Ankara ~niversitesi Turkiye Cografyasi Araatma ve Uygulama Merkezi

Turkiye Cografyasi Dergisi

Yazan Uygar OZESMI

Arj. Gor. Mehmet SOMUNCU Arj. Gor. Harun T U N P L

"Sultan Sazl i~ i Ekosistemi"

- - - -

A N K A R A U N f V E R S f T E S f B A S I M E V ~ , A N K A R A - 1 9 9 3

SULTAN SAZLIGI EKOS~STEMI (Ecosystem of Sultan Marshes)

Ulkemiz sulak alanlarlnln hemen hemen hepsi gevre sorunlar~ ile yiizyuzedir. Sultan Sazllg~ da bunlar aras~nda en onemlilerinden birisi olup y~llardlr ya~adlgl sorunlara kar~ln varllglnl siirdiirmeye galr~mak- tadlr. Bu sulak alan aynl zamanda yurdumuzdaki qevre sorunlar~nln ilk tart17:lmaya b a ~ l a n d ~ g ~ yerlerden biridir. Sultan Sazl~g~'nln varllgln~ tehlikeye sokan birgok etken vardlr. Bunlardan en onemlisi yorede uygulamas~ siirduriilen "Develi Sulama Projesi" dir. Bu yaz~da Sultan Sazl~kl hakklnda temel bilgiler verilip onemi belirtildikten sonra, so- runlar k~saca ozetlenmekte ve ne yap~lmas~ gerektigi hakklnda oneri- lerde bulunulmaktad~r.

ABSTRACT

Almost all the wetlands in Turkey are facing environmental prob- lems. Sultan Marshes is one of the most important among them and is strugling to survive for many years. This werland is also one of the first places where environmental problems have been began to be dis- cussed. There are many factors endangering the existence of Sultan marshes. The most important one is the "Develi Irrigation Project" carried out in the area. In this paper basic facts about Sultan Marshes and its importance is given. Also the problems are summarized and some suggestions and comments are revealed.

Kuzeyden Afrika'ya uzanan iki onemli l t u ~ gog yolunun kesi~tigi noktada bulunan (Sekil: 1) ve 251'den fazla (iilkemizde goriilen tiir- lerin % 60'1) k u ~ tiiriinii bar~ndlran Sultan Saz l~g~ guniimiizde yokol- manrn e~igine gelmi~tir.

* Kuvbilimci ** A.u. Dil ve Tarih-Cografya Fakiiltesi, Cografya Boliimii, Ankara.

276 Sulta~i Saz l~ j j~ Ekosistemi

Ortadogu ve Balkanlarln en onemli sulak alanlar~ndan birisi olan Sultan Sazligl'n~n yer aid@ Develi Ovasl'nda (Sekil: 2) yiiriitulen su- lama projesi sebebiyle bu e~siz ekosistem bozulmugtur.

R u yazr ckosisteml~l ozelliklerini ve i~inde bulundugu tehlikenin boyutlatinr pek ~ o k yiii:.iiyle beliileyebilmek amaayla ku~bilimci ve cografyacilar~n ortak qalr~rnas~ sonucu haz~rlanmi~tir.

Develi Ovas~. i~ Ansdolu Rolgesi'nde, Kayseri ili s ~ n ~ r l a r ~ i~erisin- dedir. Erciyas Dagl'ni (3917 m.) guney ve guneybatidan ~evreleyen ova- nln ortalama yiikseltisi 1075 m. dir ve yaklag~k 1000 kmz'lik bir alana sahiptir (Sekil: 2).

ERCIYES DAGI MOUNTH E R C ~ Y E S

D A ~ L I R - T E P E L ~ K ALAN

P L A T E A U

A L U V Y A L A L A N A L L U V I A L A R E A

. . . .

