tanrı Üzerine
TRANSCRIPT
-
8/7/2019 Tanr zerine
1/63
TANRI ZERNE
Mehmet Salih ZALP
-
8/7/2019 Tanr zerine
2/63
-
8/7/2019 Tanr zerine
3/63
3
www.meytisi.com
-
8/7/2019 Tanr zerine
4/63
4
NDEKLER
1Tanr zerine - 6
*Tanrnn Evrimi
*Evrimin Tanrs
2Politeizmin Tanrlar - 12
*Smer *Babil *Msr *Arabistan *Yunan
3
Monoteizmin Tanrs - 14
*Yahudilik - 15MusaTanr nanc
*Zerdtilik - 19ZerdtTanr nanc
*Hristiyanlk - 22saTanr nanc
*slamlk - 25MuhammedTanr nanc
4Felsefenin Tanrs - 29
*brahim-Yunus *Hermes *yonya okulu ve sonras
5Tanrnn varl sorunu - 36
*Teizm *Deizm *Panteizm *Ateizm *Agnostizm
-
8/7/2019 Tanr zerine
5/63
5
6
Tanr - 41
*Varlk *Tanr *Sfatlar *Mucize *Peygamberlik *Ruh Kavram
7
Ekler 48
-
8/7/2019 Tanr zerine
6/63
6
1
Tanr zerine
Yaznn tarihe gemesiyle beraber Tanr konusu hep tabletlerde yerini almtr. Tarihncesinde Tanr insancnn insanlar arasnda var olup olmad konusu hep
tartlmtr. lk inanlarn insanlar arasna nasl girdii konusunda eitli teoriler
retildii gibi; Tanrnn tarihi konusunda da birok teori retilmitir. Teizme gre
Tanr inanc ilk insandan bu yana hep var olmutur. Tanr inancnn sapmalarla
bozulduu ve politeist inanlarn sonradan retildii teist evrelerce kabul edilir. Anti-
Tanr evreler ise ilk insanlarn ruhlara veya farkl inanlara yneldii -kutsal
inanlarla hayatlarn srdrdkleri, daha sonralar ise politeizme(ok tanrcla);
Politeizmden Monoteizme(tek tanrcla) yneldikleri sav cazip rlmtr. Konu
dnp dolap Tanr m insan yaratt, nsan m tanry yaratt? meselesine gelir.
leri srlen bu sav, Teist dnrler tarafndan kabul edilememi ve farkl bir bak
as var olagelmitir. Teistler, ilk insanlara monoteist bir dncenin verildii
zamanla bunun yozlat kanaatindeler. Tarihe baktmzda her iki teorinin de kayda
deer delilleri vardr. Bu konunun biraz zerinde durmak yerinde olacaktr.
*Tanrnn Evrimi
Biyolojide devrim yaratan Charles Darwin, on sekizinci yzylda Trlerin Kkeni
adl eseriyle byk bir yank uyandrd. Teoriye gre nsanlar dahi btn canllar
evrelerden ve doal seilime urayarak bu gnk modern insan kvamna gelmilerdir.Evrim Teorisi tekmle-mkemmele doru bir canl evrimini savunuyordu. nsanlarn
aa seviyedeki basit canllardan evirilerek Homo Sapiens trne geldiini
savunduu(bu gnk modern insann atas) andan itibaren; ekonomi bata olmak zere
birok alanda benzer teoriler retildi. Dinler konunda da benzer teoriler ortaya atld.
Dinlerin Evrimi teorisi birok bilim insan tarafndan gelitirildi.
-
8/7/2019 Tanr zerine
7/63
7
Din denildii an hemen tanr akla gelir. Kabile dinlerinden sistemli dinlere kadar btn
dinlerde tanr birinci maddede yer alr. Budizm gibi dinleri bu sylediklerimize
katmazsak bile sonu itibaryla tanry nasl tarif etiimize baldr. Lau Tzuun
anlatmak istedii Taoya tanr diyenler olduu gibi yol veya baka tanmlargelitirenler de vardr. Nirvana veya Tao gibi kavramlar taraflarnca ama edildii iin
burada tanr olup olmadklar pek nem kazanmamaktadr. Tanr yaratan, gzleyen
veya kader tayin eden olarak tanmland takdirde Budann veya benzerlerin tarif
etii kavramlar tanr olamazlar. Fakat sezgi ve huzur kayna olarak deerlendirdii
takdirde buna sradan kutsanan bir simgeyi veya ahs bile dhil edebiliriz. O yzden
din ile kutsal nasl ki ayrlmaz birer btndrler, ayn ekilde tanr tanm da kutsaldan
ayrlamaz. Tanrnn Evrimi konusunu daha iyi anlamak iin Tanrnn veya
Tanrlarn nasl ktyla ilgili ve Hayal gcnzn gelimesi iin sade bir rnek
verelim.
nsanlar yrtc hayvanlardan korunmak iin bir duvar kalkan edinmilerdir. Zamanla
toplumun vahi hayvanlardan beri edildii bir vakitte etrafta eskiden duvar ina eden
atalar var olmad ortada iken; psikolojik olarak atadan kalan bu koruyucu duvar
halk arasnda bir giz olarak anlalmaya yol alm olabilir. te burada koruyuculuk
ve ata yan yana geldii takdirde kutsallk doar. Artk duvarn ilevi veya nasl
koruduu deil salt bir korumak szcyle kalnan insanlar artk bu koruyuculuk
sfatn geniletebilirler. Teberrk olarak alnabilecek bir para ta bile gelecek nesli
bu duvara srkleyebilir. Zamanla ilevi genileyen duvar duvar tanrs olarak
kverir.
Veya modern bir rnekle yola kacak olursak, renciler kullandklar kalemi drt
snav st ste kullanp bir bilgiye dayanmadan uurlu sayabiliyorlar. Kolye, hediye,
sa telli veya e dostun eyas uurlu saylabiliyor. Hatta gnl ferahlatc olarak
insanlarn bir resmi veya hatray srekli aralarnda yaattklar gzlenebiliyor.
stelik toplum arasnda itibar gren aydn, peygamber, lim, evliya, filozof, kahraman
veya kabile reisleri topluca anmalara ve hatralara tabi tutulduklar iin ar abuk
-
8/7/2019 Tanr zerine
8/63
8
kutsanabilme pozisyonlar vardr. Bu rneklerle yola kacak olursak smmer, babil,
yunan, roma vb. tanrlarnn nasl olutuklar sezgilerini gsterebilir.
Ortaya atlan dinlerin evrimi teorisini daha iyi anlamak iin tarihte dinlerin nasl birsralama izlediklerine gz atmzda gerekten kutsama anlay-ok tanrc ve tek
tanrc bir sralama grmek mmkndr. Fakat burada baz skntlarn olmad da
sylenemez ki bir sonraki blmnde ileyeceiz. Medeniyetin ve snfsal yapnn
Smerlerde meydana geldii genel olarak bilim adamlarnca kabul edilmi durumda.
Smerlerin dini anlay ok tanrcyd. Smer-Babil-Asur, Msr, Yunan-Roma-Eski
Cerman- Kelt-Salav dinlerinde ok tanrc tasavvur grlr.
Zerdt-brahim-Musa-sa-Muhammed sral bir Monoteist izgi kabul edilir. sa
dininin Roma paganizminden etkilenip baba-oul-kutsal ruh lsn oluturduu bir
gerektir. Mitraizm, Hinduizm, Roma paganizminden oluan Hristiyanlk, daha
sonralar Felsefi tartmalarla ve Muhammedden etkilenerekten te birlik dier
ismiyle tek tanrdan yansma fikrinin yaygnlat gzlenir.
Musann uzun sre Msrdan kap bilginlerle konuup dinini onlardan tekil ettii
hep vurgulanr. Fakat Babil kuatmasndan sonra (Musann yazd) tevratn
yakld daha sonra Zerdtn dininden etkilenilerek tekrar yazld ve Yahudiliin
oradan kaynakland sylenilir. Her ne kadar Yahudi ilahiyatlar dinlerinin tek
tanrc olduu savn glendirmeye kalkmlarsa da, Tevrata baktmzda kan
kusan bir kabile tanrs gze arpar. Tevrata her ne kadar msr tanrlaryla mcadele
ierisinde olan bir kabile tanrs olduu gzkse de bu Yahudi bilginler tarafndankabul edilmez.
bni Meymun gibilerin slamdan etkilenip Tevrat yorumlad ve Felsefe izgisine
sadk kaldnd dnld zaman gerek Tevrat hangisidir sorusunu meydana
getirir. Her ne kadar felsefe ve mistiksizim etkisinde kalan limler ve bilginlerin
abalar bazen bo grlse de bizce geleneksel halk tabasndan daha ciddi yorumlar
yapmlardr. Ve ze daha sadakat gstermilerdir.
-
8/7/2019 Tanr zerine
9/63
9
Tevratn tanrs Arabistan da ateli bir Monoteist klfna brnd dinlerin
evrimi tezine bir delil olarak alnmtr. Gerekten de ateli bir monoteist olarak
Kuran kabul etmek doru bir yaklamdr. Fakat burada yaklamlarn naslolduuyla ilgili bir soru da sormak gerekir.
Bu almamzda amalanan tanr var mdr? Yok mudur? Konularndan daha ok
nasl bir tanr? zerinde durulacaktr Her eye ramen objektif olmay ok isterim.
Fakat olaylara bakarken objektif olmak kadar zor bir ey de yoktur. nk sbjektif
olmak ok kolaydr ama objektif olmak istee bal olmaktan ok olaya nasl
bakldyla? ilgili olduu iin ok g bir durumdur. Her durumda her insann bir
amac ve taraf olduu iin tarafsz olmakta imknszdr. te biz bu kitabmzda
tarafsz olmaktan ok olaylar okuyucuya olabildiince sade bir ekilde sunmak ve
karmlarmz iletmektir. nk tek tarafn delilerini vermek ayn zamanda dier
taraf yok saymaktr.
*Evrimin Tanrs
Geen blmde dinleri evrimin adl blm de ne sylendiinden ok ne sylenmek
istendiini ksaca kendi analizimizle sizlere sunmaya altk. Bu blmde evrimin
tanrsn anlatacaz. Son zamanlarda genellikle tm dinlerin tek tanr inancna
yanat ve bu inan etrafnda birlemeye alt bir tanrnn evrimi i
artrmaktadr. Gerekten btn dinlerin slamn ban ektii monoteist
anlay zaman getike daha przsz hale getirildii bir gerektir. Bu tanrnnevrimine kant mdr, deimidir? Ayr meseledir. Zamanla tek tanrnn da bertaraf
edilecei hatta herkesin dinlerden kurtulup dinsiz yasayacan syleyen bilginlerde
yok deildir. Bu gibi kehanetler veya teoriler bizim konumuz dndadr elbette. Tanr
inanc noktasn da tek taviz vermeyenler bile Smer dinlerinde ve daha nceki
ruhuluk gibi inanlarn yaygn olduu kanaatindeler.
-
8/7/2019 Tanr zerine
10/63
10
Evvelki konuda medeniyetin Smer ile baladn vurgulamtk. Burada tek tanrc
sav destekleyecek delilleri sunduktan sonra yorumu sizlere brakacaz. An Smer,
babil ilahlar meclisinin badr. Hatta bir heykeli bile olmamtr. Ulalmaz bir
yerdedir. Mekn gklerin en stndedir. te burada An slam gzyle bakldndaAllah ile ayn szckleri artrd dnlebilir. Yan sra Nanna(ay) Utu(gne)
Ninurta(sava) tanrlarnn ise bamsz tanr deil birer sfat olduu dnlebilir.
Halk tarafndan yozlatrlarak bamsz birer tanr olarak anlald sav ne
srld her toplumda tek tanr inancnn bylece rtld savunulur. Zaten
brahim Peygamberin bir aray ierisinde olduu gne, yldz ve ayn tanr
olamayacan bir st tanrnn olmas gerektii dncesiyle putlar krd Kuranda
geer. Krt olduu ve UR (yeni ismi Urfa) ehrinde doup peygamber olduu kabul
edilir.
Msrda 4.Amonefis adl bir Firavunun aton diye tek tanry savunduu ve toplumu
karsna ald da gz nne alndnda gerekten tam anlamyla bir tanrnn
evrimi dnlemez. Fakat eskiden beri tek tanr inanc var olduu gibi genelde
ok tanrclk vardr demek daha iyi olur. Atonun ve brahimin tanrsyla
Hristiyanlarn ve Mslmanlarn tanrs ayn mdr? Sorusuna gelince: elbette ki
burada net bir fikir beyan edilemez. nk Servetus gibi ateli bir tek tanrc
Hristiyan, Arius gibi daha farkl bir monoteist ile kat bir Ortodoks ayn kefeye
konulamaz. Yine Allahn sfatlarn dillendiren bir Eari daha farkl olan Mabihe
ile Cehm bin Saffanda ayn kefeye konulamaz. Tanrya bak alar o kadar
nemlidir ki yle diyebiliriz Bana tanrn syle senin ne olduunu diyeyim
Tarih boyunca tanrnn evrimi ile evrimin tanrs zt iki kutupta durmulardr. Biri
nsanlar Yaratan Tanr dieri nsann yaratt Tanr Biri nsan merkezli, dieri
Tanr merkezli te burada biz Tanrnn tarihi noktasnda bir k tarihi veremeyiz.
nk en eski belgelere, bulgulara bile baktmzda insanlarn eitli doa d
varlklara inand grlebilir. rnein llerini gmdkleri rnek gsterilebilir.
Bunun bir k kabul edilirse bile bu kn kendisi uydurma mdr? Yoksa gerekten
tanr diye bir varlk vardr ve farkl ekiller de anlalmtr? te burada klar
-
8/7/2019 Tanr zerine
11/63
11
zerinde durulacamza tanrnn bizatihi kendisi zerinde durulursa daha iyi
anlalabilir. O yzden biz tanrnn tarihini o kadar da uzatmadk. Zaten yeri gelince
Tanr zerinde farkl yaklamlar sergileyenleri ve bizim anladmz tanry
aklamaya alacaz.
