,aa] 1t

- - ciniki [cinikii] , kasuwa [k.a.asuwaa] , shinkafa

[shinkaafaa] , ablnci [.ablnci] , dariya [driyaa] - -

[...] , akwati [akw.aa.ti] , - - Littinin [littinin] , asuba [.s] , Alhamis

[alh.amis]

r r .

-, -iya, -uwa:

makaranta - , gona - , lafiya - , gajiya - , rabuwa - , saduwa - .

r . , , : nas (< nurce) , gwamnati (

, -, . :

gida , sama , ruwa , wata . , , -, :

tebur , rabo , , , hutu , gari ..

:

uwa f. , uba m. , kaka m. , kaka f. , mace f. , zakara m. .

- , ga ( ),

- , , . :

Ga mutum. . Ga shi. . Ga babban gida. . Ga ni - .

Labari na farko ( ) Ga mutum. Ga mutane. Ga mace. Ga mata. Ga yaro. Ga yara. Ga

yarinya. Ga 'yam mata. Ga d'alibl. Ga d'alibai. Ga malami. Ga malama. Ga malamai. Ga tebur. Ga teburori. Ga allo. Ga alluna. Ga alli. Ga littafi. Ga littatafai. Ga alkalami. Ga alkaluma. Ga takarda. Ga labari. Ga labarai. Ga kalma. Ga kalmomi. Ga makaranta. Ga makarantu. Gajami'a. Gajami'o'i. Ga direba. Ga magini. Ga injiniya. Ga manoma. Ga likita. Ga nas. Ga mota. Ga motoci. Ga Sani. Ga Musa. Ga Asabe. Ga ande.

20

Bayani (): Sani - ( ) Musa- Kande- ( ) Asabe - ( )

J1 r J1, :

Ga Musa. . Ina Asabe? [inaa s) ?

Ji , :

Hira ta farko: ( R8JIOr) Musa: Ina kwana? [inaa kwaanaa] ? Audu: Lafiya lau. [laafiymi lau] . Musa: yara? [ yaaraa) ? Audu: Lafiya lau. . Musa: Madalla. Sai an juma. [maad.alla, sai an jumaa] ( !) !

Audu: Sai an juma. !

Ji ur, :

Hira ta iyu ( ur): . - Sannu! [ s.annuu] ! . - Yauwa, sannu! [yauwaa, s.annuu] (Sannu kad"ai!) [s.annuu

kadai) ( ) - Ina lafiya?

- Lafiya lau. - lna gajiya? [inaa gajiiy.a]

- Babu gajiya. [baab.u) - lna aiki? [aiki] - Aiki da godiya. [aikLd.a ggodiiyaa] - lna labari? [lmibaari]

- Sai alheri. [ sai .alheer.i] - , sai an jima. [, sai an jim.a]

- Sai an jima. Bayani:

? . ? .

? , . ? . ! .

sannu , , , .

Salamu alaikum. - Alaikas salamu. 21

ina lafiya? , ,

, , , . ina gajiya? , . , , .

sai an jima (sai an juma) , , .

. 24. : Ga Musa. Ga alli. Ga tebu. Ga makaranta. Ga nas. Ga jami'a. Ga

Kande. Ga takarda. Ga mace. Ga direba. Ga yarinya. Ga magini. Ga mutum. Ga yaro. Ga labari. Ga alkalami da alli. Ga malami da yara. Ga littafi da allo. Ga mota da direba. Ga injiniya. Ga magini. Ga manomi. Ga likita da nas.

. 25. r r rJiacx .

.Ni 26. Ji r : Nas, jami'a, makaranta, direba, mace, tebur, mutum, magini, littafi,

takarda, allo, mota, malami, injiniya, alkalami, likita, yaro, yarinya. .Ni 27. JI JI. u : Yarinya, yaro, mace, alkalami, allo, takarda, littafi, injiniya,

magini, nas, direba, mota, tebur, mutum, malami.

. 28. Ji, r : Teburori, mutane, likitoci, labarai, yara, direbobl, magina,

takardu, makarantu, alkaluma, malamai, littattafai, alluna, jami'o'i. 22

.Ni 29. JJ: 1) Ga mutum. 2) Ga malami. 3) Ga nas. 4) Ga motoci. 5) Ga

makaranta. 6) Ga injiniya. 7) Ga likita. 8) Ga alkaluma. 9) Ga 'yam mata. 10) Ga direba da

mota. 11) Ga Sani da ande. 12) Ga Larai da Zainabu. 13) Ga allo. 14) Ga alli. 15) Ga nas. 16) Ga labari. 17) Ga takardu.

. 30. J111 JJ : - Sannu! - ." - Ina gajiya? - ... - Ina aiki? -... - Ina kwana? - ... - yara? - ... - Sai anjima. - ... - Ina lafiya? - ... - Ina labari? - .. .

.Ni 31. JJ :

: , Mycal : , ! : ? : , . : ? : , . : ? : . : ! : ?

: , . : ? : . : ? : . : , ! : !

.Ni 32. : 1) . 2) . 3) . 4) . 5) . 6) . 7) . 8) . 9) . 10) . 11) . 12) . 13)

. 14) . 15) . 16) . 17) . 18) . 19) . 20) . 21) . 22) . 23)

. 24) . 25) . 26) . 27) . 28) . 29) . 30) . 32) . 33) .

Kalmomi (CJJoa): aiki [aiki] m. (ayyuk.a) - , alheri [.alheeri] m. -

23

akalami [alkal.amii] m. (alkaluma [alkaluma]) - alli [ allii] m. - allo [.allo] m. (alluna [alluna]) - bayani [b.ayaani] m. - , da [da] () - , aalibl [cfalibli] m. (cfalibai [cfalibai] -

[cfayaa] - , , na cfaya- direba [direeba] m. (direbobl [direeboobli]) - , gajiya [gmiiy,a] f. - hira [hiiraa] f. - , , hira ta farko [farkoo] - , hira ta iyu [iyuu) -

ina [inaa] - injiniya [injiniiyaa] m.f. (injiniyoyi[injiniiyooyii]) - jami'a [jami'a) f. Gami'o'i [jami'o'i) - kalma [kalma} f. (kalmorni [kalmoomii)) - labari [la.abaari] m. (labaru [laab.aaruu], labarai [l.aabirai)) -,

likita [likit.a] m.f. (likitoci [likitoocii)) - mace [mac~] f. (mata [rnaataa]) - magini [maginii] m. (magina [maginaa]) - makaranta [rnakarantaa) f. (makarantu [ (rn.ak.arantuu]) - malami [malami) m. malama [malama] f. (malarnai [malamai]) -,

mota [moot.aa] f. (rnotoci [mootoocii]) - mutum [yt.um] m. (mutane [mutaanee)) - , nas f., m. (nas-nas) - takarda [tak.arda] f. (takardu [t.akarduu)) - , tebur [teebr] m. (teburori [teeburoorii]) - yaro [yaarQ] m.

(yara [yaaraa) - , yarinya [yaariny.ml] f. ('yam mata ['yam maataa)) - ,

24

---.2 'DARASI NA BIYU

: ; - . : ;

r . . . wane ne? mene ne? : ().

.

Karin magana: Karatu, farkonka mad'aci, &rshenka zuma.

r :

Ga Musa da Inusa da Garba da Muhammadu. .

r J1 . , .

Wannan Garba ne? - 1, wannan Garba ne. ? - , .

Wane ne Garba? - Garba malamin makaranta ne. ? ( ?) .

25

, ,

- : gida na Musa , sunan mutum , uwar yaro .

. na/-n ta/-r [R] . na/-n.

: gida \ Musa - - gidan Musa gona .ta Musa - - gonar Musa yara na Musa - - yaran Musa

, , . , ,

. kaka [kaakaa] , kakan yaro [kaakan yaaro] ,

hoto [hotoo) , hoton giwa [hoton giiwaa]

. :

1) : Nijeriya ta Arewa , Afirka ta Kudu ;

2) (, ) kos na i da jahilci ;

3) , , : wannan gidan Musa ne, wannan na Kande , - ()

, ~ . -26

r : 'yar baranda ta Masha . , rigar uba 1 .

r . r

, - , , : jaridar Gaskiya ~, irnin Kano , isar Rasha . r ,

. : iskar sanyi ( ), gidan katako ( ), jakar leda

( ).

Bayani: 1) mace - , , r , matar:

matar Musa , mace ta Musa. 2) , ,

(i]:

mutum - mutumin Kano -s r [ i] sh:

ofis - ofishin darekta . 3) , -ai -au

-n -:

d'alibai - d'aliban jami'a , malamai - malaman makaranta , kai - kan doki , kyau - kyan gani .

4) . -

1 riga - , , , , ,

, , r. 27

, , r :

waina Ladi - wainan Ladi . , , :

shugaban makaranta m., motar Audu f., mutanen Kano pl.

1 ni [ nii) 2 .. kai [kai]

. . ke [kee] 3 .. shi [shii]

.. ita [ita]

1 mu [muu] 2 ku [kuu] 3 su [ suu]

. , kai,

- ke. : Kai manomi ne. . nas . .

: 1) , :

Garba mafarauci ne. Shi mafarauci ne. - . .

Larai matar Garba . Ita matar Garba . - . .

2) , , :

Musa shi almajiri ne. . Larai ita nas . 8./l .

, . :

28

Kai, Musa, kana lafiya? , , ? , Kande, kina lafiya? , , ?

. , ,

, - , ne [nee] .., [] .., ne [ nee] . .:

Kande nas . - . Malam Umaru manomi ne. - . Sani da Kande yara ne. - . , , 11 :

hula [hilaa ~] , jarida Uariid.a ] , zane [ zan~ nee] , wando ne [ w.andoo n] ,, riguna ne [ riguunaa nee] , irane ne [iraane nee] .

, wannano:

Wannan motar Sani . . Wannan gonar uban Umaru . .

... ,

, - ne/ce: Umaru direba ne. . Halima uwar yara . . Wannan ginin makaranta ne. .

? wane ne? ? mene ne?

wane ne [w.aanee n~] ?, wace [w!mce ] ? (..), su wane ne [su W!nee n.e,e]

? (..) ? , , .

: Kai wane ne? ? Su wane ne? ?

wace ? wace ? ()? Wace Ladi? 29

? Ladi wace ? ? ,

, . . .p.wane ne: Wane ne can? ?- Ni Ladi . , . wace ? ? Ni yar Musa . - .

, mene [ m~ n~J m., [ m~ce ~) f. ?

wn? ? Wanan gida . .. wn? ? W riga . .

Labari. Wanan u Musa . Wn uwar Musa . Musa dan makarata . Ga makaratar Musa. Ga giin makaranta. Ga Zainabu. Ita nas ta makaranta . Ga gida nas. ne w? W motar direba . Wane direba? Direba malam Hassa . Ga litattafan almajirai. Wanna alkalami malami makarata ne. Wn alkaluma almajiran makarata . Ga littafi karatu, ga na rubutu. Ga tebur na malami. Wanan fensir malami . Ga fensirorin almajiran makarata. Wanan motar malami makaranta

, wanan ta likita. Ga alli. Ga magogi, ga kuma iro.Wana taswirar duniya , wn ta Afirka. W hoton irni

, w Kaduna. Ga hotunan iranen Nijeriya. Ga tagar makarata. Ga katangar makarata, ga ta kasuwa. Ga mai waia ta

. Ga waian Ladi, ga kosai Mairo. W wn? W Musa ne. Shi dalibln makaranta . W littafi Sai ne, wn na Musa. W ne Musa? Musa abokin Sani ne. Ga

littafi Kande, ga Ladi. Ga kakan Sai, ga Musa. su kaka Sai? Sunan kakan Sani malam Abdullahi . Mu dalibai , ku kuma daliba jami'a . Zainabu dalibar makarata . Ga abokiyar Zaiabu Mairo. W gida su Sai, wanna su Mairo.* Wanna iyayen Halima, ga Mairo.

