t. c. dışişleri bakanlığı aday meslek memurları temel...

67
10. HAFTA TÜR 101 TÜRK DİLİ

Upload: others

Post on 30-Jan-2020

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

10. HAFTA

TÜR 101 TÜRK DİLİ

Page 2: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Bu bölüm tamamlandıktan sonra;

Türkçe’nin imla kuralları hakkında bilgi sahibi

olunması,

Yazı sürecinde oluşabilecek hataların önlenmesi,

Doğru ve anlamlı bir metin oluşturulabilmesi

Amaçlanmaktadır.

Amaçlar

TÜR 101 TÜRK DİLİ 210. HAFTA

Page 3: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Yazım

Düzeltme işareti

Eklerin ve kelimelerin yazımı

Büyük harf kullanımı

Sayıların yazımı

Sıkça yanlış yazılan kelimeler

Anahtar Kavramlar

TÜR 101 TÜRK DİLİ 310. HAFTA

Page 4: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Yazım Kuralları

Uzun Ünlü Kullanımı

Düzeltme İşareti

Ünlü Daralması

Ünlü Düşmesi

Ünsüz Türemesi

Bazı Kelime ve Eklerin Yazılışı

da/de Bağlacı ve -da/-de Eki

ki bağlacı ve –ki aitlik eki

Mastar Ekinin Kullanımı

Cevheri Fiilin Yazılışı

İçindekiler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 410. HAFTA

Pekiştirme Sıfatları

Sayıların Yazılışı

Büyük Harf

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

Deyim, Atasözü ve İkilemelerin

Yazımı

Alıntı Kelimelerin Yazılışı

Yabancı Özel Adların Yazılışı

Sıkça Yanlış Yazılan Kelimeler

Rekabet Halindeki Yazımlar

Page 5: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Bir dilin söz varlığının ses, gramer kuralları ve

geleneksel etkenler gibi belirli kurallara göre yazıya

geçirilmesine imla (yazım) denir.

Yazım kuralları, alışkanlıkların ve geleneğin

sonucunda ortaya çıkar. Yani objektif kriterler değil,

sübjektif teamüller ve sıklık yazım kurallarını belirler.

Yazım Kuralları

TÜR 101 TÜRK DİLİ 510. HAFTA

Page 6: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Türkçenin yazım kuralları, alfabe değişikliklerinin

çokluğu sebebiyle farklı dönemlerde farklı eğilimler

göstermiştir.

Teamüller ve sıklıktaki değişim, bugünkü yazım

kurallarını da değiştirebilir.

Yazım Kuralları

TÜR 101 TÜRK DİLİ 610. HAFTA

Page 7: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

2012 itibarıyla TDK Yazım

Kılavuzu’nun 27. baskısı

yayımlanmış ve 80 yılda

kılavuzlarda pek çok değişiklik

yapılmıştır.

TDK’nın yazım kılavuzuna

buradan ulaşabilirsiniz.

Yazım Kuralları

TÜR 101 TÜRK DİLİ 710. HAFTA

Page 8: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Uzun ünlüler genellikle yabancı dillerden geçen kelimelerde vardır ve yazıda herhangi bir işaretle gösterilmez. Uzun ünlülü kelimeler kendinden uzun ünlülü olanlar ve ek aldığında uzun ünlüsü ortaya çıkanlar olarak ikiye ayrılır.

Uzun ünlülü kelimeler: adalet, beraber, ifade, kaide, numune, sade, şair, hata vb.

Ünlü ile başlayan ek aldığında uzun ünlüsü ortaya çıkanlar:mekanı,zamanı, cevabı, hayatı vb.

Uzun Ünlü Kullanımı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 810. HAFTA

Page 9: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Düzeltme işareti genellikle anlamları ve telaffuzları farklı kelimeleri

ayırt etmede kullanılır:

adem X âdem alem X âlem

hal X hâl hala X hâlâ

hâkim X hakîm âlim X alîm

şura X şûra ama X âmâ

katil X kâtil kadir X kâdir

Nispet i’sinin belirtme durum eki i ile karışmasını önlemek amacıyla:

resmi X resmî dini X dinî

tarihi X tarihî askeri X askerî

ilmi X ilmî, vb.