Ovanin dogusunda Develi, giineyinde Yahyal~, batisinda Ye$ hisar ve kuzeyinde incesu il~eleri yer alir. Ova, giineyden Toroslarin kuzey u~larini olu~turan Aladaglar'ln Paleozoik'e ait kristalize kalker-

278 Sultan Sazl121 Ekosistemi

lerin meydana getirdigi daglik-tepelik alanlarla s~nirlanmigtlr. Batldan ise Oligomiosen tortullar ve volkanitlerin ana kayayr olugturdugu pla- tolar, kuzeyden Erciyes volkan dagiyla, doguda volkanizma urunlerin- den meydana gelen Develi Daglari ile gevrelenir. Kuzeybatida, fncesu yaklnlarlnda a l ~ a k bir egikle Kayseri-Sarimsakll Ovasl'ndan ayrllan bu alan, kapali havza niteligindedir.

Tektonik bir gokiintii ozelligindeki Develi Ovasi'nin orta bolu- miinde derinligi 1-1,5 m. arasinda degigen ve yuzol~umii 30-35 km2 olan Yay Golu bulunur. Sozkonusu go1 ve gevresindeki sazlik-batakl~k alanlarln tumu "SULTAN SAZLTGI" olarak adlandlr~lmaktadir.

Develi Ovasi'nda ortalama hava s~caklig~ 1 1°C'dir. En sicak ay temmuz, en soguk ay ise ocaktlr. Yazlari ortalama. sicakllk 21 C, kiyn ise 0.5"C kadardir. Ovanin do@, kuzey ve batlslnda yer alan 3 meteoro- loji istasyonunda 284-369 mm. araslnda ortalama yilllk yaglglar kay- dedilmigtir. Yarikurak bir iklime sahip olan Develi Ovasl'nda, Sultan Sazligi'nl batidan ve guneyden donemli akarsular, dogu ile kuzeyden ise kaynaklar, ayrica kar, yagmur geklindeki yagiglar besler (Somuncu, 1987). Tabansuyu seviyesi 1065 m. ( D S ~ , 1970) civarinda olan havza tabanlnln lcuzeyinde, Sultan Sazligi gevresinde hidromorfik ve organik, diger alanlarda ise aluvyal ve koluvyal topraklar yer allr (Topraksu, 1972, 1974).

Develi Ovaa'ndan 25 kadar yerlegme yararlanmaktadlr. Bunlarln qogu ovayi qevseleyen unitelerle ovanin kesi~me noktalarlnda bulunur. Bunlardan 7 tanesi Sultan Sazlig~ gevresinde yer alir ve sazliktan yarar- lanmaktadlrlar. Bu yerlegmelerin nufuslarl 1935 yllindan giiniimuze siirekli artlg gostermi~tir (Tablo : 1, Sekil: 3). Bu yerlegmelerin ge~imleri hayvanclllk, saz kesimi ve slnlrli Mqude tarla tarimina dayan- maktadir.

Tablo 1 . Sultan Sazllgl'ndan yararlanan yerlegmelerin ylllara gore nufuslarl

1990

775 1998 626

3945 1328

86 617

8600

Koyler - Cayuozu Musahacil~ Ovaciftlik Sindelhoyuk Soysalll Yenihayat Yegilova

Toplam

1970 ---- 562 126 475

2690 815 131 433

---- 6332

1935

210 ** **

1271 512 * * **

1993

1950

267 418 281

1525 518 * * 269

3278

Sultan Saz lrg~ Ekosistemi

' $ e k i l 3 Figure

SULTAN SAZLIGI C E V R E S ~ N D E K ~ KOYLEFIDE N ~ ~ F U S ART151

POPULATION INCREASE AROUND O F SULTAN M A R S H E S

Ni j f us

9000 -

8000.

7000.

6000.

, 5000. 0 .- % 4000. - 3 ,a 3000. a

t 2000-

1000-

0 - 1935 1950 1970 1990

Y ~ l l a r Years

Tarla tar~ml uzun ylllar Gevredeki klsltll alanlarda yapilm~ghr. Yerlegmelerde 10.000 kadar biiyiik ve kiigiikbas hayvan vardlr. Bun- larln k ~ g ~ n beslenmelerini temin etmek amac~yla yapildak ad1 verilen genG saz siirgiinleri temmuz aylnda kesilmektedir ayrica ticari ama~larla yapllan kesimler de biiyiik onem taglmaktad~r (yilda 1500 ton kadar). Kesileil sazlarin onemli bir kismi Avrupa iilkelerine i h r a ~ edilmekte- dir. (Foto: 1 ve 2) Hayvanlar ise sazl~k ve go1 ~evresindeki alanlarda otlatllmaktadlr.

