TC

ĠSTANBUL UumlNĠVERSĠTESĠ

SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTUumlSUuml

DANIġMAN

PROFDRNERĠMAN AKYOLCU

CERRAHĠ HASTALIKLARI HEMġĠRELĠĞĠ ANABĠLĠM DALI

CERRAHĠ HASTALIKLARI HEMġĠRELĠĞĠ PROGRAMI

ĠSTANBUL-2010

EBRU OumlNLER

AMELĠYATHANE CcedilALIġANLARININ HASTA

GUumlVENLĠĞĠNE ĠLĠġKĠN TUTUMLARININ

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

(DOKTORA TEZĠ )

ii

iii

BEYAN

Bu tez ccedilalışmasının kendi ccedilalışmam olduğunu tezin planlanmasından yazımına

kadar buumltuumln safhalarda etik dışı davranışımın olmadığını bu tezdeki buumltuumln bilgileri

akademik ve etik kurallar iccedilinde elde ettiğimi bu tez ccedilalışmayla elde edilmeyen buumltuumln

bilgi ve yorumlara kaynak goumlsterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine

aldığımı yine bu tezin ccedilalışılması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici

bir davranışımın olmadığı beyan ederim

Ebru OumlNLER

iv

ĠTHAF

Tezimi yazdığım doumlnemde kaybettiğim ve her zaman sevgisini ve oumlzlemini

iccedilimde hissedeceğim canım BABAM‟a ithaf ediyorum

v

TEġEKKUumlR

Bu tez ccedilalışmasında bana danışmanlık yapan ve tuumlm ccedilalışmalarımda bilgi ve

deneyimi ile bana yol goumlsteren ilgi ve desteğini esirgemeyen hocam

Prof Dr Neriman AKYOLCUrsquo ya

Mesleki gelişimime katkılarından dolayı oumlğrencisi olmakla her zaman gurur

duyduğum hocalarım

Prof Dr Guumller AKSOY ve ProfDr Nevin KANANrsquoa

Tez izleme juumlrimde bulunarak bana destek veren hocam

ProfDr Mahmut MUumlSLUumlMANOĞLUrsquona

Her konuda beni destekleyen ve bana guumlccedil veren

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu Cerrahi Hastalıkları

Hemşireliği Anabilim Dalında goumlrevli hocalarım ve arkadaşlarıma

Araştırmada kullanılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları iccedilin

goumlruumlşleri alınan

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu oumlğretim uumlyelerine

Araştırmaya goumlnuumllluuml olarak katılan

Ġstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri ameliyathaneleri ccedilalışanlarına

Araştırma verilerimin analizi ve değerlendirilmesinde yardımcı olan

YardDoccedilDr Saniye CcedilĠMENrsquoe

Yaşamımın her doumlneminde sevgi ve ilgisiyle yanımda olan ccedilok sevdiğim

Aileme

Teşekkuumlrlerimi Sunarım

vi

ĠCcedilĠNDEKĠLER

TEZ ONAYI HATA YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ

BEYAN İİ

İTHAF İV

TEŞEKKUumlR V

İCcedilİNDEKİLER Vİ

TABLOLAR LİSTESİ Vİİİ

ŞEKİLLER LİSTESİ X

SEMBOLLER KISALTMALAR LİSTESİ Xİ

OumlZET Xİİ

ABSTRACT Xİİİ

1 GİRİŞ VE AMACcedil 1

2 GENEL BİLGİLER 3

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml 3

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln Oluşturulması 10

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması 11

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi 15

223İlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması 17

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması 21

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme Kavuşturulması 21

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği Terminolojisi

Oluşturulması 22

227Bilgi Ve İletişim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması 22

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması 22

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi 25

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln Geliştirilmesi 25

2211İletişimin Geliştirilmesi 26

2212Protokollerin Ve Rehberlerin Geliştirilmesi 28

2213İnsan Kaynaklarının Youmlnetimi 33

2214Liderin Roluuml 35

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml 36

vii

3 GERECcedil VE YOumlNTEM 38

31 Araştırmanın Amacı ve Tipi 38

32 Araştırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri 38

33 Araştırmanın Evreni ve Oumlrneklemi 39

34 Verilerin Toplanması 39

35Veri Toplama Araccedilları 39

351Ccedilalışan Bilgi Formu 39

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2) 40

4 BULGULAR 54

41 Ccedilalışma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular 54

42 Ccedilalışma Grubundaki Ccedilalışanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İle İlgili Bulgular 60

5TARTIŞMA 71

KAYNAKLAR 85

FORMLAR 99

ETİK KURUL KARARI 110

TELİF HAKKI İZNİ 120

OumlZGECcedilMİŞ 121

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73

ii

iii

BEYAN

Bu tez ccedilalışmasının kendi ccedilalışmam olduğunu tezin planlanmasından yazımına

kadar buumltuumln safhalarda etik dışı davranışımın olmadığını bu tezdeki buumltuumln bilgileri

akademik ve etik kurallar iccedilinde elde ettiğimi bu tez ccedilalışmayla elde edilmeyen buumltuumln

bilgi ve yorumlara kaynak goumlsterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine

aldığımı yine bu tezin ccedilalışılması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici

bir davranışımın olmadığı beyan ederim

Ebru OumlNLER

iv

ĠTHAF

Tezimi yazdığım doumlnemde kaybettiğim ve her zaman sevgisini ve oumlzlemini

iccedilimde hissedeceğim canım BABAM‟a ithaf ediyorum

v

TEġEKKUumlR

Bu tez ccedilalışmasında bana danışmanlık yapan ve tuumlm ccedilalışmalarımda bilgi ve

deneyimi ile bana yol goumlsteren ilgi ve desteğini esirgemeyen hocam

Prof Dr Neriman AKYOLCUrsquo ya

Mesleki gelişimime katkılarından dolayı oumlğrencisi olmakla her zaman gurur

duyduğum hocalarım

Prof Dr Guumller AKSOY ve ProfDr Nevin KANANrsquoa

Tez izleme juumlrimde bulunarak bana destek veren hocam

ProfDr Mahmut MUumlSLUumlMANOĞLUrsquona

Her konuda beni destekleyen ve bana guumlccedil veren

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu Cerrahi Hastalıkları

Hemşireliği Anabilim Dalında goumlrevli hocalarım ve arkadaşlarıma

Araştırmada kullanılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları iccedilin

goumlruumlşleri alınan

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu oumlğretim uumlyelerine

Araştırmaya goumlnuumllluuml olarak katılan

Ġstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri ameliyathaneleri ccedilalışanlarına

Araştırma verilerimin analizi ve değerlendirilmesinde yardımcı olan

YardDoccedilDr Saniye CcedilĠMENrsquoe

Yaşamımın her doumlneminde sevgi ve ilgisiyle yanımda olan ccedilok sevdiğim

Aileme

Teşekkuumlrlerimi Sunarım

vi

ĠCcedilĠNDEKĠLER

TEZ ONAYI HATA YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ

BEYAN İİ

İTHAF İV

TEŞEKKUumlR V

İCcedilİNDEKİLER Vİ

TABLOLAR LİSTESİ Vİİİ

ŞEKİLLER LİSTESİ X

SEMBOLLER KISALTMALAR LİSTESİ Xİ

OumlZET Xİİ

ABSTRACT Xİİİ

1 GİRİŞ VE AMACcedil 1

2 GENEL BİLGİLER 3

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml 3

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln Oluşturulması 10

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması 11

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi 15

223İlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması 17

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması 21

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme Kavuşturulması 21

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği Terminolojisi

Oluşturulması 22

227Bilgi Ve İletişim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması 22

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması 22

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi 25

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln Geliştirilmesi 25

2211İletişimin Geliştirilmesi 26

2212Protokollerin Ve Rehberlerin Geliştirilmesi 28

2213İnsan Kaynaklarının Youmlnetimi 33

2214Liderin Roluuml 35

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml 36

vii

3 GERECcedil VE YOumlNTEM 38

31 Araştırmanın Amacı ve Tipi 38

32 Araştırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri 38

33 Araştırmanın Evreni ve Oumlrneklemi 39

34 Verilerin Toplanması 39

35Veri Toplama Araccedilları 39

351Ccedilalışan Bilgi Formu 39

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2) 40

4 BULGULAR 54

41 Ccedilalışma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular 54

42 Ccedilalışma Grubundaki Ccedilalışanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İle İlgili Bulgular 60

5TARTIŞMA 71

KAYNAKLAR 85

FORMLAR 99

ETİK KURUL KARARI 110

TELİF HAKKI İZNİ 120

OumlZGECcedilMİŞ 121

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73

iii

BEYAN

Bu tez ccedilalışmasının kendi ccedilalışmam olduğunu tezin planlanmasından yazımına

kadar buumltuumln safhalarda etik dışı davranışımın olmadığını bu tezdeki buumltuumln bilgileri

akademik ve etik kurallar iccedilinde elde ettiğimi bu tez ccedilalışmayla elde edilmeyen buumltuumln

bilgi ve yorumlara kaynak goumlsterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine

aldığımı yine bu tezin ccedilalışılması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici

bir davranışımın olmadığı beyan ederim

Ebru OumlNLER

iv

ĠTHAF

Tezimi yazdığım doumlnemde kaybettiğim ve her zaman sevgisini ve oumlzlemini

iccedilimde hissedeceğim canım BABAM‟a ithaf ediyorum

v

TEġEKKUumlR

Bu tez ccedilalışmasında bana danışmanlık yapan ve tuumlm ccedilalışmalarımda bilgi ve

deneyimi ile bana yol goumlsteren ilgi ve desteğini esirgemeyen hocam

Prof Dr Neriman AKYOLCUrsquo ya

Mesleki gelişimime katkılarından dolayı oumlğrencisi olmakla her zaman gurur

duyduğum hocalarım

Prof Dr Guumller AKSOY ve ProfDr Nevin KANANrsquoa

Tez izleme juumlrimde bulunarak bana destek veren hocam

ProfDr Mahmut MUumlSLUumlMANOĞLUrsquona

Her konuda beni destekleyen ve bana guumlccedil veren

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu Cerrahi Hastalıkları

Hemşireliği Anabilim Dalında goumlrevli hocalarım ve arkadaşlarıma

Araştırmada kullanılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları iccedilin

goumlruumlşleri alınan

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu oumlğretim uumlyelerine

Araştırmaya goumlnuumllluuml olarak katılan

Ġstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri ameliyathaneleri ccedilalışanlarına

Araştırma verilerimin analizi ve değerlendirilmesinde yardımcı olan

YardDoccedilDr Saniye CcedilĠMENrsquoe

Yaşamımın her doumlneminde sevgi ve ilgisiyle yanımda olan ccedilok sevdiğim

Aileme

Teşekkuumlrlerimi Sunarım

vi

ĠCcedilĠNDEKĠLER

TEZ ONAYI HATA YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ

BEYAN İİ

İTHAF İV

TEŞEKKUumlR V

İCcedilİNDEKİLER Vİ

TABLOLAR LİSTESİ Vİİİ

ŞEKİLLER LİSTESİ X

SEMBOLLER KISALTMALAR LİSTESİ Xİ

OumlZET Xİİ

ABSTRACT Xİİİ

1 GİRİŞ VE AMACcedil 1

2 GENEL BİLGİLER 3

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml 3

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln Oluşturulması 10

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması 11

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi 15

223İlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması 17

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması 21

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme Kavuşturulması 21

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği Terminolojisi

Oluşturulması 22

227Bilgi Ve İletişim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması 22

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması 22

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi 25

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln Geliştirilmesi 25

2211İletişimin Geliştirilmesi 26

2212Protokollerin Ve Rehberlerin Geliştirilmesi 28

2213İnsan Kaynaklarının Youmlnetimi 33

2214Liderin Roluuml 35

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml 36

vii

3 GERECcedil VE YOumlNTEM 38

31 Araştırmanın Amacı ve Tipi 38

32 Araştırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri 38

33 Araştırmanın Evreni ve Oumlrneklemi 39

34 Verilerin Toplanması 39

35Veri Toplama Araccedilları 39

351Ccedilalışan Bilgi Formu 39

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2) 40

4 BULGULAR 54

41 Ccedilalışma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular 54

42 Ccedilalışma Grubundaki Ccedilalışanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İle İlgili Bulgular 60

5TARTIŞMA 71

KAYNAKLAR 85

FORMLAR 99

ETİK KURUL KARARI 110

TELİF HAKKI İZNİ 120

OumlZGECcedilMİŞ 121

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73

iv

ĠTHAF

Tezimi yazdığım doumlnemde kaybettiğim ve her zaman sevgisini ve oumlzlemini

iccedilimde hissedeceğim canım BABAM‟a ithaf ediyorum

v

TEġEKKUumlR

Bu tez ccedilalışmasında bana danışmanlık yapan ve tuumlm ccedilalışmalarımda bilgi ve

deneyimi ile bana yol goumlsteren ilgi ve desteğini esirgemeyen hocam

Prof Dr Neriman AKYOLCUrsquo ya

Mesleki gelişimime katkılarından dolayı oumlğrencisi olmakla her zaman gurur

duyduğum hocalarım

Prof Dr Guumller AKSOY ve ProfDr Nevin KANANrsquoa

Tez izleme juumlrimde bulunarak bana destek veren hocam

ProfDr Mahmut MUumlSLUumlMANOĞLUrsquona

Her konuda beni destekleyen ve bana guumlccedil veren

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu Cerrahi Hastalıkları

Hemşireliği Anabilim Dalında goumlrevli hocalarım ve arkadaşlarıma

Araştırmada kullanılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları iccedilin

goumlruumlşleri alınan

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu oumlğretim uumlyelerine

Araştırmaya goumlnuumllluuml olarak katılan

Ġstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri ameliyathaneleri ccedilalışanlarına

Araştırma verilerimin analizi ve değerlendirilmesinde yardımcı olan

YardDoccedilDr Saniye CcedilĠMENrsquoe

Yaşamımın her doumlneminde sevgi ve ilgisiyle yanımda olan ccedilok sevdiğim

Aileme

Teşekkuumlrlerimi Sunarım

vi

ĠCcedilĠNDEKĠLER

TEZ ONAYI HATA YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ

BEYAN İİ

İTHAF İV

TEŞEKKUumlR V

İCcedilİNDEKİLER Vİ

TABLOLAR LİSTESİ Vİİİ

ŞEKİLLER LİSTESİ X

SEMBOLLER KISALTMALAR LİSTESİ Xİ

OumlZET Xİİ

ABSTRACT Xİİİ

1 GİRİŞ VE AMACcedil 1

2 GENEL BİLGİLER 3

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml 3

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln Oluşturulması 10

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması 11

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi 15

223İlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması 17

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması 21

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme Kavuşturulması 21

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği Terminolojisi

Oluşturulması 22

227Bilgi Ve İletişim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması 22

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması 22

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi 25

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln Geliştirilmesi 25

2211İletişimin Geliştirilmesi 26

2212Protokollerin Ve Rehberlerin Geliştirilmesi 28

2213İnsan Kaynaklarının Youmlnetimi 33

2214Liderin Roluuml 35

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml 36

vii

3 GERECcedil VE YOumlNTEM 38

31 Araştırmanın Amacı ve Tipi 38

32 Araştırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri 38

33 Araştırmanın Evreni ve Oumlrneklemi 39

34 Verilerin Toplanması 39

35Veri Toplama Araccedilları 39

351Ccedilalışan Bilgi Formu 39

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2) 40

4 BULGULAR 54

41 Ccedilalışma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular 54

42 Ccedilalışma Grubundaki Ccedilalışanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İle İlgili Bulgular 60

5TARTIŞMA 71

KAYNAKLAR 85

FORMLAR 99

ETİK KURUL KARARI 110

TELİF HAKKI İZNİ 120

OumlZGECcedilMİŞ 121

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73

v

TEġEKKUumlR

Bu tez ccedilalışmasında bana danışmanlık yapan ve tuumlm ccedilalışmalarımda bilgi ve

deneyimi ile bana yol goumlsteren ilgi ve desteğini esirgemeyen hocam

Prof Dr Neriman AKYOLCUrsquo ya

Mesleki gelişimime katkılarından dolayı oumlğrencisi olmakla her zaman gurur

duyduğum hocalarım

Prof Dr Guumller AKSOY ve ProfDr Nevin KANANrsquoa

Tez izleme juumlrimde bulunarak bana destek veren hocam

ProfDr Mahmut MUumlSLUumlMANOĞLUrsquona

Her konuda beni destekleyen ve bana guumlccedil veren

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu Cerrahi Hastalıkları

Hemşireliği Anabilim Dalında goumlrevli hocalarım ve arkadaşlarıma

Araştırmada kullanılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin geccedilerlik ccedilalışmaları iccedilin

goumlruumlşleri alınan

Florence Nightingale Hemşirelik Yuumlksekokulu oumlğretim uumlyelerine

Araştırmaya goumlnuumllluuml olarak katılan

Ġstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri ameliyathaneleri ccedilalışanlarına

Araştırma verilerimin analizi ve değerlendirilmesinde yardımcı olan

YardDoccedilDr Saniye CcedilĠMENrsquoe

Yaşamımın her doumlneminde sevgi ve ilgisiyle yanımda olan ccedilok sevdiğim

Aileme

Teşekkuumlrlerimi Sunarım

vi

ĠCcedilĠNDEKĠLER

TEZ ONAYI HATA YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ

BEYAN İİ

İTHAF İV

TEŞEKKUumlR V

İCcedilİNDEKİLER Vİ

TABLOLAR LİSTESİ Vİİİ

ŞEKİLLER LİSTESİ X

SEMBOLLER KISALTMALAR LİSTESİ Xİ

OumlZET Xİİ

ABSTRACT Xİİİ

1 GİRİŞ VE AMACcedil 1

2 GENEL BİLGİLER 3

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml 3

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln Oluşturulması 10

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması 11

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi 15

223İlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması 17

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması 21

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme Kavuşturulması 21

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği Terminolojisi

Oluşturulması 22

227Bilgi Ve İletişim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması 22

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması 22

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi 25

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln Geliştirilmesi 25

2211İletişimin Geliştirilmesi 26

2212Protokollerin Ve Rehberlerin Geliştirilmesi 28

2213İnsan Kaynaklarının Youmlnetimi 33

2214Liderin Roluuml 35

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml 36

vii

3 GERECcedil VE YOumlNTEM 38

31 Araştırmanın Amacı ve Tipi 38

32 Araştırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri 38

33 Araştırmanın Evreni ve Oumlrneklemi 39

34 Verilerin Toplanması 39

35Veri Toplama Araccedilları 39

351Ccedilalışan Bilgi Formu 39

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2) 40

4 BULGULAR 54

41 Ccedilalışma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular 54

42 Ccedilalışma Grubundaki Ccedilalışanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İle İlgili Bulgular 60

5TARTIŞMA 71

KAYNAKLAR 85

FORMLAR 99

ETİK KURUL KARARI 110

TELİF HAKKI İZNİ 120

OumlZGECcedilMİŞ 121

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73

vi

ĠCcedilĠNDEKĠLER

TEZ ONAYI HATA YER ĠġARETĠ TANIMLANMAMIġ

BEYAN İİ

İTHAF İV

TEŞEKKUumlR V

İCcedilİNDEKİLER Vİ

TABLOLAR LİSTESİ Vİİİ

ŞEKİLLER LİSTESİ X

SEMBOLLER KISALTMALAR LİSTESİ Xİ

OumlZET Xİİ

ABSTRACT Xİİİ

1 GİRİŞ VE AMACcedil 1

2 GENEL BİLGİLER 3

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml 3

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln Oluşturulması 10

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması 11

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi 15

223İlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması 17

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması 21

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme Kavuşturulması 21

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği Terminolojisi

Oluşturulması 22

227Bilgi Ve İletişim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması 22

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması 22

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi 25

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln Geliştirilmesi 25

2211İletişimin Geliştirilmesi 26

2212Protokollerin Ve Rehberlerin Geliştirilmesi 28

2213İnsan Kaynaklarının Youmlnetimi 33

2214Liderin Roluuml 35

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml 36

vii

3 GERECcedil VE YOumlNTEM 38

31 Araştırmanın Amacı ve Tipi 38

32 Araştırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri 38

33 Araştırmanın Evreni ve Oumlrneklemi 39

34 Verilerin Toplanması 39

35Veri Toplama Araccedilları 39

351Ccedilalışan Bilgi Formu 39

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2) 40

4 BULGULAR 54

41 Ccedilalışma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular 54

42 Ccedilalışma Grubundaki Ccedilalışanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İle İlgili Bulgular 60

5TARTIŞMA 71

KAYNAKLAR 85

FORMLAR 99

ETİK KURUL KARARI 110

TELİF HAKKI İZNİ 120

OumlZGECcedilMİŞ 121

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73

vii

3 GERECcedil VE YOumlNTEM 38

31 Araştırmanın Amacı ve Tipi 38

32 Araştırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri 38

33 Araştırmanın Evreni ve Oumlrneklemi 39

34 Verilerin Toplanması 39

35Veri Toplama Araccedilları 39

351Ccedilalışan Bilgi Formu 39

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2) 40

4 BULGULAR 54

41 Ccedilalışma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular 54

42 Ccedilalışma Grubundaki Ccedilalışanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İle İlgili Bulgular 60

5TARTIŞMA 71

KAYNAKLAR 85

FORMLAR 99

ETİK KURUL KARARI 110

TELİF HAKKI İZNİ 120

OumlZGECcedilMİŞ 121

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlşuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10) 42

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa

guumlvenirlik katsayısı 46

Tablo 3-3 Guumlvenli Tutum Oumllccedileği‟nin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) 47

Tablo 4-1 Ccedilalışanların demografik oumlzellikleri (n=290) 55

Tablo 4-2 Ccedilalışanların mesleki yaşam oumlzellikleri (n=290) 56

Tablo 4-3 Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290) 58

Tablo 4-4 Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı 59

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290) 60

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalışanlarının yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 61

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 62

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalışma saatlerine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 63

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik

tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 64

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

64

ix

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları ameliyathanede gece

gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 65

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalışma saatleri dışında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290)

66

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıştıkları kurumda ccedilalışma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n 290) 66

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalışmaya başlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karşılaştırılması (n 290) 67

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalışanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması (n

290) 67

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karşılaştırılması

(n 290) 68

x

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri 8

Şekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri 44

Şekil 4-1 Hemşirelerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 69

Şekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan işbirliği ve iletişimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri 70

xi

SEMBOLLER KISALTMALAR LĠSTESĠ

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AHA American Hospital Association

(Amerikan Hastaneleri Birliği)

AHRQ Agency for Healthcare Research and Quality

(Sağlık Bakımında Kalite ve Araştırma Kurumu)

CDC Centre for Disease Control

(Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi)

IAEA International Atomic Energy Agency

(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)

IOM Institue of Medicine

(Tıp Enstituumlsuuml)

JCAHO The Joint Commission on the Accreditation of Healthcare Organizations

(Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu)

JCI Joint Commission International

(Uluslararası Birleşik Komisyon)

NPSA National Patient Safety Agency

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı)

NPSF National Patient Safety Foundation

(Ulusal Hasta Guumlvenliği Kurumu)

NRLS National Reporting and Learning System

(Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi)

SB Sağlık Bakanlığı

WHO World Health Organization

(Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml)

xii

OumlZET

OumlNLER E (2010) Ameliyathane Ccedilalışanlarının Hasta Guumlvenliğine İlişkin

Tutumlarının Değerlendirilmesi İstanbul Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Enstituumlsuuml

Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD Doktora Tezi İstanbul

Araştırma ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi ve bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının

geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışmasının yapılması amacı ile gerccedilekleştirildi İstanbul

Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri Ameliyathanelerinde ccedilalışan 290

cerrah anestezist ve hemşire araştırma kapsamına alındı Ccedilalışmanın ilk aşamasında

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin geccedilerlilik guumlvenilirlik ccedilalışması yapıldı İkinci

aşamasında veriler Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği ve Ccedilalışan Bilgi Formu ile elde edildi

Veri analizinde sayı yuumlzde puan ortalaması t ve tukey testleri korelasyon faktoumlr ve

varyans analizleri ile cronbach alfa katsayısı kullanıldı Ameliyathanede ccedilalışanların

tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları karşılaştırıldığında 11 yıl ve daha fazla

suumlreyle sadece guumlnduumlz ve kendi isteğiyle ccedilalışanlar ile guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı

ameliyathane boumlluumlmlerinde ccedilalışan ve hizmet iccedili eğitim programlarına katılanların

guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek aralarındaki farkın anlamlı olduğu

belirlendi Ccedilalışanların kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde

oldukları diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak

cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve

işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı Ccedilalışanlar ile araccedil-gerecin nicel ve nitel

olarak yeterli olması ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması hasta ve ccedilalışan guumlvenliği ile ilgili eğitimlere

ccedilalışanların katılımlarının desteklenmesi youmlnetici desteğinin sağlanması ccedilalışanlar

arasında iletişimin ekip işbirliğinin ve hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin farklı

hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma sonuccedillarının arttırılması oumlnerildi

Anahtar Kelimeler Ameliyathane hasta guumlvenliği hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccedilek

uyarlama guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

xiii

ABSTRACT

OumlNLER E (2010) Evaluation of Operating Room Staff‟s Attitudes Related To Patient

Safety İstanbul University Institute of Health Science Department Of Surgical

Nursing Doctorate Dıssertation İstanbul

Research was performed to evaluate safety attitudes of operating room employees and

examining the reliability and validity of Turkish version of the Safety Attitudes

Questionnaire-Operating Room Version (SAQ-OR Version)The study was carried out

on 290 operating room employees of Istanbul University Istanbul and Cerrahpaşa

Medical Faculty Hospitals In the first stage of research we examined reliability and

validity of Turkish version of the SAQ-OR Version In the second stage datas were

collected by using an Employee Information Form and SAQ-OR Version Avarage

standart deviation frequency percentage student t correlation analysis factor analysis

oneway anova cronbach alpha and Tukey HDS were used at data analysis It was

determined that safety attitude point avarage of employees are higher and difference

between them are significant who work 11 years or more only in daytime voluntarily

at operating rooms which have 2-5 surgery in a day and participiants of job training

Also operating room employees have higher level of team collaboration and

communication with their colleagues than other members of operating room team but

surgeons indicated same level for team collaboration and communication with their

colleagues and nurses It was proposed to provide sufficient number and well educated

employees and equipment reorganize working hours as law-suit establish patient and

employee safety committee support operating room employee to join educational

activities about patient and employee safety provide directors‟ support improve

operating room team cooperation and communication increase surveys about this area

at different hospitals

Key Words Operating room patient safety patient safety culture adaptation of scale

reliability validity

1 GĠRĠġ VE AMACcedil

Duumlnyanın en karmaşık hizmet sektoumlruuml olarak da tanımlanan sağlık hizmetlerinin

baş doumlnduumlruumlcuuml gelişimi sonucunda buumltuumln duumlnyada ccedilok oumlnemli guumlvenlik sorunları

yaşanmaya başlanmıştır Hastanelerde hasta guumlvenliği sorunlarıyla ilgili başlıca

oumlrnekler ldquoyanlış organın kesilmesi alınmasırdquo ldquodoğumdan sonra bebeğin yanlış aileye

teslim edilmesirdquo ldquoanestezi uygulaması sırasında beyine oksijen gitmemesi sonucu beyin

hasarı oluşmasırdquo ldquohastane iccedilinde oluşan duumlşmeler sonucu sakatlık hatta oumlluumlm

gelişmesirdquo ldquobasit bir işlem nedeniyle hastaneye yatan bir hastanın direnccedilli bir hastane

infeksiyonu sonucu yaşamını kaybetmesirdquo ldquoinfeksiyon etkeni iccedileren kan ve kan

uumlruumlnlerinin nakli sonucu gelişen AIDS ve hepatitlerrdquo ve ldquohatalı laboratuar ve patoloji

sonuccedillarına bağlı yanlış tanı ve tedavilerrdquo olarak sıralanabilir (Ccedilakmakccedilı 2005 Makary

Sexton Freischlag Millman ve ark 2006 Sungur 2007)

Amerika Birleşik Devletlerinde Tıp Enstituumlsuuml (Institute of Medicine-IOM)

ldquo100000 hayat kurtarmakrdquo sloganıyla başlattığı projeyi suumlrekli olarak geliştirmektedir

IOM‟ nin 2000 yılında yayınladığı raporda ABD‟de tıbbi hataların oumlluumlm nedeni olarak

kalp hastalıkları kanser serebrovaskuumller hastalıklar kronik akciğer hastalıklarından

sonra beşinci sırada yer aldığı ve her yıl 98000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle yaşamını

kaybettiği belirtilmektedir

Tuumlrkiye‟de sağlık hizmetlerinin ne kadar guumlvenli olduğunu irdeleyen

makalesinde Sungur sağlık sistemindeki hataları oumlnleyici girişimlerde bulunmaksızın

aynı yoldan bir kez daha gidip zaman para ve her şeyden oumlnemlisi insan sağlığını veya

yaşamını kaybetmenin ccedilok anlamsız olduğunu accedilıklamakta aynı felaketlerin

tekrarlamaması iccedilin sağlık sisteminin planlı bir şekilde yeniden tasarlanması gerektiğini

vurgulamaktadır (Dzik ve ark 2003 Muumlller ve ark 2007 Sungur 2007) TC Hasta

Hakları Youmlnetmeliğinin 37 maddesinde ldquoHerkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında

guumlvenlik iccedilinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı olduğu buumltuumln sağlık kurum ve

kuruluşlarının hastaların ve ziyaretccedilirefakatccedili gibi yakınlarının can ve mal

guumlvenliklerinin korunması ve sağlanması iccedilin gerekli tedbirleri almak zorunda olduğurdquo

belirtilmektedir Tıp ve hemşirelik bilimlerinde ldquooumlncelikle zarar vermeyinizrdquo oumlğretisi

ilk oumlğretilerden biri olarak ele alınmakta ve bazı hataların hastaya ulaşmadan

giderilebileceği uumlzerinde durulmaktadır (Yıldırım 2006)