Düzeltme işareti

TÜR 101 TÜRK DİLİ 910. HAFTA

Page 10: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Yazım Kılavuzu’na göre ön damaktan çıkan /k/ ve /g/

seslerini taşıyan şu kelimelerde komşu ünlü

düzeltme işareti taşır:

Düzeltme işareti

kâğıt hikâye mezkûr tezgâh

kâbus Hakkâri mahkûm karargâh

kâfi hâl dükkân kâmil

kâhin sükûn sükût gâh

dergâh

TÜR 101 TÜRK DİLİ 1010. HAFTA

Page 11: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Son hecedeki veya ekin sonundaki düz geniş /a/, /e/

ünlüleri şimdiki zaman çekiminde gerek telaffuz ederken

gerekse yazarken /ı/, /i/, /u/, /ü/ sesine dönüşür:

Ünlü Daralması

TÜR 101 TÜRK DİLİ 11

başla+yor başlıyor

gözle+yor gözlüyor

izle+yor izliyor

söyle+yor söylüyor

dinle+yor dinliyor

sakla+yor saklıyor

sor-ma+yor sormuyor

bil-me+yor bilmiyor

10. HAFTA

Page 12: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Tek heceli olan demek ve yemek fiillerinde,

söyleyişteki i ünlüsü yazıya da geçirilir: diyen,

diyerek, diyecek, diyelim, diye; yiyen, yiyerek,

yiyecek, yiyelim, yiye, yiyince, yiyip.

Ancak deyince, deyip sözlerindeki /e/ yazılışta

korunur.

Kural istisnası

TÜR 101 TÜRK DİLİ 1210. HAFTA

Page 13: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

İki heceli bazı kelimeler, ünlüyle başlayan bir ek

aldıklarında kelimenin ikinci hecesindeki dar ünlüler düşer:

Ancak bu kelimeler ikileme yoluyla tekrar edildiğinde dar ünlüler düşmez: şehirden şehire, devirden devire, oğuldan oğula, koyun koyuna, vb.

Ünlü Düşmesi

TÜR 101 TÜRK DİLİ 13

Örnek: alın - alnı, burun - burnu, karın - karnı, oğul - oğlu, gönül -

gönlü, boyun - boynu, koyun - koynu.

Bu durum Arapçadan geçen bir dizi kelimede de görülür: fikir -

fikri, fetih - fethi, katil - katli, sabır - sabrı, vb.

10. HAFTA

Page 14: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Dilimize Arapçadan geçen ve Arapçada ikiz ünsüzle

telaffuz edilen kelimeler dilimizde tek ünsüzle yazılır.

Örnek: hak, ret, şer, tıp, zam, zan, af, his.

Ancak bu kelimeler ünlüyle başlayan ek aldığında orijinal biçimdeki ünlü ikizleşmesi tekrar ortaya çıkar.

Örnek: hakkı, reddi, şerri, tıbbı, zammı, zannı, affı, hissi.

NOT: ‘set’ sözcüğü sadece Çin Seddi derken ikizleşir.

Ünsüz türemesi

TÜR 101 TÜRK DİLİ 1410. HAFTA

Page 15: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Dilimizde bazı eklerin yazılışı sıkça karıştırılır. Bunlar:

da/de bağlacı ile -da/-de/-ta/-te eki, Farsça kökenli ki

bağlacı ile Türkçe kökenli aitlik bildiren -ki eki, soru

eki, ile bağlacı, ek fiillerin yazımı.

Ayrıca pekiştirme sıfatları, sayılar, unvanlar, çeşitli

türden özel adlar, birleşik kelimeler, deyimler,

ikilemeler, alıntı sözcükler ve yabancı isimler de

sıkça karıştırılır.

