A[?9 D4 A1?8; ;19 <1:1?8 @49AZ?[

@49AZ? ?1>=?B%* WFEV ’%&-

3ITOIYIQ/ ;#@IOEPM :4? !6IQIO @INTIVIT"

1HTIU/ ;I TWVMYIV 2EH# <R/(&$+ 9 OEY$1QNETEA/ (&’ )&.(,.) !( 7EV" 5/ (&’ )&.(,*(

CIF/ LVVS/$$XXX#VETPENFMT#RTK 0/ VETPENFMT0VVPEMO#GRP VETPENFMT0VETPENFMT#RTK

JEGIFRRN#GRP$VETPENFMT VXMVVIT#GRP$VETPENFMT OMQNIHMQ#GRP$MQ$VETPENFMT

TARMAKB R VE SEKTÖR B LG NOTU

Tan mTARMAKB R Türk Tar m Alet ve Makinalar malatç lar Birli i Derne i, 1978 y nda kurulmu olup,ülkemizde traktör ve di er tar m makinalar ana i tigal konusu olan imalatç , ihracatç ve ithalatç lar nüye oldu u bir dernektir. Halen 230 Üyemiz mevcuttur.Birli imizin üyeleri, KOB ’lerden, makine sektörünün önde gelen büyük ölçekli firmalar na ve Türkiye’dede faaliyet gösteren küresel firmalara kadar çe itli ölçeklerdedir.Bakanlar Kurulu karar ile isminin ba nda “Türk” kelimesini kullanmaya hak kazanm r.

Üyeliklerimizda, Tar m ve Hayvanc k Bakanl Tar msal Mekanizasyon Kurulu (Ba kan Yard mc )

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlo Makine Teknik Komitesio Tar m Makinalar Alt Komitesi (Ba kanl k ve Grup Sekreterli i)

TOBB Türkiye Makine ve Teçhizat malat MeclisiKalk nma Bakanl Makine ve Otomotiv Çal ma GrubuMakine Sanayi Sektör Platformu (E ba kanl k ve cra Kurulu Üyeli i)Makine malat Sanayi Dernekleri Federasyonu (Kurucu Üye & Yönetim Kurulu Üyesi)DE K- D Ekonomik li kiler Kurulu (Kurucu Kurulu )AGRIEVOLUTION Tar m Makinalar malatç lar Birlikleri Küresel ttifak (Kurucu Üye)CEMA Avrupa Tar m Makinalar Birli iReCAMA Asya-Pasifik Ülkeleri Tar m Makinalar Birlikleri Bölge Konseyi

Tar m Makinalar Sektörünün Türkiye Makine Sektörü çindeki Pay

Üretim de eri ile 1’inci*, 7,8 milyar TL, %13,8 (2016) Yarat lan katma de erle 3’üncü*, 1,7 milyar TL,%11,5 (2016) Fabrikadan net sat de eriyle 2’inci*, 8,5 milyar TL %13 (2016)ç pazar hacmi ile 4’üncü*, 2,8 milyar $, %8,4 (2016)

Sanayi üretim endeksinde 5’inci*, 164,9, %11,5 (2016), [2010=100] Üretim verimlili i endeksinde 13’üncü*, 91,3, (2016) Çal an say ile 3’üncü*, 18.654 ki i, %8,6 (2016) Faaliyet karl yla 4’üncü*, 805 milyon TL, %16 (2015) Giri im say ile 2’inci*, 1.152 firma, %8,8 (2016)

616 milyon USD ihracat hacmiyle 5’inci* (2016):339 milyon USD traktör (%55)277 milyon USD ekipman (%45)+150 milyon USD traktör aksam ve parçalar (%20)**

690 milyon USD thalat hacmiyle 9’uncu* (2016)390 milyon USD traktör (%56)300 milyon USD ekipman (%44)

hracattaki Pay ile 5’inci*, %7 (2016)thalattaki Pay ile 9’uncu*, %3,3 (2016)

2008-2016 Döneminde hracat En Çok Artan Sektörlerde 3’üncü*, 223 milyon USD (2016)

* 22 alt makine sektörü aras nda

Sektördeki Firma ve Çal an Say

Sektörde büyük, orta ve küçük ölçekli önemli say da firma bulunmaktad r. Bilim, Sanayi ve TeknolojiBakanl Giri imci Bilgi Sistemi kay tlar na göre (2016), 1.152 firma imalatç olarak sektörde faaliyetgöstermektedir (NACE 2830). Bu yönüyle, makine sektöründe en çok giri imci say n oldu u 2.sektör, tar m makinalar sektörüdür. Sektörde faaliyet gösteren imalatç firma say G da, Tar m veHayvanc k Bakanl ’n n kay tlar na göre 1.049 adettir (2014).

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl GBS (Giri imci Bilgi Sistemi, 2016) kay tlar na göre 18.654 ki iyeistihdam sa lanmaktad r (NACE 2830). G da, Tar m ve Hayvanc k Bakanl kay tlar na göre isetoplam istihdam say (ekipman 19.019, traktör 3.864) 22.883’dir (2014, BUGEM). Bununla birlikte burakama sulama, serac k, ar k, yem, ürün haz rl k (süzme, s kma, tasnif, temizleme vs) gibi çokçe itli sektörlerin istihdam rakamlar dâhildir. TOBB verilerine göre TARMAKBiR Üyelerinde ekipmansektöründe ortalama istihdam 50, traktörde ise 207 ki idir. Buna göre ekipman ve traktör imalat ndaTARMAKBiR Üyeleri yakla k 12 bin ki iye istihdam sa lamaktad r. Buna göre ekipman sektöründefaaliyet gösteren her 4 firmadan 1'i TARMAKBiR üyesi olmas na ra men, çal an her 4 ki iden 3'üTARMAKB R Üyeleri taraf ndan istihdam edilmektedir.

Sektörün malattan Sat CirosuBilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl Giri imci Bilgi Sistemi kay tlar na göre (2016) sektörün imalattannet sat 8,5 milyar TL’dir. Bu yönüyle makine sektöründe 2. s rada yer almaktad r. Yaratt katmade er ise 1,7 milyar TL olup, makine sektöründeki pay %11,5’dur (3. s rada).

Sektörün hracat2016 y nda yakla k 120 ülkeye, 616 milyon USD seviyesinde tar m makinalar ihracat (Yakla k 150milyon USD seviyesindeki traktör aksam ve parçalar hariç) gerçekle tirilmi tir. 2016 y nda en çokihracat gerçekle tirilen ilk 10 ülke ABD, talya, Irak, Azerbaycan, Cezayir, Sudan, ran, Bulgaristan,Ukrayna, Güney Afrika ve Fransa’d r.

Türk tar m makinalar sanayi, genel makine sanayi alt kategoriler içinde ihracat büyüklü ü ve d ticaretdengesi bak ndan 5. s rada yer almaktad r.

TANITIMTARMAKB R Türk Tar m Alet ve Makinalar malatç lar Birli i Derne i, 1978 y nda kurulmu olup,ülkemizde traktör ve di er tar m makinalar ana i tigal konusu olan imalatç , ihracatç ve ithalatç lar nüye oldu u bir dernektir. Birli imizin üyeleri, KOB ’lerden, sektörün önde gelen büyük ölçekli firmalar nave Türkiye’de de faaliyet gösteren küresel firmalara kadar çe itli ölçeklerdedir.

TARMAKB R “Türk Makine Sanayii Sektör Platformu” üyesi olan en eski derneklerden biridir veBakanlar Kurulu karar ile isminin ba nda “Türk” kelimesini kullanmaya hak kazanm r.

Birli imizin yakla k 230 üyesi bulunmaktad r. En çok Üyemizin faaliyet gösterdi i ehir Konya'd r(33). Bu ehri, stanbul (24), zmir (23), Manisa (17), Ankara (17), Bal kesir ve Bursa (15) takipetmektedir.

Faaliyetlerimiz

TARMAKB R sektörel bir sivil toplum kurulu udur. Kurulu amac , Ülke genelinde üyelerine mesleki,sosyal, kültürel ve ekonomik yönlerden rehberlik etmek ve desteklemek, sektör haklar savunmak veüyeleri ile i birli i yapt kurulu lar aras ndaki dayan may sa lamakt r. Bu amaçla a dakiçal malar yap lmaktad r;

Tar msal mekanizasyon sektörü için ortak bir platform sunmak,Tar msal mekanizasyon pazar n geni lemesi için politika araçlar üretmek, lobi faaliyetleri için

zemin olu turmak,Ulusal ve uluslararas sektörel platformlara ve organizasyonlara kat lmak, çal malar na katk

sunmak,Çiftçi kurulu lar ve sektörle ilgili ulusal ve uluslararas di er organizasyonlarla ileti im halinde

olmak ve ortak çal malar yapmak,Sektör payda lar bir araya getirecek etkinlikler düzenlemek, benzer etkinliklerin payda

olmak,Üyeleri ve di er sektör payda lar için e itim ve bilgilendirme toplant lar düzenlemek.Sektörel fuarlar düzenlemek, düzenlenen fuarlarla i birli i içinde olmakYurt içi ve yurt d sektör tan m faaliyetleri kapsam nda fuar kat mlar yapmak, al m heyetleri

ve d ticaret heyetleri organizasyonu düzenlemek, sektör tan m materyalleri haz rlamak,Sektörü ilgilendiren mevzuatlar, standartlar vb idari ve teknik konularda, sektör ve ülke

menfaatlerini gözeterek Bakanl klar nezdinde müzakereler yürütmek,Üyelerinin ticari faaliyetleri için altyap olu turmak; bu amaçla sektör üzerine ara rmalar

yapmak ve raporlar haz rlamak,Teknik ve ticari konularda ulusal ve uluslararas projelerde yer almak, Üyelerinin de orta

oldu u projeleri düzenlemek,Üyelerinin belge, ruhsat, test raporlar , ticari sözle meler, ihaleler, teklifler vb i leri için

dan manl k, ba vuru ve takip i lemlerini yapmak,Üyeleri için sekretarya hizmetleri vermek,Ülkemizde ve dünyada, sektörümüzü ilgilendiren geli meleri izlemek, ticari ve teknik geli meler

konusunda üyelerini bilgilendirmek. Bu amaçla yurt içi ve yurt d ihale ve mal talepleri, mevzuat,

istatistik, seminer, toplant ve kongre, fuar, sektörel heyetler, sektörel haberler gibi birçok kategoridebilgileri üyeleriyle payla lmak.Büro faaliyetlerimiz Genel Sekreterli imize ba 4 büro taraf ndan (Finansman ve nsak KaynaklarBürosu, Destek Hizmetleri ve Üye lemleri Bürosu, Genel ler ve statistik Bürosu ve D li kiler,Enformasyon ve Mevzuat Bürosu) gerçekle tirilmektedir.

Kurumsal Çal malar z

Sektörel statistiklero statistik Toplama ve Raporlama

Mevzuato Yeni Mevzuat Olu umuna ve Eski Mevzuat Revizyonlar na Katk Tan mo Uluslararas Kongreler,o Road Show’lar,o Agrievolution, CEMA, ReCAMA Çal malar ,o D Fuarlar,o Al m Heyetleri ve D Ticaret Heyet Organizasyonu,o Sektör Tan m Katalogu, Tan m CD’si vb.

Organize Etti imiz Çal ma Toplant laro TARMAKB R Sektör Bulu malar ,o Fuar Dönemleri Paralel Toplant lar,o Üniversite-Sanayi birli i Toplant lar ,o Finans, Mevzuat Bilgilendirme Toplant lar vb.

Üyesi veya Payda Olarak Kat ld z Toplant laro MAKTEK, Tar m Makinalar Alt Komisyonu,o MARTEK Traktör Alt Komisyonu,o Tar msal Mekanizasyon Kurulu,o Ulusal Tar msal Mekanizasyon Kongresi,o Uluslararas çat örgütler toplant laro Ulusal çat örgüt toplant lar (MAKFED, MTG, TOBB Makine Sektör Meclisi vb)o Kalk nma Plan ,

E-Hizmetlero TARMAKB R Web Portal , sosyal a lar, e-posta a

Dan manl k ve Takibio Üye Firma Belge, Ruhsat, Deney Sevk,o Tar m Kredi Fiyat Anla malar vb.o D Fuarlar Kat m Dan manl

Üyeliklerimiz

da, Tar m ve Hayvanc k Bakanlo Tar msal Mekanizasyon Kurulu (Ba kan Yard mc )

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlo Makine Teknik Komitesi (Üye)o Tar m Makinalar Alt Komitesi (Ba kanl k ve Grup Sekreterli i)o Traktör Alt Komitesi (Üye)

TOBB Türkiye Makine ve Teçhizat malat Meclisi (Üye)Kalk nma Bakanl

o Makine ve Otomotiv Çal ma Gruplar (Üye)Makine Sanayi Sektör Platformu (E ba kanl k ve cra Kurulu Üyeli i)Makine malat Sanayi Dernekleri Federasyonu (Yönetim Kurulu Üyesi)Agrievolution Tar m Makinalar malatç lar Birlikleri Küresel ttifak

o Ekonomik Komite (Üye)o Sanayi Konular Komitesi (Üye)o Forum Komitesi (Üye)o Küresel statistik Komitesi (Üye)

CEMA Avrupa Tar m Makinalar Birli i (Üye)ReCAMA Asya-Pasifik Ülkeleri Tar m Makinalar Birlikleri Bölge Konseyi (Üye)DE K- D Ekonomik li kiler Kurulu (Kurucu Kurulu )

Gerçekle tirdi imiz Ba ca Etkinlikler

Birli imiz, Tar msal Mekanizasyon Kurulu, Makine ve Motorlu Araçlar Teknik Komitesi ve Alt Komiteleri,TOBB Makine Sektör Meclisi gibi organizasyonlardaki faaliyetlerinin yan s ra, DE K- D Ekonomikli kiler Kurulu ve MAKFED- Makine malat Sanayi Dernekleri Federasyonu’nda da sektörümüzüngeli imi ad na çal malar na devam etmektedir.

Geleneksel hale getirdi imiz ve en son geçti imiz Kas m ay nda 11’incisi düzenlendi imiz TARMAKB RSektör Bulu malar kapsam nda, tar msal mekanizasyon sektörü ile ilintili sanayi, kamu, üniversite vesivil toplum kurulu lar n temsilcileri bir araya gelmekte ve 2 gün boyunca düzenlenen panellerkapsam nda sektörün gündemdeki konular ele al nmaktad r. Geçti imiz sene yakla k 140 ki ininkat ld bu organizasyon, art k ilgiyle beklenen sosyal bir etkinlik haline gelmi tir. Di er yandan, G da,Tar m ve Hayvanc k Bakanl taraf ndan düzenlenen Tar msal Mekanizasyon Kurulu Ola anToplant , son 3 y ld r Sektör Bulu mas ile ard k zamanl bir ekilde gerçekle mi olup, Kurulunald karar gere i bundan sonra da Sektör Bulu malar zla e zamanl olarak düzenlenecektir.

Son y llarda gerçekle tirilen faaliyetlerimizden baz lar uluslararas çapta olmu tur. Bu faaliyetlerkapsam nda 2013 y ndan itibaren Almanya’da talya’da ve Avusturya’ya yönelik 4 organizasyongerçekle tirilmi olup, tar msal mekanizasyon sektöründe marka olmu 19 küresel markan n toplam 22üretim tesisi (Same Deuzt Fahr, Fendt, Claas, John Deere, Goldoni, Steyr, Pöttinger, Horsch, Lemken,Amazone, Krone, Alpego, Caffini, Laverda, Mascar) ziyaret edilmi tir. Tesis ziyaretleri kapsam ndaComer, Lombardini gibi yan sanayi firmalar ile birlikte Deula (Alman Tar m Teknolojileri E itimEnstitüleri Birli i) gibi çok önemli bir kurumda da incelemelerde bulunulmu tur. Firma ve kurumziyaretlerinin yan s ra, talya ve Almanya’da B2B organizasyonlar da yap lm r. Bu gezilerkapsam nda karayolu ile yakla k7 bin km yol kat edilmi olup her geziye yakla k 30 firmadan ortalama40 ki i i tirak etmi tir.

