103

104

Tarihçe

Türk Hava Kuvvetleri, 1 Haziran 1911 de Harbiye Nazırı (Mil-li Savunma Bakanı) Mahmut Şevket Paşa’nın emriyle Yarbay Süreyya (İLMEN) Bey başkanlığında “Havacılık Komisyonu” adı altında kurulmuştur.

İlk motorlu uçağın 1903 yılında uçuşundan dokuz yıl gibi kısa bir süre sonra 1912’de Türk Askeri Havacılığı Dünya havacılı-ğında ki yerini almıştır.

Temmuz 1911’de Süvari Yzb. Fesa (EVRENSEV) ve İstihkâm Tğm. Yusuf Kenan Bey’ler Fransa’daki Bleriot uçuş okuluna gönderilmiş ve 1912 Şubat ayında eğitimlerini tamamlayarak yurda dönen Yzb. Fesa ve Tğm. Yusuf Kenan Bey Türk ordu-sunun ilk pilotları olmuştur.

1912 yılında Fransa’dan satın alınan biri iki kişilik diğeri bir kişilik iki adet Deperdussin uçağı ilk Türk uçakları olmuştur. İstanbul Yeşilköy’de uçak hangarları ve uçuş alanları yapılarak havacılığın ilk adımları atılmıştır.

1918 yıllarında Yeşilköy Tayyare İstasyonu, Türk Ordusunun askeri hava eğitim ve öğretim merkezi durumuna gelmiştir. Bunun yanında Tayyare İstasyonu 1912 yılından itibaren ga-nimet uçaklar dahil çeşitli ülkelere ait uçaklarla çoğu Almanya yapımı uçuştan kaldırılmış uçaklardan oluşan depolara sahip olmuştur. Belkide bu kadar fazla uçak, bir hava müzesi kurul-ması fikrine neden olmuştur.

1918’de Hava Kuvvetleri Müfettişliği hava müzesi kurma ka-rarı almış ve düşmandan ele geçirilen uçakların enkazları top-latılmıştır. Ancak hangarlarda ve depolarda korunan bu uçak-ların Kartal-Maltepe’ye taşınırken büyük ölçüde hasar görmüş olması ve Kurtuluş Savaşı’ndaki uçak kırımları hava müzesi-nin kurulmasını geciktirmiştir.

23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin

açılmasıyla kurulan yeni Türk devleti, ilk iş olarak düzenli ve disiplinli orduların kurulmasını esas kabul edip, bu amacı ger-çekleştirme çalışmalarına giriştiği sıralarda, Türk Ordusu’nda havacılığı da geliştirmeyi kararlaştırmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk Dünya havacılığındaki gelişmeleri dikkatle izlemiş, büyük bir öngörü ile gelecekte ülke savunma-larında havacılığın önemini anlatmıştır. “İstikbal Göklerdedir” sözüyle de havacılığın önemini vurgulamıştır.

Türk sivil havacılığına öncülük eden Türk Hava Kurumu’nun kuruluşuna teşvik etmiştir. Bu destekler sonrasında Kayseri’de Tayyare Fabrikası kurulmuş ve çeşitli tiplerde iki yüze yakın uçak üretilmiştir.

1960’lı yıllarda hava müzesi kurulması fikri yeniden gündeme gelmiştir. 1963 yılında yayımlanan bir emir ile birliklerdeki mevcut uçaklardan birer adedinin korunması istenmiş ve 1966 yılında “Hava Müzesi Teşkilatı” kurulmuştur.

Hızlandırılan hava müzesi kurma çalışmaları sonucu 15 Ma-yıs 1971’de İzmir-Cumaovası’nda Hava Müzesi’nin açılışı gerçekleştirilmiştir. Hava Müzesi ziyaretçilerden büyük ilgi görmesine rağmen ulaşım zorlukları nedeniyle müzeye gös-terilen ilgi azalmıştır. 1978 yılına kadar faaliyetlerine İzmir-Cumaovası’nda devam eden Hava Müzesi’ne yeni bir mekân arayışına başlanmıştır.