Bazı Kelime ve Eklerin

Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 1510. HAFTA

Page 16: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

da/de bağlacı daima ayrı yazılır. Bu bağlaç ve,

dahi, hatta ve tekrarlı olarak kullanıldığında ne … ne …, hem … hem … gibi anlamlar da kullanılır. Asla vurguyu üzerine almaz.

Örnek: Sen de gel.

Gittim de çalıştım.

Sen de o da gelin.

Bağlaç olan da/de asla ta/te diye de yazılmaz.

Örnek: Kitap ta var.

da/de bağlacı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 1610. HAFTA

Page 18: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Ek olan –da/-de, -ta/-te ise

bulunma, içinde, üstünde,

yanında, mevki gibi anlamlar

katar.

Bağlaç olan da/de’nin aksine

vurguyu daima üzerine alır.

-da/-de eki

TÜR 101 TÜRK DİLİ 18

evde, masada, kitapta,

sokakta, vb.

10. HAFTA

Page 20: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Dilimize Farsçadan geçen ki bağlacı daima ayrı yazılır:

Örnek: yeter ki, duydum ki, anladı ki, işittim ki, dedi ki, biliyorum ki, demek ki, kaldı ki, tabii ki, vb.

Eski Türkçede “acaba” anlamında kullanılan erki’den kısalarak gelen ki parçacığı da ayrı yazılır:

Örnek: Gelir mi ki? Ne ki? Kim ki?

Türkçede aitlik bildiren -ki eki daima bitişik yazılır:

Örnek: benimki, onunki, evdeki, kitaptaki, vb.

Bağlaç olan ki vurguyu üzerine almazken ek olan -ki vurguyu üzerine alır.

ki bağlacı ve

–ki aitlik eki

TÜR 101 TÜRK DİLİ 2010. HAFTA

Page 21: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 2110. HAFTA

Page 22: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Dilimizdeki mastar eki –mak/-mek’tir. Ancak bu ek, belirtme,

yönelme, ilgi hali ekleriyle birleşemez ve yerini –ma/-me isim fiil ekine bırakır:

NOT: Osmanlıca imlanın etkisiyle 1960-70’lere kadar görmeğe, okumağa vb. yazımlarla karşılaşılıyordu.

Mastar eki bulunma ve ayrılma hali ekleriyle birleşebilir.

Örnek: çalışmakta, koşmaktan vb.

Mastar Ekinin Kullanımı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 22

gelmeyi, unutmaya, çalışmayı, sormaya,

bilmenin, yaşamanın vb.

10. HAFTA

Page 23: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Eski Türkçedeki er- “olmak” fiili zamanla anlamını kaybetmiş ve -di, -

miş, -se, -ken gibi eklerle birleşen biçimleri günümüze kadar varlığını korumuştur: idi, imiş, ise, iken. Bunlardan idi ve imiş yüklemi kurduğu için ek fiil, ise birleşik cümle kurduğu için şart bağlacı ve iken de görevinden dolayı zarf-fiil eki olarak bilinir. Bütün bu eklerdeki i- fiili cevheri veya noksan fiil olarak da bilinir.

Cevheri fiilli ekler, ünsüzle biten kelimelere bitişik veya ayrışık eklenirler.

Örnek: okuldu ~ okul idi, ayıpmış ~ ayıp imiş, gelirken ~ gelir iken.

Cevheri fiilli ekler, ünlüyle biten kelimelere -y- ile birleşir veya ayrı yazılır.

Örnek: neyse, yabancıymış, yoldayken.

Cevheri Fiilin Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 2310. HAFTA

Page 24: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Pekiştirme sıfatları daima bitişik yazılır:

Pekiştirme Sıfatları

apacı, epeski, masmavi, paramparça, güpegündüz, sapsarı, tertemiz,

sırılsıklam, yemyeşil, vb.

TÜR 101 TÜRK DİLİ 2410. HAFTA

Page 25: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sayılar harflerle veya rakamlarla gösterilebilir.

Harflerle yazım daha yaygın kullanılır.

Ancak saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilerini

rakamla yazmak gerekir.

Sayıların Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 25

Örnek: 3 gün ~ üç gün, 2 hafta sonra ~ iki hafta

sonra, 7. ~ yedinci, vb.