-
8/7/2019 Tanr zerine
12/63
12
2
Politeizmin Tanrlar
Dinlerin birer insan rn olduunu savunan bilim insanlar ilk inanlarn oktanrclktan tek tanrcla evirildiini savunurlar. Tek Tanrclk kendi arasnda bile
tartmal bir serven yaarken; birok Monoteist metinde bile Politeist izleri grmek
mmkndr. lkel insanlarn eitli ruhlara veya doa nesnelerine taptklar gz nne
alnrsa bunun biraz daha gelimi hali politeizm nmze kar. Politeizmin
genellikle ba tanr ve yardmclar gibi inanlar da gz nne alnrsa ba tanr
d kalanlar kabul etmeyip tek tanr inancna evirildikleri dnlmtr.
Buna kar modern zamanlarda bile ruha tapan, politeist inanlar sergileyen, doa
nesnelerine tapan ve benzeri topluluklarn da var olduklar gzlendiin de yle bir
tablo kar:
1- Eskiden beri Politeist inanlar vardr ve var olacaklar. Buna kar Monoteistinanlarda az bir topluluk veya byk bir toplum tarafndan srdrlmtr.
Ve dinlerin ilahi kaynakl olduunu savunanlar kendi tezlerini bylece
glendirdiklerini dnebilirler.
2- lkel toplumlarda doa veya ruhlara sonra Politeizme yneli ve Monoteizmeevrimle vardr. uan var olan ilkel toplumlar ise henz evrimlerini
tamamlamam olmallar.
Biz var olan tartmalar ve tanr tasavvurlarn tantrken hakem durumda deil sunucu
durumda olmaya alyoruz. Bylece kitabn sonunda tmden bir deerlendirmeye
vardrmaya alacaz. Politeizmin sistemletirilmi hali Smer, Msr, Yunan, Roma
ve Babilde gsterilebilir. Bu Medeniyetleri tanmak ve yorumlamak ayr bir mesele
fakat burada ksaca tanr anlaylarn sralamak konuya btnlk kazandrr.
-
8/7/2019 Tanr zerine
13/63
13
*Smerlerde panteonunun banda An, Anlil ve Enki bulunur. Anlil Ann oludur ve
frtna-hava tanrsdr. Dier tanrlar ise daha aada bulunurlar. Smerlerde birok
eye zel bir tanr tayin edilmi. Ak, Adelet vb. tanrlar.
*Babilde Kral Hamurabi Babili ba ehir yaparak Marduku ba tanr kabul eder.Daha nce Babilde alt yz tane hrmet gren ilah vard. Ea, Nanar, amas, Anu vb.
tanrlar kabul edilir. Babilde Smer gibi ok tanrl bir inan arz etmektedir.
*Msrda Smer ve Babil gibi daha nceleri tabiat(st glere) ve Animiz gibi
inanlar barndryordu. Re gne tanrs, lahlarn atas konumunda kabul edilir.
Taben ehrinin yerel tanr Amon ile birletirilerek Amon-Re yzyllarca Msrn
tanrs kabul edilir. Ptah, Sokar, ziris, Zehmet gibi tanrlar ve insan eklinde kabul
edilen tanrlar kabul edilirdi. Msrda ok tanrc bir inanca sahipti.
*Arabistanda var olan paganizm de zaten Mezopotamyadan szmtr. El-Lat ilahlar
meclisinin bandaki -El- tanrsndan evirilmitir. Menat-Uzza-Lat ls zaten
*Hindularda grlen Brahma-Vinu-iva ls yine Hristiyanlk ta ki teslis ve
Smer l tanrlar genellikle politeizmde grlen l tanr ve alt tanrlar sistemi
her zaman var olmutur. Hatta Arabistanda yz altm putun bulunduu sylenir.
Fakat ba tanr tanedir. Zaten Kuranda da bu tanrya saldr vardr genellikle.
Al-lat ile Allah arasnda pek bir fark grlmemektedir. Nitekim slam Peygamberinin
babasnn smi de Abdullahtr. Demek ki Allah kavram daha nceleri vard.
*Yunanllarda Tanr, insann en stn suretleri olarak alglanrd. Dnyaya hkm
ederlerdi ve gklerin uzak bir yerlerinde otururlard. Birok politeist inanlar gibiYunan tanrs Zeusda Henoteist bir grnt sergilemekteydi. Gk tanrs veya st
tanr kabul edilirdi.
-
8/7/2019 Tanr zerine
14/63
14
3
Monoteizmin Tanrs
ok tanrcl tersleyip Monoteist anlay ilk sergileyenin kim veya hangi toplulukolduu konusunda eitli tartmalar yaplabilir. Musa peygamberin Monoteist
olmadn yzyllar sonra Zarathutra etkisinde Tevratn yakldktan sonra tekrar
yazld fikri Zerdti din adamlar tarafndan dile getirilir. O yzden biz burada ilk
Monoteist noktasnda tespitlerde bulunmayacaz. nk dinlerin ilahi olduunu
savunan teze gre bunun bir k da olamaz. Bizce Monoteist dncenin knn
dilendirilmesi bir Teist tarafnda yadrganmamal. nk k denirken ilan olarak ta
anlalabilir.
*Akhenoton (M:13701352)
M. 1370-1350 4.Amonefis (byk ihtimalle Yusuf peygamber dneminde yaam)
dini bir yenilik yaparak sadece gkte dedii gne tanrs atonu kabul ederek
kendisine Eknaton yani aton holand sfatn vermitir. Ksmi olarak Monoteist
bir k yapmtr. lmnden sonra olu Tutanhamun babasnn dinini terk ederek
tekrar Amon-Re politeist inancna geri dnmtr. Ekhenatonun Tanrs her ne kadar
Monoteist bir inanc yanstsa da; gerekten z itibaryla Politeist bir inan sergiler.
nk birok tanr arasnda gne tanrs seilmitir.
Atonu yle Anlatr:
Vard tanr ta balangta
lk varlk o, yokluktan nce vard.
O yaratt her eyi, kendinden sonra.
Balangcn yaratan. Sonsuzdur tanr,
Zamann bandan sonuna kadar
ncesiz varl srecek sonsuza dek.
-
8/7/2019 Tanr zerine
15/63
15
*Yahudilik
Abraham (brahim) imin olu shak ve soyundan Yakup Msra ailece yerleirler.
Sonralar bu oymak Filistine yerleerek Keldanilerle kaynarlar. Davut (M: 1005-965) tarafndan krallk kurulur. Sleyman (M: 965925) dneminden den sonra ikiye
blnrler. ran mparatorluundan sonra skenderin ynetimine girerler. Filistinde
Yahudiler zamanla zgrlemelerine ramen MS: 70de Roma mparatorluu
tarafndan Titus dneminde Kuds yaklr ve zgrlkleri yok edilir.
Yahudilie ayn zamanda Musevilik de denir. Bunun nedeni Yahudiliin kurucusu
olarak kabul edildiindendir. k, 2-10da sudan kt anlamna gelir. branice de
Moe tanr verdi anlamna gelir. M. 1250 tarihinde yaad n grlr.
Musa (M: 1250)
Babas: Arman
Annesi: Yohebed
Kavmi: Levidir.
Musann Yahudi olduu ve Yakupun soyundan geldii Yahudi-Mslman-Hristiyan
ve gelenekler tarafndan n grlse de, birok aratrmac onun Msrl olduu ve
Yahudi olmad grndeler. Annesi Tevrata gre gelecekte Msra hkim olacak
kehaneti zerine btn ocuklarn ldrlecei tehlikesi zerine; bir sepete braklaraknehre atld anlatlr. Sargonun da ayn ekilde sepete braklarak nehre atld gz
nne alndnda o dnemlerde byle vakalarn olduu dnlebilir. Daha sonra asil
bir aile tarafndan yetirilip prens hayat srd. Gen yalarna gelince birgn arya
karken bir Msrlnn Yahudi bir iiye zlm etiini grnce dayanamayp ona bir
tokat atar ve adamn ba taa deerek lr. Korkuya kaplarak Medyene kaar. Yetro
(uayp) adnda bir Khinin yannda kalarak alr ve onun kzyla evlenir. Ondan
eitli bilgiler ve ilimler renir. Gnn birinde koyunlar otlatrken Horab danda
-
8/7/2019 Tanr zerine
16/63
16
allarn arasnda Tanrnn seslendii iitir. Kardei Harun ile birlikte Msr
Firavunlarnn zulmlerine kar gelme bilincine varr. Bilge Adam denilen Hzr ile
tant bu olay sonra olduu dnldnde Msrl Firavunlarn oyunlar, sihirleri
ve halk nasl esir ettikleri taktiklerini rendii saptanabilir. Saraya giderek MsrFiravunlarn uyarr ve yaptklar eylerin herkesin yapabileceini ve olan st eylerin
olmadn sihirlerin eitli oyunlar olduunu denetimleyerek gsterir. O dnemde
Msr da eitli olaylar olur. ekirgelerin ehri bast ve halkn bunun bir bela olduu
korkusuyla Musa ve Yandalarnn Msrdan kmalar sz konusu olur. Musa doa
olaylarn ok iyi bilen biriydi. Msrdan karken nehrin azald bir devre denk
getirir ve olduka bir dar geitten halk geirir. Msr dndaki bir yerde Medeniyetini
kurmaya almsa da halk ona kar isyana kalkr. Halkn almaya ve doadan
eitli rnler peydahlamaya arr. Doadan alarak bir eyler elde etmek halka
ar gelir ve Musaya rabbin bizi brakt bize neden yardm etmiyor gibi itirazlar
ykselir. Musa Sina Dana giderken on emir esinlenir:
1. Karmda baka ilahlarn olmayacak.2. Kendin iin oyma put, yukarda gklerde olann yahut aada yerde olann,
yahut yerin altnda sularda olann hi suretini yapmayacaksn, onlara
eilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin.
3. Yehova'n Rab'in ismini bo yere aza almayacaksn.4. Sebt gnn takdis etmek iin onu hatrnda tutacaksn. Alt gn ileyeceksin ve
btn iini yapacaksn, fakat yedinci gn Allah'n Rab'e Sebttir. Sen ve olun
ve kzn, klen ve cariyen ve hayvanlarn ve kaplarnda olan garibin hibir i
yapmayacaksnz. nk Rab gkleri, yeri ve denizi ve onlarda olan btneyleri alt gnde yaratt.
5. Babana ve anana hrmet edeceksin.6. Katletmeyeceksin.7. Zina etmeyeceksin.8. almayacaksn.9. Komuna kar yalan ehadet etmeyeceksin.
-
8/7/2019 Tanr zerine
17/63
17
10.Komunun evine tamah etmeyeceksin, komunun karsna, yahut klesine,yahut cariyesine, yahut kzne, yahut eeine, yahut komunun hibir eyine
tamah etmeyeceksin.
Bu on emir Kuranda da olduu gibi onaylanr:
83. ayet: "Bir vakit srailoullarndan sz alp: 'Allah'tan bakasna ibadet etmeyin.
Anaya babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara gzel muamele edin, insanlara tatl sz
syleyin, namaz hakkyla eda edin, zekt verin" demitik. Sonra pek aznz hari
sznzden dndnz. Hala da yz evirmektesiniz."
84. ayet: "Hani sizden, birbirinizin kann dkmeyin, birbirinizi lkenizden karmayn
diye sz almtk, siz de bunu kabul etmitiniz. Buna siz de ahitlik edersiniz." (Bakara
Suresi)
Tanr nanc
Tevrata baktmzda karmza tek tanr kar.Rab Benim, bakas yok, Benden
baka Tanr yok... doudan batya dek Benden bakas olmadn herkes bilsin. Rab
Benim, bakas yok. (Yeaya 45:5-6) Tanr Benim, bakas yok. Tanr Benim,
benzerim yok. (Yeaya, 46:9) Sonunda dnyann btn uluslar bilsinler ki, tek Tanr
Rab'dir ve O'ndan baka Tnr yoktur. (1. Krallar, 8:60) Ey dnyann drt
bucandakiler, Bana dnn, kurtulursunuz. nk Tanr Benim, bakas yok.
(Yeaya, 45:22) Rab diyor ki, "Tanr yalnz sizinledir, bakas, baka Tanr yok."
(Yeaya, 45:14) Tanrmz Rab tek Rab'dir. (Yasa'nn Tekrar, 6:4)
Basz ve Sonsuzbir Tanr: Hereye egemen Rab diyor ki, "lk ve son Benim, Benden
baka Tanr yoktur." (Yeaya, 44:6) Bunlar yapp gerekletiren, kuaklar
balangtan beri aran kim? Ben Rab, ilkim; sonuncularla da yine Ben olacam."
(Yeaya, 41:4) Ya Rab, kutsal Tanrm, ncesizlikten beri var olan Sen deil misin?...
(Habakkuk, 1:12)Tanrnn yapt hereyin sonsuza dek sreceini biliyorum. Ona ne
bir ey eklenebilir ne de ondan bir ey karlabilir. Tanr insanlarn Kendisi'ne saygduymalar iin bunu yapyor. (Vaiz, 3:14) Dalar var olmadan, daha evreni ve dnyay
-
8/7/2019 Tanr zerine
18/63
18
yaratmadan, ncesizlikten sonsuzlua dek Tanr Sensin. (Mezmurlar, 90:2) Ey Tanr,
tahtn sonsuzluklar boyunca kalcdr. (Mezmurlar, 45:6) Yce ve grkemli olan,
sonsuzlukta yaayan, ad Kutsal olan diyor ki. (Yeaya, 57:15) yle dedi: "Tanrnn
adna ncesizlikten sonsuzlua dek vgler olsun! Bilgelik ve g O'na zgdr."(Daniel, 2:20) O hereyi zamannda gzel yapt. nsanlarn yreine sonsuzluk
kavramn koydu. Yine de insan Tanrnn yapt ii bandan sonuna dek anlayamaz.
