sunu1 dolaşım
TRANSCRIPT
HAZIRLAYAN : GONCA AKKIN
DOLAŞIM SİSTEMİ
Dolaşım sistemi; Kalp, Kan damarları ile Kandan oluşur. Dolaşım sistemi kan yolu ile; Hücrelerimize besin ve oksijen taşır. Vücudu mikroplara karşı korur. Hücrede oluşan artık maddeleri, vücut dışına
atılmalarını sağlayan organlara (akciğer, böbrek) taşır.
DOLAŞIM SİSTEMİ
KALBİN YAPISI VE GÖREVLERİDolaşım sisteminin en önemli organı olan kalp, vücudumuzun her tarafına kanın ulaşmasını sağlayan bir pompa gibidir. Kalp; Göğüs boşluğunda, diyaframın üstündedir. İki akciğer arasındadır.
Dört odacıktan oluşur.
Üstteki odacıklara kulakçık, Alttaki odacıklara karıncık denir.
Kalbin sağ bölümünde, sağ kulakçık ve sağ karıncık, sol bölümünde, sol kulakçık ve sol karıncık bulunur.
Kalbin soldaki odacıklarını temiz kan, sağdaki odacıklarını kirli kan doldurur.
Karıncıklardaki kas tabakası kulakçıklara göre daha kalın ve güçlüdür.
KALBİN ÇALIŞMASI Vücudumuzda kanın dolaşması kalbin çalışması ile olur. Kalp kası isteğimiz dışında çalışır.Kasılıp gevşeyerek hareket eder.
Kalbin çalışmasında sinirler ve hormonlar önemli rol oynar. Zayıf bir elektrik akımıyla kalp çalışır, kalp kası hücreleri bu akım sayesinde hızlı iletişim kurar ve bir bütün halinde çalışır.
Toplardamarlardan gelen kan kulakçıklara dolar.
Kulakçıklar kasılır.
Kulakçıklarla karıncıklar arasındaki kapaklar açılır ve kan karıncıklara dolar.
Kanla dolan karıncıklar kasılarak, içindeki kanı atardamarlara pompalar. Kan vücuda dağılır.
Kalp kasının bir kez kasılıp gevşemesi kalp atışını meydana getirir. Sağlıklı bir insanda kalp atış sayısı dakikada 60-100 kadardır. Kalp atış hızı;
Heyecanlandığımızda,
Yürüme, koşma ve diğer vücut egzersizlerinde,
Ateşli hastalıklarda artar.
Yeni doğan bebeklerin kalp atış hızı yetişkinlerden daha yüksektir.
DAMARLAR
Kanın vücutta dolaşmasını sağlayan borulara damar denir. Damarlar;
Atardamar,
Toplardamar ve
Kılcal damar
olmak üzere üçe ayrılır.
TOPLARDAMARLAR Kanı vücuttan toplayıp kalbe getiren damarlara toplardamar denir. Alt ana toplardamarı ile üst ana toplardamarı kirli kanı kalbin sağ kulakçığına taşır. Akciğer toplardamarı ise akciğerlerden aldığı temiz kanı kalbin sol kulakçığına taşır. Toplardamarların içinde kapakçıklar vardır. Bu kapakçıklar , kanın geriye dönmesini önler.
UYARI!Akciğer atardamarı
hariç , diğer toplardamarlarda kirli
kan bulunur.
ATARDAMARLAR
Kalpten kan götüren damarlara atardamar denir. Kalbin sol karıncığından aldığı temiz kanı vücuda dağıtan ana atardamara aort denir. Akciğer atardamarı ise, kalbin sağ karıncığından aldığı kirli kanı , temizlenmek üzere akciğerlere götürür. Kalp kasılıp gevşeyerek kanın atardamarlarda akmasını sağlar.
UYARI!Akciğer atardamarı
hariç, diğer atardamarlarda temiz
kan bulunur.