13:40’ta, 25 kilogram, 16 kilometre, 16.800 lira,

352.824 kişi, vb.

10. HAFTA

Page 26: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Dört veya daha fazla basamaklı sayılar yazıyla

kısaltılır:

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:

Ancak çek, senet gibi ticari belgelerde bitişik

yazılırlar:

Sayıların Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 26

15 milyon, 7 trilyon 600 milyon lira, vb.

üç yüz elli altı.

üçyüzellialtıTL

10. HAFTA

Page 27: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Yüzde ve binde işaretlerinden sonra boşluk bırakılmaz.

Örnek: %32, %45, ‰50, ‰35, vb.

Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, kitap ve dergi ciltlerinde, madde sıralamalarında kullanılır.

Örnek: II. Dünya Savaşı, III. Selim, XIV. Louis, IV. Cilt, vb.

Dört ve daha büyük rakamların arasına sondan sayılmak kaydıyla üçlü gruplara ayrılarak nokta konur.

Örnek: 7.654, 43.908, vb.

Sayıların Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 2710. HAFTA

Page 28: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Kesirler virgülle ayrılır.

Örnek: 3,76, 34,91, vb.

Sıra sayılarda ya sadece nokta konur, ya da kesme işaretinden sonra –ıncı/-inci eki eklenir.

Örnek: 7., 19., 358., 7’inci, 19’uncu, 358’inci, vb.

Üleştirme sayıları sadece harflerle yazılır:

Örnek: üçer, ellişer, yüz yirmişer, vb.

Sayıların Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 2810. HAFTA

Page 29: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Cümle başında

Dizelerin

başında

Özel adların

başında

kullanılır.

Büyük Harf

TÜR 101 TÜRK DİLİ 2910. HAFTA

Page 30: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Kişi adlarından önce gelen unvan ve saygı ifade eden

sözcüklerin başında büyük harf kullanılır.

Millet, boy; dil, lehçe; devlet; din ve mezhep; gezegen ve yıldız; yer, mahalle, bulvar; saray, köşk, anıt; kurum ve kuruluş; kanun ve tüzük; kitap, dergi, gazete; ulusal ve dini bayram; kurultay, kongre adlarında ve tabelalarda ilk sözcüğün ilk harfi büyük yazılır.

Büyük Harf

TÜR 101 TÜRK DİLİ 30

Sayın …, Bay …, Prof. Dr. …,

Yüzbaşı …, … Efendi, … Bey, …

Hanım, vb.

10. HAFTA

Page 32: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Yazımı en sık karıştırılan kelimeler bitişik olanlardır.

Ses düşmesine uğramış kelimeler bitişiktir.

Örnek: kayın ana/kaynana

biri biri/birbiri

ne için/niçin

pazar ertesi/pazartesi

kahve altı/kahvaltı vb.

Birleşme sonucu ses değişimine uğrayan birleşik fiiller bitişiktir.

Örnek: darbetmek, kaybolmak, kaybetmek, affetmek, hissetmek, emretmek.

NOT: ayırt etmek ayrı yazılır.

Birleşik Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 3210. HAFTA

Page 33: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Bitişik Yazılan Birleşik

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 33

Bitki adları bitişik

yazılır:aslanağzı,

kuşburnu vb.

-a/-e, -ı/-i, -u/-ü zarf fiil ekleriyle

birleşen yardımcı fiiller bitişik

yazılır: alıvermek, alıkoymak,

olagelmek, düşeyazmak, vb

gidedurmak, bakakalmak vb.

oğlu ve kızı sözleri

bitişik yazılır: eloğlu,

elkızı, çapanoğlu vb.