30

ayani: 3 .. su . su Mairo , su Sani - .

. 1. , , Ji ai, : Larai, i mai waia? [Larai, i mai wainaa?] Ai, ga ta nan (Ai,

gaa ta nan.] Mai waia, me kike saida? [M.ai. wainaa m kik saida?] waia , kosai kawai. [. w.ai.naa , koosai ne kawai.] i rufe waina da faifai! [Ki ruf~ w.ainaa da faifai].

Bayani: Mai waina -

kike saida? - ? i rufe waia da faifai -

. 2. , Ji J: Ga mutum da mace. Ga gidaje da gonaki. Ga allo da alli. Ga

tebur da kujera. Ga nas da likita. Ga makarata da jami'a da asiblti. Ga direba da mota da kare mota*. Ga malami da almajirai. Ga

Sai da Yusufu da Musa da Bala. Ga Kande da Larai da Zainabu da Bilkisu.

karen mota - , , ,

..

. . , :

Hira ta farko: Malam: Wane wanna? Hassa: Shi Audu ne. Malam: i w ne? Hassan: Ni Hassan ne. Malam: Ina Salisu? Sani: Ga shi nan. Malam: Madalla. Wannan wace ? Hassan: 1 ta Halima .

Bayani: Ga shi n -

Audu:Su wane ? Bello: Su dalibai ne Audu: Shi d'alibl ne? Bello: ', shi malami ne. Audu: Kai dalibl ? Bello: 1, ni d'alibl . Audu: , da kyau.

31

Hira ta iyu: Sannunki! - Yauwa, sannu!

dai?- Game da me? Lafiya kuwa. - Lafiya lau.

Hira ta hud"u: Barka da asubal -Yauwa, barka kadai. Ina aiki - Aiki da godiya. labari? - Labari sai alheri.

Bayani:

ira ta uku: Ina kwana? - Lafiya lau Ina gajiya? - gajiya. Ina makaranta? - Makaranta da

godiya.

Hira ta iyar: Sallamu alaikum. - Alaikum wa

salamu. gari? - Gari Jafiya. amarya? - Amarya alhamdu

lillahi.

Sannunki- ( ). -nki- 2 ., . ., .. sannunkal

Gaishe-gaishe

. Salamu alaikum barka . , barka dai,

da , , , ,

, .. :

Barka da rana . Barka da safe ( 7.30). Barka da asuha/asubahi ( , - .

32

Barka da maraice ( 19.00). Barka da yamma ( 19.00) Barka da dare ( 21.000 Barka da zuwa . Barka da hutawa Barka da aiki .

Barka da cin ablnci Barka da Salla -- Barka da blki . Barka kad'ai , barka.

, , , , Salamu alaikum - Alaikas (wa) salamu , -

,

. Gafara .

. r :

Hira ta shida: Sa'a: Gafara dai [gaafaraa dai]. ? Mairama: Maraba ~! Saidu: Salamu alaikum (salaamy alaikym] Mamman: Alaika salamu [alaik.a s.alaam.u). S: Ina gida? ?

: Lafiya lau. . S: Ina gajiya? ~?

: gajiya []. ~. S. Madalla. ( ).

. Bismilla.

Hira ta bakwai: Aliyu: Salam alaikum. Mamman: Alaika salamu. Aliyu: Barka da zuwa. Mamman: Barka kad'ai. Aliyu: Ina lafiya? Mamman: Lafiya lau. Aliyu: Ina gida? Mamman: Gida lafiya. Aliyu: Ina labari? Mamman: Sai alheri.

/ . ? . ? .

? .

33

Aliyu: Ina aiki? Mamman: Aiki da godiya. Kai kuma lafiya? Aliyu: Lafiya kalau. Mamman: Iyalinka lafiya? Aliyu: Su kuma lafiya lau. Mamman: Madalla. Sai wata ranal Aliyu: Sai wata rana.

ayani: kuma , Lafiya kalau-= lafiya lau

? , . ?

, . ? . ! ! !

lyali m. , iyalinka ( iyali ero .

, : masu gida? ?) sai wata rana - sai an jima

. 4. m r , r r : Uba, littafi, alkalami, gida, makaranta, aalibl, uwa, gini, alli,

magogi, blro, hoto, almajiri, duniya, katanga, kaka, fensir, taga, jika, tebur, irni, kasuwa, iyaye, gona, mutum, yaro, kogi, kurmi, mace, taswira, duniya, aoki, waina, malami, iyali.

5. r : Mutum, malami, makaranta, gini, yaro, yarinya, littafi, kurmi,

kogi, kalma, allo, aboki, labari, kogi, mace, gona, littafi, kasuwa, alkalami, almajiri, tebur, taswira, uba, uwa, kaka, takarda, jami'a, fensir, takarda.

1D1 . 6. , , r - nJ1 J1 : Direban mota, mutanen Afrika, nas ta makaranta, gona ta Musa,

karnukan Sani, gidajen mutane, matan Kano, matar Sani, mutum na Moscow, gidan magini, r na malamin makaranta, kakanin Ladi, labarin Afirka ta Kudu, kos na Larabci, Gabas ta Tsakiya. 34

.N2 7. Ji CJIOB r : Mutum, Kano; yaro, Musa; hanya, kasuwa; aiki, direba; gida,

manomi; manomai, Nijeriya; kare, yara; uwa, Sani; uba, Kande; mota, malam; nas, makaranta; almajirai, makaranta; littattafai, almajirai, gidaje, manoma, iro, malam; taswira, makaranta; kaka, yaro; iyali,

i; iyaye, Kande; hoto, giwa.

. 8. Ji J1: Malamin makaranta, yaran Aliyu, ginin asiblti, makarantar gari,

littattafan malamin makaranta, hanyar kasttwar Kademi, iro na almajirin makarantar garin Kademi, aikin likita, uwar Zainabu, tyalan yara, kakar Ali, gidajen manoman Nijeriya, hotunan garuruwan Nijeriya, labarin jami'a, hirar almajirai.

.N2 9. J1 JJ : , , , , , , , () , , , , , , , , , , , , , , , , , , , JI, r , ,

, , , , , .

.Ni 10. , JI nr nr . : Wane ne? - Ni ne. 2. Kai wane ne? - Musa ne. 3. Musa wane

ne? - 'Dan malam* Ibrahim ne. 4. Wane ne malam Ibrahim? - Shi malamin makaranta ne. 5. Wace Halima?- Ita uwar gidan malam Ibrahim ne. 6. Su wane ne Musa da Aliyu? - Su yaran Halima ne. 7. Mene ne wannan? - Wannan littafi ne. 8. Mene ne wannan? -Wannan littafi ne. 9. wannan? - Wannan kasuwa . 10. Mene ne wannan? - Wannan gidan Alhaji Isa ne.

35

11. Mene ne wannan? - Wannan teburi ne. 12. wannan? - Wannan giwa ne.

13. wannan? - Wannan makaranta . 14. wannan?- Wannanjami'a .

ne.

Bayani: Malam .

malama .

Hira ta takwas: - ne wanan? - Wannan littafi ne. - Wannan littafi ? - Wanan littafi ne, takarda . - Wanan takarda ? - ', takarda , jarida . - Mene wannan ? - Wanan kofi ne. - Mene ne wannan? - Wannan kudi ne. - Wannan kofi ne? - ', kofi ne, gwangwani ne.

11. . r: - Kai wane ne? - Ni Musa ne, d'an malam Lawal. - Malam Lawal, shi wane ne? - Shi malamin makarantar Kademi

- sunan yariya? - Sunan yarinya Ladi ne. - lta wace ? - Ita d'aliba makaranta. - Wace uwar Ladi? - Uwar Ladi mai waina . - Ku wane ne? - Mu abokan Musa ne. - Wane ne malam Hassan? - Shi kakan yara ne. - sunan likita da na nas? - Sunan likita malam Balarabe ne,

na nas Zainabi.I. - sunan garinku? - Sunan gari Kademi ne. garinku ( -ku - 2 ., . .).

. 12 . : 1. Ni almajira . 2. Shi yaro ne. 3. Mu almajiran makaratar

Moskow ne. 4. Ita uwar yara . 5. Shi malamin makarantar Kademi ne. 6. d . 7. Kai likita ne? 8. 1, ni likita ne. 9. Su yaran 36

Bello ne. 10. Shi direban mota ne. 11. lta nas ? 12. 1, nas ta makaranta . 13. Ni Haruna ne. 14. Kai wan Bello ne. 15. yar Musa . 16. Ladi . 17. Musa da Gambo su almajirai ne. 18. Malam Sani shi malamin makaranta ne. 19. Ku almajirai ne? 20. 1, mu almajiran makarantar Kademi ne. 21. Zainabu ? 22. 1, ni Zainabu .

13. J1 : 1. () likita ne. 2. () almajirai ne. 3. ( ..) uwar yara .

4. () abokan Musa ne. 5. () almajiran malam Garba ne. 6. () cfan malam Bello ne. 7. () likitoci ne. 8. () nas ta makaranta

. 9. ( ..) direba ne. 10. () manoma ne. 11. ( ..) wan Sani ne. 12. () yar Haruna . 13. () d'alibai ne. 14. () malamin makarantar Kademi ne.

14. : Wannan makarantar yara . fensir, uba, katanga, makaranta, malami, iro, Musa, kasuwa,

birni, yarinya, kalma, labari, mutum, nas, direba, manomi, kaka, hanya, likita, injiniya, iyali, mota, uwa, yaro, Musa,

. 15. JI , : Wannan littafin Musa , wannan (Bello) - Wannan littafin Musa , wannan Bello . Gidan malam Umaru (Musa), gidan direba (malamin makaranta),

shanun Audu (Sani), abokan Musa (Garba), litattafan Kande (Zainabu), aikin Garba (Bello), ginin makaranta (asiblti), motar Sani (Mamman), aikin nas (manomi), takardar littafi (jarida), teburin uba (kaka), uban Kande (Larai), uwar Halima (Ali), irnin Zainabu Oummai), abokin lsa (Ibrahim), d'an Larai (Mairo), hanyar makaranta (kasuwa), taswirar Afirka (Rasha), hoton Kano (Kaduna), fensirin Bello (Garba), hoton yaro (yarinya), littafin karatu (hotuna), aikin uba (kaka).

. 16. , ne/ce: 1) Umaru direba ... 2) Kande nas ta makaranta ... 3) Sunan abokin

Musa Garba ". 4) Halima uwar yara ... 5) Sunan uwar Kande 37

Zainabu ... 6) Malam Bello malamin makaranta ... 7) ande da Sani yara ... 8) Wannan rigar uban Sani ... 9) Wannan zanen Larai ... 10) Wannan ginin asibltin garin su Musa ... 11) Wannan aikin uwar Kande ... 12) Wannan aikin kakan s ... 13) Wannan hanyar kasuwa ... 14) Wannan katangar asiblti ... 15) Wannan blmin Kano ... 16) Wannan fensirin malamin makaranta ... 17) Wanan abokin malam Musa ... 18) Wannan motar Alhaji Isa ... 19) Wanan allo ... 20) Wanan hotunan blmin Kano ... 21) Wannan taswirar London ... 22) Wannan alkalamin malami ...

. 17. : Wannan makarantar Kademi ? - ... 2) Wannan malamin

makaranta ? - ... 3) Wanna hayar kasuwa ? - ... 4) Wannan almajiran makarantar garin su Musa ne? - ... 5) Wannan kare Musa ne? - ... 6) Wannan uban yara Aliyu da Ladi ne? - ... 7) Wannan wandon kakan Sani ? - ... 8) Wannan taguwar Zainabu ? - ... 9) Wannan littafin almajiri ne? - ...