Nufus art171 dogal olarak ovadan ve sazl~ktan daha fazla yarar- lanmayi gerektirmigtir. Bu sebeple tar~m alanlarin~n olabildigince ge- ni~letilmesi, tarla tarimlnda sulu tarlm iiriinlerine de (ornegin geker pancari) yer verilmesi, kimyasal giibre kullanimi ve tarimsal amaqh ilaglamalar, ekosistemi bozmaya baglam~glard~r.

280 'Sultan Snz11g1 Ekosistemi

Foto: I . Sultail Sazllgi ~evresindcki kijylerde onemli geqim kaynaklar~ndan birisi, sazl~klar- d ~ r . B~lradan kesilen sazlar, hem bu gekliyle hem de haslr yapllarak sa t~l~naktad~r .

Foto: 2. Sazlar ve bundan iiriilen has~rlar, y a l ~ t ~ m ve dekoratif a m a ~ l ~ kullanlm i ~ i n i h r a ~ edilmektedir.

Sultan Sazl181 Ekosistemi 281

Aluvyal ova tabanin1 tar~ma agarak, qevre kiiylere daha fazlz? ta- rim alan~ ve daha fazla gelir elde edi!ebilir duguncesi ile SULTAN SAZ- L1GI7nin tamamen kurutulrnas~ gundeme getirilmigtir. D S ~ ltonuya yonelik olarak 1960 yil~nda etudlere ba,glatn:gtir. Ardmdan 1970 yil~n- da "Develi Biiyuk Sulama Projesi" uygulamaya konmugtur ( D S ~ , 2970).

Bugiine degin Sultan Sazlignda 251 ltug tiiru tespit edilebilmistir. Bunlardan 67'si lugln ve go$ zaman~nda diizenli olarak goruliir, 46'a ise istisnai tiirlerdir. Geri kalanlardan 69'unun geqinigte yorede uredi- gi kanltlanm~qtir. Dlgerlerinin ureme durumu hald tartigmal~dir. Bir kismi ise Avrupa'da tehlike altlnda bulunan turlerden olup, kirin~zl listededir. Bu verilen say~lar ayrlnt111 ku~bilimsel aragt~rmalarla onem- li oranda artabilir. Agagida-ki ureme, go$ ve k~glamaya iligkin bilgiler Gurpinar (1978)' Kasparek (1985)' 0zesmi (1987a, 1989) dan ahnmi~t~r.

Guney sazligin~n yogun ve iyi koruninu~ bijlumucde buyuit bir 1 ocorax kug kolonisi yer alir. IColoni 200 ltadar Cuce Karabatak (Phalac:

pygmeus), 50 gift kador Gece Bahkqil~ (Nycticorax nycticorax) 50 gift kadar Alaca Bahkgil (Ardeola ralloides), 200 gift ltadar Altbahkql (Eg- retta garzetta), 150-200 dft kadar Celtikgi (Plegadis falcinellus) ve 5-10 qift kadar Kagikqi (Platalea leucorodia), igerir. Bu kuglar genelde sula- n n ~ekilmesi ile olugan qamurlu alanlarda beslenirler. Kuglar koloniyi 1988'de ziyaretgilerin rahatsiz etmeleri sonucunda sazligln guneydo- gusundaki ulagilmaz bolgeye tagm~glardlr. Sazligln iqindeki kuquk agk su golcuklerinde Kuguk Batagan (Tachybaptus ruficollis) ve Kmlboyun- lu Batagan (Podiceps grisegena) urer. Golcuklerde ruzgarla bir kogeden digerine suriiklenerek yuzen saz adalari vard~r. Bunlar uzerinde soyu yiilcsek tehlike altlndaki Dikkuyruk (Oxyura leucocephala) (20 qift kadar) diger dallc~ ordeklerle birlikte iiremektedir. Sazlig~n buyuk bo- lumunde otucu kuglar d~glnda kalan en onemli tiir Cuce Balaban'd~r (xobrycl~us minitus) (300 ~ i f t ) ; otiiculerden Biy~kli Bagtankara (Panurus biarmicus) ve bazl saz bulbulleri de urerler.

