SZWEDZI NA WILCZEJ(RAPORT Z BITWY TESTOWEJ)

Założenia

Celem przedstawionej rozgrywki nie było odwzorowania jakiegokolwiek historycznego starcia. Miała ona raczej za zadanie dokonanie praktycznego testu systemu zasad do gry zaprojektowanych przez firmę WARGAMER.

System zaprojektowano tak, aby możliwie elastycznie „obsługiwał” zarówno starcia na poziomie kilku lub kil-kunastu chorągwi jak i rozbudowane, prawdziwie epickie bitwy, w których może wziąć udział kilkadziesiąt lub nawet kilkaset oddziałów.

W czasie bitwy spotkały się ze sobą armia Rzeczypospolitej wspierana przez Kozaków Zaporoskich oraz Szwe-dzi, których szeregi zasiliły liczne oddziały najemne z Niemiec. Miał to być sprawdzian, jak system przepisów ra-dzi sobie w odwzorowywaniu starć, w czasie których wschodnioeuropejska sztuka wojenna prezentowana przez Polaków spotyka się z zachodnioeuropejskim sposobem prowadzenia walki charakterystycznym dla Szwedów.

Rozgrywka miała także na celu przetestowanie zasad specjalnych dotyczących posiłków, zwiadu oraz flankowa-nia.

Scenariusz

Silne zgrupowanie generała von Schwlicka podążało dwiema równoległymi drogami z odsieczą dla oblężonego garnizonu w pobliskim mieście. Szwedzi wiedzieli o katastrofalnej sytuacji oblężonego garnizonu i o nadciąga-jącej do polskiego obozu ciężkiej artylerii, której użycie byłoby gwoździem do trumny dla obrońców twierdzy. Dlatego też poruszali się szybko ale w zwartych kolumnach z flankami silnie chronionymi przez silne oddziały kawalerii. Liczne oddziały rajtarów zostały także wysłane na rozpoznanie.

Wieś Wilcza, leżąca na skrzyżowaniu dwóch ważnych szlaków komunikacyjnych, stała się rejonem wyznaczo-nym na popis (przegląd) wojsk zgrupowania dowodzonego przez hetmana polnego Sosińskiego. Polacy zbierali siły przed wyruszeniem w pole przeciw koncentrującym się opodal Szwedom idącym na odsiecz oblężonej twier-dzy. Pierwszy na polu popisu pojawił się pułk brata hetmana, któremu wyznaczono zadanie utrzymania pozycji do czasu przybycia wojsk dowodzonych przez hetmana polnego. Pułk rozłożył się we wsi, gdzie umocnił się w opłotkach oraz zajął pozycję w zasadzce w pobliskich lasach. Do żołnierzy przyłączyła się liczna grupa okolicz-nych chłopów.

Do rejonu koncentracji zdążał pułk hetmana polnego (posiłki).

Na wieść o nadciągającej dla Szwedów odsieczy, do rejonu koncentracji skierowano pułk regimentarza Terowi-cza (jazda i dragoni) eskortujący podążającą do rejonu oblężenia ciężką artylerię i piechotę (posiłki).

Polacy mieli również nadzieję, że na miejscu koncentracji stawi się pułku kozaków zaporoskich. O tym pułku wiadomo było jedynie tyle, że kozacy wysłali przodem samą jazdę i jest ona gdzieś w drodze do rejonu koncen-tracji (flankowanie).

Rzut oka na pole bitwy

Zadaniem strony polskiej było utrzymanie wsi i nie dopuszczenie do przebicia się Szwedów na drugi brzeg pobliskiej rzeki, skąd mogliby zagrozić rozlokowanym w obozie wojskom polskim zajętym trwającym właśnie oblężeniem.

Zadaniem Szwedów było unicestwienie zgrupowania polskiego i przedarcie się w kierunku oblężonej twierdzy.