Bu gezilerin kat mc lara katt vizyon bir yana, yap lan incelemeler, hem fabrika organizasyonun, hemüretim de teknolojilerinin (hammadde depolama, tala /tala z parça imalat , kaynak, boyama,grup/ana montaj vs) yerinde görülmesi ve de erlendirilmesi aç ndan oldukça faydal olmu tur. Bugeziler ayr ca sosyal anlamda sektörün kayna mas na, yak nla mas na, yeni i birliklerinin do mas nada neden olmu tur

Birli imiz, 2008 y nda çal malar na ba layan, 2012 y nda ise tüzel bir yap ya bürünen AgrievolutionTar m Makinalar malatç Birlikleri Küresel ttifak ’n n kurucu üyesidir. Almanya, ABD, ngiltere, talya,Fransa, Japonya, Hindistan, Çin, Kore, Brezilya, Rusya ve Türkiye’den Tar m Makinalar malatç larBirliklerinin ve Avrupa Birli i ad na CEMA'nin Üyesi oldu u bu ittifak 2008 y ndan itibaren imdiyekadar 6 Küresel Zirve (Roma, Orlando, Paris, Yeni Delhi, stanbul ve Wuhan Zirveleri)gerçekle tirmi tir.

Birli imizin uluslararas organizasyonlara kat m kapsam ndaki bir di er giri imi ise CEMA- AvrupaTar m Makinalar Birli i Üyeli idir. 2014 y ndaki ili kili Üyelik statüsünden sonra 2015 y ndan itibarenCEMA’da tam üyeli imiz söz konusu olmu tur. Büyük çok uluslu irketler ve KOB 'ler dahil 4500imalatç firma, 28 milyar Euro üretim hacmi, 450 farkl makine tipi, 135 bin sektör çal an temsil edenve 50 y a an bir geçmi i olan CEMA, mevzuat (traktör motor emisyonlar , direktifler, standardizasyon,kendi yürür makinalar için yol güvenli i vs) çal malar ba ta olmak üzere, yönetici anketleri, ekonomikraporlar, bas n bültenleri, workshop'lar, lobi faaliyetleri vb aktiviteler yapmaktad r. CEMA’ya Almanya,Fransa, taya, ngiltere, Belçika, Avusturya, Hollanda ve spanya’n n tar m makinalar imalatç birlikleriüyedir. 27 Avrupa Birli i Üyesi Ülkeye ra men 9 ülkenin bu önemli üst kurulu a üye olabilmesini,sektörümüzün gücünün önemli bir tezahürü olarak görüyoruz.

Tarmakbir’in uluslararas kapsamdaki son üyeli i ise Asya-Pasifik bölgesi özelinde olmu tur. Birle miMilletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nin 5 bölgesel alt komisyonundan biri olan Asya ve PasifikBölgesi Ekonomik ve Sosyal Komisyonu'nu (ESCAP, The United Nations Economic and SocialCommission for Asia and the Pacific) alt nda faaliyet gösteren Sürdürülebilir Tar msal MekanizasyonMerkezi'nin (CSAM, Centre for Sustainable Agricultural Mechanization) himayesinde, 2016 y ndakurulan Asya ve Pasifik Tar m Makinalar Birlikleri Bölge Konseyi (ReCAMA, The Regional Council ofAgricultural Machinery Associations in Asia and The Pacific)’nin 13 ülkeden 17 üyesi mevcut olup,

bunlrdan birisi de TARMAKB R’dir. ReCAMA’n n faaliyetleri aras nda ülkeler aras ekonomik i birlikleriile e itim faaliyetleri ön plana ç kmaktad r.

TARMAKB R’in yurt d na yönelik olan bir di er önemli faaliyeti ise “Yurt D Fuar Kat mlar ”kapsam nda gerçekle mektedir. Makine Tan m Grubu emsiyesi alt nda 2011 y ndan bu yana genelsanayi fuarlar nda yer alan TARMAKB R, ilk kez 2013 y nda Sima ve Agritechnica fuarlar nda yeralm ve sektör tan na katk da bulunmu tur. Bu y ldan itibaren Almanya, talya, Fransa ve Birle ikDevletler’de düzenlenen sektörel fuarlara kat lan Birli imiz, Makine Tan m Grubu emsiyesi alt nda iseimdiye kadar Almanya, Endonezya, ran ve Rusya’da düzenlenen genel sanayi fuarlar na da kat m

sa lam r. Makine Tan m Grubu’nun yan s ra G da, Tar m ve Hayvanc k Bakanl taraf ndanmuhtelif ülkelerde organize edilen “Tar m Forumlar ”na da kat lan TARMAKB R, Katar, Almanya gibiülkelerdeki fuarlarda aç lan Bakanl k standlar nda da yer alarak, sektör tan za katk sa lamayaçal r.

Bu dönem gerçekle tirdi imiz önemli bir di er etkinlik URGE Projesi olmu tur. 3 y l sürecek, EkonomiBakanl destekli bu projede 21 Üyemiz yer almaktad r. Firmalar n kurumsal, üretim ve ihracataltyap lar kuvvetlendirmek ve yurt d pazarlarda sürdürülebilir olarak ihracat gerçekle tirebilmelerinisa lamay amaçlayan projemizde ihtiyaç analizi, e itim ve dan manl k hizmet al mlar n yan s ra fuarkat mlar da gerçekle tirilmi tir. Bu kapsamda 2016 y nda ran Agropars, Cezayir Sima Sipsa ve 2017

nda Kazakistan AgriTek fuarlar nda yer al nm r. Fuar kat mlar n yan s ra 2017 y nda Fas veUkrayna’ya ticaret heyeti programlar da düzenlenmi tir. URGE Projemizde bugüne kadar Üyelerimizedevletten sa lam oldu umuz destek miktar tam 1 milyon 258 bin liraya ula r.

Bu çal malar n yan s ra TARMAKB R bünyesinde 2013 y n son dönemi itibariyle ProjeKoordinasyon Grubu kurulmu tur. 2017 y n son döneminde “Akademik Dan ma Grubu” ad alanve 5 akademisyenin yer ald bu grubun amac , esas olarak TARMAKB R'in teknik konulardakiçal malar na destek olmakt r. Grup bu amaçla TARMAKB R'in bakanl klar ve ba kurulu lar,üniversiteler ve ilgili di er ulusal ve uluslararas payda lar yla ve kurumlarla olan teknik konulardakiileti imine ve ortak çal malar na katk sa layacakt r. Grubun bir di er faaliyet alan ise kamu, üniversitevesanayi i birli i kapsam nda olacakt r. Bu grubun yan s ra Hacettepe ve Ankara Üniversitesi TeknolojiTransfer Merkezi aras nda bir protokole ba i birli imiz de söz konusudur. Bu i birli i ile Ankara veHacettepe Üniversitesi’ndeki bilgi birikimi ve teknolojik altyap kullanarak TARMAKB R’in vebünyesinde bulunan firmalar n ar-ge ve inovasyon kapasitelerinin geli tirilmesi planlanm r.

Bu hizmetimizin yan s ra, 2012 y A ustos ay nda yenilenerek hizmete giren web sitemiz her gün200’den fazla farkl kullan taraf ndan ziyaret edilmektedir. Güncel sektörel duyurulardan istatistiklere,mevzuattan üye bilgilerine, etkinlik duyurular ndan sektörel raporlara kadar farkl birçok ba kta faaliyetgösteren web sitemiz adeta bir tar m makinalar haber portal mant ile çal maktad r. Web sitemizinyan s ra facebook, linkedin gibi sosyal a larda da kayda de er takipçi say yla yer al nmaktad r.

Üyelerimizin yan s ra aralar nda çe itli kamu kurumlar ve üniversitelerin de bulundu u yakla k 500adrese, elektronik posta yoluyla mevzuat, istatistik, toplant , fuar, sektörel haber, iç ve d talepler gibikonularda bilgi hizmeti verilmektedir.

TARMAKBiR Kronolojisi

1978 6 ubat 1978’de TARMAKB R kuruldu.1978 lk genel kurul 28 Ekim 1978’de gerçekle tirilirdi.1980 Uluslararas Tar msal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi’ne davet al nd .1982 5. Be Y ll k Kalk nma Plan çal malar na davet al nd . Plan çal malar kapsam ndaki Tar m

Alet ve Makinalar Özel htisas Komisyonun Ba kanl ’na TARMAKB R seçildi.1984 talya’n n Verona ehrinde ilk kez yabanc bir tar m makinalar fuar ziyaret edildi1989 TARMAKB R ile Federal Alman Tar m Makinalar malatç lar Birli i (LAV) ile Bakanlar Kurulu

kararnamesine dayal bir teknik i birli i anla mas imzalad . birli i projesi 1989-1994 y llararas nda be y ll k bir dönemi kapsad .

1992 Avrupa Tar m makinalar malatç lar Birli i’ne (CEMA) gözlemci olarak davet edildi.1995 Avrupa Tar m makinalar malatç lar Birli i’ne (CEMA) üye oldu.1995 Bakanlar Kurulu karar yla unvan n ba na “Türk” kelimesi eklendi.2003 Makine Teknik Komitesi (MAKTEK) üyesi oldu. MAKTEK Tar m Makinalar Alt Komitesi

Ba kanl yürütmeye ba lad .2006 TOBB Türkiye Makine ve Teçhizat imalat Meclisi üyesi olundu.2007 Makine Sanayii Sektör Platformu (MSSP) üyesi olundu.2007 Birinci TARMAKB R Sektör Bulu mas düzenlendi.2009 ilk kez bir Avrupa Birli i projesinde (SAFER- Safer Agriculture for Employees in Rural-GüvenliTar m Makinas malat ve Kullan ) partner kurum olarak yer ald .2009 AGRIEVOLUTION Küresel Tar m Makinalar A n ilk kez düzenledi i ekonomik komitetoplant na kat ld .2010 Tar msal Mekanizasyon Kurulu’nun Ba kan Yard mc na TARMAKB R seçildi.2011 Birinci Avrasya Tar msal Mekanizasyon Zirvesi düzenlendi.2012 AGRIEVOLUTION Küresel Tar m Makinalar Birli inin kurucu ülkesi olarak mutabakat zapt naimza at ld .2013 AGRIEVOLUTION Küresel Tar m Makinalar Birli inin Ba kan Yard mc TARMAKB R oldu.2014 TARMAKB R Proje Koordinasyon Grubu kuruldu. Hacettepe Üniversitesi TEKMER ile Ar-GeFon destekleri üzerine protokol imzaland , CEMA’ya gözlemci statüsüyle üye olundu, EkonomiBakanl D Ekonomik li kiler Kurulu’nun Kurucu Kurulu u seçildi.2015 URGE Projesi ba lat ld , MAKFED’in kurucu Üyesi oldu. Tar msal Mekanizasyon Kurulu, SektörBulu mas ile ard k tarihlerde düzenlenmeye ba lad .2016 AGRIEVOLUTION 5. Dünya Tar m Makinalar Zirvesi’ne ev sahipli i yap ld , AGRIEVOLUTIONDönem Ba kan TARMAKB R oldu. Birle mi Milletler taraf ndan ReCAMA Asya ve Pasifik Tar mMakinalar Birlikleri Bölge Konseyi Üyeli ine davet edildi ve Üye oldu.2017 TARMAKB R Proje Koordinasyon Grubu, Akademi Dan ma Grubu’na dönü türüldü.

TÜRK YE TARIMININ PROF23,6 milyon hektarl k bir alanda yap lan bitkisel üretimde toplam alan n %83,5’unde tarla bitkileri taryap ld halde, %13’lük bir alanda yap lan meyvecilikte bitkisel GSMH’n n %36’s , %3,5’luk bir alandayap lan sebzecilikte bitkisel GSMH’n n %30’u elde edilmektedir. Yani daha dar bir alanda daha yüksekbir gelir söz konusudur. Ülkemizde tarla tar ve özellikle kuru tar m desteklemelerle ayaktakalabilmektedir. Tarla tar n sosyo-ekonomik önemi, verimin önemini artt rmaktad r.

letme Say :Son tar m say na göre (TS2001) Türkiye'de yakla k 3 Milyon tar m i letmesi vard r.ÇKS kapsam nda yap lan de erlendirmeye göre (ÇKS2016) ise yakla k 2,2 Milyon tar m i letmesivard r.

llar Parsel Say Alan (dekar) Çiftçi say OrtalamaParsel Büyüklü ü

Ortalamaletme Büyüklü ü

2002 15.332.976 164.960.378 2.588.666 10,8 63,7

2003 16.495.812 167.346.718 2.765.287 10,1 60,5

2004 16.607.442 167.099.180 2.745.424 10,1 60,9

2005 16.480.233 165.826.141 2.679.737 10,1 61,9

2006 16.457.203 164.930.261 2.609.723 10,0 63,2

2007 16.793.598 167.277.814 2.613.234 10,0 64,0

2008 15.876.524 157.694.645 2.380.284 9,9 66,3

2009 16.099.368 154.360.407 2.328.731 9,6 66,3

2010 16.081.001 151.027.251 2.320.209 9,4 65,1

2011 15.856.663 156.287.667 2.292.380 9,9 68,2

2012 153.449.052 2.214.537 69,3

2013 147.293.244 2.183.270 67,5

2014 149.276.892 2.206.874

2015 148.004.196 2.197.319

2016 147.858.630 2.267.176

38,2 Milyon Ha tar m arazisinin (2011), 4 Milyonu nadas alan , 15,7 Milyon Ha üzerinde bitkisel üretim(tah l ve di er), 0,8 Milyon Ha üzerinde sebze tar , 3,1 Milyon Ha üzerinde uzun ömürlü bitki tar(Meyvecilik, ba k, zeytincilik) yap rken, 14,6 Milyon Ha arazi çay r ve mera alan r. Ayr ca 21,5Milyon Ha arazi de orman alan r. (Y llara Göre statistik)

TS2001’e göre 1.000 Dekardan büyük araziye sahip i letme say 4.500 adet iken, 5.000 Dekardanbüyük araziye sahip i letme say ise sadece 57'dir. letmelerin üçte biri ortalama 20-50 Dekar araziyesahiptir.ÇKS2013’e göre, 1.000 Dekardan büyük araziye sahip i letme say 2.424 adet iken, 5.000 Dekardanbüyük araziye sahip i letme say ise sadece 61'dir. letmelerin üçte biri ortalama 20-50 Dekar araziyesahiptir.

2013 ÇKS 2001 TU Kletme

SayIS (Bin)

Ekilen AlanEA(Milyon Da)

IS%Dilim

EA%Dilim

letmeBüyüklü ü

(Da)

letmeSayIS (Bin)

Ekilen AlanEA(Milyon Da)

IS%Dilim

EA%Dilim

IS%D

IS%Dilim D

617,9 6,7 28,6% 4,4% 0-20 1.008,3 9,8 33,4% 5,3% -38,7% -14,3%

659,0 21,8 30,5% 14,3% 20-50 950,8 29,5 31,5% 16,0% -30,7% -3,0%

470,0 33,5 21,8% 21,9% 50-100 560,0 38,1 18,5% 20,7% -16,1% 17,4%

269,4 37,3 12,5% 24,4% 100-200 327,4 43,9 10,8% 23,8% -17,7% 15,2%

124,6 36,8 5,8% 24,1% 200-500 153,7 42,1 5,1% 22,8% -18,9% 13,4%

18,8 16,9 0,9% 11,0% 500+ 21,9 20,9 0,7% 11,3% -14,0% 20,3%

2.159,7 152,9 1,0 3.022,1 184,3 1,0 -28,5% 0,0%

TS2001'e göre, Yakla k 860 Bin i letme kendi traktörüne sahipken, 1,2 Milyon i letme kira ile traktörkullanmaktad r. (Özel statistik)

TS2001'e göre, 1,3 Milyon i letme, arazisini sulayabilirken, toplamda 35 Milyon Dekar alansulanabilmektedir. letmelerin %88'i salma sulama ile sulama yap yorken 38 Bin i letme damla sulamasistemi kullanmaktad r. (Özel statistik)

Dünya Üretiminde ilk 10 içerisinde olan ürünler ;Kuru So an (6),Greyfurt (alt ntop) (6), Aspir(6), Çavdar(6), K.Pamuk(7), Limon (7), Armut (7), Arpa(8),Ayçiçe i(10), Susam(10), Çay, Havuç, Karnabahar

TS2001'e göre, letmelerin %62,3'ü bitkisel ve hayvansal üretim yaparken, %37,2'si sadece bitkiselüretim yapmaktad r. (Özel statistik)

TS2001'e göre, letmelerin %85'i kendi arazisini i letirken, %12,7'si ba kalar n arazisini deletmektedir. (Özel statistik)

TS2001'e göre, letme baz ndaki tarim arazilerin %16,2'si 4-5 parçal , %21,9'si 6-9 parçal , %21,5'i 10-15 parçal r. Arazilerin sadece %3,2'si tek parçad r. (Özel statistik)

TS2001’e göre ortalama i letme büyüklü ü 6,1 Ha. d rÇKS 2013’e göre ortalama i letme büyüklü ü 6,7 Ha.d r.