Sazl~gl qevreleyen gamur duzluklerinde, iqlerinde Uzunbacak (Himantopus himantopus) (200-520 gift), IOliggaga (Recurvirostra avo- setta) (300 gift), Kocagoz (Burhinus oedicnemus) (10 gift), Batak IOrlan- g~ci (Glareola pratincola) ve Mahmuzlu IOzltugu (Hoplopterus syinosus) (20 dft) bulunan yagmurcunlar uremektedir. Ureyen marti ve sumrular araslnda 5 qift kadar Akdeniz Martis1 (Larus melanocephalus), 100 gift kadar ince Gagah MarQ (L. genei), 100 qift kadar Gulen Sumru (Gelochelidon nilotica), 10 qift kadar Sumru (Sterna hirundo), 70 qift

282 Sultan Sazlljj~ Ekosistemi

kadar Akal~n Sumru (Sterna albifrons), 200 Gift kadar Bly~kll Sumru (Chlidonias hybridus) ve 15 ~ i f t kadar Akkanat Sumru (C. leucopterus) bulunmaktadlr.

1970'de Yay Golu'nde 1500-2000 kadar Flamingo (Phoenicopterus ruber) yuva yapmigt~r (Sekil: 4). Fakat o zamandan bu yana bir daha urememiglerdir. Ancak her sonbaharda 40.000 kadar Flamingo Yay Golu'nde gorulebilmektedir. Bugune degin en yiiksek kay~t 60.000- 80.000 kadardu. (Foto: 3) Yay Golu donmayan tuzlu suyu ile, kiglayan kuglar igin ~ o k onernlidir. Zaman zaman 600.000 kadar su kugunu gor- mek mumkundur. En yiiksek sayllar arasinda 3280 Sakarca K a z ~ (Anser albifrons), 12.100 Boz Kaz (A. anser), 1 1.000 Angit (Tadorna ferrugiaea), 9000 Kep~el (Anas clypeata), 2000 Turna (Grus grus) ve 1350 Renekli Kizilbacak (Tringa erythropus) vardir. Butun bu ger~ekler "SULTAN

wnu SAZL1(;1"nln dogai onemini ve A SINIFl SULAK ALAN old& en Garplcl biqirnde ortaya kovmaktadir.

Foto: 3. 600.000 kadar k u ~ u n birarada gorulebiidigi Sultan Sazl~gi'nda, 251 k u ~ tiirii tes- bit edilmigtir. Bunlar i~erisinde flamingolar onemli bir yere sahiptir.

Sazllklar sadece kuglar balumlndan onern tag~makla kalmay~p ayni zarnanda onlarl besleyen ve bannmalarln~ saglayan flora ve fauna balum~ndan da onemlidir. Bolgede tiimuyle ~ahgilmarnl~ olmaslna ragmen 90'111 uzerinde plankton turune, 60 liir bocek, 19 tiir yumugak-

Sultan Saz l~g~ Ekosistemi ,283

ca, 10 tur siirungen, 3 tur amfibi, 3 tur balik, 21 tiir memeli ve 174 bitki turu tespit edilebilmigtir (Kasparek 1985; Kurschner 1983; 0zesmi 1987b, 1988; Polat 1982).