18. : W littafi Sai , (U). -

W littafi Sai , U . 1) Wn gini makarata ne, (asiblti). 2) Wn malamin

koleji ne, (makaranta). 3) Wanan jaridar Bello , (Musa). 4) Wanan takardar littafi , (jarida). 5) Wannan gidan injiniya , (likita). 6) Wanan motar Audu , (Kande). 7) Wannan abokin Garba ne, (Sani). 8) Wannanjaridar malam Ibrahim , (Alhaji Isa). 9) Wannan amaryar Isa , (Musa). 10) Wanna taswirar Amurka

, (Afirka). 11) Wn hanyar kasuwa , (asiblti). 12) Wannan yarinyar Mairo ne, (Larai). 13) Wn fensirin Sani ne, (Musa). 14) Wannan hoton blrin ne, (Kaduna). 15) Wanan hoton yaro ne, (kakan yaro). 16) Wannan Gambo ne (Aliyu).

19. , : W goar Musa , ta Aliyu . Wanan uwar Kande; wanan aboki malamin makaranta;

wannan rigar uba; wanan motar direba; wannan gidan malamin makaranta; wn zakaran Kande; wannan hanyar makaranta; wannan shanun maomi; ga yaran nas; ga wandon Musa; ga rigar 38

uban Kande; wannan ginin makaranta; wannan taguwar Zainabu; ga zanen uwar Ahmadu; wannan hanyar makaranta ; wannan katangar asiblti ; wannan hoton direba ne; wannan gonar masara

; wannan irnin Kano ne; wannan taswirar Rasha ; wannan karen Sabo ne, wannan matar Musa ; wannan muzurun Mairo ne, wannan kakan yaro ne; wannan jaridar Amurka .

.Ni 20. r: - l - ! - l - ! - ? - ? - . - . - ? - ? - . - . - r! ! - oryl ! - ! - !

.Ni 21. r r, .

.Ni 22. karatu, farkonka mad'aci, &rshenka zuma .

. 23. : 1) . 2) . 3) . 4) . 5) . 6) . 7) . 8) r- . 9) . 10) . 11) - , - . 12) , - . 13) , . 14) , . 15) , . 16) . 17) . 18)

, . 19) . 20) . 21) . 22) . 23) , - . 24) , . 25) . 26)

. 27) . 28) , . 29) -

39

. 30) , . 31) . 32) . 33)

. 34) . 35) . 36) . 37) . 38)

, . 39) ? - . 40) . 41) . . 42)

. . 43) . 44) . 45) - . 46) . 47) . 48) . 49) , - . 50) . 51) . 52) . 53. . 54) .

almomi: aboki [a.bookii) m. (abokai [a.b22kai)) - ; abokiya

[.abookiiya) f - Afirka [ afirk.a] f. - almajiri [.almaajirii) m . .(.alm.sjirai) - amarya [ amaryaa] f. - asiblti [asiblti) m. (asibltoci [asibltoci] - asubahi (.asybaahi) m.; asuba [.as.uba) f. - ( - )

bakwai (bakwai] - barka [bark.aa) f. - iki [b.ikii) m. (bukukuwa [bukuukuuwa)) -

irni [blrnii] m. (irane [ir.a.anee) - iro [bliroo.J m. - iyar [biiyar) -

iyu [bliyi) - cin ablnci [ cin .ablncii] - dare [daree) m. (darare [daraaree]) - duniya [ duuniiy.a] f. - ,

gari [garii] m. (garururwa [gariiriiw.a)) - r gini [gini] m. (gine-gine) - giwa [giiwaa] f. (giwaye [giiwaayee}) - gona [ggonaa] f. (gonaki [&Q.Qn.akii)) - gwangwani [gwangwanii] m. (gwangwanaye [gwangwaayee ]) -

hanya [hanya] f. (hanyoyi [hanyooyii] - , hoto [h22too) m. (hotuna [hootunaa]) - , -,

hfu - iyali [iiyaali) m. (iyalai (iyaalai]) - jarida U.ariid.a] (jaridu Uariduu]) - kaka [kaakaa] m. (kakani [kaakanii]) - karatu [karaatuu] m. - , arin magana [aarin magana] m. - .

arshe [arshee] m. - kasuwa [kaasuuwaa] f. (kasuwoyi [kaasuuwooyii]) - ,

katanga [katanga] f. (katangu [kat.anguu]) - , , .

kofi [kooofi] m. - , kosai [koosai] m. - kudi [kudii] m. (k:fad'e [kud'aad'ee]) - . -

. . littafi [littaafi] m. (littattafai [litt.attaafai) - littafin karatu [littaafin k.araatuu] m. - littafin rubutu [littafin rbytuu] m. - mad'aci [mad'aaci] m. - magana [magan.a]f. (maganganu [maganganuu]) - magogi [magoogii] m. (magogai [magoogai)) - ,

maraice [ maraicee] m. - [m~]- ? mota [moota] f. (motoci [mootoocii)) - nan ( nan] - rana [raanaa] f. (ranaku [raanakuu] - , safe [saafee] 01. - ( 7.30) salla [ salla] f. - shida [ shid.a] -

41

42

suna [suunaa] m. (sunaye [suunaayee]) - , taga [taaga] f. (tagogi(taagoogi)) - takwas [ takw.as] - taswira [ taswira]f. (taswiiroorii) - , taswirar duniya - uba [] m. (ubanni [.u.b.annii]) - uku [ uky] - uwa [uuwaa] f. (uwaye [uuw.a.ayee]) - waina f. [ w.ainaa] - r wannan [wann.an] - , , yamma [m] f. - zuma [zum.a] m., f.- zuwa [ zuwaa] f. - , ,

---.3 'DARASI NA UKU

: r . : (Ji).

Ji ; Ji . : .

Karin magana: sannu-sannu hana zuwa

JIJI ko Ji .

Wannan yaro ko yarinya? wi ? Wannan motar Audu ko ta Musa? w~ wi ?

()

r 13,

I . r , , . r r :

1. + ( ) + ( ): labarin mutanen Nijeriya 2. + ( ) + ( ): rigar siliki ta Musa

() r , ,

43

r , () - .

,

m : tarihin fasashen Afirka , motar jamus ta darektan makaranta na garin Kademi .

, . , -n/-r, na/ ta :

Wannan gida na Umaru ne. r :

Ga gidan Umaru, Musa . , . Ga gonar uban Sani, ta uban Kande . , .

Ga rigar yaro, ta tsoho . ~ , .

wani, wata, wad'ansu.

, ,

: wata mace - () , wani yaro () , wacfansu mutane - () . wacfansu - wasu: wacfansu yara - wasu yara - . , ,

, . Ga wani gida. Wannan gidan Musa ne. - . .

Ga wata hula. Wannan hular uban Sani . . . 44

. nan can : nan can , .

-11 -n/-r: gidan nan ~ , mutumin can , gonar nan

, motar can , yaran nan , 'yam matan can .

Bello karanta littafin. l . Larai ta d'auki jakar (nan). .

, .

Wannan , , wad"annan . Wancan , waccan , wad'ancan . Wannan mutum darektan makaranta ne. - .

Wancan d'alibl d'an likita ne, waccan yarinya 'yar nas . - l , - .

, :

Wannan jarida Gaskiya , wannan Amana. -, -

-n/-r . - , . : gonar Musa [goonar] - gonar [goonar] ; gidan Audu [gidan] - gidan [gidan] ; dawakin sarki [ dawaakin] - dawakin [ dawaakin] .

Labari. Ga wani yaro. Sunan yaron Musa ne. Ga wani mutum. Wannan

mutum uban Musa ne. Sunan uban Musa malam Ibrahim ne. Shi likita ne. Musa d'an malam Ibrahim ne. Ga wata mace. Wannan mace

45

uwar Musa . Sunan uwar Musa Halima ne. Ga wani tsoho ne. Wannan tsoho Alhaji Isa ne. Shi uban malam Ibrahim ne, kuma kakan Musa. Alhaji Isa surukin Halima ne. Ga wata tsohuwa. Sunan tsohuwar Zainabu ne. Ita surukar Halima . Zainabu uwar malam Ibrahim . Alhaji lsa da Zainabu iyayen malam Ibrahim ne. Larai ita 'yar'uwar malam Ibrahi. Haka kuma Larai ita gwaggo ta Musa. Malam Mamman dan'uwan Halima . Shi wan Halima, kuma kawun yaro ne. Halima kuwa ita fanwar Mamman. Musa yana da 'yan'uwa kuma. Su ne Kande da jummai da Sani. Kande yar Musa . Musa kuwa fCanen Kande ne. Kande 'yar malam Ibrahim da Halima . Sani autan yara ne. Wannan rigar Musa . Wannan hular Musa . Wannan wandon Musa. Wannan rigar uban Musa , ta Musa . Sunan garin su Musa Dengi ne. Ga gidan su Musa. Wannan ginin asiblti ne. Ga asibltin garin Dengi. Uban Musa malamin makaranta ne. Ga gidan makaranta.

Bayani: Alhaji . , () : Alhaji Umaru Musa. - Hajiya : Hajiya Mairo Umaru. . . - .

, , . , .

, - : irni gari. . irni ,

, . gari , ,

, . , , , , , Saon gari . : Kowane gari yana da irni nasa. .

46

. 1. ero . : 1) sunan wannan yaro? 2) Wace yar Musa? 3)

sunan autan Musa? 4) Wane ne kakan Musa? 5) sunan uban malam lbrahim, sunan uwar malam Ibrahim? 6) Wane ne malam Mamman? 7) Wace Larai? 8) Wane ne wan Halima? 9) sunayen 'yan'uwan Musa? 10) sunan kakar yara? 11) Wane ne kawun yara? 12) Wace gwaggon yara? 13) sunayen jikokin Alhaji Isa. 14) sunan surukar Halima? 15) Su wane ne 'ya'yan Halima da Ibrahim?

r . :

Hira: - Salamu alaikum, masu gidal - Yauwa, Binta ? - 1, ni . Barka da ranal - Barka da ganinkil -- Ina gumi? - Gumi lokacinsa ne. Bayani: Barka da ganinki - ( ). lna gumi - ? Lokacinsa ne - . (.. ).

. 2. J1 , : Wannan Musa ko Umaru?- Wannan Musa ne. Wannan Kande ko Larai? - Wannan Kande . Wannan littafin karatu ko na rubutu? - Na rubutu ne. Wannan hanyar kasuwa ko ta makaranta? - kasuwa . Wannan uwar Aliyu ko ta Musa? - Wannan ta Musa ne. Wannan gonar alkama ko ta masara? - masara . Wannan allo ko alli? - Alli ne. Wannan kare ne ko muzuru? - Muzuru ne. Wannan abokin Musa ko na Bello?- Na Musa ne.

. . JIm , . - Mene ne wannan? - Ban sani . Mene ne? - Wannan tebur ne. - Wannan tebur ne? - ', wannan kujera . Ga tebur nan.

47

Bayani: ban sani -

4. I r r r : Taswira, riga, 'yar'uwa, , wando, hula, kujera, jarida, riga,

taguwa, zane, suna, gari, takarda, littafi, blrni, almajiri, fensir, allo, hanya, kasuwa, gida, iyali, katanga, asiblti, hoto.

. 5. r : Kasuwa, Kano, blrni; mace, direba, makaranta, darekta; gona,

alkama, malam, Musa; kare, likita, Kademi, asiblti, gari; kurame, Nijeriya, Tsakiya, labarun; littattafai, karatu, almajirai, makaranta, blrni aduna; gini, yara, Kademi, makaranta; fensirori, makaranta, Katsina, almajirai; littafin hotuna, Larai; hoto, mutane, riguna, Nijeriya.