TS2001'e göre, 12,3 Milyon ayr parsel vard r.ÇKS 2011’e göre 15,8 Milyon ayr parsel vard r.

DÜNYA TARIMI: KÜRESEL ETKENLER VE E MLER2011: 2 dekar > Dünyada ki i ba na dü en (i lenebilir) tar m arazisi alan , 1961’den 2011’e, sadece 40

lda, yar yar ya azalm r.

2023: 868 milyon > Alt ve orta gelir seviyesindeki ülkelerde, g da güvenli inden yoksun olarakya ayacak insanlar n say

2025: 1,8 milyar > Su eri imi k tl olacak insanlar n, dünya genelindeki say

2050: >- Dünya nüfusu, 10 milyara ula acakt r.- Ekonomik büyümenin makul seviyede gerçekle ti i bir senaryoda bu nüfus art , tar msal üretimeolan talebi % 50 civar nda art racakt r.- Dünya nüfusunun yar , su s nt çekecektir.

2000 – 2050 > Bu dönemde üretilmesi gereken g da miktar , geçti imiz on bin y n toplam ndan dahafazla olmak zorundad r.

Gelecekte, g da ürünlerinin fiyatlar nda beklenen yüksek art nedeniyle, Afrika ve birçok 3.dünya ülkesinde, g da sava lar n ba göstermesi beklenmektedir. Birle mi Milletler'e göre,2025 y na gelindi inde, Afrika, nüfusunun sadece %25'ini besleyebilecektir.

Dünya nüfusu art yor; ülkeler, artan g da ihtiyac de meyen hatta azalan kaynaklarla nas lkar layacaklar?Yap lan de erlendirmelere göre, gelecekte artan nüfus ve zenginle en orta s n g da ve k smen enerjiihtiyaçlar n kar lanmas için, bugünkünden çok daha fazla tar msal üretim yap lmas gerekecektir.FAO’ya göre, 2050 y nda tar m ürünlerine olan talep %50 artacakt r.- Vatanda lar n g da ihtiyac bugün bile tam olarak kar layamayan ülkelerin ço unlu unda, nüfusart h ndaki ivmenin sürece i tahmin edilmektedir.- Yine bu ülkelerin baz lar nda, ekonomik büyümeye paralel olarak alt gelir grubundan, orta gelirgrubuna do ru büyük bir nüfus kaymas görülmektedir. Bu da, proteince zengin, daha kaliteli g dayaolan talebin daha da yükselece i anlam na gelmektedir.- nsanlar n büyük bir bölümünün, gelecekte daha az tah l tüketece i ve daha çok oranda et, meyve,sebze ve i lem görmü g da yiyece i tahmin edilmektedir. Bu da do al kaynaklara olan baskartt racakt r.< Çin faktörü, de imde ba rolü oynamaktad r. Milli gelirin artmas yla Çin’de daha çok et, bal k,sebze ve meyve tüketilecektir. Daha çok sebze ve meyve üretilmesi, hububat alanlar

tlayacakt r. >- Bioenerji kullan yayg nla maktad r. Enerji bitkileri tar , artan bir oranda gündemde yer almayadevam edecektir. Biyoyak tlara olan politik ilginin arkas nda, fosil yak t tüketimini azaltma ihtiyacbulunmaktad r.

Sonuç!Artan g da talebi, teorik olarak yakla k iki kat daha fazla tah l üretilmesi gerekti ine i aretetmektedir.< Tar m ürünleri arz/talep dengesi de mektedir. Arz fazlal egemen bir dönemden, arz aç egemenbir döneme geçilmektedir. >

Risk!Özellikle gelir düzeyi dü ük olan bireylerin sentetik, kabul edilebilir s rlar n üzerinde ilaçkal nt içeren, olumsuz ko ullarda depolanm hatta son kullanma tarihi geçmi , kalitesi dü ükürünleri içeren g da tüketimi artacakt r.Bitkisel g dalar n temininde ya anacak s nt lar, hayvansal yemde de söz konusu olacakt r.Dolay yla hayvansal g dalar n üretiminde ya anmas muhtemel zorluklar, g da güvenli iniolumsuz yönde etkileyecek, beslenme ve sa k sorunlar na yol açabilecektir.

Bariyer!Dünyadaki tar ma elveri li alanlar n ve kullan labilir su kaynaklar n s rl olmas , g daüretiminin artt labilmesi kar nda birer engel olarak durmaktad r.<Tar ma elveri li alanlar giderek azalmaktad r. Son y llarda ki i ba na dü en tar m arazisi, geli mekte

olan ülkelerde, geli mi ülkelere göre neredeyse 3 kat azalm r. Ki i ba na dü en tar m arazisimiktar n (2,3 dekar), 2050 y nda 1,5 dekara kadar dü ece i öngörülmektedir (Geli mi ülkelerde ki iba na dü en tar m arazisi, 1960'ta 7 dekar iken 2008'de 4,6 dekara dü mü tür. 2050 y nda ise 4dekara kadar gerileyecektir. Geli mekte olan ülkelerde 1960'ta 3,4 dekar, 2008'de 1,9 dekar olan bude erin, 2050 y nda 1,39 dekara dü ece i tahmin edilmektedir). Sadece Avrupa’da, her y l "Berlinehri büyüklü ünde bir alan" kentle mektedir.>

< Geni tar m alanlar , çölle me ve erozyon nedeniyle hasar görmeye devam edecektir. >< Çevre limitleri daralmaktad r. Tatl su k tl , ciddi bir tehdit olarak görünmektedir. Bir insan n günlüksu ihtiyac 4 lt iken, günlük g das n üretimi için 2.000 lt su gerekmektedir (1 kg bu day üretimi için 750litre suya ihtiyaç duyulmaktad r). Di er yandan, Dünya üzerinde sulanan alanlar n büyüklü ünün, 2004

ndan itibaren azalmaya ba lad da bilinmektedir. >

Bariyer!Tar msal üretimde y ll k yükseli trendi, yeterli seviyede de ildir.<2003-2012 y llar aras nda dünyadaki tar msal üretimin y ll k ortalama art h % 2,1 olarakgerçekle mi tir. 2020 y na kadarki dönem için art h n, %1,5 seviyesinde kalaca tahminedilmektedir.>

klim de ikli inin su, g da, sa k, üretim alanlar ve çevreyi tehdit etti i bir gerçektir. S cak dalgas ,sel, f rt na, buzullar n erimesi gibi de imlerin, özellikle tar msal verimi ve tar msal üretim alanlarbüyük ölçüde daraltmas muhtemel bir geli me olacakt r. Artan nüfus, daha kaliteli g daya eri imgereksinimi gibi beklentileri de bu k tlara ekleyecek olursak, insanl n kendi gelece i için en küçükrsatlar de erlendirmesi kaç lmazd r.

Risk!Çe itli matematiksel iklim modelleri, iklimde ba layan de ikliklerin gelecekte de sürece inigöstermektedir. Bunun olumsuz birçok sonucunun olaca ön görülmekle birlikte, beklenen enkritik olumsuzlu un, bitkisel ve hayvansal g da arz n azalmas ve sa kl g da ürünlerinintemininde ya anacak zorluklar olaca tahmin edilmektedir. Özellikle tatl su kaynaklar nazalmas , tar msal üretimde önemli ölçüde verim ve kalitenin dü mesine neden olacakt r. Artandünya nüfusu ve azalan tar m alanlar neticesinde, tar msal üretimin dü mesi ve g da ihtiyac nkar lanamamas , gelecekte g da ve su sava lar n ç kmas na, büyük göç dalgalar nya anmas na neden olabilecektir.

TÜRK YE TARIMININ 5 TEMEL SORUNU*1-Maliyet art unsurlar n çözümlenememesiGirdi maliyetlerinin (elektrik, mazot, gübre, ilaç) dünya fiyatlar n üzerinde seyretmesi ve piyasamanipülasyonlar sektöre büyük zarar vermektedir.Çözüm: Tar msal arac lara akreditasyon sistemi getirilmeli, tar msal üretim için kullan lan mazotta ÖzelTüketim Vergisi kald lmal , tar msal üretimde yenilenebilir enerjinin kullan te vik edilmeli, tar mdakullan lan elektrik bedeli hasat sonunda ödenmelidir.2- Çiftçi e itimi ve uygulamalar n yetersiz olmasYeni teknolojiler, üretim sistemleri, pazarlama sistemleri, te vikler ve mevzuat konusunda üreticilerinbilinçlendirilmesine, genç nüfusun tar msal üretime özendirilmesine ve te vik edilmesine ihtiyaçduyulmaktad r.Çözüm: lgili özel sektör kurulu lar , üniversiteler ve yay n kurulu lar ile beraber yayg n bir çiftçi e itimihedeflenerek, arazide uygulamal ve kontrollü e itim verilmeli. Tar m dan manl sistemi te vikedilmeli. TRT-Tar m kanal yeniden kurularak üniversite-bakanl k-üretici i birli i geli tirilmeli. Gençleritar m ekonomisine çekmek için, maddi destek, hibe ve te vik sa lanmal r.3-Tar m arazilerinin parçal ve da k yapTar msal arazilerin çok parçal ve da k yap üretim maliyetlerini art rmakta, modern tekniklerinuygulanmas ve ula m a n in as zorla rmakta, çiftçinin kazanc dü ürmekte ve tar msalrekabet ile tüketici fiyatlar olumsuz etkilemektedir.Çözüm: Arazi toplula rmas ve s rs z köy projeleri çal malar h zland lmal r.4-Tar msal üretimde verim ve kalitenin dü ük olmasToprak ve iklim artlar na uygun tür ve çe it seçiminde, uygun tedbirlerin (gübreleme, sulama vb.)kullan lmamas nedeniyle verim ve kalite dü üktür. Ar tma tesisi bulunmayan sanayi kurulu lar , toprave yer alt sular kirletmekte ve bu durum tar msal üretimde verim ve kalite kayb na sebep olmaktad r.Çözüm: Artan nüfus ve beslenme zorunlulu u dikkate al narak yeni tar msal üretim teknolojilerigeli tirilmeli. Bu amaçla TÜB TAK taraf ndan Tar msal Ar-Ge ba alt nda özel bir destek programgeli tirilmeli. Tesisle me ile at k yönetimi birlikte dü ünülerek te vik verilmeli, kamu kurulu lar bukonuda koordinasyon içinde çal mal , özellikle küçük ölçekli tar ma dayal i letmelerin çevre korumayayönelik faaliyetlerinde ekonomik analizler iyi yap lmal r.5- Sulanabilen arazi miktar n azl ve mevcut su kaynaklar n etkin kullan lamamasSulanabilen arazi miktar n azl nedeniyle ülkemiz, özellikle ya tohumlu bitkilerde ithalatamahkûmdur. Suyun etkin kullan lamamas nedeniyle, hem gereksiz su sarfiyat olmakta hem de üretimart lamamaktad r.Çözüm: Sulanabilen arazi miktar art lmal . Ba ta damlama sulama sistemi olmak üzere, yenisistemler uygulanarak suyun etkin kullan sa lanmal , bu tür projelere verilen destekler art lmal .Gübrelemenin etkin yap labilmesi ve i gücü maliyetinin azalt lmas amac yla bas nçl sulama sistemi ilebirlikte kullan yayg nla lmal r.Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i Tar m Meclisi Raporu*

TÜRK YE TARIMINDA GELECEK SENARYOLARI*Çok küçük aile i letmelerinin yerini orta ve büyük i letmeler alacakt rBu i letmeler ça da tekniklere geçerek varl klar sürdürebileceklerdir. Orta boy i letmeler baz tar m

leri için müteahhitlik hizmeti almaya devam edecektir.

Tar m d nda kalan tar msal nüfusun istihdamTar m, her geçen gün daha fazla say da profesyonel i letmeler taraf ndan yap lmaktad r. Rekabetçiolamayan küçük çiftçilerin sektörü terk etmesi sonucunda sektör d nda kalacak çiftçiler için Polonyamodelinde oldu u gibi hayat idamesinin sa lanmas üzerine bir geçim modelinin belirlenmesi önemlidir.

Tarla tar nda kitlesel üretim yapan, uzman i letmeler ortaya ç kacakt rBelirli ürünlerde uzmanla , yüksek üretim teknolojileriyle geni alanlarda rekabetçi üretim yapan

letmeler varl klar di erlerinin aleyhine büyüterek yayg nla acaklar,Bu i letmeler için yüksek güçlü traktör ve yüksek kapasiteli ekipman ihtiyac olu acakt r,

Profesyonel hayvanc k i letmelerinin say artacakt rHayvansal üretim mekanizasyonu geli ecektir,Kaba yem üretimi ve buna ba olarak kaba yem üretim teknolojileri önem kazanacakt r.

Sebze meyve üretimi / ihracat artacakt rKüçük/orta i letmeler bu üretim dal nda yo unla acakt r,Rekabetin geli mesiyle birlikte, bu üretime özgü, özel traktör/makina talebi ortaya ç kacakt r.*Kaynak: Prof. Dr. H. Ünal Evcim

TARIM MAK NALARI SANAY NDE GELECEK SENARYOLARITar m, daha büyük kapasiteli makinalarla yap lacakt rMiras yoluyla arazilerin bölünmesini önleyecek tasar kanunla , arazi toplula rma çal malar h zkazanm r. S rs z köy projeleri (tarla s rlar n sanal olarak kalkmas ) konusunda pilot çal malarba lam r. Bunun sonucunda ortalama arazi büyüklüklerinin artmas ile ülkemizde tar n giderekdaha büyük kapasiteye sahip makinalarla yap laca bir gerçektir.

Bili im faktörü ve mekatronik uygulamalarGünümüzde dokundu umuz ürünlerin ço unda oldu u gibi, elektronik cihazlar giderek artan bir h zlahayat n daha büyük bir bölümünde yer almaktad r. Geli mi ülkelerde tar m makinalar nda bili imfaktörü giderek yayg nla r. ISOBUS gibi sistemler konusunda firma-dernek baz nda örgütlenmelermevcuttur. Hassas tar m uygulamalar ve buna paralel ilgili unsurlar (yaz m ve donan n) ihtiva edenak ll tar m makinalar üretimi ve kullan giderek artacakt r.

Ar-ge, inovasyon ve üniversite-sanayi i birli inin önemi art yorBu artlar alt nda tar m makinalar nda ar-ge faaliyetleri çok daha fazla önem kazanm r. Yeni patentyasas n yak nda yürürlü e girmesiyle birlikte kopya üretim de azalacakt r. Global pazarlarda rekabetedebilirlik ad na üniversite-sanayi ve teknoloji merkezleri i birlikleri artt r.