2

ABD‟de Tıp Enstituumlsuuml gibi birccedilok uluslararası kuruluş ldquoHasta Guumlvenliğirdquonin

sağlanması konusundaki ccedilalışmaları suumlrduumlrmekte ve daha guumlvenli bir sağlık sistemi iccedilin

suumlrekli olarak yeni oumlneriler geliştirmektedir Hasta guumlvenliği sağlık bakım

hizmetlerinin kişilere vereceği zararı oumlnlemek amacıyla sağlık kuruluşları ve bu

kuruluşlardaki ccedilalışanlar tarafından alınan oumlnlemlerin tamamını iccedilermektedir Hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve ortak değeri

olarak kabullenilmesidir Kurumda korkmadan ccedilekinmeden hataların bildirilebildiği

hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve kalıcı olabilmesi iccedilin liderlerin bu konuyu

sahiplenmesi gerekmektedir (Nieva ve Sorra 2003 Akalın 2004 Bal 2005 Hutchinson

ve ark 2006 Vıncent 2006 Yıldırım 2006 Singer 2007 Vogus ve ark 2007)

Sağlıklı ya da hasta insanın olduğu her yerde ve tuumlm yaş gruplarındaki

bireylerin ailelerin grupların ve toplumun bağımsız ve işbirlikccedili bakımını iccedileren

hemşirelik sağlığın geliştirilmesi hastalıkların oumlnlenmesi hasta sakat ya da oumlluumlmcuumll

hastaların bakımını kapsar Banister ve arkadaşları (1996) hemşirelerin guumlvenli ve

muumlkemmel bakım vermek uumlzere yetiştirildiklerinden ve iyi hemşirelerin hata

yapmayacağından soumlz ederken Feeg (2001) hemşirelikte profesyonelliğin ldquoiyi olma ve

iyiyi yapmardquo olduğunu belirtmektedir Sağlık bakımının etkin olması ve başarılı sonuccedil

alınmasında hemşirenin liderliği temel unsurdur

Savunuculuk guumlvenli bir ccedilevre yaratma araştırma sağlık politikalarının

şekillendirilmesine ve sağlık sisteminin youmlnetimine katılım ve eğitim oumlnemli hemşirelik

rolleridir Bu roller arasında oumlzellikle ameliyathanelerde ccedilalışan hemşirelerin

savunuculuk ve guumlvenli ccedilevre oluşturma roluuml oumln plana ccedilıkmaktadır (Catalano 2005

Kocaman 2007)

Bu bilgiler ışığında araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım

girişimlerinin sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve

bu değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize

kazandırılması amacıyla planlandı

3

2 GENEL BĠLGĠLER

21 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml

Kuumlltuumlr ccedilok ccedileşitli tanımları olan Latince bir soumlzcuumlktuumlr Taylor‟a goumlre kuumlltuumlr

(Kaynak Ccedilakır 2007) bir toplumun uumlyesi olarak bireyin oumlğrendiği bilgi inanccedil ahlak

hukuk sanat gelenek vb alışkanlıkları iccedileren ve bireyin kendinden sonra gelenlere

aktarılmak uumlzere oumlğrettiği her şeyi kapsayan karmaşık bir buumltuumlnduumlr

Diğer bir tanıma goumlre kuumlltuumlr bir toplumun duygu duumlşuumlnce ve yargı birliğini

sağlayan değerlerin tuumlmuumlduumlr (Ccedilakır 2007)

İşletme youmlnetimi accedilısından kuumlltuumlr kuruluşun ccedilalışma şeklini ve etkinliklerin

sonucunu etkileyen belirli insan toplulukları tarafından oluşturulan inanccedillar değerler

oumlrf adet ve kişilerarası ilişkilerin sonuccedillarının tamamıdır (Ccedilakır 2007)

Birccedilok araştırmacı tarafından farklı tanımları yapılan kuumlltuumlruumln oumlzellikleri genel

olarak şu şekilde sıralanabilir (Ccedilakır 2007)

bull Kuumlltuumlr oumlğrenilmiş davranışlar topluluğudur

bull Kuumlltuumlr toplumca benimsenmiştir ve toplumun yaşam biccedilimidir

bull Kuumlltuumlr toplumun uumlyelerince paylaşılmıştır

bull Kuumlltuumlr ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir

bull Kuumlltuumlr insanın biyolojik ve psikolojik gereksinimlerini giderici yapıdadır

bull Kuumlltuumlr buumltuumlnleştirici bir eğilime sahiptir

bull Kuumlltuumlr suumlreklidir ve değişebilir Bu değişim teknolojik ve ekonomik faktoumlrler

fiziki ccedilevre faktoumlrleri başka kuumlltuumlrlerle etkileşim kuumlltuumlruumln kendi gelişimidir

Kurumsal kuumlltuumlr tuumlm organizasyonu bir arada tutan paylaşılan değer tutum

davranış ve inanccedilların buumltuumlnuumlduumlr (Akalın 2004 Pronovost ve Sexton 2005)

Kurum kuumlltuumlruuml kavramı oldukccedila yeni bir koumlkene sahiptir Oumlzellikle 1980‟li

yılların başından itibaren uumlzerinde durulan bu kavram genel olarak organizasyon

iccedilindeki işlerin yapılış ve yuumlruumltuumlluumlş biccedilimini ifade eder (Şişman 1994 Kaynak Ccedilakır

2007)

4

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml guumlvenliği tehdit edebilecek davranış ya da uygulamalar ile

bunların yer aldığı ortak kullanım ya da etki alanında bulunan canlıların ya da

nesnelerin zararını en aza indirmeyi amaccedillayan guumlvenliğe oumlncelik veren algılar

inanccedillar tutumlar kurallar roller sosyal teknik ve politik uygulamalar ile yetkinlikler

ve sorumlulukların buumltuumlnuumlduumlr (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavramı 1986 yılında Ccedilernobil Nuumlkleer Santralinde yaşanan

kazadan sonra guumlvenlik iklimi ile beraber kamuoyunun guumlndemine girmiştir

Kamuoyunun dikkatinin bu kavramlara ccedilekilmesinde Uluslararası Atom Enerjisi

Kurumu (IAEA)‟nun 1986 yılında yayınladığı raporun etkisi buumlyuumlktuumlr Rapora goumlre

kazanın yaşanmasının nedenlerinden birisi de kurumun guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln zayıflamış

olmasıdır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

Guumlvenlik kuumlltuumlruuml kavram olarak iş guumlvenliği sisteminin temelleri olan kuruluş

ccedilalışanları tarafından mesleki tehlikeler kazalar ve guumlvenli iş gibi stratejilerin

belirlenmesine yardımcı olan değerler inanışlar ilkeler ve uygulamaları

accedilıklamaktadır Bu anlayışlar ve uygulamalar guumlvenli ccedilalışma ccedilalışanların iş yaşamı

kalitesinin yaşam kalitesine olan etkisinin farkında olması guumlvenlik ve sağlık

konusunda bilgili olmasıdır Ccedilalışma davranışlarının guumlvenli olması durumunda

guumlvenli davranış ise sağlık ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln yerleştiği ortamlarda sağlanabilir

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ile sağlıklı ve guumlvenli davranış alışkanlık haline

getirilebilir (Şerifoğlu ve Sungur 2007)

İnsanlar yaşamları boyunca birccedilok riskle karşı karşıya kalabilmektedir Ancak

riskler fark edilebilir oumlğrenilebilir oumllccediluumllebilir analiz edilebilir değerlendirilebilir

azaltılabilir youmlnetilebilir ve kontrol edilebilir (Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Riskin var olduğu durumlarda profesyonel eğitimlerle ulaşılan yapısal gelişim ile

erken tanı değerlendirme ve girişimde bulunma olanaklarını arttırmak sorunun

buumlyuumlmesini oumlnlemek zarar azaltma stratejilerini ve sorun ccediloumlzme becerilerini geliştirerek

etkilenimin azaltılması ve kontrol edilebilir olmasının sağlanması amaccedillanmaktadır

(Guumlven 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml ise hasta guumlvenliğinin kurumun en oumlncelikli konusu ve

ortak değeri olarak kabullenilmesi anlamında oumllccediluumllebilir ve geliştirilebilir bir kavramdır

(Akalın 2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml hataların oumlnlenmesi ve duumlzeltilmesi iccedilin en

oumlnemli faktoumlrlerden biridir (Pronovost ve Sexton 2005)

5

Hasta guumlvenliği son yıllarda guumlndemde daha fazla yer almasına karşın tarihin

eski ccedilağlarından beri var olan bir konudur MOuml 1700‟lerdeki Hamurabi kanunlarında

bdquoHekimin hastasını oumllduumlrmesi ya da tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde her iki

elinin kesileceğihellip‟‟ (Madde 219) yazılmıştır Daha sonraları Galen buguumln tıbbın temel

değerlerinden biri olan bdquo‟Primum non nocere‟‟ (oumlnce zararlı olma) ilkesini ortaya

koymuştur Florence Nightingale bdquo‟ Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saccedilmaktır‟‟ diyerek hem hasta guumlvenliği hem de bu kavramın ayrılmaz bir parccedilası olan

hastane infeksiyonlarına dikkat ccedilekmiştir (Ovalı 2010)

Bir sağlık kuruluşunun hastaların guumlvenliğini sağlamasından daha oumlnemli bir şey

olmadığı iccedilin sağlık sektoumlruumlnde ccedilalışan youmlneticilerin en oumlnemli goumlrevlerinden birisi

hasta guumlvenliğini arttırmaktır (Graham ve ark 2005)

Hasta guumlvenliği kuumlresel bir sağlık sorunudur Gelişmiş uumllkelerde 10 hastadan

birinin tanı tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz

kaldığı gelişmekte olan uumllkelerde bu oranın daha da yuumlksek olduğu tahmin edilmektedir

(Demir 2007)

Hata oumlnceden planlanan bir eylemin tamamen istenen sonucu vermemesi

(işlemde hata) veya hedefe ulaşmak iccedilin yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)

şeklinde tanımlanabilir (IOM 2004) Tıbbi hata ise tıbbi işlemler sonucunda oluşan

hatadır

Tıbbi hatalar oluşma nedenlerine goumlre uumlccedile ayrılırlar

- İşleme bağlı hatalar Yanlış işlemi yapma

- İhmale bağlı hatalar Doğru işlemi yapmama

-Uygulamaya bağlı hatalar Doğru işlemi yanlış uygulama (Akalın 2007)

Beklenmedik olay hastaya verilen ya da verilmesinden vazgeccedililen hizmetin

sonucu olarak oumlluumlm ya da ciddi fiziksel veveya psikolojik zarar ile sonuccedillanan ya da

boumlyle bir durum riskini taşıyan her tuumlrluuml hata kaza ya da sapmalardır Literatuumlrde

beklenmedik olaylar ile tıbbi hatalar aynı anlamlarda kullanılabilmektedir (Yıldırım

2005 Kaynak Ccedilakır 2007) Beklenmedik olaylar genellikle yanlış zamanda yanlış

dozda veya yanlış akışta ilaccedil kullanımı gibi işlem ya da ihmal hatalarından meydana

gelmektedir (Ccedilakmak 2006 Kaynak Ccedilakır 2007)

6

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların oluşmasına neden olmaktadır Beklenmedik olayları yok

edebilmek iccedilin ccedilevre ve insan faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması gerekmektedir (Goumldelek

2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu tarafından 2005 yılında

3343 hastane tarafından bildirilen tıbbi hatalar değerlendirildiğinde 128‟inin

ameliyat oumlncesi ve sonrası komplikasyonlar 125‟inin yanlış taraf ameliyat

uygulaması 105‟inin ilaccedil reaksiyonları 76‟sının tedavi gecikmeleri 52‟sinin

hasta duumlşmeleri 27‟sinin transfuumlzyon reaksiyonları 19‟unun hastane

infeksiyonları 19‟unun yanıklar 16‟sının anesteziye bağlı komplikasyonlar

14‟uumlnuumln uygulanan aletlerin kalibrasyonunun yapılmamasına bağlı olarak ortaya

ccedilıkan hatalar olduğu saptanmıştır (Aslan 2009)

IOM‟un raporuna (2000) goumlre Amerika‟da her yıl 98000 kişi tıbbi hatalar

nedeniyle hayatını kaybetmektedir Bu sayı trafik kazası meme kanseri ya da AIDS‟ten

oumllenlerin sayısından daha fazladır Tuumlrkiye‟de tıbbi hatalar konusunda yapılmış geniş

bir araştırma yoktur Ccedilakmakccedilı‟nın uluslar arası oranlara bakarak yaptığı modellemeye

goumlre yılda en az 19000 kişinin tıbbi hatalar nedeniyle oumllduumlğuuml bildirilmektedir

(Ccedilakmakccedilı 2005)

Hastanın normal fizyolojik işlevlerini değiştirebilen kontrolluuml bir travma olarak

tanımlanan cerrahi girişim (Dağoğlu 2002) tuumlm duumlnyada giderek kabul goumlren bir tedavi

biccedilimidir (Erdil 2001) Cerrahi girişim buumlyuumlk ya da kuumlccediluumlk acil ya da planlanmış olsun

hastayı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak etkilemekte (Aslan 2009) ve gerekli

oumlnlemler alınmazsa hastaya en fazla zarar verebilecek tedavi şekli olarak

değerlendirilmektedir (WHO 2008a) Cerrahi alanlar guumlvenliğin oumlncelikli olduğu

ccedilalışanlara olası sorunların nerelerden kaynaklandığının accedilıklandığı hataları azaltmak

iccedilin oumlnlemlerin alındığı bir ortam olmalıdır (Demir 2007) Cerrahi tedavinin

uygulandığı yerler olan ameliyathaneler karmaşık iccedil yapısı stresli ccedilalışma ortamı ve

kullanılan tıbbi cihazların ccedileşitliliği ile birlikte işleyişlerindeki karmaşa accedilısından oumlzel

bilgi beceri donanım ve dikkat gerektiren yerlerdir (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln

2008)

7

Ameliyathanelerin doğası gereği hastaların en savunmasız olduğu yerler olması

ameliyathane ccedilalışanlarına anestezinin etkisinde ve doku buumltuumlnluumlğuuml bozulmuş olan

hastayı olası hatalardan korumak accedilısından buumlyuumlk sorumluluk yuumlklemektedir (Oumlğuumln

2008) Sağlık kuruluşlarının iccedilinde yer alan iyi organize edilmiş ileri tıbbi teknolojik

donanıma sahip oumlzel eğitim almış insan guumlcuumlnuumln hizmet verdiği birimler olan

ameliyathanelerin hizmet amacı hastanın yaşamını tehdit eden akutkronik hastalık ya

da travma sonucu beden buumltuumlnluumlğuumlnuumln bozulması durumlarında sağlık ekibi tarafından

ileri tıbbi teknoloji kullanılarak cerrahi girişimbakımın sağlanabileceği bir ortam

oluşturmaktır (Uccedilak 2009 p4)

Guumlvenli ve etkin bir ameliyathane hizmeti sunmak iccedilin tuumlm fiziksel alan

planlamalarının ccedilok iyi yapılmış olması gerekmektedir Ccedilalışanların hasta guumlvenliğini

sağlama konusundaki her tuumlrluuml ccedilabasına karşın alt yapı ve ccedilalışma ortamı ile ilgili

nedenlerden kaynaklanan hasta guumlvenliği ihlalleri de olabileceğinden hasta guumlvenliğini

sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalar hastanelerin mimarı tasarımlarının yapılması aşamasında

başlamalıdır (Ccedilakır 2007)

Ameliyathaneler boumlluumlmler arası kontaminasyon olasılığından kaccedilınmak iccedilin

hastanede ana trafikten uzak konumlandırılmalıdır Merkezi depo patoloji radyoloji

kan bankası ve yoğun bakımlara yakın olmalıdır Derlenme odası ameliyathaneye bitişik

olmalıdır Ameliyathane iccedilinde temiz ve kirli alanlar sınırlarla ayrılmalı ve trafik

kontroluuml kısıtlanmamış yarı kısıtlanmış ve kısıtlanmış uumlccedil boumlluumlm kullanılarak

sağlanmalıdır (Uccedilak 2009 p33)

Ameliyathane cerrahi girişim yapılacak olan hasta iccedilin guumlvenli cerrahi ekip iccedilin

etkili ve yeterli olmalıdır Bir ameliyat salonu en az 37 m2 olmalıdır Kardiyovaskuumller

cerrahi noumlroşirurji gibi ek ekip ve malzeme gerektirecek oumlzel işlemlerin gerccedilekleşeceği

bir ameliyat salonunun ise en az 57 m2 olması oumlnerilmektedir (Bardwell ve Saba 2005)

Tavan yuumlksekliği ameliyathane ışığı mikroskop ve diğer aletleri

yerleştirebilecek oumllccediluumlde olmalıdır Ameliyat odalarının tavanları borularla

donatıldığından kapalı ve duumlz bir yuumlzey oluşturacak şekilde olmalıdır Tavan iccediline

goumlmuumlluuml aksamlar duumlzenli aralıklarla kontrollerinde ve arızalarında kolay işlem

yapılabilmesi iccedilin tavan moduumller olarak inşa edilmelidir Ameliyat odalarında duvarlar

ve tavan lazer kullanıldığında ışığı yansıtmamalıdır (Uccedilak 2009 p30)

8

Enduumlstrileşmiş uumllkelerde hastalarda meydana gelen zarar verici olayların

yarısının cerrahi ile ilgili ve 54‟nuumln de oumlnlenebilir olduğu belirtilmektedir (Gawende

ve ark 1999 Kaynak Etchells ve ark 2003) Hasta guumlvenliği olguları iccedilin duumlnyadaki en

buumlyuumlk veri tabanına sahip olan Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı (NPSA) bu guumlne kadar

450000‟i cerrahi ile ilgili olmak uumlzere 3 milyondan fazla hata bildiriminde bulunmuştur

(Panesar ve ark 2009) Duumlnya Bankası 2002 yılında 164 milyon sakatlığın 11‟inin

cerrahi işlemlerle ilişkili olduğunu bildirmiştir (Haynes ve ark 2009)

Amerika Birleşik Devletleri‟nde her yıl yapılan ameliyatların 40‟ında cerrahi

komplikasyonlar ortaya ccedilıkmaktadır En sık goumlruumllen cerrahi komplikasyonlar cerrahi

alan infeksiyonları kardiyovaskuumller komplikasyonlar venoumlz tromboembolizm ve

ameliyat sonrası ventilatoumlrle ilişkili pnoumlmonidir Amerika Birleşik Devletleri‟nde

cerrahi girişim uygulanan hastaların 2-5‟inde hastane infeksiyonu gelişmektedir

(Demir 2007)

Cerrahi hataların zarar verme dereceleri aşağıdaki grafikte belirtilmiştir

ġekil 2-1 Cerrahi hataların zarar verme dereceleri

Kaynak Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansı Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi 2005 Ocak- 2008

Eyluumll Verileri

9

1999 yılında 260 hastanede her yıl yapılan 1000000 işlemden 20‟sinin yanlış

taraf yanlış hasta cerrahisi 103‟uumlnuumln yanlış ameliyat olduğu saptanmıştır (Lema 2001)

Sağlık Kurumları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (JCAHO) 2005 yılında 455

beklenmedik olay raporunu inceleyerek (Kaynak Aslan 2009) bu raporların 128‟inin

yanlış taraf cerrahisi olduğunu bildirmiştir JCAHO‟nun 126 yanlış taraf cerrahisi

uumlzerinde yuumlruumltmuumlş olduğu koumlk neden analizi ccedilalışmasında olguların 13‟uumlnuuml yanlış

hasta ameliyatı 11‟ni yanlış işlem uygulanması 76‟sını bedenin yanlış boumlluumlmuumlnuumln

ameliyatının oluşturduğu Kwaan ve arkadaşlarının (2006) yapmış olduğu bir ccedilalışmada

ise 112994 cerrahi girişimde 1 yanlış taraf cerrahisinin gerccedilekleştiği belirtilmektedir

Gawande ve arkadaşlarının 2003‟deki makalesinde (Kaynak Enker ve ark

2008) ameliyat sırasında cisim unutulması nedeni ile duumlnya ccedilapında yılda en az 1500

hastanın zarar goumlrduumlğuuml bildirilmektedir Hasta bedeninde cisim unutulmasının 69-83

yeniden ameliyat yapılmasına 10-22 fistuumll ya da obstruumlksiyona ve 0-2 oumlluumlme neden

olduğu belirtilmektedir (Grenberg ve ark 2008)

Hastanın zarar goumlrmesinin engellenmesi buumltuumln cerrahi ekibin sorumluluğundadır

ve alınması gereken oumlnlemler hastaya ameliyat ekibine ve ameliyathaneye youmlnelik

olmalıdır (Yıldız 2009)

Eğitim hastanesi olarak hizmet veren kuruluşlarda oumlğrenci ve asistan eğitimi de

soumlz konusu olduğundan eğitim doumlneminde olan bu kişilerin uygulamaları sırasında

tıbbi hataların olma riskinin azaltılabilmesi iccedilin uzmanların goumlzetimi altında olmaları

gerekmektedir (Akguumln ve Al-Assaf 2007 Kaynak Ccedilakır 2007)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml guumlvenli cerrahinin sağlanma hedeflerini bdquoDoğru hasta ve

doğru alan ameliyat edilmeli anestezinin zararlarından korunma youmlntemleri

kullanılmalı yaşamı tehdit eden solunum yolu işlevleri ve aşırı kan kaybına karşı

hazırlıklı olunmalı alerjik ya da riskli ilaccedil kullanmaktan sakınılmalı cerrahi alan

infeksiyon riskini en aza indirecek youmlntemler kullanılmalı cerrahi alanda gaz bezi ya da

cerrahi aletlerin kalması oumlnlenmeli cerrahi oumlzellikler doğru ve guumlvenilir bir şekilde

tanımlanmalı travmaların engellenmesi iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalı etkin iletişim

sağlanmalı hastaneler cerrahi girişim ve uygulamaları takip etmelidirler‟ şeklinde

belirlemiştir (WHO 2008a)

10

Bu hedeflerin gerccedilekleştirilmesine youmlnelik girişimler bdquoilaccedil hatalarının oumlnlenmesi

guumlvenli kan transfuumlzyonu hastane infeksiyonu gelişiminin oumlnlenmesi travmaların

engellenmesi bdquodoğru hasta doğru işlem doğru alan‟ guumlvenliğinin sağlanması cisim

unutulmalarının engellenmesi guumlvenli iletişim guumlvenli ccedilalışanların sağlanması

organizasyon kayıt ve guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması‟ olmalıdır (Yıldız 2009)

22 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruumlnuumln OluĢturulması

Amerikan Tıp Enstituumlsuuml hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasının sağlık

hizmetlerinde oumlnlenebilir kazalar ve hataların azaltılmasında anahtar rol oynadığını

belirtmiştir (Singer ve ark 2007) Hastaya zarar vermeden guumlvenli sağlık hizmeti

sunmak hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulması ve guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrleri ile

sağlanabilir (Koraşlı ve ark 2010)

Tıp Enstituumlsuuml (IOM) 2000 yılından bu yana ilaccedil hataları ve yanlış taraf cerrahisi

gibi hasta guumlvenliği konularına odaklanmıştır ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml

vurgulamaktadır (IOM 2000) Harvard Uumlniversitesi Toplum Sağlığı profesoumlruuml Lucian

Leape (Kaynak Goumlktaş 2007) rapor edilmeyen tıbbi hataların uumllke genelinde arttığını

buumlyuumlk hataların yalnızca 2 ile 3‟uumlnuumln rapor edildiğini belirtmektedir Hataların

rapor edilmesinde buna bağlı olarak hatayı oumlnlemede yapılan en buumlyuumlk yanlışın hata

yapanları cezalandırmak olduğunu işaret etmektedir

Klasik yaklaşımda kişilerin yaptıkları hatalardan dolayı sorguya ccedilekilecekleri

ve cezalandırılacaklarından korkmaları hataların uumlzerinin oumlrtuumllmesine yok sayılmasına

neden olmaktadır ve buna bağlı olarak insanlar hatalardan ders almamakta ve aynı

hataları suumlrekli tekrarlamaktadırlar Bu yaklaşımda insanlar hata yaptıkları iccedilin

etiketlenirler yaptıkları hatalar yuumlzlerine vurulur utandırılır ve suumlrekli olarak

succedillandıklarından dolayı kişiler hatalarla yuumlzleşmekten kaccedilınır fakat hata yapmayı

suumlrduumlruumlrler Yeni yaklaşımda ise hatalar accedilık olarak konuşulmakta tartışılmakta koumlk

nedenler ortaya ccedilıkarılarak yeni hatalar oumlnlenmekte ve hatalardan herkes birşeyler

oumlğrenmektedir Hatanın sistemden mi yoksa kişilerden mi kaynaklandığı ortaya

ccedilıkarılarak eğer hata sistemde ise sistemde yapılacak duumlzenlemeler ortaya konulmakta

kişilerde ise kişi kaynaklı hataları en aza indirgeyecek yaklaşımlarda bulunulmaktadır

Kişiler değiştikccedile hataların oluşma riski artacağından yeni kişilerin eğitimlerine oumlnem

verilmektedir (Ovalı 2010)

11

Reiman ve Oedewald literatuumlrden elde ettikleri iyi guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln

kriterlerini guumlvenlik politikaları youmlnetimin guumlvenlik iccedilin becerisi demokratik

uygulamaları ve yetkinliği guumlvenlik youmlnelimli olumlu değerler tutumlar ve bağlılık

zorunluluk ve sorumlulukların accedilık tanımı guumlvenlik oumlncelikli işlemler guumlvenlik ve

uumlretim arasındaki denge yetkin ccedilalışanlar ve eğitim yuumlksek motivasyon ve iş doyumu

youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında karşılıklı guumlven ve adil yaklaşım kalite kural ve

duumlzenlemelerin guumlncellenmesi duumlzenli ekipman bakımı gerekli olay (oumlrneğin atlatılan

kaza) ve kuumlccediluumlk bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu farklı kurumsal

seviyelerden ve goumlrevlilerden sağlıklı bilgi akışı uygun tasarım yeterli kaynak ve

suumlrekli iyileştirme olarak sıralamıştır (Oumlzkan ve Lajunen 2003)

John Hopkins Hastaneleri hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln yerleştirilmesi ve

iyileştirilmesi iccedilin yapılabileceklerin neler olduğu ve nasıl başarıya ulaştıklarını

deneyim paylaşımı olarak yayınlamışlardır 2001 yılında başladıkları programın ana

hatları ccedilalışmanın yapılacağı birimlerdeki tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln

oumllccediluumllmesi (kuumlltuumlr araştırması) tuumlm ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitilmesi

kuumlltuumlr araştırması sonuccedillarına goumlre ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusundaki

endişelerinin belirlenmesi uumlnite ccedilalışma programlarının ve iyileştirme youmlntemlerinin

uygulamaya konulması sonuccedilların bildirilmesi bilgilerin yaygın olarak paylaşılması

başarı oumlykuumllerinin geliştirilmesi kuumlltuumlr araştırmasının tekrarlanması olarak

sıralanmaktadır (Pronovost ve ark 2004 Kaynak Akalın 2004)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin yapılması gerekenleri şu şekilde

sıralamak muumlmkuumlnduumlr

221Etkili Bir Raporlama Ve Kayıt Sisteminin Kurulması

Temel hedefi deneyimlerden faydalanarak oumlğrenmeyi sağlamak olan raporlama

sistemleri sağlık kuruluşları tarafından saptanan ciddi olaylardan ders ccedilıkarılmasını ve

oumlnlem alınmasını sağlayarak yeni hataların oluşmasını engellemektedir Raporların ccedilok

youmlnluuml olarak incelenmesi temel sorunların ve başarısızlıkların nedenini belirleyerek en

iyi uygulamalar iccedilin izlenmesi gereken oumlnerilerin oluşmasını sağlamaktadır

Raporlamanın temel goumlrevi değişimi sağlamaktır Değişimi sağlamak iccedilin ise

raporlardan elde edilen bilgilerin tuumlm ccedilalışanlar tarafından paylaşılması gerekmektedir

(Oumlzata ve Aslan 2010)

12

Ccedilalışanların var olan sistemi geliştirme kaza olaylarını uygun otoritelere rapor

etme hasta bakımı ve tedavi planlarına karşı bilgilenme youmlnuumlndeki davranışları

desteklenmelidir (Vincent ve Coulter 2002)

Bazı kurumlarda ccedilalışanlar hatalar rapor edildiğinde de hiccedilbirşeyin

değişmeyeceğini duumlşuumlnuumlrler Hastane genelinde cezalandırıcı olmayan raporlama

sistemi proaktif sistem analizi ve risk azaltma stratejileri geliştirilmeli uygulamalar

standardize edilmeli yeterli ccedilevre donanımı ve etkili iletişim sağlanmalı ccedilalışanlar

nitelik ve nicelik accedilısından yeterli olmalıdır (Vincent ve Coulter 2002)