6. : 1) Wannan jaridar malam lsa . 2) Wannan 'yar Larai . 3)

Wannan abokin uban yaro ne. 4) Wannan yarinyar likita .5) Wannan aikin uwar yara ne. 6) Wannan jakar yar Musa . 7) Wannan tukunyar kakar yaro . 8) Wannan fensirorin yara ne. 9) Wannan motar darektan makaranta ne. 10) Wannan littafin malamin jami'a ne. 11) Wannan jami'ar Kano . 12) Wannan hoton iyalin Musa ne. 13) Wannan hanyar blrnin Dengi . 14) Wannan d'aliban jami'a ne. 15) Wannan alkaluman almajirai ne. 16) Wannantaswirar Afirka . 19) Wannan gonar uban Kande . 20) Wannan motar wan Zainabu . 21) Wanna11 kwallon autan Musa ne.

7. : Mutum, mace, gona, gida, gwaggo, yaro, tebur, mutane, gine-gine,

'yam mata, takarda, litattafai, alli, makaranta, gonaki, teburori, nas, kaka, gidaje, asiblti, mota, kawu, injiniya, manomi, takarda, aiki, malamai, mata, d'alibai, suruka, d'an'uwa. 48

.Ni! 8. JJ JJ : fasar n, tafki can, kogin nan, kuramen nan, dazuzzukan can,

dabbar can, dabbobln nan, kurmin can, dajin nan, iyakar can, itacen nan, al'ummar nan, kabllun nan, garin , irnin n, tarihin , mutaen n, darasussuka n, hanyoyi n.

. 9. JJ JI

: 1) Ga ... mutum. 2) Suna mutumin ... Lawal ne. 3) ... malam

Lawal darekta makarantar ... gari . 4) Sunan ... gari Degi ne. 5) Ga ... jaka. 6) Wanan jakar ... yarinya . 7) Suan yariyar ... Larai ne. 8) ... yaro Musa , ... Mamman. 9) ... hanyar kasuwa , ... ta asiblti .... 10) ... littafin hotuna na malam Lawal , ... d"an malam Lawal. 11) ... mutane d"alibai ne, ... malaman jami'ar .... 12) ... 'yam mata na ne, ... na Zariya.

. 10. , : W mutum direba , w / arauci. 1) Wn fasa Nijeriya , .... Kamaru. 2) Sana'ar wn

mutum noma ne, ... farauta. 3) Suan wannan yaro Hamisu ne, ... Bello. 4) Wannan jakar Bello , ... ta Larai. 5) Wanna hanyar

Kadua , ... ta . 6) Wanna kurmi , ... daji. 7) Wn kogi Kwara , ... Kaduna. 8) Wad"anan yara 'yam makarata ne, ... d"alibai. 9) Wad"anan kayan lambu malam Musa , ... malam

Hassa.

. 11. JJ CJJoa: , , , ( ), ( ) , , , , , , , , , , .

. 12. , : Mahaifi yara ... wd yara

. - Mahaifi yara kaka wd yara . 1) U uwar yara ... yara . 2) W uwar Musa ... yaro . 3) l uwa da uba ... yara . 4) 'Yar'uwar uba ... yara . 5) Yaro

49

farshe ... . 6) Kande ... Musa da Jummai da Sani . 7) Musa .. . Jummai ne, kuma ... Kande. 8) Musa dajummai da Kande da Sani .. . ne. 9) Su ne ... Halima da Ibrahim.

. 11. , .

. 12. : 1) ? 2) . 3) . 4) . 5) r. 6) . 7) - . 8) - - . 9) - . 10)

- . 11) , - . 12) - .

. 13. :

1. - , ! - ?

- , ! - , .

- ? - ? - , . - !

2. - ! - , . ! - ? - ? - ?

- ! 3. - ?

- ? - ?

- . - , . ? - !

- , ? - .

-. - . - , .

- ! - . - , . -

. - ? - . - ? - . - - ? - , -

. 50

- ? - - .

- ? - , .

- - - , - ? .

- ? - , .

14. sannu sannu hana zuwa . Sannu-sannu -

hana -

15. , : 1) - . 2) - . 3) . 4) , . 5) , . 6)

- . 7) () . 8) . 9) . 10) . 11)

. 12) . 13) - . 14) . 15) . 16)

- . 17) . 18) - . 19) . 20) . 21) - . 22)

- . 23) . 24) , . 25) - . 26) - . 27)

, . 28) . 29) , . 30) ,

. 31) - (Gaskiya). 32) - . 33) , . 34) . 35) , . 36) , . 37) . 38) , . 39) .

, . 40) . . 41) . . 42)

. . 43) . . 44) - . 45)

51

- . 46) - . 47) - . 48) . 49) . 50)

. 51) . 52) . 53) . 54) , . 55) . 56) , . 57) , . 58)

, . 59) , . 60) , . 61) , . 62) - . 63) - -

. 64) - .

almomi: auta [mitaa] m. f. - ,

gari [garii] (garuruwa [garuuruuw.a]) - gobe [g] - , sai gobe - gwaggo [gwaggQ] f. - ( ) haka [hak.a] - , haka ne - iyaye [iiy.aayee] pl. - kawu [kaawuu] m. - ( ) kujera [kuj,~~raa] f. (kujeru [kj~ruu]) - kuma [kumaa] - , kuwa [kwwaa] - ,

[] m. - w [nnw.a] f. - littafin hotuna - sannu-sannu - suruki [s.u.rukii] m., suruka/surukuwa [syr.u.kaa/syr.u.kuuwa] f.

(surukai [s.urkai]) - , , , tsoho [tsoohoo] m. tsohuwa [tsoohl.waa] f. (tsofaffi

[tsoofaffii]) - , wa [ wa] m. - wani m. - -, wata f. - -, wad'ansu pl. - -,

[] f. - ' ['] f. ('' ['']) -

52

---.4 'DARASI NA HU'DU

1

: kwi/u.!r. : r.

Karin magana: ifi rowa sarki ne.

akwai/abu.

'' (r. there is/th~re are, . il , . es gibt i akwai [akwai] - , ( - babu [] , ). r , : Akwai aiki da yawa. () . Akwai ablnci dr yawa, ka ci, ka oshi. () , , ! BaJu alli. .

akwai babu , 1 , .. , .

: Akwai sanyi jiya. ( ). Yau babu aiki. . wa an jiya babu ruwan sama. w . 1

i r [] : Mosku , Nijeriya . 1

Ga [ga] , : Kawo wannan zane ga madinki! yl -

53

gare (garee] , : '' uku gare shi. .

Daga [d.aga] : kawo wadaan kaya daga Kudu, daga .fasar Yarbawa. . , .

. r -:

kai [kai] - k [k] : k tebur , gaba [gabaa] , - g [g] : g gida .,

[] - [] , , : gari , bayan kwaa uku ,

ciki [cikii] - ciki [ciki) , : ciki kurmi farfashi [fa.rfashii] - .ICar.ICashi (qrfashi] : .1Car1Cashi itace

waje [ wajee] - waje . wuri [ wurii) - wuri malam Gambo .

, : daga ciki: daga ciki jaka , daga ... zuwa ... : Daga zuwa Kadua tafiyar awo

hudu . ; daga waje : Na sami wn kyauta daga waje kawua. .

tu daga ... har zuwa ... ... : lokaci hutu tun daga farfe blyu har zuwa hudu . .

: k tebur , ciki littafi .

blsa k ga: blsa ga/blsa kan , , : blsa kan teku , blsa ga gayyata z

. , : cikin , . . , :

ri , fili , kurmi . , - , , ciki,

, 1 : () ciki littafi , () ciki daki , () ciki jaka . 54

cikin , ~ - : ~ cikin kurmi () , () cikin gari - ( ~).

cikin , : : cikin d'alibai , ciki jama'a , .

Labari: ~ Nijeriya wata fCasar Afirka ta Yamma . Nijeriy~1akwai

kurame, dazuzzuka, koguna da wani tafki. Suna wannan ta i Cadi ne. Akwai namu daji da yawa cikin kurame da dazu zukan Nijeriya. Su ne giwa, kura, dila, 6auna, ra1Cumin dawa, iriJ zomo, gada, zaki, damisa, kadangare, kwad'o, kurege, bushiya. Akwi.i kada da dorina cikin ruwan koguna. Akwai kuma kifaye da yawa iri ~abam dabam. Amma akwai kuma di gida. Su shanu, rwaki, tumaki, jakua, dokua da rafCuma. Akwai kuma kare da1 mage, watau kyanwa. Akwai tsutsaye da yawa, kamar su jimia, ugulu, shaho, hankaka da saurasu. Na gida su ne kaza, agwagwa, t~lotolo da tantabara. Ga hotuan mu daji Nijeriya. Wn dila ne, wanan na zaki. Wn rago ne, wanan kuwa tunki~a. Ga

hoto sa, ga na saiya. Nijerya ta Arewa akwai shanu da yrwa. Nijeriya ta Kudu akwai alade. i

Bayani: Iri dabam dabam - Kamar su -

. : Labari:

Wn shi ne doki. Wannan shi neja doki. Wanna shi ejaki. Ga jakuna nan, nan suna cin ciyawa. Wanna ita wiya. Wannan shi ne busuru. Wannan ita saniya. Wad'ana su ne shau, ga su nan da yawa. Wanan tunkiya . W r . Wn shi rago, wato mijin tunkiya. Wanan shi rago ga shi

n ito rablsa ja, rablsa fari. Wn shi zakara, wat mijin kaza. W anan ita kaza. Wannan ita agwagwa. Ga ag agwa, agwagi n guda blyu. Wad'ana su ne agwagi guda blyu. \\f'anan shi tolo-tolo. Wanna ma shi tolo-tolo. Wn shi ~ zabl. Wad'annan su ne zabl. Wanan ita tantabara. Wn shi kare.

Wanan ita mage, ko kuma kyanwa. W anan ita mage, anan 55

ita kyanwa. Ana kiranta mage ko kyanwa. Wannan shi ne zomo. Ga kunnuwan zomo gida blyu. Zomo sarkin gudu. Wannan shi ne kadangare. Ga shi na jikin garu.

Bayani: jan doki - (ja - )

nan suna cin ciyawa - bunsuru [bynsuruu] m - fato [faat.oo] - , . rablnsa [ rabins.a] - fari [ farii] - ana kiranta - kunnuwa [kunnuuwu.] pl kunne m. [ku'nnee] - , kunnuwansa - guda [gdaa) - ,

jikin garu - . ero: Hira: Audu: Sannul Audu: Lafiya? Audu: Ina gajiya? Audu Ina labari? Audu: Ina iyalinka? Audu: , madalla. Audu: Lafiya, kome. Audu: Lafiya lau. Audu Aiki da godiya. Audu: , sai an jima.

Bayani: Kana lafiya? -

kome -

Musa: Sannu dail Musa: Lafiya lau. Musa: Babu gajiya. Musa: Labari sai alheri. Musa: Lafiya dai. Musa: Kana lafiya? Musa: Mutanenka lafiya? Musa: Ina aiki? Musa: Madalla, sai an jima.

Mutanenka lafiya? - ?

.' 1. . : 1) Akwai aiki da yawa cikin jami'a. 2) Akwai mutane da yawa

wannan kasuwa. 3) Yau akwai sanyi. 4) Akwai gidaje da yawa 56

wannan gari. 5) Akwai kifaye da yawa cikin wannan tafki. 6) Akwai motoci da yawa wannan titi. 7) Akwai yara da yawa cikin wannan makaranta. 8) Akwai litattafai da yawa cikin leburaren jami'a. 9) Akwai kalmomi da yawa cikin wannan amus. 10). Akwai kadduna da yawa cikin wannan kogi.

.' 2. akwai JI (babu): 1) Yau ... hasken rana, amma ... ruwan sama. 2) ... allo cikin akin karatu, amma ... alli. 3) ... littafin karatu cikin jakar Musa, amma ... kamus. 4) Shin ko ... ruwa? 5) ... giwaye cikin kuramen Rasha. 4) ... kasuwar Dengi? 5) ... almajirai da yawa cikin wannan aji, ... kuma malami. 6) ... makarantu da yawa irnin Mosku. 7) Jiya ... wani blki blrnin nan.