Develi sulama projesinin tasarlaninasi ve uygulamaya konulmasi esnas~nda Sultan Sazligi'nln onemi henuz yeterince bilinmemekteydi. 1970 y~linda orman yuksek muhendisi ismet ozer, yoreye yaptlgi bir ziyaret sirasinda sahanin su ku~lari yonunden onemini gormiig ve il- gililerin dikkatini ~ekmigtir. Daha sonra Milli Parklar ve Avcilik Genel Mudurlugu ile dogay1 koruma derneklerinin ortak gabalan sonucu Sultan Sazligl'mn onemi D S ~ yetkililerine anlatllmigtlr. Bu gabalar olumlu sonu~lanmlg ve alanln bir klsm~ 1972 ylllnda "Su Kuglari Ko- ruma ve uretme Sahasi" olarak ayr~lmlgtir. Ayrica D S ~ ile Milli Park- lar Genel Mudurlugii aras~nda su seviyeleri uzeri~e bir protokol im- zalanmlgtlr. Bu protokole gore Yay Golii'ndeki su seviyesinin 1071 metrede tutulmasr ongorulmugtur.

1974 yillndan soara Sultan Sazligi'ni kurutacak olan projede de- &iklik yapilmgtu. 1976 yihnda tarnamlanan projeye gore sazhklarrn buyiik boliimu ve Yay Golu kurutulmayacak, sulamadan donen sular golun do@ ve bat~sindan gegen iki kugaklama kanah ile golun kuze- yindeki bir qlugla havza dlg~na ve oradan da Knilirmak'a akitilacakti. Daha sonra do& bogaltma kanalindan vazgegilerek bu kanalla taglna- cak suyun Yahyali Bogaltma Kanali ile Yay Goliine verilmesi, fazla sularin, goliin kuzey ucundaki qkigla ve pompa ile Calbalma Tunelin- den IOzilirmak'a alutilmasi planlanmigtx (Akqakaya ve di&, 1983; TCSV, 1989).

1982 yihndan beri av yasagi konulan yorenin 17.000 ha.'i 21.4.1988 tarihinde Tarlm Orman ve Koyigleri BakanliB tarafindan "Tabiat~ Koruma Alani" ilan edilmigtir (Ertan ve dig., 1989), (Sekil: 4).

Bu tarihten sonra da Sultan Sazlifji'nln kargilagtlgi tehlikeler basi- nin ve kamuoyunun ilgisini Gekmeyi surdurmugtur. Bunun sonrasrnda 1988 ekim ayinda, donemin Cumhurba~kam Kenan Evren, yoreyi zi- yaretinde, sorunlara egilmig ve Cevre Genel Miidiirliigii damgmanh- gmda, D~f 'ye projeyi, alana zarar getirmeyecek bigimde deggtirme direktifi vermigtir. Ancak konu ile ilgili olarak gu ana kadar herhangi bir geligme goriilmemigtir (~zesmi, 1989).

Gunumuzde yururliikte olan DSI projesine gore, sulamadan donen sular, Giiney Sazllg~na ve Yay Golii'ne verilmektedir (Sekil: 4). Bu su-

284 Sultan Sazllfi~ Ekosistemi

lar tarim ilaqlarini ve suni giibre artlklarln~ sulak alana bo$altmaktadir. Konu ile ilgili ayrlntill arasttrmalar henuz yoktur. Runun ne gibi olum- suz etkileri olacagi inceden inceye araqtlrllinalldir. Sonuglari ortaya konmadan bu faaliyetlerin siirmesi alana onemli zararlar verebilir.

Ote yandan Soysalli Plnarlarl Kuqaklama Kanall, Merkez Ku~ak- lama Kanali ile 1071 m. su seviyesini ayarlayan savagin arkasinda bir- legmektedir. Bu, sulak alanl besleyen en onemli su kaynaklarlndan bir tanesini dogrudan havza dlqlna atmaktlr. Boylece Sultan Sazligi en onemli su kaynaklar~ndan birini ltaybetmektedir.

Son zamanlarda yaqanan en aci olay ise, 1990 yllln~n Ekim ay~nda baglamak uzere Sultan Sazlig~'nin 199 1 Mart aylna kadar tamamen kurumasldlr (Foto : 4).

Foto: 4. Sultan S a z l ~ g ~ ' n ~ olu~turan giil ve batakl~klar~n, 1990 ylll Eyliil ayl ile 1991 yl11 Mart ayl aras~nda, 6-7 ay kurumas~ ekosisteme iinemli zararlar vermigtir.