ARMIA RZECZYPOSPOLITEJ:

Głównodowodzący Hetman Polny Konrad Sosiński (5 punktów dowodzenia)

Pułk Hetmana Polnego pod pułkownikiem Kłąbem (3 punkty dowodzenia) – POSIŁKI:

2 chorągwie husarii2 chorągwie pancernych1 regiment dragonów 2 chorągwie piechoty węgierskiej;

Pułk regimentarza Sosińskiego (hetmańskiego brata) - (3 punkty dowodzenia):

4 chorągwie piechoty węgierskiej1 regiment piechoty niemieckiej1 regiment dragonów („odpadli” od koni wystawieni na polu bitwy pieszo)2 x artyleria lekkaPułk wspierają liczni chłopi z okolicznych wiosek;

Pułk regimentarza Terowicza (3 punkty dowodzenia) – POSIŁKI:

2 chorągwie husarii2 chorągwie pancernych2 regimenty dragonów Do pułku dołączono jednostki oddelegowane do prowadzenia oblężenia zajętego przez Szwedów miasta w skła-dzie:1 regiment najemnej piechoty niemieckiej2 x ciężka artyleria;

Pułk kozaków pod dowództwem Doriana Kuleszy (3 punkty dowodzenia) - FLANKOWANIE

5 sotni jazdy zaporoskiej.

Polacy w drodze na pole bitwy

ARMIA SZWEDZKA:

Armia Szwedzka podzielona została na 3 dywizje:

Głównodowodzący generał von Schwelick (5 punktów rozkazów)

Dywizja wodza naczelnego pod jego własną buławą:

5 regimentów piechoty szwedzkiej (każdy z artylerią regimentową)2 regimenty najemnych piechurów niemieckich2 x artyleria średnia;

Dywizja jazdy generała Biczyńskiego (polski renegat w szwedzkiej służbie – 3 punkty rozkazów):

2 regimenty rajtarów szwedzkich 1 regiment kirasjerów niemieckich1 regiment rajtarów fińskich;

Dywizja generała von Pytensteina (3 punkty rozkazów):

1 regiment rajtarów (PODJAZD)2 regimenty piechoty szwedzkiej z artylerią regimentową2 x artyleria średnia;

Nadejście Szwedów

Ustawienie początkowe

Polacy:

Pułk pułkownika Sosińskiego – centralna część pola bitwy w wiosce i okolicznych lasach i na wzgórzach;Pułk Hetmana Polnego – wchodzi w posiłkach w turze 1,2 lub 3 przez północna krawędź stołu;Pułk pułkownika Terewicza – wchodzi w posiłkach w turze 1,2 lub 3 przez zachodnią krawędź stołu za rzeką;Kozacy pułkownika Kuleszy – wchodzą jako oddział flankujący ze wschodniej krawędzi stołu.

Szwedzi:

Całe ugrupowanie wchodzi w kolumnach marszowych południową stroną stołu

Przebieg starcia

Przed bitwą

Ponieważ Szwedzi mają przewagę w jednostkach wysłanych na podjazd, Polacy rozstawiają się jako pierwsi. Szwedzi mają inicjatywę w pierwszej turze gry. Niestety ceną za rozesłane podjazdy są straty w wysłanych na podjazd oddziałach – skwadron wysłany na rozpoznanie traci 1/3 swojego stanu osobowego.

I tura

Szwedzi maszerują w kolumnach marszowych w kierunku wsi Wilcza. Niefortunnie, lewe skrzydło wojsk szwedzkich, które wychodzi naprzeciwko zabudowań wsi Wilcza, stanowi jazda. Piechota stanowi centrum i prawe skrzydło. W odwodzie idzie dywizja von Pytenstaina skupiająca piechotę, kawalerie i liczną artylerię.Pułk Sosińskiego oczekuje ataku przeciwnika na pozycjach obronnych we wsi i okolicznych lasach oraz zaro-ślach.W fazie końcowej tej tury strona polska wykonuje rzut na przybycie posiłków. W tumanach kurzu pojawiają się posiłki. Na szczęście dla Polaków oba pułki posiłkowe wkraczają do akcji już w pierwszej turze!

Szwedzi rozwijają szyki

II tura

Szwedzi rozpoczynają rozstawianie szyków bojowych. Na prawym skrzydle i w centrum rozwijają się szyki pie-choty von Schwlicka, których skrzydeł bronią skwadrony rajtarów z dywizji Biczyńskiego. Szwedzkie działa są odprzodkowywane i zajmują pozycje ogniowe. Na lewym skrzydle rozwijają się odziały jazdy generała Biczyń-skiego. Oddziały von Pytenstaina czekają w odwodzie.