KILCAL DAMARLAR
Atar ve toplar damarlar dokularda çok incelir, kıl görünüşünde şekil alır. Bunlara kılcal damar denir. Çapları çok küçük olan kılcal damarlar dokular arasında ağ şeklinde dağılırlar. Kan ile doku hücreleri arasındaki bütün madde (oksijen,besin ve yanma sonucu oluşan atıklar) alışverişi kılcal damarlarla olur.
KANIN YAPISI Kan; bir deney tüpünde bekletilirse tüpün üstünde sarımsı renkli bir sıvı, altında da koyu kırmızı renkli bir pıhtı oluşur. Deney tüpünün üst kısmında kalan sıvı plazma adını alır.Plazma;
%90’ı su olduğundan kana akıcılık kazandırır.
Sindirilmiş besin molekülleri, atık maddeleri, vitamin ve madensel maddeleri taşır. Deney tüpünün alt kısmındaki koyu renkli pıhtı ise kan hücreleridir. Damarların içinde plazma ile hücreler karışmış haldedir.
KAN HÜCRELERİ Alyuvarlar (eritrositler), Akyuvarlar (lökositler) ve
Kan pulcukları (trombositler)
Olmak üzere üç çeşit kan hücresi vardır.
ALYUVARLAR
Kırmızı renkli çekirdeksiz hücrelerdir.
Akciğerlerden aldığı oksijeni hücrelere,
Hücrelerden aldığı karbondioksiti de akciğerlere taşır.
Uzun ve yassı kemiklerin kırmızı iliklerinde üretilir.
AKYUVARLAR Beyaz renkli, çekirdekli hücrelerdir.
Sayıları alyuvarlardan azdır.
Vücudun savunmasında görevlidirler. Bunun için;
Bazı akyuvarlar kana giren mikrobu içine alır, yer ve sindirir . (fagositoz)
Bazıları salgıladıkları maddelerle (antitoksin) mikropların hastalık etmeni zehirlerini etkisiz hale getirir.
Bazıları ise, salgıladığı maddelerle (antikor) doğrudan mikrobu hareketsiz hale getirir ve öldürür.
Kemik iliği ve akkan düğümlerinde (lenf bezlerinde) üretilir.
Mikroplu hastalık sırasında çoğalırlar. İyileşme ile eski sayılarına inerler.
KAN PULCUKLARI Bu hücreler çekirdeksizdir.
Bir yeriniz yaralandığında kanın pıhtılaşmasını sağlar. Böylece kan kaybını önler.
TEMİZ VE KİRKİ KANTemiz Kan : Hücrelere giden, oksijen oranı yüksek kandır. Rengi açık kırmızıdır.
Kirli Kan : Karbondioksit oranı yüksek kandır. Koyu kırmızı renktedir.
KAN DOLAŞIMI
Kanın kalpten çıkıp damarlar yardımıyla vücuda dağılmasına ve tekrar kalbe dönmesine kan dolaşımı denir.
İki tür kan dolaşımı vardır;
KAN DOLAŞIMI
Küçük kan dolaşımı
Büyük kan dolaşımı
KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI
Kalbin sağ karıncığındaki kirli kanın akciğer atardamarı ile akciğerlere girip temizlendikten sonra akciğer toplardamarı ile kalbin sol kulakçığına dönmesi küçük kan dolaşımıdır.
UYARI!Küçük kan dolaşımı
kalp ile akciğer arasında gerçekleşir.
Sağ karıncıkKirli kan
Akciğer atardamarı
Akciğer kılcallarıAkciğer toplardamarı
Temiz kan
Sol kulakçık
BÜYÜK KAN DOLAŞIMI
Kalbin sol karıncığındaki temiz kanın aort atardamarı ile vücuda dağılıp kirlendikten sonra toplardamar yoluyla, kalbin sağ kulakçığına dönmesi büyük kan dolaşımıdır.
UYARI!Büyük kan dolaşımı kalp ile vücudumuz
arasında gerçekleşir.
Sol karıncıkTemiz kan
aort
Vücut kılcalları
Kirli kan
toplardamarSağ kulakçık
KAN GRUPLARI
Özellikleri bakımından kan dört gruba ayrılır. A, B, 0, AB gruplarıdır.