Firma say azalacakt rTüm bu geli melere paralel olarak katma de eri yüksek, teknolojik unsurlar ihtiva eden ve rekabetedebilir tar m makinalar üreten ve ihraç firmalar hayatta kalabilecektir.

TÜRK YE TARIMINDA FIRSATLAR-TEHD TLERrsatlar:

Tar n stratejik öneminin fark edilmi olmasTar msal üretim için uygun ekolojik ko ullar ve iklimTar ma ve tar m makinalar na verilen devlet destekleriDaha profesyonel i letmelerin tar m sektörüne yönelmesiArazi büyüklüklerinin artacak olmas (Miras hukuku düzenlemeleri, arazi toplula rma

çal malar , s rs z ürün köy projeleri)Rekabetçi i çilik ücretleri

Tehditler:Da k ve küçük parçal arazilerde tar n yap yor olmasKüçük i letmelerin a rl kta olmasÜretimdeki verimlili i art racak olan büyük kapasiteli makineli tar m yapacak i letme say n az

olmasÇiftçinin al m gücünün dü ük olmasOlumsuz hava ko ullar n (kurakl k, sel vs) tar msal üretim için tehdit olu turmas

MEKAN ZASYONUN ÖNEM

Tar n ÖnemiYer alt kaynaklar (petrol, maden) olmayan veya yeterince olmayan ülkelerin ekonomik aç dangeli meleri, yer üstü ve insan kaynaklar na, bu kaynaklar n çe itlili ine, zenginli ine ba r. Bukaynaklar aras nda kritik öneme haiz tek sektör tar m ve tatl su kaynaklar r. Yer alt kayna na sahipolmadan geli en ekonomiler incelendi inde, tar m faaliyetlerine önem vermeden büyüyebilmi çok azekonominin oldu u görülür. Tabii olaya sadece tar msal üretim aç ndan bak lmamas gerekir. Azalansu kaynaklar ve tar m arazileri, buna mukabil artan nüfusun g da ihtiyac , zenginle en orta s nproteince zengin g da ürünlerine olan talebi, iklimsel de iklikler ve tar n bir enerji kayna olarak dagörülmesi, verimlilik konusunu ön plana ç karm r. Kuzey Amerika, Avrupa ve Japonya’daki ekonomikgeli imin temel ta lar ndan biri tar msal üretimin ve bu kapsamda verimin artt lmas olmu tur. Tar msalüretimin ve verimin artt lmas , bütün ekonominin büyümesinin anahtarlar ndan biridir. Çünkü bu art ,

gücü ve arazi kaynaklar n imalat, lojistik ve bar nma gibi di er endüstrilere kayd lmas sa lar.

Tar m, beslenmeyi amaçlayan bir sektör oldu u için tüm dünya nüfusu için büyük önem ta maktad r.Tar n do a ko ullar na ba ml dolay yla risk ve belirsizli in fazla olmas , tar m ürünlerine ili kinarz ve talep esnekli inin dü üklü ü, tar msal üretim dönemlerinin di er sektörlere k yasla daha uzunolmas ve belirli zamanlarda yo unla mas , tar msal ürünlerin korunup saklanmalar n ancak belirliartlarda ve zaman içinde yap labilmesi, tar msal faaliyetlerden sa lanan gelirlerin di er sektörlere göre

dü ük olmas nedeniyle tar m sektörü ülkemizde ve dünyada desteklenmektedir.

Tar mda Verimi Artt rmak… Peki, Ama Nas l?Arazi büyüklüklerinin artmad hatta azald , su kaynaklar n giderek tükendi i dünyada, öngörülentek ç kar yol, tar mda verimi artt rmakt r. Verim art na dair yöntemlerinin ba nda ise“yüksek verimli vedaha dayan kl ürün çe itlerinin geli tirilmesi” ile i gücü, zaman ve üretim maliyetlerinden tasarrufetmeye olanak sa layan “mekanizasyon” uygulamalar gelmektedir. Bununla birlikte, bu i lemlerin;

Kullan m etkinli ini artt rarak en az kaynak ve girdi tüketimiyle, Verimlili i artt rarak olabildi ince dü ük maliyetlerle, Do aya en az müdahale ve en az çevre hasar yla, Olabildi ince k sa süreli ve az say daki i lemlerle,

klim ko ullar ndan olabildi ince ba ms z kalacak ekilde yap lmas gerekmektedir.Bu durumda, al lagelmi üretim teknikleri ve bunlara ait araçlar n terk edilerek, ça da üretimteknolojilerine geçilmesi ve bunlara uygun araçlar n kullan lmas , çiftçiler ba ta olmak üzere, taleplerigiderek artan Dünya nüfusunun tek çözümüdür.

Tüm bu veriler nda, i lenmemi g da ürünlerinde kontrol edilebilir bir faktör olan verimlili inart rmas için, “tar mda klasik yöntemlerin” geçimlik üretim yapan çiftçilere (yani büyük ölçüde kendigereksinimlerini kar lamak için üretim yapanlara) b rak lmas , profesyonel i letmelerde ise “sonteknolojik unsurlar içinde bar nd ran” yeni yöntemlere geçilmesinin kaç lmaz bir süreç olacasonucuna var lmaktad r. Parçal ve küçük arazilerle, modern tar msal mekanizasyon araçlar n verimlibir ekilde kullan lmas mümkün görülmemektedir. Geleneksel tar mdan, koruyucu toprak i leme ve s rtoprak i lemeye geçi te daha fazla karma k bir yap ya bürünen mekanizasyon araçlar , hassas tar mageçi te, “ak ll tar m makinalar ve çe itli mekatronik unsurlar ” da beraberinde getiriyor. Makinalar ngiderek daha kapasiteli ve deyim yerindeyse “ak ll ” hale geldi i bir dönemde, bu yat mlar ngerçekle tirilebilmesi ve efektif kullan labilmesi için karar vericilerin k sa, orta ve uzun vadeli bir“tar msal mekanizasyon yönetim ve destekleme politikas ” olmal r.

Tar msal Mekanizasyonun Amac , Dünya G da htiyac nKar lanmas ndaki ÖnemiTar msal mekanizasyonun amac , insan i gücünün verimini artt rarak yap lan i in maliyetini dü ürmekolarak tan mlan yor. Bu, direkt olarak birim i için sarf edilen zaman n azalt lmas veya endirekt olarakbirim alandan elde edilen verimin artt lmas ile gerçekle ir. Makineli tar m sayesinde insan gücündençok daha kuvvetli olan motor gücünden istifade edilir. Örne in 5 s ral pamuk toplama makinesinin 150dekar tarlada 10 saatte toplad pamu u ayn sürede toplamak için 450 i çi gerekmektedir. Toprak

leme, ekim, dikim, gübreleme, ilaçlama, hasat, harman, nakliye gibi i lemler makine ile daha iyiyap r. Örne in bir ta toplama makinas ile tar msal amaçl kullan lamayan topraklar tar ma aç r.Makinalar sayesinde ürünün hasad iklimsel artlardan etkilenmeden, zaman nda ve h zl bir ekildeyap r. Suyun daha verimli kullan lmas için en büyük i yine bir tar msal mekanizasyon ekipman na,örne in bir damla sulama veya bir ya murlama sulama sistemine dü üyor.

Tarih, traktörlerin, ekim makinelerinin ve hasat makinelerinin kullan lmaya ba lanmas yla,tar msal üretimde kalite ve verimin nas l yükseldi ini göstermektedir. Daha ileri bir seviyeolarak, ekim, gübre ve ilaç normu ile verilecek su miktar ayarlama imkân sunan tar msalmekanizasyon araçlar ile tohum, gübre, kimyasal madde ve su tüketimi azal rken, üretim verimikatlanarak artabilmektedir. Biyolojik yeniliklerin uygulanmas da tar mda üretim verimlili iniartt ran önemli etkenlerden biri olarak kar za ç kmaktad r.

1980’den 2000 y na, Japonya’n n tar mda mekanizasyon kullan artt rmas yla, pirinç üretim verimi1,3 ton/ha’a ula rken, üretim süresi 30 saat azalm r.

De ken düzeyli sulama sistemleri, her y l %15 daha az su tüketimi sa layabilir ve center-pivot sulamasistemlerinin birço una adapte edilebilir.

Hindistan’da, patates tarlalar nda damla sulama yöntemi kullan lmas yla ilgili bir proje sonucunda, üç y liçerisinde üretim verimi ortalama %31 artarken, su tüketimi %50 azald ve patates çatlaklar %10’dan%1’e inmi tir.

20. yüzy n ba lar nda bir çiftçi, yapt üretimle sadece 2,5 ki iyi besleyebilmi tir. Tar , makineler ileyapmaya ba layan ülkelerde 60’l y llarda bu say 25’e yükselmi tir. Bugün ise, tar msal mekanizasyonuyayg nla ran ülkelerde bir çiftçi 145 ki iyi besleyebilecek bir ekilde üretim yapabilmektedir.

Topra n Sürülmesi1870’lerin ba lar : Bir beygirin çekti i sabanla, günde yar m hektardan daha az arazi sürülebilmi tir.1870’lerin sonlar : 4-5 beygirin çekti i, iki gövdeli, çift tekerlekli ve oturma düzeni olan bir saban,günde 2,5 hektardan daha fazla arazi sürülmesine imkân vermi tir.1930’lar n sonlar : Yakla k yar m hektar arazi, 30 dakikada bir traktöre ba bir pulluk yard ylasürülebilmi tir.

Bu day HasadTarihsel verilere göre, tar mda makine kullan lmaya ba lanmadan önce, 2,7 ton bu day n hasad , 300saat sürmü tür. Traktörle çekilir tip hasat makinalar ve harman makinas ndan sonra bu süre, 50 saatteinmi tir. Biçerdöverlerden sonra ise, art k 2,7 ton bu day 3 dakikadan daha az bir sürede hasatedilmektedir.

r Hasad1890- El ile 1 saatte 0,11 ton m r1922- Tek s ral çekilir tip toplay ekipman ile 1 saatte 0,58 ton m r1949- Biçerdöver ile 1 saatte 4,6 ton m r2012- Biçerdöver ile 1 saatte 57,6 ton m r

Mekanizasyonun Tar msal Üretimdeki Pay ve ÖnemiÜretim girdilerinin yakla k %35’ i mekanizasyon girdisidir (%20 mekanizasyon + %15 yak t). Bu yüksekmaliyet pay na ra men mekanizasyon; tohum, gübre, ilaç ve mazottan daha az önemli görülmektedir.Hâlbuki mazotun da bir mekanizasyon girdisi oldu u dü ünülürse konunun ne denli önemli oldu uortaya ç kmaktad r. Mekanizasyon girdisi, verimlilikten ziyade günü kurtarma endi esi ön plandatutuldu u için göz ard edilmektedir.

Girdileri bir araya getiren bu makinalar n çal mas ama sadece “çal mas ” maalesef yeterli görülmekteveya yeterli görülmek zorunda kal nmaktad r. Ama meselemiz mevcut traktör ve makine park ndakiaraçlar n sadece çal mas ; yani traktörün konta na bas nca çal mas , tarlada pullu u çekmesi,arkas na ba lanan ekim makinas n tohumlar topra a b rakmas , ekinin makinalarla hasad , harmanedilmesi, sütün makinalarla sa lmas de ildir. Meselemiz; o traktörün ne kadar yak t tüketti i, nekadarl k bir arazi için al nd , kaç gövdeli pulluk çekebildi idir. Meselemiz; ekim makinas n i verimi,tohumu zedeleyip zedelemedi i, her ayaktan e it tohum atabilmesi, ekim derinli inin düzgünlü ü gibifaktörlerdir. Meselemiz; süt sa ma makinas n sütle temas eden bölümlerinin sa k aç ndan uygunolup olmamas , hayvan n memesine zarar vermemesi gibi temel sa k ve güvenlik gereklikleri ile kalite,sa laml k, ekonomiklik, verimlilik gibi faktörleri yerine getirmesidir.

Mekanizasyona gerekli kayna n aktar lamamas ;Birim alandan elde edilen verimin ve ürünün kalitesinin dü mesi,Tarlaya fazla gübre, bitkiye fazla ilaç at lmas , daha fazla egzoz emisyonu gibi insan,çevre ve canl lar için çok olumsuz sonuçlar do urmas ,Bak m-onar m giderlerinin, mazot, ya gibi i letme masraflar n artmas ,Ar za ve kaza yapma riski olas n artmas gibi sonuçlar do urabilmektedir.

Tar mda ba ar olmak ve hedeflere ula mak için 3 anahtar unsur söz konusudur: Bilgi, teknoloji,yönetim.

Mekanizasyonda Bilginin ÖnemiYap lacak i e uygun araç seçilmesi, mekanizasyonun do ru kullan nda önemli bir etkendir. Örne inÜlkemizde baz bölgelerde santrifüjlü gübre serpme makinalar ile yap lan hububat ekiminde dekaraortalama 25 kg tohum at lmaktad r. Oysa ekim makinesi kullan larak yakla k %30 tasarruf sa lanabilir.Bu konuda bir di er önemli unsur, traktörün, i letme büyüklü üne uygun seçilmesidir. Traktörün uygunseçilmesi kadar, ba land ekipman n da traktöre uyumlu olmas önemlidir. letmeye uygun traktör vetraktöre uygun makine seçimi, tar m makinelerinin toplam i letme masraflar n yakla k yarolu turan “yak t sarfiyat ” için en önemli k stast r. Yak t tüketiminin azalt lmas için di er önemli birfaktör, tar msal faaliyetlerin bilimsel veriler dikkate al narak yap lmas r. Örne in bu day tar için 20cm’den daha derin toprak i lemenin gereksiz oldu unu rapor eden bilimsel sonuçlar, 20 cm yerine 25cm derinli indeki i lemenin, yak t tüketimini yakla k %25 oran nda artt raca na vurgu yapmaktad r.

Toprak analizi yap lmayan bir i letmede do ru ve yeter miktarda gübre kullanmak ancak ansakalm r. Topra n ihtiyac olmayan gübreyi bol keseden vermek hem gübre israf na, hem verimdü üklü üne yol açacakt r. Do ru ve yeterli gübreyi seçsek bile bu sefer kar za makine faktörü

kacakt r. Öncelikle, kaliteli makinay edinmek, makinan n bak m ve ayarlar zaman nda yapt rmak,sonra da makine üreticisinin kullanma k lavuzu veya makine üzerinde belirtti i serpme normlar nauymak son derece önemlidir. Yeterince önemsenmeyen veya dikkatli yap lmayan makine ayar vebak mlar nedeniyle hat say r bir para soka a at lmaktad r. Tar msal üretimde yap lan masraflar nönemli bir k sm tar msal mekanizasyon araçlar na aittir. Maalesef mekanizasyon girdisi di er girdilerinyan nda önem bak ndan en son s rada yer almaktad r. Girdileri bir araya getiren bu makinalar nçal mas ama sadece çal mas maalesef yeterli görülmektedir veya yeterli görülmek zorundakal nmaktad r. Bunun yan s ra birçok çiftçimizin tar m makinelerini hor kulland klar , güne ten, ya murve kardan yeterince korunmad klar da gözlenmektedir.

Sonuç olarak maksimum verim için do ru mekanizasyon araçlar , do ru ayar ve düzenli bak mile birlikte imalatç tavsiyeleri ve bilimin öngörüleri nda kullanmak asgari artt r. Sezonlukçal an, hatta y lda sadece birkaç gün çal an bir makinan n tam da i zaman bozulmas çok can

olacakt r.