Polacy z pułku Sosińskiego z radością witają obłoki kurzu na horyzoncie. Wiedzą, że oznacza to przybycie po-siłków. Jednak sytuacja nie jest wesoła bowiem Szwedzi mają przytłaczającą przewagę liczebną(ponad 10 do 1). Polska artyleria otwiera gesty choć niecelny ogień do szwedzkich regimentów. Na efektywny ostrzał jest jeszcze zbyt daleko.

W fazie reorganizacji strona polska wykonuje test na przybycie oddziałów flankujących. Na polskim lewym skrzydle pojawiają kozacy. Dotrą oni na pole bitwy przed pułkami posiłkowymi.

III tura

Szwedzi rozpoczynają natarcie na całym froncie. W centrum i na prawym skrzydle ogromne bloki szwedzkiej piechoty z hukiem werbli i łopotem sztandarów zmierzają ku szczupłym polskim liniom. Na całe szczęście nie-dostatek miejsca nie pozwala Szwedom wykorzystać miażdżącej przewagi liczebnej. Na lewym skrzydle skwa-drony rajtarów i kirasjerów ustawiły się w szyki do karakolu. Odprzodkowane średnie działa szwedzkie rozpo-czynają ostrzał polskich pozycji w centrum pola bitwy. Na głowy polskich dragonów spadają pierwsze pociski. Padaj zabici i ranni. To pierwsza ale nie ostatnia krew w tej bitwie...

Polacy tkwią na pozycjach oczekując aż Szwedzi wkroczą w zasięg ognia muszkietów i arkebuzów. Póki co ogień prowadzą wyłącznie polskie lekkie działa. Ogień ten nie powoduje jednak żadnych start po stronie szwedzkiej.

Pułki posiłkowe i Kozacy są jeszcze daleko…

Polskie posiłki

IV tura

Oddziały jazdy szwedzkiej na lewym skrzydle rozpoczynają karakol, ostrzeliwując intensywnym ogniem roz-stawioną na pozycjach obronnych piechotę polską. Ogień ten jest jednak nieskuteczny. Polacy odgryzają się zawzięcie paląc gęsto z ręcznej broni palnej i armatek. Wskutek poniesionych strat w szeregach szwedzkich rajtarów wybucha panika i jeden z oddziałów rozpoczyna ucieczkę, mieszając uporządkowane dotychczas szyki szwedzkiej armii.

Jednak także po stronie polskiej padają zabici i ranni. Ogień szwedzkiej artylerii powoduje straty wśród drago-nów. Rozpoczynają oni odwrót i wpadają na stojących za lasem chłopów. Ci, widząc uciekających żołnierzy, także wzięli nogi za pas. Polakom nie uda się już do końca bitwy zatrzymać ich rejterady …

Polskie posiłki wciąż są jeszcze daleko. Pułk Terowicza podzielił się – piechota i działa kontynuują marsz do mostu,a cała jazda i dragoni zdążają w kierunku brodu. Pozwoli im to znacznie szybciej osiągnąć rejon bitwy.

Dragoni wieją przed szwedzką nawałą

V tura

W centrum Szwedzka piechota doszła na tyle blisko do polskich szyków, że może rozpocząć ostrzał. Muszkie-terzy wystąpili do przodu i polem bitwy wstrząsnął huk potężnych salw szwedzkich muszkietów. Na prawym skrzydle rozwinięta piechota szwedzka ustawiła swoje szyki tak, aby zmaksymalizować siłę ognia na ograniczo-nym obszarze pola bitwy. Powoduje to jednak pewne zamieszanie… Na lewym skrzydle szwedzka jazda zrezy-gnowała z nieskutecznego karakolu i, po przegrupowaniu, runęła do szarży na polskich piechurów.

Dowodzący kozakami pułkownik Kulesza, widząc chwilowe zamieszanie na szwedzkim skrzydle, postanowił zaryzykować szarżę. Szybko sprawił kozacką jazdę i ruszył do przodu. Szwedzi nie dali się jednak zaskoczyć kozakom. Początkowy rozgardiasz został szybko opanowany i zbliżających się kozaków przywitał deszcz oło-wiu z muszkietów i dział regimentowych. Kozacy nie wytrzymali tego ognia - 3 z 5 sotni poszło w rozsypkę i rozpoczęło paniczną ucieczkę.