Bunun nedeni; 1988-1989 ylllarlnda yapnan kurakl~gin yanlslra, ~ ~ f ' n i n 1071 m. su diizeyini muhafaza etmeyip, otomatik merlcez pompa istasyonundan Calbalma Tiineli ile Sultan Sa.zligi'n~n suyunu Kizilirmak'a bogaltmasidlr.

Ancak D S ~ bu donemdeki kuruma olaylni kendi sorumlulu~ui~un di~inda tutarak tiimiiyle dogal kurakllga baglamaktadir. Bu gerekqe

Sultan Saxl lg~ Eltosistcmi 185

~ ~ i ' ~ i I:iq bir zaman hakli qkar!namaktadlr. Cunku, yukar~da belir- tildigi gibi ko~ullar ne olursa olsun ~ ~ i ' n i n zoliin su seviyesini 1071 metrede tutacagina iliskin Milli Parklnr Genel Mudurlugii ile yapmi: oldugu bir protokol vard~r. Ru protokolde belirtilen seviye 1071 metre olduguna gore, dogal bir kuraklik tlon.emi sozkonusu olsa bile D S ~ uzn~anlarlnin bu duru~n vc kurak donem ard~ndan yeralt~ su seviyesinin alabilecegi minimum duzeyi gozonune alarak su kodunu belirlemeleri ve onlemleri buna g6re :rlmalasi gerekmektedir.

Yukar~da sozii edilen kurakl~k Sulta.:l Sazllg~ ekosistemine qok biiyuk bir dzrbe vurn~u?eur. Bu k ~ s a sureli I

266 Sultan S a z l ~ g ~ Ekosistemi

Tiirkiye'de yeni tarim alani kazanmak amaci ile kugbilimsel yon- den buyuk onem taglyan Amik, Emen, Gavur, Sugla, Kestel, Simav, Efteni, Aynaz ve Karasaz batakllklar~ ile qok saylda k u ~ u k sulak alan kurutulmugtur. 1986 yl11 sonuna kadar kurutulan sulak alan top- lam], 190.000 hektarln iistundedir. Bu toplam alan, yaklaglk olarak Tuz Golii ve ~evresindeki kiiguk gollerin alan~na egittir. Kurutma faaliyetleri sonunda elde edilen arazilerin ancak % 35'i tar~ma elve- rigli hale gelebilmigtir (TCSC, 1990).

Aynl olay Develi Ovasi'nda da yaganmaktadlr. Ova yurdumuzda ruzgiir erozyonunun en etkin oldugu a1anlarda.n birisi durumundad~r. Bilindigi gibi ruzgiir erozyonu, jeolojik ve jeomorfolojik anlamlarda duz yerlerde, yarl kurak ve kurak iklim kogullarinda, bitki ortusunun zay~fllgi, yiizey sularlnln azllgi ve taban suyu seviyesinin duguk olmasi ve bunlara ek olarak toprak yaplslnin da uygun olmas~yla ortaya qlk- maktadir. Bu kogullar~n Develi Ovasi'nda var olmasi nedeniyle burada ylllardlr suregelen ruzgar erozyonu problemi vardir (Somuncu 1987). Erozyon, Develi Sulama Projesi qerqevesinde ovanln drene edilmesiyle daha da hlzlanmqt~r. Ciinkii ovadan tarlm topragi kazanmak amac~yla yapilan drenaj qaligmalanndan sonra toprag~n lslah edilmesine ve sula- ma iglemlerine hemen geqilmemigtir. Drene edilen alanlarda deflasyona uygun olan ince malzeme, taban suyunun qekilmesiyle aqiga qkmi~tlr. Ruzggrla taS~nan bu ince malzeme tu im alanlarlmn ustunii orte- rek her y11 uriine buyuk zararlar vermektedir. Ovanln kuzey ve bat1 kesimlerinde ise kumul topografyasl olugmugtur (Somuncu 1988). Sultan Sazllgi'nin uluslararasi oneme sahip degeri bir yana birak~larak kurutulmug olsaydi sonuq yukar~da anlatllan Turkiye orneginden ve Develi Ovasl'nln ruzgiir erozyonuna ugramig diger alanlartndan farkl~ olmayacaktl.