.' 3. Ji : 1) Akwai wata fitila kan tebur. 2) Akwai litattafai da yawa kan

wannan tebur. 3) Akwai kudi cikin jakar Aliyu. 4) Akwai tolotolo arashin wannan itace. 5) Akwai wani tafki bayan gari. 6) Akwai wani kare ofar gida. 7) Akwai madara cikin wannan tukunya. 8) Akwai wad"ansu mutane cikin motar malam Hassan. 9) Akwai tsuntsaye da yawa wannan fili. 10) Mosku akwai tantabarai da yawa.

.' 4. r cikin JI : 1) Akwai d"alibai da yawa ... jami'ar Mosku. 2) Akwai namun daji

iri dabam dabam ... Nijeriya. 3) Babu wata jami'a ... wannan gari. 4) Akwai litattafan karatu da na rubutu ... jakar almajirin nan. 5) Babu kadduna ... ruwan kogin Moskwa. 6) Akwai asashe da yawa ... duniya. 7) Akwai kurame da yawa ... asar Rasha. 8) Akwai mutane da yawa ... kasuwa. 9) Akwai d"akuna da yawa ... gida. 10) Akwai hoton dorina ... wannan littafi. 11. Akwai wad"ansu 'yan Afirka ... d"aliban jami'ar Mosku.

.' 5. r Ji Ji CJIOB, r r r CJioa: fitila, kujera. f, sa, muzuru, zaki, kunni, tafki, kogi, dila, kura,

kaza, agwagwa, daji, jaka, giwa, jimina, tunkiya, akuya, rago, raumi, kare, tsuntsu, aji, titi, zane, hula, allo, tukunya.

57

. 6. : 1) Akwai ruwan sama yau? - ' ... 2) Akwai d'alibai da yawa

cikin jami'a yau? - 1, ... ) Akwai darasin Hausa gobe? - ' ... 4) Akwai fitila kan tebur? - ' ... 5) Akwai abarba kasuwa? - 1, ... 6) Akwai rak.umin dawa kuramen Turai? - ', ... 7) Akwai alli? -1, ... 8) Akwai &mus cikin wannan jaka? - ', .. .

. 7. : 1) . 2) . ) . 4) . 5) . 6) . 7) , . 8)

. 9) . 10) .

. 8. : 1) Akwai wata akwiya ... wannan itace. 2) Akwai litattafai da

yawa ... wannan leburare. ) Akwai nisan kilomita 800 (d'ari tokwas) ... Mosku da Sankt-Petersburg. 4) Akwai 'yan kabllu dabam dabam ... d'aliban jami'ar Mosku. 5) Akwai irrai da yawa ... wannan itace. 6) Akwai motoci da yawa ... wannan irni.

. 9. : 1) Wannan shi ne doki. 2) Wannan shi nejaki. ) Gajakuna nan.

4) Wannan ita akuya. 5) Wannan shi ne bunsuru. 6) Wannan ita saniya. 7) Wad'annan su ne shanu. 8) Wannan tunkiya . 9) Wannan rago ne, watau mijin tunkiya. 1 ) Wannan shi ne zakara, watau mijin kaza. 11) Wannan ita kaza, watau matar zakara. 12). Wannan ita agwagwa. 13) Wannan shi ne tolotolo. 14). Wannan zabl ne. 15) Wannan ita tantabara. 16) Wannan ita mage, watau kyanwa. 17) W annan shi ne zomo.

. 10. : Wannan hoton giwa ? - ', giwa , rakumin dawa . 1) Wannan hoton zomo ne? (bushiya). 2) Wannan kogin Kwara

ne? (Binuwai). ) Wannan blrnin Kano ne? (Zariya). 4) Wannan 58

dabbar gida ? (daji). 5) Wannan tafkin Viktoriya ne? (Chadi). 6) Wannan rigar uban Musa (wan Musa). 7) Wannan jaridar Hausa ? (Turanci). 8) Wannan tunkiyar gwaggon Sani ne? (uwar Kande) 9) Wannan hoton iyalin malam Haruna ne? (malam Hussaini). 10) Wannan jakar Mairo ? (abokiyar Mairo). 11) Wad'annan yara 'yan'uwa ne? (abokan juna). 12) Wad'annan mutane surukan Larai ne? (iyaye).

.' 11. JI : - Sannul - ... - Barka kadai. - Ina lafiya ? - ... - gajiya. - Ina labari? - ... - Lafiya lau. - lna gida? - ". - Sai alheri. - Ina iyali? - ". - Da godiya. - Yayajami'a? ." - Amarya alhamdu lillahi. - , sai gobe. . .. - Sai an jima. .' 12. .

.' 13. , , .

.' 14. , : 'Dakin samari ~ofa.

.' 15. , JI : 1) . 2) - . 3) . 4) ? - , . 5) . 6) ,

. 7) , . 8) . 9)

. 10) ? - , . 12) . 13) . 14) - - . 15) . 16) , . 17)

59

? - , . 18) - .19) . 20) - . 21) . 22) . 23) . 24)

. 25) . 26) . 27) . 28) ( ). 29) , . 30) . . 31. - , - . 31) . 32) . 33).

, - . 34) . 35) . 36) .

almomi: - agwagwa (.agwaagwaa] f. ( agwagi (.agwaagii J) - akwai [akwai] - , akwiya [.akwiya] f. (awaki [awaakii]) - alade [aladJ:] m. - attajiri [attaajirii] m. (attajirai [att-'jirai] -

[] - , babu [,] - , bayan [baayan] - , isa [isa] = isa ga/isa kan - , iri [iri] m. (irai [irai]) - bushiya [buushiiyaa] f. (bushiyoyi {buushiiyooyi]) -

auna (aunaa] f. (akwane (akw_nee]) - cikin - , dabam [ dabam] - , dabam-dabam - dabba [dabba] f. (dabbobl [dabboobl]) - dab da - daji [daaji] m. (dazuzzukla [daazzuka]) - damuna (daamunaa] f. - ( - --)

60

damisa [d.aamisa] (damisoshi [daamisossshii]) - dila [ dilaa] m. ( diloli [ diloolii] - dorina [ doorinaa] f. ( dorinai [ d.QQrinai] - aaki [aaak.i] (aakuna [d'aakuna]) -

fitila [fitil.a] f. (fitilu [fitiluu ]) - gaban [gban] - giwa [giiwaa) f. (giwaye [~)) - hankaka [hankaaka] f. (hankaki [h.ankaak,ii]) - jeji [jeeji) m. (jazza [jazzaa]) - jimina [iiminaa] f. (jiminu [jiminuu]) - kablla [k.ablil.a] f. (kabllu [k.abiiluu]) - , kadangare [kadangar~] m. (kadangaru [kadangaruu]) - kado [kadQ] m. (kadduna [kadduna]) - kare [k.aree) m. (karnuka [karnuk.a]) - kaza [kaazaa) f. (kaji [k.cjii]) - kifi [kiifii] m. (kifaye [kiif,aayee]) - kogi [koogii) m. (koguna [koogun.a]) - kura [kuuraa] f. (kuraye [kuurlli!Yee]) - kurege [kuureegee] rn. (kuragu [kwr=uu)) - kurmi [kurmi] rn. (kurame [kuraarnee]) - Karashin (,arashin) - f (f] f. (ofofi (oofoofii]) - nama [naam.a] m. (namu [naamuu] - ; namun daji -

rago [raagoo) m. (raguna [raaguun.a]) - raumi [r,aaumii] m. (rauma [raaumaa]) - ; raumin

dawa- rani [raanii] m. - ( - -) sa [saa) m., saniya [saaniiyaa] f. (shanu [shaanuu]) -, ,

samari [ samaarii] pl saurayi [ saurayii] m. - ,

shaho [shaah2] m. (shahuna [shaanun.a]) - tafki [ tafki] m. ( tafuka [ tafuk.a]) - talotalo [ t.alotalo] m., pl. - tantabara [t.antabaraa] f. (tantabarai [tantab.arai)) - tunkiya [tunkiiyaa] f. (tumaki [tumaakii]) - tsakanin [tsakaanin] - , ungulu [unguluu) m. (ungilao [.u.ngylai]) - wajen - , ... wurin-y zakara [z~ar.a] rn. (zakaru [z~.aruu]) - zomo [ zoomoo] m. ( zomaye [ zoom.aayee]) -

61

'DARASI NA BIY AR

: , su sun. (). . ji dadi da labari. : .

Karin magana: wara da tsiburai.

- , : su, sun, suka, su kan, suna, suke, za su, sa.

, . , - , , , , ,

. su . .

, , .

, : Yara sun shiga aji, sun zauna, sun fara darasin Turanci. , z . 62

1 . 2.

.

r su

.. .. ..

.. ..

in tafi ka tafi ki tafi tafi ta tafi

1 . .. mu tafi 2 . .. ku tafi . . . su tafi

. tafi

: in, n [ n ].

su , . , , , ,

: Su cfauki zannuwa su tafi marina su rina su launi dabam dabam. - , w~ . .

su .

su , , .

, sai - : Sai fassara tatsuniyal - ! Sai Musa kawo alli! - !

sai bari . : Bari in amsa tambayar Musal / Bari mu tafi yawol !

su kada [kad.a] kar, . sai bari : Bari mu tafi sinimal

!- Kada mu tafi sinima! () ! Sai Musa kawo ruwal / - Kada Musa kawo ruwal ! Kada ku zaunal -

! 63

( )

. ,

. : Tsaya! ! Zauna! / 2 .. su: Ku zauna! ! Ku tsayal / . su: Zaunal / -Kada ka/ki zauna! !

, , - su:

Shiga d"aki ka/ki zauna ka/ki dakata kad"an. - , !

N.B. da r rr. .: Musa da Aliyu sun tafi makaranta. . Mun yi karatu, mun yi rubutu. .

rJJ sun

sun , . , , .

sun , , .. .

1 na [ naa] tafi 2 . .. ka [kaa] tafi

. kin tafi 3 . .. [] tafi

.. ta [taa] tafi

1 mun tafi 2 kun tafi 3 sun tafi

an tafi

sun ... ,

64

, -n, - .

: + na > ban, + > bai. , .. su.

, :

1 ban tafi 1 . my tafi

2 k.u tafi 2 . .. . k.a tafi . . ki tafi

3 . .. bai tafi .. ta tafi

3 . sy tafi . . tafi

Bai tafi gida . . ta kaanta littafi . . mu yi aikin gida . .

sun. tabbata , sani , gode :

Na tabbata cewa, Sani nuna himma karatu. , .

SVO (- - ). , - . , ?,

. .1!4.Q :

Yara sun kama muzuru. . Yara sun tafi makarantaem noJl .

: Yau na tafi kasuwa.

65

, : cikin makaranta yara sun yi karatun tarihi. .

Ji dadi - ji dadi . , , dadi

-n: Na ji dadin wannan littafi. z. Mun ji

dadin wannan darasi. .

da labari -

da [ d.a] labari .

.

Malamin makaranta da labarin namun dajin Najeriya. . Yara sun da labarin garin su Musa. .

, , labari: Na su labarin Mosko. .

duka , .

-n: dukan yara , dukan littatafai z.

, : yara duka , littatafai duka z. duk: duk dalibai .