Hava Müzesi’ne yer arayışları sonucunda müzeler şehri olan aynı zamanda Türk havacılığının doğduğu yer olan İstanbul-Yeşilköy’e taşınması kararlaştırılmıştır. 1974 yılında inşaat ça-lışmalarına başlanan Hava Müzesi binası 1983 yılında tamam-lanmıştır. Modern müzecilik anlayışıyla yeniden yapılandırılan Hava Müzesi; 16 Ekim 1985’te dönemin Hava Kuvvetleri Ko-mutanı Orgeneral Halil SÖZER tarafından hizmete açılmıştır.

Hava Müzesi’nin ismi 2005 tarihinde Hava Kuvvetleri Müzesi olarak değiştirilmiştir.

HAVA KUVVETLERİ MÜZESİ KOMUTANLIĞI

105

Vazife ve Hedef

Yeşilköy Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı’nın vazifesi; Çağdaş müzecilik anlayışı ile Türk ve Dünya havacılığını tari-hi gelişimi içinde anlatarak havacılık tarihine ışık tutacak her türlü eseri korumak, sergilemek, havacılığı ve Hava Kuvvetle-rini tanıtan bilim ve teknoloji müzesi olmaktır.

Yeşilköy Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı’nın hedefi; Yeşilköy Hava Kuvvetleri Müzesi, konusu olan havacılık ve uzay alanındaki gelişmeleri takip eden ve uygulayan, sürekli gelişen, yaşayan, tam donanımlı örnek bir müze, Türkiye’nin ilk ve en büyük hava müzesi olarak dünyanın en iyi, en büyük havacılık ve uzay müzeleri arasında olma hedefini gerçekleş-tirmektir.

Hava Kuvvetleri Müzesi’nin diğer bir önemi de, teknoloji müzesi olmasından ileri gelmektedir. Bu nedenle eğitim ku-rumları için bir laboratuvar niteliğindedir ve sürekli gelişmeye açıktır. Böylece genç nesle havacılığı sevdirecek ve havacılığa yönlendirecektir.

Müzenin diğer bir hedefi ise, koleksiyonlarının geliştirilmesi için havacılıkla ilgili olan kişilerle bağlantı kurarak müze ko-leksiyonuna eser kazandırma çalışmalarıdır.

Teknoloji müzesi olmasından dolayı eğitim kurumları için la-boratuvar niteliğinde olan müze, ziyarete gelen okullara Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı’nda ücretsiz hizmet vermek-tedir. Böylece havacılığı sevdirmek ve yeni nesillere tanıtmak olan en büyük hedeflerinden birini yerine getirmektedir.

Sosyal ve Kültürel Etkinlikler

Müzenin en önemli etkinlikleri arasında, Türkiye Plastik Mo-del Uçak Yarışması sayılır. Müzenin açılış tarihi olan 16 Ekim 1985’den bu yana her yıl düzenli olarak 16 Ekim’i kapsayan hafta sonu yarışma yapılmaktadır. Yarışmacılar her yıl yarış-

maya dört grup ve sekiz kategoride yüzün üzerinde modelle katılmaktadırlar.

Yarışmaya paralel olarak yapılan bir başka etkinlik de, İstanbul Havacılık meraklıları Plastik Model Uçak Kulübü faaliyetle-ridir. 1987 yılında açılan kulübün üyeleri, her ayın ilk Pazar gününde müze kafeteryasında toplanarak bilgi alışverişinde bulunmaktadırlar.

Ayrıca Müzenin giriş salonunda bulunan 56 kişilik sinema ve konferans salonunda hafta içi okul gruplarına Türk Hava Kuv-vetleri Komutanlığını ve havacılığı tanıtan kısa filmler göste-rilmektedir.

Müzenin giriş salonunda bulunan satış reyonunda ise, yerli ve yabancı maketler, uçuş montları, şapka, kristal biblolar, anah-tarlıklar, broşlar ve kravat iğneleri gibi küçük hediyelik eşyalar satılmaktadır.