Üçtaş gibi

oyun adları,

renk adları ve

renk adları

bitişik yazılır:

narçiçeği,

vişneçürüğü

vb.

yiyecek adları bitişik

yazılır: kadınbudu,

tavukgöğsü vb.

hastalık (itdirseği,

karabaş

10. HAFTA

Page 34: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Zaman ve bazı sıfat fiil eklerinin kalıplaşmasıyla

oluşan birleşik kelimeler:

Bitişik Yazılan Birleşik

Kelimeler

gündöndü, serdengeçti, şıpsevdi,

cankurtaran, barışsever, akarsu,

etyemez, kuşkonmaz, güngörmüş,

çekyat, kapkaç, örtbas, veryansın,

yapboz, külyutmaz, oldubitti,

yanardöner, konargöçer, vb.

TÜR 101 TÜRK DİLİ 3410. HAFTA

Page 35: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Bitişik Yazılan Birleşik

Kelimeler

Somut olarak yer bildirmeyen

alt, üst ve üzeri sözcüğü taşıyan

birleşik kelimeler bitişik yazılır:

ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı,

akşamüstü, ikindiüstü,

olağanüstü, öğleüzeri, suçüstü

Yer adları bitişik

yazılır: Çanakkale,

Acıpayam,

Yenimahalle, vb.

Unvan adlarından

dönüşen yer adları bitişik

yazılır: Davutpaşa,

Abidinpaşa, Necatibey,

Mustafakemalpaşa

vb.

Ara yönleri belirten

kelimeler bitişik

yazılır:

güneybatı,

güneydoğu vb.

TÜR 101 TÜRK DİLİ 3510. HAFTA

Page 36: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Asıl anlamını kaybetmemiş olmasına rağmen teamüllerle

bitişik yazılan bir dizi kelime şunlardır: başbakan, başfiyat, başmüfettiş, başyazar, aşçıbaşı, binbaşı, ağababa, beyefendi, hanımefendi, biraz, birçoğu, birkaç, birtakım, herhangi, hiçbir gibi sözcükler.

Sonunda evi, hane, name, zade sözcükleri olan birleşik kelimeler şunlardır: polisevi, huzurevi, yayınevi, kahvehane, dershane, yazıhane, beyanname, kanunname, amcazade, dayızade, vb.

Bitişik Yazılan Birleşik

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 3610. HAFTA

Page 37: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sonunda Farsça –zede eki taşıyan kelimeler bitişik yazılır.

Örnek: afetzede, selzede, kazazede, depremzede

Farsça izafetlerle oluşmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Örnek: ehlibeyt, cihanşümul, erkanıharp,

gayrimenkul, suizan, hercümerç, hüsnüniyet vb.

Arapça izafetlerle oluşmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Örnek: darülaceze, fevkalade, şeyhülislam,

maşallah, velhasıl, Allahualem vb.

Bitişik Yazılan Birleşik

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 3710. HAFTA

Page 38: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Kanunda adı bitişik yazılan veya tescil ettirilmiş

kurum ve kuruluşlar bitişik yazılır:

İçişleri, Dışişleri,

Genelkurmay,

Yükseköğretim,

Açıköğretim, vb.

Bitişik Yazılan Birleşik

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 3810. HAFTA

Page 39: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Ayrı Yazılan Birleşik

KelimelerEtmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak,

kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiiller

ayrı yazılır:

terk etmek, arz etmek, not etmek, söz etmek,

yok olmak, vb.

Bazı hayvan ve bitki türleri ayrı yazılır :

kedi balığı, köpek balığı, ton balığı, deve kuşu, muhabbet

kuşu, cırcır böceği, su yılanı, dağ keçisi, fındık faresi,

çörek otu, eğrelti otu, güzelhatun çiçeği, sakız ağacı, yer

elması, deve dikeni, kuş üzümü, şeker pancarı, vb.

TÜR 101 TÜRK DİLİ 3910. HAFTA

Page 40: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Ayrı Yazılan Birleşik

Kelimeler

Nesne ve alet adları ayrı yazılır: lüle taşı, arap sabunu,

oturma odası, kol saati, el kitabı, İngiliz anahtarı, toplu

iğne, dolma kalem, tuz ruhu vb.

Yol ve ulaşımla ilgili kelimeler ayrı yazılır: hava yolu, kara

yolu vb.

Durum, olay bildiren kelimeler ayrı yazılır: baş ağrısı, ana

dili, açık oturum, dil birliği, madde başı, yer çekimi vb.