Beklenmedik olayların raporlanması soumlz konusu iken daha az etkili olan

neredeyse hata olacaktı dediğimiz yaralanmaya veya zarara yol accedilmayan şans eseri

koumltuuml sonuccedillanmayan istenmeyen planlanmamış zararsız atlatılmış olaylar genellikle

goumlz ardı edilmektedir (Şerifoğlu ve Sungur 2007) Kim ve arkadaşlarının (2007)

ccedilalışmasında hemşirelerin neredeyse hata olacaktı denilen durumları dikkate almadıkları

goumlruumllmektedir Aynı ccedilalışmada hemşirelerin hastanın zarar goumlrmesine yol accedilabilecek

hataları dahi duumlşuumlk oranda (23) raporladığı saptanmıştır Scherer ve Fitzpatrick‟in

(2008) perioperatif alanda 40 hekim ve 43 hemşire ile yaptığı ccedilalışmada kılpayı atlatılan

hataların 86 hastaya zarar verme potansiyeli olmayanların 72 ve hastaya zarar

verebilecek hataların 88 oranında rapor edildiği bildirilmiştir Filiz‟in (2009)

ccedilalışmasında da sağlık ccedilalışanlarının tıbbi hataları ccedilok duumlşuumlk oranda (15) raporladığı

belirtilmektedir Hastaya zarar verme ihtimali olan hatalar 18 oranında raporlanırken

kılpayı atlatılan hatalar ve hastaya zarar verme ihtimali olmayan hatalar sağlık

ccedilalışanları tarafından daha az oumlnemsenmektedir Aynı ccedilalışmada katılımcıların ccediloğu

(81) hata yaptıklarında cezalandırılacaklarını duumlşuumlnmektedir Ccedilalışanlar youmlneticilerin

hata ile ilgili olaya değil de hatayı yapan kişiye odaklanarak succedillayıcı bir tavır

sergileyecekleri ve yaptıkları hataların kişisel dosyalarında saklanacağından endişe

duymaktadır Bu duumlşuumlncenin yaygın olduğu kurumlarda hataların raporlanmaması

beklenilen bir durumdur

Sherer ve Fitzpatric de (2008) hekim ve hemşirelerin (63) hata yaptıklarında

cezalandırılma endişesi taşıdıklarını bildirmiştir Hellings ve arkadaşlarının (2007)

Belccedilika hastanelerinde ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarıyla yaptığı

ccedilalışmasında bu oran 64 olarak bulunmuştur Kore‟de eğitim hastanelerinde ccedilalışan

13

886 hemşirenin katıldığı bir araştırmada hemşirelerin sadece 5‟i hataları

raporlamaktan korkmadıklarını belirtmiştir (Kim ve ark 2007)

Tıbbi hataların zamanında saptanması ve nedenlerinin ortaya ccedilıkarılması

sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik oumlnerilerin belirlenebilmesi iccedilin son derece oumlnemlidir Bu

hataların insan sağlığına ciddi etkiler oluşturmadan tespit edilmesi uygun raporlama ile

olasıdır Raporlamanın cezalandırıcı olmadan kişilerin hata bildirimini teşvik edici

bildirimi yapan ccedilalışanı koruyucu bir yapıda olması ve zorunlu hata bildiriminden ccedilok

goumlnuumllluuml hata bildirimine odaklanılması gerekmektedir Ayrıca hastanelerde hata bildirim

sistemlerinin bulunmaması hekim ve hemşirelerin yoğun iş yuumlkuuml de bildirimi

engellemektedir (Evans ve ark 2006)

Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl

algıladıklarını inceleyen bir araştırmada kurumsal iklime benzer bir takım faktoumlrlerin

etkili olduğu ortaya konulmuştur Ccedilalışanlar iş arkadaşları tarafından ayıplanma hata

yaptığını toplumda kabule zorlanma ve hata yaptığının sicil dosyasına işlenmesi kaygısı

taşımaktadırlar (Wolf ve ark 2000) Bunun yanı sıra hatanın tam olarak tanımlanması

konusunda ortak bir goumlruumlşe varılamaması youmlnetimin desteğinin olmaması ve rapor

hazırlamanın belirli bir ccedilaba gerektirmesi de ccedilalışanların hata raporu doldurmamasının

nedenlerinden sayılmaktadır (Tuumltuumlncuuml ve ark 2006)

Hataların bildirilmesiyle ilgili yapılan bir ccedilalışmaya katılanlar tıbbi hataların

rapor edilmesini engelleyecek faktoumlrlere oumlrnek olarak ayıplama disipline verme gibi

olumsuz kurumsal yanıtlar dava accedilılması ve youmlnetimin verilen bilgileri ne youmlnde

kullanacağı youmlnuumlnde duyulan korku gibi faktoumlrleri goumlstermektedir (Uribe ve ark 2002

Kaynak Ccedilakır 2007)

Hataların oumlnlenmesine youmlnelik succedillayıcı-cezalandırıcı modeli yetkin biccedilimde

kullanan uumllkeler bu uygulamaların sağladıkları yarardan ccedilok olumsuzluklara yol

accediltığını saptamışlar ve yeni bir yaklaşımla ldquobildirici modelrdquo olarak tanımlanan

uygulama biccedilimine geccedilmişlerdir Hasta guumlvenliğini arttıran ve tıbbi hataları en aza

indirmeyi amaccedillayan sistemler riski azaltarak tıbbi hataları oumlnlemeye youmlnelik oumlnemli

bir işlev yuumlklenmektedirler Bildirici model hatalar bir kişi tarafından gerccedilekleştirilse

de aslında sorunu oluşturan bir suumlrecin sonucunda ortaya ccedilıktığını ve buna bağlı olarak

temelde hatalardan sistemin sorumlu olduğunu goumlruumlnuumlr kılması buzdağının altını

yansıtması nedeniyle yararlıdır Bu nedenle bildirici modeli savunanların oumlnerisi tıbbi

14

hata oluşmasından sonra yapılan yargılamanın yerine hatayı ortaya ccedilıkaran suumlrece

odaklanan hatayı yapanın onu bildirmesini destekleyen bir sistemin getirilmesidir

Amaccedil hata nedenlerini ortadan kaldırmak ve soumlz konusu hatanın bir daha oluşmamasını

sağlamaktır (Oğuz 2004)

Hasta guumlvenliği programlarının uygulandığı uumllkelerin deneyimlerinden ortaya

ccedilıkan sonuccedil succedillayıcı-cezalandırıcı modelin belirlediği tutumların tıbbi hataları

oumlnlemek ve hasta guumlvenliğini sağlamak accedilısından yetersiz kaldığı uumlstelik bu tutumları

değiştirmenin de oumlnemli zorluklar iccedilerdiğidir Bu olumsuzluklar uygulamadaki

yetersizliklerden değil hata kavramının kendisine ilişkin oumlzelliklerden dolayı ortaya

ccedilıkmaktadır Bundan dolayı succedillayıcı-cezalandırıcı model yerine bildirici modelin

benimsendiği bir sistemi kurmak daha doğru olacaktır (Oğuz 2004)

Duumlnyada‟ki raporlama sistemlerine bakıldığında oumlrneğin Ccedilek Cumhuriyeti‟nde

zorunlu bir raporlandırma sistemi bulunmakta ve bu bildirimleri sağlık ccedilalışanlarının

yapması beklenmektedir Danimarka yasaları ise sağlık kurumlarının hata bildirimlerini

oumlğrenmesini sağlamak iccedilin bildirim yapıldığında sağlık ccedilalışanını zor durumda

bırakmayacak şekilde tasarlanmıştır Danimarka‟da hastanın yaşadığı olayın farkına

varan herkesin bildirim yapmasına izin veren bir raporlandırma sisteminin de olduğu

belirtilmektedir

İngiltere‟de hatalardan oumlğrenmek ve raporlama kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin Ulusal

Hasta Guumlveliği Derneği (NPSA) tarafından Ulusal Raporlama ve Oumlğrenme Sistemi

(NRLS) kurulmuştur NRLS‟nin amacı hataların bildirimi yoluyla buumlyuumlk sistem

hatalarını belirlemek ccediloumlzuumlm geliştirmek ve sonuccedilları yaymaktır Raporlandırmayı

herhangi bir sağlık ccedilalışanı yapabilmektedir İngiltere‟deki sağlık kuruluşlarının

90‟ının NRLS‟ye uumlye olduğu bildirilmektedir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Tuumlrkiye‟de henuumlz hastanelerin kullanabileceği devlete ya da sivil toplum

kuruluşlarına ait bir raporlama sistemi bulunmamaktadır Sağlıkta doumlnuumlşuumlm projesi

kapsamında yapılan ancak sistematik olarak hastaneler tarafından kullanılmayan bazı

ccedilalışmalar bulunmaktadır (Yalccedilın ve Acar 2010) Bunun yanında uluslararası bir

akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmişedilecek hastanelerde standartlar

gereğince hastanın ve ccedilalışanın guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına

alınmakta analiz edilmekte ve iyileştirilmektedir Ancak kurumdan kuruma bildirim

15

kuumlltuumlruumlnuumln birbirinden oldukccedila farklı olduğu ortak bir yapıdan ccedilok kurumsal ccedilabalar

goumlsterilmektedir (Budak 2008)

Sağlık bakım hizmetinin yasal boyutu accedilısından oumlnem taşıyan diğer iki konunun

ise doğru eksiksiz kayıt tutma ve aydınlatılmış onay alma olduğu belirtilmektedir

(Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini tehdit edebilecek diğer riskli durumların da

alınan doku oumlrneklerinin etiketlenmemesi yanlış etiketlenmesi kaybolması ile ilgili

olduğu bildirilmektedir (Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Alınan doku oumlrneklerinin korunması ve hazırlanması aşamasında yapılan hata

yanlış tanı tedavi ve cerrahi girişimin tekrarına neden olabilir Olası hataları oumlnlemek

iccedilin ameliyat sırası hemşirelik uygulamalarında hastadan alınan doku oumlrnekleri

oumlzellikleri bozulmayacak şekilde korunmalı kayıtlar doğru ve eksiksiz tutulmalıdır

(Tan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2008) Bu doku oumlrnekleri hemen etiketlenmeli ve ilgili

birimlere goumlnderilmelidir (Erdil 2001)

Doğru ve eksiksiz kayıt iccedilin ameliyathaneye oumlzguuml bir kayıt sisteminin olması

gerektiği belirtilirken bunun iccedilin her kurumun cerrahi girişim oumlncesinde sırasında ve

sonrasında hasta bakımı kayıtlarını iccedileren bir form oluşturması oumlnerilmektedir

(Zenciroğlu 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008) Aynı zamanda DSOuml ameliyathanede hasta

bakımı ile ilgili yapılan uygulamalarda herhangi bir basamağın unutulmaması iccedilin

kontrol listelerinin kullanılmasını oumlnermektedir (WHO 2008a)

Ameliyathanede hastayla ilgili yapılan her uygulamanın duumlzenli bir kayıt sistemi

oluşturularak standart formlara kaydedilmesi ve guumlvenli biccedilimde saklanması bakımın

niteliği kadar araştırmalar iccedilin ve yasal suumlreccedillerde dayanak gerektiği durumlarda da iyi

bir kaynak olacaktır (Kaymakccedilı 2001 Kaynak Oumlğuumln 2008)

222Hastaya Youmlnelik Risklerin Belirlenmesi

Cerrahi girişim sırasında hastaya ait birccedilok risk faktoumlruuml hasta guumlvenliğini

tehlikeye atar Hasta guumlvenliğini geliştirme ccedilalışmalarına oumlncelikle hastaya youmlnelik

risklerin belirlenmesi oumllccediluumllmesi ve değerlendirilmesi ile başlanmalıdır (Oumlzata ve Aslan

2010)

16

Cerrahi ortam infeksiyon yaralanma tehlikeli maddelerle karşılaşma olasılığı

nedeniyle ccedilalışan ve hasta iccedilin yuumlksek riskli bir ortam olduğundan dolayı riskleri

belirleme ve kontrol altına almayı gerektirir (Aslan 2009)

Yetmiş yaş ve uumlzeri acil cerrahi uygulanan kronik ve bulaşıcı hastalığı olan

bağışıklık sistemi baskılanmış sedatize bilinci kapalı akıl hastalığı olan hastalar ile

diyaliz hastaları ve ccedilocuk hastalar yuumlksek riskli hasta grubunda yer alır (Uluslararası

Birleşik Komisyon 2002 Aktaran Oumlğuumln 2008) Yuumlksek risk grubundaki hastalar

ameliyathane ortamında kendini daha savunmasız hissedeceği ve ccedilevreye uyum

sağlamakta guumlccedilluumlk ccedilekebileceğinden cerrahi ekip bu hastaların bakımı iccedilin ortak

politikalar ve youmlntemler geliştirmelidir (Westhead 2007 Kaynak Oumlğuumln 2008)

Oumlrneğin hasta kabul suumlrecinde hasta duumlşme riski accedilısından değerlendirilmeli ve

duumlşmeleri engellemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır Hastaların duumlşme riskini

değerlendirmede duumlşme oumlykuumlsuumlnuumln alınan ilaccedilların alkol kullanımının yuumlruumlyuumlş biccedilimi

ve hastanın denge durumunun goumlz oumlnuumlne alınması gereklidir Hasta ameliyat masasında

ya da sedyede iken destekli emniyet kemeri ve bantlarla tespit edilmeli hasta naklinde

sedye kenarlıkları kaldırılmalı hasta kaydırma pedleri kullanılmalı tekerlekler kilitli

olmalı ve hasta yalnız bırakılmamalıdır Hastaya pozisyon vermede ve taşımada en az

doumlrt kişinin bulunmasına dikkat edilmelidir Kurumda duumlşme riskini azaltacak

oumlnlemlere uygun politika ve youmlntemler geliştirilmelidir (Aslan 2009 Uccedilak 2009 p6

Yıldız 2009)

Ayrıca zemin yuumlzeyinin kaymaları oumlnleyici olarak tasarlanması ıslak zeminin

kontroluumlnuumln sağlanması ve aydınlatmanın iyi olması hastalar kadar ccedilalışanlar accedilısından

da risk oluşturan duumlşmeleri engelleyecektir (Brogmus ve ark 2007)

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini sağlamada kilit noktalardan birisi de hastaya

uygun pozisyon verilmesidir (Ellsworth and Iverson 2006) Hareketsiz kalma sonucu

dokuların basınca maruz kaldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ameliyat olan her hastanın basınccedil

yarası oluşumuna karşın risk grubunda değerlendirilmesi gerekir (Karadağ ve Sayın

2002)

Cerrahi girişime bağlı basınccedil yaralarının gelişmesinde ameliyat sırasındaki

riskler arasında hastanın pozisyonu ve pozisyon ekipmanlarının uygunluğu suumlrtuumlnme

ve aşınma ameliyat oumlncesi insizyon boumllgesinin temizliğinde kullanılan soluumlsyonların

17

aşırı nemliliği ve hastaya bağlı faktoumlrlerin yer aldığı belirtilmektedir (Karadağ ve Sayın

2002)

Hastaya ameliyat masasında uygun pozisyon verilmesi ve vuumlcut boşluklarının

desteklenmesinden cerrahi ekibin tuumlm uumlyeleri sorumludur Cerrahi ekip uumlyeleri farklı

cerrahi girişimler iccedilin uygun pozisyonlar ve bunlara bağlı gelişebilecek fizyolojik

değişiklikleri bilmelidir (Erdil 2001 p115)

Ameliyat sırasında hastaya verilecek pozisyon solunum ve dolaşımın yeterli

olmasına izin verecek şekilde olmalı masa tespit bantları kemerleri ccedilok sıkı

bağlanmamalıdır Sinirler kaslar ve kemik ccedilıkıntıları silikon yastık gibi pozisyon

destek araccedillarıyla uygun şekilde desteklenerek sinir ve dokuların basınca maruz kalması

oumlnlenmelidir Ayrıca kol ve bacaklar masadan sarkmamalı tuumlm beden ağırlığı tek bir

noktaya verilmemelidir (Erdil 2001 p116) Basınccedil alanları dikkatli ve doğru şekilde

desteklenmesi sinir hasarı ve kas ağrıları engellenecektir (Ellsworth ve Iverson 2006)

223Ġlaccedil Hatalarının Uumlzerinde Ayrıntılı Durulması

İlaccedilların sağlık bakımının oumlnemli bir parccedilası olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde hasta

guumlvenliğini sağlamada ilaccedil uygulama hatalarının oumlnlenmesinin oumlnemli roluuml olduğu

soumlylenebilir İlaccedilların verilmesi sırasında ortaya ccedilıkan hatalar sağlık bakım

profesyonellerinin kontroluuml altındayken hastaya zarar veren uygunsuz ilaccedil kullanımına

yol accedilan oumlnlenebilir olaylardır (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık bakım alanlarından birisi olan ameliyathaneler klinikler ile

karşılaştırıldığında teknik becerilerin uygulandığı ilaccedil ve soluumlsyonların steril alana

verildiği cerrahlar anestezistler ve hemşirelerin ekip olarak ccedilalıştığı alanlardır (Aslan

ve Uumlnal 2005)

Ameliyathaneler her şeyin kontrol altında tutulabildiği alanlar olarak goumlruumllduumlğuuml

iccedilin ilaccedil uygulama hatalarının az olduğu duumlşuumlnuumllmesine karşın ameliyathanelerde ciddi

sonuccedillara hatta oumlluumlme yol accedilan ilaccedil hatalarının yapıldığı bilinmektedir (Demir ve

Dramalı 2004) Her 133 anestezik ilaccedil uygulamasından birinin hatalı uygulandığı ve

anestezistlerin 85‟nin en az bir ilaccedil hatası yaşadığı belirtilmektedir (Merali ve ark

2008)

18

İlaccedil uygulama hataları ilacı yanlış zamanda uygulama uygulamayı unutma

yanlış dozda verme uygun teknikle hazırlamama reccedilete edilmemiş yanlış ilacı ya da

etkileşime giren ilaccedilları aynı anda uygulama uygulamayı kaydetmeme olarak

sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

Ameliyathanede sıklıkla karşılaşılan ilaccedil uygulama hataları ise ilaccedil

uygulamasından oumlnce hastanın alerjilerini sorgulamama ve kaydetmeme soumlzel

istemlerin yazılı hale doumlnuumlştuumlruumllmemesi benzer isimleri ve etiketleri olan ilaccedilların

uygulama sırasında karıştırılması ilaccedilların yanlış sulandırılması enjektoumlre ccedilekilen

ilaccedilların ve ilaccedil boumllmelerinin etiketlenmemesi sonucunda yanlış ilacın uygulanması

olarak sıralanmaktadır (Aslan ve Uumlnal 2005)

İlaccedilların doğru ve uygun verilmesi uygun youmlnetilmeleri hasta guumlvenliği iccedilin

ccedilok oumlnemlidir Hemşire ilaccedilların hazırlanması uygulanması ve bu girişimler sırasında

karşılaşabileceği yasal sorumluluklar ile ilaccedillara ilişkin guumlvenlik oumlnlemleri ve ilaccedilların

farmakolojik oumlzellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Hastaların ameliyat oumlncesi ilaccedil kullanım oumlykuumlleri tanımlanmalı ilaccedil istemleri hakkında

iletişim sağlanmalı ilaccedil bilgileri kullanım suumlresi izlemleri yerleştirme duumlzenleri

anestezik ilaccedilların beklenen etki ve yan etkileri hakkında ekibin bilgi paylaşımı

olmalıdır (Aştı ve Kıvanccedil 2003)

İlaccedil hataları deneyimsizlik dikkatsizlik konunun yeterince oumlnemsenmemesi

yanlış karar verme hasta lehine yeterince muumldahale edememe yetersiz oumlnlemler

hekimin ya da sağlık ccedilalışanının yanlış anlaşılması ya da kayıt etme hataları gibi

bireysel nedenlerden dolayı gelişebilmesine karşın buumlyuumlk bir ccediloğunluğu karmaşık

sağlık bakım sitemleri nedeni ile ortaya ccedilıkmaktadır (Demir ve Dramalı 2004)

Son yıllarda ilaccedil sanayisindeki hızlı gelişmeler piyasaya suumlruumllen yeni ilaccedillar

konusundaki bilgi eksikliği ccedilalışan sayısının az olması yapılan işin sık sık kesintiye

uğraması ek noumlbetlerin olması ccedilalışma saatlerinin sık aralıklarla veveya ccedilok uzun

olması kayıt sistemlerinin eksik olması disiplinler arası ve ekip iccedili iletişimin yetersiz

olması hastanın bilincinin tam accedilık olmaması nedeniyle yeterince iletişim

kurulamaması ve evrakların kaybolması sistemle ilgili hatalardandır (Demir ve Dramalı

2004)

19

Ameliyathanelerde ilaccedil hatalarının nedenlerinden bazıları maske kullanılıyor

olması ve ilaccedil istemlerinin genellikle soumlzel olarak verilmesi nedeni ile oluşan iletişim

hatalarına bağlı ilacın isminin ve dozunun yanlış anlaşılması ilacın steril alanda

kullanılmak amacıyla paketinden ccedilıkarılması aşamasında etiketlendirmenin yetersiz

olması hastanın alerji oumlykuumlsuuml hakkında bilgi eksikliği yetersiz kayıt sistemleri cerrahi

hastasının bakımına farklı alanlarda farklı bireylerin katılması nedeni ile birden fazla

bireyin oumlykuuml anamnez alması hasta dosyalarının suumlrekli bir yerden diğerine

goumlnderilmesi olarak sıralanabilir (Demir ve Dramalı 2004)

Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commision on

Accreditation of Health Care Organization) ilaccedil hatalarının en ccedilok benzer isimli ilaccedillar

benzer goumlruumlnuumlmluuml ilaccedillar yaygın kullanılmayan ilaccedillar ccediloğu hastanın alerjisi olduğu

yaygın kullanılan antibiyotik opium ve nonsteroidal antienflamatuvar ilaccedillar terapoumltik

seviyelerine uygun bir şekilde devam edilebilmesi iccedilin test gerektiren lityum warfarin

digoksin ve teofilin gibi ilaccedilların kullanımı nedeniyle geliştiğini belirtmiştir (Demir ve

Dramalı 2004)

İlaccedil hataları ile ilgili yapılan bir ccedilalışmada ilaccedilların 13‟uumlnuumln birbirine benzeyen

ilaccedil isimlerinden ortaya ccedilıkan karışıklıktan dolayı yanlış verildiği yanlışlıkların

29‟unun eczacı hatası 10‟unun ise hemşire hatası olduğu saptanmıştır (Carey

2005)

Hemşireden kaynaklanan ilaccedil hataları yasal olmayan isteme goumlre ya da hekim

istemi olmadan ilacın verilmesi ilacın okunuş ve goumlruumlnuumlş benzerliği nedeni ile yanlış

ilacın verilmesi ilaccedil dozunun yanlış hesaplanması ya da yanlış dozda ilaccedil verilmesi ilaccedil

kutusu veya paketi uumlzerindeki bilgilere dikkat etmeme ve ilaccedil uygulanmasının

unutulması olarak sıralanmaktadır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

Sıklıkla ifade edilen ilaccedil guumlvenliği konusu potasyum kloruumlr potasyum fosfat

sodyum kloruumlr ve magnezyum suumllfat vb gibi yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin

dikkatsiz kullanılmasıdır Yuumlksek yoğunluklu elektrolitlerin bulundurulacağı yerler

yanlış uygulanmalarını oumlnlemek iccedilin ameliyathane alanları iccedilinde sınırlandırılmalı bu

elektrolitlerin nasıl doğru etiketlenebileceği ve depolanabileceği konusunda politika ve

proseduumlrler geliştirilmelidir (İnanır ve ark 2009)

20

Yanlış uygulamaya neden olabilecek yuumlksek riskli ilaccedilların doğru etiketlenerek

depolanabileceği bir sistemin geliştirilmesi ile bu ilaccedilların ayrı bir dolapta saklanması

ve işe yeni başlayan ccedilalışanların ilaccedil uygulamaları ile ilgili eğitilmesinin hata oluşma

riskini azaltacağı duumlşuumlnuumllmektedir (Demir ve Dramalı 2005) Yuumlksek riskli ilaccedilların

sınıflandırılması iccedilin farklı renklerde etiketler tanımlanarak aktif olarak kullanılmalıdır

Oumlrneğin Yuumlksek riskli ilaccedil (potasyum iccedilerir) vb gibi Narkotik ilaccedillar kilit altında

tutulmalıdır Yazılışları ve okunuşları benzer ilaccedilların belirlenmesi ve ayrı yerlerde

saklanması gerekmektedir (Aslan 2009)

Eğer ameliyattan oumlnce profilaktik antibiyotik uygulaması varsa ekip tarafından

onaylanmalı ve ilaccedil uygulamalarında ccedilalışanların bilgisi yanilenmeli ve yeterlilikleri sık

sık denetlenmelidir (Aştı ve Acaroğlu 2000 Yıldız 2009)

Soumlzel olarak istemi yapılan radyoopak lokal anestezik vb ilaccedillar 2 kişinin

kontroluumlnde hazırlanmalı hazırlandıkları enjektoumlrler steril edilmiş ilaccedil etiketiyle

etiketlenmeli uygulanmak uumlzere verilirken yuumlksek sesle ilacın adı ve dozu

tekrarlanmalı cerrahi girişim sona erinceye kadar steril alana verilen ilaccedil kutuları

atılmamalıdır (Demir ve Dramalı 2004)

Hastanın kullandığı reccedileteli ya da reccediletesiz ilaccedillar anestezi ilaccedilları ile etkileşime

girebileceği ve kanamayı da arttırabileceği iccedilin ameliyat oumlncesinde mutlaka kontrol

edilmelidir Ayrıca ameliyat oumlncesi hastanın ilaccedil alerjisi olup olmadığı da

sorgulanmalıdır (Erdil 2001 p108)

İlaccedil hatalarının 39‟u istem suumlrecinde 12‟si reccedilete yazma 11‟i ilaccedil

hazırlamada 38‟i ilacın verilmesi sırasında oluşmaktadır Tuumlm ilaccedilların temini

depolanması hazırlanması ve kullanılması aşamalarında hasta guumlvenliği hedefleri goumlz

oumlnuumlnde bulundurularak ilaccedil hatalarını oumlnleyecek bir sistem geliştirilmelidir (Demir ve

Dramalı 2004)

Literatuumlrde ameliyathanelerde ilaccedil uygulama hataları ve sonuccedillarına yeterince

değinilmemekle birlikte ilaccedil uygulama hatalarını azaltmak iccedilin bilgisayarlı kayıt

sisteminin oumlnerilmesine karşın bu sistemin ameliyathaneye oumlzguuml sorunları ccediloumlzmede

sınırlı kaldığı goumlzlenmiştir (Aslan ve Uumlnal 2005)

21

İlaccedil hatalarının sıklıkla hemşire ve hekim kaynaklı olduğu goumlz oumlnuumlne

alındığında oumlzellikle hemşirelerin ilaccedil hataları konusunda eğitilmesi ve hatayı rapor

etme youmlnuumlnde cesaretlendirilmesi gerekir Ayrıca hemşire hatayı tanımlayan hata

raporu hazırlamak hekime ve kuruma hatayı rapor etmek accedilısından etik ve profesyonel

sorumluluk taşır (Aştı ve Acaroğlu 2000)

224Guumlvenli Kan Transfuumlzyonlarının Uumlzerinde Ayrıntılı Olarak Durulması

Guumlvenli kanın tanımını Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (2001) (Kaynak Uluhan 2007)

bdquoverildiği kişide herhangi bir tehlike ya da hastalık oluşturmayan zararlı yabancı

maddeleri iccedilermeyen kan‟ olarak yapmaktadır

Cerrahi girişimler risk derecelerine işlem buumlyuumlkluumlklerine ve ameliyat boumllgesine

goumlre kan kaybına neden olmaktadırlar Kolon rezeksiyonunda 2 uumlnite kan transfuumlzyonu

gerekmektedir Uumllkemizde HBV taşıyıcılığının ortalama 5 ve HCV taşıyıcılığının

ortalama 1 olduğu duumlşuumlnuumlluumlrse transfuumlzyonla bulaşma riski bu infeksiyonlar iccedilin

oldukccedila yuumlksektir (Acar ve ark 1998)

Elde edilen kanın uygun koşullarda saklanması mikrobiyolojik testlerinin

standartlara uygun olarak ve guumlvenilir test malzemesiyle yapılması transfuumlzyon

kurallarına uyulması transfuumlzyon guumlvenliğinde oumlnemlidir (Uluhan 2007)

225Sisteme Bağlı Hataların Belirlenmesi Ve Ccediloumlzuumlme KavuĢturulması

Dikkatsizlik yorgunluk etkin olmayan iletişim koumltuuml tasarlanmış araccedillar

ihmalkarlık guumlruumlltuumlluuml ccedilalışma ortamları insan hatalarını etkileyen faktoumlrlerdir Bu

nedenle sistemlerin insan hatalarını oumlnleyecek şekilde tasarlanmasının oumlnemi

artmaktadır (Yıldırım 2006)

Tıbbi hataların buumlyuumlk bir kısmının kişisel hatalardan ccedilok sistemdeki hatalardan

kaynaklandığı belirtilmiştir (IOM 2000) İdeal sistem hem daha az hatanın ortaya

ccedilıkmasını sağlamalı hem de olan hataların sebeplerini ortaya ccedilıkarmalıdır (Oumlzata ve