Labari Bana na shiga jami'ar Mosku. Yanzu ni d'alibl ne. Akwai d'alibai

hud'u masu koyon harshen Hausa. Jiya mun yi wani darasin Hausa. 66

An ji ~rarrawa. Malamar koyarwa ta shiga cfakin karatu, ta gaishe n. Mun mayar mata da gaisuwa cikin Hausa. Sai malama ta : Ku bucfe litattafanku na rubutu, mu duba aikin gida. Mun yi haka. Mun karanta wani labari, sa'annan mun fassara wanna11 labari daga Hausa cikin Rashanci. Bayan haka malama ta bayyana ma'anar wacfansu kalmomin Hausa, saboda babu wad"annan kalmomi cikin kamus. Sai ta wa wani cfalibi: Zo nan, ka cfauki allo, ka rubuta wannan magana kan allo! 'Dalibln rubuta wata magana kan allo. Sai malamar ta sa tambaya: rubuta daidai? Mun dubl allo, mun : ', akwai wani kuskure. 'Dalibl gyara wannan kuskure. Malamar ta nuna wani filim na bldiyo. Wannan bldiyo daga Nijeriya ne. Cikin wannan filim mutane sun yi magana da Hausa kawai. mu fahimci wacfansu kalmomi , saboda mutane sun yi magana da sauri. Malama ta rubuta wacfannan kalmomi kan allo. Sai ta sa mana wacfansu tambayoyi, mu kuwa mun amsa wacfannan tambayoyi. Sa'an nan malama ta da labarin blrnin Kano. Kano wani babban irni ne Nijeriya ta Arewa. Mun ji dadin wanan labari. ~rshen darasin Hausa malama ta mu aikin gida. : Kun yi karatu da kyau. Sai ta yi ban kwana da mu, mun tafi hutu, mun ci ablnci. Bayan haka mun koma cfakin karatu, mun yi hira da abokan karatu.

Bayani: mun yi darasin Hausa - 61J (. ) mata - . , .., . . mana - . . . ta mu - . babban blrni - .

. 1. JJ. JJ : 1. Kai wane ne ( wace ) ? 2. Kun yi darasin Hausa jiya? 3. (in) ji maganar Hausa? 4. Akwai wannan kalma cikin JCamus? 5. Malamar koyarwa ta sa tambayoyi da yawa? 6. Kun amsa wacfannan tambayoyi. 7. Kun karanta wannan labari? 8. An ku labarin Nijeriya?

67

Hira: Malamin makarata: Musa, i allo da magogi? Musa: Ai, na mata. Malami: Tafi, ka kawo allo da magogi. Yi sauril Yara, ku zauna,

kada ku yi surutul Sani, nawa ne iyu da uku? Amsal Sani: Shida . Malami: haka ne. Yi tunanil Wa sani? Ladi: Na sani. Biyar . Malami: , ku shirya litattafaku na rubutu da alkaluma, mu

fara darasi lissafi.

. 2. r ero. r .

. 3. . ero . ,

. : Zo - , muma f. [ murna] - , yi murna - - -

jirgi m.; jirgin kasa m. r jirgi kasaa] (jiragen kasa [jiraagen kasa]) -

cika [ ciika] - makara [ makara] - da wuri - - ungo - gode - ( rr r su : gode ( ), mu gode ( )

Bature [B.atuure] m., Baturiya [B.atuuriyaa] f. (Turawa [Twraawa]) - , , ,

. 4. , , rrr : 1. Mun rubuta wani labari. 2. Sun tafi kasuwa. 3. i zo

makaranta da safe. 4. i hayar gida. 5. kawo . 6. Na 68

karanta wani labari. 7. Mun maimaita wasu kalmomi. 8. labarin Afirka. 9. abarba. 10. Sun kawo wasu kaya. 11. Na kirawo mota. 12. karanta wata tatsuniya. 13. Kun koma gida da yamma. 14. manta da hanyar kasuwa. 15. Kun yi aikin gona.

5. r .

6. prJiaroJIoro : 1. ( ..) kawo kaya. 2. () zo gida da yamma. 3. () yi

aikin gona. 4. () tafi kasuwa. 5. () share d"aki. 6. () karanta litattafai. 7. ( ..) shirya abinci. 8. () shiga cfaki. 9.

() gyara kuskurori. 10. () kawo abarba da . 11. ( ..) kama kare. 12. () tafi makaranta. 13. () rubuta kalmomi.

7. rJiaro J1 su: 1. Mun koma gida. 2. Na karanta wannan littafi. 3. Mun shiga aji.

4. in amsa tambayar malamin makaranta. 5. shirya ablnci. 6. tafi jami'a. 7. Sun fassara wannan labari daga Hausa. 8. Kun rubuta kalmomi duka.

. 8. JI : Umaru wa Musa: 1. Kawo ayabal 2. Kawo ruwan lemo! . Karanta wannan labaril 4. Ci gwaibal 5. Share allo! 6. Bud'e taga! 7. Zauna! 8. Tafi gida! 9. Kawo kaya! 10. Yi lissafi!

. 9. J1 . 1.Yau akwai ruwan sama, duk cfalibai sun makara. 2.Dukan

almajirai sun nuna himmar karatu. 3. Na maimata kalmomi duka. 4. Yara sun ci dukan . 5. Duk mata sun tafi kasuwa. 6. Na karanta duk wacfannan litattafai. 7. Yau mun amsa duk tambayoyin malamar koyarwa. 8. Kun ji dadin dukan labarun n. 9. Akwai makarantu dukan garuruwan Nijeriya. 10. Abokin Sani nuna dukan hotunan garin su Sani.

69

10. CJioa, : 1. Almajirai sun ... tambyoyi. 2. Musa ... kalmomin Hausa. 3.

Uwa ta ... kasuwa, ta ... ablnci. 4. Ban amsa ... malamin makaranta . 5. Aliyu bai ... kuskure . 6. Uban yara ... labarin Mosko. 7. Sani ... makaranta ne. 8. in ... littafin Turanci. 9. ... dadin littafi. 10 .... uwar gidan Musa Halima ne. 11. Yau ka ... himmar karatu . 12. Sani ... agogon hannu. 13. Malamar koyarwa ta ... mu labarin Afirka. 14. Yau an ... mana hotunan namun daji na Nijeriya. 15. An ... mana wani filim na bidiyo. 16. Dalibai sun ... wannan karin magana. (suna, nuna, , karanta, amsa, tafi, cfan, kawo, maimaita, kawo, tambaya, ji)

11. r: - ? - , , - .

- ? - , . - ? - , , , , - . .

- ? - , , - .

- ? -

. 14. , JI .

1.r . - , . 2. - . 3. . 4. .

5. . . . 7. . 8.

. 9. . 10. ! 11. - - .

. . 12. . 13. . 14. . 15. ! 16.

. 17. ! 18. . 19. . 20. . 21.

. 22. . 23. .24. . 25.

. 26. . 27. . 28. . 29. . 30.

. 31. . 32. . 33. . 34. . 35. . 36. . 37. ! 38.

! 39. ! 40. ! 41. ! !

almomi: abarba [abarbaa] f. - ablnci [ablnci) m. - , , aljifu [aljiifuu] m. (aljifai [aljiifai]) - amsa [ amsa] - ... Sani amsa tambaya - .

.[] f. - [) - . :

labari - . da labarin makaranta - .

71

bawa [baaw.a] m. (bayi [baayii]) - bayan hak.a [baayan haka] - ci ablnci [ ci] - , da wuri [wurii] - - dadi [dadi] m. - , , ji dadi - -; na ji dadin labarin Mosko - , mun ji dadin darasin Turanci -

. darasi [dar.asii] m. ([darasussuka]) - gode (good~] - gyara [gyaara] - , himma f.[himma] - , , nuna himma - ji [ji] - , karanta [karantaa] - karatu [k.ar,aatuu] - kawo [kaawoo] -, kaya m. [kaayaa] (kayayyaki [kaayayyakii]) - , ,

kirawo [kiraawoo] - , koma [kooma] - kuskure m. [kuskyree] (kuskurori [kuskyroorii]) - , yi

kuskure -, lissafi m. - , , yi lissafi - maimaita [maimaitaa) - murna [ muma] f. - rubuta [rubwtaa] - rubutu [rb.Y.Y.tuu] m. - ( ) sai - , sa'an nan (saa'an nan] - , safe [ saafee] m. - , da safe - shiga - shirya [ shirya.a] - surutu m. - , yi surutu - tafi- ( tafi ]- tambaya f. [t.a.mbay.a.] (tambayoyi (t.a.mbayooyii]) - , sa

tambaya - tatsuniya f. [ t.a.a.tsuuniiyaa] (tatsuniyoyi[ taatsuuniiyooyii) -

ungo - 72

yamma f.[yammaa] - , da yamma - yau [yau] - yi [yii] - ; yi karatu - , ; yi rubutu - ,

zauna - zo [ zoo] - ,

73

--- .N! 6 'DARASI NA SHIDA

: suka. ; . ; sani, bari, gani, taimaka, sa;

me sa. : .

Karin magana: fafa gora ranar tafiya.

fr suka.

1 . .. 2. ..

.. . ..

..

na [ naa] tafi ka [kaa] tafi kika [kik.a] tafi [] tafi ta [ta] tafi

1 . .. muka [muka] tafi 2 . . . kuka [kuka] tafi

3 . . . suka [ suka] tafi : aka [ aka] tafi

suka , sun: 1 . .. ban tafi 1 . .. mu tafi 2 . .. ka tafi 2 ... ku tafi

.. ki tafi 3 . .. bai tafi

.. ta tafi 3 . . . su tafi

: tafi

suka : 1) , , , , ;

74

2) , ;

3) . ara suka tafi kurmi, k yi yawo, ~ koma gida. , .

Mun tafi kasuwa. - lna nka tafi? . ?

Kun ga jirgin sama. - kka gani? . ?

Lokacin da k. koma gida, sun tarad da f f. , . .

1 . ni 2 . .. ka

.. ki 3 . .. shi

.. ta

1 . mu 2. ku . su

, . ,

, :

tambaye ni [ t.amb.ayee ni]. cpocwi . Mun kama ta [Mun kaama ta] . :

Mata sun kawo ruwa. - Sun kawo shi. . - .

Yara sun yi lissafi. - Sun yi shi. - .

rr

.

75

, . -.

, - -i, , - - []:

Na aauki alkalami. [Naa a.a.u.ki alkalamii). Na aauke shi [Naa d'.a.u.kee shi]. . .

sayi [ s.ayi .). saye su [ sayee s). . .

. , t, i :

Mun gafarta [Mun gaaf,S!rtaa). - Mun gafarce shi [Mun ga,afarcee shi). ;

z j: ciza [ cizaa] . - cije shi. [ cijee shi). d j: gada [ gadaa]

( ). - gsUe shi [ gs\jee shi] ;

s sh: Sun gaisa [Sun gaisaa] . -Sun gaishe ni [Sun gaishee ni]. (. .).

.

. , -: saya [s.ayaa]

, ron [ r~w] , , kara [k.araa] . : d'auka [aauka] diba [ diib.a] .

--: taimaka [t.aimak.a.] , runguma [ r.ungum.a] .

4-:

kama [kaam.a] , , nuna [nuun.a] . --: rubuta [rubwtaa] . 76

sani, bari, gani

sani bari san, bar: Kada ku bar littattafai cikin ajil 1'Jl(lccel Na san shi. . Kai fa, ka san malam Jio? ?

gani ga , , gan : Na ga Musa. . Na gan shi. .

Wa [w.aa] ?, [m~] ?, ina [.inaa] ?, ?, yausche [yash~] ?, [} ?

, : suka, suke, za su, su kan.

, :

yi? .~? yi aiki. ~. Ina suka tafi? ? Sun tafi kasuwa. .

taimaka

taimaka . , (.. ) , .

Aishatu ta taimaki uwarta. ~ . -Aishatu ta taimake ta. ~ .

sa

sa : , ; -; -. : Malami : Yara, ku sa litattafai kan teburoril . ~:

, !. Sani yi shirin zuwa 77

makaranta, sa taguwa da wando. u , . sa su: Malami sa mu aiki da yawa. u . Malam sa yara su maimata wad'annan kalmomi.

u .

1D1 me sa

domme ?

, su: sa ku tafi jami'a ? ?