Teknoloji FaktörüHer yeni makine, içinde yeni teknolojileri bar nd rmayabilir. Yani her yeni makine, son teknoloji ürünüolmayabilir. Tar msal mekanizasyon araçlar n seçiminde mutlaka ürünlerin teknik özellikleri,performans raporlar , test sonuçlar ve kullan yorumlar incelenmeli ve bu konuda profesyonel destekal nmal r. Uzmanlar, tar mda teknoloji kullan n yayg nla mas yla birlikte, kayda de er verimart n ya and na dikkat çekmektedir. Teknoloji kullan nda dünyan n ya ad son endüstriyeldevrimin yani Endüstri 4.0 sürecinin, tar m teknolojilerine olan yans mas , tar msal verimlili i çok dahaüst bir seviyeye ç karmaktad r. Bu süreçte, traktörler ve ba olduklar ekipmanlar, tüm üretimsürecinde birbirleriyle ileti im halinde olacaklard r. Operatörler, tarlan n hangi bölgesine, ne ölçüde vene tür gübreler at lmas gerekti ini, nas l bir ilaçlama yap laca , sulama zaman , topra ndurumunu, tahmini hasat zaman , detayl ve gerçek zamanl bir ekilde görebileceklerdir. Asl ndabirbirleriyle konu an ve senkronize çal an tar m makineleri çoktand r hayat zda yer almaktad r.Biçerdöverler, traktörler ve di er tar msal makanizasyon araçlar n bir k sm , art k ak ll birer makineolarak çal maktad r. Daha büyük, daha a r, daha karma k ama daha ak ll tar m makinalar , çiftçininüzerinden i yükünü ald gibi, çevreyi korumakta ve verimlili i artt rmaktad r. Uydudan bilgi alantar msal mekanizasyon araçlar , santimetre do rulu unda tarlay i lemektedir. Sensörleringözlemlemesiyle, zirai ilaçlar, sadece gerekli yerlere, gereken miktarlarda at lmaktad r. Otomatikdümenleme sistemleri ile, hava artlar ndan etkilenmeden, gece bile, hiç aral k b rakmadan, ya da üstüste bindirmeden toprak ve/veya gübre tasarrufu mümkün olmaktad r. Bilgisayar taraf ndanyönlendirilen araçlar, sürücüsüz bir ekilde çal abilmektedir.

Yeni Teknolojilerin BenimsenmesiTeknolojideki h zl geli im, bir taraftan üreticileri bu yeni teknolojiye yönlendirirken, di er taraftan daüreticinin al m gücünün sorgulanmas na yol açmaktad r. Yeni teknolojilerin benimsenmesinde en önemliunsuru üreticilerin gelir düzeyi olu turmaktad r. Tar m sektöründe gelir düzeyi ise, ülkemizin de dâhiloldu u geli mekte olan ülkelerde dengesiz ve genellikle dü ük bir durumdad r. Gelirin dü ük olmas ,üphesiz girdi talebini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu bak mdan, teknolojilerin benimsenip

benimsenmemesini bir anlamda üreticilerin geçimlik ürün veya ticari ürün üretip üretmedikleribelirlemektedir. Geçimlik üretim yapan üreticilerin yeni teknolojileri benimseyebilmeleri bir tarafa, e erkendi artlar yla ba ba a b rak rsa geleneksel metotlarla üretim yapmalar n ekonomik amaçlar nauygun olaca öne sürülmektedir.

Yönetim FaktörüBa ar için üçüncü anahtard r ve mevcut olan bu teknolojileri birle tirerek entegre bir sistem olu turur.Tar m üreticilerinin, bilginin nas l yorumlanaca , teknolojinin nas l kullan laca ve bilinçli kararlar nnas l alaca çok iyi bilmeleri gerekmektedir.

Geli mi ülkelerde modern mekanizasyon araçlar ile yap lan tar mda birim alandan al nan verim sonderece yüksektir. Neticede tar n modern usullerle yap lmas , bu amaçla son teknoloji tar mekipmanlar kullan lmas , verim için son derece önemlidir. klim, i letme büyüklükleri gibi di erfaktörlerin de olumlu olmas halinde birim alandan al nan verim artt kça çiftçimizin gelir seviyesiyükselecek, gelir seviyesi yükseldikçe daha modern tar m ekipmanlar ile çal ma imkân nakavu acakt r. Bu ba lamda öncelikle verim konusunun öneminin çiftçi baz nda i lenmesigerekmektedir. Çiftçinin yapt i te yeterli e itim almamas , geleneksel veya eskimi metotlarkullanmas verime direkt etki etmekte, kulland girdileri a tüketmesine, çevreye ekolojik yöndenzarar vermesine neden olmaktad r. Yani verimin artt lmas öncelikle e itimden geçmektedir. Neyapaca bilen bir çiftçi için bir sonraki ad m modern mekanizasyon araçlar na sahip olmakt r. Bunoktada devlet destekleri büyük önem arz etmektedir. Çiftçi, modern mekanizasyon araçlar ile moderntar m usullerini bir arada uygulasa bile bu noktada i letme büyüklü ü belirleyici olarak kar na ç kar.50 hektardan büyük i letme say lar bak ndan ülkemizle AB üye ülkeleri ortalamas aras nda 30 katfark vard r.

Kalite FaktörüKalite; bilgi, teknoloji ve yönetim faktörlerinin olmazsa olmaz bir unsurudur. Ucuz ve kalitesiz ürünlerintercih edilmesi, çiftçiye hasat sonunda ekonomik kay p olarak yans yacakt r. S kl kla unutulan bir nokta,bir ürünün “edinim bedelinin”, sat n alma bedeli olmad r. Makinan n ekonomik kullan m ömrüboyunca gösterdi i performans, fayda, kullan m, bak m-onar m kolayl ve buna ölçek olacak çal masaati maliyeti, “edinim bedeli” olarak görülmelidir. Kalite faktörü sadece makine için de il, bilgi veyönetim için de geçerlidir.

Di er yandan tar m makinalar genel olarak sezonluk çal an makinalard r. Birçok tar m i i için çoktl zamanlar söz konusudur. Ürünlerin belirli ekim dönemleri vard r ve bu dönemler içinde ekim

yap lmal r. Kalite kayb ya anmamas için pamuk gibi baz ürünler ya mur ya madan önce hasatedilmelidir. Hasad n erken veya geç yap lmas ürün ve kalite kay plar söz konusu olmaktad r.Beklenmeyen bir zararl ya kar ani bir ilaçlama gerekebilmektedir veya meyve a açlar için don uyaral nd nda hemen tedbir al nmal r. Dolay yla tar m makinalar n s k s k ar zalanma ve tamir içinuzun süre bekleme lüksü yoktur.

Tar m Niye Desteklenmeli?Tar m, beslenmeyi amaçlayan bir sektör oldu u için tüm dünya nüfusu için büyük önem ta maktad r.Tar n do a ko ullar na ba ml dolay yla risk ve belirsizli in fazla olmas , tar m ürünlerine ili kinarz ve talep esnekli inin dü üklü ü, tar msal üretim dönemlerinin di er sektörlere k yasla daha uzunolmas ve belirli zamanlarda yo unla mas , tar msal ürünlerin korunup saklanmalar n ancak belirliartlarda ve zaman içinde yap labilmesi, tar msal faaliyetlerden sa lanan gelirlerin di er sektörlere göre

dü ük olmas nedeniyle tar m sektörü ülkemizde ve dünyada desteklenmektedir.

lenmemi G da Fiyatlar ndaki Art , Enflasyonun En ÖnemliSebeplerinin Ba nda GelmektedirEnflasyon sepetlerinde, g dan n a rl n yüksek olmas ve dolay yla i lenmemi g da gibi, parapolitikas n kontrolü d ndaki kalemlerdeki “öngörülemeyen oynakl klar”, enflasyon tahminlerininsapmas na neden olan unsurlar n ba nda gelmektedir.

da fiyatlar ndaki art veya de imleri tetikleyen birçok neden söz konusudur. Fiyat uluslararasborsalarda ekillenen ürünler, arz ve talep dengesi, tohum, mazot, gübre gibi girdi fiyatlar ndakide imler, üretim de eri gibi faktörler, i lenmemi g dan n fiyat belirlemektedir. Tar n asgariseviyedeki teknolojik metodlarla ve araçlarla yap lmamas , i gücü, zaman ve üretim maliyetlerininyükselmesine sebep olmaktad r. Bu da, i lenmemi g da fiyatlar yükseltmektedir.Di er yandan tar n do a ko ullar na ba , bu kapsamda son y llarda etkisi giderek daha fazlahissedilen anl k a ya lar, kurakl k, sel, don vb çok önceden öngörülemeyen etkenlerin üretimeetkisi, i lenmemi g dan n yani hububat, baklagiller, sebze, meyve vb ürünlerin rekoltesi için önemlibirer parametredir. Tüm bu parametreler içinde kontrol edebilece imiz en önemli faktör verimliliktir.

Tar msal Mekanizasyon Destek PolitikalarYap lan de erlendirmelere göre, 2050 y nda hem artan nüfus ve hem de zenginle en orta s n g daihtiyaçlar ve k smen de dünyan n enerji ihtiyac kar lamak için, bugünkünün 2 kat kadar tar msalüretim yap lmas gerekmektedir. Bununla birlikte, dünyadaki tar ma elveri li alanlar n ve kullan labilir sukaynaklar n s rl olmas , g da üretiminin artt labilmesi kar nda birer engel olarak durmaktad r.Tüm bu veriler nda ise, tar mda klasik yöntemlerin geçimlik üretim yapan çiftçilere b rak lmas ,profesyonel i letmelerde ise son teknolojik unsurlar içinde bar nd ran yeni yöntemlere geçilmesi”sonucuna ula lmaktad r. Tabii bu da bugünden yar na olabilecek bir konu olarak görülmemelidir.Öncelikle bu i in alt yap n ve politikas n belirlenmesinin gereklili i vard r. Altyap deyince; öncelikledaha büyük tar msal i letmelere, daha büyük ve parçalanmam tar m arazilerine ihtiyaç duyulmaktad rçünkü parçal ve küçük arazilerle, geli mi tar n verimli bir ekilde yap lamas mümküngörünmemektedir. Di er yandan yeni dönem tar için gerekli olan çok önemli bir di er unsur, bunauygun tar msal mekanizasyon araçlar n üretimi ve kullan olacakt r. Geleneksel tar mdan koruyucutoprak i leme ve s r toprak i lemeye geçi te daha fazla karma k bir yap ya bürünen mekanizasyonaraçlar , hassas tar ma geçi te “ak ll tar m makinalar ” ve “mekatronik unsurlar ” da beraberindegetirmi tir. Topra n yap , arazinin e imi, topraktaki bitki besin elementlerinin içeri i her yerde aynde ilken her yere ayn miktarda gübre, ilaç ve su kullan , maliyetlerin yükselmesine, çevrenin zarargörmesine sebep olmaktad r. Ak ll tar mda amaçlanan ana unsur, tar msal üretimde uygulanangirdilerin, ihtiyaç duyuldu u yerde, zamanda, miktarda ve do ru yöntemde kullan lmas r. te,makinalar n giderek daha kapasiteli ve deyim yerindeyse “ak ll ” hale geldi i bir dönemde, buyat mlar n alt ndan -üretim ve kullan m kapsam nda- kalkabilmemiz için devletin muhakkak k sa, ortave uzun vadeli bir “tar msal mekanizasyon politikas ” olmal r.Örne in hassas tar m konusunda k sa ve orta vadeli destek programlar aç klanmal , böylece arazibüyüklü ü hassas tar m yapmaya uygun çiftçiler ve bu konuda üretim yapmak isteyen sanayicilerplanlama yapabilmelidir. Tabii sadece hassas tar m de il, mekanizasyonun di er unsurlar için deivedilikle mevcut durumun analizi yap lmal ve gelecek politikalar belirlenmelidir. Artan nüfusumuz veazalan tar m arazileri için tek ç kar yolumuz verim art olacakt r. Bu durumda da son teknoloji tar m

makinalar n kullan ve dolay yla üretimi büyük bir önem ta maktad r. Bu tür makinalar nüretilmesi için belirli bir ürün geli tirme, tasar m, tarla denemeleri gibi zor ve me akkatli süreçler sözkonusudur. Dolay yla sanayicilerin ar-ge, nitelikli personel ve üretim araçlar yat yapabilmesi içinbilgiye, zamana, sermayeye ihtiyaçlar oldu u kadar bunlar bir araya getirecek bir takvime ve uzunvadeli politikalara da ihtiyaçlar vard r.

Tar m Makineleri: Ekonomik Büyümenin DestekleyicileriYeralt kaynaklar (petrol, maden) olmayan veya yeterince olmayan ülkelerin ekonomik aç dangeli meleri, yer üstü ve insan kaynaklar na, bu kaynaklar n çe itlili ine, zenginli ine ba r. Yeraltkayna na sahip olmadan geli en ekonomiler incelendi inde, tar m faaliyetlerine önem vermedenbüyüyebilmi çok az ekonominin oldu u görülür. Yeralt kayna na sahip ülkeler bir yana, bu konudaansl olan ülkeler bile (Brezilya, ABD, Rusya, Çin gibi) tar ma önem vermekte ve bu konuda ciddi

çal malar yapmaktad r. Brezilya sahip oldu u petrole ra men (net ihracatç r) as l ekonomikgeli imini, 90’l y llar n ba ndan itibaren uygulamaya ba lad tar m devrimi sayesinde sa lam r.Azalan su kaynaklar ve tar m arazileri, buna mukabil artan nüfusun g da ihtiyac , zenginle en orta

n proteince zengin g da ürünlerine olan talebi, iklimsel de iklikler ve tar n bir enerji kaynaolarak da görülmesi, verimlilik konusunu ön plana ç karm r. Kuzey Amerika, Avrupa ve Japonya’dakiekonomik geli imin temel ta lar ndan biri tar msal üretimin ve bu kapsamda verimin artt lmasolmu tur. Tar msal üretimin ve verimin artt lmas , bütün ekonominin büyümesinin anahtarlar ndanbiridir. Çünkü bu art , i gücü ve arazi kaynaklar n imalat, lojistik ve bar nma gibi di er endüstrilerekayd lmas sa lamaktad r.

Amerika Birle ik Devletleri'nde yer alan Ulusal Mühendislik Akademisi'ne göre tar mdakimakinele me dünyan n ya ad 20 devrimden biridir.

Japonya’n n Ekonomik Büyümesi ile Tar msal Mekanizasyon Kullan Aras ndaki li kiMakinelere dayal tar msal üretime geçilmesi, ortaya ihtiyaç fazlas i gücü ç kard .Aç a ç kan i gücü, imalat gibi di er endüstrilere ek i gücü olarak yöneldi.Yenilikçi teknolojiler geli tirildi.Böylelikle ekonomi büyüdü, pazar hacimleri geni ledi.Geni leyen pazar hacmi, ekonomiyi daha da büyülttü.

Ekonomik Kazan mlarrsal bölgelerde insana ve tar m faaliyetlerine yat m yap lmas

Tar msal üretim verimlili inin artt lmasrsal kesimin gelirinin artmas , yoksullu un azalmas

Sürdürülebilir üretim yöntemlerinin bölgeye yerle mesi

Tar m ve Kalk nma: Yoksullu un azalt lmasTar msal geli imin, alt gelir grubunun ekonomik geli mesine katk , di er bütün endüstrilere k yasladaha fazlad r. Kar la rmal ülke analizlerinin sonucuna göre, tar m kaynakl büyüme, yoksullu unazalt lmas nda tar ma ba olmayan büyümeye göre 2 – 3 kat daha etkilidir.

Dünyada yeterli g da bulamayan insanlar n %70’i k rsal kesimde ya amaktad r. Bu insanlar n temelgeçim kaynaklar ise tar m ve tar ma dayal nakliye, g da i leme gibi sektörlerdir. Açl k ve kalitesizbeslenme sorunlar yla ba edebilmi ülkelerin tecrübelerine bak ld nda, (di er endüstrilere babüyümeye nazaran) tar ma dayal büyüme, yoksul insanlara en az 2 kat daha fazla faydasa lamaktad r.