Arslan 2010)

Oumlzellikle ameliyathane hemşireleri ve invazif gisirişimlerde goumlrev alan

hemşirelerin karşı karşıya kaldığı oumlnemli bir sorun olan ameliyat sırasında hastanın

vuumlcudunda yabancı cisim bırakılmasını oumlnlemeye youmlnelik geliştirilen bir youmlntem olan

barkodlu spanccedil sayma sistemi bu konuya oumlrnek olarak verilebilir (Grenberg Diaz-

Flores ark 2008)

22

Hastada tampon amaccedillı kullanılacak her tuumlrluuml spanccedil kesici ve deliciler cerrahi

aletler ve suumlturlar sayılarak sayım formuna yazılmalıdır Amerikan Ameliyathane

Hemşireleri Birliği (Association of Perioperative Registrated Nurses-AORN) spanccedilların

radyografiyle tanımlanmasını ameliyat oumlncesi ve sonrası sayılmasını oumlnermektedir Oumln

sayım yapılmadan ameliyata başlanmamalıdır Sayımla ilgili youmlnerge olmalı ve youmlnerge

doğrultusunda hareket edilmelidir Sayımlar en az 3 defa yapılmalıdır Sayımlar steril ve

sirkuumlle hemşire tarafından aynı anda kontrolluuml ve dikkatli bir şekilde yapılmalıdır ve

eğer sayılar tutmuyorsa radyografi ya da yeniden accedilılarak bdquobak ve dokun‟ youmlntemiyle

kontrol edilmelidir Laparoskopik olgularda da sayım yapılmalıdır (Heidrick ve ark

2007)

226Ulusal Ve Uluslararası Duumlzeyde Geccedilerli Olacak Hasta Guumlvenliği

Terminolojisi OluĢturulması

Hasta guumlvenliğine bakış konularında toplumdan topluma goumlre farklı uygulamalar

olabilmektedir Bu noktada yanlış uygulamaların raporlandırılması oumllccediluumlmuuml

tanımlanabilmesi ve birbirleriyle karşılaştırılabilmesi iccedilin ortak bir terminolojiye ve

standardizasyona gereksinim duyulmasından dolayı hem ulusal hem de uluslararası

duumlzeyde ccedilalışmalar yapılması gerekmektedir (WHO 2005 pp14-15)

227Bilgi Ve ĠletiĢim Teknolojilerinden Daha Etkin Faydalanılması

Bilgi ve iletişim teknolojileri her aşamadaki iletişimi geliştirebilmektedir

Oumlrneğin klinik karar destek sistemleri gibi teknolojiler sayesinde hekimlerin daha

doğru tanı koyabilmesi muumlmkuumln olabilmekte ilaccedil doz hesaplama sistemleri sayesinde

ilaccedil hataları en aza indirilebilmektedir Bilgi işlem teknolojileri hataların aktif olarak

rapor edilmesinde ve kaliteli bakım iccedilin gerekli olan doğru bilgilere ulaşılmasında

oumlnemli rol oynamaktadır Bu sistemler bilgi girişini ve iletişimi geliştirerek hafızaya ve

insan dikkatine olan gereksinimi azaltıp suumlreccedilleri basitleştirerek hasta guumlvenliğinin

gelişmesini sağlamaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010)

228Tıbbi Araccedil-Gereccedil Ve Cihazların Bakım Ve Kontroluumlnuumln Duumlzenli Olarak

Yapılması

Sağlığı bozulup sağlığını yeniden kazanmak uumlzere hastaneye başvuran birey iccedilin

guumlvenli ccedilevrenin suumlrduumlruumllmesinde temel amaccedil hastanelerin hastalara zarar verebilecek

tuumlm etkenlerden arındırılmış olması ve en kısa suumlrede bireyin sağlığına kavuşmasının

sağlanmasıdır Genel olarak tıbbi araccedil gereccedil ve cihazlar olmadan gerccedilekleştirilmesi

23

imkansız olan tanı tedavi ve bakım suumlreccedilleri sırasında araccedil gereccedil ve cihazların yanlış

kullanılması ya da doğru ellerde kullanılmaması tanı ve tedavide hata nedeni olabilir

(Aştı ve Acaroğlu 2000)

Gelişmekte olan uumllkelerde kullanılan tıbbi ekipmanın 50‟sinin kullanılamaz ya

da kısmen kullanılabilecek durumda olduğu araccedil gereccedil eksikliğinin yanında araccedilları

kullanma becerisinin de yetersiz olduğu bağlı olarak tanı tedavi ve bakım

girişimlerinin uygun bir şekilde yapılmadığı ve bu durumun standartların altında ya da

zarar verici uygulamalara neden olarak hasta guumlvenliğini tehlikeye attığı belirtilmektedir

(WHO 2008b p3)

Doğru oumllccediluumlm yapılmayan teknolojisi eski tutarsız sonuccedillar veren cihaz ve

aletlerin kullanılması yarardan ccedilok zarar oluşmasına neden olabileceğinden (Shojania

2008) bireye hizmet sunulmadan oumlnce kullanılacak araccedil gereccedillerin ccedilalışır durumda

olması youmlnuumlnden kontrol edilmesi ve bu araccedil gereccedillerin uzman deneyimli kişiler

tarafından kullanılması gerekir Kuruma yeni bir malzeme alınmış ya da değişiklik

yapılmış ise bu malzemeyi kullanacak olan sağlık ekibi uumlyesinin bu yeni duruma uyum

sağlaması iccedilin eğitim alması gerekir Sağlık bakımı verirken kullanılacak olan

malzemenin guumlvenliği hakkında herhangi bir şuumlphe olduğunda bu malzemeler

kullanılmamalıdır Ayrıca malzemelerin istenilen amaccedillar doğrultusunda

kullanıldığından emin olunması bu youmlnden belli zaman aralıkları ile kontrol edilerek

bakımlarının yapılması hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi accedilısından faydalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

Ameliyathaneler yuumlksek teknolojinin kullanımı ve kalabalık bir ekip

ccedilalışmasının yapılmasına bağlı olarak karmaşık ve riskli sağlık bakım alanlarından biri

olması nedeni ile hasta ve sağlık ccedilalışanını tehdit eden risk faktoumlrlerini ve tehlikeleri en

aza indirgemek oluşabilecek cerrahi hataları engelleyecek tuumlm oumlnlemleri almak

gereklidir (Christian ve ark 2006 WHO 2008a p 8-9)

Teknolojik cihazların ccedilok sayıda bulunduğu ameliyathanelerde en sık kullanılan

cihazlardan biri olan koter cihazı yanık ve yangına neden olabilir (Tuncel ve Oumlzgenel

2005) Demiralp ve Yormuk (2004) koter cihazına bağlı yanıkların en sık nedeninin

yanlış uygulamalar olduğunu bu yanlış uygulamaların en başında ise plağın yanlış

yerleştirilmesinin geldiğini belirtmiştir Koter cihazının temel ilkesi komplikasyonlar

ve komplikasyonları oumlnleme yolları konusunda hemşire ve hekimlerin bilgi ve

24

tutumlarının değerlendirildiği bir başka ccedilalışmada ise cerrahi ekip uumlyelerinin koter

cihazı risklerine karşı duyarlı olmalarına karşın cihaz ve kullanımı konusunda bilgi

gereksinimlerinin olduğu saptanmıştır (Tan 2004 Kaynak Oumlğuumln 2007)

Koter cihazının risklerini ortadan kaldırabilmek iccedilin hastanın takısı olup

olmadığının kontroluuml koter plağının yerleştirileceği vuumlcut boumlluumlmuumlnuumln doku buumltuumlnluumlğuuml

ameliyat boumllgesine oldukccedila yakın kalın kas gruplarının uumlzerinde tuumlysuumlz dolaşımı iyi

olan bir alan olması ve plağın iyi temas edecek şekilde yerleştirilmesi gereklidir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Hastanelerde elektrik duumlzeneği hatalarının yangın nedenleri arasında ikinci

sırada olduğu belirlenirken (Oumlzkan 2005 Kaynak Oumlğuumln 2007) ameliyathanede en sık

karşılaşılan elektriğe bağlı kazaların elektrik yanıkları olduğu belirtilmektedir (Tuncel

ve Oumlzgenel 2005)

Ameliyathanede yangınları oumlnlemek iccedilin yanıcı maddelerin taşınması ve

depolanması konularında oumlnlem alınmalı yangın emniyet planı yapılmalı ccedilalışanlara bu

konuda eğitim verilmeli yangın soumlnduumlrme sistemleri olmalı ve yangın soumlnduumlrme tuumlpleri

bulundurulmalıdır (McCarty ve Gaucher 2001) Elektrikli cihazlar uumlretici firma

oumlnerileri doğrultusunda kullanılmalı cihazların duumlzenli kontroluuml yapılarak bakım ve

onarımı sağlanmalıdır (Goumlccedilmen 2003 Aktaran Oumlğuumln 2008)

İyi bir ameliyathane organizasyonunda kullanılan uumlruumlnlerin hastaya zarar

vermesi oumlnlenilmeli malzeme guumlvenliği sağlanmalıdır (Yıldız 2009) Ameliyathane

birimi hasta bakımında kullanılan steril malzeme ve aletlerin en sık kullanıldığı yer

olduğundan bu alet ve malzemelerin uygun dekontaminasyon sterilizasyon ve

dezenfeksiyonu infeksiyonların oumlnlenmesinde kritik oumlnem taşır (Dramalı 2001 Kaynak

Oumlğuumln 2008)

Oumlzellikle ekzojen bulaşma temiz ya da steril tek kullanımlık malzeme ile daha

kolay ve etkin bir şekilde oumlnlenebilir Uygulama amacına goumlre tedavi ve bakımda

yararlanılacak araccedil-gereccediller temiz veya steril olmalı oumlzellikle tek kullanımlık steril

enjektoumlr katater ve benzeri alet paketleri kullanılmadan oumlnce delinme yırtılma nem

kullanım tarihleri accedilısından kontrol edilmeli ve kullanım sırasında accedilılmalıdır (Aştı ve

Acaroğlu 2000)

25

Bu suumlreccedilte bir aksamaya neden olmamak iccedilin başta sterilizasyon cihazları

olmak uumlzere ameliyathanedeki tıbbi cihazların periyodik bakım onarım ve

kalibrasyonları yetkili firma tarafından yapılmalıdır (Peker 2004 Kaynak Oumlğuumln 2008)

229Hastaların Ve Hasta Yakınlarının da Sisteme Dahil Edilmesi

Hastalar ve hasta yakınları hasta guumlvenliğini sağlamada merkezi bir role sahip

oldukları iccedilin sorunların belirlenmesinde hastaların ve yakınlarının devreye girmesi

hataların ortadan kaldırılmasında buumlyuumlk yarar sağlamaktadır (Oumlzata ve Arslan 2010)

Hasta ve hasta yakınlarının hasta guumlvenliği konusunda kurulan komitelerde

bulunmaları sağlanarak hasta guumlvenliğini iyileştirmek iccedilin başlatılan uygulamaların

izlenmesinde rol almaları gerekmektedir Yapılan araştırmalarda tıbbi hataların hasta ve

hasta yakınlarına buumltuumln accedilıklığıyla bildirilmesinin hekim değişikliğine neden olmadığı

hasta memnuniyetin guumlvenini arttırdığı ve olumlu bir duygusal tepkiye neden olduğu

saptanmıştır (İşlek 2009)

2210Ekip Kuumlltuumlruumlnuumln GeliĢtirilmesi

Hastaya sunulan sağlık hizmeti bir ekip ccedilalışmasıdır Cerrahi ekip iyi bir

ameliyat ile hastanın sağlığını guumlvence altına almak amacıyla hastayı dikkatle izlemek

ve değişen durumlarda ekip uumlyelerinin koordine olarak gerekli oumlnlemleri hemen almak

iccedilin eşguumlduumlmluuml ve diğer ekiplerle işbirliği iccedilinde ccedilalışması gereken kendi alanlarında

iyi yetişmiş bireylerden oluşan bir gruptur (Erdil 2001 p115)

Ekip ccedilalışma becerilerini arttıran eğitim ve uygulamalar ameliyathanede

iletişimi eşguumlduumlmuuml karar verme becerilerini arttırmakta ve hata oluşma riskini

azaltmaktadır (Alfredsdottir ve Bjornsdottir 2007)

İngiliz Amerikan ve Finlandiya hemşirelerinin cerrahi ekipte hataların olası

kaynaklarının neler olduğu ve hataların nasıl oumlnlenebileceği ile ilgili yapılan bir

ccedilalışmada ekip ccedilalışmasında hatalara neden olan olası faktoumlrlerin hata yapma korkusu

ekibin bozulması fazla ccedilalışma suumlresi ve iş stresi olduğu bu nedenle ekipte sorumluluk

paylaşımı koordine ekip ccedilalışması ve eksiksiz kayıt tutma sayesinde hataların

oumlnlenebileceği belirlenmiştir (Lipponen ve ark 2005) Christian ve arkadaşları da

(2006) ameliyathanede iletişim ve haberleşme akışındaki sorunlar ve ağır iş yuumlkuumlnuumln

ekip performansı ve hasta guumlvenliğinde olumsuz etki yarattığını bildirmektedir

26

2211ĠletiĢimin GeliĢtirilmesi

İletişim eksikliği ya da yetersiz iletişimde oluşan hataların buumlyuumlk ccediloğunda koumlk

neden olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Oumlzata ve Aslan 2010) JCHAO tarafından yapılan

bir ccedilalışmada hastanelerde oluşan zarar verici olayların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun

iletişim yetersizliği nedeniyle olduğu bildirilmiştir (Makary ve ark 2007)

Ekip iccedili ve ekiplerarası iletişim sağlık kuruluşlarındaki hizmetin kalitesini

etkileyen oumlnemli faktoumlrlerden olmakla birlikte ameliyathaneler bu iletişimin en kritik

noktalarda suumlrduumlruumllduumlğuuml cerrahi girişimin başarısını ve hasta guumlvenliğini olumlu ya da

olumsuz youmlnde etkilediği alanlardır (Pamir ve Kaya 2006 Kaynak Oumlğuumln 2008)

İngiltere Ulusal Hasta Guumlvenliği Ajansının 2005 raporunda (Kaynak Edozien 2005)

hasta kimliğini doğrulamada yapılan iletişim hatalarının yanlış hastaya yanlış tarafa

yanlış organa cerrahi işlem uygulanmasına neden olduğu belirtilmiştir JCAHO yanlış

alan cerrahisinin ekip uumlyelerinin bazılarının verdiği yanlış mesajlar nedeni ile ortaya

ccedilıktığını ve bu nedenle ccedilalışanlar arasında aktif iletişim olması gerektiğini

bildirmektedir (WHO 2008a)

Bir ccedilalışmada ameliyat oumlncesi sırası ve sonrası yaralanmaya yol accedilan hataların

oluşmasına iletişim bozukluğunun 25 oranında neden olduğu bildirilmiştir (Stahel ve

ark 2007) Moss ve arkadaşlarının (2002) yaptığı ccedilalışmada ise ekip uumlyeleri arasında

ağırlıklı olarak gerccedilekleşen iletişimin hekim ve hemşireler arasında ameliyat listesinin

yapılması amacıyla oluşturulan telefon goumlruumlşmeleri olduğu belirlenmiştir

Bhasale ve arkadaşları (1998) hasta guumlvenliğini etkileyen 805 olay bildirimini

incelemişler ve olayların 23‟uumlnuumln sağlık ccedilalışanı ile hasta arasındaki iletişim

eksikliğinden 19‟unun ise sağlık ccedilalışanları arasındaki iletişim eksikliğinden ortaya

ccedilıktığını saptamıştır Kanada Guumlvenli Tıp Uygulamaları Enstituumlsuuml (The Institute for

Safe Medical Practices) ilaccedil hatalarının yaklaşık 10‟unun yetersiz iletişim

sonunucunda oluştuğunu belirtmektedir (Oumlzata ve Aslan 2010)

Meurier ve arkadaşlarının (1997) 124 hemşire uumlzerinde yaptıkları ccedilalışmada

hemşirelerin en ccedilok (33) uygulama sırasında hata yaptığı ve bu hataların 279‟unun

iletişim sorunlarından kaynaklandığı saptanmıştır Davies (2005) iyi iletişimin sadece

ameliyathanede değil sağlık bakımının her alanında ve hasta bakımında olduğu kadar

diğer kritik ccedilalışma alanlarında da guumlvenliği sağlamada oumlnemli olduğunu belirtmiştir

27

Etkili iletişim doğru zamanlı kesin tam belirsizlik taşımayan ve alıcı

tarafından anlaşılan hataları azaltan ve hasta bakımında iyileşme ile sonuccedillanan

iletişimdir Hemşirelik ve hekimlik insan ilişkisi ve iletişim uumlzerine temellenmiş

mesleklerdir Hemşirelik bakım suumlrecinin etkinliği hemşirenin diğer bireylerle etkin

iletişim kurma yeteneğine bağlıdır (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010) Hekimin iletişim

duumlzeyi hastaların tedaviye uyumunu memnuniyet duumlzeyini ve sağlık sonuccedillarını

etkilemekle birlikte hekimin mesleğinden memnuniyetini de etkilemektedir (Winefield

ve Chur-Hansen 2010) Hastanın bakım ve tedavisinden sorumlu olan hemşire ve

hekimlere hasta ile etkili iletişimin kurulmasında ve iletişim iccedilin uygun ccedilevrenin

oluşturulmasında oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir (Ccediliftlik Ccediloban ve ark 2010)

Guumlvenli bir hasta bakımı sağlamak iccedilin hastaların yaşamsal bulguları ve tıbbi

bilgileri doğru ve yeterli bir şekilde cerrahi ekibe iletilmelidir (Demir 2007) Cerrahi

işlem suumlresince hastanın olası risklerden korunabilmesinde hasta randevusunun alındığı

ilk andan itibaren ameliyathane ccedilalışanları arasında iletişimin roluuml ccedilok oumlnemlidir (İnanır

ve ark 2009)

İletişim elektronik soumlzluuml ya da yazılı olabilir Hataya en ccedilok neden olan iletişim

soumlzel olarak verilen ve telefonla bildirilen hasta istemlerinden kaynaklanmaktadır

Klinik laboratuvarlarda hasta sonuccedillarının telefonla oumlğrenilmesi de hataya neden

olabilen diğer bir iletişim oumlrneğidir (Demir 2007)

Soumlzel hekim istemleri ya da test sonuccedillarının iletilmesi sırasında farklı telaffuz

aksan guumlruumlltuumlmuumlzik telefon cihazının sesleri değiştirmesi maske kullanılması farklı

terminoloji kullanılması net olmayan konuşma yorgunluk gibi nedenlerle oluşabilecek

hatalara karşı dikkatli olunmalıdır Kurum soumlzel ve telefon istemleri iccedilin tam istemin ya

da test sonuccedillarının bilgiyi alan tarafından not edilmesibilgisayara girilmesi alıcının

istemi ya da test sonuccedillarını karşı tarafa tekrar okuyarak yazılan ve okunan bilgileri

doğrulamasını iccedilerecek şekilde politika ve proseduumlrleri oluşturmalıdır (Demir 2007)

Okunaksız el yazıları ve kısaltmalarda iletişimi guumlccedilleştirmektedir Hekim

istemleri ve hasta kayıtları okunaklı yazılmalıdır Kısaltmalar kullanılmamalı bunun

yerine accedilık olarak yazılmalıdır Oumlrneğin U=uumlnite IU=IV ya da 10 olarak okunabilir

Hastaların yararına olacak zamanında doğru karışıklık yaratmayan kolay anlaşılan

tuumlm yazılı ve soumlzluuml iletişim kaynakları oumlzellikle yuumlz yuumlze iletişim kullanılmalı gerekli

28

bilgilendirmeler zamanında yapılarak iletişimin sonuccedilları kayıt edilmelidir (Oumlzata ve

Aslan 2010)

En fazla hata yapılan alanlardan birisi hasta devirleridir Hasta devirleri bakım

duumlzeyi değişiklikleri yapıldığı zaman geccediliccedili nakiller sırasında hizmet sunucu

değişikliği olduğu zaman guumlndeme gelmektedir Bu devirler sırasında hataları en aza

indirgemek iccedilin hastanın kimlik protokol numarası doğum tarihi hekim adı hastanın

tanısı ve son durumu yapılan son işlemler durum ve tedavi değişiklikleri ile durumda

ve tedavide beklenen değişiklikler belirtilmelidir (Ovalı 2010)

Sağlık ccedilalışanı ve hasta arasındaki iletişimin yetersiz olması hastaların sağlık

ccedilalışanlarının direktiflerini yerine getirmemesine yol accedilmaktadır Yapılan ccedileşitli

araştırmalarda sağlık ccedilalışanlarının bdquobenim zamanım değerli‟ ve bdquohastanın bilgiyi

kavrama duumlzeyi duumlşuumlktuumlr‟ mantığıyla hastalarına yeterli zaman ayırmadıkları iletişimi

oumlnemsemedikleri goumlruumllmektedir Hastalar ise bdquocahil goumlruumlnmemek iccedilin‟ soru

sormamakta tanı ve tedavi konusunda bilgisiz kalmakta ancak bu konuda yeterli bilgi

vermedikleri iccedilin sağlık ccedilalışanlarını succedillamaktadır (Ovalı 2010) Sağlık ccedilalışanı ile

hasta arasında iyi bir iletişimin kurulması hastaların sağlık ccedilalışanlarının oumlnerilerine

uyumunu arttırabilmekte ve boumlylece tıbbi hataların azalmasını sağlamaktadır (Oumlzata ve

Aslan 2010)

2212Protokollerin Ve Rehberlerin GeliĢtirilmesi

Tıbbi hataları azaltmanın yollarından biri guumlnluumlk işlevlerin yerine getirilmesi

sırasında insan hafızasına dayanan işlemleri azaltmaktan geccedilmektedir Ameliyathane

gibi yuumlksek riskli ortamlarda hafıza yerine kontrol listeleri protokol ve rehberlerin

kullanılması durumunda hata yapma oranı duumlşmektedir (WHO 2008a p 9)

Kurumlar hasta guumlvenliği sorunlarının ortadan kaldırılması iccedilin işbirliği iccedilinde

politika ve youmlntemler geliştirmeli ve uygulamaya geccedilirilmesini sağlamalıdır Oumlrneğin

WHO bdquoGuumlvenli Cerrahi Kontrol Listesini‟ geliştirmiştir (Ek 1) bdquoGuumlvenli Cerrahi

Kontrol Listesi iccedilin Uygulama Kılavuzu‟ sağlık kurumlarının kullanımına sunulmuştur

Sağlık kurumlarının kılavuzda yer alan konuları yerel uygulamaları doğrultusunda

geliştirebilecekleri bildirilmiştir (WHO 2008a p 18)

29

Bu kontrol listesi uumlccedil boumlluumlmde ele alınmıştır İlk boumlluumlm anestezi uygulanması

oumlncesi hastanın kimlik kontroluumlnuumln yapılması planlanan girişimin adının ve yerinin

doğrulanması hastanın aydınlatılmış izninin alınması taraf işareti konulması alerji

durumunun kontroluumlnuumln yapılması anestezi guumlvenliğinin sağlanması pulse oksimetre

uygulanması hastanın monitoumlrize edilmesi hastanın zor entuumlbasyonaspirasyon ve

kanama riskinin değerlendirilmesi olarak sıralanan hasta tanılaması uygulamalarını

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

İkinci boumlluumlm anestezi sonrası tuumlm ekip uumlyelerinin birbirini tanıması cerrah

anestezist ve hemşirenin hastayı tarafı ve proseduumlruuml doğrulaması cerrahi accedilıdan

beklenmeyen kritik durumların belirlenmesi anestezi accedilısından hastanın oumlzelliği olma

durumunun değerlendirilmesi hemşirenin sterilizasyon ve ekipman kontroluumlnuuml yapması

ve antibiyotik profilaksisi uygulanması olarak sıralanan insizyon oumlncesi uygulamaları

iccedilerir (WHO 2008a p22-23)

Uumlccediluumlncuuml boumlluumlm ise hasta ameliyathaneden ccedilıkmadan oumlnce yapılan hemşirenin

tuumlm ekip uumlyeleriyle birlikte işlemin ismini doğrulaması alet spanccedil iğne sayımının

doğrulanması alınan doku oumlrneklerinin hasta ismini de iccedilerecek şekilde tanımlanarak

kaydedilmesi ve ilgili birime goumlnderilmesi cerrahi girişim sırasında herhangi bir olay

olup olmadığının sorgulanması cerrah hemşire ve anestezistin hastanın kendine

gelmesi sırasında tuumlm uygulamaları tekrar goumlzden geccedilirmesini iccedilerir (WHO 2008a p22-

23)

Cerrahi girişime başlamadan oumlnce doğru hasta doğru işlem doğru vuumlcut

boumlluumlmuumlnuuml kesinleştirmek cerrahi girişim iccedilin gerekli tuumlm doumlkuumlman ve ekipmanların

doğruluğunu belirlemeye youmlnelik bilgiler iccedileren bir kontrol listesi kullanması amacı ile

Uluslararası Birleşik Komisyon (JCI) tarafından hazırlanan YanlışndashTaraf Yanlış-

Uygulama ve Yanlış-Hasta Cerrahisini Oumlnleme Evrensel Protokoluuml de insan hafızasına

dayanan işlemleri azaltarak tıbbi hataları azaltmayı sağlayan protokollere oumlrnek olarak

verilebilir Bu protokoluumln kullanılması yanlış taraf cerrahisi riskini azaltmaktadır Bu

protokole goumlre cerrahi girişimin uygulanacağı alan anlaşılır bir simge kullanılarak

işaretlenmeli bu işlem etkin iletişim youmlntemleri kullanılarak yapılmalı ve bu suumlrece

hasta da dahil edilmelidir (Eastman 2006)

30

Doğru hasta doğru uygulama doğru işlem guumlvenliğinin sağlanması iccedilin

ameliyatı gerccedilekleştirecek cerrah ve bir diğer sağlık ccedilalışanı ameliyat tarafının

işaretlenmesini kurum iccedilinde kullanılan ve tanınan muumlmkuumlnse hasta hazırlandıktan ve

oumlrtuumllduumlkten sonra da goumlruumllebilen bir işaret koyarak gerccedilekleştirmelidir İşaretleme sabit

silinmez bir kalemle hasta ameliyathaneye gelmeden premedikasyondan oumlnce hasta ve

ailesinin yanında yapılmalıdır (Uccedilak 2009 p23)

İşaretlemenin yapılması gerekli olan işlemler sağ-sol ayrımının olduğu (oumlrneğin

sağ boumlbrek) ccediloklu yapılar (oumlrneğin parmaklar) ya da seviyeleri (oumlrneğin spinal

ameliyatlar) ilgilendiren ameliyatlardır Mid-line sternotomi sezeryan insizyonu

laparotomi laparoskopi ve kalp kataterizasyonu gibi diğer işlemlerde işaretleme

yapılması gerekmemekle birlikte yapılmasında da bir sakınca bulunmamaktadır (Uccedilak

2009 p23)

İşleme başlamadan oumlnce hasta ve işlemle ilgili bilgiler cihazlar veveya

implantlar ulaşılabilir olmalı tuumlm ameliyathane ccedilalışanları tarafından incelenmeli

eksiklikler ya da ccedilelişkiler soumlz konusu ise işleme başlamadan oumlnce vurgulanmalıdır

(Dagi ve ark 2007)

Cerrahi girişim oumlncesi uumlnitede ameliyathaneye transfer oumlncesinde

ameliyathaneye kabulde ve anestezi oumlncesinde hastanın kimlik bilgileri ve cerrahi boumllge

kontrol edilerek taraf cerrahisi formuna kaydedilmelidir (Eastman 2006)

Kurumların hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasına yardımcı olması accedilısından

geliştirmesi gereken rehber ve proseduumlrlere bir diğer oumlrnek el hijyeni rehberleri ve

kurum iccedilinde uygulanması iccedilin proseduumlrlerin geliştirilmesidir (Uccedilak 2009 p24)

İnfeksiyonların oumlnlenmesinde en temel uygulama el hijyeninin sağlanmasıdır

Ameliyat boumllgesine havadan cerrahi aletlerden ve cerrahi ekipten birccedilok bakteri

bulaşmaktadır Ameliyat sırasında accedilıldıklarında ince barsaklar 10sup3-104 sağ kolon 10

5-

106 bakteri ml rektosigmoid boumllgede dışkı 10

10- 10

12 bakterigr iccedilerirler (Terzi 2006

Yıldız 2009) Staphylococcus aureus 503 oranında en ccedilok izole edilen

mikroorganizmadır (Uzunkoumly 2005) Kolerektal cerrahi uygulanan hastaların 5-

26‟sında cerrahi alan infeksiyonu gelişmektedir (Hedrick ve ark 2007 Fışgın ve ark

2008)

31

Uluslararası kabul edilebilir el hijyeni rehberleri Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

Hastalıkları Oumlnleme ve Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer ccedileşitli ulusal ve uluslararası

kurumlarda bulunmaktadır Kurum yayınlanmış ve kabul edilmiş var olan el hijyeni

rehberlerinin benimsenmesi ve kurum iccedilinde kullanılması iccedilin proseduumlrler

geliştirmelidir (Uccedilak 2009 p24)

Cerrahi el yıkamanın yanı sıra uygun dezenfeksiyon ve sterilizasyon ccedilalışan

eğitimi (HBV ve HIV pozitif ccedilalışan hastada kullanılacak malzemelere dokunmamalı)

ameliyathane giysilerinin giyilmesi ameliyathane ekibinden hastaya bulaşmayı

oumlnlemektedir (Uzunkoumly 2005 Zenciroğlu 2007)