Kan gruplarının uyması, kan alıp vermede yeterli değildir. Kandaki (Rh) maddesi de bilinmelidir. Rh maddesi bulunan kana Rh pozitif Rh(+) Rh maddesi bulunmayan kana Rh negatif Rh(-) kan denir.Rh’e göre:1. Rh(+) , Rh(+) ‘e kan verebilir.2. Rh(-) , Rh(-) ‘ e kan verebilir.3. Rh(-), Rh(+) ‘ e kan verebilir.4. Rh(+), Rh(-) ‘ e kan veremez.
EK BİLGİRh faktörü ilk defa Rhesus
(Resus) maymununda keşfedilen bir kan grubu sistemidir.
UYARI!Rh faktörü aşağıdkai koşullara uymak şartıyla :
Her grup, kendi grubuna kan verebilir.
AB grubu , her gruptan kan alabilir.
0 grubu , her gruba kan verebilir.
ÖRNEK:
Bir hasta için AB Rh(+) grubu kana ihtiyaç olduğu anons edilmiştir. Kan vermek üzere baş vuran aşağıdaki kişilerden hangileri kabul edilir ? I. Kan grubu A Rh(-) olan ÖzgürII. Kan grubu 0 Rh(-) olan Okan III. Kan grubu AB Rh(+) olan YeşimIV. Kan grubu AB Rh(-) olan Akın
A. I-II B. III-IV C. I-III-IV D. I-II-III-IV
ÇÖZÜM
AB kan grubu genel alıcıdır. Kendi kan grubu dahil bütün kan gruplarından kan alabilir.
Rh(+) kan grubu hem Rh(+) kandan hem de Rh(-) kandan kan alabilir.
CEVAP: D
LENF DOLAŞIMI
Lenf sistemi;
Dolaşım sisteminin bir parçasıdır.
Lenf damarları ile,
lenf düğümlerinden oluşur. Kılcal kan damarlarından sızarak hücreler arasındaki boşluklara sızan kan serumuna doku sıvısı denir. Kan ile hücreler arasındaki madde alışverişi doku sıvısı aracılığı ile olur. Doku sıvısı fazla ise lenf damarları ile kana döner. Lenf damarlarına giren doku sıvısı lenf (akkan) adını alır. Lenf damarları vücudumuzun hemen her bölgesine yayılmıştır. Bu lenf ağına, büyüklüğü iğne başından büyük, en fazla fasulye büyüklüğünden lenf düğümleri yayılmıştır. Bu düğümlerin büyük bir bölümü;
Ağız tavan ve tabanında (lenf bezleri, bademcikler)
Boyunda,
Koltuk altlarında ve
Kasıklarda yoğunlaşmıştır.
Dalak da lenf dokusundan oluşmuştur.
Lenf damarlarında dolaşan lenf sıvısı;
Kan serumu ve akyuvarlar içerir.
Alyuvarlar yoktur.
Renksizdir.
İnce bağırsakta sindirilmiş olan yağlı maddeleri hücrelere taşıyarak sindirime yardımcı olur.
Lenf damarlarının dolaşım sistemine birleştiği yerdeki lenf düğümleri hastalık yapan organizmaları yok ederek bağışıklık sisteminde önemli görev yapar.
ÖRNEK:
Bazı hastalıklarda lenf bezlerinde şişme olur. Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir ?
A. Lenf bezlerinde akyuvar yapımı hızlanır.B. Akyuvarlar hastalık yapan mikrobun toksinine karşı , antitoksin
çıkarır.C. Akyuvarlar mikropları içlerine alarak sindirirler.D. Lenf bezlerinde hastalık yapan mikropların toksinleri toplanır.
ÇÖZÜM:Akyuvarların görevi vücuda giren zararlı mikroorganizmaları yok etmektir. Bazı hastalıklarda mikroplar lenf bezlerine yerleşirler ve burada akyuvar yapımı hızlanır. Bu yüzden lenf bezlerinde şişme olur.
CEVAP: A