Nadciąga skrzydlata śmierć

VI tura

Przybyłemu na pole bitwy hetmanowi udało się zatrzymać część umykających kozaków. Sam Kulesza na czele pozostałych dwóch sotni rzucił się do prawdziwie straceńczej szarży na 3 ziejące ogniem regimenty szwedzkich piechurów. Szwedzi, chcąc zmaksymalizować skuteczność ognia, podpuścili kozaków na bardzo bliską odległość po czym gruchnęła prawdziwe morderczą salwa. O dziwo, pomimo poniesionych strat, kozakom udało się zdać test morale i wziąć na szable szwedzkich muszkieterów, którzy nie zdołali umknąć za osłonę pikinierów. Popro-wadzona z iście kozacką fantazją szarża nie przyniosła jednak żadnych efektów – ogromne bloki szwedzkiej piechoty nawet nie drgnęły. Niedobitki kozaków zostały zmuszone do wycofania się w nieładzie.

W centrum Szwedzi celnym ogniem spędzili polskich dragonów rozlokowanych na zalesionym wzgórzu. Wy-bito także obsługę dział. Na szczęście dla Polaków wzgórze było zbyt strome do sforsowania przez zwycięską szwedzką piechotę.

Na lewym skrzydle jazda szwedzka runęła na polskich piechurów. „Węgrzy” zza osłony płotów odparli szar-żę. Także piechota cudzoziemskiego autoramentu przyjęła szarżę z sukcesem. Polscy muszkieterowie ostrzelali nadciągających jeźdźców poczym schronili się za pikinierów. Opancerzeni rajtarzy z doborowego szwedzkiego regimentu rajtarskiego i kirasjerzy, bezsilni wobec skierowanego w nich lasu pik, musieli się wycofać.

Szarża rajtarów

Nadciągające chorągwie pułku hetmańskiego znalazły się wkrótce w polu widzenia szwedzkich piechurów. Po-dążających w stronę szwedzkich szyków żołnierzy hetmańskich mijają uciekający w popłochu kozacy, dragoni i chłopi. Także i na lewym szwedzkim skrzydle pojawiają się polskie posiłki, to jazda pułku Turowicza, sforso-wawszy bród, szykuje się do rozpoczęcia kontrataku.

VII tura

Pułk hetmański podzielił się na 2 grupy. Jedna pod dowództwem samego hetmana ruszyła w odsiecz niedobitkom polskich piechurów broniącym się w wiosce. Druga pod pułkownikiem Kłąbem uszykowała się do szarży na te same regimenty, które starły w proch kozaków. Uszykowany głęboko w cztery linie pułk ruszył do szarży z fur-kotem proporców. Na czele szarżowały 2 chorągwie husarskie, za nimi 2 pancerne. Regiment dragonów został na pozycjach wyjściowych gotowy skoczyć by wspomóc husarzy i pancernych w przypadku powodzenia akcji lub spieszyć się i otworzyć ogień osłonowy w razie porażki szarżujących chorągwi. Rozpędzone chorągwie jak burza przebyły strefę śmierci (rejon ostrzeliwany przez aż 3 regimenty szwedzkiej piechoty!!!). Husarze ponieśli straty od ognia piechoty i dział regimentowych ale pomimo tego udało im się dopaść szyki piechurów. Po oddaniu sal-wy szwedzcy muszkieterowie cofnęli się za pikinierów. Husarze z impetem wpadli w piechotę zadając jej duże straty. Niefortunnie dla Polaków Szwedzi byli na tyle głęboko uformowani, że potężny cios nie powalił ich ale jedynie zachwiał i zmusił do cofnięcia. Polacy straciwszy impet wycofali się w porządku na pozycje wyjściowe i przygotowali do ponownego ataku.

Hetmańska husaria uderza

Zalesione wzgórze w centrum pola bitwy zostało znów obsadzone przez chorągiew piechoty węgierskiej, która na rozkaz pułkownika Sosińskiego opuściła swoje pozycje w głębi wsi i włączyła się do walki.