$u anda bazi ~evrelerce ige yaramadlg~ iddia edilen, kurutuldugun- da tarim baklmindan ne denli verimli olabilece~ belli olmayaa Sultan Sazllgl sulak alanl, y~llardlr kurutulsun mu, kurutulmasln mi tartlg- malar~ yapmak yerine, bilinqli bir turizm politikas~ i!e degerlendirilseydi hem yorenin dogal dengesi bozulmayacakti hem de gerek yore ekono- misine gerekse ulke ekonomisine tarimln getirecegi gelirden daha fazla ka tk~ saglayacakti.

Bu nedenle gerek Sultan Saz11g1 ekosisteminin saglikl~ bir gekilde korunabilmesi, gerekse buran~n yore ekonomisine daha fazla katki sag lamas^ iqin yapilmas~ gerekenler gunlardlr;

Sultan Sazlrg~ Ekosistemi ? 87

1- Yay Golu'nun su seviyesinin 1071 m. de tutulmasl, kogullar her ne olursa olsun, D S ~ tarafindan saglanmal~d~r.

2- Ekosistemin kimyasal gubre ve tarlmsal a m a ~ l ~ ila~lamalardan gorebilecegi zararlar kontrol a l t~na allnmalrdlr. Bunun iqin ilgili kuru- luglarca derhal bir aragtlrma ekibi olu$turulup ~ a l l ~ m a l a r a baglanma- 11d1r.

3- 17.000 hektarl~k Tabiatl Koruma Alan1 genig bir saha oldu- gu irin Orman Genel Mudurlugu'nce allnan koruma onlemleri yetersiz kalmaktad~r. Bu nedenle koruma onlemleri artlnlrnal~d~r. Ayrlca bu- ranln korunn~aslndan soz konusu kurum sorumlu oldugu i ~ i n ekosis- teme gelebilecek her turlii tehlikede yargl yolu dahil koruma amaqll tiim yasal yollarl kullanmalrdlr.

4- Yore halk~na konunun onemi ilgili kurum ve kuruluglarca an- lat~lmall, qevre bilinci olugturulmalidlr.

5- Sultan Sazllgrnda gu anda koyliilerin kendi qabalariyla kurma- ya qahgtlklar~ turizm hizmet sektoru, devlet taraflndan desteklenmelidir. Cevredeki diger kultiirel ve dogal degerler de dikkate allnd@nda, tu- rizm aktivitelerinin gegitlenmeye bagladlg~ ulkemizde, etkili bir tamtma iie burasi da Ege ve Akdeniz'deki turizm merkezlerine egdeger kapasi- teye gelecektir.

Ak~akaya, H.R., Bar15, Y.S., Bilgin, C.C. (1983). Srdtan S(rzlrg'~ Korrinm Projesi so nu^ Ra- porrr. Ankara (Yay~nlanmam~~) .

DEVLET S U I $ L E R ~ GENEL MUDURLUGU, (1970). Develi- Yegill~isar Ovasr Hidro- jeolojik E~url Iioporrl. DSI Gn. Md. Yeraltlsular~ Daire B$k Genel Yay. No: 709. Grup No: 111. ozel No : 1 7 i 3. Ankara.

DEVLET SU I$LER~ GENEL M U D U I ~ L U C U (1970). Dereli Projesi Platrlrrriia Raporu. DSI Gn. Md. Ankara.

Ertan, A., Krllq, A., Kasparek, M. (1989). Tiirkiye'nin Bnetnli ku ,~ alanlarr. Dopal Hayat~ Korutna Dernegi Yay. ls~anbul.

Giirpmar, T. (1978). Subotz S(rzlr@. Turing. Tiirkiye Turing ve Otornobil Kururnu Bul. 63:342. s. 28-35, Istanbul.

Kasparek, M. (1985). Die Sul~anssii~t~yJe, Naturgescl~ichte Eines Vogelparadieses in Ana- tolietr. Verlag. Heidelberg.