Ameliyathaneden kaynaklanan infeksiyonların oumlnlenmesinde aşırı koter

kullanarak nekrotik doku oluşturmaktan kaccedilınılmalı cilt temizliği işlemi kuumlccediluumlk cilt

abrazyonlarına ve bakteri kolonizasyonuna neden olduğundan zorunlu durumlarda

ameliyattan hemen oumlnce yapılmalı tuumly doumlkuumlcuuml kremler tercih edilmeli hastanın banyo

ve antiseptikli bir sabunla ameliyat boumllgesinin yıkanması sağlanmalı Ameliyathane

trafiği azaltılmalı ameliyathanede kullanılan oumlrtuumller tek kullanımlık ve etkin bariyer

oumlzelliğe sahip olmalıdır Ameliyatların 10‟unda eldiven delinmesi meydana

geldiğinden ccedilift eldiven giyilmeli ve hasta cildinin hazırlanmasında 05 klor hekzidin

veya 10 povidon-iyot kullanılmalıdır (Terzi 2006)

Ameliyathane oda kapıları kaydırmalı kapı sistemi şeklinde olmalıdır Son

yıllarda yeni inşa edilen ameliyathanelerde kapının suumlrekli accedilılıp kapanmasıyla oluşacak

hava akımının engellenmesi ve iccedileri girebilecek mikroorganizma sayısının azaltılması

amacıyla otomatik kapı kullanılmaktadır (Forsyth 2006)

Ameliyathanenin pozitif basınccedillı havalandırma sistemine sahip olması ccedilevre

temizliğinde kirli ccedilamaşır ve atıkların toplanmasında dezenfeksiyon kurallarına

uyulması infeksiyon ajanlarının yayılımının oumlnlenmesinde oumlnemlidir (Uzunkoumly 2005

Zenciroğlu 2007)

Havalandırma sistemi ameliyathane iccedilinde biriken kirli havayı nemi havadaki

mikroorganizmaları ve eğer sızıntı varsa anestezi gazlarını da tamamen emerek yok

etmelidir Temiz hava akımını veren sistem yerden en az 3 metre yuumlkseklikte olmalıdır

Ameliyathane havası saatte en az 20 kez değişmelidir havalandırma sistemi iccedilin yedek

enerji kaynağı bulundurulmalıdır Temiz hava akımı yukarıdan aşağıya doğru

youmlnlendirilmelidir Kullanılmayan ameliyathanelerde ise havalandırma 50 kapasite ile

32

ccedilalıştırılmalı tamamen kapatılmamalıdır Filtrelemede havadaki partikuumllleri tutan uumlccedil

aşamalı filtre olmalıdır (Kantar ve ark 2010)

Partikuumll sayımı duumlzenli olarak yılda iki kez yapılmalıdır 1970 yılından sonra

Hastalıkları Kontrol ve Oumlnleme Merkezi (CDC) ve Amerikan Hastaneleri Birliği (AHA)

ccedilevreden alınan kuumlltuumlr oumlrneklerindeki bakteri yoğunluğuyla bakım ile ilişkili

infeksiyonlar arasında ilişki olmadığını goumlsterdiğinden rutin kuumlltuumlrlerin alınmasının

gereksiz olduğu kabul edilmiştir (Uccedilak 2009 p30)

Hastalara guumlvenli ve fark edilebilir biccedilimde temiz bir ccedilevre sağlanmalıdır

Guumlnluumlk ve haftalık temizlik planları yapılmalı hava yoluyla bulaşabilen

infeksiyonlardan korunmak amacıyla etkin bir temizlik sağlanmalıdır Cerrahi alan

infeksiyonları oranını arttıracak duumlzeydeki kontaminasyonu tanımlamak zor olsa da

temiz bir cerrahi ccedilevre var olan mikrobiyal florayı azaltacaktır Cerrahi işlem boyunca

kontaminasyon cerrahi alan ccedilevresiyle sınırlandırılmalı ve kontrol altında tutulmalıdır

Kan ve vuumlcut sıvıları gibi kontamine materyallerin kazara cerrahi alan dışına sıccedilraması

durumunda hemen temizlenmesi sağlanmalıdır Olası infeksiyoumlz mikroorganizmaların

anında temizlenmesi daha temiz ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulmasına yardımcıdır

(Uccedilak 2009 p 64)

Her ameliyattan sonra goumlruumlnuumlr alan da temiz bir ccedilevre yeniden sağlanmalı Tek

kullanımlık malzemeler boumllgesel ve ulusal duumlzenlemelere uygun olarak imha

edilmelidir Ameliyat odaları ve steril alanlarda ayrıntılı guumln sonu temizliği

yapılmalıdır Lambalar pendant kollar tavana sabitlenmiş tuumlm araccedil gereccedil tuumlm

ameliyathane mobilyaları hol ve zeminler butonlar ve dolap kulpları siper raf

sistemleri gibi yatay duumlzlemler yarı steril geccediliş alanları steril lavabolar

temizlenmelidir Yeniden doldurulabilir dezenfektan pompaları kontamine olarak

mikroorganizmalar iccedilin uumlreyebilecekleri bir ortam haline gelebileceğinden yeniden

doldurulmadan oumlnce yerinden ccedilıkartılıp boşaltılarak temizlenmelidir (Uccedilak 2009 p68-

69)

Atıkların toplanması atılması ve depolanmasında atıklardan kaynaklanan

infeksiyon riskinin azaltılması kesici ve delici aletlerle yaralanmaların oumlnlenmesi

ccedilevreye ve topluma youmlnelik olumsuz etkilerin azaltılması iccedilin gerekli kurallar

belirlenmelidir Tuumlm atıklar ulusal ve kurumsal proseduumlr ve politikalara uygun olarak

atılmalıdır Ameliyathanede ccedilevresel temizlik iccedilin politika ve proseduumlrler yazılı olmalı

33

periyodik olarak goumlzden geccedilirilerek yenilenmeli ve uygulama alanında ulaşılabilir bir

rehber olarak bulunmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27) Doğan tarafından yapılan ccedilalışmada

(1998) kesici aletle 361 yaralanma ve bu yaralanmaların 20sinin aletlerin atılması

sırasında meydana geldiği belirtilmiştir

Kurum iccedilindeki proseduumlr Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın atıkların kontroluuml ile

ilgili youmlnetmeliklere uygun olmalıdır Evsel nitelikli atıklar (siyah poşet) ambalaj

atıkları (mavi poşet) cam atıklar (mavi poşet) kırılmış flakon ve şişeler (plastik sarı

kutu) enfekte ve patolojik tıbbi atıklar (uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT-TIBBİ ATIK‟‟ yazılı kırmızı renkli poşet ccedilift torbalama) kesici delici

atıklar (delinmeye kırılmaya yırtılmaya dayanıklı su geccedilirmez ve sızdırmaz accedilılması

ve karıştırılması muumlmkuumln olmayan uumlzerinde uluslararası biyotehlike amblemi olan

bdquo‟DİKKAT- KESİCİ VE DELİCİ TIBBİ ATIK‟‟ yazılı plastik sarı kutu) tehlikeli

atıklar-farmasoumltik ve sitotoksik atıklar (sağlam sığdırmaz kap ve konteyner uumlzerinde

uyarı etiketi yazılı) piller-akuumller radyoaktif atıklar (kurşun ccediloumlp kutusu) uygun atık

kaplarına atılmalı ve uygun konteynerlerle taşınmalıdır (Uccedilak 2009 p 26-27)

2213Ġnsan Kaynaklarının Youmlnetimi

Ccedilalışanların olası hataları oumlnceden goumlrebilecek duruma gelmeleri sayı yeterliği

ve iş yuumlklerinin azaltılması hasta guumlvenliğinin arttırılmasında oumlnemli faktoumlrlerdir

(Alfredsdotti ve Bjornsdottir 2008)

Birimdeki ccedilalışan eksikliği iş yuumlkuumlnuumln fazla olmasına buna bağlı olarak stres

yaşanmasına ve streste hataların artmasına yol accedilar (Aiken 2002) Ccedilalışma yaşamında iş

stresi psikolojik fizyolojik ve oumlrguumltsel accedilıdan oumlnem taşımaktadır Stresin yoğun olduğu

kurumlarda genellikle performansın duumlştuumlğuuml goumlruumllmektedir Belirli bir duumlzeyde ve kabul

edilebilir sınırdaki stres kişinin verimini arttırabilirken aşırıya kaccediltığında psikolojik

sorunlarla birlikte verimini de duumlşuumlrmektedir (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark

2010) Buumlyuumlk bir ccediloğunlukla sağlığı bozulmuş yoğun stres yaşayan bireylere hizmet

verilmesi hem de ccedilalışanların aşırı iş yuumlkuuml ve hastahasta yakınları nedeni ile

yaşadıkları strese bağlı olarak sağlık kurumları diğer iş ccedilevrelerinden daha fazla iş

stresinin yaşandığı bir ortam olarak değerlendirilmektedir (Tel ve ark 2003)

Robertson ve arkadaşları (1998) tarafından yapılan bir ccedilalışmada (Kaynak

Oumlzata ve Arslan 2010) ccedilalışan eksikliğinin hataların artmasına yol accediltığı belirlenmiştir

Ccedilalışmadan elde edilen bulgulara goumlre hemşire eksikliği ile hastane infeksiyonları ve

34

hastanede daha uzun suumlre kalma arasında kuvvetli bir ilişki vardır Shipman ve Hooten‟ın

(2008) makalesinde yetersiz hemşire sayısı ile hasta mortalitesi arasında ilişki olduğu

bildirilmiştir Bu nedenle insan kaynaklarının gereksinimi karşılayacak duumlzeyde olması

buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır

168 hastaneyi kapsayan diğer bir araştırma sonuccedillarına goumlre hemşire başına

duumlşen 1 hasta artışı hasta mortalitesinde 7 artışa hemşirelerde 23 oranında

tuumlkenmişlik sendromunun goumlruumllmesine neden olmaktadır (Aiken ve ark 2002)

İş doyumu ccedilalışan bireyin yaptığı işi iş ccedilevresini ve iş yerindeki ccedilalışma

yaşamını değerlendirmesi sonucu oluşan duygusal bir tepkidir İş doyumu iş başarısını

da etkilemektedir insanlar mutlu edilirlerse daha verimli olarak buna karşılık

vermektedirler (Erguumln 2008 Kaynak Atasoy ve ark 2010) İş doyumu hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlnuuml etkileyen bir etken olduğu kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln de iş doyumunu

arttıran bir etkisi bulunmaktadır (Ccedilakır 2007)

Guumlvenli olmayan ccedilalışma koşulları ve bireyin guumlvenliğe uymayan davranışları

beklenmedik olayların gelişimine neden olmaktadır Beklenmedik olayların gelişimini

yok edebilmek ya da en aza indirgeyebilmek iccedilin hem ccedilevresel faktoumlrlerin hem de insan

faktoumlruumlnuumln birlikte ele alınması bir zorunluluktur (Ccedilakır 2007)

Oumlzellikle farklı meslek uumlyelerinin olduğu ekiplerde sık sık eğitim programları

duumlzenlenerek hasta guumlvenliğini tehdit eden olası durumlara karşı duyarlılık

arttırılmalıdır (Etchells ve ark 2003) Ccedilalışanların olası tehlikeler ve onlardan korunma

yolları becerilerinin geliştirilmesi guumlvenli iletişim ve hasta guumlvenliği konusunda

eğitilerek duyarlılıklarının arttırılması hataların azaltılmasında oumlnemlidir (AORN

2009) Makary ve arkadaşları (2007) ameliyathane ccedilalışanlarına yapılan eğitim

sonucunda ameliyathane ccedilalışanları arasında işbirliği algısını arttığını ve buna bağlı

olarak yanlış taraf cerrahisi riskinin azaldığını saptamışlardır

Her ne kadar hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında tuumlm kurum

ccedilalışanlarının duyarlı olması ve sorumluluk hissetmesi gerekse de oumlzellikle hasta ve

yakınları ile bire bir ilişki iccedilinde olan tedavi ve bakım girişimlerinden sorumlu hemşire

ve hekimlerin duyarlılık ve sorumlulukları daha uumlst duumlzeyde olmalıdır VanGeest ve

Cummins (2003) makalesinde hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln oluşturulmasında hekimler

iccedilin oumlnerilen eğitim konuları tıbbi hatalar ve hasta guumlvenliği tanımları teknoloji ve

hasta guumlvenliği insan faktoumlrleri yorgunluk karmaşık sağlık sorunlarına yaklaşım

35

hekim-hasta hekim-ccedilalışan iletişimi sağlık hizmeti sunumunda birimler arası iletişim

ve işbirliği hatalardan oumlğrenme hata bildirimi analizi ve raporlanması hata ve hasta

yakınlarına hataların bildirilmesi hasta guumlvenliğinin sağlanmasının finansal ve hukuksal

etkileri sistem ve kuumlltuumlr değişimi hemşireler iccedilin oumlnerilen bazı eğitim konuları ise etik

şeffaflık ve accedilık soumlzluumlluumlk sağlık hizmetinde hatalara oumlnleyici yaklaşım hataların

belirlenmesi hataların bildirilmesi ve izlenmesi hatalardan ders alarak oumlğrenme ccedilalışan

sayısıdağılımı ve tıbbi hatalar teknoloji ve tıbbi hatalar hasta guumlvenliğine youmlnelik

hastaların eğitimi olarak sıralanmaktadır

2214Liderin Roluuml

Liderlik bir grup insanı belirli amaccedillar etrafında toplayabilme ve bu amaccedilları

gerccedilekleştirmek iccedilin onları harekete geccedilirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır

Kuruma gelen ccedilalışanların farklı ccedilevrelerde yetişmiş olmaları eğitim

duumlzeylerinin inanccedillarının farklı olması gibi etkenlere bağlı olarak amaccedilları da farklıdır

Bundan dolayı liderler değişik kuumlltuumlrlerden gelen ccedilalışanlar iccedilin onların

benimseyecekleri veya en azından uyum sağlayabilecekleri ortak bir ortam

oluşturmalıdır (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturulmasında oumlncelikle liderlerin bu konuyu

benimsemeleri gereklidir Liderler sadece uumlst duumlzey youmlneticiler olarak

duumlşuumlnuumllmemelidir Guumlvenli bakım iccedilin doğrudan hasta bakımından sorumlu sağlık

ccedilalışanları oumlzellikle de hemşirelerin tuumlmuuml birer lider olmak zorundadır Hemşireler

hastanelerde merkezi bir role sahiptir hasta guumlvenliği stratejilerini oluşturmak ve

suumlrduumlrmek konusunda ideal bir pozisyonları vardır (Ccedilakır 2007) ICN hemşirelik

uygulamalarını hasta guumlvenliği ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunun anahtarı olarak

vurgulamaktadır ABD‟de yapılan bir ccedilalışmada hemşirelerin hekim ve eczacılardan

kaynaklanan hataları hastaya zarar vermeden oumlnce 86 oranında engelleyebildikleri

saptanmıştır (Oumlzata ve Altunkan 2010) Kendini lider hisseden hemşireler guumlvenli

olmayan durumlara direnir risk alır ve muumlcadele eder (Ccedilakır 2007)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml sadece liderin hasta guumlvenliğini sorumluluğunu uumlzerine

alması iletişim biccedilimi ve hataları rapor etmeye ilişkin accedilık kurallarla değil aynı

zamanda ccedilalışanların motivasyonu morali hataları algılama biccedilimleri youmlnetime ve

hataları etkileyen faktoumlrlere karşı tutumları (yorgunluk risk alma suumlreccedillerin ihlali gibi)

ile de ilgilidir (Andersen 2002 Kaynak Birgili ve ark 2010)

36

Liderlerin hasta guumlvenliğinin herkes tarafından sahiplenilmesi gereken bir konu

olduğunu ilan etmesi hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanlar ve hastalar arasında accedilık

iletişimin desteklenmesi ccedilalışanlara hasta guumlvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve

azaltma konusunda sorumluluk verilmesi hasta guumlvenliği iccedilin kaynak ayrılması tuumlm

ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda suumlrekli eğitiminin sağlanması gerekmektedir

(Akalın 2004)

23 Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml Oumllccediluumlmuuml

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oumllccediluumlmleri yapılması iyileştirme yapılacak alanları

belirlemek hasta guumlvenliği hakkındaki farkındalığı arttırmak hasta guumlvenliği

girişimlerini ya da programlarını değerlendirmek ve zaman iccedilindeki değişimleri

izlemek iccedilsel ve dışsal kıyaslama yapmak accedilısından oumlnemlidir (Yalccedilın ve Acar 2010)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmek amacıyla ccedileşitli değerlendirme

araccedilları geliştirilmektedir Bu değerlendirme araccedillarının iccedilermiş olduğu guumlvenlik

kuumlltuumlruuml boyutları genellikle iletişim hasta guumlvenliğine verilen oumlncelik hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin algılanışı insan kaynakları youmlnetimi liderlik eğitim hasta

guumlvenliği olaylarından oumlğrenme fiziksel ccedilalışma ortamı ekip ccedilalışması hasta guumlvenliği

olaylarının nedenlerinin tanımlanışı olay bildirimi bilgilendirme suumlreci hastanın

katılımı ve hata youmlnetimi olarak sıralanmaktadır (Kirk ve ark 2006 Kaynak İşlek

2009)

Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruumlnuumln değerlendirilmesi ve zaman iccedilinde gelişiminin

goumlzlenmesi iccedilin yapılan araştırmalar buumlyuumlk oumlnem taşır (Akalın 2004) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml (WHO) hasta guumlvenliğinin geliştirilmesi iccedilin araştırmaların oumlnemini

vurgulamaktadır (Walshe ve Boaden 2006 Kaynak İşlek 2009) Ayrıca yıllık hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirmeleri yapılması Sağlık Kurumları Akreditasyonu

Birleşik Komisyonu‟nun (JCAHO) 2007 hasta guumlvenliği hedefleri arasında yer

almaktadır (Pronovost ve Sexton 2005)

Uumllkemizde henuumlz tam olarak yapılandırılmış bir hasta guumlvenliği sistemi yoktur

Ancak uluslarası akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen hastanelerde hasta

ve ccedilalışan guumlvenliğini tehdit eden olaylar izlenmekte kayıt altına alınmakta analiz

edilmekte ve iyileştirilmektedir (Ovalı 2010)

37

2000 yılında yuumlruumlrluumlğe giren yeni Tuumlrk Ceza Kanunu‟nda sağlık ccedilalışanlarından

kaynaklanan hatalarla ilgili oldukccedila ağır yaptırımlar getirilmiştir 29 Nisan 2009 Tarihli

ve 27214 Sayılı Resmi Gazetede bdquo‟Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Hasta ve Ccedilalışan

Guumlvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟

yayınlanmıştır Oumlzellikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği kapsamında hasta kimlik

bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması sağlık hizmeti verenler arasında iletişimin

geliştirilmesi ilaccedil guumlvenliğinin sağlanması kan transfuumlzyonunda guumlvenli uygulamaların

sağlanması infeksiyon riskinin azaltılması hasta duumlşmelerinin oumlnlenmesi guumlvenli

cerrahi uygulamalarının sağlanması gibi konularda izlenecek yolları goumlstermektedir Bu

tebliğ ile birlikte hasta bakımında kullanılmak uumlzere ilaccedillar hasta değerlendirme kan

transfuumlzyonu vb hakkında 9 adet belge yayınlanmıştır 01092008 tarihi itibari ile

yuumlruumlrluumlğe giren bdquoSağlıkta Performans ve Kalite Youmlnergesi‟nde hasta ve ccedilalışan

guumlvenliği konularına geniş yer verilmiştir Hasta guumlvenliği bilincini yaymak ve

kuumlltuumlruumlnuuml geliştirmek iccedilin yoğun ccedilalışmalar yapılmakta kongre ve toplantılar

duumlzenlenmektedir (Ovalı 2010) Hasta Guumlvenliği Derneği 2006 yılında bdquoOumlnce Zarar

Verme‟ sloganıyla kurulmuş ve kuruluş amaccedillarını gerccedilekleştirmek uumlzere bilgilendirme

ve eğitim ccedilalışmalarına başlamıştır Dernek hasta guumlvenliği konusunda Tuumlrkiye‟de

ccedilalışan ilk ve tek organizasyondur Ccedilok sayıda ulusal toplantıda hasta guumlvenliği

hakkında bilgi vermenin yanı sıra ccedileşitli uluslararası toplantılarda da uumllkemizi hasta

guumlvenliği konusunda temsil etmektedir (HGD 2010)

Hasta guumlvenliği hastaların yararına ya da onları koruyucu bir uygulama olarak

goumlruumlnse de aynı oumllccediluumlde sağlık ccedilalışanlarını ve kurumu da korumakta daha da oumlnemlisi

sakatlıkların oumlnlenmesine insanın en temel gereksinimi olan yaşama hakkının

korunmasına yardımcı olmaktadır

38

3 GERECcedil VE YOumlNTEM

31 AraĢtırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma ameliyathanede guumlvenli etkin tedavi ve bakım girişimlerinin

sağlanması ve suumlrduumlruumllmesine katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllerek ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi ve bu

değerlendirmenin yapılmasına yardımcı olacak oumllccedilme aracının uumllkemize kazandırılması

amacıyla tanımlayıcı-ilişki arayıcı olarak gerccedilekleştirildi

AraĢtırmanın Soruları

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları nasıldır

-Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını etkileyen

faktoumlrler nelerdir

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasında fark var mıdır

-Ameliyathanedeki sağlık ccedilalışanlarının (cerrah anestezist ameliyathane

hemşiresi vb) hasta guumlvenliğine ilişkin tutumları arasındaki farkı etkileyen faktoumlrler

nelerdir

32 AraĢtırmanın Yapıldığı Yeri ve Oumlzellikleri

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp

Fakuumlltesi Ameliyathanelerinde yapıldı

İstanbul Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 40 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 477 ccedilalışan

bulunmaktadır

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi Ameliyathaneleri 13 boumlluumlm ve 56 ameliyat masasından

oluşmaktadır Ccedilalışmanın yapıldığı doumlnemde ameliyathanelerde toplam 503 ccedilalışan

bulunmaktadır

39

33 AraĢtırmanın Evreni ve Oumlrneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları (cerrahlarcerrahi asistanları

anestezistleranestezi asistanlarıanestezi teknisyenleri ameliyathane hemşireleri)

oluşturdu

Araştırmanın oumlrneklemini İstanbul Uumlniversitesi İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathaneleri ccedilalışanları arasından en az bir yıl ve

uumlzerinde goumlrev yapan ve ccedilalışmaya katılmayı kabul eden ccedilalışanlar oluşturdu

Araştırmaya katılım iccedilin başka bir kriter aranmadı

Oumllccedilek uyarlaması yaparken her bir oumllccedilek maddesi iccedilin 5-10 kişi alınması

oumlnerildiği iccedilin (Şencan 2005 p363) bu ccedilalışmada da her bir madde başına 5 kişi

alınması planlandı ve taslak oumllccedileğin 290 (58X5) kişiye uygulanması gerektiği belirlendi

ve 290 kişiye uygulandı

34 Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak literatuumlr doğrultusunda hazırlanan ve

ccedilalışanların tanıtıcı oumlzelliklerini belirleyen Ccedilalışan Bilgi Formu ve ameliyathane

ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının değerlendirmek iccedilin geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik analizleri yapılan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane

Versiyonu) kullanıldı

Veriler Haziran 2008-Ocak 2009 tarihleri arasında İstanbul Uumlniversitesi

İstanbul Tıp Fakuumlltesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi ameliyathanelerinde ameliyathane

ccedilalışanları ile bire bir goumlruumlşuumllerek toplandı Araştırmaya katılmayı kabul eden

ccedilalışanlara ccedilalışmanın amacı ve formların doldurulması ile ilgili accedilıklamalar

yapıldıktan sonra aynı guumln ccedilalışanların formları bireysel olarak doldurmaları sağlandı

ve doldurulan formlar araştırmacı tarafından geri alındı Veri toplama aracının

doldurulması yaklaşık 10-15 dakikalık bir suumlreyi aldı

35Veri Toplama Araccedilları

351CcedilalıĢan Bilgi Formu (EK 3)

Formda ccedilalışmanın bağımsız değişkenleri olan ameliyathane ccedilalışanlarının yaş

cinsiyet medeni durum eğitim durumu iş yerindeki pozisyonu mezuniyet yılı

40

ortalama ccedilalışma saatleri uzmanlık alanındaki deneyimleri ccedilalışmakta oldukları

hastanedeki deneyimleri ile kurumda hizmet iccedili eğitimlerin yapılıp yapılmadığı ve bu

eğitimlere katılım durumları hasta guumlvenliğine youmlnelik eğitim alıp almadıkları gibi

durumlarını saptamaya youmlnelik 20 soru bulunmaktadır

352Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) (Ameliyathane Versiyonu) (EK 2)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-GTOuml (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ-

Operating Room Version) Teksas Uumlniversitesinde Sexton ve arkadaşları tarafından

ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarını oumllccedilmek amacıyla

geliştirilmiş ve geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışması yapılmış bir oumllccedilektir Guumlvenlik Tutumları

Oumllccedileği-GTOuml‟nin (Safety Attitudes Questionnaire-SAQ) ameliyathane servisler

(dahilicerrahi vb) yoğun bakım uumlnitesi guumlnuumlbirlik bakım uumlnitesi gibi değişik

alanlarda kullanılabilecek versiyonları bulunmaktadır Her bir versiyonda iccedilerik aynı

olmakla birlikte oumllccedilek maddelerinde yoğun bakım uumlnitesinde hataların tartışılması

zordur yerine ameliyathanede hataların tartışılması zordur gibi kuumlccediluumlk değişiklikler

yapılmıştır (Sexton ve ark 2006 Makary Sexton Freischlag Millman ve ark 2006)

Tuumlrkiye‟de oumllccedileğin yatan hasta versiyonu Kaya ve arkadaşları tarafından geccedilerlilik ve

guumlvenilirlik ccedilalışması yapılarak kullanılmıştır (Kaya ve ark 2010)

Ekip işbirliği iş memnuniyeti youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler guumlvenli ortam

ccedilalışma koşulları ve stres duumlzeyinin belirlenmesi gibi guumlvenliğin sağlanmasıyla ilgili 6

alanda veri toplamamızı sağlayan oumllccedileğin bazı maddeleri (11216242527

313233363944474952535658) olumsuz ifadeler iccedilermektedir Olumsuz ifadeler

ters ccedilevrilerek puanlandığı iccedilin daha yuumlksek puan daha olumlu tutumlar anlamına

gelmektedir Oumllccedilek yanıtları iccedilin 5 puanlı (1=Kesinlikle Katılmıyorum

2=Katılmıyorum 3=Kararsızım 4=Kesinlikle Katılıyorum 5= Katılıyorum) likert tipi bir

oumllccedilek kullanılmaktadır Puanın 100‟luumlk sisteme ccedilevrilmesinde 1=0 2=25 3=50 4=75

5=100 olarak hesaplanmaktadır (Shteynberg ve ark 2005 Makary Sexton Freischlag

Millman ve ark 2006 Modak ve ark 2006 Patterson ve ark 2007) Oumllccedilekteki her bir

maddeye verilen yanıtlar oumlzetlenir madde sayısına boumlluumlnuumlr ve 100‟luumlk sisteme

ccedilevrilerek 0-100 arası puan elde edilir (Relihan 2009) Bir ccedilalışan iccedilin ekip işbirliği

oumllccedileğinden alınan puanın hesaplanması şu şekilde formulize edilmiştir Ekip İşbirliği

Olccedilek Puanı = (((ekip puanlarının ortalaması)-1) 25) (UTMS 2003 Patterson ve ark

2007) Oumllccedileğin her versiyonunda oumllccedileğe ek olarak hasta guumlvenliğinin geliştirilmesiyle

41

ilgili goumlruumlş isteyen accedilık uccedillu ve ccedilalışanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi sorgulayan 5

puanlı (1= Ccedilok Koumltuuml 2=Koumltuuml 3=Orta 4= İyi 5=Ccedilok iyi) likert oumllccedilek tipinde sorular da

bulunmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Oumllccedilek ccedilalışanın kendisinin doldurması yoluyla uygulanmaktadır Doldurulması

yaklaşık 10-15 dakika bir suumlre almaktadır Yapılan ccedilalışmalarda oumllccedileğin Cronbach alfa

değerleri 07 ve uumlzerindedir (Sexton ve ark 2006)

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği organizasyonlarda hasta guumlvenliğiyle ilgili altı

alanda ccedilalışanların tutumlarını oumllccedilmekte organizasyonların kendilerini diğer

organizasyonlarla karşılaştırmalarında guumlvenlik tutumlarını geliştirmeye youmlnelik

girişimlerin planlanmasında ve bu girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanılmaktadır (Sexton ve ark 2006)

Ccedilalışmada elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında sayı ve yuumlzde

puan ortalaması bağımsız gruplarda t testi pearson momentler ccedilarpımı korelasyon

analizi faktoumlr analizi cronbach alfa katsayısı tek youmlnluuml varyans analizi kruskal wallis

ve Tukey testi kullanılarak değerlendirildi

Geccedilerlilik CcedilalıĢmaları

Dil Geccedilerliliği

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin (GTOuml) Tuumlrkccedile ccedilevirisi ile İngilizce orijinali

arasındaki dil eşdeğerliliğinin saptanması Tuumlrk Toplumuna uyarlanmasının sağlanması

iccedilin oumllccedilek oumlncelikle akademik ccedileviriler yapan bir kurum tarafından İngilizce‟den