W wiosce węgierska piechota nie wytrzymała ponownej szarży rajtarów i rozpoczęła paniczną ucieczkę. Regi-ment piechoty „niemieckiej” został ponownie celem szarży najcięższej szwedzkiej jazdy. Tym razem Polacy nie dali rady i zostali zmuszeni do ustąpienia. Wycofali się jednak w ordynku. Szwedzcy jeźdźcy nie zdecydowali się na pościg w obliczu nadciągającego zagrożenia w postaci chorągwi z pułku hetmańskiego.

Oddziały von Pytenstaina czekały w szyku na sposobność włączenia się do akcji. Jak dotąd udało im się jedynie wspierać ataki szwedzkie celnym ogniem dział rozlokowanych na wzgórzu górującym nad całym polem bitwy.

Jazda Terowicza podzieliła się na dwa ugrupowania. Dragoni spieszyli się i przygotowali do odparcia ogniem raj-tarów nadciągających na karkach uciekającej polskiej piechoty. Husarze poszli w sukurs ustępującej w porządku piechocie „niemieckiej”.

VIII tura

Jazda pułkownika Kłąba ponownie rusza do szarży. Znów na czele husaria a za nimi pancerni. Jeźdźcy wpadli znów w pole śmierci. Znów szwedzki ogień zebrał krwawe żniwo ale i tym razem husarze zdali test odwagi i z impetem runęli na szwedzkich piechurów. Skruszyli jednak kopie w poprzedniej szarzy i teraz atakowali jedynie z koncerzami w reku. Szarża nie przyniosła skutku. Polakom udał się jedynie uszczknąć trochę piechoty i wybić obsługę dział regimentowych i zostali zmuszeni do odwrotu.

Rozniesiemy na szabelkach!

Na tyłach polskiego lewego skrzydła udało się pozbierać uciekających dotychczas w panice kozaków.

W centrum chorągiew polskiej piechoty przegrała z kretesem wymianę ogniowa z 4 krotnie liczniejszym regi-mentem szwedzkich piechurów i rzuciła się do ucieczki.

Druga grupa chorągwi z pułku hetmańskiego ruszyła do szarzy, której celem stało się ugrupowanie jazdy ście-rające się z polskim regimentem piechoty cudzoziemskiego autoramentu. Niestety na drodze do celu husarze „niechcący” znieśli jeden z regimentów rajtarskich. Rozbici rajtarzy umknęli ale Polacy stracili impet natarcia i musieli wrócić na pozycje wyjściowe.

Polscy piechurzy z chorągwi węgierskich pędzeni przez rajtarów uciekali w popłochu w kierunku brodu na rzece za wsią. Na ich drodze stanął regiment dragonów, który po spieszeniu szykował się do odparcia ogniem musz-kietów zbliżających się rajtarów.

Na pole bitwy dotarła nareszcie reszta pułku Terowicza w postaci regimentu piechoty cudzoziemskiego autora-mentu oraz ciężkich dział. Działa te miały posłużyć oblężeniu szwedzkiej twierdzy ale z w tej ciężkiej dla Pola-ków potrzebie wciągano je z niemałym trudem na wzgórze nad zakolem rzeki. Mogłyby wtedy objąć zasięgiem nieomalże całe pole bitwy…

IX tura

Na lewym skrzydle wojsk polskich husarze i pancerni z pułku hetmana po raz kolejny ruszyli do szarży na szwedzką piechotę w nadziei uzyskania przełamania. Niestety i tym razem Polacy odbili się od masywnych szwedzkich czworoboków ponosząc ciężkie straty.

W centrum wzgórze opuszczone dotychczas już dwukrotnie przez dragonów i węgrów ponownie opanowali dragoni z pułku hetmańskiego.

Na prawym skrzydle Polacy ponownie podjęli próbę zniszczenia Szwedzkiej jazdy. Husarze i pancerni uderzyli z furią na odsłonięte skrzydło regimentu doborowej szwedzkiej jazdy. Szwedzi ponieśli ciężkie straty i cofnęli się pod naporem polskich jeźdźców. Polacy skoczyli w pościg, uderzając ponownie. Trafiła jednak kosa na kamień. Doborowa jazda szwedzka – kirasjerzy i opancerzeni rajtarzy twardo stawiła czoła atakującym Polakom. Husarze i pancerni, straciwszy impet, w porządku ustąpili na pozycje wyjściowe i przygotowali się do kolejnej szarży.