Do ru Makine Kullan *

Toprak leme Makinalar n Do ru KullanToprak i lemede, iyi bir tohum yata haz rlamak, topra n fiziksel durumunu slah etmek, yabanc otlaryok etmek gibi esas amaçlara da hizmet edilir. Örne in; topra gev etip, ufalamak, kesekleriparçalamak, kaymak tabakas k rmak, tohum yata bast rmak, an ve bitki art klar topraklakar rmak ve gömmek, topra n daha fazla su emmesini ve depolanmas sa lamak, gübre ve di ermaddeleri topra a kar rmak gibi. Bu i lemlerin her biri veya birkaç özel yap ya sahip alet vemakinalar gerektirebilir. Dolay yla bu aletlerin seçimi ve kullan lmas na ili kin özelliklerde ayr ayrde erlendirilmelidir. Zira toprak i leme aletlerinin topra a etkilerinin yan nda ayr ca toprak canl lar veverimlili ine endirekt olan etkileri nedeniyle; toprak, bitki ve çevre üzerinde uzun vadeli yans malargözden uzak tutulmamal r.

Toprak i leme alet ve makinalar n her biri ayr ayr özellikler içerdi ine göre, bunlar n kullan nda daayr ayr özelliklerine uygun ayar ve kullan m karakteristikleri göz önünde bulundurulmal r.Unutulmamal r ki toprak i leme, üretim girdilerinde %25-30’lara varan maliyeti ile önemli bir yertutmaktad r.

Bu maliyeti a lara çekmek için önlemler al nmal , gereksiz ve fazla toprak i lemeden kaç lmal r.

Örne in pulluk kullan yorsa a nm bir uç demirinin hem fazla güç ve enerji gereksinimi yaratt hemde i in kalitesini bozdu unu söylemek mümkündür. Ekonomik üretim yapma dü üncesi içerisindemaliyetin a lara çekilmesi verim art ile e de erdir. Her makinada oldu u gibi toprak i lememakinalar n da kullan nda mutlaka firma önerileri dikkate al nmal , kullan m ve bak m kitaplar ndakibilgiler mutlaka okunmal ve bu kurallara dikkat edilmelidir.

Gübreleme Makinalar n Do ru KullanGübre verimi do rudan etkileyen en önemli girdilerden biridir. Gübreler ço unlukla dövizle ithal edilenve dövize endeksli fiyatlar ile sürekli artan maliyet unsurlar r. Buradan hareketle hem gübreninmaliyeti hem de kullan ndaki özen kullan lacak makinalar nda çok iyi ayar edilmesi ve sürekli kontroledilmesini gerektirir.

Ayr ca gübre kullan nda maliyet, verim ve kar grafi i incelendi inde verimi en üst s ra çekmeninkarl en üste çekmedi ini görmek mümkündür. O halde gübreleme yaparken kar maksimize edengübre normu uygulanmal ve makinan n bu de erleri verdi i mutlaka kontrol edilmelidir. Bu anlamdamakine imalatç n verdi i tablo de erlerine mutlaka uyulmal ve bu de erlere göre gübrelemeyap lmal r.

laçlama Makinalar n Do ru KullanTar msal mücadelenin ana amac bitkisel ürünleri hastal k, zararl v yabanc otlar n etkilerindenekonomik ölçüler içinde korumak ve ürün kay plar en aza indirmektir. Bu amaca ula mak içinkimyasal sava ve pestisitlerin kullan , bilinçli ve kontrollü yap ld zaman önemli yararlarsa lanabilmektedir. Hastal k, zararl ve yabanc otlarla mücadele ba ar için biyolojik, ekonomik, veekolojik faktörleri içeren bir strateji uygulanmal r.

Do ru ilaç, do ru doz ve do ru uygulama ba ar n anahtar kelimeleridir. O halde ilaçlama makinalarile çal mada uygulama yeri, bitkinin vegetasyonu, iklim ko ullar , habitat ve makinan n teknik özelliklerigöz önünde bulundurulmas gereken unsurlard r. Makinan n özellikleri iyi bilinir, do ru kalibrasyonyap r ve uygun çal ma ko ullar nda çal rsa ideal sonuç elde edilir. Makinan n her elemanuygulaman n ba ar etkileyebilmektedir. Örne in püskürtme memelerinin do ru seçilmesi, do rudoz ve do ru kalibrasyon için ön artt r. Ayr ca mücadele yap lacak zararl ya uygun damla olu turacakmeme ve bas nç seçimi esast r.

stenen ilaç miktar sa layan bas nç de erlerinin de ilaçlama ba ar nda önemi vard r. Zira bas nçilaç normunu, debiyi, damla çap , huzme aç , damla da m düzgünlü ünü etkiledi inden üzerindedikkatle durulmal r. Bas nc n kontrolü pülverizatör üzerindeki manometre ile yap lmal , kontrol zamanzaman tekrarlanmal r. Makine üreticisinin uyar ve önerilerinin yer ald “Kullanma K lavuzu ve TeknikÖzellikler Kitapç ” dikkatlice incelenmeli ve burada belirtilen ayarda çal lmal r.* Doç. Dr. Harun Yalç n

Tar m makinalar , bölgelere göre nas l bir de iklik gösteriyor?Bir ekolojik bölgede yüksek performans gösteren bir makine, havza yap n farkl olmas nedeniyleba ka bir ekolojik bölgede ayn performans göstermeyebilmektedir. Dolay yla engebeli arazilerle düzovan n, kuru ve sulu tar n, farkl bölgelerin ve ürün desenlerinin tar msal mekanizasyon ihtiyaçlarayn de ildir. Mesela geni alanlarda bu day hasad biçerdöverle yap rken, küçük veya engebeliarazilerde orak ve harman makinas kullan lmaktad r. Arazi yap kadar önemli bir di er husus isetopra n yap r. Bu konudaki en bariz örne i ekim makinalar ndan verebiliriz. Farkl toprak yap lariçin ekim makinalar nda farkl ayak tipleri kullan lmaktad r. Yine uygun toprak artlar nda an za ekimmakinas kullan labilirken, daha a r toprak artlar için ön i lemeli ekim makinas kullan lmakzorunlulu u söz konusu olabiliyor. Tabii çok daha a r bir toprak yap için a r tip toprak i lememakinalar kullan da gerekebiliyor. Mesela Karadeniz’in co rafi artlar nda el traktörüne ba lanmaletlerlerle toprak i leme yap labiliyor. Bu durum hayvanc kta da geçerli oluyor. Mesela mikro bir süthayvanc için seyyar süt sa m makinalar na ihtiyaç duyulurken, makro çiftlikler için merkezi sütsa m tesisleri gerekiyor. Di er yandan tar n kendi içindeki i çe itlili i, mekanizasyona da yansdurumdad r. Sadece toprak i lemede 11, hasat ve harmanda 29 farkl cinste tar m makinas n varlsöz konusudur.

Endüstri 4.0 ve Tar m

Tar n geli im dönemlerinin a amalar :

Tar m 1.0Tar m makinelerinin geli kin ve yayg n olmad , emek yo un bir tar msal üretimin oldu u 1900’lü

llar n ba lar . Bu dönemki tar msal üretim, nüfusu doyurabiliyordu, ancak nüfusun üçte birinin detarlada çal mas gerekiyordu.

Tar m 2.050’lerin sonlar na do ru görülmeye ba lanan ve “Ye il Devrim” olarak bilinen dönem. Azot takviyesinin,sentetik pestisitlerin, di er suni gübrelerin ve daha geli mi tar m makinelerinin kullan lmaya ba landbu dönemde, verim ve karl k oran da kayda de er seviyelerde artm bulunmaktayd .

Tar m 3.0Askeri alanda kullan lan GPS cihazlar n halk n kullan na aç lmas yla ba layan ve 90’l y llar nsonlar na denk gelen “Hassas Tar m” dönemi. laçlama makinelerinin verimini kontrol etmek için GPSkullan , biçerdöverlere verim izlenmesini mümkün k lan sistemlerin ve ekranlar n yerle tirilmesi,tarladaki lojistik i lemlerinin takibini sa layan telematiklerin kullan ve tar msal veri i lemeye yarayanbilgisayar programlar n ortaya ç bu döneme denk gelmektedir. Hassas Tar m uygulamalar üretimgirdilerinin optimize edilmesini ve üretim veriminin artt lmas sa lam , ancak örne in bütün çiftli i(bütün traktörler, ekipmanlar, tar msal girdiler, hayvanlar vb.) ele alan bütünsel bir yakla msunamam r.

Tar m 4.02010’lar itibariyle ismi telaffuz edilmeye ba lanan Tar m 4.0 dönemi ise, Tar m 3.0’da kullan lanteknolojilerin geli imini ve bütün bir çiftli i ele alacak ekilde bütünsel bir bak aç ve yeniteknolojilerin ilave edilmesini ifade etmektedir. Böylelikle sahadaki bütün makine-ekipman, üretim girdi-

kt lar ve de di er çe itli faktörler (iklim ko ullar , çevresel ko ullar) tek bir noktadan izlenebilmekte veüretime müdahale edilebilmektedir. Tar m 4.0 makine-makine ileti imi, internet, say sal veri toplama veanaliz gibi temel bile enler içermektedir.

Tar m 4.0’ n kulland teknolojilerin sensörler ve aktüatörler, mikro i lemciler, internet, bulut veridepolama sistemleri ve veri i leme yaz mlar oldu u söylenebilir. Tabii bunlara ilaveten, sahadakullan lan makine-ekipman n da bu teknoloji ile uyumlu olmas gerekmektedir.

Hassas Tar m ya da daha kapsaml anlam yla Tar m 4.0’ n çiftçilere faydas ; zamandan kazan m,gücünden kazan m, üretim girdisi optimizasyonu, saha artlar n kapsaml ve do ru analizi, daha az

çevre kirlili i, sonuç olarak da daha dü ük maliyetle daha çok ürünün elde edilmesi ve daha çok karedilmesi demektir.

Tar m 5.0Tar m 5.0’ n ise tamamen otonom makinelerle ve yapay zeka kullan larak yap laca tahmin edilebilir...

Teknoloji kullan nda dünyan n ya ad son endüstriyel devrimin yani Endüstri 4.0 sürecinin, tar mteknolojilerine olan yans mas ile tar msal verimlilik, çok daha üst bir seviyeye ç kmaktad r. Bu süreçte,traktörler ve ba olduklar ekipmanlar n tüm üretim süreci boyunca birbirleriyle ileti imi söz konusudur..Dijital tar m ile, tarlan n hangi bölgesine, ne ölçüde ve ne tür gübreler koyulmas gerekti i, nas l birilaçlama yap laca , bitkilerin sulama zaman , topra n durumu, tahmini hasat zaman , detayl ve gerçekzamanl bir ekilde görebilmektedir.

Asl nda birbirleriyle konu an ve senkronize çal an tar m makineleri bir süreden beri tar mdakullan lmaktad r. Biçerdöverler, traktörler ve di er tar msal makanizasyon araçlar n bir k sm , art kbirer “ak ll makine” haline gelmi tir. Daha büyük, daha a r, daha karma k ama daha ak ll tar mmakinalar , çiftçinin üzerinden i yükünü ald gibi, çevreyi korumakta ve verimi artt rmaktad r. Bumakineler sayesinde deyim yerindeyse “nokta at ” yap labilmektedir. Uydudan bilgi alan tar msalmekanizasyon araçlar santimetre do rulu unda tarlay i lemektedir. Sensörlerin gözlemlemesiyle, ziraiilaçlar, sadece gerekli yerlere, gereken miktarlarda at lmaktad r. Otomatik dümenleme sistemleri ile,hava artlar ndan etkilenmeden, gece bile, hiç aral k b rakmadan, ya da üst üste bindirmeden toprakve/veya gübre tasarrufu mümkün olmaktad r. Bilgisayar taraf ndan yönlendirilen araçlar, sürücüsüz birekilde çal abilmektedir.

Dijital ça n nimetleri bunlarla s rl da de ildir. Bulut ba lant ve kameral HA’larla tüm çiftli igörüntüleme, dijital sensörlerle nem, s cakl k gibi do al ögeleri kontrol edebilmek art k mümkündür.Ayr ca çiftçiler, bu sistemlerle gerçek zamanl olarak rakip çiftliklerle kar la rmal üretim performansde erlendirmesini yapabilecek, tüm ürünlerini ve kaynaklar detayl bir ekilde analiz edebileceklerdir.Üreticiler, bir tablet ya da ak ll telefondan tüm çiftli i yönetebilmektedir. Robot teknolojisi çiftlikleregirmeye ba lam r. Çiftliklerdeki büyükba hayvanlar, robotlar taraf ndan sa rken hayvanlar n takibi,yedi i yem, verdi i sütteki ya ve protein oran , hastal k ihtimalleri de dijital olarak yönetilebilmektedir.

Ak ll Tar mHassas tar m, tar msal verimlili ini art rmak için toprak ve ürün yönetimini, kaynaklar n daha ekonomikkullan ile çevreye verilen zarar n en aza indirilmesini sa layan tekniktir. Bu kapsamda klasiküretimden vazgeçilerek, araziyi homojen olmayan de ken bir yakla mla ele alan bir uygulamabiçiminin hayata geçirilmesi hedeflenmektedir. Burada amaçlanan ana unsur, tar msal üretimdeuygulanan girdilerin, ihtiyaç duyuldu u yerde, zamanda, miktarda kullan lmas r. Hassas tar m,bir tar m i letmesinde ürün ekiminin yap ld alanda konumsal ve zamansal aç ndan farkl k gösterengereksinimlere, bu konum ve zaman kriterleri göz önünde bulundurularak yap lacak müdahaleyi esasalan modern bir tar msal üretim teknolojisidir. Hassas tar m, geli tirilmi bilgi ve kontrol sistemlerininkullan yla kaynak israf n önüne geçmeyi, ürünün brüt getirisini art rmay ve üretimden kaynaklanançevresel kirlili i en aza indirmeyi amaçlamaktad r. Hassas tar m teknikleri, toprak i lemeden hasadakadar bitkisel üretimin hemen her döneminde kullan labilmektedir.

Uygulamada toprak analizi, toprak i leme, ekim, gübreleme, ilaçlama, ürün ko ullar izleme ve hasatlemlerinin daha etkin bir ekilde yerine getirilmesinde bu tekniklerden yararlan labilmektedir. Hassas

tar n pratikte uygulanabilmesi, arazideki de kenli in farkl girdi kullan mümkün k lacak yeterlibüyüklükte olmas art na ba r.