Müzede ziyaretçilerin dinlenme ihtiyacını karşılamak üzere açık ve kapalı iki bölümden oluşan kafeterya bulunmaktadır. Açık kafeterya bölümünün hemen yanında bulunan ve okul öncesi çocukları için yapılmış olan uçak, ziyaretçilerden bü-yük ilgi görmektedir.

Koleksiyon ve Sergileme Alanları

Müze, toplam 65.000 m2 alan üzerine kurulmuş olup, bu alanın 2.500 m2’ni kapalı alan oluşturmaktadır. Açık alanın 12.000 m2’si ise, iki bölümden oluşan uçak teşhir alanı olarak düzen-lenmiştir. Müzenin çevresi gelişme sahası olarak düşünülmüş ve yeşil alan haline getirilmiştir.

Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı koleksiyonu; uçaklar, uçaklara ait teçhizatlar, silahlar, motorlar, üniformalar, yazılı belgeler, madalya, nişanlar ve diğer nesnelerden oluşmaktadır. Açık ve kapalı alanlarda toplam 59 adet pervaneli uçak, jet uçağı, helikopter ve planör sergilenmektedir.

106

Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı, sahip olduğu uçak ko-leksiyonu ile dünya hava müzeleri arasında önemli bir yere sa-hiptir. Müze kısmındaki sergileme alanları birbirine bağlantılı salon ve uçak hangarından meydana gelmektedir. Kapalı müze alanının diğer bölümünde ise idari bürolar, kütüphane ve nes-ne deposu bulunmaktadır. Birbirine bağlantılı iki bölüm olarak düzenlenen açık sergileme alanında ise, uçaklar ve uçaksavar silahları gibi büyük nesneler sergilenmektedir.

Kapalı Sergileme Alanları

Şeref Salonu

Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığına bağlı üs ve filoların fla-maları sergilenmektedir. Bu bölümde Cumhuriyet döneminin ilk Hava Harp şehitlerinin büst ve kısa özgeçmişleri ile yer al-maktadır. Sinema salonu, vestiyer, yayın odası, satış reyonu da bu salondadır.

Türk Havacılığı SalonuSergilemenin tamamı vitrin içinde ve panolarda olup, Türk Ha-vacılığının gelişimi anlatılmaktadır. Sergilemede yoğun olarak fotoğraf ve bilgilendirme panoları kullanılmaktadır.

Hava Kuvvetleri Komutan Büstleri Salonu

Salonda, Türk Hava Kuvvetlerinin kurucuları Mahmut Şev-ket Paşa, Süreyya İlmen ve Hava Kuvvetleri Komutanlarının büstleri, kısa özgeçmişleri ve Türk Havacılığına emeği geçmiş havacılarımızı tanıtan yağlı boya tablolar yer almaktadır.

Geçiş Salonu

Asker ressamlarımızdan ve eski Müze Komutanlarından olan (E) Alb. Şükrü ÇAĞLAYAN’ın, Havacılık tarihinde önemli kişilerin portrelerinden oluşan yağlı boya koleksiyonu, Ütğm. Ali Rıza Bey’in büstü, duvarda Çanakkale’de düşürülen düş-man uçağının pervanesi, Atatürk ve Türk Havacılığı panosu, orta vitrinde Hava Kuvvetleri’nde kullanılan savunma uçakla-rının maketleri sergilenmektedir.

Dünya Havacılığı Salonu

Sergilemenin tamamı vitrin içinde fotoğraf ve bilgilendirme panoları şeklinde olup dünya havacılığının gelişimi anlatıl-maktadır.

Hangar

Açık olarak yapılan sergilemede uçaklar, planörler, simülatör cihazları, hedef sistemleri, pervaneler, motorlar, yağlı boya tablolar ve fotoğraflar yer almaktadır.

Hangar’da Hâlihazırda Sergilenen Uçaklar ve Planör

Uçak Mühimmatları Salonu

Salonda geçmişte ve günümüzde kullanılan çeşitli uçak mü-himmatları sergilenmektedir.

Anılar Salonu

Salonda emekli ve şehit havacılarımıza ait kıyafetler ve özel eşyalar sergilenmektedir.