(Vaiz, 3:11)
Adalet: "Bu yzden, ey saduyulu insanlar, beni dinleyin! Tanr ktlk yapar m,
Hereye Gc Yeten hakszlk eder mi? Asla!" (Eyp, 34:10) Tanr kesinlikle ktlk
etmez, Hereye Gc Yeten adaleti saptrmaz. (Eyp, 34:12) Hereye Gc Yeten'e biz ulaamayz. Gc ycedir, adaleti ve esiz doruluuyla kimseyi ezmez. (Eyp,
37:23) Rab btn dknlere hak ve adalet salar. (Mezmurlar, 103:6)
nsanaRuh vermi: Oysa insana ruh, Hereye Gc Yeten'in soluu akl verir. (Eyp,
32:8) Beni Tanrnn ruhu yaratt, Hereye Gc Yeten'in soluu yaam veriyor bana.
(Eyp, 33:4)Toprak geldii yere dnmeden, ruh onu veren Tanrya dnmeden, seni
yaratan anmsa. (Vaiz, 12:7) Gkleri yaratp geren, yeryzn ve rnn seren,dnyadaki insanlara soluk, orada yaayanlara ruh veren Rab Tanr diyor ki. (Yeaya,
42:5) Egemen Rab bu kemiklere yle diyor: "inize ruh koyacam,
canlanacaksnz." (Hezekiel, 37:5)
Tevrat burada tek tanr inanc noktasnda srarl br yandan: Ve dedi; artk sana
Yakup deil, srail denilecek; nk Tanr ile urap onu yendin. (Tekvin Blm,
32/28) Ve Rab, yeryznde adam yaptna piman oldu ve yreinde ac duydu.(Tekvin Blm, 6/6)
Koan, sinirlenen, kzan, fkelenen bir tanr objesi Politeizmden etkilenilmitir.
Tamamyla olmasa da (Msr da sadece Musa deil Akhenaton gibilerin tek tanrc
oluunu hatrlayn) byk bir ksm Zerdtilikten etkilenmi Ahura Mazda inanc
Tevrata serpilmi.
-
8/7/2019 Tanr zerine
19/63
19
Yahudiler srarla cisimletirilen, kabile tanrs grnts veren Tevratn ayetlerini
deimeceli olduunu sylerler.
*Zerdtilik
Zerdt, Zerdet, Zarathutra, Ziradetra ve benzeri birok isim kullanlr. Krte de
zara sylemek det doru doru-syledi anlamna gelir. M: 660 ylnda
Krdistann Urmiye blgesinde dnyaya geldi. nananlarna gre glerek dnyaya
gelmi ve kt ruhlar kovulmu.
Zerdt (M:660)
Babas: Porev
Annesi: Dexo
Kabilesi: Spitama
Din adamyd (Yasan: 33.16) ok tanrc deiik tanrlarn ba tanr kabul edildii bir
dnemde yayordu. rnein Mitra ba tanr gk-gne tanrs kabul edilirdi. Dnemin
farl inan tezahrleri ve elikileri arasnda Zerdt inzivaya ekildi. Tpk sonralar
Muhammedin Mekke paganizmi arasnda hira maarasna ekildii gibi. Ve on yl
boyunca dalara maaralara snarak yaad. Dalarda maaralarda arnarak halk
arasna indi ve halka retilerini bildirdi. Urmiyede din adamlar ve reislerin
saldrlarna urad ve en son dayanamayarak Belx blgesine gitmek zorunda kald
(Yansa 46.1) Dnemin padiah kendilerine olanak salayarak mabet kurmalarna bilemsamaha gsterdi. Giderek halk arasnda evre edinen ve rgtlenen Zerdt byk
bir ihtiamla doum ve yaam yeri olan Urmiyeye geri dnd.
Ernest Renan: Hristiyanln gelimesi herhangi bir nedenle durulmu olsayd, dnya
bugn Mithra dininden olurdu. der.
-
8/7/2019 Tanr zerine
20/63
20
Yunanl Filozof Eflatun, Hindistanl Emi Buda ve srailin Kutsal Metni Tevrat dahil
birok kltre, dine ve felsefeye byk etki brakan Zerdt slam devletinin istilasna
kadar etkisini byk bir ihtiamla srdrd.
Hakikatten daha yksek bir reti yoktur.
Ktnn bilinmedii yerde iyiyi tarif edemezsin, her ey ztt ile tamamlayc olur
Zerdt
Bir Zerdt Din Adamnn Konumasndan
Ey Yahudilerle onlarn ocuklar olan Hristiyanlar,Musann sandnz kitap, Musadan alt yz yl sonra yazlmtr. Bunu yirmi gerek
belgeye dayanarak tantlayabiliriz. O kitapta Musaya yaktrlan dncelerin
hibirini Musa bilmezdi. O kitab kaleme alanlar ki bu kaleme alnn bir byk
papazla bir kraln anlamasn sonunda yapld su gtrmez bir gerektir; ruhun
lmszln, lmden sonraki yaay, cennet ve cehennemi, insanlarn ektii
aclarn en byk nedeni olan ktln bakaldrmansn bizim peygamberimiz
Zerdtten renmilerdir.Hem de bu dnceler, ilk krallnzn yaad yzyldan sonra sizin yazlarnzda
grnr. Zerdt, o yazlardan yzyllarca nce, btn bunlar sylemiti. Babil ve
Ninuva krallar tarafndan yenilen atalarnzn kralmz Serhas tarafndan kurtarldn
ne abuk unuttunuz?
Atalarnz, o zamanlar bizi rnek edinmiler, bizden ders almlard. Kudse yeni
dncelerle dndler. Siz, gcnz yeniden yceltecek bir kral bekliyordunuz, bizse
onarc ve kurtarc bir evrensel iyilik tanrsnn geleceini mjdeliyorduk. te
Hristiyanl bu iki dncenin birlemesinden yarattnz. Zerdtn yolunu arm
ocuklarndan baka hibir ey deilsiniz siz.
Tanr nanc
Zerdtilik tek tanrc bir dindir. Ahura Mazda tanrnn ismidir. Ate ise onun nur ve
onun ruhunun simgesi olarak tasvir edilir. Angri Mainyu (Ahriman) ise tek tanrc
-
8/7/2019 Tanr zerine
21/63
21
dinlerdeki eytan gibi kabul edilir. Araplar Zerdtilere ate perest Mecusi
demilerdir. Hrmz bu yzden Ahrimana kart kabul edilmi. Zerdtilik Dualist bir
gr olarak tantlmaya allmsa da znde byle bir ey yoktur. Fakat
Zerdtiliin sonradan yazlan kaynaklar ve Manihaizm den sonra zelikle Dalist bireilim grlmtr. Ahura Mazda bir yerde ikiz ruhlarn babas olarak tantlr (Yasna:
47,3) Ahura Mazda her eyin gvdesi kabul edilir. Zerdt, zelikle ktlk sorunu
zerinde kafa yormutur.
Zerdt Ahura Mazday bir yakarnda yle sorgular:
Sorarm sana, Tanrm,
Dorusunu syle bana,
Kutsal Varln Atas
lk Babas kimdi?
Gnele yldzlarn
Yollarn izen kim?
Ay kimin gcyle
Byr, klr?
Bunlar anlat bana,
Her eyi, her eyi anlat, Tanrm.
Sorarm sana, Tanrm,
Dorusunu syle bana,
Kim dzene getirdi dnyay?
Kim tuttu tm g,Yerli yerinde salam?
Kim yaratt tm
u aalar, rmaklar?
Kimdir hz veren
Rzgrlara, bulutlara?
Kimdi ey Ahura Mazda,
yi dnceyi yaratan?
-
8/7/2019 Tanr zerine
22/63
22
Sorarm sana, Tanrm,
Dorusunu syle bana,
Kim sevgiyle yaratmtr
Karanl, aydnl?Kim en iyi duygularla
Uykuyu, uyanmay var etti?
Kim yaratt sabah,
leyi, akam,
Greve armak iin
Akll, bilge insanlar?
***
Ve ondan tm varlklar yaratt. Varlklar yaratnca onlar gvdesinde tad. Bylece
devaml olarak oalp byd ve her ey giderek gzelleti. Ve sonra dierlerini
birbiri arkasna gvdesinden yaratmaya balad.
Ve sonra kafasndan g
Ve yeri ayaklarndan yaratt.Ve sular gzyalarndan
Ve bitkileri tylerinden
Ve atei kendi anlamndan yaratt. (Riv.Dat.Den.XIVI 3-5,11,13-28)
*Hristiyanlk
Dnyann en byk nfus kitlesine bal dindir. branice de 'kutsal ya ile ovulmu,
kutsanm' anlamna gelen Mesih Yunanca karl olan Hristos kelimesinden
tremitir
sa (M: 0)
Babas: Marangoz Yusuf
Annesi: Meryem
Kabilesi: Levioullar
-
8/7/2019 Tanr zerine
23/63
23
Kurana gre her ne kadar Meryemin kocas tam bir insan olduu sylense de
slamlar onun babasz olduunu kabullenmiler. Hristiyanlarda. sa, Nasarat
kasabasnda Roma valisi Herodes zamannda Yahudi bir ailesinde dnyaya geldi. Nezaman doduu tartmal olsa da genel olarak miladi takvimin balangc olarak kabul
edilir. Genlik eitimi noktasnda ncillerde bir habere rastlanmamsa da baz
aratrmaclar onun gizemli bir tarikata mensup olduunu iddia etmiler. sa on iki
yalarndayken Kudse Fsh bayramna giderlerken kayp olur. Aramaya kalkarlar
onu mabette rahiplerle tartrken grrler (Luka, 2.4152) rahiplerle srekli grp
tarttn saptayanlar da olabilir. Thomas ncilinde sann be yandayken bile en
stn retmenlerle tartt sylenir. sann yaklak otuz yalarnda halk arasnda
t/vaaz vermeye balam. Havarilerle beraber toplantlar dzenleyerek dncesini
yanstmtr.
Tanr nanc
En nemlisi udur: 'Dinle, ey srail! Tanrmz olan Rab tek Rab'dir. Allah'n olan
Rab'bi btn yreinle, btn cannla, btn aklnla ve btn gcnle sev'. (Markos,
12/29-30) sa yola karken, biri koarak yanna geldi. nnde diz kp ona, "yi
retmenim, sonsuz yaama kavumak iin ne yapmalym?" diye sordu. sa ona,
"Bana neden iyi diyorsun?" dedi, "iyi olan tek biri var, O da Tanr'dr." (Markos,
10/17-18)..Tanr birdir. (Galatyallara Mektup, 3/20) sa ona dedi... "Tanr'mz Bir olan
Rab'dir"... Yazc ona dedi: "ok iyi retmen, hakikat zere dedin ki, O Birdir;
O'ndan bakas yoktur". (Markos, 12/29-32)sa ona dedi... " Tanr'mz Bir olanRab'dir"... Yazc ona dedi: "ok iyi retmen, hakikat zere dedin ki, O Birdir;
O'ndan bakas yoktur". (Markos, 12/29-32)lmsz Allah'n ycelii yerine lml
insana, kulara, drt ayakllara ve srngenlere benzeyen putlar yelediler. Onlar
Tanr'yla ilgili gerein yerine yalan koydular. Yaradan'n yerine yarata tapp kulluk
ettiler. Oysa Allah sonsuza dek vlmeye layktr. (Pavlus'un Romallara Mektubu,
1/23-25)... Bizim iin tek Allah vardr: Hereyin Kendisi'nden olutuu Allah. Bizler
de O'nun iin yaamaktayz... (Korintoslulara 1. Mektup, 8/6)...Biliyoruz ki put,
-
8/7/2019 Tanr zerine
24/63
24
dnyada gerekte var olmayan bir eydir ve birden fazla Tanr yoktur. (Pavlus'un
Korintlilere Birinci Mektubu, 8/4)... Tahtlar zerinde oturan yirmi drt ihtiyar,
yzst yere kapand. Allah'a tapnarak yle dediler: "Gc hereye yeten, var olan
ve var olmu olan Rab Tanr! Sana krediyoruz..." (Yuhanna'ya Gelen Esinleme,11/16-17)Sonsuz alarn hkmran, lmsz, gze grnmez tek Tanr'ya alar
a onur ve ycelik olsun. (Timoteos'a 1. Mektup, 1/17)Tek bir Tanr vardr...
(Timoteos'a 1. Mektup, 2/5)Sen Tanr 'n Bir olduuna inanyorsun, iyi ediyorsun...
(Yakup'un Mektubu, 2/19)Kurtarcmz Tek Tanr'ya ycelik olsun... (Yahuda'nn
Mektubu, 24)Birbirinizi ycelten ve tek olan Tanrdan gelen ycelii aramayan sizler,
bana nasl iman edebilirsiniz? (Yuhanna, 5/44)Tanr'nn yapamayaca hibir ey
yoktur. (Luka, 1/37)
Tanr: Bu nedenle gidin, btn uluslar rencilerim olarak yetitirin; onlar Baba,
Oul ve Kutsal Ruhun adyla vaftiz edin; (Matta 26, 19)
Balangta Sz vard
1-Balangta Sz vard. Sz Tanr'yla birlikteydi ve Sz Tanr'yd.
2-Balangta O, Tanr'yla birlikteydi.
3-Her ey O'nun araclyla var oldu, var olan hibir ey O'nsuz olmad.
4-Yaam O'ndayd ve yaam insanlarn yd.
5-Ik karanlkta parlar ve karanlk onu alt edememitir.
6-Tanr'nn gnderdii Yahya adl bir adam ortaya kt.
7-O, tanklk iin, a tanklk etsin ve herkes onun araclyla iman etsin diye geldi.
8-Kendisi o k deildi, ama a tanklk etmeye geldi.
9-Dnyaya gelen, her insan aydnlatan gerek k vard.
-
8/7/2019 Tanr zerine
25/63
25
10-O, dnyadayd, dnya O'nun araclyla var oldu, ama dnya O'nu tanmad.