Verim haritalar n yorumlanmas sonucu, gübrede %25, yabanc ot ilac kullan nda %20 oran ndatasarrufun mümkün olabilece ini ve dünyada hassas tar m teknolojileri ile çevresel etki bak ndansa lanacak kazanc n yan nda hektarda sa lanan 30 dolarl k bir kazanc n önemli oldu unu ara rmasonuçlar göstermektedir. Yap lan ekonomik de erlendirmeler sonucu de ken oranl uygulamasistemlerinin maliyetlerinin geri dönü ümü için 160 hektarl k bir alan n yeterli oldu unu ortayakoymaktad r (Güçdemir ve Ark, 2010)

Bitkisel üretim yönetimi ve i letmecili inde, araziye ait fiziksel ve co rafi de kenliklerin anla labilmesive yorumlanabilmesi için çe itli görü ler ortaya at lmaktad r. Bu görü lerin uygulamaya konulabilmesive de ken oranl uygulamalar n gerçekle tirilebilmesi için, bir karar destek sistemine gereksinimduyulmaktad r. Bunun yan nda alg lama, izleme, kontrol ve veri transfer sistemleri, hassas tar muygulamalar için gerekli olan teknolojilerdir

Hassas Tar m TeknolojileriÜretim Deseni, Topraktaki Bitki Besin Elementlerinin Miktar ndaki De iklik, Verim ve Kalitenin Alansalve Zamansal De ikli i, Topo rafik Yap n Uzun Y llar çindeki Farkl , Co rafi Bilgi Sistemleri,Hastal k ve Zararl lara Kar Kullan lacak Kimyasallar, Mekanizasyon Araçlar , Haritalama, Meteorolojik

Veriler, Kârl k, Özel Yaz mlar, Elektronik z Takibi, Elektriksel letkenlik, Görüntü leme, SensörTeknolojisi, Hasat Esnas nda Ürünün Kalitesine Göre S fland lma Teknolojisi, GPS Teknolojisi,Dijital Veri, Elektronik Ölçümler, Uzaktan Alg lama

Hassas Tar n HedefleriGübre ve ilaç gibi kimyasal giderlerinin azalt lmas ; Çevre kirlili inin azaltmas ; Yüksek miktarda vekaliteli ürün sa lanmas ; letme ve yeti tiricilik kararlar için daha etkin bir bilgi ak n sa lanmas ;Tar mda kay t düzeninin olu turulmas

Mekanizasyon Araçlar n ÖmrüTar m makinalar belirli bir çal ma dönemi sonunda yenilenmesi gereken makinalard r. Aksi haldebak m onar m ve i letme giderleri katlanarak artar, ayar tutmakta zorlan r ve ar za olas klar yükselir.Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlas yla doldurmu tar m makinalar ile çal mak ülkemiz tar ndaola anüstü boyutlarda ekonomik kay plara neden olmaktad r. Ömür d makina kullan ekonomikkay plar n yan s ra limitlerin çok üstünde çevre kirlili ine yol açmakta, ayr ca can ve mal güvenli iaç ndan büyük risk olu turmaktad r. Bu sorunlar n yan s ra ya tar m makinalar ile çal mak -teknolojisi eskidi i için- rekabet edilebilirli i azalt r. Bak mlar muntazam yap lm ama mekanik ömrünüdoldurmu , ya makinalarla yap lan tar m, ne kadar özen gösterilirse gösterilsin, nicesel ve niteselürün kay plar kabul edilebilir seviyelerin çok üstüne ç kmaktad r. Ömrünü çoktan doldurmu bumakinalarla çal man n neden oldu u parasal kay plar çiftçilerimizce de bilinmekte, ancak geliryetersizli i nedeniyle yenilenememektedir. Bu konuda verilebilecek ölçümlenebilir en güzel örnek,ülkemizdeki hububat hasad n sonuçlar r. Ülkemizde ya biçerdöverlerle hasat edilen 10 milyon tonbu dayda %8 kay p, yakla k 700 bin ton bu daya yani 2016 Nisan fiyatlar yla itibariyle yakla k 700milyon TL’ye denk gelmektedir (Son teknoloji bir biçerdöverde kay p %1’dir). Bu sadece ürün kayb nkar r. kayb , kalite kayb ve a i letme giderleri ayr ca hesap edilmelidir.

Asl nda mekanizasyonun önemi, eski teknolojili tar m makinalar ile çal man n neden oldu u kay plarço u çiftçilerimizce de bilinmektedir ancak gelir yetersizli i nedeniyle bunlar n yenilenmesi i i hepertelenmektedir. Bu da çiftçilerimizin daha dü ük verim almas na, dolay yla daha az kazanmas naneden olmaktad r.

Tar msal Mekanizasyonda Yak t MaliyetiÜlkemizdeki tar msal i letme say , bu i letmelerin traktörü günlük ya amda da kullanma al kanl klarve sosyo-ekonomik nedenlerden ötürü ülkemizde traktöre olan talep oldukça fazlad r.

Ekonomik ömrünü tamamlam traktörün en büyük problemi yak t maliyetleridir. Yap lan sahaçal malar na göre eski traktörler yenilerine oranla ortalama %30 daha fazla yak t tüketimine nedenolmaktad r. lenecek arazilerin birbirine olan uzakl klar , traktörün i letmeye giderken karayolunda katetti i mesafenin uzunlu u, operasyon say , y lda al nan ürün say gibi faktörler yak t maliyetinedirekt etki etmektedir. Bir dönüm tarlay sürmek için ekonomik ömrü dolmu bir traktörün ihtiyaçduydu u yak t ortalama 1,3 litredir (Uç örneklerde ise 2 litreyi bile bulabilmektedir). Yeni nesiltraktörlerde ise bu 1 litredir (Uç örneklerde ise 0.75 litreye kadar dü mektedir). Ülkemizde traktörlerinortalama çal ma saatleri dikkate al nd nda (500-600 saat) y ll k 700 litre daha fazla yak t tüketimi sözkonusu olmaktad r. Bunun da maddi kar y ll k 3,2 bin TL’dir.

Asl nda çiftçilerimiz de yak t masraf n hesab kitab yapt kça yeni bir traktör sat n alman n dahadü ük maliyet yaratt fark edebilmektedir ama al m gücündeki zay fl k yenilemeye imkanvermemektedir.

Türkiye’de Tar m Makinalar nda Sat n Alma TercihleriÜlkemizdeki tar msal yap , tar mda geli mi ülkelere göre olumsuz olarak nitelendirebilece imizfarkl klar göstermektedir. Tar m arazilerinin genellikle küçük parsellerden olu mas , ayr ca buparsellerin bir arada olmay p da k ekilde bulunmas , tar msal mekanizasyon araçlar nkullan ndaki etkinlik düzeyini oldukça azaltmaktad r. Ayr ca tar msal i letme say n fazlal da

letme ba na dü en geliri azaltmaktad r. Di er yandan geçimlik ürün üreten, biraz da artt ran ve satanletmelerle, daha do rusu çiftçilerle, gerçek anlamdaki tar msal i letmeleri birbirinden ay rmam z

gerekiyor. Tabii unu da unutmam z laz m; geçimlik ürün üreten çiftçiler, tar n olmazsa olmaz birparças r. Yap lan bir ara rmaya göre, geçimlik üretim yapan üreticilerin yeni teknolojileribenimseyebilmeleri bir tarafa, geleneksel metotlarla üretim yapmalar n ekonomik amaçlar na uygunolaca öne sürülmektedir.

Ortalama tar m arazilerinin modern tar m metodlar için yeterince büyük ve tek parça olmamas , buamaca uygun do ru makine seçimini ve edinimini güçle tirmekte, do rudan verimlili in dü mesineneden olmaktad r.

Tercihlerde belirleyici faktörleri u ekilde s ralayabiliriz.Makinan n ithal veya yerli olmas , markan n öhreti, makinan n kalitesi, al m fiyat , finansman ko ullar(Banka kredisi, pe inat miktar vb), sat sonras hizmet a ve hizmet verimlili i ve çe itlili i (mobilservis gibi), yedek parça fiyatlar ve yedek parça bekleme süresi, ekonomik kullan m ömrü, yak tsarfiyat ve ikinci el de eri.

Çiftçilerimizin al m gücünün dü ük olmas sebebiyle bazen makinan n fiyat n cazibesi kap p kalitesiz,servis ve yedek parça s nt ya ayaca makinalar ald veya almak zorunda kald hususumaalesef bir gerçektir. Sat n alma tercihleri aras nda belki de en önemli faktörlerden birisi olan “faturabedeli” maalesef “edinim bedeli” olarak görülmektedir. Elbette bunda çiftçilerin sat n alma gücününyeterli olmamas n büyük pay bulunmaktad r. Unutulmamal r ki, makinan n gerçek fiyat ,faturas ndaki fiyat de il, uzun bir dönemdeki bak m, onar m, zaman faktörlerinin yan s ra kullan mkolayl , ekonomik kullan m ömrü, i verimi ve kalite unsurlar n yans tt “kullan m maliyeti” bedelidir.

Makina seçiminde dikkat edilmesi gereken bir di er önemli nokta; arazi büyüklü üne, üretim konular na,toprak yap na uygun traktör ve ekipman seçimi olacakt r. Optimum kapasite de erleri konusundaüretici firmalardan ve tar m dan manlar ndan bilgi al nmas çok önemlidir. htiyaç duyulan kapasitedendaha yüksek veya daha dü ük bir kapasiteye sahip tar m makinalar yla çal mak optimum verimlili iolumsuz yönde etkileyecektir.

TÜRK YE TARIMSAL MEKAN ZASYON SEKTÖRÜ

Dünya’da tar msal mekanizasyonun tarihi ve geli imi:Tar msal mekanizasyonun ilk uygulamalar , birim zamanda daha fazla alan ekebilmek için topraçizerek açan basit el aletlerinin kullan ile “toprak i leme” alan nda görülmü tür. Daha sonra, güçlü ihayvanlar ile toprak i leme amac yla basit aletlerin çekimi sa lanm r. 1800’lü y llar n sonu ile 1900’lü

llar n ilk dönemlerinde, buhar gücüyle çal an traktör üretilmi ve kullan lm r. 1851 y nda ilk tar maletleri sergisi Londra’da aç lm r. 1920 ile 1950 aras nda artan mekanizasyon uygulamalar ilebelirgin bir üretim art sa lanm r. 1970’li y llardan günümüze kadar geçen süreçte azalt lm toprak

leme ve toprak i lemesiz tar m teknikleri uygulamaya geçilmi tir. 1990’l y llar n ba nda bilgisayar vekontrol sistemleri ile elektronik teknikler, tar mda uygulanmaya ba lanm r. 1995’den itibaren tar marazilerindeki de kenli i dikkate alan hassas uygulamal tar m teknolojileri prati e aktar lm olup, buteknolojiler üzerinde yo un bilimsel çal malar devam etmektedir. Günümüzde, tar mda sürücüsüztraktör ve biçerdöver kullan uygulamalar bulunmaktad r.

Ülkemizde tar msal mekanizasyonun tarihi ve geli imi:Dünyada tar mda makine kullan ve tar msal mekanizasyon alan ndaki geli meler paralelindeülkemizde de tarihsel süreçteki geli meler u ekilde özetlenebilir.

I. Dönem: 1862-1923 Aras nda Tar m Alet Ve Makineleri Teknolojileri*Cumhuriyetten öncesi y llarda ilkel metotlarla yap lan tar msal üretimde genellikle, insan ve hayvangücünden yararlan lm r. Avrupa ve Amerika Birle ik Devletlerinde 19. yüzy n sonlar nda meydanagelen enerji devriminin, Türkiye tar üzerinde önemli bir etkisi görülmemi tir. Yüzy n ikinci yar ndamakinala ma için s rl çabalar gösterilmi ve bu amaçla ilk önlem olarak bir k m makinalar n

ar dan sa lanmas öngörülmü tür.

1763 y nda buhar makinas n icad n ard ndan makine ça da ba lam r. Bu dönemde hem sanayiürünlerinin sat laca yeni pazarlar bulma ihtiyac hem de tekstil hammaddesine olan gereksiniminartmas neticesinde ngiltere’nin bask lar sonucunda Osmanl mparatorlu u tar m amaçl ithal edilenmakinalardan gümrük vergisi almam hatta hazineden bütçe ay rm r.

1851 y nda Londra’da aç lan ilk tar m sergisine Osmanl da basit el aletleri ile kat lm , 1862 de yinebu ehirde düzenlenen sergide ise stanbul’da imalat yap lan buharl pulluk te hir edilmi tir. 27 ubat1863’te stanbul’da “Sergi-i Umumi Osmani” sergisinde ngiliz tar m alet ve makineleri sergilenmi tir.Sergide buharl harman makinas , saban, ekin biçme ve süt sa m aleti de yer alm r. Bu dönemgerek bu sergiler ve gerekse yabanc lar n toprak edinmesine izin verilmesi ile kurulan çiftliklere tar msalmekanizasyon araçlar getirilmesi, ülkemizde tar m teknolojilerinin kullan lmaya ba lamas n önünüaçm r. Özellikle zmir ve civar ndaki ngiliz toprak sahipleri, buharl makinalar da dahil olmak üzereçiftliklerinde modern makinalar kullanmaya ba lam r. 1864’de Bursa’da saban, t rm k, harman veorak makinas gibi araçlar kullan mdayd . Bu dönem ngiliz firmalar n yan s ra ABD ve Alman firmalarda pazara girmeye ba lam r. Böylece pulluk, orak makinas , buharl harman makinas , pullukkullan artm r. Yine bu dönem çe itli tar m dergilerinde bu tar m araçlar n tan na yerverilmi tir.

Büyük toprak sahipleri, gelirleri sayesinde makinele me konusunda küçük çiftçilere göre avantajl yd .Önyarg olmad klar ve yeni tekniklere ilgisiz kalmad klar sürece modem tanm metodlar na geçmekonusunda di er gelir gruplar ndaki çiftçilere ön ayak oldular. Edirne'de bir "yerel bey" 1867'deçiftli inde denemek üzere ngiltere'den buharl harman makinesi, 1879'da Trakya'da bir'Türk çiftçisi" ngiliz Ransomes fabrikas ndan bir harman makinesi ve bir buharl pulluk getirtmi ti.1880'lerde Adana valisi Abidin Pa a "memleket sand " adl kredi te kilat arac ile "kendi çiftlikleriçin ngiltere'ye 6 lokomotif ve 3 harman makinesi smarlam , makineler gelince bir k sm Adana veSilifke civar ndaki kendi çiftliklerinde kullan p bir k sm da, Yüre ir ovas ndaki büyük çiftlik sahiplerineda tt biliniyor. zmir ve Ayd n civar nda 1885'ten itibaren yerli büyük toprak sahiplerinin topraklar ndamodem tanmsal makineler görülmeye ba land da bu dönem gözlenen bir di er geli me olarakbiliniyor. Çanakkale civar ndaki "zengin çiftçilerin" daha iyi tohum ve "daha iyi toprak i leme sistemlerikullanmaya çal da bu dönemin notlar aras nda yer almaktad r.

Bu dönem tar mda makinele me konusunda yabanc irketlerin Türkiye'de çe itli faaliyetleri degörülmü tür. Özellikle erken sanayile mi ngiltere için Türkiye kaç lmayacak büyük bir pazard .1880'lere kadar Anadolu'da tanmsal makineler piyasas nda ngiltere hakimdi. ve makinelerin yay

yava idi. Daha sonralar 1882'de tanmsal makine ithalat na gümrük muafiyeti getirilmesi, Çukurova'dabüyük ölçekli tar n yayg nla mas ve sanayile mesini tamamlayan Almanya'n n da pazara girmesi ilebirlikte makinelerin yay h zland . Piyasada Alman ve Amerikan makineleri önemli pay kazand .Bunlar hem ngiliz makinelerinden ucuza sat ld için ra bet görüyordu hem de daha hafif olduklar içinyerli hayvan rk na daha uygundu.

1870'lerde stanbul'da ube açan bir ngiliz firmas , çe itli tar m aletlerini ve sa lad avantajlar"pa alar ve çiftçiler huzurunda uygulamal olarak göstermesine ra men" yerli çiftçiler makinelere ilgisizkalm . irket, ''hükümetçe ba kentte ve önemli limanlar n yak nda model çiftlikler kurulmad kça,tar msal makineler konusunda çok az geli me sa lanaca kanaatinde" idi. Ayn irket 1877'de çiftçileresaban, harman makinesi gibi aletleri bir ya da iki ay boyunca "ücretsiz olarak denemeyi" önermeyeba lam ve hükümete, herkesin makinelerin etkilerini görebilece i model çiftlikler kurma konusundatelkinde bulunuyordu. Muhtemelen ayn yönde giri imlerde bulunan konsolos da ''bütün tar msalmakineleri gümrüksüz ithal etme gereklili ini kabul etmenin otoritelerce anla lmas gereken ilk eyoldu u"ndan bahsediyordu.

Makineleri tan tmak için irketlerin denedi i bir di er yol tren seferleri ile çiftçilerin aya na gitmekti.1910 bahar nda irketlerin özel olarak kiralad klar bir tren zmir-Çivril aras ndaki bütün istasyonlardadurarak toprak sahiplerine çe itli tar msal makinelerin çal ma ekilleri hakk nda gösteriler yapt .

Türkiye’de ilk traktör Adana Belediyesi’nce ngiltere’den 1907 y nda sat n al nm r.

1914 y nda Türkiye’de toplam 4 traktör bulunmaktad r ve üçü Adana’dad r. Makine varl na göre 60buharl pulluk, yakla k 10 bin orak makinas , 367 harman makinas mevcuttur.