1 Grigrowich M-52 Pezetel PZL 24 G3 Miles Magister 4 De Havilland Dragon DH-89A5 Curtiss Falcon CW-226 Uğur Kuş7 Bleriot (anı uçağı)8 Piper L18-C9 Scheibe Bergfalke IV (Planör)

107

Silahlar Salonu

Salonun bir bölümünde Türk Yıldızları Akrotim Takımı’nın tanıtımına ait bir köşe olup madalya, bröve ve nişanlar sergi-lenmektedir. Vitrin içinde silahlar, uçak kameraları, füzeler, toplar, kılıçlar ve makineli tüfekler bulunmaktadır. Ayrıca sa-londa dünyada kullanılan uçakların 1/72 ölçekli maketlerinin yer aldığı maket uçak koleksiyonu yer almaktadır.

Kıyafetler Salonu

Vitrin içinde havacı subay, astsubay ve erlere ait tarihi ve gün-cel üniformalar, paraşüt, muhabere cihazları sergilenmektedir. “Göklerden Gönüllere İnenler” köşesinde ise ilk hava şehidi-mizi verdiğimiz 1914 yılından günümüze kadar hava şehitle-

rimizin listesi bulunmaktadır. Ayrı bir vitrinde de Hava Harp Okulu bayan ve erkek Harbiyeli üniformaları sergilenmekte-dir.

Açık Sergileme Alanları

12.000 m2’lik alan üç bölüm halinde çevre düzenlemesi yapı-larak açık sergileme alanına dönüştürülmüştür.

Açık sergileme alanının ilk bölümünde uçaklar iki sıra halinde yerleştirilmiştir. Burada sergilenen uçakların tamamı jet uçak-larıdır. Açık sergileme alanının ikinci bölümünde jet ve perva-neli uçaklar, sivil uçaklar, helikopterler ve uçaksavar silahları sergilenmektedir.

1 Lockheed T-33 A “T-Bird” 22 Beechcraft AT-112 Republic F-84 F “Thunder Steak 23 Republic P-47 D “Thunderbolt”3 Republic F-84 G “Thunderjet” 24 North American T-6 G “Harvvard”4 North American F-86 E “Sabre” 25 Douglas C-54 D “Skymaster”5 Republic RF-84 F “Thunderflash” 26 Dornier Do 27 H-26 North American F-100 C “Süper Sabre” 27 Dornier Do 28 B-27 Convair F-102 A “Delta Dagger” 28 Dornier Do 28 D-18 Lockheed TF-104 G “Star Fighter” 29 Dornier Do 28 D-2 “Skyservant”9 Northrop F-5 A 30 Siat 223 “Flamingo”10 North American F-100 D “Super Sabre” 31 Vickers 794 “Viscount”11 North American F-100 F “Super Sabre” 32 Canadian Car T-34 A “Mentor”12 Lockheed TF-104 G “Star Fighter” 33 KIBM Mavi Işık G13 RF-5 A Tactical Fighter 34 C 160D TransalI14 NF-5 A Tactical Fighter 35 S-2 E Tracker15 NF-5 A Tactical Fighter “Türk Yıldızları” 36 Sud-Sogermo SE-210-10r Caravelle16 F-4 E Phantom 37 Wilga 6a PZL 104-3517 T-37 C Cessna 38 Bellance T-7 GCBC18 RT-33A Shooting Star 39 R22 Beta (Robinson)19 Aeritalia F-104 S “Star Fighter” 40 UH-1 H20 Douglas C-47 A Dakota “Skytrain 41 Sikorsky UH-19 D Chickasaw21 Douglas C-47 B “Dakota” 42 General Dynamics/TAI F-16C Fighting Falcon Blok 40

Müzenin ana giriş kapısına uzanan yol üzerinde havacılığa emeği geçmiş havacılarımızdan on tanesinin büstleri ve kısa özgeçmişleri yer almaktadır. Birinci Dünya Savaşı Hava Şehit-

leri için dikilen anıt, müze binası ile kafeterya binası arasında müze ziyaretçilerini karşılamaktadır.

Açık Alanda Sergilenen Uçak ve Helikopterler

108