Bilim ve bilgi adları ayrı yazılır: yer bilimi, halk bilimi, dil

bilimi, dil bilgisi, ses bilgisi vb.

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4010. HAFTA

Page 41: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4110. HAFTA

Page 42: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Ayrı Yazılan Birleşik

Kelimeler

Yiyecek ve içecek adlarından biriyle kurulan kelimeler ayrı yazılır:

badem yağı, maden suyu, tas kebabı, kestane şekeri, irmik helvası, kakaolu

kek, çiğ köfte, içli köfte, kesme şeker, sivri biber, süzme yoğurt, kuru yemiş, vb.

[istisna: tereyağı]

Gök cisimleri ayrı yazılır:

Çoban Yıldızı, kuyruklu yıldız, meteor taşı, vb.

Organ adlarıyla kurulan kelimeler ayrı yazılır:

kepçe kulak, serçe parmak, safra kesesi, gaga burun, ekşi surat, azı dişi, vb.

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4210. HAFTA

Page 43: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Bazı eklerin kalıplaşmasıyla oluşan birleşik kelimeler ayrı

yazılır.

Örnek: çalar saat, çıkar yol, güler yüz, yazar kasa, çıkmaz sokak, uçan daire, tükenmez kalem, vb.

Bazı renk adları ayrı yazılır.

Örnek: bal rengi, [istisna: kahverengi], gümüş rengi, krem rengi, ateş kırmızısı, gece mavisi, limon sarısı, vb.

Renk tonu bildiren birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek: koyu mavi, kirli sarı, açık yeşil, vb.

Ayrı Yazılan Birleşik

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4310. HAFTA

Page 44: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4410. HAFTA

Page 45: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Yer adlarındaki yön ve ara yön sözcükleriyle kurulan birleşik

kelimeler ayrı yazılır.

Örnek: Güney Kutbu, Yukarı Ayrancı, Orta Asya, Uzak Doğu, İç Anadolu, vb.

dış, iç, sıra, alt, üst, ön, yan, art, arka, karşı, çok sözleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek: din dışı, kanun dışı, olağan dışı, çağ dışı, yurt içi, yurt dışı, hafta içi, hafta sonu, aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra, yer altı, yer üstü, üst yazı, iç tüzük, iç savaş, ön yargı, ön söz, [istisna: öngörü], üst kat, alt yapı, karşı oy, yan etki, art damak, çok düzlemli, tek eşli

Ayrı Yazılan Birleşik

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4510. HAFTA

Page 46: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Deyimleri ve atasözlerini oluşturan kelimeler ayrı

yazılır.

Örnek: çam devirmek, kulak kabartmak

İkilemeler ayrı yazılır.

Örnek: bata çıka, eciş bücüş, sere serpe,

yarım yamalak, iç içe, günü

gününe, teke tek, ardı ardına vb.

Deyim, Atasözü ve

İkilemelerin yazımı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4610. HAFTA

Page 47: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Çift ünsüzle başlayan Batı kökenli kelimelerde araya

ünlü konmaz:

Ancak bazı kelimeler Türkçede farklılaşmıştır:

İki ünsüzle biten Batılı kelimeler değiştirilmez:

Alıntı Kelimelerin Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 47

grup, spiker, staj, stüdyo, problem,

slogan vb.

iskarpin, iskele, iskelet, istasyon,

istatistik, kulüp vb.

film, form, lüks, slayt, teyp vb.

10. HAFTA

Page 48: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Batı kökenli bazı kelimelerin sonundaki veya hece

sonundaki /g/ sesi korunur ve /ğ/’ye dönüşmez.

Fotoğraf ve topoğraf kelimeleri bu kuralın istisnasıdır.

Alıntı Kelimelerin Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 48

Örnek: dogma, biyografi, bibliyografya, magma,

monografi, paragraf, program, demagog, jeolog, katalog,

ürolog vb.

10. HAFTA

Page 49: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Bilim, sanat ve uzmanlık alanındaki bazı terimler hiç

değiştirilmez.