W tym samym czasie chorągiew husarska z pułku Terowicza „skoczyła” bez rozkazu! Za cel szarży wybrała sobie liczny pułk piechoty szwedzkiej nacierający z centrum w stronę wioski. Szwedzi, weterani wielu bitew, zareagowali z wyćwiczoną sprawnością. Zagrzmiała salwa po której spadła z koni ponad 1/3 szarżujących jeźdź-ców. Muszkieterowie ustąpili za szeregi pikinierów. Husarze uderzyli z impetem miażdżąc pierwszy szereg pi-kinierów. Niestety szyki szwedzkie okazały się zbyt głębokie. Polacy odbili się od szwedzkiego czworoboku i rzucili się do ucieczki.

Husarze w kolejnych desperackich szarżach

Ciężkie działa, z trudem wciągnięte na szczyt wzgórza nad rzeczką, zostały odprzodkowane i ustawione na po-zycjach ogniowych.

Na dalekim lewym skrzydle szwedzcy rajtarzy przebiegli przed nosami spieszonych dragonów i, dopadłszy reszt-ki uciekających węgrów, wycieli ich bez miłosierdzia.

X tura

Polscy dowódcy, widząc bezskuteczność dotychczasowych działań, postawili wszystko na jedną kartę. Wojska polskie podjęły generalny szturm na całej szerokości frontu w nadziei na uzyskanie przełamania.

Na lewym skrzydle do czwartej szarży ruszyły resztki chorągwi pancernych i husarzy. Tym razem wsparli ich dragoni. W odwodzie stanęli kozacy zebrani i uporządkowani przez pułkownika Kuleszę oraz węgrzy z przy-bocznych chorągwi hetmana, którzy wreszcie dotarli na pole walki. Na rozkaz Kłąba do ataku ruszyli także wę-grzy z chorągwi z pułku Sosińskiego, którzy stali dotychczas bezczynnie w lesie na lewej flance (Szwedzi byli poza zasięgiem ich arkebuzów). Fala polskich jeźdźców podziela się na dwie części. Dragoni runęli do przodu na regimenty „zmiękczone” poprzednimi szarżami. Resztki pancernych i husarze wybrały nowy cel szarży – re-giment piechurów opierający się jednym skrzydłem o wzgórze w centrum pola walki. Dowodzący na polskim lewym skrzydle pułkownik Kłąb miał nadzieję, iż szarża polskiej jazdy w połączeniu z ogniem dragonów złamie któryś ze szwedzkich regimentów…

Dragoni i pancerni w szarży na ziejące śmiercią czworoboki

Szwedzi zareagowali z wypracowaną precyzją. Polaków przywitała prawdziwa nawała ognia. Dragoni nawet nie zdołali dojechać do szwedzkich szyków. Pomimo stosunkowo niewielkich strat załamało się ich morale i w panice uciekli wpadając na uszykowanych na nowo kozaków.

Szwedzkie regimenty w oczekiwaniu na kolejną szarżę

W centrum pola walki ze wzgórza polscy dragoni otworzyli ogień do regimentu piechurów będącego celem szarży jeźdźców z pułku hetmańskiego. Szwedzi ponieśli straty ale nawet nie drgnęli. Galopujących pancernych spotkali ten sam los co dragonów – nie zdołali nawet dosięgnąć szablami szwedzkich gemajnów. Ponieśli spore straty i wycofali się na pozycje wyjściowe.