Tuumlrkccedileye ccedilevrildi Orijinal oumllccedilek ile ccedileviri metni oumllccedileğin Tuumlrkccedile ccedilevirisinde yer alan

ifadelerin uygun olup olmadığını değerlendirmeleri iccedilin araştırmacı ve danışman

tarafından belirlenen İngilizcesi iyi olan 5 uzmanın goumlruumlşuumlne sunuldu (Ek 4) Yapılan

bu değerlendirmeler araştırmacı ve danışman tarafından tekrar incelenip her madde

iccedilin en uygun ccedileviri benimsenerek Tuumlrkccedile oumllccedilek oluşturuldu Elde edilen oumllccedilek her iki

dili de bilen bir kişi tarafından tekrar İngilizceye ccedilevrildi Geri ccedilevirisi yapılan oumllccedileğin

ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlendi ve dil geccedilerliği onaylandı

Kapsam Geccedilerliliği (Uzman Goumlruumlşuuml Alınması)

Anketlerin ccedileviri metodolojisine uygun olarak Tuumlrkccedileye kazandırılabilmesi iccedilin

ccedileviri ve geri ccedileviri işlemleri yapıldıktan sonra hekim hemşire oumlğretim uumlyeleri gibi

42

alanında uzman 10 kişi (Ek 4) belirlenerek goumlruumlşlerine başvuruldu ve bildirilen oumlneriler

doğrultusunda gerekli değişiklikler yapıldı Uzman goumlruumlşlerinin sağlıklı bir şekilde

değerlendirilebilmesi iccedilin kapsam geccedilerlik indeksi kullanıldı ve her bir oumllccedilek

maddesinin 1 ile 4 puan arasında puanlanması istendi Her bir maddenin

anlaşılabilirliğine youmlnelik yapılması istenen değerlendirmede 1 puan uygun değil 2

puan biraz uygun maddenin uygun şekle getirilmesi gerek 3 puan oldukccedila uygun

ancak kuumlccediluumlk değişiklikler gerekli 4 puan ccedilok uygun şeklinde ifadelerle accedilıklanmakta

idi Uzman goumlruumlşlerine goumlre her maddenin kabul edilebilir puan ortalaması 25 ve uumlzeri

olarak kabul edildi Uzmanların her bir maddeye verdikleri puanların ortalaması Tablo

3-1‟de verilmiştir Tuumlm oumllccedilek iccedilin madde değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan

ortalaması 58 madde iccedilin 4 uumlzerinden 349plusmn023 (min29 maks4) oumllccedileğin iletişim ve

işbirliğini sorgulayan boumlluumlmuuml iccedilinse 12 madde iccedilin 4 uumlzerinden 366plusmn033 (min3

maks4) bulundu

Tablo 3-1 Kapsam geccedilerliliği iccedilin uzmanlarin GTOuml maddelerine verdiği en duumlĢuumlk ve en

yuumlksek puanlar ve maddelerin puan ortalamalari (n10)

N Minimum Maximum Mean Std

Sapma N Minimum Maxi

mum Mean Std

Sapma MADDE1 10 100 400 29000 8756 MADDE30 10 100 400 35000 9718 MADDE2 10 100 400 35000 10801 MADDE31 10 100 400 34000 10750 MADDE3 10 100 400 30000 11547 MADDE32 10 100 400 34000 10750 MADDE4 10 100 400 35000 10801 MADDE33 10 100 400 35000 9718 MADDE5 10 100 400 33000 10593 MADDE34 10 100 400 36000 9661 MADDE6 10 100 400 34000 10750 MADDE35 10 100 400 37000 9487 MADDE7 10 100 400 32000 10328 MADDE36 10 100 400 35000 9718 MADDE8 10 100 400 36000 9661 MADDE37 10 300 400 39000 3162 MADDE9 10 100 400 33000 10593 MADDE38 10 100 400 36000 9661

MADDE10 10 100 400 36000 9661 MADDE39 10 100 400 36000 9661 MADDE11 10 100 400 37000 9487 MADDE40 10 100 400 36000 9661 MADDE12 10 100 400 36000 9661 MADDE41 10 100 400 32000 10328 MADDE13 10 100 400 35000 9718 MADDE42 10 100 400 32000 10328 MADDE14 10 100 400 33000 9487 MADDE43 10 400 400 40000 0000 MADDE15 10 100 400 35000 9718 MADDE44 10 100 400 34000 10750 MADDE16 10 100 400 36000 9661 MADDE45 10 100 400 33000 9487 MADDE17 10 100 400 34000 10750 MADDE46 10 100 400 35000 9718 MADDE18 10 100 400 30000 9428 MADDE47 10 100 400 35000 9718 MADDE19 10 100 400 34000 10750 MADDE48 10 100 400 34000 9661 MADDE20 10 100 400 33000 9487 MADDE49 10 100 400 34000 10750 MADDE21 10 100 400 34000 9661 MADDE50 10 400 400 40000 0000 MADDE22 10 100 400 37000 9487 MADDE51 10 100 400 34000 9661 MADDE23 10 100 400 33000 10593 MADDE52 10 100 400 33000 10593 MADDE24 10 100 400 35000 9718 MADDE53 10 300 400 39000 3162 MADDE25 10 300 400 38000 4216 MADDE54 10 100 400 36000 9661 MADDE26 10 100 400 37000 9487 MADDE55 10 300 400 39000 3162 MADDE27 10 100 400 34000 9661 MADDE56 10 100 400 35000 9718 MADDE28 10 100 400 34000 9661 MADDE57 10 100 400 34000 9661 MADDE29 10 200 400 37000 6749 MADDE58 10 400 400 40000 0000

43

58 maddeden oluşan taslak oumllccedilek 5 ccedilalışana uygulanarak değerlendirildi Birkaccedil

soru uumlzerinde yapılan kuumlccediluumlk ifade değişikliği sonunda 10 ccedilalışana daha uygulandı

Olumsuz geri bildirimler olmadığından geccedilerlik guumlvenirlik ccedilalışmaları iccedilin yeterli

buumlyuumlkluumlkteki oumlrnekleme uygulanmasına karar verildi

Yapı Geccedilerliliği (Faktoumlr Analizi) Yapı geccedilerliliği oumllccedilme aracının oumllccediltuumlğuumlnuuml

iddia ettiği teorik yapıyı (kavramı boyutu) ne derece oumllccedilebildiğini goumlsterir (Mishel

1998 Oumlner 2008) En sık kullanılan youmlntem doğrulayıcı faktoumlr analizidir Doğrulayıcı

faktoumlr analizinde uyum iyiliği istatistiklerinin de istenilen duumlzeyde olması gerekir

(Şencan 2005 p408)

Bir modelin kabul edilebilir olması iccedilin ki-kare değerinin anlamlı ccedilıkmaması

beklenir ancak uygulamada genelde anlamlı ccedilıktığı goumlruumlluumlr ccediluumlnkuuml bu değer oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne ccedilok duyarlıdır Bunun yerine ki-kare değeri serbestlik derecesine boumlluumlnuumlr

ve ccedilıkan değerin 5 ya da daha altında olması modelin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine

sahip olduğunu goumlstermektedir (Harrington 2009) Bu ccedilalışmada GTOuml‟nuumln doğrulayıcı

faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre bu değer 5254481580= 33 olarak bulundu ve oumllccedileğin

kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğunu goumlstermektedir

Sık kullanılan diğer uyum iyiliği testleri RMSEA (Root Mean Square Error of

Approximation) ve SRMR (Standardized Root-mean-Square Residual)‟dir RMSEA‟nın

008‟e eşit ya da kuumlccediluumlk olması ve p değerinin 005‟den kuumlccediluumlk olması uyumun iyi

olduğunu 010‟dan kuumlccediluumlk olması ise uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

(Harrington 2009) Bu ccedilalışmada RMSEA değeri anlamlı bulundu ancak 0090 olduğu

iccedilin uyumun zayıf olduğunu goumlstermektedir

SRMR‟nin 010‟dan kuumlccediluumlk olması uyumun olduğunu goumlsterir (Harrington

2010) Bu ccedilalışmanın SRMR değeri 0093 olarak bulundu ve uyumun iyi olduğu

şeklinde değerlendirildi

Faktoumlr yuumlklerinin 030 dan kuumlccediluumlk olmaması gerekmektedir (Harrington 2009)

Bu oumllccedileğin maddelerinden sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026 olarak sınıra yakın

diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu (Şekil 3-1)

44

ġekil 3-1 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin maddelerinin faktoumlr yuumlkleri

45

Guumlvenilirlik CcedilalıĢmaları

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğinin guumlvenirlik analizi Test-Tekrar Test iccedil tutarlılığı

ise Cronbachs Alpha ve Toplam PuanMadde Puanı Korelasyon youmlntemlerinden

yararlanılarak gerccedilekleştirildi

Test Tekrar Test Guumlvenilirliği (Zamana Karşı Değişmezlik)

Geccedilerlik ccedilalışmasının gereği olarak oumllccedileğin zamana goumlre değişmezliğini

saptamak amacı ile yapılan test tekrar test ccedilalışması iccedilin oumlrneklemin 14i olan 73

kişiye uygulanması bu sayıya ulaşmak iccedilin bunun 20 gibi fazlası olacak şekilde 88

kişiye uygulanmasına karar verildi Taslak oumllccedilek 88 kişiye 2 hafta arayla iki kez

uygulandı İlk uygulama ve ikinci uygulama verilerinin eşleştirilebilmesi iccedilin oumllccedileği

uygularken ccedilalışanlardan rumuz kullanmaları istendi Uygulama sonucunda oumllccedileği eksik

dolduran ya da rumuzları eşleşmeyen formlar değerlendirmeden ccedilıkarıldı Sonuccedilta test

tekrar test analizleri 75 kişi ile yapıldı Eşleştirilebilen yanıtlama oranı 85 idi

Oumllccedileğin zamana gore değişmezliğini değerlendirmek iccedilin iki hafta ara ile

yapılan ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puan ortalamaları bağımlı gruplarda t

testi (Student t testi=bağımlı iki grup ortalaması arasındaki farkın oumlnemlilik testi) ile

karşılaştırıldığında iki puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

saptanmadı (t=1396 p=0167)

Oumllccedileğin guumlvenirlik analizi olarak ilk ve ikinci uygulamadan elde edilen puanlar

arasındaki ilişki pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde iki hafta ara ile yapılan

iki oumllccediluumlm puanları arasında pozitif youmlnde ccedilok guumlccedilluuml ve istatistiksel olarak ileri duumlzeyde

anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=097 p=0000)

Bu sonuccedillar oumllccedileğin tekrarlanan oumllccediluumlmlerde benzer oumllccediluumlm değerlerini sağlama

oumlzelliğine sahip oldukccedila tutarlı bir oumllccedilek olduğunu goumlstermektedir

Cronbach Alfa Katsayısı

Alfa katsayısı 040‟dan kuumlccediluumlk ise oumllccedilme aracı guumlvenilir değil 040-059 arası

duumlşuumlk guumlvenirlikte 060-079 arası oldukccedila guumlvenilir 080-100 arası ise yuumlksek

derecede guumlvenilir olarak değerlendirilmektedir (Oumlzdamar 2009) GT oumllccedileğinin

iccediltutarlılığı iccedilin yapılan analizde Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı tuumlm oumllccedilek iccedilin 092

ve alt boyutlar iccedilin 050 ile 082 arasında bulundu (Tablo 3-2) Alfa katsayısı madde

46

sayısından etkilenmektedir Ccedilalışma koşulları boyutunda madde sayısının az olması

guumlvenirlik katsayısını etkilemiş olabileceğini akla getirmektedir Bu sonuccedillar

doğrultusunda oumllccedileğin Tuumlrkccedile formunun iccedil tutarlılığının yeterli olduğu soumlylenebilir

Tablo 3-2 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği (GTOuml) ve alt boyutlarının cronbach alfa guumlvenirlik

katsayısı

Oumllccedilek ve Alt boyutları

GTOuml (Toplam Oumllccedilek) 092

Alt

B

oyu

tlar

Ekip İşbirliği (14 madde) 074

İş Memnuniyeti (5 madde) 072

Youmlnetimle İlgili Duumlşuumlnceler (7 madde) 080

Guumlvenli Ortam (17 madde) 082

Ccedilalışma Koşulları (3 madde) 050

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi (12 madde) 080

Madde AnaliziMadde Toplam Puan Korelasyon Katsayısı

GT oumllccedileğinin guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin 58 maddenin madde-toplam puan

korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik katsayılarının (Pearson

Korelasyonu) r=025-060 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu

saptandı (Tablo 3-3)

GTOuml‟nuumln altboyutlarının guumlvenirlik ccedilalışması iccedilin alt boyut maddelerinin alt

boyut toplam puanları ile korelasyonlarına bakıldığında korelasyon guumlvenirlik

katsayılarının (Pearson Korelasyonu) ekip işbirliği boyutunda r=033 ile 057 iş

memnuniyeti boyutunda r=059 ile 075 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler boyutunda r=060

ile 077 guumlvenli ortam boyutunda r=044 ile 062 ccedilalışma koşulları boyutunda r=067

ile 075 stres duumlzeyinin belirlenmesi boyutunda r=046 ile 067 arasında pozitif youmlnde

ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı olduğu saptandı (Tablo 3-4)

47

GTOuml Alt boyutlarının toplam oumllccedilekle korelasyonları incelendiğinde r=086 ile

091 arasında pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı bir ilişki

olduğu saptandı (Tablo 3-4) Sonuccedil olarak Tuumlrkccedile GT oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin

toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkccedile GT oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya

devam etmek iccedilin oumllccedileğin yeterli olduğu soumlylenebilmektedir

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

r p

1Bu ameliyathanede genellikle iş yuumlkuuml ağırdır 451 100 032 0000

2İşimi severek yaparım 434 108 045 0000

3Ameliyathanede hemşirenin hasta bakımına katkı sağlaması

iyi karşılanır 414 107 039 0000

4Burada bir hasta olarak tedavi goumlrseydim kendimi guumlvende

hissederdim 346 128 059 0000

5Bu hastanede tıbbi hatalar kurallara uygun şekilde

incelenir 319 117 060 0000

6Bu hastanede yeni personel iyi eğitilir 304 117 055 0000

7Bir işleme başlamadan oumlnce gerekli bilgilerin tuumlmuumlne

ulaşılabilir 314 124 056 0000

8Bu hastanede ccedilalışmak buumlyuumlk bir ailenin parccedilası olmak

gibidir 343 142 050 0000

9Bu hastanenin youmlnetimi başarılıdıriyi iş yapar 271 133 047 0000

10Hastane youmlnetimi guumlnluumlk ccedilabalarımı destekler 243 128 050 0000

11Performansım hakkında uygun geri bildirim alırım 262 129 043 0000

12 Ameliyathanede hataları tartışmak zordur 328 125 042 0000

13Cerrahi bir girişim oumlncesi ameliyathane personelini

bilgilendirmek iccedilin kısa toplantılar yapmak hasta guumlvenliği

accedilısından oumlnemlidir

416 133 038 0000

48

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

14Ameliyathanede kısa bilgilendirme toplantıları yapılması

olağandır 394 130 037 0000

15Bu hastane ccedilalışmak iccedilin iyi bir yerdir 303 136 043 0000

16 Acil durumlarda yorgunluk performansımı duumlşuumlruumlr 394 142 029 0000

17 Hastane youmlnetimi hasta guumlvenliği konusunda bilerek

taviz vermez 337 148 059 0000

18 Ameliyathanelerimizdeki ccedilalışanların duumlzeyleri hasta

sayısını idare etmek iccedilin yeterlidir 251 152 043 0000

19 Ameliyathanede karar alınırken ilgili personelden alınan

bilgilerden yararlanılır 312 125 044 0000

20 Hasta guumlvenliğiyle ilgili herhangi bir endişemi rapor

etmem iccedilin ccedilalışma arkadaşlarım tarafından desteklenirim 323 119 039 0000

21Bu ameliyathanelerin kuumlltuumlruuml başkalarının hatalarından

ders ccedilıkarmamızı kolaylaştırır 346 120 049 0000

22Bu hastane sorunlu hekimler ve ccedilalışanlarla yapıcı bir

şekilde ilgilenir 268 132 044 0000

23 Bu ameliyathanelerde tıbbi araccedil ve gereccediller yeterlidir 225 133 033 0000

24 Bu ameliyathanelerde hasta bakımıyla ilgili farkına

vardığım bir sorunu konuşmak zordur 307 131 042 0000

25 İş yuumlkuumlm aşırı olduğunda performansım duumlşer 412 127 033 0000

26 Hastanede işimi etkileyebilecek olaylar konusunda

yeterince ve zamanında bilgilendirilirim 281 137 043 0000

27 Başkalarının hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarını

goumlrduumlm 326 127 041 0000

28 Bu ameliyathanelerde hasta guumlvenliğiyle ilgili soruları

youmlnelteceğim uygun kanalları bilirim 327 119 047 0000

29 Bu hastanede ccedilalışmaktan gurur duyuyorum 330 135 039 0000

30 Bu ameliyathanelerdeki anlaşmazlıklar uygun şekilde

ccediloumlzuumlluumlr (oumlr kimin haklı olduğu değil neyin hasta iccedilin doğru

olduğu)

296 130 052 0000

31 Yorulduğumda işte daha az faydalı olurum 401 119 036 0000

49

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

32Gergin ya da saldırganca durumlarda hata yapma

olasılığım daha fazladır 401 129 029 0000

33Kişisel sorunlardan kaynaklanan stres performansımı

olumsuz youmlnde etkiler 384 128 035 0000

34Hastalara bakım vermek iccedilin diğer personelden

gereksinim duyduğum desteği alırım 356 114 046 0000

35 Bu ameliyathanelerde goumlrev yapan personel anlamadıkları

bir şey olduğunda rahatlıkla soru sorabilir 384 123 048 0000

36 Bakımın suumlrekliliğindeki kesintiler (oumlrnoumlbet değişimleri

hasta transferleri) hasta guumlvenliğine zarar verebilir 350 132 039 0000

37Acil durumlarda diğer personelin bir sonraki aşamada

neler yapacağını tahmin edebilirim 360 104 045 0000

38Hekimler ve hemşireler burada iyi koordine edilmiş bir

ekip olarak ccedilalışırlar 373 107 041 0000

39Kadrolu geccedilici goumlrevlendirilmiş hekimlerle olan

anlaşmazlıklarımı ifade etmekte ccediloğu kez yetersiz kalırım 276 112 038 0000

40Gerccedilek profesyoneller ccedilalışırken bireysel sorunlarını

geride bırakabilir 419 110 039 0000

41Bu ameliyathanelerde ahlaki değerler yuumlksektir 353 129 059 0000

42Sorumluluğumdaki stajyerler yeterince goumlzetlenip

denetlenir 352 110 049 0000

43Son mesaimde birlikte ccedilalıştığım tuumlm ccedilalışanların

adlarını ve soyadlarını bilirim 390 118 032 0000

44 Hastalara zarar verme olasılığı olan hatalarım oldu 261 136 042 0000

45Bu ameliyathanelerdeki kadrolugeccedilici goumlrevlendirilmiş

hekimler işlerini başarıyla yapıyorlar 357 104 052 0000

46Bu ameliyathanelerdeki buumltuumln personel hasta guumlvenliği

konusunda sorumluluk alır 360 117 044 0000

47Sabah kalktığımda ve işyerinde bir guumln daha

geccedilireceğimi duumlşuumlnduumlğuumlmde kendimi yorgun hissederim 329 140 028 0000

50

Tablo 3-3 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin madde istatistikleri ve madde-toplam puan

korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek Maddeleri

Ortalama Standart

Sapma

Madde-Toplam

Puan Korelasyon

Katsayısı

48 Bu ameliyathanelerde oumlncelikli olarak hasta guumlvenliği

suumlrekli guumlccedillendirilir 333 113 052 0000

49 İşim nedeniyle kendimi tuumlkenmiş hissederim 334 126 026 0000

50 Noumlbetvardiya değişimlerinde oumlnemli konular iyi bir

şekilde iletilir 372 119 035 0000

51 Burada hasta guumlvenliği konusundaki klinik rehberlere ve

kanıta dayalı kriterlere genellikle uyulur 344 115 055 0000

52 İşimin beni engellediğini duumlşuumlnuumlyorum 292 135 025 0000

53 İşimde aşırı ccedilalıştığımı duumlşuumlnuumlyorum 360 131 025 0000

54 Bu ameliyathanelerde kaza raporu bilgileri hasta

bakımını daha guumlvenli kılmak iccedilin kullanılır 324 117 052 0000

55 Acil durumlarda (oumlr acil resuumlsitasyonlarda) deneyimsiz

ya da daha az becerikli personelle ccedilalışmak performansımı

etkilemez

255 124 045 0000

56 Ccedilalışanlar ameliyathane iccedilin oluşturulan kuralları ya da

rehberleri (oumlr el yıkamak tedavi protokollerialgoritimler-

işlem yolları steril alan vb) ccediloğu kez oumlnemsemez

266 133 033 0000

57 Cerrahi girişim sırasında kadrolu ya da geccedilici

goumlrevlendirilmiş cerrah ameliyathane personelinden resmen

sorumlu olmalıdır

338 142 042 0000

58 Cerrahi girişimlere başlamada gecikmelere neden olan

iletişim bozuklukları sık sık olur 338 120 038 0000

51

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt Boyut Toplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Ekip ĠĢbirliği

Soru 3 048 0000

086 0000

Soru 13 052 0000

Soru 14 052 0000

Soru 19 053 0000

Soru 24 048 0000

Soru 30 057 0000

Soru 34 051 0000

Soru 35 051 0000

Soru 37 048 0000

Soru 38 041 0000

Soru 39 046 0000

Soru 43 043 0000

Soru 50 033 0000

Soru 58 043 0000

ĠĢ Memnuniyeti

Soru 2 059 0000

069 0000

Soru 8 069 0000

Soru 15 070 0000

Soru 29 075 0000

Soru 41 069 0000

Youmlnetimle Ġlgili DuumlĢuumlnceler

Soru 7 060 0000

072 0000

Soru 9 077 0000

Soru 10 072 0000

Soru 17 066 0000

Soru 18 066 0000

Soru 22 063 0000

Soru 26 067 0000

52

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

KorelasyonKatsayısı

r p r p

Guumlvenli Ortam

Soru 4 060 0000

091 0000

Soru 5 062 0000

Soru 11 048 0000

Soru 12 052 0000

Soru 20 044 0000

Soru 21 051 0000

Soru 27 050 0000

Soru 28 050 0000

Soru 36 049 0000

Soru 44 050 0000

Soru 45 050 0000

Soru 46 047 0000

Soru 48 054 0000

Soru 51 060 0000

Soru 54 053 0000

Soru 56 044 0000

Soru 57 044 0000

CcedilalıĢma KoĢulları

Soru 6 067 0000

064 0000 Soru 23 075 0000

Soru 42 070 0000

53

Tablo 3-4 Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğirsquonin alt boyutlarının madde istatistikleri ve madde-

toplam puan korelasyonları (n=290) (Devamı)

Oumllccedilek

Maddeleri

Madde-Alt BoyutToplam Puan

Korelasyon Katsayısı

Alt Boyutların Toplam Oumllccedilekle

Korelasyon Katsayısı

r p r p

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi

Soru 1 052 0000

056 0000

Soru 16 054 0000

Soru 25 058 0000

Soru 31 065 0000

Soru 32 056 0000

Soru 33 056 0000

Soru 40 046 0000

Soru 47 067 0000

Soru 49 063 0000

Soru 52 048 0000

Soru 53 054 0000

Soru 55 048 0000

36ETIK KONULAR

Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği-Ameliyathane Versiyonu‟nun kullanımı iccedilin

geliştiren kişilerden izin alınarak işbirliği sağlandı (Ek 5)

Ccedilalışmanın yapıldığı İstanbul Tıp Fakuumlltesi (Ek 6) ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi

(Ek 7) Etik Kurullarından izinler alındı Ccedilalışmaya katılan ameliyathane ccedilalışanlarından

soumlzel izinleri alındı

37 ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma İstanbul Uumlniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakuumllteleri

ameliyathane ccedilalışanları ile sınırlıdır

54

4 BULGULAR

Ccedilalışma bulguları 2 başlık altında verildi

I Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzelliklerini goumlsteren bulgular

II Ccedilalışma grubunun tanıtıcı oumlzellikleri ile Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği puan

ortalamalarının karşılaştırılması

41 CcedilalıĢma Grubunun Tanıtıcı Oumlzelliklerini Goumlsteren Bulgular

290 kişiden oluşan araştırma grubunun 452‟si 18-29 yaş gurubunda 717‟si

kadın 579‟u evlidir Ccedilalışanların eğitim durumlarına bakıldığında 30‟unun

oumlnlisans mezunu 272‟sinin lisans mezunu olduğu 514‟uumlnuumln 2000-2008 yılları

arasında eğitimlerini tamamladığı belirlendi (Tablo 4-1)

Oumlrneklem grubunun 521‟inin İstanbul Tıp Fakuumlltesinde ccedilalışmakta ve

655‟inin hemşire olduğu 648‟inin kadrolu 545‟inin yalnız guumlnduumlz 541‟inin

haftalık ortalama 40 saat ccedilalıştığı saptandı Araştırma grubunun bu uzmanlık alanındaki

deneyimlerine bakıldığında 641‟inin 0-5 yıl 124‟uumlnuumln 6-11 yıl arasında

235‟inin 11 yıldan fazla deneyimi olduğu ve 752‟sinin ameliyathanede kendi isteği

ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

Ameliyathanede sadece guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı

ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-

10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de

kalan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinde 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendi (Tablo 4-2)

Oumlrneklem grubunun 648‟inin ccedilalıştıkları kurumda 0-5 yıl 111‟inin 6-11 yıl

arasında 241‟inin 11 yıldan daha fazla bir suumlredir ccedilalıştıkları saptandı Ccedilalışanların

572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı uygulanmadığı 531‟inin

ccedilalıştıkları kurumda duumlzenli olarak hizmet iccedili eğitim programlarının yapıldığını ifade

ettikleri ve bunların 747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde

katılımcıların gereksinimlerinin dikkate alındığını belirttikleri goumlruumllduuml (Tablo 4-2)

55

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟unun iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatlarıyla ilgili sorumluluklarını goumlsterdiği

belirlendi (Tablo 4-2)

Tablo 4-1 CcedilalıĢanların demografik oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

YaĢ

18-29 131 452

30-39 124 428

40-49 33 114

50 ve uumlzeri 2 07

Cinsiyet

Kadın 208 717

Erkek 82 283

Medeni Durum

Evli 168 579

Bekar 122 421

Eğitim Durumu

Sağlık Meslek Lisesi 26 90

Oumlnlisans 87 300

Lisans 79 272

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans 7 24

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi 82 283

Tıp Uzmanı 9 31

Mezuniyet Yılı

1979 ve oumlncesi 4 14

1980-1989 36 124

1990-1999 101 348

2000-2008 149 514

56

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290)

Oumlzellikler n

CcedilalıĢtıkları Kurum (n=290)

İstanbul Tıp Fakuumlltesi 151 521

Cerrahpaşa Tıp Fakuumlltesi 139 479

ĠĢyerindeki Pozisyonu

Cerrah 72 248

Anestezist 28 97

Hemşire 190 655

CcedilalıĢma Durumu

Kadrolu 188 648

Soumlzleşmeli 102 352

Genel CcedilalıĢma Saatleri

Guumlnduumlz 158 545

GeceNoumlbet+Guumlnduumlz 132 456

Haftalık Ortalama CcedilalıĢma Saatleri

40 saat 157 541

40 saatten fazla 133 459

Ameliyathanede ccedilalıĢmanın kendi isteği olma durumu

Evet 218 752

Hayır 72 248

Ameliyathane alanındaki deneyim

0-5 yıl 186 641

6-11 yıl 36 124

11 yıldan fazla 68 235

57

Tablo 4-2 CcedilalıĢanların mesleki yaĢam oumlzellikleri (n=290) (Devamı)

Guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişi alınmıştır

Guumlnduumlz ccedilalışmanın yanı sıra gece noumlbetine de kalan 132 kişi alınmıştır

Soruyu yanıtlayan 132 kişi alınmıştır Soruyu yanıtlayan 154 kişi alınmıştır

Oumlzellikler n

Guumlnduumlz yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=282)

2-5 164 582

6-10 118 418

Gece yapılan cerrahi giriĢim sayısı (n=132)

1-2 95 72

3 ve uumlzeri 37 28

CcedilalıĢma saatleri dıĢında yeterince dinlenebilme durumu

Evet 72 248

Hayır 218 752

Yeterince dinlenememe nedenleri (n=132)

İş ile ilgili sorumluluklarım 89 309

Oumlzel hayatımla ilgili sorumluluklarım 43 146

Bu hastanede ccedilalıĢma yılı

0-5 yıl 188 648

6-11 yıl 32 111

11 yıldan fazla 70 241

Kurumda oryantasyon programı yapılma durumu

Evet 124 428

Hayır 166 572

Kurumda hizmet iccedili eğitim yapılma durumu

Evet 154 531

Hayır 136 469

Hizmet iccedili eğitim programlarının belirlenmesinde katılımcıların

gereksinimlerinin dikkate alınma durumu (n=154)