Labari na farko: Ladi da Sani sun yi shirin zuwa makaranta. Ladi ta sa zane da

taguwa. kai ta d'aure kalabl. Sani sa taguwa da wando, kuma sa takalrni. Amrna bai sa hula . Uwar yara ta , Yau akwai d'ari, saboda haka kamata ka sa 'yar ciki, Sani. kuwa Ladi, karnata ki sa wata taguwa dabam. Waccan ta dace da lokacin sanyi . Uwar yara ta sa wani zane da taguwa, kai ta yafa mayafi.

yi shirin zuwa asiblti. Tana aikin nas. Uban yara kuma yi shirin zuwa wurin aiki. Yana aikin dubagari. Shi kuma sa wando da 'yar ciki da riga, kai sa hula dara. Ladi ta tambayi uban yara:

, me sa, ka yi nadi ? Uba bushe da dariya , halin yanzu yin nadi. Sai sarakuna da fadawa su kan yi shi. Mu fa, mu kan sa huluna, rawani . Sai uwar yara ta , Kudancin Nijeriya musamrnan cikin garuruwa an saba sa tufafi irin Turawa. Amma mu, mutanen Arewa mun saba da tufafinmu na gargajiya. Sai wad'ansu 'yan gari kawai sun s wa wannan al'ada, sun sa wandon jeans da rigar soci. Sai ta dubl Ladi ta , , yarinya, kin yi kyau cikin wad'annan tufafi. Kuma sun dace da yanayin iska isar Nijeriya. Sai sun yi ban kwana dajuna, sun nufi makarantar sekondare da asiblti da ofis.

78

Bayani: yi shirin zuwa ... - - : yi shirin zuwa rnakaranta - , yi shirin zuwa wurin aiki -

kamata ka/ki/ku/mu + - // tana/yana aikin - / - dubagari - bushe da dariya - su kan yi nadi - an saba sa tufafi irin Turawa - (. )

Su wane ne su kan yi nadi? 7. Su wane ne sun sa wandon jeans da rigar soci? 8. Mene ne aikin uwar yara? 9. Ina uwar yara ta tafi? 10. Wa tafi ofishi? 11. sunayen wacfannan yara? 12. Su wane ne? 13. Wa yi nadi? 14. Ladi ta tambayi uban yara? 15. Ina yara suka tafi?

11 . 2. . . J1 , , .

. . . , : - Salamu alaikum. - Amin, alaika salamu. - Barka da zuwa. - Yauwa, barka kadai. - zo lafiya? - Lafiya lau. - Gida lafiya? - Lafiya alau. - Ina labari? - Labari sai alheri. - Madalla.

. 4. : 1. Yara sun yi ~ bakin kogi. 2. Direba gyara !ll.Q.ta. 3.

Uwar yara ta kawo .l. 4. Almajirai sun fassara ~f! labaraj. 5. Abokina nuna ,hQ. 6. karanta .I;atl. 7. Na rubuta wannan k.alma. 8. Munji &rarrawa. 9. Almajirai sun fara darasin uranci. 10. Mun ga wannan mace. 11. Ma'aikata sun gama .aik.i. 12. Yaro rubuta ~ wasiq. 13. Musa gyara kuskurori. 14. Mata s1 i hanyar kasuwa. 15. Almajirai sun amsa tambayar malami. 16. da ~- 17. Uwa ta kawo abarba.

. 5. : 1. Uwa ta kawo (3 . ..). 2. Dalibai sun ji (1 . ..). 3. Na

nuna (2 . ..). 4. Mun karanta (3 . ..). 5. Na gan (2 . ..). 6. kirawo (1 ...). 7. Mun gan (2 . ..). 8. san (3 . ..). 9. in rubuta (..). 10. Yara sun karanta (3 . . .). 11. Almajirai sun fara (3 . . .). 12. Mata sun i (3 . . .). 13. Mafarauta sun kama (3 . ..) 80

. 6. J1 11J1 rr. : 1. Sani (sama) wasia daga wajen abokinsa. 2. Ladi ta (d"auka)

jakarta, ta tafi kasuwa. . 'Dalibai sun (nema) kalmomi cikin amus, amma su (sama) su . 4. Mun (tambaya) direba hanyar tashar mota. 5. Bayan haka mun (sama) ta. 6. Sani ga Kande, (tambaya) ta labarin gidansu. 7. kasuwa mun (saya) 'ya'yan itace dabam dabam. 8. Ban (fahinta) ku . 9. Malami (tambaya) Sani labarin gidansu. 11. Jiya na (sama) wasiar Umaru daga Kano. 12. Ban (gafarta) ki . 13. Mutanen u sun (halarta) wannan blki. 14. Wa (dauka) rigar Musa?

7. , rr taimaka: 1. . 2. . . . 4.

. 5. . 6. . 7. . 8. . 9.

? 10. . 11. ! 12. (..)

8. r ero. r ero.

HIRA Sani: Sannu! Isa: Yauwa, sannu! Sani: Lafiya? Isa: I..afiya lau. Kai fa? Sani: Lafiya, kome. Isa: Ubaka koma lafiya? Sani: Lafiya. kawo mini wata kyauta. Isa: Ashe? Wace irin kyauta ? Sani: Kyautar wado da takalmi. Isa: watan jiya ubanka kawo riga da hula. Sani: 1, haka . Su tufaffina na makaranta Isa: Sai gobel Sani: , sai gobe.

81

Bayani: Kai fa? - ? kome - Ubanka - Mini- Wace irin ky.auta - Tufafina -

9. r . 6, m. : 1. uwa - jaka, littafin rubutu; 2. kawu - littafi, alkalami, finsir; 3.

wana - hula, jaka, taguwa. . 10. , : 1. An ji ... , mun fara ... 2. Malam shiga ... , almajirai sun yi ...

3. gaishe ni, na maida ... 4. Malami : in yi ... , ki gyara shi . 5. Mun ... wannan labari daga Turanci zuwa Rashanci. 6. Malam sa ... , mun ... tambayoyin malam. 7. Na yi ... da abokai, na tafi gida. 8. Yara sun ... alkaluma, sun ... kalmomin Turanci. 9. Da farko yara sun ... lissafi. 10. amsa ... cikin Hausa. 11. Ban ji ... .

. 11. r .: almajiri -, aji -, tambaya -, labari -, darasi -, aki -, alkalami -,

kasuwa -, gari -, suna -, taguwa -, jaka -, yaro -, gona-, takalma-, kalma -, kuskure-, kaya -, hula-,

tatsuniya -, hoto -, allo -, mace -, iyali -, gida -, makaranta -, kasuwa -, sa -, wando -, aboki -, uwa -, bawa-, riga-, attajiri -, kifi -, mota -, uba -.

. 12. , , rr, : 1.Mata sun (tafi) kasuwa, sun (saya) . 2. Yara sun (karanta)

labarin Afirka. 3. Musa bai (maimaita) kalmomin Turanci . 4. Malamin makaranta (shiga) aji. 5. An (ji) kararrawa. in (zo) gida da yamma. 6. Kande ta ('auka) litattafai ta (sa) su cikinjaka. 7. Yara sun (nema) kalmomi cikin kamus. 8. Larai ta (sama) wasifa. 9. Sun (fassara) labari daga Hausa zuwa Rashanci. 10. Musa 82

(rubuta) kalmomi da kyau. 11. Ban (sani) hanyar kasuwa . 12. Na (gani) Musa cikin makaranta. 13. Na (koya) Turanci cikin makaranta.

. 13. JI - Ji : 1.Kande ta sayi abarba. 2. Musa rubuta wani labari. 3. Yara

sun kama kare. 4. Mutane sun hanyar kasuwa. 5. Audu sami gona. 6. Kin karanta labarin Nijeriya. 7. Bai maimata dukan kalmomi . 8. Mun ji wannan tatsuniya. 9. Larai ta rubuta wata

wasi~a. 10. Kun fassara wani labari. 11. d"auki jakar Sani. 12. Ban san wannan kalma . 13. Mun ga Zainabu cikin makaranta. 14. Mata sun shirya ablnci. 15. su yi aikin gida . 16. Ban ga abarba . 17. mu koyi Turanci . 18. Kin san wannan abokiyar Larai.19. Sani koyi labarin Nijeriya. 20. Na ci waina, kin ci kosai.

.N! 14. J , r rr sa: 1. Jiya malamin makaranta sa tambayoyi da yawa. 2. Uwa ta sa

tukunya cikin firiji. 3. Yara sun sa litattafai cikinjakunkuna, sun tafi gida. 4. Larai ta sa taguwa da zane, Musa sa riga da wando. 5. Malamin makaranta sa yara aiki da yawa. 6. Sani sa hular wan Musa. 7. 'Dalibl sa litattafai kan tebur. 8. Yaro sa kudi cikin aljihun wando.

. 15. . JI .

. 16. : 1.Ladi ta sa ... da ... 2. kai uwar yara ta yafa ... 3. Tufafin maza su

ne ... 4. Sai fadawa da sarakuna su kan yi ... 5. Mazan Hausa sun sa ... kai. 6. kafa sun sa ... 7. Wannan yaro sa wandon jeans da ... 8. halin yanzu mazan Hausa sun daina sa ... 9. Yau Halima yafa ... , amma ta daure ...

83

. 17. , : 1. . 2. . 3. . 4. . 5. . 6. . 7. . 8. . 9.

-. 10. , . 11. . 12.

. 3. - . 14. - - . 15. . 16.

, . 17. . 18. . 19.

. 20. . 21. , . 22. . 23.

. 24. . 25. . 26.

. 27. . 28. . 29.

. 30. . 31. . 32. . 33. - . 34. , . 35. ? 36. . 37. . 38. ? 39.

- . 40. , - .

almomi: al'ada [al'aada] f. (al'adu [a'laaduu]) - amsa [amsa] f. (amsoshi) - Arewa [ Areewaa] f. - [] m. - , baki [baakii] m. - , ban kwana [ban kwaanaa] m. - , yi ban kwana da - ...

bari [bari] - , 84

ci gaba da [ci' gaba d.a] - dace da [daac.e. d.a] - , - daina [ dain.a] - , dariya [daariiyaa] f. - , bushe [buush,e] da dariya -

aaure [ aaur.e.] - , , duba [duub.a] (-, -i) - -, -, -

dubagari [ duub~rii] m. - fafa [ faaf.a] - fara [ faara] - fassara fassa.raa]- , fassara daga [dag.a]Turanci

[Tuurancii] zuwa [zuuw.a] Hausa [Hausaa]-

gaisa [gais.a] - , ". gaisuwa [gaisuuwaa] f. - ???? gama [gam.a} - gani [ganii] - gargajiya [gargaajiiyaa) f. - gora [goora] f. (gorori [gooroorii)) - hayaniya [h.ay,smniiyaa] f. - , hula [hwlaa] f. (huluna [huulun.a]) - jaka [jakaa] f. (jakunkuna [jakunkunaJ) - jarrabawa f. - , , juna [juunaa) - , kai [kai) m. (kawuna [kaawuna]) - kallabl [kall.abli] m. (kalluba [kallub.a]) - , kawai [kawai) - koya [kooy.a] (-, -i) - , kudanci [kudancii) m. - kuskure [kuskyree] m. (kuskurori [kuskurori]) - , yi

kuskure - , , gyara kuskure -

kyauta [k~utaa] f. (ky.stytuukaa) - , fCararrawa [fCa.rarrawaa) f. - , , an ji

.ICa,rarrawa - (. ) .ICwallo [.ICwalloo] m.,f. (.ICwallaye [fCwall.ayee ]) - maida [maida).- , maida gaisuwa -

85

mayafi [mayaafii] m. (mayafai [m.ayaafai]) - musamman [ m.u.samman] - nadi [ nadi] m. - , yi nadi - nawa [ naw.a] - nema [n~maa]- (-, -i) - , nufa [nyfaa] (-, -i) - ... nufi Kano - .

nuna [ nun.a]. - rana [ raanaa] f. ( ranaku [ raan.a,kuu]) - , rawani [rawanii] m. (rawuna [rawuna]) - riga (rilgaa] f. (riguna [riigunaa]) - ,

ruwa [ruuwaa] m. (ruwaye (ruuw.aayee]) - sa [sa] - , , , sa t1lmbaya - sa'.a [saa'a] f. - , , yi (ci) sa'a - , na yi sa'a - , Allah ka sa'a - !

sama [saamaa] (-, -i) - , sani [ sani] - sarki (sarkii] m. (sarakuna [saraakuna]) - ,

saya [sayaa] (-, -i) - shiri [ shiri] m. ( shirye-shirye [ shiry.e-shiry.e]) - , yi

shirin zuwa - ... shiru m. [ shiruu] - , , yi shiru - tafiya [ t.afiiy.a] f. - taguwa [taaguuw.a] f. (taguwoyi [taaguuwooyii]) - ,

takalmi [taak.almii] m. (takalma [taakalm.a]) - tambaya [t.ambay.al (-, -i) - tasha [tasha] f. (tashoshi [tashooshii]) - , tashar mota -

tufa [ tuf.a] m., f. ( tufafi [ tufaafi]) - wando [w.andoo] m. (wanduna [wanduna] - , wasa [ w.assaa] m. - , yi wasa da - ... yanayi m. [yan.ayii] - , yanayin iska yanzu [yanzu] - , 'yar ciki ['yar ciki] - ,

zane m. [zan~] (zannuwa [zannuuwa] - , 86

'DARASI NA W AI

: su kan. . . . raroJJ , i, hana, tambaya, gode.

r rr goge. : .