Na prawym skrzydle jazda hetmańska oraz husarze z pułku Terowicza ruszyli do drugiej szarży na doborowe oddziały szwedzkich kawalerzystów Biczyńskiego i włączające się do akcji oddziały piechoty von Pytensta-ina. Jazda hetmańska po raz kolejny ścięła się z doborową jazdą szwedzką, husarze uderzyli na świeży oddział piechoty, który dopiero rozwinął swe szyki z kolumny marszowej. Za jazdą pomaszerowała raźno do przodu chorągiew piechoty węgierskiej i regiment piechoty niemieckiej. Piechurzy mieli w razie porażki osłonić ogniem wycofującą się jazdę lub w razie sukcesu bronić jej skrzydeł w oczekiwaniu na nadejście pozostałych chorągwi pozostawionych w odwodzie. Niestety ogień szwedzki okazał się prawdziwie morderczy. Husarze Terowicza zostali praktycznie wybici do nogi ogniem z muszkietów i licznych dział. Podobnie węgrzy, poniósłszy ogromne straty, wycofali się w popłochu. Jedynie chorągwie z pułku hetmańskiego odniosłyi sukces. Pod ich uderzeniem doborowi rajtarzy i kirasjerzy niemieccy po krótkiej walce pękli i poszli w rozsypkę. Widząc jednak niepowodze-nie pozostałych chorągwi hetman wydał rozkaz do cofnięcia się na pozycje wyjściowe.

Hetman frasobliwy

XI tura

Na lewym skrzydle Szwedzi w miejsce rozbitej jazdy wprowadzili świeże oddziały piechoty z dywizji von Py-tenstaina. W centrum ich działania ograniczyły się jedynie do ostrzeliwania wycofujących się polskich oddziałów oraz porządkowania własnych szyków. Prawe skrzydło stało w miejscu przygotowane na kolejną polską szarżę. Na tyłach von Pytenstain i Biczyński porządkowali jazdę szwedzką przygotowując ją do przeprowadzenia zma-sowanego natarcia.

Polskie oddziały na całej szerokości frontu porządkowały swoje szyki. Dowódcy starali się pozbierać pierzcha-jących żołnierzy. Na prawym skrzydle siły polskie przedstawiały dość dużą siłę bojową za sprawą hetmańskiej jazdy i piechoty niemieckiej z pułków Terowicza i Sosińskiego. Jednakże lewe skrzydło polskiego zgrupowania było w strzępach. Jazda pierzchała i porwała za sobą część dopiero co uporządkowanych kozaków. Jedyną war-tość bojową przedstawiali węgrzy z hetmańskich chorągwi i utrzymujący pozycję dragoni. Centrum, obsadzone przez polskich dragonów, w praktyce stanowiło ze względu na stromość wzgórza pozycję nie do zdobycia. Nie-mniej jednak ogromna przewaga siły ognia Szwedów (około 7:1) nie wróżyła polskim dragonom zbyt długiego życia…

W ogniu walki

Ciężkie działa unieszkodliwiły swoim ogniem jedno z lekkich dział szwedzkich oraz zadały pewne straty szwedz-kiej piechocie. Był to jednak lokalny, nic nie wnoszący sukces…

Na tyłach polskiego zgrupowania skwadron rajtarów z pułku Biczyńskiego, który wyciął poprzednio uciekają-cych węgrów z pułku Sosińskiego, przeprawił się przez bród na rzece (pomimo celnego ognia polskich drago-nów). De facto, zakładane przez Szwedów cele bitwy zostały osiągnięte. Wobec powyższego polskie dowództwo uznało się za pokonane. Bitwa zakończyła się.

Podsumowanie wyników bitwy

Szwedzkie zwycięstwo było w pełni zasłużone, choć nie stanowiło dla nikogo zaskoczenia. Szwedzi mieli zna-czącą przewagę liczebną w trakcie całej bitwy. Na dodatek przewaga ta uwydatniała się, gdyż oddziały polskie przybywały na pole bitwy z opóźnieniem. Jedynym problemem okazała się szczupłość pola bitwy – Szwedzi nie byli w stanie rozwinąć całości swoich sił. Szwedzkie dowództwo bezwzględnie wykorzystywało polskie błędy. Szwedzi w bardzo skrupulatny sposób wykorzystywali też swoje ograniczone zasoby dowódcze. Przede wszyst-kim jednak doprowadzili do sytuacji kiedy to mniej liczebni Polacy stali się stroną atakującą.