Evet 115 747

Hayır 39 253

Toplam 290 1000

58

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

incelendiğinde sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı ve bunların 183‟uumlnuumln hasta guumlvenliği konusunda hizmet iccedili eğitim

programına 97‟sinin hasta guumlvenliği konusunda kongreye 86‟sının hasta

guumlvenliği konusunda sempozyuma katıldıkları belirlendi (Tablo 4-3)

Tablo 4-3 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim alma durumları (n=290)

Hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katıldınız

mı n

Evet 83 286

Hayır 207 714

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquohizmet iccedili eğitim

programınarsquorsquo katılma durumu

Evet 53 183

Hayır 237 817

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquokongreyersquo

katılma durumu

Evet 28 97

Hayır 262 903

CcedilalıĢanların hasta guumlvenliği konusunda lsquorsquosempozyumalsquorsquo

katılma durumu

Evet 25 86

Hayır 265 914

59

Ccedilalışanlara ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak iccedilin oumlnerileri

sorulduğunda sırasıyla hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi (467)

ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi (30) ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması

(253) ccedilalışan sayısının arttırılması (20) steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması (93) hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması sedye ve

ameliyat masalarının yenilenmesi (73) elektrik su kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi (67) gibi oumlnerilerin yer aldığı belirlendi (Tablo 4-4)

Tablo 4-4 CcedilalıĢanların hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik oumlnerilerinin dağılımı

Ameliyathanede hasta guumlvenliğini arttırmak

iccedilin en ccedilok oumlnereceğiniz uumlccedil Ģey nedir

Sorunun

sorulduğu

ccedilalıĢan

sayısı

Yanıt

veren

ccedilalıĢan

sayısı

Oumlneride

bulunan

kiĢi sayısı

150 kiĢi

uumlzerinden

yuumlzde

Hasta guumlvenliği konusunda ccedilalışanların eğitilmesi 290 150 70 467

Ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru

kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

290 150 45 30

Ekip işbirliği ve iletişimin arttırılması 290 150 38 253

Ccedilalışan sayısının arttırılması 290 150 30 20

Steril ccedilalışma konusunda daha dikkatli

davranılması 290 150 14 93

Hasta transportu sırasında daha dikkatli olunması

sedye ve ameliyat masalarının yenilenmesi 290 150 11 73

Elektriksu kesintileri ve klima arızalarının

oumlnlenmesi 290 150 10 67

60

42 CcedilalıĢma Grubundaki CcedilalıĢanların Tanıtıcı Oumlzelliklerine Goumlre Guumlvenlik

Tutumları Oumllccedileği Puan Ortalamalarının KarĢılaĢtırılması Ġle Ġlgili Bulgular

Ccedilalışanlar Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileğine goumlre incelendiğinde oumllccedilek toplam

puanının 59221322 ekip işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti

ortalama puanının 63212240 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının

45182296 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 stres duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759

olduğu saptandı (Tablo 4-5)

Tablo 4-5 Guumlvenlik tutumları oumllccedileği ve alt boyutlarının puan ortalamaları (n290)

Minimum Maksimum Ortalama

Standart

sapma

GTOuml toplam puan 560 100 5922 1322

Ekip Isbirligi 536 100 6409 1428

Is Memnuniyeti 500 100 6321 2240

Youmlnetimle Ġlgili Duumlsuumlnceler 000 100 4518 2296

Guumlvenli Ortam 147 100 5599 1566

CcedilalıĢma KoĢulları 000 100 4842 2118

Stres Duumlzeyinin Belirlenmesi 000 100 6734 1759

Ameliyathane ccedilalışanlarının yaĢı ile guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile karşılaştırıldığında grupların puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (Tablo 4-

6) Farkın hangi yaş gruplarından kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri

analizi ile gruplar ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş grubunda bulunan ccedilalışanların

puan ortalamaları hem 18-29 yaş grubunda (p=0018) hem de 30-39 yaş grubunda

bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu

61

Tablo 4-6 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının yaĢ gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

YaĢ Grupları SS sd Test değeri p Anlamlı

Fark

abltc

18-29 Yaş a

(n=131) 5808 1259 Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F=3830 0023

a-b 0895

30-39 Yaş b

(n=124) 5882 1395 a-c 0018

40-49 Yaş c (n=35) 6489 1170 b-c 0042

Ameliyathane ccedilalışanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldı Kadınların guumlvenlik tutumları puan

ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak aradaki fark istatistiksel olarak

anlamlı bulunmadı (pgt005 Tablo 4-7)

Tablo 4-7 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan

ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Cinsiyet SS sd Test değeri p

Kadın (n=208) 5975 1282 288 t=1081 0281

Erkek (n=82) 5788 1418

Ameliyathane ccedilalışanlarının eğitim durumları ile guumlvenlik tutumları puan

ortalaması Kruskal Wallis analizi ile karşılaştırıldığında eğitim gruplarının puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo

4-8)

62

Tablo 4-8 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği

puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Eğitim Durumu SS sd Test değeri p

Sağlık Meslek Lisesi (n=26) 6063 1357

Oumlnlisans (n=87) 6010 1331

Lisans (n=79) 5941 1389 5 KW=2473 0781

Lisansuumlstuuml-Yuumlksek Lisans (n=7) 5172 1632

Tıpta Uzmanlık Oumlğrencisi (n=82) 5872 1151

Tıp Uzmanı (n=9) 5541 1822

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalaması bağımsız gruplarda Kruskal Wallis analizi ile incelendiğinde grupların

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-9)

Tablo 4-9 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Oumlzellikler CcedilalıĢma Pozisyonu SS sd Test değeri p

Cerrah (n=72) 5739 1271

2 KW=2182 0336

Anestezist (n=28) 6135 917

Hemşire (n=190) 5960 1388

Ameliyathane ccedilalışanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizi ile gruplar ikili olarak

karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan ortalamalarının 11

yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha duumlşuumlk olduğu

(p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

63

Tablo 4-10 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Uzmanlık alanında

deneyim suumlresi SS sd Test değeri p

Anlamlı

Fark

0-5 yıl a (n 186) 5868 1327 a-b 436

6-11 yıl b (n 36) 5575 1206

Gruplararası 2

Grupiccedili 287

Toplam 289

F 3592 0029 a-c 097

11 yıldan fazla c (n 68) 6253 1317 b-c 034

Ameliyathane ccedilalışanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece

zaman dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olduğu saptandı ve yalnız guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz

ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11)

Tablo 4-11 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının genel ccedilalıĢma saatlerine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Genel CcedilalıĢma Saatleri SS sd Test değeri p

Guumlnduumlz (n=158) 6062 1244 288 t=1978 0049

Guumlnduumlz ve gece (n=132) 5755 1396

Ameliyathane ccedilalışanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile karşılaştırıldığında haftada 40 saat ve 40

saatten fazla ccedilalışan grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-12)

64

Tablo 4-12 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının haftalık ccedilalıĢma saatine goumlre guumlvenlik tutumları

oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Haftalık CcedilalıĢma Saati SS sd Test değeri p

40 saat (n=157) 5978 1456

288 t=0780 0436

40 saatten fazla (n=133) 5856 1146

Ameliyathane ccedilalışanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları kendi

isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde daha yuumlksek

bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Tablo 4-13 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıĢma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Ameliyathanede

Kendi Ġsteği ile

CcedilalıĢma

SS sd Test değeri p

Evet (n=218) 6040 1293

288 t=2679 0008

Hayır (n=72) 5564 1354

Ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok

anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde

ortalama 2-5 ameliyat gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları 5-10

ameliyat gerccedilekleştirilen gruptan daha yuumlksek bulundu

65

Tablo 4-14 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede guumlnduumlz

gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Guumlnduumlz Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd

Test

değeri p

2-5 ameliyat (n=164) 5676 plusmn 1359

280 3714 0000

6-10 ameliyat (n=118) 6263 plusmn 1236

Ccedilalıştıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-15)

Tablo 4-15 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları ameliyathanede gece gerccedilekleĢtirilen

ameliyat sayısına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n

290)

Gece Yapılan

Cerrahi GiriĢim Sayısı SS sd Test değeri p

1-2 ameliyat (n=95) 5862 plusmn 1337

130 1418 0159 3 ve uumlzeri ameliyat (n=37) 5480 plusmn 1522

Ameliyathane ccedilalışanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-16)

66

Tablo 4-16 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢma saatleri dıĢında yeterli dinlenme

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

CcedilalıĢma Saatleri

DıĢında Yeterli

Dinlenme Durumu

SS sd Test değeri P

Evet (n=72) 6087 1480

288 t=1223 0222

Hayır (n=218) 5868 1265

Ameliyathanede ccedilalışanların ccedilalıştıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine (yıl) goumlre

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda tek youmlnluuml varyans analizi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı

duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt001 Tablo 4-17) Farkın hangi gruplardan

kaynaklandığını belirlemek iccedilin yapılan Tukey ileri analizinde gruplar ikili olarak

karşılaştırıldı Ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumları puan

ortalamalarının hem 0-5 yıl arasında (p0010) hem de 6-11 yıl arasında ccedilalışanların

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu belirlendi

Tablo 4-17 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının ccedilalıĢtıkları kurumda ccedilalıĢma suumlrelerine goumlre

guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda

CcedilalıĢma

Suumlresi

SS sd Test değeri p

Anlamlı Fark

0-5 yıl a

(n 188) 5823 plusmn 1281

a b lt c

6-11 yıl b

(n 32) 5556 plusmn 1437

Gruplararası 2

Grupiccedili287

Toplam 289 F 5716 0004

a-b 0533

a-c 0010

b-c 0012

11 yıldan

fazla c

(n70) 6357 plusmn 1290

67

Ameliyathane ccedilalışanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız

gruplarda t testi ile incelendiğinde oryantasyon programına katılan ve katılmayan

grubun guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18)

Tablo 4-18 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının bu hastanede ccedilalıĢmaya baĢlarken oryantasyon

programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının

karĢılaĢtırılması (n 290)

Bu Hastanede CcedilalıĢmaya

BaĢlarken Oryantasyon

Programına Katılma

SS sd Test değeri p

Evet (n=124) 5949 1390

288 t=0295 0769

Hayır (n=166) 5902 1273

Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı yapılmasına goumlre ameliyathane

ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t testi ile

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı

duumlzeyde bir fark olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı

duumlzenlenen bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerin puan

ortalamalarından anlamlı olarak daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19)

Tablo 4-19 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması (n 290)

Kurumda Duumlzenli

HĠE Programı

Yapılması

SS sd Test değeri P

Evet (n=154) 6160 1278 288 t=3315 0001

Hayır (n=136) 5653 1324

68

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları bağımsız gruplarda t

testi ile karşılaştırıldığında eğitim programına katılan ve katılmayan gruptakilerin puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005

Tablo 4-20)

Tablo 4-20 Ameliyathane ccedilalıĢanlarının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları oumllccedileği puan ortalamalarının karĢılaĢtırılması

(n 290)

Hasta Guumlvenliği

Konusunda Eğitim

Programına Katılma

SS sd Test değeri P

Evet (n=83) 5931 1460 288 t=0065 0945

Hayır (n=207) 5919 1267

Hemşirelerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 31‟inin kendi meslektaşları ile 228‟inin anestezistler ile

1810‟unun cerrahlar ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel

olarak tanımladığı belirlendi (Şekil 4-1)

69

ġekil 4-1 HemĢirelerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

Cerrahlardan ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4380‟inin kendi meslektaşları ile 43‟uumlnuumln hemşireler ile

3350‟sinin anestezistler ile olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve

muumlkemmel olarak tanımladığı saptandı (Şekil 4-2)

ġekil 4-2 Cerrahların ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İşb

irliğ

i ve

ileti

şim

in k

alit

esin

i muuml

kem

mel

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

70

Anestezistlerden ekip uumlyeleriyle iletişim ve işbirliğini değerlendirmeleri

istendiğinde 4750‟sinin kendi meslektaşları ile 3560‟ının hemşireler ile

4750‟sinin olan iletişim ve işbirliği duumlzeyini ccedilok yeterli ve muumlkemmel olarak

tanımladığı belirlendi (Şekil 4-3)

ġekil 4-3 Anestezistlerin ekip uumlyeleriyle olan iĢbirliği ve iletiĢimlerinin kalitesini

değerlendirmeleri

İş

bir

liği v

e ile

tişi

min

kal

ites

ini m

uumlke

mm

el

ve ccedil

ok

yete

rli o

lara

k d

eğer

len

dir

enle

rin

ora

nı

71

5TARTIġMA

Hasta bakımının guumlvenliğini geliştirmede en oumlnemli engelin sağlık

kuruluşlarındaki yetersiz guumlvenlik kuumlltuumlruuml ortamı olduğu belirtilmektedir (Cooper

2003) Kurumlarda guumlccedilluuml guumlvenlik kuumlltuumlrlerinin oluşturulması kaliteli sağlık hizmetinin

sunulması ve hastaya verilebilecek zararların en aza indirgenmesinde oumlnemli bir

etkendir (Nieva ve Sora 2003)

Liderler ve youmlneticiler hasta guumlvenliği konusunda accedilık iletişim sağlama bu

konuda ccedilalışanları eğitme tehlike ve riskleri tanıma ve duumlzeltme konusunda ccedilalışanlara

yetki verme hasta guumlvenliğini herkesin sorumluluğu olarak goumlrme ve hasta guumlvenliği

iccedilin yeteri kadar kaynak ayırma gibi davranışları ile guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml

destekleyebilirler (Pronovost ve ark 2004)

Guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml oluşturmada başlangıccedil noktası sağlık hizmeti veren

kurumda varolan kuumlltuumlruumln değerlendirilmesi amacı ile yapılan ccedilalışmalardır Son

yıllarda ccedileşitli uumllkelerde farklı oumllccediluumlm araccedilları kullanılarak sağlık kuruluşlarının hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml değerlendirilmektedir Bu ccedilalışmaların ccediloğunda sağlık ccedilalışanlarının

guumlvenlik kuumlltuumlruuml algılamalarının oldukccedila duumlşuumlk olduğu goumlsterilmiştir (Sexton ve ark

2006 Castle ve Sonon 2006 Hewson ve ark 2008 Filiz 2009)

Kurumlarda guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuuml değerlendirmenin amacı hasta guumlvenliği ile

ilgili geliştirilmesi gereken alanları saptama ccedilalışanlarda hasta guumlvenliği hakkında

farkındalık oluşturma hasta guumlvenliği girişimlerinin zaman iccedilindeki değişimini izleme

ve sonuccedilların iccedil ve dış karşılaştırmalarının yapılmasına olanak sağlamadır (Nieva ve

Sorra 2003)

Sexton ve arkadaşlarının ccedilalışmasında (2006) ekip işbirliği ortalama puanı

717226 iş memnuniyeti ortalama puanı 701221 guumlvenli ortam ortalama puanı

696189 ccedilalışma koşulları ortalama puanı 575254 stres duumlzeyinin belirlenmesi

ortalama puanı 547266 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanı 476222 olarak

bulunduğu ve en yuumlksek puanın ekip işbirliği ve iş memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise

youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı bildirilmektedir Bu bulguya benzer

olarak Castle ve Sonon‟un (2006) ccedilalışmasında da youmlnetim desteğinin duumlşuumlk olduğu

bildirilmiştir

72

Belccedilika‟da 5 hastanede ccediloğunluğu hemşire olan farklı sağlık meslek gruplarını

iccedileren bir ccedilalışmadaki katılımcılar da youmlnetici desteğinin ccedilok yetersiz olduğunu

belirtmiştir (Hellings ve ark 2007) Buna karşılık başka bir araştırmada ccedilalışanlar

hasta guumlvenliği konusunda youmlnetimin desteğini oldukccedila yeterli bulmuşlardır (Scherer ve

Fitzpatrick 2008)

Hewson‟un (2008) ccedilalışmasında puanların 100 uumlzerinden değerlendirilmesinde

ekip işbirliği ortalama puanı 7355 iş memnuniyeti ortalama puanı 7395 stres

duumlzeyinin belirlenmesi oumllccedileği ortalama puanı 6964 guumlvenli ortam oumllccedileği ortalama

puanı 6672 ccedilalışma koşulları oumllccedileği ortalama puanı 5897 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler

oumllccedileği ortalama puanı 5561 olarak belirlediği ve en yuumlksek puanların ekip işbirliği ve iş

memnuniyeti en duumlşuumlk puanın ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden alındığı

bildirilmektedir

Filiz‟in (2009) Konya il merkezinde bulunan tuumlm kamu genel hastaneleri ve

merkez ilccedilelere bağlı rastgele seccedililen 12 sağlık ocağı ccedilalışanı uumlzerinde gerccedilekleştirdiği

ccedilalışmasında hasta guumlvenliğini geliştirmede youmlnetimin desteğinin yetersiz olduğu ve

hastane youmlnetiminin hasta guumlvenliği konularını oumlnemli bulmadığı sağlık ccedilalışanlarının

en guumlccedilluuml bulduğu konunun bdquo‟birimler iccedilinde ekip ccedilalışması‟‟ olduğu zayıf ve en ccedilok

geliştirilmesi gereken konunun ise ldquohatalara karşı cezalandırıcı olmamardquo alt alanı ile

ilgili olduğu belirtilmektedir Kaya ve arkadaşlarının ccedilalışmasında da (2010)

ccedilalışanların youmlnetimin hasta guumlvenliği konularındaki desteğini yetersiz bulduğu ve stres

duumlzeylerinin yuumlksek olduğu bildirilmektedir

Bu ccedilalışmada ccedilalışanların Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği toplam puanının

59221322 stresin duumlzeyinin belirlenmesi ortalama puanının 67341759 ekip

işbirliği ortalama puanının 64091428 iş memnuniyeti ortalama puanının

63212240 guumlvenli ortam ortalama puanının 55991566 ccedilalışma koşulları ortalama

puanının 48422118 youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler ortalama puanının 45182296

olduğu saptandı (Tablo 4-5) Ccedilalışanların en yuumlksek puanı stres duumlzeyinin belirlenmesi

en duumlşuumlk puanı ise youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler oumllccedileklerinden aldığı belirlendi

Youmlnetimle ilgili duumlşuumlnceler alt boyutundan en duumlşuumlk puanın alınması youmlnetimin

desteğinin yetersiz olduğunu bildiren ccedilalışma bulgularına paralellik goumlstermektedir En

73

yuumlksek puanın stres duumlzeyinin belirlenmesi alt boyutundan elde edilmesine karşın 100

uumlzerinden değerlendirildiğinde ccedilalışanların stres duumlzeylerinin ortanın uumlzerinde olduğunu

goumlsteren bu puan ameliyathane gibi yoğun iş temposu ve stresli bir ortamda ccedilalışmanın

doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğu (452) 18-29 yaş grubundadır

(Tablo 4-1) Ccedilalışanların yaş gruplarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması

incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde

fark olduğu saptandı (Tablo 4-6) Yaş grupları ikili karşılaştırıldığında 40-49 yaş

grubunda bulunan ccedilalışanların puan ortalamaları 18-29 yaş grubu (p=0018) ile 30-39

yaş grubunda bulunanların puan ortalamalarından (p=0042) anlamlı olarak daha yuumlksek

bulundu Olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğimiz bu sonuccedil uumlzerinde yaş ve

deneyim arttıkccedila sağlık ccedilalışanlarının bilgi ve becerilerinin artmasının yanı sıra

pozisyonlarının ve ait olma duygusunun guumlccedillenmesi gibi faktoumlrlerin etkili olduğu

soumlylenebilir

Ccedilalışanların cinsiyetlerine goumlre dağılımları incelendiğinde kadınların 717‟lik

bir oran ile araştırma grubunun buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu oluşturduğu eğitim durumlarına

bakıldığında ccedilalışanların 30‟unun oumlnlisans 272‟sinin lisans 24‟uumlnuumln yuumlksek

lisans mezunu ve 283‟uumlnuumln tıpta uzmanlık oumlğrencisi olduğu goumlruumllduuml (Tablo 4-1)

Ccedilalışanların cinsiyetine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

kadınların guumlvenlik tutumları puan ortalaması erkeklerden daha yuumlksek bulundu ancak

aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı buunmadı (pgt005 Tablo 4-7) Ccedilalışanların

eğitim durumlarına goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında eğitim

gruplarının puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı saptandı

(pgt005 Tablo 4-8) Lisansuumlstuuml eğitim alanların puanları lisans mezunlarından daha

duumlşuumlk bulundu fakat fark anlamlı değildi Cinsiyet ve eğitim durumuna goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmamasında oumlrneklem grubunu

oluşturan ameliyathane ccedilalışanlarının nitel ve nicel oumlzelliklerinin etkili olduğu

duumlşuumlnuumllmektedir

Farklı meslek gruplarını iccedileren ccedilalışmalarda hemşirelerin sayısı daha fazla

bulunmaktadır (Pronovost ve ark 2003 Handler ve ark 2006 Filiz 2009) Benzer

şekilde bu ccedilalışmada da oumlrneklem grubunun 655‟inin hemşire olduğu belirlendi

(Tablo 4-2) Makary Sexton Freischlag Millman ve arkadaşlarının (2006) Sorra ve

74

arkadaşlarının (2008) Filiz‟in (2009) Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmalarında hasta

guumlvenliği kuumlltuumlruuml konularında ccedilalışmaya alınan meslek gruplarının genellikle benzer

goumlruumlşte olduğu bildirilmektedir Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunu oluşturan hekim

hemşire ve anestezistlerin ccedilalışma pozisyonlarına goumlre guumlvenlik tutumları

karşılaştırıldığında grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark

olmadığının saptanması benzer ccedilalışma bulguları ile uyumludur (pgt005 Tablo 4-9)

Yirmi doumlrt saat hizmet veren kuruluşlarda ccedilalışanlar değişik noumlbet aralıklarında

ccedilalışmak zorunda kalmaktadır Bu durum ccedilalışanların ccedilalışma koşullarını ve iş yuumlklerini

etkilemekte hasta veveya kendi guumlvenliklerini tehlikeye atabilmelerine zemin

hazırlamaktadır (Aiken 2002)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 1400- 2200 saatleri arasında meydana geldiğini belirlemiştir Sarıcaoğlu ve

arkadaşlarının (2005) ccedilalışmasında gece vardiyasında ccedilalışan asistan hekimlerin hata

yapmaya daha yatkın oldukları bildirilmiştir

Sur ve arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında devamlı guumlnduumlz ccedilalışanların iş

doyumunun guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek olduğu saptanmıştır

Sezgin‟in (2007) ccedilalışmasında guumlnduumlz vardiyasında ccedilalışanlann iş doyumu puan

ortalaması gece vardiyasında ccedilalışanlara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Ameliyathane

ccedilalışanlarında artan iş doyumu duumlzeyinin hasta ve ccedilalışan guumlvenliği duumlzeyini

yuumlkseltmesinin beklenen bir sonuccedil olduğu bildirilmektedir

Bu bulgulara paralel olarak 545‟ini sadece guumlnduumlz ccedilalışanların oluşturduğu

(Tablo 4-2) araştırma grubunun genel ccedilalışma saatlerine (guumlnduumlz ya da gece zaman

dilimine goumlre) goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında sadece

guumlnduumlz ccedilalışanların puan ortalaması guumlnduumlz ve gece ccedilalışanlardan anlamlı olarak daha

yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-11) Sonuccedil bireylerin fizyolojik olarak doğal

biyoritminin dışına ccedilıkmamasının olumlu bir yansıması olarak değerlendirilebilir

Kapalı ortamda geccedilen uzun ccedilalışma saatleri ccedilok yoğun geccedilen ve sık tutulan

noumlbetler uykusuzluk yorgunluk ve yuumlksek duumlzeyde sorumluluk kişide belirgin bir

huzursuzluk iş doyumu duumlzeyinin azalması ve depresyona neden olabilmekte hasta ve

ccedilalışan guumlvenliği accedilısından risk oluşturabilmektedir (Aiken ve ark 2002)

75

ABD‟de 393 hemşire uumlzerinde yapılan bir ccedilalışmada 12 saatten fazla noumlbet

tutan ve haftada 40 saatten fazla ccedilalışan hemşirelerin hata yapma olasılığının arttığı ve

hasta guumlvenliğini tehlikeye atabildiği belirtilmiştir (Rogers ve ark 2004) Arda ve

arkadaşları (2007) noumlbetlerin fazlalılığı ccedilok yorulma gibi nedenlerin de iletişim

suumlrecini buna bağlı olarak hasta guumlvenliğini olumsuz etkilediğini belirtilmiştir Oumlzmen

ve Başol‟un (2010) haftalık ccedilalışma saati goumlz oumlnuumlne alındığında hasta guumlvenliği

accedilısından anlamlı fark olmadığını bildirdikleri ccedilalışma bulgularına karşın Filiz‟in

(2009) ccedilalışmasında sağlık ccedilalışanlarının uzun ccedilalışma saatleri yuumlzuumlnden yaşanan

yorgunluk ve stresin en oumlnemli tıbbi hata sebebi olduğunu ifade ettikleri

belirtilmektedir

Ccedilalışanların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunun 40 saatten fazla (459) ccedilalıştığı (Tablo 4-

2) belirlenen bu ccedilalışmada Oumlzmen ve Başol‟un (2010) ccedilalışmasına benzer şekilde

haftalık ccedilalışma saatine goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında anlamlı bir

fark olmadığı saptandı (Tablo 4-12) Beklenenin aksine elde edilen bu sonucun 40

saatten fazla ccedilalışanların gece noumlbete kalması ve noumlbetlerin ccediloğunlukla guumlnduumlz ccedilalışma

temposuna goumlre daha az yoğunlukta olmasından kaynaklandığı soumlylenebilir

Sağlık ccedilalışanlarının ulaşım ve nuumlkleer guumlccedil enduumlstrilerinden daha uzun suumlre

devam eden bir tempoda ccedilalıştıkları belirtilmektedir (Gaba 2002) Arda ve

arkadaşlarının (2007) ccedilalışmasında iş yoğunluğunun ve yeterli sayıda hekim ya da

hemşirenin olmamasının iletişim kuramama buna bağlı olarak hasta guumlvenliğinin

sağlanamamasının temel nedeni olduğu saptanmıştır

Literatuumlr bilgileri ve ccedilalışma bulguları ile uyumlu olarak ameliyathanede sadece

guumlnduumlz ccedilalışan 282 kişinin (545) ccedilalıştığı ameliyathane boumlluumlmlerinin 582‟sinde

guumlnduumlz ortalama 2-5 ameliyat 418‟inde 6-10 ameliyat yapıldığı ameliyathanede

gece ccedilalışan 132 kişinin ccedilalıştıkları ameliyathane boumlluumlmlerinin 72‟sinde ortalama 1-2

ameliyat 28‟inde 3 ve uumlzeri ameliyat yapıldığı belirlendiği bu araştırmada (Tablo 4-

2) ccedilalıştıkları ameliyathanede guumlnduumlz gerccedilekleştirilen ameliyat sayısına goumlre

ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenlik tutumları puan ortalaması karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde fark

olduğu saptandı (plt0001 Tablo 4-14) Ameliyathanede guumlnde ortalama 2-5 ameliyat

gerccedilekleştirilen grubun guumlvenlik tutum puan ortalamaları 5-10 ameliyat gerccedilekleştirilen

gruptan daha yuumlksek bulundu Oldukccedila stresli uumlst duumlzeyde dikkat gerektiren ve yorucu

76

bir işlem olan cerrahi girişimlerin sayısının artması ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları

puan ortalamalarının duumlşuumlk olması ccedilok doğal ve beklenen bir durumdur

Calliari‟nin (1995) (Kaynak Aştı ve Kıvanccedil 2003) yaptığı ccedilalışmada

hemşirelerin ilaccedil hatalarını genellikle ilk uumlccedil yıl iccedilinde deneyimledikleri

bildirilmektektedir Ccedilalışanların uzmanlık alanındaki deneyim suumlresine goumlre guumlvenlik

tutumları puan ortalaması incelendiğinde grupların puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı duumlzeyde fark olduğu saptandı (plt005 Tablo 4-10) Gruplar

ikili olarak karşılaştırıldığında uzmanlık alanında 6-11 yıldır ccedilalışanların puan

ortalamalarının 11 yıldan fazla ccedilalışanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha duumlşuumlk olduğu (p=0034) diğer gruplar arasında fark olmadığı (pgt005) bulundu

(Tablo 4-10) Bu bulgu Calliari‟nin bulgusuyla paralellik goumlstermekte olup daha oumlnce

yaş ile guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlkselmesine (Tablo 4-6) ilişkin

yorumun deneyim yıllarında da etkili olduğu izlenimini vermektedir

Yaptığı işi severek ve isteyerek yapan bireylerin bu işlerin daha başarılı bir

biccedilimde sonuccedillanmasını sağlayacakları ve iş ortamındaki memnuniyetin hasta guumlvenliği

kuumlltuumlruumlne de yansıyacağından dolayı (Ccedilakır 2007) ameliyathanede ccedilalışmanın kendi

isteği olma durumu sorgulandığında ccedilalışanların buumlyuumlk ccediloğunluğunun (752)

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalıştığı goumlruumllduuml (Tablo 4-2) Ccedilalışanların

ameliyathanede kendi isteği ile ccedilalışma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları incelendiğinde kendi isteği ile ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları kendi isteği ile ccedilalışmayanlardan istatistiksel olarak anlamlı olacak şekilde

daha yuumlksek bulundu (plt005 Tablo 4-13)