Kiirschner, H. (1983). Vegetationsanc~lytische Ut~ter.srtchutrgen an Halopl~yfenfl~rret~ Zetll- rolonatoliens (Tiirkei). Beihefte Zum Tubinger Atlas Der Vorderen Orients, Reihe A (Naturwissen schaften) Nr. I I . Wiesbaden.

288 Sultan Sazli@ Ekasistemi

~zesmi , U. (1987a). Sultan Sazl~gr onemi ve Korrtnrnasr. Proc. 2nd. Band!rrna Krt~cenneti urtd Giilii Sytlip. 163-167. Band~rma.

Ozesmi, U. (1987b). The Qualitative Analyses and Tasonotnical Study of Pla~tktortic Specks in Sulrarr Sazltgr. Doga TU-Biyol 1 l(3): 147-156. Ankara.

Oeesmi, U., Onder, F. (1988). A Faunistic Stu~ly on the Aquatic Heferopferorts and Coleop- ferous Species o./'Sultan Marshes. Turkiye 9. Ulusal Biyoloji Kong. Bildirileri. Sivas.

Ozesmi, U. (1989). Protection of the Sultan marshes, Turkey. Sairdgrou~e 11. 73-76. The Ornithological Society of the Middle East, England.

Polat, N. (1982). Kuyseri Srtltan Sazlrgr'nm Tabii Tarihi. F r a t aniv. Fen Fak. Derg. say^: 2 s: 45-59. Elaz~g.

Somuncu, M. (1987). Develi Ovasrnrn Kuzey ve Batr Bcilimiinde Riizgdr Erozyotru Sorurru ile Alrnnrasr Gereken dnlemler iizerinde Bir Ara$frrma. (Basrlmam~~ Yiiksek Lisans Tezi). Ank. h i v . Sosyal Bilimler Enst., Ankara.

Somuncu, M. (1988). Develi Ovasrrrm Kuzey se Batr B6liimiinde Riizgrir Erozyonu Sorunri ve Airnrnasr Gereken cirtlenrler iizerirre Bir Ara~trrma. Jeomorfoloji Dergisi Sayr. 16: 37-45. Ankara.

TOPRAKSU GENEL MUDURLUGO, (1972). Kayseri fli Toprak Kaynagr Envcurter Raporu. Tar~m Bak. Yay. No: 183. Topraksu Gn. Md. Yay. No: 268. Ankara.

TOPRAKSU GENEL MCJDURLUGU, (1974). Krzrlrrnrak Havzasr Topraklarr. Topraksu Gn. Md. Yay. No: 286. Ankara.

TURK~YE CEVRE SORUNLARI VAKFI, (1989). Tiirkiye'nin Sulak Alanlarr. Ankara.

T ~ R K ~ Y E CEVRE SORUNLARI VAKFI, (1990). Tirkiye'nin Sulnk Alanlarr. Cevre, S : 47/48. Ankara.

I - - - -- -

V O L L A R V E V E R L E S M E L E R K A Y N A K L A R V E AKARSU nus K O L O N ~ ALANLARI ROADS AND SETTLEMENTS SPRINGS AND STREAM BIRD B R E E D I N G AREAS

KORUMA ALAN1 S l N l R l G ~ L SUMRU

BORDER OF PROTECTED AREA LAKE TERNS

H A B I T A T S l N l R l

BORDER OF HABITAT

S A Z L I K S l N l R l

BORDER OF MARSHES

KANALLAR

CANALS

KULTOR ARAZISJ 1970 YILI FLAMII~GO Y U V A L A R I AGRICULTURAL LAND SlTU OF FLAMINGO NESTS I N 1970

KSEROFITLER

XEROPHYTES

KSEROFIT -HALOFITLER

XEROPHYT - HALOPHYTES

POMPA ISTASYONU HlOROFlTLER

PUMPING STATION HYDROPHYTES

YAGMIJRCUN

WADER

BALIKCI L c i j c ~ KARABATAK KASIKC I CELTIKCI

EGRETS HERONS PYGMY CAMORANT SPOONelLL GLOSSY l e l S

BATAGAN DIKKUYRUK OALGIC ORDEK

GREBE WHITE-HEAOED DUCK DIVING DUCK