Dowodzący stroną polską po prostu dobrze się bawili… Celem gry było testowanie mechanizmów systemu. Stąd konieczne stało się podejmowanie akcji często zupełnie niedorzecznych z punktu widzenia taktyki XVII-wiecznego pola bitwy. Stąd ponawiane polskie szarże na kilkunastokrotnie silniejszego przeciwnika, chaotyczne manewry, brak koordynacji działań i zupełne ignorowanie wskazówek głównodowodzącego ;-). Polacy radośnie korzystali z komfortowej sytuacji jaką mieli w związku z posiadaniem licznej kadry dowódczej. Niestety prze-waga ta została roztrwoniona. Bitwa skończyła się tak… jak właściwie miała się skończyć. Polska porażka była zupełna. Tym niemniej wszyscy uczestnicy bitwy, a przede wszystkim autorzy systemu, wynieśli z niej sporo ciekawych spostrzeżeń i wniosków. O to zaś nam własnie chodziło…

Pluton egzekucyjny

Wnioski dotyczące funkcjonowania sytemu przepisów

Celem przeprowadzonej symulacji było przetestowanie zasad systemu w warunkach dość dużego starcia. Na polu bitwy pojawiło się około 1500 modeli co po przeliczeniu w oparciu o przyjętą przez autorów skalę daje 22,500 ludzi w rzeczywistość. Dla porównania pod Kircholmem biło się około 16-17 tys. wojska. Szczegóło-we cele bitwy skupiły się na przetestowaniu poprawnego i zgodnego z historycznymi realiami funkcjonowania przedstawionych poniżej elementów w realiach dużej skali rozgrywanego starcia:

- przyjętej skali czasu i przestrzeni (szybkość poruszania modeli, liczebność oddziałów, zasięgi strzału, zasięgi dowodzenia, wielkość pola bitwy etc.);- skutków ostrzału na morale i wysokość strat;- skutków walki wręcz (wycofanie, ucieczka, pościgi etc);- porównania statystyk, zasad specjalnych i funkcjonowania różnego rodzaju oddziałów w trakcie walki;- struktury i skuteczności dowodzenia;- specjalnych manewrów, szyków oraz taktyk (salwa vs. kontrmarsz, karakol, etc.);- manewrów rozgrywanych przed bitwą lub poza polem walki (zwiad, flankowanie i wprowadzanie posiłków).

Gra testowa spełniła pokładane w niej oczekiwania. Okazało się, że większość mechanizmów funkcjonuje po-prawnie także w warunkach ogromnego zatłoczenia pola bitwy i chaosu z tego wynikającego. Okazało się, że przyjęta mechanika bez problemów pozwala dowodzić graczowi „armią” składająca się z kilku chorągwi jak i kilku dywizji. Jedynym ograniczeniem okazała się ilość dostępnego miejsca. Ilość posiadanych na stole modeli (czyli rozmach prowadzonej bitwy) właściwie nie ma wpływu na „grywalność” systemu. W szczególności zaś nie powoduje powstawania problemów z długością prowadzonej gry (bitwa testowa trwała 4 godziny).

W wyniku gry testowej autorzy uznali, że koniecznym stało się jednak wprowadzenie pewnych korekt odnośnie sposobu rozstrzygania walki ogniowej oraz ograniczenia skuteczności dowodzenia. Stosowne zmiany wprowa-dzono do przepisów już w trakcie rozgrywki.

Ciekawych spostrzeżeń przysporzyło także autorom porównanie działania licznej ale słabszej jakościowo armii z mało skuteczną kadrą dowódczą ale kierowanej przez bardzo dobrych graczy w konfrontacji z mniej liczna armią, lepszą jakościowo i posiadającą doskonałą kadrę dowódczą ale kierowaną przez programowo „kiep-skich” graczy ;).

W grze wzięli udział:

Polacy:

Hetman Sosiński – Konrad SosińskiPułkownik Kłąb – Krzysztof KłąbPułkownik Terrowicz – Paweł SieradzkiPułkownik Sosiński, hetmański brat – Konrad SosińskiPułkownik Kulesza – Dorian Kulesza

Szwedzi:

Marszałek von Schwlick – Rafał SzwelickiGenerał Biczyński – Łukasz BiczyńskiGenerał von Pytenstain – Radosław Pycia.

Grę rozegrano 26 stycznia 2008 roku w kwaterze głównej firmy WARGAMER przy ulicy Wilczej 62 w Warszawie.

Do gry użyto modeli produkcji firmy Wargamer i QR Miniatures.