Osborne ve arkadaşlarının (1999) yaptıkları ccedilalışmada hemşireler yorgunluk ve

tuumlkenme sonucu ilaccedil uygulama kayıtlarını kontrol etmede yetersizliği ilaccedil hatalarının

nedenleri olarak ifade etmişlerdir Dalgınlığın ilaccedil hatalarının temel nedenleri arasında

doumlrduumlncuuml sırada yer aldığı ve meydana gelen ilaccedil hatalarının bir kaza raporu olarak

belirtilmediği de saptanmıştır Mayo ve Duncan‟ın (2004) ccedilalışmasında hemşirelerin

dalgınlığı yorgunluk ve tuumlkenmişlik durumları oumlnemli hata sebebi olarak bildirilmiştir

Stumpf (2008) aşırı yorgunluğun hata yapmaya zemin hazırlayacağı bunun sonucunda

da istenmeyen olaylara yol accedilarak hasta guumlvenliğini tehdit edebileceğini belirtmiştir

Aştı ve Kıvanccedil (2003) tarafından hemşirelerin hata yapma nedenlerini

belirlemeye youmlnelik yapılan ccedilalışmada 233uumlnuumln ccedilalışma saatlerinin fazla olmasını

77

16sının hemşire sayısının yetersizliğini ve dolayısı ile yorgunluğu sebep olarak

goumlsterdikleri ve hemşirelerin 20sinin ccedilalışma suumlreleri iccedilinde ilaccedil hataları yaptıklarını

saptanmıştır Sezgin‟in (2007) araştırmasında da ilaccedil uygulama hatalarının nedeni

olarak dalgınlık dikkatin dağılması ifadesinin ikinci sırada yer aldığı belirlenmiştir

Araştırma grubunun 752‟sinin ccedilalışma saatleri dışında yeterince

dinlenemediğini bildirdiği yeterince dinlenememe nedeni olarak 309‟u iş ile ilgili

sorumluluklarını 146‟sının oumlzel hayatları ile ilgili sorumluluklarını goumlsterdiğinin

belirlendiği (Tablo 4-2) bu ccedilalışmada ccedilalışanların ccedilalışma saatleri dışında yeterli

dinlenme durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

benzer ccedilalışma bulgularının aksine yeterli dinlenen ve dinlenemeyen grupların guumlvenlik

tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı

saptandı (pgt005 Tablo 4-16) Beklenilenin aksine elde edilen bu sonuccedil dinlenmenin

goumlreceli bir kavram olmasının yanı sıra ccedilalışanların fiziksel sosyal ruhsal ve zihinsel

bir dinlenmeyi sağlayamadığını duumlşuumlnduumlrmektedir

Oumlzmen ve Başol‟un (2010) yaptıkları ccedilalışmada hastanede daha uzun suumlre

ccedilalışan kişilerin hasta guumlvenliği accedilısından hastaneyi daha guumlvenilir buldukları

bildirilmiştir Ccedilınar ve arkadaşlarının (2010) ccedilalışmalarında ise ccedilalışanların hastanede

ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik kuumlltuumlruuml boyutları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır

Bu ccedilalışmada oumlrneklem grubunun 607‟sinin ccedilalıştıkları kurumda 1-5 yıl

arasında ccedilalışmakta olduğu (Tablo 4-2) kurumda ccedilalışma yılına goumlre guumlvenlik tutumları

puan ortalamaları karşılaştırılığında Oumlzmen ve Başol‟un bulgusuna benzer olarak

ccedilalışma suumlresi 11 yıldan daha fazla olan grubun guumlvenlik tutumu puan ortalamalarının

0-5 yıl ile (p0010) 6-11 yıl arasında ccedilalışanların ortalamalarından anlamlı olarak daha

yuumlksek olduğu belirlendi (Tablo 4-17) Beklenen ve doğal olan sonuccedil uumlzerinde

ccedilalışanların bilgi beceri ve deneyimlerinin artması aidiyet duygusu ve

pozisyonlarındaki guumlccedillenmesinin etkili olduğu soumlylenebilir

Ameliyathane yuumlksek teknolojik araccedil ve gereccedillerin kullanıldığı yeni bilgilerin

ışığında ccedileşitli ameliyat tekniklerinin uygulandığı ekip ccedilalışması ve doğru kararların

hızla alınmasının ccedilok oumlnemli olduğu bir ortamdır Boumlylesine karmaşık oumlzel bilgi ve

beceri gerektiren bir ortamda ccedilalışmaya başlamak hemşirenin uyumunu

gerektirmektedir (Kanan ve ark 2000) Oryantasyon eğitimi oumlzellikle kullanılan teknik

araccedil gereccedil ve işleyiş accedilısından karmaşık olan oumlzel bilgi ve beceri gerektiren birimlerde

78

ccedilalışanların işe uyumunu sağlamada ccedilok oumlnem taşımaktadır (Aksoy 1996 Kaynak

Goumlccedilmen 2004) Tuumlrkiye‟de ise oumlzellikle ameliyathane hemşirelerinin oryantasyonu iccedilin

yuumlruumltuumllen programların genel olarak sistemli bir biccedilimde hazırlanmadığı ccedilalışmaya

yeni başlayan hemşirelerin ccediloğu kez deneyimli bir ameliyathane hemşiresi denetiminde

usta-ccedilırak ilişkisi tarzında eğitildiği bilinmektedir Oysa bir ameliyathane hemşiresinin

buumlyuumlk ameliyatlara girebilecek duumlzeye gelebilmesi iccedilin sistemli ve etkin bir

oryantasyon programından geccedilmesi gereklidir (Yıldırım ve Bakır 2001 Kaynak

Goumlccedilmen 2004)

Ccedilalışanların 572‟sinin işe yeni başladığında oryantasyon programı

uygulandığı saptanan oumlrneklem grubunun (Tablo 4-2) bu hastanede ccedilalışmaya

başlarken oryantasyon programına katılma durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan

ortalamaları karşılaştırıldığında oryantasyon programına katılan ve katılmayan grubun

guumlvenlik tutumları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-18) Farklı olması beklenen bu sonuccedil oryantasyon

programının suumlre iccedilerik ve etkinliği accedilısından yeterliliğine ilişkin soruları akla

getirmektedir

Ccedilağımızda sosyal ekonomik ve teknolojik alanda gerccedilekleşen hızlı değişim iş

yaşamını da etkilemektedir Mesleki bilgilerin bir kısmı zamanla geccedilerliliğini yitirirken

diğer taraftan yeni bilgiler ortaya ccedilıkmaktadır Bu hızlı değişime ayak uydurabilmenin

de tek yolu eğitimdir (Ccediliftlik ve ark 2010)

Bilgi eksikliğini hisseden ccedilalışan yaptığı işin doğruluğundan emin olmadığı iccedilin

tedirginliği ccedilalışma ortamına yansıyacak ve ccedilalışma hayatında ortam rahat ve huzurlu

olmayacaktır Ccedilalışanlar ortamdan etkilenecekleri iccedilin boumlyle ortamlarda yuumlruumltuumllen

işlerde hata sayısı da artacaktır Hizmet iccedili eğitim programları ile ccedilalışanların

eğitimlerine ağırlık verilerek son gelişmeleri izlemeleri sağlanmalıdır (Selimoğlu ve

Biccedilen 2009)

Araştırmada yer alan ccedilalışanların ccediloğunluğunun (531) ccedilalıştıkları kurumda

duumlzenli olarak eğitim programlarının yapıldığını ifade ettiği ve ifade edenlerin

747‟sinin hizmet iccedili eğitim programlarında katılımcıların gereksinimlerinin dikkate

alındığını belirttiği belirlendi (Tablo 4-2) Kurumda duumlzenli hizmet iccedili programı

yapılmasına goumlre ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamaları karşılaştırıldığında

grupların puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ccedilok anlamlı duumlzeyde bir fark

79

olduğu saptandı Ccedilalıştığı kurumda duumlzenli hizmeticcedili eğitim programı duumlzenlenen

bireylerin guumlvenlik tutumları puan ortalamaları duumlzenlenmeyenlerden anlamlı olarak

daha yuumlksek bulundu (plt001 Tablo 4-19) Literatuumlr bilgilerini de destekleyen bu

sonuccedil hizmet iccedili eğitimin ne denli oumlnemli ve gerekli olduğunu goumlsteren bir bulgu olarak

değerlendirilebilir

Ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma durumları

bakıldığında sadece 286‟sının hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına

katıldığı (Tablo 4-3) ccedilalışanların hasta guumlvenliği konusunda eğitim programına katılma

durumuna goumlre guumlvenlik tutumları puan ortalamaları incelendiğinde eğitim programına

katılan ve katılmayan gruptakilerin puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark olmadığı saptandı (pgt005 Tablo 4-20) Araştırma bulgusu hasta

guumlvenliğine ilişkin ameliyathane ccedilalışanlarının yeterince eğitilmediklerini ya da daha

oumlnce de belirtildiği gibi iş yoğunluğu ve yorgunluk gibi nedenlerle gereken oumlnemi

vermediklerini duumlşuumlnduumlrmektedir

Sağlık teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler ve oumlzellikle sağlık hizmetlerine

erişimin uumllke genelinde yaygınlaşmasına paralel olarak yuumlksek teknolojiye sahip

cihazlar tanı ve tedavi başta olmak uumlzere sağlık hizmetleri sunumunda yaygın olarak

kullanılmaktadır Hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesindeki oumlnemli bileşenlerden birinin

tıbbi cihaz guumlvenliğinin sağlanması olduğu (Şener ve Demirbaş 2010) ccedilalışma

ortamlarında araccedil ve gereccedillerin eksikliği ile bakım ve onarımlarındaki yetersizliğinin

hemşirelerde yaralanma riskini arttırdığı belirtilmektedir (Baumann ve ark 2001)

Gladstone (1995) yaptığı ccedilalışmada bir yıl boyunca izlediği 79 kaza raporunda

kazaların 50sinin infuumlzyonla ilgili araccedil-gereccedilten kaynaklandığını belirlemiştir Blegen

ve arkadaşlarının (2004) ccedilalışmasında ccedilalışma ortamında istenmeyen olayların

oluşmasında fiziksel yetersizliklerin etkili olduğu bulunmuştur Sezgin‟in (2007)

ccedilalışmasında Uumlnitem hastalara en iyi bakımı vermek iccedilin ihtiyacım olan araccedil-gerece

sahiptir ifadesine hemşirelerin yuumlksek oranda olumsuz goumlruumlş bildirdikleri saptanmıştır

Bu araştırmada ccedilalışanların hasta guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik oumlnerileri

arasında hasta guumlvenliğine ilişkin ccedilalışanların eğitilmesi ilk sırada yer alırken diğer

araştırma bulgularına benzerlik goumlsteren ameliyathanede malzeme cihaz ve ilaccedil

eksikliklerinin giderilmesi cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili eğitimlerin verilmesi

oumlnerisinin ikinci sırada yer aldığı goumlruumllduuml (Tablo 4-4)

80

Bu sonuccedillar oumlrneklem grubunun ccedilalışan insan guumlcuuml accedilısından nitelik ve nicelik

olarak yaşanan yetersizliklerin ve ccedilalışma ortamında araccedil gereccedil fiziksel ortam ve diğer

olanakların tedavi ve bakım girişimlerini olumsuz youmlnde etkilediğinin ve istenmeyen

olayların oluşmasına neden olduğunun bilincinde olduklarının bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir Ayrıca ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği konusundaki

eksikliklerinin farkında olduklarını hasta guumlvenliğinin sağlanması iccedilin ameliyathanede

malzeme cihaz ve ilaccedil eksikliklerinin giderilmesi varolan araccedil gereccedil ve cihazların

bakımlarının yapılması ve cihazların doğru kullanılmasıyla ilgili ccedilalışanların eğitilmesi

gerektiğini duumlşuumlnduumlrmektedir

Hemşire sayısının azlığı ile uzun ve yoğun ccedilalışma saatleri hemşirelik

uygulamalarında hata yapma riskini arttıran hasta sonuccedillarını olumsuz etkileyen ve

hasta guumlvenliği iccedilin ccedilalışma ortamında oldukccedila oumlnemli risk faktoumlrleridir (Goumlktaş 2007)

Benzer şekilde hekimlerin de ccediloğu zaman hasta muayenesi yanında eğitim idari goumlrev

ve akademik ccedilalışmalar gibi sorumluluklarının olması iş yuumlkuuml ile birlikte hata yapma

riskini de arttırmaktadır (Kumaş ve Beyaztaş 2007)

Blendon ve arkadaşlarının (2002) ccedilalışmasında hekimler hastanelerdeki hemşire

yetersizliğini en oumlnemli hata sebebi olarak goumlrduumlklerini belirtmişlerdir Farklı bir

araştırmada yoğun bakım uumlnitesinde hemşire sayısının yetersiz olmasının cerrahi

komplikasyon gelişme riskini artırdığı belirlenmiştir (Dang ve ark 2002)

Dimick ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan araştırmada gece hemşire

sayısının azalması ile ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon riskinin artması arasında

bir bağlantı olduğu saptanmıştır Gece mesaisinde tek bir hemşirenin ikiden fazla yoğun

bakım oumlzofajektomi hastasına bakması durumunda ameliyat sonrası ve pulmoner

komplikasyon riskinin arttığı goumlzlenmiştir (Amaravadi ve ark 2000) Hemşirelik bakım

saatinin arttırılması hasta oumlluumlm oranları ve diğer istenmeyen sonuccedillarda azalmaya

neden olmuş ve maliyetleri azaltmıştır Farklı beceri seviyelerindeki hemşire saatlerinin

arttırılması doğrudan maliyetlerde azalma ile ilişkili bulunmuştur (Needleman ve ark

2006) Filiz‟in (2009) ccedilalışmasında da ldquohemşire sayısının yetersiz olmasırdquo daha ccedilok

hemşirelerin oumlnemli bulduğu bir hata sebebi olarak belirtilmiştir

Literatuumlr bilgilerine ve ccedilalışma bulgularına uyumlu olarak oumlrneklem grubunun

20‟sinin hasta guumlvenliğini arttırmaya youmlnelik olarak ccedilalışan sayısının arttırılmasını

oumlnermesi (Tablo 4-4) yetersiz ccedilalışan sayısının kurumda hasta guumlvenliğinin

81

iyileştirilmesine youmlnelik oumlnemli bir engel olduğunun bilincinde olduklarını

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ekip ccedilalışması olumlu bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturabilmek iccedilin oumlnemli bir

unsurdur (IOM 2000) ICN olumlu ccedilalışma ortamı yaratılmasına ilişkin 2007 temasında

kurumsal politikalar eğitim ekip ccedilalışması ile birlikte iş arkadaşlığının oumlnemine dikkat

ccedilekmektedir Mesleki ilişkilerin pozitif ve guumlvenli ccedilalışma ortamı oluşturmada oumlnemli

bir roluuml olduğu belirtilmektedir Buna karşın bu araştırmada ameliyathane ccedilalışanlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun ekip arkadaşları ile ilişkilerini olumsuz olarak değerlendirdikleri

goumlruumllduuml

Pronovost ve arkadaşlarının (2003) ccedilalışmasında hekimlerin 76‟sı

hemşirelerin 71‟i birim iccedilindeki ekip arkadaşlarıyla olumlu ilişkilerinin olduğunu

bildirilmiştir Makary Sexton Freischlag Holzmueller ve arkadaşları (2006)

cerrahların 87‟sinin anestezistlerin 89‟unun hemşireler ile olumlu iletişimi

olduğunu hemşirelerin ise sadece 48‟inin cerrahlar ile 63‟uumlnuumln anestezistler ile

iletişimlerini olumlu olarak bildirmektedirler

Catchpole ve arkadaşları (2007) ameliyathanede etkili ekip ccedilalışmasının kuumlccediluumlk

sorunları oumlnleyerek sorunların buumlyuumlmesini oumlnleyebileceğini belirtmişlerdir Awad ve

arkadaşları (2005) ise ameliyathanede iletişimin geliştirilerek istenmeyen olayların

oumlnlenebileceği ve guumlvenli bir ccedilevre oluşturulabileceğini vurgulamışlardır Relihan ve

arkadaşları (2009) ise hekimlerin hemşireler ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerini 5

uumlzerinden ortalama 417 olarak hemşirelerin ise hekimler ile olan işbirliği ve iletişim

duumlzeylerini 5 uumlzerinden ortalama 287 olarak bildirmektedirler

Arda ve arkadaşlarının (2007) yaptığı bir araştırmada ise hekimlerin 782‟si

hemşirelerin ise 855‟i hastalarla iletişim kurmada problem yaşadıklarını belirtmiştir

İletişimin hasta guumlvenliğine etkisiyle ilgili 460 genel cerrahla yapılan bir ccedilalışmada

cerrahların 90‟ı (196) hataların iletişim kaynaklı olduğunu bunların 36‟sı hasta ve

ailesiyle 19‟u hemşirelerle 35‟i diğer hekimlerle iletişimde sorun yaşadığını

belirtmiştir (HampHN 2007)

Konu ile ilgili ccedilalışma bulgularına benzer olarak bu ccedilalışmada da araştırma

grubunun ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği değerlendirildiğinde hemşire cerrah ve

anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde oldukları

diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri

82

iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir oranda (43) hemşireler ile de iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri belirlendi (Şekil 4-3)

Bu ccedilalışma bulgularının yanı sıra oumlrneklem grubunun 253‟uumlnuumln hasta

guumlvenliğinin iyileştirilmesine youmlnelik ekip işbirliği ve iletişiminin arttırılmasını da

oumlnermesi oumlzellikle ekip ccedilalışması ve suumlrekliliğinin ccedilok oumlnemli olduğu ameliyathanede

ccedilalışanların işbirliği ve iletişimin iş doyumunu ve verimliliğini arttıran bir faktoumlr

olduğunun bilincinde olduklarının ve bu eksikliği hissettiklerinin bir goumlstergesi olarak

yorumlanabilir

Ccedilalışanların guumlvenliğinin sağlanmadığı ccedilalışma iklimlerin de hasta guumlvenliğinin

de başarısız olduğu kurumdaki guumlvenlik kuumlltuumlruumlnuumln herkesi kapsaması gerektiği

belirtilmekte ccedilalışanların guumlvenlik kaygılarının olması ve memnuniyetlerinin

sağlanamaması hasta guumlvenliği ccedilalışmalarına aktif katılım oranını etkileyeceğinden

guumlvenlik sistemi oluşturulurken hasta guumlvenliği ve ccedilalışan guumlvenliğinin birlikte ele

alınması oumlnerilmektedir (Ccedilakır 2007)

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularına katılımcıların

verdikleri yanıtlar ile veri toplama suumlrecinde elde edilen kalitatif bilgilere goumlre

ccedilalışanların hasta guumlvenliği kavramının tek başına ve ccedilalışan guumlvenliğinden daha fazla

ele alınmasından rahatsızlık duydukları goumlzlendi Evrensel bir değer olan bdquo Her

insancanlı yaşama hakkına sahiptir‟ ilkesi temelinde ccedilalışanların bu haklı eleştirilerinin

ccedilok doğal olduğu soumlylenebilir

83

Sonuccedil ve Oumlneriler

Ameliyathane ccedilalışanlarının hasta guumlvenliğine ilişkin tutumlarının

değerlendirilmesi amacı ile gerccedilekleştirilen bu ccedilalışmanın ilk aşamasında ccedilalışmada

kullanılacak olan Guumlvenlik Tutumları Oumllccedileği‟nin dil ve kapsam geccedilerliliği sağlandı

Oumllccedileğin madde toplam puan korelasyonlarının (r=025-060) pozitif youmlnde ve istatiksel

olarak anlamlı olduğu oumllccedileğin alt boyutları ile arasındaki korelasyonlarının ise (r=086-

091) pozitif youmlnde ve istatistiksel olarak ccedilok ileri duumlzeyde anlamlı ve Tuumlrkccedile GT

oumllccedileğindeki tuumlm maddelerin toplam puanmadde puanı korelasyon katsayılarının yeterli

olduğu saptandı Cronbach alfa katsayısına (α=092) goumlre oumllccedileğin yuumlksek derecede

guumlvenilir olduğu belirlendi Bağımsız gruplarda t testi (t=1396 p=0167) ve pearson

korelasyon analizi (r=097 p=0000) ile 75 kişi uumlzerinde iki hafta ara ile değerlendirilen

test tekrar test tutarlılığı yuumlksek bulundu Faktoumlr analizi sonuccedillarına goumlre ki kare

değerinin serbestlik derecesine boumlluumlnmesiyle elde edilen sonucun 33 bulunması ve

SRMR değerine (0093) goumlre oumllccedileğin kabul edilebilir bir uyum iyiliğine sahip olduğu

saptandı RMSEA değeri (0090) ise 010‟dan kuumlccediluumlk olduğu iccedilin uyumun zayıf

olduğunu goumlstermektedir Oumllccedileğin maddelerinin sadece bir tanesinin madde yuumlkuuml 026

olarak sınıra yakın diğer 57 maddenin yuumlkleri 030‟un uumlzerinde bulundu Tuumlrkccedile GT

oumllccedileği iccedilin bu araştırmada elde edilen sonuccedillara goumlre ccedilalışmaya devam etmek iccedilin

oumllccedileğin yeterli olduğu duumlşuumlnuumllduuml

Ccedilalışmanın ikinci aşamasında oumlrneklem grubunun ccediloğunluğunu 1ndash5 yıl arasında

ccedilalışanların oluşturduğu ccedilalışma saatleri dışında yeterince dinlenemedikleri az bir

oranda ameliyathane ccedilalışanının hasta guumlvenliği ile ilgili eğitim aldığı belirlendi

Ccedilalışanların tanıtıcı oumlzellikleri ile guumlvenlik tutumları puan ortalamaları

karşılaştırıldığında ameliyathanede 11 yıl ve daha fazla suumlre ile sadece guumlnduumlz ve kendi

isteği ile ccedilalışanların yanı sıra guumlnde 2-5 ameliyatın yapıldığı ve hizmet iccedili eğitim

programlarına katılan ccedilalışanların guumlvenlik tutumları puan ortalamalarının yuumlksek olup

aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptandı Ayrıca ameliyathane

ekibinde yer alan cerrah hemşire ve anestezistlerin kendi meslektaşları ile daha iyi

iletişim ve işbirliği iccedilinde olduğu diğer ekip uumlyeleri ile iletişim ve işbirliği duumlzeylerinin

duumlşuumlk olduğu ancak ekip uumlyeleri iccedilinde cerrahların kendi meslektaşlarına benzer bir

oranda hemşireler ile de iyi iletişim ve işbirliği iccedilinde olduklarını belirttikleri saptandı

84

Bu sonuccedillar doğrultusunda

bull Oumlzel bilgi ve beceri gerektiren uygulama alanlarından biri olan

ameliyathanede ccedilalışanların verimli olmaları ve doyum sağlamalarının yanı sıra nitelikli

hizmet sunumu iccedilin

bull İş yuumlkuumlnuumln (oumlrneğin guumlnluumlk ameliyat sayısı) ccedilalışanların nitel ve

nicel oumlzelliklerini zorlayıcı olmaması

bull Ccedilalışma saatlerinin yasalara uygun olarak duumlzenlenmesi

bull Ccedilalışanların ccedilalışma alanlarının değiştirilmemesi suumlrekliliğin

sağlanması ve zor yorucu stresli bir ortam olan ameliyathanede ccedilalışacakların

seccediliminde goumlnuumllluumlluumlk ilkesine oumlzen goumlsterilmesi

bull Sağlık ccedilalışanları arasında iletişim ve ekip işbirliğinin arttırılması ve olası

ccedilatışmaların oumlnlenmesi iccedilin goumlrev tanımlarının ve gerekli duumlzenlemelerin yapılması

bull Hasta ccedilalışan guumlvenliği ve hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml oluşturmaya youmlnelik

eğitim programlarının duumlzenlenmesi ve bu programlara youmlneticiler de dahil tuumlm

ccedilalışanların en az bir kez katılımlarının sağlanmasızorunlu tutulması ve gerekli

kaynakların sağlanması

bull Ccedilalışanların hata bildirimine ilişkin korkularının giderilmesi hasta guumlvenliği

ile ilgili sorunları bildirme tartışma ve hatalardan ders almayı kolaylaştıracak sistemler

geliştirilmesi bunun iccedilin oumlncelikle hasta ve ccedilalışan guumlvenliği komitesi kurulması

bull Hasta guumlvenliğine youmlnelik uygulamaların etkinliğini arttırmak iccedilin youmlnetici

desteğinin sağlanması

bull Hasta bakım uygulamalarında ameliyathane ccedilalışanlarının guumlvenliğinin

sağlanması ve olası risklerden korunması iccedilin uygun araccedil gerecin bulundurulması

bull Sağlık ccedilalışanlarının hasta guumlvenliği tutumlarına ilişkin daha somut

değerlendirmelerin yapılabilmesi iccedilin bu konuda farklı hastanelerde yuumlruumltuumllmuumlş ccedilalışma

sonuccedillarının arttırılması oumlnerilebilir

85

KAYNAKLAR

Acar N Akalın H Karakoccedil A Koccedilak N Otağ F ve Merdanoğulları E (1998)

Kan merkezleri klinik ilişkisi sorunlar ccediloumlzuumlm oumlnerileri Damla Kan Merkezleri ve

Transfuumlzyon Derneği Buumllteni 271-14

Aiken LH Clarke SP Sloane DM Sochalski J ve Silber JH (2002) Hospital

nurse staffing and patient mortality nurse burnout and job dissatisfaction The Journal

of American Medical Association October 2002 23-30 288(16)19887-93 ABD

Akalın E (2004) Hasta guumlvenliği kuumlltuumlruuml nasil geliştirebiliriz Antibiyotik ve

Kemoterapi Derneği Dergisi 18 (Ek2)12-13

Akalın E (2007) Klinik Araştırmalar ve Hasta Guumlvenliği İyi Klinik Uygulamalar

Dergisi17 32-35

Alfredsdottir H ve Bjornsdottir K (2007) Nursing and patient safety in the operating

room Journal of Advanced Nursing 61(1) 29-37

Amaravadi RK Dimick JB Pronovost PJ ve Lipsett PA (2000) ICU nurse-to-

patient ratio is associated with complications and resourse use after asophagectomy

Intensive Care Medicine 26 1857-1852

AORN (2009) Association of Perioperative Registired Nurses Position statement on

patient safety Erişim 16 05 2010 httpwwwaornorgPracticeResources

AORN PositionsStatementsPositionPatientSafety

Arda H Ertem B ve Durgun Y (2007) Dicle Uumlniversitesi Araştırma Hastanesinde

Ccedilalışan Hekim ve Hemşirelerin Hasta İletişimi Konusundaki Goumlruumlşleri İstanbul

Uumlniversitesi Florence Nightingale Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 15(59) 68-74

Aslan Ouml ve Uumlnal Ccedil (2005) Cerrahi yoğun bakım uumlnitesinde parenteral ilaccedil uygulama

hataları Guumllhane Tıp Dergisi 47 (3) 175-178

Aslan FE (2009) GİS Cerrahide Hasta Guumlvenlik Hedeflerine Ne Kadar Uyuyoruz

Erişim 15052009 httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbegtpdfGIS_cerrahi_hasta_

guv pdf

86

Aştı T ve Acaroğlu R (2000) Hemşirelikte sık karşılaşılan hatalı uygulamalar

Cumhuriyet Uumlniversitesi Hemşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 4 22-27

Aştı T ve Kıvanccedil MM (2003) Ağız yolu ile ilaccedil verilmesine ilişkin hemşirelerin

bilgi ve uygulamaları Atatuumlrk Uumlniversitesi Heşirelik Yuumlksekokulu Dergisi 6(3)5-9

Atasoy A Aksoy S Arslan H ve Başkesen N (2010) Hasta Guumlvenliği Kuumlltuumlruuml İş

Stresi İccedilsel Motivasyon İş Performansı İş Tatmini Arasındaki İlişkiler İccedilinde II

Uluslararası Sağlıkta Performansve Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 194-

203

Awad SS Fagan SP Bellows C Albo D Rashad BG De La Garza M ve

Berger DH (2005) Bridging the communication gap in the operating room with

medical team training The American Journal of Surgery 190 770ndash774

Bal İE (2005) Akreditasyon iccedilinde hasta hakları ve hasta guumlvenliği Erişim

09042007 wwwsuvakorgtrsayfa=kongre_Vsaglik_sunumlarhtm

Banister G Hackel R ve Butt L (1996) How nurses perceived medication errors

Nursing Management 27(1) 31-4

Bardwell PL ve Saba JL (2005) Suite success Applying bdquouniversal‟ principles to

surgical suites Health Facilities Management 18(3) 37-41

Batra S ve Gubta R (2008) Alcohol based surgical prep solution and the risk of fire

in the operating room a case report Patient Safety in Surgery 210

Baumann A OBrien-Pallas L Armstrong-Stassen M Blythe L Bourbonnais R

ve Cameron S (2001) Commitment and ccedilare The benefıts of a healthy workplace for

nurses their patients and the system Canada Canadian Health Services Research

Foundation Erişim 20 04 2006 http wwwicnchindkit2006pdf

Bhasale AL Mıller GC Reid SE ve Britt HC (1998) Analyzing potential harm

in Australian general practice an incident-monitoring study Medical Jıurnal of

Australia 169 73-76

Birgili F Salış F Ccedilekirdekccedili S ve Ece G (2010) Hastanelerde Hasta Guumlvenliği

İklimi Muğla İline Bir Hastane Oumlrneği İccedilinde II Uluslararası Sağlıkta Performans ve

Kalite Kongresi Kitabı Ankara Baydan Ofset 57-73