(Yuhanna, Birinci Blm)
Burada Hristiyanlar te birlik tezini ortaya atarlar. sa-Kutsal Ruh ve Baba hep
vardlar derler. Arius gibi bilginler ise Babann hep var olduunu Babann lk say
var etiini syledii iin aforoz edilmiti. ncilE baktmzda tek tanr inanc
grlr. Baba kelimesini yetitiren byten anlamlarnda alp yorumlayanlar vardr.
slamlar ncilin bu ayetlerini mecaz anlamda alrlar. seviler ise evet dorudur fakat
sa hep vard derler. Ve Tanryd. Bu Hristiyan kelamclar tarafndan yzyllardr
tartlyor ve hala devam ediyor. Bir bat dnr Servetusun sann bir kul
olduunu savunduu iin bu nedenle yakld syleniyor. Bu bak alarna baldr.Fakat Hristiyanlar te birlik derler. Tanrnn farkl yansmas olarak alglarlar.
Mslmanlar ise iddetle kar kp tanrnn kadim olduunun mmkn
olamayacan savunurlar.
*slamlk
slam, "teslimiyet" anlamna gelir. Bununla birlikte"se-le-me" kknden tremitir ve
anlam "bar" tr. sadan be yz yl sonrasna geliyoruz, Arap yarm adasna. yz
altm put Mekkede tanr olarak kabul ediliyorlard. Bunlarn balarnda Politeist
inanlarda sk-sk grlen ba tanr Lat-Uzza-Menat btn putlarn banda kabul
ediliyordu. Zaten Hristiyanlktaki baba-kutsal ruh-isa anlaynn kkeninin iva-
vishnu-brahma ve Mezopotamya dinlerindeki l tanrlara dayand dnlr.
Saul(Pavlus)un Yunan Helenizminden yararlanarak Hristiyanl ina ettii iddialar
arasnda. te Politeist inanlarn bir krnts da Mekkedeydi. Mekkeye baktmzdabir ticaret merkezi durumundayd. eitli kltr ve dinlerin bulutuu bir yerdi. iir ve
belagatn gelitii bir merkezdi. Her zaman orada panel ve festivaller olurdu. iir
yarmalar olurdu. Bu airler arasnda tek tanrc anlay savunan Haniflerde vard.
Ayn ekilde yabanc dil konuanlarn da orada bulunduu bizzat Kurana tarafnda
belirlenir. Ebu Sufyan gibi tccarlar orada ba konumundayd. On alt dil bildii
rivayet edilir. Btn bu bilgi ve hikmete ramen hala kabilecilik ve airetilikten
-
8/7/2019 Tanr zerine
26/63
26
arnamamtlar. Bedevi hayat geneldi. Blgede gvenlik nerdeyse yok denecek
derecedeydi. Her an savalar olabiliyordu.
Muhammed (MS: 571632)
Babas: Abdullah
Annesi: mine
Kabilesi: Haimi - Kureyi
569da dnyaya geldiini syleyenler olduu gibi genel gre gre sadan 571de
Mekkede dnyaya gelmitir. Daha dnyaya gelmeden (Alt aylk iken) Babas
Abdullah ticarete gitmi ve yolda vefat etmitir. Medinede defin edilmitir. St
emzirilmesi ve fasih-dzgn Arapa renmesi iin Medineli Halimeye teslim edilir.
Kk yalarda iken obanlk yapar. Daha nce Ebu Lehebin cariyesi Suveybe onu
emzirir. yalarnda annesine teslim edilir. Alt yalarnda iken annesi de vefat eder.
Daha sonra dedesi Abdulmutalib onu olu Ebu Talibe slamn drdnc Halifesi
Alinin babasnn yannda kalr.
Dokuz veya on iki yalarnda iken amcas Ebu Talip ile beraber Suriye tarafna ticaret
iin giderler. Bura da Bahira adl bir rahiple karlat sylenir. Bu kssann iki tarafl
bir efsane olduu anlalyor. Birincisi Mslman Efsanesi; gya bu rahip
Muhammedin peygamber olduunu mjdelemi. kincisi ise Hristiyanlarn Efsanesi:
gya Muhammed bu rahibin adamyd ve bu rahipten bilgi renip bir Hristiyan
sapmas olarak ortaya kt. Bu haberin kayna bni Hiam adl slam tarihisidir.Haber kabul edilse bile eklemsiz ve abartsz kabul edilmelidir.
Yirmi yalarnda kabile sava Ficara katlr. Savan anlam haram aylarda yapld
iin bu isim verilmi. Muhammed orada atlan oklar topluyormu savaa katlmam.
Mekkeye zayf insanlar, yaplan ve yaplacak btn hakszlklar nleyecek bir nsan
haklar rgtne ye olur. Bu rgtn ismi Hlf-l Fudul dur. Muhammed krk
yalarna kadar bu rgte yelii devam eder. Hatta mrnn sonlarnda eer tekrar
-
8/7/2019 Tanr zerine
27/63
27
olsayd tekrara katlrdm dedii rivayet edilir. Haticenin maln Suriyeye gtrp
karl ve salam bir ekilde ticaret yapt iin Haticenin sempatisini kazanr. Zaten
Mekkeliler ona Gvenilir Muhammed (Muhammed-ul Emin) derlerdi. Haticenin
evlilik teklifini kabul eder, onunla evlenir. Haticenin onunla evlenirken krkyalarnda olduu sylense de krk yanda ki bir kadnn alt ocuk sahibi olabilmesi
mmkn grlmedii baz slam aratrmaclar daha kk yalarda olduunu
sylerler. Muhammedin okuma-yazma bilmedii sylenir. Bunun dayana ise
Kuranda geen mmi kavramdr. Oysa bu kavram halkn bar din adam
olmayan veya kutsal kitaplar bilmeyen anlamlarna geldiini syleyenlerde yok
deiller.
Tpk Zerdt gibi Muhammedde toplumu sorgulamaya balamt. Duha Suresinde
7. Ve seni yol bilmez iken, 'doru yola yneltip iletmedi mi? der.
te sana da, emrimizle, bir ruh (kalpleri dirilten bir kitap) vahyettik. Sen kitap nedir,
iman nedir bilmezdin. Fakat biz onu, kullarmzdan dilediimizi, kendisiyle doru yola
eritireceimiz bir nur yaptk. phesiz ki sen doru bir yola iletiyorsun; gklerdeki ve
yerdeki her eyin sahibi olan Allahn yoluna. yi bilin ki, btn iler sonunda Allaha
dner. (ura Suresi, 5253)
te Muhammed henz akn ve toplumu sorgularken iken kendisini Hira maarasnda
bulmutu. Oraya gidip gnlerce gelmezdi. Hatta o kadar bulanmlar geirdii ve
skntl dnemler getii bir gn intihara kalkt bile rivayet edilir. Tamda bu
sorguyu yaparken birden aydnlanr ve u szler esinlenir:
1-Yaratan Rabbinin adyla oku/ar!
2-nsan, sevgi ve ilgiden yaratt.
3-Oku! Rabbin en byk cmertliin sahibidir.
4-O'dur kalemle reten!
-
8/7/2019 Tanr zerine
28/63
28
5-nsana bilmediini retti.
Tanr nanc
Allah'tan baka ilah yok. O, srekli diridir; O, kudretin kaynadr. O'na ne kendindengeme ne de uyku tutar. Gklerde ne var, yerde ne varsa yalnz O'nundur. O'nun
huzurunda, bizzat O'nun izni olmadka, kim efaat edebilir! O, insanlarn nden
gnderdiklerini de bilir, arkada braktklarn da!... nsanlar O'nun bilgisinden, bizzat
kendisinin diledii dnda, hibir eyi kavrayp kuatamazlar. O'nun grkemi, gkleri
ve yeri epeevre kuatmtr. Gklerin ve yerin korunmas O'na hi de zor gelmez. O,
ycelii snrszdr; O, bykl snrszdr. (Bakara Suresi, 255)
En gzel isimler Allahndr ( 7 / 180 17 / 110 20 / 8 36 / 82 40 / 68 )
Btn stn sfatlar Allahndr. ( 16 / 60 20 / 114 30 / 27 40 / 15 )
Allahn ad ycedir. ( 55 / 78 )
1- De ki: O, Allah'tr; tektir!
2- Allah'tr; tm ihtiyalarn, niyetlerin, vglerin, yakarlarn yneldii tek kuvvettir!
3- Ne dourmutur O, ne dourulmutur!
4- Hi kimse O'nun dengi ve benzeri olmamtr, olamaz! (hlas Suresi)
slamda ne km en nemli madde Tek Tanr inancdr. Hatta Kuranda tanr
ikidir tanr tr diyenleri iddetle eletirir. Melekler onun kzdr diyenlere Tanr
onlar yaratrken orada mydnz? der. Hatta ona hibir ey benzemez diyerektenzihi anlay sergiler. Muhammedin lmnden sonra slam Kelamclarn
tarttklar ilk madde Allahn zat ve sfatlar olmutu. Sfatlar zerinde birbirlerini
aalk dinsiz ilan edenler bile oluyordu.
-
8/7/2019 Tanr zerine
29/63
29
4
Felsefenin Tanrs
Her ey bir anda kmad iin eitli evrimler geirerek gelimitir. Felsefe ksacasbilgelik-sevdal veya terim anlamyla sorgu biraz daha zeletirecek olursak
sistemli sorgu-bilgi demektir. Bunu dar anlamdan karacaksak hayatn kendisidir
felsefe. Felsefenin Tanrs Sistemli Bilgi olarak alrsak eer ilk Milatl Thalesen
balamamz gerekecektir. Fakat felsefe Yunan eksenli dnlmemeli Krdistanl
Peygamberler brahim ve Zerdt dhil olmak zere Hint kltr de kale alnmaldr.
Her ne kadar Mezopotamyada sistemli bir sorgu veya bilgi kaynaklarn sorgulama
felsefesi yerlememise de Yunan Felsefesi oluana dek dou Felsefeye beiklik
yapmtr. O yzden biz felsefe ismi anlmadan yaplan felsefe ile felsefe ismi anlarak
yaplan felsefe arasnda ciddi bir fark grmemize ramen dou felsefesini de gz ard
etmemeyi grev biliyoruz. nk Yunan felsefesinin beslendii kaynaklar
Mezopotamya-Hint kltrleridir.
*brahim Peygamber
sminden de anlalaca gibi bra him szcklerinden olumaktadr. Krtede
himin kardei anlamna gelir. Him himbun renmek, bra ise karde
demektir. renmenin kardei demektir. Genliinde olsa gerek sorgucu bir kiilie
sahip olduu anlalyor. lk nce blgedeki var olan dinleri aratrmaya koyulur.
rnein nce gne tanrsn inceler, yldz tanrs, ay tanrs vb. dini inanlar
inceler. Kendince bir hesap kararak bunlar gelip-geicidir. Yani deiim geiren vehareket halinde olan bir ey tanr olamaz der ve hepsini birden kaynaklk eden biri var
olmal(zorunlu olarak). (Talmud s.36, Tekvin 27/7, Bakara 126, Enam 74-78-82)
Yine dirili(ahret) ynnde pheye dt ve kendisini tatmin edecek bir delil
arad ve en sonun kendince bir yntem bulup ahreti kantlad Bakara-159da geer.
Var olan dzeni protesto etmek ve ses karmak iin putlar krd ve toplumu sama
sapan doast olaylara, bir ta paraya nasl inandklarn yarglar. Toplum onu
-
8/7/2019 Tanr zerine
30/63
30
yakn yahut ldrn der. Fakat brahim bir plan kurarak yaktklar atee atlmayarak
kaar.
*Yunus peygamberde brahimin soyundan, Krtlerin yaad blge Ninovadadomutur. Halknn ona uygulad bask ve diretmelerinden bkp lkesini terk etmek
zorunda kalr. Asura giderken gemiye biner ve gemide olanlarla epey tartr.
Tartrken sulu grlr ve Asurlular tarafndan tutuklanr. Asurun Dinler
Tarihindeki simgesi balktr. Belli bir sre hapishanede kaldktan sonra braklr ve
Allah karsnda kavmini brakt iin kendisini sulu his eder. Ve tekrar lkesine
dner.
*Hermes (dris, Enok, Hermes ve Thoth) Kuran, Tevrat, lcil bata olmak zere
dristen birer satrlkta olsa sz edilir.
Tevrat: "Hanokun btn gnleri yz altm be yl oldu ve Hanok Tanr ile
yrd ve gzden kayboldu; nk onu Tanr ald" (Tekvin 5/ 23-24).
ncil: "manla Hanoklm grmemek zere naklolundu ve bulunmazd, nk Tanr
onu nakletmiti; nk naklinden evvel Tanrya makbul olduunu ahadet edildi"
(branilere mektup, San Paulus 11/5).
Kuran: "Kuran'da dris'i de zikret, nk o da batan ayaa doruydu, haber veren
peygamberdi. Biz onu yksek bir yere kaldrdk" (19:56-57).
Bilge, i gz, hikmet anlamlana gelen ve birok kltrde yerini alan ve Hermesiliin
isnat olunduu Hermes, Matematik, Astronomi gibi bilimlere de kaynaklk etmektedir.
Zerdtilikteki Hrmz (Zedtilikteki yilik Tanrs) ile balantl olabilir.
Musann, sann, Zerdtn ve Muhammedin ve eitli Monoteist(eilimli) Tanr
anlaylarn bamsz birer balkta inceleyeceimiz iin burada onlardan uan sz
etmeyeceiz. Bu balkta Felsefenin Tanrsndan sz edeceimiz iin Hermes,
brahim ve Yunustan sz ettik. Sistemli Felsefeyi harekete geiren phesiz Smer
gibi uygarlklar ve Hint kltrleridir. Yunanl birok Filozofun Mezopotamyadan
kap Yunanda faaliyet gsterdikleri ve Yunan Felsefesinin bylece ina olunduu
Yunan Mucizesi efsanesini geersiz klmaktadr. Konumuz Yunan Felsefenin
-
8/7/2019 Tanr zerine
31/63
31
Kkeni olmad iin not mahiyetin ara sra not dmekte fayda gryoruz. Zaten
Smer Medeniyeti, gn yzne knca birok medeniyetin ve dinin kkeni de ortaya
kt. Hibir dnce ve teori izgi film gibi pat diye ortaya kmaz. Mutlaka bunun bir
tarihi damar veya arkasnda duran destekli akm bulunur. Yunan Felsefe Tanrs tarihikolay olmad gibi Aristo ncesi de politeist dnceden ok fazla etkilendii
grlmektedir.