Örnek: cuprum “kimya”, quercus “meşe”,

terminus technicus “teknik terim”, vb.

Batı dillerinden geçen bazı deyimler.

Örnek: Veni, vidi, vici “Geldim, gördüm,

yendim”, to be or not to be,

personanon , grata, vb.

Alıntı Kelimelerin Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 4910. HAFTA

Page 50: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Bu konuda bir birlik yoktur. Osmanlıca’da ve 1950’lere

kadar Batılı özel adlar söylendiği gibi yazılıyordu:

Ancak 1950’lerden sonra o dilde yazıldığı şekliyle yazma

eğilimi ağır basmaya başlamıştır:

Yabancı Özel Adların

Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 50

Napolyon, Şarlken, Londra, Paris, Lüksemburg,

Cenevre, Venedik, Zürih, Lahey, Moskova, Şopen,

Şekspir, vb.

New York, Washington, Buenos Aires, Rio de Janeiro,

Chopin, Shakespeare, vb.

10. HAFTA

Page 51: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Yunanca özel adlar Yunan harflerinin ses değerlerini taşıyan

harflerle yazılır.

Örnek: Homeros, Euripides, Solon, Papandreu, Onasis, Venizelos, Aristoteles, vb.

Ancak bazı isimler eski yazı geleneğimizin de etkisiyle hem söylenişe hem de uyarlamaya göre yazılabilir.

Örnek: Herodotos ~ Herodot, Aritoteles ~ Aristo, Platon ~ Eflatun, Sokrates ~ Sokrat, Pythagoras ~ Pisagor, Eukleides ~ Öklid

Yabancı Özel Adların

Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 5110. HAFTA

Page 52: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Rusça özel adlar Rus harflerinin denklikleriyle ve en yakın

telaffuzlarıyla yazılır.

Örnek: Bolşevik, Çehov, Dostoyevski, Gogol, Gorbaçov, Omsk, Yeltsin, Tolstoy, vb.

Çince adlar Türkçede yerleşmiş biçimlerine göre yazılır.

Örnek: Huangho, Kanton, Pekin, Şanghay, Sun Yat-sen, Lin Yu-tang.

Japonca adlar Türkçede yerleşmiş biçimlere göre yazılır.

Örnek: Kyoto, Hayashi, Masao Mori, Hiroşima, vb.

Yabancı Özel Adların

Yazılışı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 5210. HAFTA

Page 53: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

TÜR 101 TÜRK DİLİ 5310. HAFTA

Page 54: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 54

Yanlış Yazım Doğru Yazım

aferim aferin

altyazı alt yazı

Ankara’lı Ankaralı

anfi amfi

antreman antrenman

arasıra ara sıra

asvalt asfalt

aşcı aşçı

10. HAFTA

Page 55: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 55

Yanlış Yazım Doğru Yazım

ardarda art arda

birarada bir arada

bir çok birçok

bir kaç birkaç

bir takım birtakım

birşey bir şey

buda bu da

10. HAFTA

Page 56: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 56

Yanlış Yazım Doğru Yazım

burda burada(orada, şurada)