.

Karin magana: Duniya mace mai ci.ki.

su kan

su kan r , , r . kan,

. , su kan, - su: Na kan tashi da safe, in yi wanka, in lCarya kumallo. ., .

1. na kan tafi 2 . .. ka kan tafi

.. ki kan tafi . .. kan tafi

.. ta kan tafi

1 . mu kan tafi 2 . ku kan tafi . su kan tafi kan tafi

87

rr su kan

su kan ... , , - .

na kan tafi jami'a kowane safe . yrnpo. ku kan yi aiki da dare . .

wa: Na rubuta wa Audu. . Malami nuna wa yara wad'ansu hotuna. .

. : Na sayi riga. w~ . Na saya wa Salisu riga. w~ .

, .

- ma . ma , . , .. .

1 . .. ma + ni> mini 2 . .. ma + ka> maka

.. ma + ki> miki 3 . .. ma + shi > masa

.. ma + ta> mata

1 . .. ma + mu > mana 2 . .. ma + ku > muku 3 . .. ma + su > musu

mani, mashi. Na kawo wa yara kayan karatu. . - Na kawo musu kayan karatu. 1:1 . 88

Mafarauta sun kama wa gidan nuna dabobl zaki. .

Mafarauta sun kama masa zaki. .

iJ, blya , hana ,

, , . : in yaro wannan littafi.

. - in shi littafi. . Yara sun hana uba aiki . Yara sun hana ni aiki. . i direba. w~ . i shi kuin tafiya. w~

. . , .. , da: Musa da taimako. (. ). , - :

[] ni. . , : [] Sani riga. . , bayar: in Sani riga? - I, na bayar. ? - , .

, , , : Uwa ta kyanwa madara. - .

, ,

, - . kyanwa - , madara - . , ,

, , - . :

Uwa ta kyanwa madara. . Uwa ta ta madara. . Uwa ta kyanwa ita. () . Uwa ta ta ita. .

89

1 - d'aya [ d'.ayl] 2 - blyu [blyuu] 3 - uku [ uk] 4 - hfu [hud'uu] 5 - blyar [bjyar] 6 - shida [ shid,a] 7 - bakwai [bakwai] 8 - takwas [takw.as] 9 - tara [ tar.a] 1 - goma [goom.a] 20 - ashirin [.ashirin]

Ji

30 - talatin [ talatin] 40 - arba'in [.arb.a'in] 50 - hamsin [hamsin] 60 - sittin [ sittin] 70 - saba'in [ s.ab.a'in] 80 - tamanin [ t.am.aanin] 90 - casa'in [ c.as.a'in] 100 - d'ari [ d'arii] 200- d'ari blyu (m~tan] 300 - d'ari uku 1000- dubu [dubuu] d'aya (alif [.al'if])

11 19 : 11 - goma sha [shaa] d'aya, 12 - goma sha iyu . sha 11 19, goma : 13 - sha uku.

da :

24 - ashirin da hud'u, 33 - talatin da uku, 62 - sittin da blyu, 99 - casa'in da tara; 158 - d'ari d'aya da hamsin da takwas, 225 -metan (d'ari blyu) da ashirin da iyar, 1372 - dubu da d'ari uku da saba'in da blyu (alif da dari uku da saba'in da iyu); 1999 - alif ( dubu d'aya) da d'ari tara da casa'in da tara.

, nawa , . , , , , : gida

iyar - gidaje iyar . , , : gida na iyar , mota ta uku , littafi na iyu , f ta hucfu . NB!

na d'aya na farko: darasi na farko - . 90

12- - , ,

. . ~ da, - arfe:

da arfe 7 na safe , da arfe 4 na maraice , da arfe 8 na yamma , da arfe 11 na dare . kwata: arfe 9 da kwata ; - rabl: arfe tara da rabl . 12 6

da , 6 12 - saura : 6.05 - arfe shida da minti iyar, 6.55 -arfe bakwai saura minti iyar.

: sa'a [saa'a) m. (pl. sa'o'i [ssaa'oo'ii)) awa f [awa] (

9.00 - f t na safe 21.00 - f t na d 9.05 - f t da minti i 21.15 - f t da kwata 9.30 - .f t da l 21.45 - arfe goma saura kwata 9.50 - f goma saua minti goma. 00.00 - tsakad d 12.00 - tsakiya n 7.00 - 10.00 - safe 10.00 - 16.00 - n 16.00 - 18.00 - maaice 18.00 - 21.00 - yamma 21.00- d

15 23 . .f uku na n .f goma sha cfaya na d .

, , safe, safiya , n , maaice, yamma , d .

. : alfiji , asuba, asubahi ,

fitowa n , hantsi 7 10 , n tsaka , azaha 14 15 , la'asar 16 , facfuwa n , almuru 19 , .

safe, safiya , , . .,

7 .

tambaya cpoCUJ.l . tambaye ni hanya

jami'a. . Sun tambaye mu hanya tasha jigin .s. . tambaye mu labain kasamu. . Na tambaye ta labarin 'ya'yanta.

JI gode r gode . : Na gode masa. . Mun gode wa dieban mota. . 92

goge

goge : , ; ; . :

goge ha.ora ; goge takalma ; goge allo ; goge taguwa ; goge kura .

Tatsuniya: Gada da yarta Wata gada ke nan da 'yarta suna zaune daji. Ran nan sai 'yarta ta , lya, . sunanki? Gada ta amsa da kome . Ran nan suka tafi kiwo bakin wani kurmi, sai 'yarta ta sake tambaya: clya, za ki gaya mini sunanki ? Sai gada ta , Zo, mu je. Ga wad"ansu mutane can suna noma. Za ki ji sunana daga gare su. Suka tafi suka kai bakin gona, sai manoma suka ta da kai, suka hangi gada da 'yarta, sai suka yi ihu, cGadal Ga gada! Gada da 'yarta suka gudu, suka shiga kurmi, suka u. Sai uwa ta wa 'yarta, , 'yata, yanzu kin san sunana? Sai 'yarta ta amsa ta , , yau na san sunanki

Bayyani: 'yarta - ke nan- suna zaune - ran nan - sunanki - ta sake tambaya - zo mu je - , suna noma - za ki ji sunana daga gare su -

u - 'Yata -

Tasuniya: Kwadi iyu Wad"ansu kwadi guda blyu suka fad"a cikin waryar madara, suka

kasa fita. Suna ta iyo, har d"aya gaji, , Yau kwanana arel Sai bar ri, nutsa mutu.

93

Amma d"ayan yi ta yi. wurin motsin nan har mai taru. Sa'an nan hau isa curin man, yi tsalle, fita.

Allah , Tashi, in taimake ka. Bayani: suka kasa fita - suna ta iyo - ( . ) nutsa -

yi ta yi - ( yi . ) ta wurin motsin nan da ke yi man taru - ,

, curin man - tashi, in taimake ka - r .

.NO 1. Gada da 'yarta . JJ : 1. 'yar gada ta tambayi uwarta? 2. gada ta amsa? 3. lna

suka tafi? 4. Wa suka gani? 5. manoma suka yi? 6. Ina gada da 'yarta suka u?

. 2. Kwadi iyu . .

Hira ta farko: Abdu: Naji, ka fara karatu ajami'ar Bayero. gaskiya ne? Musa: 1, haka ne. Wato na fara karatun jami'a watan Oktoba na

bana. Abdu: Yaushe ku kan fara karatu? Musa: Mu kan fara karatu kowace rana da arfe 8. Mu kan gama

da 4 na yamma ne. Adu. Wato na ga aiki yi muku yawa. Musa: 'Kwarai da gaske kuwa. Wata rana na kan yi aiki har zuwa

tsakad dare.

94

Adu: Akwai d"alibai da yawa cikin wannan jami'a? Musa: Mu casa'in da uku ne, saon shiga. Adu: Allah ka nasara. Musa: Amin.

Bayani: sabon shiga - ,

. . aJior ero. aJior ero. Hira ta blyu: Uwa: Kai, Sani, ka goge haora? Sani: 1, na goge su. Uwa: Yaushe ka goge su? Sani, Ai, na goge su jiya da yamma. Uwa: Amma, Sani, kamata ka goge su kowace rana da safe da

yammakuma. Sani: Domme? Uwa: Don kada haoranka su . wanke fuskarka da

hannayenka? Sani, 1, na yi, har da sabulu. Uwa: , ka gyara gado, ka zauna ka r kumallo. Lokaci yi,

ka tafi makaranta. Yi sauri don kada ka makara. Sani: , na tafi. Uwa: Amma, Sani, ka da hankali, ga littafinka na lissafi kan

tebur. Sani: Ahaf, na manta da shi. Sai an jima. Uwa: Allah ka sa'a. Bayani: haoranka har ahaf , , . Allah ka sa'a . ka da hankali .

Hira ta uku: Uwa: Ladi, zo nan da sauri! Uwa: sa ki share Oaki tukuna? Uwa: Amma kafin ki share cfaki, ki z ruwa domin kada fura ta tashi samal Uwa: Bayan kin gama, sai ki d ruwa cikin rijiya ki kawo, in shirya ablnci. Mai gida zai komo daga bakin aiki nan gaba kadan.

Ladi: Gani. Ladi: Gafara, zan yi. Ladi: , zan yi haka.

Ladi: d ki damu, zan yi maza-maza in yi duk kome.

95

Bayani: mai gida - - . zai koma daga bakin aiki - nan gaba kad"an - tukuna -

. 4. : 1. Yaushe ka/ki kan tashi daga barci? 2. Wa kan shirya maka/

miki ablnci? 3. Yaushe kan fara karatu jami'a? 4. Darasussuka nawa kuka yi yau? 5. ka/ki kan yi bayan karshen karatu? 6. Yaushe ka/ki kan koma gida? 7. ka/ki kan yi motsa jiki? 8. Yaushe ka/ki kan yi aikin gida? 9. Yaushe ka/ki kan kwanta barci? 10. ka kan gyara fuska?

11J1 . 5. sun su kan: 1. 'Dalibai sun zo jami'a da fCarfe goma na safe. 2. Mun yi darasin

Hausa kowace rana 3. Da safe uwar yara ta tafi kasuwa, ta sayi kayan lambu. 4. Mun gama darasi da tsakiyar rana 5. Bayan fCarshen darasi na yi aikin gida 6. Kun ci ablnci bayan aiki. 7. Yara sun yi wasa fofar gida 8. Tsofaffi sun