*yonya Okulu
Tanrnn beni bir arayc olmam konusunda zorlamasndan korkuyordum. Fakat beniyle yapmad.. Sokrates
Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes Felsefe Tarihin ilkokulunu oluturmaktadr.
Her ne kadar o dnemde felsefede ruh ile madde ayn potada ilenmise de yonya
okulu bilgi iin bilgi prensibiyle hareket etmilerdir. Ruhu kabul etmelerine ramen
Materyalizmin temelini oluturduklar dnlebilir. u farka varmlar ki hilikten
hibir eyin var olmayaca O yzden evrenin hilikten var olduunun aksine kadimolduu anlay btn Yunan Filozoflarnn ortak gr haline gelmitir. Nitekim
evrenin hilikten var olduunu akllarndan bile geirmemitirler. Daha sonra slam
Felsefenin de temelini oluturacak olan bu gr bir ka hari btn slam
Filozoflarnca kabul edilmitir. Yunan Felsefesini devam ettiren slam Filozoflarna
Meai Ekolu denilir. (Bu ekolu sonraki blmlerde detayl ileyeceiz)
*Thales ( M 624546)
Bertrand Russelle gre Felsefe(sistemli soru-bilgi) Thalesle balamtr. Yunann
yedi bilgesinden biridir. Neyin deisen, neyin srekli olduu zerinde epey kafa
yokmu biridir. her ey sudur sz evrene bakn yanstr. Thalesi anlamak iin
basit bir rnek verelim: rnein buz gnesin yannda erir, kaynatrsanz buharlar,
buhar bulutlara dnr, bulutlardan yamur iner eitli karmlarla toprak, bitki vb.
eyler oluur. Aslnda evreni aklamak iin nemli bir admd. Yine Thalesin her
-
8/7/2019 Tanr zerine
32/63
32
yer tanrlarla doludur sz onun Yunan Politeizminden kurtulamadn yanstr ki o
dncelerden o devride kurtulmas henz erken bir dnemdi. Sorulan sorulara
yantlar onun evren ve tanr hakkndaki grlerini az ok olsa yanstr:
- En eski olan nedir?
Tanrdr, balangc yoktur nk
- Ya en gzel ey?
Dnya, Tanrnn iidir o nk
- Ya en byk ey?
Uzay, hereyi ierir nk
- Ya en hzl ey? Dnce, her yere atlr nk
- Ya en gl ey?
Zorunluluk, hereye boyun edirir nk
- Ya en bilge ey?
Zaman, hereyi renip meydana karr nk
- Ya en yaygn ey?
Umut, hi bir eyi olmayan kimselerde bile kalr nk
- Ya en yararl ey?
Erdem, hereyi iyi kullandrr nk
- Ya en zararl ey?
Ktlk, hereyi bozar nk
*Anaksimandros (M 610646)
Thalesin dostu ve rencisiydi. Biyolojide nemli gr blirtmitir. nsan dahi btn
canllarn nce denizde yaadklarn sonra karaya getiklerini belirtmitir. Tabi ki bu
evrim teorisinin temelini at anlamna gelmez nk bu konuda pek fazla anlalr
bir bilgi verdii dnlemez. Charles Darwinin sunduu evrim kuram ile onun
kuram elbette bir yerde benzeir fakat trlerin kkeni adl esriyle detayl bir ekilde
-
8/7/2019 Tanr zerine
33/63
33
temellendirmek ile her ey sudandr demek arasnda fark vardr. Birok efsanede
ku ejderha oldu demekle evrimin temelini atm demek nasl kabul gr deilse
ayn ekilde Anaksimandrosunda evrim kuramnn babas olduu dnlemez.
Ayrca Anaksimandros, Thalesin her ey sudur tezine kar kar ve suyun her eyintemeli olduunun imknsz olduunu evren gibi bir eyin sudan meydana gelmesini
pek mantkl bulmaz. Ona gre evrenin ilk maddesi belirsizdir. Kendince buna areiron
der. Ona gre Tanr, deiik mevsimlerde doup lyorlard ve saylar sonsuz
dnyalard bunlar.
*Anaksimenes (M 585525)
yonya okulunun son filozofudur. Anaksimenes Thales ve Anaksimandrosun ortaya
attklar evrenin temel elenti hakkndaki grlerini kabul etmez ve kendine has bir
gr ortaya atar. On gre temel element havadr. Hava skt veya seyrekletii
zaman ate, su gibi deien elementler ortaya kar.
Grld gibi Yunan Felsefesi gkten yere yzn evirmitir artk. Aslnda Tarihte
iki ey icat edilir hep klt ve alet yani biri kltr ve mitoloji retir dieri ise alet.
Smerler, Hintliler, ranllar, Krtler felsefelerini ge ynlendirmiler. Msr ve
Yunan ilk balarda Mezopotamyadan tredikleri iin gzleri yine havadayd fakat
sonralar yere evirirler. slam da Tarihinin ilk be yz yl da bir grup aydn tarafnda
yere gzler evrilmise de Mool istilas ve Gazali gibi geleneki insanlarca tekrar
ge evirmilerdir. Gkten maksat meta fizik yani grlmeyen eylere Yerden
maksatta grlen eyler yani madde.
Ona gre Tanr, hava tanryd, yaratlm, usuz bucaksz ve hep hareket
durumundayd.
*Demokritos: Tanr olan kimi zaman imgeler ve evrintileridir, kimi zaman bu
imgeleri karan doa ve sonunda bilgimiz ve zekamzdr.
*Platon: Tanrnn evreni kaostan yarattn, bu kaosa ekil verdiini syler.
-
8/7/2019 Tanr zerine
34/63
34
*Aristoteles: Tanr kah evren, kah ruhtur; kimi zaman evrene baka bir ba bulur,
kimi zaman da tanry gn atelilii olarak grr.
*Epikuros : Tanrlar kl ve saydamdrlar, ilerinden hava geebilir ki kale
arasndaym gibi iki dnya arasnda otururlar, kaza bela semtlerine uramaz; yzleri
insan yz, uzuvlar insan uzuvlardr, ama hibir ite kullanlmaz bu uzuvlar.
*Lucretius (M yaklak 60)
Titus Lucretius Carus (M yaklak 94-50) kendisinden 250 yl nce yaam olan
Yunanl filozof Epikurosun atom kuramn aklayan lirik bir iir:
Birinci ilkemiz u olacak konuya girerken:
Hiten hibir ey yaratlamaz tanrsal gle
lmllerin bunca korkuya kaplmalar
Yerde ve gkte tank olduklar olaylara
Gzle grlr bir neden bulamamalarndandr
Kolaydr tanrnn istemiyle aklamak bunlar
Hiten bir ey yaratlamayacan kavraynca
Daha ak seik greceiz nmzdeki yolu
Nasl olutuunu ve var olduunu
Bir kere yoktan yaratlsayd varlklar,
Her tr, her kaynaktan doard; tohum olmazd
nsan denizden kard, pullu balk topraktan
Ve kular gkten trerlerdi durup dururken.Srler, kuytularda reyen yabanl hayvanlar,
Ekili ya da orak topraklar doldururlard.
Ayn aalarda bitmezdi hep ayn yemiler,
Elbet deiirlerdi, her aa her yemii verirdi.
Kendine zg dourgan gvdelerden olumasayd
Neden hep varlk dosundu ayn tr anadan?
mdi, her varlk zel tohumundan olutuundan
-
8/7/2019 Tanr zerine
35/63
35
Ancak uygun dokunun, uygun atomlarn bulunduu
Yerden doar gne-kl dnyaya.
Bu yzden her ey rasgele doamaz her eyden,
zel gc zndedir doumunu hazrlayan.
-
8/7/2019 Tanr zerine
36/63
36
5
Tanrnn varl sorunu
Grld gibi tarih boyunca insanlk hep bir aray ierisinde olmutur. Kimitoplumlar krallar, kimi toplumlar doay, kimi toplumlar ise duygularnda gizli olan
tanr etmiler. Kimisine gre tanr korkularn sistemlemi hali kimisine gre Tanr
evrenin mutlak yaratcs ve yneticisidir. Devam eden bu tartmalar eitli
balklarla/kavramlarla bir sonuca gtrlmeye allmtr. Aslnda dnya zerinde
yaayan btn insanlarn mdahil olabildikleri bir akm olmutur. rnein Panteizm
bir akmdr/tanr grdr. Byle dnen herkesin felsefesi panteizm bal altnda
incelenir. Modern bilimler her konuda olduu gibi bu noktada da nemli mesafeler kat
etmitir. Aratrmak isteyenler iin Tanrnn varl zerinde tartan ve bir gr
belirleyen akmlar ve temsilcileri hakknda ksa bilgi verip eserin btnl asnda
da birer not dmekte fayda vardr.
Teizm (Tanrclk)
Tanrnn varln kabul eden akmdr. Tanr ncesiz ve sonraszdr. Evreni ynetir ve
her an yaratma halindedir. Dnyay ynetir ama ayns deil ayrsdr. Tanr bilin ve
uur sahibidir. Ayn zamanda tektanrcdr. Tanry ispatlamak iin eitli kantlar
sunulmutur.
a) Hudus kant: Bir varln ortaya kmas iin bir nedene ihtiya vardr bu nedenise Tanrdr. Bu Gazali (1058-1111) tarafnda ortaya atlp gelitirilmitir.
b) Dzen kant: Evrende bir dzen vardr. Bu dzeni var eden biri olmas gerekiroda tanrdr.
c) mkn kant: Var olan bir eyin baka bir varla ihtiyac vardr. Sonsuza deksrp gitmesi ise mmkn deildir. O halde ilk neden olmas gerekir oda
tanrdr.
d) Ahlak, Antoloji, kozmoloji Dini Tecrbe vb. bir sr farkl kantlar ilerisrlmtr.
-
8/7/2019 Tanr zerine
37/63
37
Sorunlar:
Her eyin bir nedeni vardr bu evrenin nedeni tanrdr. Bir kere her ey denildii
zaman her ey var olan demektir. Var olan eyler ise doa/maddedir. Ki hareket vekuvvet, sebep-sonu ilikileri sadece madde iin geerlidir. Eer bir neden varsa ve o
nedende tanr ise o halde tanr maddedir. Eer madde ise o tanr da sebep-sonuca tabi
tutulduu an ortaya km bir varlk olmas gerekir. Yine dzen kantnda da sunulan
kanta baktmzda eitli sorunlar gze arpar. Birincisi varlk dzenli ise tanr
dzensiz midir? Eer tanr dzenli ise o halde ona da bir neden gerekir. Kald ki
evrende srekli patlamalar, depremler, doal afetler ynlarca/milyonlarca insann bir
anda lebilecei yerde yaamak dzenin var olmadna kant sunulabilir.
Deizm
Tanrnn varln eitli kantlara dayandrarak evreni yaratan bir tanr kabul eder.
Fakat bu tanr vahiy veya din gndermez. Deizme gre din ve peygamberlik yoktur.
Tanr evreni her an deil yaratma ii olmu bitmi olarak alglanr. u an tanr evren
mdahale edemez. Bu dncenin ilka temsilcisi Aristoteles gibi bir bilgin kabul
edilebilir. Ona gre tanr evrene karmaz. 18 yy. Voltarie ise deizmin en byk
temsilcilerinden kabul edilir. Ahlak bile tanrya dayandrr.
Sorunlar
Deizm, Ateizmin tersine srekli yaratmay bir defaya has klar. Evrenin ileyiini ise
evrenin kendi i dinamitleri ile aklar. Byle bir tanr olamaz. nk deizmin tanrsevreni bilebilir mi? Veya bilgi sahibi midir? Konusu cevapsz kalmtr. Yine bata
evreni yaratan bir tanr sonunda kaldramayaca bir ta m yaratt gibi bir soru akla
getirebilir.
-
8/7/2019 Tanr zerine
38/63
38
Panteizm (Tm Tanrclk)
Tanr ile evren aynldr. Panteizmin en byk temsilcilerinden biri G. Brunodur.
Ona gre evren sonsuzdur. Eer tanr da sonsuz olursa iki tane sonsuz olur ki, bu dammkn deildir. O halde tanr evrendir der. Bruno Hristiyanla aykr davrand
iin roma meydannda yaklmtr. Yine panteizmin byk temsilcilerin biri de
Spinozadr. Determinizmi kabul etii iin de insan zgrln yok eder.
Sorunlar
Panteizm veya bunun bir baka k olan pan-enteizm veya bunlarn nda meydana
elen vahdet-i vcut her ne kadar birbirlerinden ayr sylense de hepsinin teorisinde
tm tanr inanc ar basar. Pan-enteizm biraz olsa tanr-evren ikiye ayrr. Aslnda
panteizm tanrsn maddeye kartrarak yok eder. Ateizmden grnte bir fark
yoktur. nk temelde evren vardr tanr da evrendir denir. Panteizmin ateizmden
fark hayat anlamlandrr. Budha farkl bir anlay sergileyerek ateist bir grnts
olduu sylense de evreni bir yansma grr ve nirvanay ama edinir. Yine slam
Tasavvufun da fena olarak geen nirvana st aama aydnlanmlk olarak alglanr.
Panteizm ise evreni canl grd iin evrene grnte en salkl bak grlebilir.
Asl sorun ise yapk/ayn tanr fikrinin mmkn olmaydr. nk bir ey ayn anda
iki ey olamaz. Veya iki ey bir ey olamaz. Hristiyanlktaki tesliste de tutarszlk
vardr. nk te birlik yine slamn baz mezheplerine yansyan sfatlarda
birleik bir tanr oluturmaktan teye gitmez.
Ateizm (Tanr Tanmazlk)
Tanr yda doast veya ruhun varlna inanmayan akmdr. Yan sra vahiy veya
nbvvetin birer uydurma olduunu btn dinlerin ve tanrlarn birer insan rn
olduunu dillendirip her eyi algladmz varlktan ibadet olduunu savunur.
Ateizmin ilk ada temsilcileri Epikuros ve Lukresyus gibi ateistlerdir. B. Russel, D.