bu gün bugün

camii cami

çevrimiçi çevrim içi

çevrimdışı çevrim dışı

dilbilim/dilbilimi dil bilimi

dilbilgisi dil bilgisi

10. HAFTA

Page 57: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 57

Yanlış Yazım Doğru Yazım

dinazor dinozor

direk direkt

döküman doküman

ebatlar Ebat(ebat zaten çoğuldur, tekili: ölçü

eksoz, egzost egzoz

entellektüel entelektüel

eşortman eşofman

eşşek eşek

eylence eğlence

felan falan

farketmek fark etmek

10. HAFTA

Page 58: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 58

Yanlış Yazım Doğru Yazım

gardolap gardırop

gurup grup

hala hâlâ

halikar/halukar hâlükâr

harfiyat hafriyat

hem fikir hemfikir

herbiri her biri

hergün her gün

herhangibir/ her hangi bir herhangi bir

herkez herkes

herşey her şey

10. HAFTA

Page 59: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 59

Yanlış Yazım Doğru Yazım

hiç bir hiçbir

hiçkimse hiç kimse

hükümet hükûmet

ilkönce ilk önce

idda iddia

inkilap inkılap

insiyatif inisiyatif

10. HAFTA

Page 60: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 60

Yanlış Yazım Doğru Yazım

itibariyle itibarıyla

kar kâr

kat etmek katetmek

labaratuvar laboratuvar

malesef maalesef

mal etmek mâletmek/mâlolmak

makine makine

menejer/ menecer menajer

mentalite mantalite

10. HAFTA

Page 61: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 61

Yanlış Yazım Doğru Yazım

mevzusu mevzuu

metod metot

meyva meyve

muhattap muhatap

müsade müsaade

mütevazi mütevazı

nüfüs/ nufus nüfus (nüfuz farklıdır!)

pardesü pardösü

pekçok pek çok

10. HAFTA

Page 62: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 62

Yanlış Yazım Doğru Yazım

peşisıra peşi sıra

orjinal orijinal

ritm ritim

rütuş rötuş

sandöviç sandviç

sarmısak sarımsak

suç üstü suçüstü

süpriz sürpriz

şartel şalter

10. HAFTA

Page 63: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 63

Yanlış Yazım Doğru Yazım

şarz şarj (etmek)

şöför şoför

tabi tabii

TBMM’ne TBMM’ye

tekrardan tekrar, yeniden

tenefüs teneffüs

terketmek terk etmek

Türkçe’de Türkçede (dil adlarında kesme işareti

kullanılamaz

10. HAFTA

Page 64: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sıkça Yanlış Yazılan

Kelimeler

TÜR 101 TÜRK DİLİ 64

Yanlış Yazım Doğru Yazım

ve ya veya

vucüt vücut

yalnış yanlış

yanısıra yanı sıra

yanlız yalnız

yanyana yan yana

yayınlamak yayımlamak

zıttı zıddı

10. HAFTA

Page 65: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

NOT: Arapçadan geçen bazı sözcüklerde ikili biçimler

kullanılır: camii ve camisi, sanayii ve sanayisi, bayii

ve bayisi, mevzuu ve mevzusu vb.

Rekabet Halindeki

Yazımlar

TÜR 101 TÜRK DİLİ 65

Yanlış Yazım Doğru Yazım

ünvan unvan

kampus kampüs

sada seda

Hıristiyan Hristiyan

10. HAFTA

Page 66: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Babacan, Mahmut (2007). Yazılı ve Sözlü Anlatım.

İstanbul: 3F Yay.

Demir, Nurettin – Yılmaz, Emine (2009). Türk Dili Yazılı

ve Sözlü Anlatım. 1. Basım. Ankara: Nobel Yay.

Karaağaç, Günay – Yavuzer, Hayati(2011).

Yükseköğretimde Türk Dili ve Komposizyon. 1. Basım.

Ankara: Okutman Yay.

10. HAFTA TÜR 101 TÜRK DİLİ 66

Başvuru Kaynakları

Page 67: T. C. Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurları Temel ...kayit.etu.edu.tr/turk_dili/tur_101/hafta_10.pdf · kılmak gibi yardımcı fiillerle kurulan birleik fiiller ayrı

Sarı, Mehmet (2011). Fakülte ve Yüksekokullar İçin Türk Dili

Ders Kitabı. Gen. 2. Basım. Ankara: Okutman Yay.

Temur, Nezir (2009). «Yazım Kuralları». Üniversiteler İçin

Türk Dili El Kitabı. Ed. Mustafa Durmuş. 1. Basım. Ankara:

Grafiker Yay. 237-246.

Yeniçeri, Hüseyin (2008). «Yazım Kuralları». Üniversiteler

İçin Dil ve Anlatım. Ed. Serdar Odacı. 1. Basım. Konya:

Tablet Yay. 63-100.

10. HAFTA TÜR 101 TÜRK DİLİ 67

Başvuru Kaynakları