Hume, F.Nietzsche vb. ateizmin temsilcileri olarak kabul edilir. Tanrnn olmadn
kantlamak iin eitli deliller sunulmutur.
-
8/7/2019 Tanr zerine
39/63
39
a) Ktlk kant: Dnyada var olan ktlkler var ise bunun nedeni tanr olamaz.Tanr mutlak iyi ise eer, ktl yaratamaz. O halde tanr yoktur. (D. Hume)
b) Ahlak kant: Eer tanr olursa insan zn oluturamaz. Sonsuz bir varlk ilefani bir varlk var olamazlar. O halde tanr yoktur. (Nietzsche)
Sorunlar
Biz varz. Varlktan ibaret bir doa vardr. nsan bu doann bir parasdr. Ateizm her
ne kadar tanry kabul etmeyerek zgrlemeyi ve bilimi desteklemeyi amalamak olsa
da sorunsuz olduu sylenemez. nk Ateizm hayatn anlam konusunda doyurucu
bir cevap verememitir. Nasl ki teizm evrenin ileyii noktasndan doyurucu bir
aklama getirememise, ateizmde hayatn anlam noktasnda tkanmtr. Hayatn bir
zorunlu varolu ad etmek yanltr nk insan dnen ve uurlu bir varlktr. Bu
dnme ve akl etme yetisi onu bir anlama sevk eder.
Agnostizm
Tanrnn varl konusu incelerken ateizm kabul etmeyen, teizm-deizm-panteizm kabul
eden olarak karmza kt. Tanrnn bilinemeyeceini kabul eden agnostizm ise
bilgimizin tanrnn var olduu veya olmad konusunda fikir beyan etmesi iin azdr
der. Agnostizm, kavramn ilk kullanan T.Huxley, bu akmn temsilcileri ise A.Comte,
C. Darwin, Spencer ve Litre gsterilebilir.
SorunlarAgnostizm bir katr. Bu akm hem ateistler hem de teistlerce kabul edilemez kabul
edilir. Metafizik konusunda net olmayan bir akm her zaman esnek olur. nk madde
tesi hakknda yorum yerine biz bilmeyiz kalar devam eder. Nasl ki teistler
tanrnn zat hakknda bilemeyiz derler. Agnostiklerde ayn ekilde bu konuda
olabilir derler. Hlbuki evren zaten olabildiince ak, insanda olabildiince
donanmldr. Aslnda her eyi kavrayabilir. Bir toplum eer tanrnn mdahalesiyle
yn almyorsa demek ki toplum kendi i kanunlaryla ilenir, veya ilenmez denir.
-
8/7/2019 Tanr zerine
40/63
40
Agnostizm hem varln anlam hem de kkeni hakknda bir ka sergilemiler. O
halde zeusda, kozmosda, vishnuda, enki de var olabilir, olmaya da bilir denilebilir.
Agnostizmin temeli Yunan septizmine/pheciliine kadar dayanr.
-
8/7/2019 Tanr zerine
41/63
41
6
Tanr
imdiye kadar sizlere tanr hakknda tarihteki tanrlar ve tanr hakkndakigrleri aklamaya/aktarmaya altk. Amalanan tanr meselesini btn ele almak
ve dnce ufkunu geniletmekti. Kullandmz birok kavram ve anlaylarn her biri
kitaplk eylerdir. O yzden merak edenler iin not mahiyetinde bir tanr tarihi-
anlaylarn yanstmaya altk. Umarm anlatacamz tanr anlaymz
kavrayabilecek ve karlatrabilecek kadar bilgi vermeye almzdr. nk her
okuyucu vereceimiz bilgileri ve kavramlar bilecek durumda olmayabilir. te bu
yzden byle nemli bir konuyu olabildiince dikkatli bir ekilde srdrmeye
alyoruz.
Evren olmadan tanr, tanr da olmadan evreni anlayamayz. O zaman ilk olarak
evreni tanmalyz. Evrenin gerek olup-olmad veya kadim-hadis meselesini
incelememiz gerekir.
Varlk
-Yokluk var mdr? Eer yokluk vardr dersek var olan bir ey yokluk olamaz. Eer
yokluk yoktur dersek o zaman yokluk yoktur dememiz gerekir. Yokluk bir kavramdr
znde bir simgeledii bir ey yoktur. Eer olursa kendi szcyle eliir.
-Varlk nedir? Varlk hakknda eitli grler sunulmutur. rnein metafizik vardrdiyenler olmutur. Bizce madde tesi vardr demek iin bir kanta ihtiya vardr.
Veya bir eyin var olduunu demek iin bilmek gerekir. Metafizik olsayd bizim
grmemiz veya denetimlememiz gerekirdir ki yokluu manidardr.
-Varlk nerden gelmitir? Var olan bir ey yokluktan gelemez. hibir ey yok iken
var, var iken yok olamaz var olan vardr ve var olacaktr. Miktarda deiiklik
-
8/7/2019 Tanr zerine
42/63
42
bulamasnz. Sadece deiebilir. rnein su-buhar-bulut-yamur-deniz birbirlerine
dnebilirler ama miktarda hibir deiiklik olmaz.
-Big Bang bir yokluktan varla gei saylabilir mi? Bu teoriye gre evrengenileniyor O halde bunun bir balangc olmal denip scak bir ortamda patlad
syleniyor. ncelikle varl Big Bang ile snrlayamayz. Bunun iin elimizde bir
kantta yoktur. nk varlk dediimizde sonsuz bir madde demek olur. inde,
dnda, banda, sonun ve her taraftan sonsuzdur. Sonsuzluun patlamas ve k
olabilir mi? olsa bile bu enerjiden maddeye gei olarak ta teoriye dklebilir. nk
Big Bang ncesi hakknda henz net bir bilgimiz yoktur. Kald ki yokluktan varla
gei ya gzlenerek iddia edilebilir ya da kyas ile Kyas yaplamaz nk kyas
edilen ey gzlenebilir. Gzlenen yokluk ise madde olur. Yokluun kendisi bir ey bile
olamaz.
-Maddenin sonsuzluu fikri ateizmin deil midir? Bu fikri ilk temellendirenler Thales,
Aristo ve bunlar izleyen bni Sina, bni Rt vb. slam filozoflardr. Maddenin
sonsuzluu konusu Tanrnn varl ya da yokluunu gerektirecek bir konu deildir.
Bir ateist bile tanr yoktur deyip ayn zamanda evren yokluktan varla geti diyebilir.
Veya bir teist tanr vardr ve madde sonsuzdur da diyebilir ki slam Filozoflarnn
hemen-hemen hepsi bu grtedirler.
-Tanr, varl hibir ey yok iken birden yaratm olamaz m? Eer yle olursa birka
sknt doar. rnein neden tanr daha nce yaratmad da yarat an yaratt. Tanr
varl yarat zamandan nce neden yaratmad da var etii an var etti. Ya bu tanryvarl yaratmaya zorlayan bir ey olmutur ki: bu mmkn deildir nk varlktan
nce tanrdan ayr bir eyin varl yokluktan varla tezini yalanlamaktadr. Ya da
tanr yle dilemitir. Burada da sknt doar, ihtiya iin var etmi denir. O halde
eksik bir tanr olamaz. En byk skntdan biri de varl yaratrken nerden
peydahlad? sorusudur. Ya bir eyden ki ey varsa zaten varlktr. Ya da kendi
znden yani kendisinden... O halde yine madde sonsuz olur. nk kendisinden
maddeyi var etmise demek ki madde var olmadan nce tanryd/bir parasyd. Eer
-
8/7/2019 Tanr zerine
43/63
43
madde tanrnn bir parasysa tanr nedir denilir ve panteizmin veya ateizmin tezlerine
yaklalr.
-Tanrnn evreni neyden veya nasl yaratn anlamyor olamaz myz? Var olanvardr. Yokluktan varla getiini sylemek ortaya bir ta atmaktr. Maddenin
sonsuzluu akl zaten ikna eder. Maden yokluktan varla geti denildi o halde neye
dayanarak diyorsun denilmesi gerek. Yani yokluktan varla geti diyen bir akl nasl
yokluu anlamaz yokluun varlna inanan bir akl nasl varla dneceini
inanr. O zaman her konuya aklmz almaz deyip kaabiliriz. rnein agnostizm gibi
batan tanrnn varln da aklmz almaz deyip geitirebiliriz. Bir ey varsa vardr,
yok ise kantlanana dek yorumlanmamaldr. Sadece teoride kalr.
-Neye dayanarak evren sonsuzdur diyorsunuz? yle dnyorum var sayalm
evrenin bir sonu vardr ve bu sonu da son snrn bir duvar farz edelim. Beraber o
duvarn yanna gittiimizi dn. Yani son aamaya gelmiiz. Ark son adm atacaz
artk yokluk olacak. Peki, biz bir adm daha atarsak ne olacak sizce? Sizce yok mu
olacaz? Yoksa aynen devam m edecek? Yok, olmamz mmkn deildir. nk var
olan bir eyin yok olduu gzlenmemitir/kantlanmamtr ve akla da terstir. O halde
evren sonsuzdur.
-Peki, maddenin var olmad bir rya olduu syleniyor. rnein birine gre beyaz
olan dierine siyah grlebilir. Biz greceli olan bir varla nasl gvenebiliriz?
ncelikle bu grn yunan kkenli sofistlerce savunulduunu belirtelim. rnein
denir ki biri hasta ise yourt yerse farkl gelebilir. Demek ki hasta veya hasta olmayanarasnda fark olduuna gre yourdun gerek tad bilinmez. Bizde diyoruz ki bu sze
sahip olan kii yourdun birine tatl, dierine eki geldiini nereden biliyor? Tek
cevab olabilir, tecrbelerden. Yani duyu organlarn hatta her eyi greceli ve
yanltabilir olduunu syleyen biri nasl oluyor da birine tatl, dierine eki geldiini
iddia edebiliyor demek ki bir safsatac bile olaya bakarken kantn varlktan getirip
varln kabul etmiyorsa demek ki varlk kanttr ve gerektir denilebilir.
-
8/7/2019 Tanr zerine
44/63
44
Tanr var mdr?
-Tanr diye bir ey var mdr? Biz varz. Evren, galaksiler, uzay, insanlar, hayvanlar,
bitkiler ve aklmza gelebilecek her ey vardr ve var olduu iin vardr. Yani illa birama iin var olmamz. Ksacas var olduumuz iin varz. Bu hayat dnme ve
farkndalkla geer. Hayat ise anlamsz ve amasz olamayaca iin bir anlam vardr.
Bu anlamn kendisi tanrdr.
-Tanry gremiyoruz yok diyebilir miyim? nsandaki akl grlmez. Ayn zamanda
akl, bir ey de deildir. Oysa akl vardr ama varlk deildir. Yani akl nsan dzenli
almas ve bir eyi yaptn da dar da uygun grlen kavramdr. Tanr da bir ey
deildir. Yani bamsz bir varlk deildir. Ayn zamanda madde veya evrenin
kendiside deildir. Kavram olarak ve bir sezgi tr olarak hayatmzda vardr.
-Siz ksacas tanr yoktur derseniz daha uygun olmaz m? Var olan bir eye yoktur
demek yanl olur. Eer Tanr yoktur dersek hayat btn anlamn kayp eder.
slam ve Tanr
-slam dhil hibir dinde veya hibir lim sizin bu dediklerinizi kabul etmez. Ne
dersiniz? Aslnda olaya nasl baktmz nemlidir. rnein ayetlerde o hibir eye
denk deildir denir. Burada kast edilen tanr bir ey olarak alglanmamaldr. ey
olduu an btn zellii biter ve birleik veya bir varlk haline gelir. O yzden slam
retisinde blnmez bir btn-tevhit kimseye muhta olmayan-Samet ve hibir
eye benzemez retisi esastr. Ayrca bu sylediklerimiz sadece biz deil slamtarihinde bile tartlmtr. Allaha ey denilebilir mi? diye tartmalar bile yaplmtr.
Ve Allaha ey denilemeyeceini savunan Cehm Bin Saffan gibi mehur slam
bilginleri olmutur.
Tanr Yneten mi?
-Tanr yaratan ve yneten deilse neden dini retilerde hep vurgulanr? Kuranda
evrenin nasl altn anlamak iin ncelikle melek kavramna biraz deinmek
-
8/7/2019 Tanr zerine
45/63
45
gerekir. Melek-mlk-melik-malik-milk gibi kelimlerin kkenleri grld gibi mal,
sermaye, g anlamlarna gelir. Melik kelimesi de g anlamna gelir. O halde
evreni altran glere ve yasalara melek denir. Ve bu yasalar hep vard, var olacak.
te genellikle Kuranda biz yarattk denir. Bizden kast egom-ben yaratm deilgler ynetir anlamna gelir. Yine birok ayete Allaha yardm edin denir bundan
kast hayat anlamlandrn denmek istenir. Sadece evrenin ileyii deil ayn zamanda
toplumlarn ve bireylerinde ynetiminde Allah mdahil olmaz. Ahzap Suresi, 62de
nceki toplumlarla sonraki toplumlara uygulanan yasalarn ayn olduu vurgulanr.
Rad Suresi, 11de de bir toplumun kendisini deitirmesi Allahn o toplumu
deitirmesi anlamna geldii sylenir. bir toplum kendini deitirmedike biz
deitirmeyiz denir. Aslnda Allah dilediine hidayet verir denilen ayetlerde ise
dileyen hidayet verir ayetleriyle aklanr. Bu bir uslup meselesidir. Aslnda
Kuranda Allah bir tabiat dili ve toplum dili olarak ta kullanlr. Yine ganimetler
Allahndr ve resulndr denir burada toplumdur denmek istenir. Veya mlt
Allahndr ayetleri gibi. Ayrca Kuranda geen yoktan var etme madde iin deil
dnya ve gkler iin geerlidir. Dnya yok iken var edildi. Madde iin yoktan yaratld
deme. Demek isteniyor ki dnya, ay, ekiller bir zamanlar yok iken var oldular. Yok
olan ey dnyann maddeni deil ekli ve birleik halidir.
Sfatlar
-Sfatlar nedir? Sfatlar kelam polemiklerin de ki Allah ile birleik birer g deil
aksine var olan bir eydir. rnein Kuran yaratlm mdr? Sorusu zerinde epey kafa
yoran kelamclar Kurann Allah m yoksa ondan ayrm tartmasn yapyordular.
Musann ismi Allahn sesi anlamna gelen, kelamullahtr Aslnda her nebi birAllah sesi demektir. Hayatn sesi veya vicdann sesi daha dorusu hayatn
anlamlandran ses demektir. te bu olaylar oluurken Allahn sesi olur veya evrenin
kozmik ileyii meleklerin/yasalarn ileyiiyle Allahn gc olarak anlalr. Tpk
sen atmadn ben atm demesi gibi evrende var olan her eyin ortak dili Tevhit veya
tek anlam iin iler. Ve bu mkemmel bir hal alana dek hareket edip ileyecektir.
Evrenin ilemesine neden olan yasalara ve glere kudret veya g denir. Bu bir sfat
olur ve ortak dili anlaml g veya Allahn gc olur.
-
8/7/2019 Tanr zerine
46/63
46
Mucize
-Evrende meydana gelen ve Kuranda da iaret edilen mucizelerin Allah ile ilgisi var
mdr? ncelikle mucize kavram Kuranda gemez. Bunun yerinde ayet geer veya
bunun oulu olan ayat geer. Anlam iaret demektir. Evrende kiilerin isteklerineveya durumlara gre tanrnn mdahaleleri sz konusu olmaz. Bir: evrende ileyen bir
yasa vardr ve bu yasaya snnetullah denir. ki: eer baz ani mdahaleler olursa bu
tanrnn hareket halinde olan bir varlk olduunu gsterecektir. Kuranda geen
kssalara gelince... rnein Musann denizi yarmas, isann lleri dirilmesi vb. Ben
bunlardan bir kan anlamanz iin aklamaya alacam.
rnein Kuranda biz Meryeme rzk gnderiyorduk denir. Kimi burada gndermeyi
tavandan veya havadan indirme olarak anlar ama biz burada indir veya vermeyi
doada illa gkten indirme olarak alglamyoruz. nk Allah bir yerde deil ki
gndersin. O zaman Meryemin bir eyi yemesi veya imesi Allahn gnderdii
anlamna gelir Burada Musa halkna gnderilen rzklar da kyas edebilirsiniz. Nuh
tufann bir ceza olarak deil bir tufan/doal afet olarak grmek lazm. rnein u an
Kuran olusayd denilirdi ki stanbul da zlm ve smryle uraan bir takm
insanlar vard. Bir baktlar ki seller akt ve aralarnda kayp oldular. Bunla beraber
birou kayp olup gitti veya Lut kavmine ta yadrma bir volkanik patlamaya
yorumlamak uydun der. sann ly diriltmesi bedenleri deil bilinleri diriltmesi
olarak alglanabilir. Musann denizi gemesine gelince, Musa doa olaylarn ok iyi
bilen biriydi. Nehirlerin ne zaman alalp ykseleceini de iyi bilirdi. Halkn uygun
bir zaman dar bir geitte geirdi. Firavun farkl bir medeniyet kurma peinde olan
Musann hareketini bastrmak iin belli bir zaman sonra pelerine verir fakatbaarmaz bir batakla denk gelecek ki gark olur. Bu liste uzatlabilir. Mucizeye bak
amz anlayabilmeniz birka rnek verdik. Aslnda bu bamsz bir ekilde ele alnp
ilenmesi gereken nemli bir konudur.
Peygamberlik
-Peygamberlik verilir mi, alnr m? Ressamlk bir yetenektir. Ama kazanmak iin bir
almaya da ihtiya vardr. te peygamberlik herkeste bulunmayan bir yetenektir.
-
8/7/2019 Tanr zerine
47/63
47
Bunu elde etmek iin de almak gerekir. Muhammed bunu krk yanda elde etti.
brahim eitli ehirleri gezerek sorgulayarak aydnland. Musa yllarca obanlk
yaparak renip atelendi/aydnland. Aydnlanp saflaan bireyler eer peygamberlik
yeteneine sahip iseler belli srelerde kendilerine esinlenen ve hatrlarna gelenzmler ve evrensel mesajlar seslendirirler. Daha ok hayatn amacn bildirmek ve
iyilii hatrlatmak iin didinirler. rnein bir ayete bu sadece bir hatrlatmadr denir.
tesi zaten teferruattr.
Ruh Kavram
Belirttiiniz grler arasnda ruh kavram nereye alnabilir? Ruh vahiy. Ruhul Kudus
ise temiz vahiy demektir. Veya Ruhul Emin gvenilir vahiy anlamna gelir. Nitekim
say ruhul Kudsle destekledik denir. ruh rabbinin emrindedir ayeti ise ruhun yani
vahyin hepsi bir kiide veya insanlarda olamayacan evrenin byk olduunu ve
bilginin okluuna iaret eder. Ve az bir ksmn biliyorsunuz denir. nsana
ruhumuzdan/vahyimizden fledik demesine gelince aslnda insan ile vahyin birbirine
uygun dtn vahyin insan dirilttiine iaret eder. Cebrail ise peygamberin
aydnln gsteren stn akldr.
Sonsz
Aslnda bu eser genellikle mucize, kssa veya tanrnn nasl ynettii zerinde
olmad iin ksa-ksa cevaplamaya altk. Bir Tanr vardr bu Tanr dzensiz ve
kafasna gre i yapan deil hayatn anlamdr. Evren ise kendine has kadim yasalarla
alr ve devam eder. Evrende var olan ktlklerin sorunu ise evrenin
dengesizliinin de var olduunu gsterir. Yani mutlak bir dzenli evren yoktur. Oyzden olaylarn kayna tanr deil evrenin ileyiidir. Tanr evren deildir. Evren
st bir varlkta deildir. Bir ey olduu bile sylenemez. O sadece hayatta var olan
bir kavram ve anlamdr. Yaplan ilerin ortak dili veya tek amac olarak ta tarif
edilebilir.
-
8/7/2019 Tanr zerine
48/63
48
8
EKLER
Tanry Tanmlarken
Varln hareket halinde olmas, zaman dourmas -kendi kendisini iletmesi
demektir. Tanr bu ileyiin ismidir denilebilir. rnein Zaman bir varlk deildir ama
vardr oysa ey denilemez. nk eya deildir. Yani boyutu yoktur. Varlk olduu an
zaman oluur. Zansz varlk olamaz. Oysa zaman bir kavramdr ve hayatn ta iindedir
yani her yerdedir. Varln yokluu da imknszdr. u an var olan her eyin
miktarnn eksilip-oalmas imknsz olduu gibi; yokluu da dnlemez. O halde
zaman vardr ve sonsuzdur ve baszdr.Evren ileniyor. Kadim yasalarla alyor. Bu yasalar programlanm veya yaratlm
deildir. Yaratma olmu-bitmi bir durum deildir, srekli olan bir eydir. O halde hep
yaratlyoruz ve hep lyoruz. Biz derken madde, varlk. Eer yaratma eylemi bir
yerden baladysa o halde Tanr yaratan olmaz. En azndan yaratmadan nce te
burada rahatlkla varlk tmyle baszlktan bu yana var olup bozuluyor.
Yaadklarmz ise bu varln ufack bir kesitidir. Varln ilemesi iin bir akla da
gerek yoktur nk her ey bir ama dorultusunda deil -var olduu iin ve varl
zorunlu olduu iin ara sra dnya, yldzlar ve bizlere mkemmel grlebilecek
boyutlar oluturabiliyor.Anlattmz varln/evrenin ileyiinin ismi Tanrdr. Burada Tanr bir varlk veya
yn vermek deil ynn kendisidir. rnein rahmetin yaratcs deil rahmetin
srd yndr. O yzden Allah'n bir ismi de kahr edendir. Oysa Allah kahr edici
olamaz. Kahr/ktlk/ikence var olduuna gre bir varlktr o halde bu tanrdan gayr
da olamaz. Demek ki kahr eden, ldren, dirilten, var eden, yok eden, misal veren
yani bu btnsel ileyie Tanr diyoruz. imdi diyeceksiniz ki bende buna Zeus
diyorum. Zeus derken birini kast ediyorsan diyemezsin. nk varln ilemesi ve
hareketi akna nasl zaman diyorsak sen buna farkl dillerle hitap edebilirsin ama
zaman denirken kast edilen o hareketliliktir veya sredir. te Tanr'da denirken yn,
hareket ve ak ise burada sorun yoktur. "en gzel isimler onun ister rahman deyin
-
8/7/2019 Tanr zerine
49/63
49
veya baka ey deyin" der. Baka bir ayette o bir eye denk deildir denir. Yani bir
"ey" deildir. Eer ey olursa snrllk veya zat gerektirir. Oysa Allah'n zat
hakknda dnemeyiz nk zaman denirken zamann kendisi deil hayattan rnek
verilebilir ancak. Allah tanmlarken -zat deil- sfatlaryla bilinebilir ki zatensfatlar btnleyendir ama sfatlarn kendisi deildir.
slam Geleneinde Allah Kavram
Animizm, Totemizm, Fetiizmden tutun en sistematik/felsefi akmlarda/toplumlarda;ruh veya tanr kavramlar birer insanlk gereidir. slam gelenei dediimizentelekteller ve mukallit Mslman halk/aydnlar arasnda Allah/Tanr kavram da
ba listede yer alr. Gelenekten kastm kltrel gelenek deil dnce geleneidir.
Dnce olarak kalplam bir eyleri yeniden gelecek nesle aktaran ara forum olanentelektel olsun veya avam dediimiz uygulayc mukallit zmre olsun; Allahkavram noktasnda tutarl olup olmadklar noktasnda bir deerlendirme yapmakgerekir diye dnyorum. slam Peygamberi Nbvvet dediimiz devirden sonra
btn bir slam dinin dinamitlerini Allah kavramyla halka aktard. Allah kavramsadece slamdan sonra deil ayn zamanda Mekke putperest ynetimi arasnda daitibarl fakat pasif bir durumdayd. Allah her ne kadar en byk Tanr olarak alglansada btn ileri Lat-Uzza-Menat ve bunlar saran 360 civar put ynetiyordu.Yakarlar, dualar, namazlar Allaha doru deil Mekkede, Kbe avlusunda veevlerde bulunan putlara kar yaplrd. Mekkenin paganizmi aratrmaclara gre
Mezopotamyada bulunan putlarn buraya kaynaklk etiidir. slam kaynaklarndageen bir rivayete gre Mekkeye putperestlii girmesi yle aklanr; Mekke veSuriye arasndaki ticaretten kaynaklanan bir eydir. Oraya giden tccarlardan biriSuriyedeki bir putu Mekkeye getirmi ve bu putperestlik btn Mekke hattaArabistan yarm adasna yaylm.
Hz. Muhammed Peygamberliini duyurduktan sonra putlara tapmay kesinlikleyasaklamtr. Arkadalaryla/Sahabesiyle beraber mcadele ederek Arabistandadevrim denilecek bir servene elik etmiler. Mekkede balayan gen hareketMedinede halka szarak byk bir propagandaya imza atmlar. Ve Medine halk
slam retilirini benimseyerek putlara tapmamay ve tek Allaha secde etmeyi kabuletmiler. Muhammed Nebi Medinede uzun bir sre kalarak gerekli politik durumusaladktan sonra Mekke Fethi ile Mekke ehrini ele geirir. Medinedesavunmalarn salayan Sahabe; Mekkeye bir btn olarak diyalog ve politikaylagirebilmiler. Ebu Sfyan ile uzun grmelerden sonra Mekke halk silah brakm veyeni ynetimi benimsemitir. Mekkeye giren Peygamber Kbe avlusundaki putlarykm, Mekke halk kendi eliyle eski putperest izgisinden caymtr. brahimi duruolarak ifade edilen sahne; Kuranda vlrcesine sz edilir. Allah Kavram Mekkefethinden sonra halk arasna yerlemi; nsanlar btn inanlarn bu yepyeni grzerinde kurmular. Muhammed Peygamber devrindeki Allah inanc her eyin
bandayd. bn-i Rt, bn-i Sina ve Gazali gibi slam entelektelleri arasndagerekleen tartmalar nemli yer igal ediyor. Baz aratrmaclar Gazali ile bn-i
-
8/7/2019 Tanr zerine
50/63
50
Rt arasndaki tartmalara Kelam-i tartma derler. Genel olarak Felsefide denilir.Konu bu olmad iin uzatmayacam fakat konumuzla ilgili bn-i Rt nemli birayrntya dikkat eker. bn-i Rt, Tevhit-Nbvvet ve Har/Ahiret konular harislam dininde her ey tartmaya aktr der. Tevhit Allahn var olmas ve bir olmasdemektir. Tevhidi hayatn btn alanna Hukuka bile dhil edenler vardr. Teokrasiyegirdii iin birok slam bilgini Tevhidi biraz daha kstlamak istemilerdir. rnein
bazlar atbi-Tufi gibi Hukuk alannda bazen maslahat vahyin nne geebilirdiyebilmiler. Tevhit her eyin banda anlr. man artlarnda Mutezile, ii, Snnivb. hibir slam mezhebinde ikinci planda deildir. Yeryzndeki hibir dinde Allahmnezzeh, vahit, hay gibi sfatlarla n plana kmaz. Neredeyse slam tarihinin ilk yz yl sadece Allahn sfatlar ve varl noktasnda tartmalarla gemitir. Bu tarih
be yz yla da yaylabilir. Allah hakkndaki tartmalar zaten Gazali dnemiyle iniegeer. Allahn varl ve birlii noktasnda yeni ilimler bile tahsis edilmitir. Bazlar
buna bilim dalna Kelam derken, n yargl rivayet yanls bilginler Akide-Akaidisimleriyle bu dncelerini kategorize etmiler.
Hz. Muhammedin orta dnemleri diyebileceimiz devirlerinde Ehl-i Kitap ile diyalogolur. Kuranda bu diyalog yle geer: Ey kitap ehli! Bizimle sizin aranzda ortak birsze gelin: Yalnz Allaha ibadet edelim. Ona hibir eyi ortak komayalm. Allah
brakp da kimimiz kimimizi ilh edinmesin. (Al-i mran, 64) Grld gibi bugnk slam dnyasndaki ortak payda Mezhep, Peygamber, Sahabe, limlerMerep, Tarikat veya deerler deil Allah- Kavramdr Allaha hibir eyi ortakkomadan yaabilen biri varsayalm slamn dier maddelerine inanmad bu nsan bir
btn olarak Kfir-dlanm grlebilir. Diyelim baka biri Muhammed PeygamberinPeygamberliine inand, fakat arpk bir Allah inanc, trbe anlay, putlara eilme,zalim ve her trl halta inan insan ise gnahkr kabul edilir ancak. Sapk kabul edilen
baz slam mezhepleri Allah inanc ile eylemlerin bir olduu bunlarn ayr olmadgr vardr. Hariciler, Mutezile veya Ehl-i Snnetin ilk versiyonu olan Selefiliegre; yanl yapan ve bunda srar eden biri de kfirdir. Ortak payda olarak Allah inanc
bazen bir hi saylrken ortak deerlere inan daha baskn kabul edilir. Allah kavramher ne kadar belge zerinde ilk madde olarak kabul edilse bile; uygulamada namaz,oru vb. eyler n plandadr. Gelenek arasnda ve gelenei temsil eden entelektellerarasnda Allah inanc Peygambere inantan bile aadadr. Allah ismi uygulamadaanldnda nsanlar gayet normal grrken, namaz, ahiret, iman, Muhammed vb.kavramlar ok byk saygyla anlr. Allah kavramna sayg olarak eklenen Hz. Cc.eklenmese hibir dikkat ekmez. Muhammed ismine brakn Hz.; arkasna bir cmletutacak salavatlar bile eklenirse az grlr. Sylenmedii zaman n yarglara nedenolur ve uyarlr. Umarm bu yazdmz eletiri bile n yargya neden olmaz.
Tanrmz ve Tavrmz
Ali eriati genliinde binlerce modern gen gibi aray ateinden kavrulup yanarkenyle seslenir Tanrya:
Ey Tanrm sen var msn, yok musun onu bilmem. Fakat sen uan da bana lazmsn.
-
8/7/2019 Tanr zerine
51/63
51
Evrene baktm, doaya baktm tanrya yer bulamadm. Felsefede hi yer bulamadm.Sorgunun ve yargnn ateinden brahimi bir sendeleyile: Tanrm kimdir? sorusunusordum. Hz. Muhammedin Ben phede brahimden daha stnm (Muvata)szleri kulaklarma esinlendi. Voltarie Tanr olmasa da onu var etmek gerekirdemiti. Bakunin, Voltarienin szlerine karlk Tanr olsa da nsann zgrlemesiiin yok etmek gerekir demitir. Benim tanrm yoktur fakat hi Ateist olmakistemedim. Ayn zamanda bana Teist denilmesini de hi istemedim. Militan bir Ateistile Fanatik bir Teistin Tanr var mdr, yok mudur tartmas ne kadar da iren.Teist sanki Tanry; grm, deneylemi ve bilmi gibi mutlak derecede vardr diyor.Ateist ise sanki varln btn srlarn bitirmi gibi yoktur diyor. Tanrya yer
bulamyoruz, gremiyoruz, bilemiyoruz, his de edemiyoruz ama hayat nedir debilmiyoruz. Tanrya yoksun diyorum nk btn bir hayat sarmalayan ve zapt u raptaltna alan biri insann zgrln yok eder. Nietzschenin iki zgr olamaz. Tanrvarsa zgrlk yok olur teziyle yok dedim. Hayatn anlamn onun sarmalayancokuyu da yok edemedim. Yaratan, yneten, yarglayan bir tanry grm gibi naslvar diyebilirdim ki?
brahimden baladm. brahim topluma anlatamad tanry. O yzden btn putlar paralayp kentte anlatamama duygusunu ifade etti. Hem baltay da en bynnomzuna vermiti. brahime Tanrsz ve Ateist diyeceklerdi elbette. Oysa brahimAteist olmad gibi Teist hi deildi. Musa Firavunlar yendi, denizi geti ne var kihalkna anlatamad. En sonunda tanr szleri dedii levhalar yere vurarak anlatamamaduygusunu ifade etti. Ninova halkna yllarca anlatt. Anlatt da anlatt yinedinletemedi, anlatamad. Yolu bir gemiye binip Asura kamak oldu. Yunus halkndankamakta yolu buldu. Hz. Muhammede Balk sahibi Yunus gibi kama denildi.Muhammed putlar ykt, toplumu deitirdi fakat yine anlatamad. Uhut savandameer Muhammed ldrld! denilirken her biri bir tarafa kat. Ashap dedikleriortalkta kayp oldular. Ben diyeyim kii sen syle be kii kald etrafnda. Hz.Muhammed putlarn alaca karaln anlatt. brahim putlar krd, Musa putlara veheykellere tapmayacaksn dedi, sa iki efendiye kulluk edilmez dedi. Nietzschede
putlarn alaca karanlnda sava verdi. Putlatrlan tanrlar skt ve sildi. Hepsininortak bir yks vard Tanrya kar kmak, putlar devirmek ve naslar-dogmalaryok etmek Hz. Muhammede Sabi/dnek, tanrlara kar kan, dinsiz ve imanszdeniliyordu. Meerki bn-i Rt srgnlere urarken, Shreverdi ldrlrken dedinsiz denilerek ldrlmtler. bn-i Arab Tanrnz Ayaklarmn altndadr derkenne demek istemiti?
Tanrnn evlerini ziyaret ediyorlarm! Ev sahibini ise hi gren olmad. Tanryakurban ediliyor, ibadet ediliyor, dua edip yakaryorlar binlerce yldr tanrdan hi seskmad. Onlar tanry ev sahibi, gklerde, dua kutusu gibi sanmlar meerkiTanrya hi gizem demek istemedim. Aklma gelen her eyi o deildir dedim.mamlardan biri vaaz verirken:
Tanr ne cisimdir ne de cevher. Ne ruhtur ne de nur. Ne yerdedir ne de gkte
-
8/7/2019 Tanr zerine
52/63
52
Orada oturup dinleyen biri der ki:
Hocam ksaca yok desene!
Vaaz veren ile dinleyen meerki hep tanrya bir yer istemitirler. Kendilerine ya Ateistdemiler ya da Teist. Szle bakarsanz eer; Teis, Ateist, Panteist, Deist her biri ikicmle ile anlatlp geitirilir. Oysa Tanr anlatld zaman bilmezler mi mekn vezamana hapis edilir. Kahrolas tanrya ulamak bir mauka ulamak deil ki; dalardelmek ile ulalsn. Mauka ulamak iin belki delinecek bir da varda tanryaulamak iin o da yoktur. Kantla, kantla, kantla Sonu: 0
Var sayalm vardr dedim bu sadece bir szcktr. Birbirimizle ayn olduumuzuanlatmak iin sadece var diyoruz ve birbirimize olan gvenimiz ortak oluyor. Varsayalm yok dedik yine bir szcktr. Sadece insanlarn iaret ve gruplara blmekiindir bu szckler. Nice var diyenleri grdk her ktl iler, ii de sadece kt
bir leziz. Nice yok diyenleri grdk odaklanmlar dinlere onlarn skm iin terdkerler. Ne var diyen drst oluyor; ne yok diyen zgrleiyor. Aksineseslendirdikleri szckler onlara bir snr kazyp etiketleniyor ve konumasna da snrgetiriliyor.
Karnmn alt taraflarndan bir coku ykseliyor! Tabulaan, snrlanan dogma saylandokunulmaz bir yerde bir coku ykseliyor. Btn varl anlaml klyor. Her eyigzelletiriyor. Anlatmak iin hibir szck bile gerektirmiyor. Vardr veya yokturdemek iin hibir nedenim kalmyor. Doann karmak grnts altnda her eygzelleiyor. Teistin Tanrnn sanat demesi gerektii, Ateistin ise gzel varlkdemesi gerektii bir eylere odaklanp onu esiz buluyorum. tesine gemiyorum,stne kmyorum, sr aramyorum ve ylece duruyorum. Ortak nokta bu olsa gerek!Kolaydr sabahlara kadar bin salvat ekip cenneti garantilemek! in zoru sonsuz bircokudur. Sonsuz bir zgrlk! zgrl anlatanlar, onu sevenler, onu getirmekisteyenler zgr deildir. Ben zgrl devrim sonrasna brakmak istemiyorum. Onulm tesinde de aramyorum. Onu yaamak ve gemi ile gelecek arasndaki anyakalamak istiyorum!
Uruna savalacak sadist tanrlara ba kaldrmak. Onun uruna savap tanrclkyapmak istemiyorum. Benim tanrm sevgidir, senin tanrn zalimdir demek deistemiyorum. O din benim bu din senin savan da vermek istemiyorum. Galiba sayAntakyal Saul anlamt meerki o da yanl anlamt. Anlatmla deil, anlamaklaoluyormu. Tutku ile deil coku ile oluyormu. Mzik dinlemek, dans etmek,saatlerce dnp doaya hayran olmak senin yetmi yllk ibadetine bedelmi.Evrensel paradigmas olan var m? Evrensel paradigmas olan zgrdr ve bir tanrsvardr. Peki, keyfi bir paradigmas olan var m? O zaman onun tanrs yoktur onun
putu vardr.
-
8/7/2019 Tanr zerine
53/63
53
amzn Uzayl Tanrlar ve Arabalar
nsanz Gizemli, abartl, inanlmaz ama gerek eyleri ok severiz.Esrarengiz, gizli kapakl kalan eyleri ok sevdiimiz iin aklanmasn da istemeyiz.svete bir TV kanalnda sihir gsterileri yaplyor. Herkes hayretler ierisindesihirbaz alklyor. Bu TV program dierlerinden ayran yn ise sihirbazgsterilerden sonra kalkp yapt hileleri anlatyor. Seyircilerden birka itirazediyorlar: bize nasl yaptnz anlatmayn. Biz sadece sihirleri izleyerek hayretedmek ve inanmak istiyoruz. Bu arada TVde geen traji-komik hikyeyi A. RzaErgvenden okumutum. Biri bana Msr piramitlerinden sz ediyordu. Onunmuhteem grntsnden, olan st tasarmndan vb. ynlerinden sz ediyordu.Dorusunu isterseniz tarihi yaptlar kmsemek ahmaklktr orada binlerce insannemei yatar. Bana anlatan kii ylesine anlatmyordu tabi. Anlattklar da doru olsaZaten duyduklar abartlyd birde kendisi de ekleme yapt m grende Firavunlargkten inmi zan edecek. Durup birden arkadamza sordum; piramitleri bende
beenirim ancak seninle aramzda olan farkmz udur acaba bu farkmz ne olabilir?Siz Msr piramitlerinin insan yapm olmadn ima ediyorsunuz o halde kim yapt?Verdii cevap ise alk olan st gler, ruhlar vb. Ya hem Firavuna kendini tanrilan etmi diyeceksin hem de kalkp ona ruhlar yardm etmi diyeceksin. Arkadamzmesele deildir burada. Mesele olan insan kafasnn bir yerde cevap bulmad mhemen ii ruhlara, cinlere, perilere yklemesi. Peri, cin, ruh bunlar biraz a dlkgrnm kazand elbette. O yzden artk insanlar kalkp cin grdm, peri grdmdemezler. Dediinde ise sen psikologa grnmelisin derler. O zaman uzayllargrmekte are buluyor. Evet, balmzda yazdmz gibi amzn TanrlarUzayllardr.
Osho ok sevdiim biridir. Belki bu insandan aldm hazz ok az fikir insandabulmuum. Her dnce insan gibi bu stadmz da arya kamaktan kurtulamyor.rnein Gizemli Srlar diye bir kitab vardr orada piramitler, eski tapnaklar hatta
putlar bile anlalmayan ynlerini gstererek dinleyicinin-okurun zihin altn hayranbrakarak yavaa teslim alr. Sonrasnda istedii bak zihnine yanstr. Osho ii salt burada durdursa neyse birde eski uygarlklarn bizim ulatmz uygarln oktesinde olduunu anlatmaya alr. Aslnda Oshoun yapt Ters-Oryantalizmdir.Biraz konu dna kacaz ancak Oryantalizm kavramna deyinmeden de edemem.Oryantalizm klasik ansiklopedik tanmla dou bilimcileri olarak bilinir. Szlkleriokumanz ancak bir kavramn hibir zaman salt terimsel ynyle bakmamanztavsiye ederim. Btn bilginin, zenginliin, bilimin Batda olduunu, Dounun isesnfsz, aalk olduunu kabul eden zmreye Oryantalizm veya slami deyimleMsterik denir. Oryantalizm iyi gzel anladk da imdi birde Ters-Oryantalizm kt.Mevdudi, Seyit Kutup vb. aydnlarn ban ektii Baty vahet, dk, ahlaksz,Felsefede aalk ve btn gzelliklerin bizde olduunu syleyen anlay dasylediimiz gibi Tersten Oryantalizmdir. ranl dnr Murtaza Mutahhari,Materyalizme Eilim Nedenlerini gsterirken Batnn Felsefe de ok geriolduunu, hatta anlamadklarn asl gerein bizde olduunu anlatr. Dorusu konuyu
rayndan kardmn farkndaym ama buna deyinmekte fayda grdm nk bazakmlarn ykselmesinde, kkenlerin Psikolojik nedenleri bilmekte fayda gryorum.
-
8/7/2019 Tanr zerine
54/63
54
Din evrelerinin ismini duyup boazlamak istedikleri Turan Dursunun beniartan bir kitabn okumutum. Kitabn ismi Evren Bir aka M yazd bazmakalelerin toplamdr. Kitab grnce T. Dursun bilim alkannda da m yazmtr diyedndm. Kitab ap biraz baknca tamamyla melek, ruh, dem, Havva, cennet vb.kavramlarn ierdii bir kitapm. Her hal de dedim bu din-bilim karlatrmasyapyordur. Ap okuyu