Bu dönemde makinele meye olumlu etki eden (Yabanc lar n toprak sahibi olmas , göçmenleringeldikleri bölgeden tar m tekniklerini de beraber getirmeleri, ithalatta gümrük vergisi muafiyeti, büyüktoprak a alar n varl , demiryollar n geli mesi vs) ve olumsuz etki eden (yüksek fiyatlar, ithalmakinalara kar önyarg , tamir ve yedek parça sorunlar , hayvanla çekilen makinalar n yerli hayvanrk na uygun olmamas vb) sebepleri söz konusudur.

thal tar m makinalar n yurda girmesiyle birlikte Bursa (1861), zmir (1902) ve Ak ehir (1908) gibiyerlerde pulluk imalat ba lam r. Dönemin ba nda buharl lokomobiller (harman makinas n tahriketmede) ve buharl pulluklar, dönemin sonunda motorlu pulluklar kullan lmaya ba lam r. Tar m alet vemakinalar na güç aktaran lokomobiller I.Dünya Sava y llar nda stanbul’da ba gösteren k tl ktehlikesini engellemek amac yla ithal edilmi tir. Bu dönem kullan lan bir di er tar m makinasmotokültürdür. Motorlu ve buharl pulluklar 1920’lerin sonuna do ru traktörlerin yayg nla mas ile birliktekullan m d kalm r.

Osmanl döneminde ilk Ziraat Mektebi 1848 y nda stanbul’da Ayamama Çiftli i’nde pamuk üretiminiartt rmak için faaliyete geçmi tir. 1851 y nda Mekteb-i T bbiye’ye ta nm , daha sonra kapat lm r.1891 y nda Halkal Ziraat Mektebi aç lm , ilk mezunlar 1894 y nda vermi tir. Tar m alet vemakineleri alan nda aç lan ilk e itim kurumu 1914 y nda aç lan ö retim y 3 y l olan “Çiftlik MakinistMektebi”dir. Tar m makinelerinin motorlar na ili kin teknik bilgilerin yer ald 157 sayfadan olu an birkitap olan “Otomobil ve Traktör Motorlar n Faaliyet ve Sevk-i daresi ve Tesadüf Edilen Avar n Defve Çaresi” 1339 senesinde Konya’da bas lm r.

Bu dönemde tar mda makinala maya olumsuz etki eden unsurlar aras nda yüksek makine fiyatlar , fiyat maliyetler (operatör ve yak t ücretleri gibi), ön yarg lar, tamir ve yedek parça sorunlar , uygun

karayolunun olmay , yerli hayvan rk n uygunsuzlu u, büyük i letmelerin s rl say da olmas yeralmaktad r.

II. Dönem 1923-1949 Y llar Aras nda Tar m Alet ve Makineleri Teknolojileri*1921 Türkiye sanayi say na göre 33.162 i yeri içinde, sadece 91 i yerinin tar msal mekanizasyonalan nda faaliyet gösterdi i anla lmaktad r. Nüfusunun %80’inin tar mla geçinen bir ülke için bu durum,tar n büyük oranda el eme i ve hayvan gücü ile yap ld anlam na gelmektedir.

zmir’de düzenlenen ktisat Kongresinde Atatürk makinele menin gere ine dikkat çekmi , kongedeziraat alet ve makinelerine yönelik imalathanelerin aç lmas , traktör ve di er tar m alet ve makinelerinegümrük vergisi uygulanmamas gibi esaslar kabul edilmi tir. Kongre sonras 1926’da Resmi Gazete’de

yay nlanan Kanun’la çiftçiler traktör, motorlu pulluk, biçerdöver, kamyon, ve sarf edecekleri petrol,benzin, kömür için vergiden muaf tutulmu tur.

1924 Y nda Tar m Bakanl taraf ndan 221 adet traktör ithal edilerek üreticilere da lm r.

Atatürk Orman Çiftli i 150.000 dönümlük bir arazide kurulmu tur. Kurulu gayeleri aras nda makineliziraat n te vik edilmesi ve ziraat makinisti yeti tirilmesine yer verilmi tir. Çiftlikte ziraat makinalar ntamiri ve üretimi için motorculuk, tesviye ve tornac k, demircilik ve dökümcülük bölümlerinden olu an“Çiftlik Atölyesi” ad alt nda bir atölye kurulmu tur.

1937 y nda modern ziraat metotlar n ülkeye yay lmas amac yla birçok ilde zirai kombinalarkurulmu tur. 1943 y nda kurulan ve görevlerinden biri tar mda kullan lan her türlü alet ve makineleriyurt içinden ve yurt d ndan temin etmek, yurt içinde imal etmek için sanayi tesisleri kurmak olanTürkiye Zirai Donat m Kurumu (TZDK) 1944 y nda Kanunla iktisadi devlet kurulu u haline gelmi tir.Bakanlar Kurulu karar ile kurulan Türkiye Zirai Donat m Kurumu (TZDK), Türk çiftçisini mekanizasyonyönünden donatmak, makine sa lamak ve bak m i leri gibi konularda uzun y llar hizmet vermi tir.Ülkemizin mekanizasyon düzeyinin geli mesinde önemli katk lar sa lam r. Özelle tirme YüksekKurulu taraf ndan özelle tirme kapsam na al nan TZDK, özelle tirilmeden önce birçok il ve büyük ilçedeubeler açm , çiftçilere yönelik çe itli çal malarda bulunmu tur. Bu çal malar kapsam nda "Ba ak"

adl yerli traktör üretiminin yan s ra, çok çe itli tar m makinalar imalat yapm olan TZDK, 2003 y ndaözelle tirilmi tir.

Modern tar n olu turulmas nda ziraat n makinele mesinin sa lanmas amac yla Zirai Kombinalardaresi ve Devlet Ziraat letmeleri taraf ndan çiftçiye ödenekler tahsis edilmi tir. Makine KimyaEnstitüsü’nün temeli ise Askeri Fabrikalar Umum Müdürlü üdür.

1927’de yay nlanan kanunla Ankara’da ziraat ve baytar mekteplerinin aç lmas na hükmedilmi tir. 1928nda Halkal Ziraat Mektebi kapat lm r. 1930 y nda Ziraat Mektebi binas nda Ankara Yüksek Ziraat

Mektebi aç lm r. 1933’te yay nlanan bir kanunla Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulmu tur.

1936 y nda Türkiye’de tar m makinalar ile ilgili ilk resmi istatistikler yap lm r. Bu say mda saptananilk traktör say 1.308’dir. Daha sonraki y llarda dünya ekonomisinde meydana gelen ekonomik kriz veII. Dünya Sava ’n n yaratt sonuçlar, Türkiye’de mekanizasyon çabalar yava latm r.

III. Dönem: 1949-1960 Dönemi Tar m Alet ve Makineleri Teknolojileri*2.Dünya Sava sonras 1947 y nda Amerika taraf ndan önerilen “Avrupa Kalk nma Program”kapsam nda “Marshall Plan ” uygulanmaya ba lanm ve tar m alet ve makineleri mevcudumuz h zlaartmaya ba lam r. Marshall yard m program ile birlikte tar m makinalar varl nda bir artsa lanm r. 1948 y nda 1.756 adet olan traktör say z, 1949 y nda 9.170’e (baz kaynaklara göre11.729), 1952 y nda 31.415’e, 1965 y nda 54.668’e yükselmi tir. Ancak mekanizasyonun belirli birprogram için düzenlenmemi olmas , marka ve model çoklu u gibi sak ncalar yaratm r.1949 y ndan1959 y sonuna kadar toplam sa lanan yard m 102 milyon dolara ula r. Marshall plançerçevesinde getirilen ilk traktörler Koç Ticaret taraf ndan getirilen Oliver marka traktörlerdir. Traktör vetar m aletlerinin gelmesiyle 18 kurs aç lm , 1000 köylü kursa kat lm ve makineleri kullanmay

renmi lerdir.Mart 1955 y nda ilk traktör fabrikas Ankara’da Minneapolis-Moline Türk Traktör ve Ziraat Makineleriad alt nda aç lm r. Amerikan yard mlar çerçevesinde Türkiye'de Ankara Gazi'de Atatürk taraf ndankurulan uçak üretim ve bak m fabrikas n kapat larak yerine kurulan bu fabrikada Minneapolis-Molinefirmas n traktörlerinin montaj yap lm r. Türkiye’de sanayinin olmad ama uçak imal edildi iilginç bir dönem olan 40’l y llardan sonra 50’li y llara gelindi inde, (pervaneli uça n devrinin bir ölçüdekapanmas yla ve havac k sektörüne ilave bir yat m dü ünülmemesi nedeniyle), burada at l kalanyat m bu ekilde de erlendirilmi tir. lk üretilen traktör 6 Nisan 1955’de Türkiye Zirai Donat mKurumu’na teslim edilmi tir.1956 y nda 1.065 adet traktörün montaj üretimi yap lm r. 1961’de yerlikatk oran %43’e ç km , 1962’de FIAT traktör montaj na ba lanm r.

1960’l y llara kadar tar m makinalar na olan talep ithalatla kar lanm r. Hatta bu dönem içinde, 50’li,60’l y llar n teknolojik geli melerini ihtiva eden tar m makinalar n kullan oldukça yayg nd r. Buyüzden kombine, karma k ve ileri teknolojili tar m makinalar n üretimi hatta ithalat genelde sözkonusu de ildir. Bu dönemlerde kopya üretim, en geçerli ve kolay teknoloji transferi olmu tur. Ancakkopya üretim bile ileri teknoloji ihtiva etmeyen, daha basit makinalardan öteye geçememi tir.

III. Dönem: 1960 Sonras Tar m Alet ve Makineleri Teknolojileri

1960‘larda di er yeni traktör fabrikalar n da kuruldu unu ve çiftçinin traktör talebinin artt fakattraktör üretiminin miktar ve yerli katk oran itibariyle istenilen düzeyde geli medi ini görmekteyiz.Bunun belli ba etkenler olarak; sanayi alt yap n ve yan sanayinin gerekti i ekilde kurulamad ,idareci ve teknik kadronun te ekkül edemedi ini, döviz s nt lar n varl ve sanayile meyi yönetenmevzuat ile onlar haz rlayan bürokratlar n yeterli seviyede olmad klar say labilir.

1962 y nda Uzel ve TZDK, traktör montaj üretimine ba lam r. Ayn y l HSG traktörü 2 adet üretilmive Sanayi Bakanl ’ndan patent al nm r.

1962'den 1975 y na kadar montaj-üretim, sürekli bir dalgalanma çinde olmu tur.

1963'lerden ba layarak Türkiye'nin tar mla kalk naca varsay giderek geçerli ini yitirmeye ba lam ,ancak sanayi sektörü ile tar n birlikte geli mesinin ekonomik kalk nmay sa layaca gerçe i art ktart mas z onaylanm r. Yeterli bir tar msal üretim olmaks n sanayi kentlerinin doyurulamayaca ,ileri tekniklerin topra a uygulanmas dü ünülmeksizin de tar mda verimlili in artamayaca aç k seçikbelirlenmi tir.

1970‘lerden itibaren çiftçimizin traktör, tar m ekipmanlar , sunî gübre ve sulamaya olan talebinin vebilinçli olarak modern tar m yapmak arzusunun süratle geli ti i gözlemi tir. Mevcut teknolojik artlar ngeli memi olmas , yan sanayinin yetersizli i, çiftçi al m gücünün genelde dü ük olmas , sermayeeksikli i, talebe ba üretim gibi birçok nedenden ötürü ileri teknoloji gerektirmeyen, a r insan

gücünün yerini alabilecek, münferit operasyonlar yapabilecek basit ve ucuz tar m makinalar imalat70’li y llarda söz konusu olmu tur.

1972 y nda Süleyman Kaday fç lar tek askl bahçe traktörü imal etmi ve Tübitak zirai mekanizasyonünitesinin bir projesi olarak “50.y l Sanayi Ödülü”nü kazanm r.

1975 y nda yap lan bir envanter çal mas , traktör d nda 441 adet tar m alet ve makinalar yap mcoldu unu belirtmektedir. letmelerin yar 1-5 i çi istihdam ederken, sektörde toplam 5.653 çi ve 119mühendis çal maktad r. Türkiye'de traktör üretimi yapan birkaç firman n d nda, tar m maklnalar imaleden tesislerin ço u çok küçük ölçekli ve ilkel teknoloji bir yap ya sahip bulunmaktad rlar. Ço u atölyetipi barakalarda modern bilgi ve beceriden yoksun çal makta; mevsime, piyasaya ve sat olanaklar nagöre imalat tipini de tiren bir özellik göstermektedirler.

1975 y nda traktördeki toplam teorik kapasite 41.000 adet/y l olup, eri ilen yerli imalat oran ortalamaolarak % 60' ancak bulmaktad r Dolay yla i letme girdilerinin % 40' ithal yoluyla sa lanmakta, bunayabanc sermaye ve teknolojik ba ml klar da eklenince, traktör üretim tesislerine egemen olan yaportaya ç kmaktad r.

1976 y na bak ld nda Türk Traktör, Uzel, TZDK, TOE, BMC, Pancar Motor ve T.K.Koop. Vakf traktörüretiminde yer almaktad r.1976’da traktör montaj-üretimi yapan 7 i letmeden sadece üçü asgarî tekno-ekonomik kapasitededir. 1970 y ndan bu yana kapasite kullan m oran % 50 - % 80 aras ndade mi tir. Üretim sürekli dalgalanmalar göstermekte, fiyat durumlar na, CDK parçalar n ithaline veba lay nitelikteki lisans anla malar na ko ut olarak üretim k tlanmakta ya da art lmaktad r.Üretimin, talebin çok alt nda geli im göstermesi, ithalat zorunlu k lmakta, böylece talep giderek artanithalatla kar lanmaya çal lm r. Ancak, gerek yerli üretimin karars z trendi ve gerekse ithalatgecikmeleri, “karaborsa olay ” ortaya ç karm r. thalat ise yürekler ac bu görünümün bir ba kayüzüdür. Yedek parça, bak m onar m ve servis durumlar göz önüne al nmaks n ithal edilen traktörlerçok de ik markalarda bir park n olu mu tur. Böyle henüz ömrü dolmadan hurdaya ç kar lan pek çoktraktör, ülke ekonomisinde önemli maddi kay plara neden olmu tur.

Tar m âlet ve makinalar üretiminin yap incelersek u manzara ile kar la yoruz; römork, pulluk,mibzer gibi ekipmanlar Anadolu'nun birçok yerinde küçük atölyelerde üretilmektedir ve bunlar n çok azorganize atölyelerdir, Biçerdöver üreten sadece bir fabrika mevcuttur. Pülverizatör konusu Makine veKimya Endüstrisi Kurumunca, pulluk, römork, mibzer gibi konular se T, Zirai Donat m Kurumunca eleal nm r ve onlar da küçük ve yayg n atölyeler takip etmektedir. Motor, aktarma organlar , hidroliksistem vs, gibi stratejik girdiler d ar dan getirilmekte, lisans anla malar genellikle ba lay nitelikteolmakta, yerli malat oran belirli bir düzeyin üzerine ç kar lamamakta, tesisler at l kapasite ileçal maktad r.

Türkiye tar nda makinala ma bu dönemde h zl bir geli im kaydetmi tir. Bu durum traktör park nizlenmesi ile de görülebilir, 1965 y nda traktör park 54.608 adet iken 1971'de 118.525’e f rlam veson be y lda h zl bir art la 1975 sonunda 243.066'ya ula r. Türkiye'nin traktör talebinin süratleartt ve talebin yerli üretimi art rmakla kar laman n yararlar n büyüklü ünü traktör fabrikalargörerek (1972 ve 1973) tevsi projelerini haz rlay p ilgili Bakanl klara sunduklar halde, 3 y l boyuncagerekli müsaadeler verilmemi ve kararnameler ç kar lmam r. Bunlardan önemli ikisi Türk Traktör'ünve Uzel'in projeleri olup ikisinin toplam kapasitesi 50.000 traktör ve yerli katk oranlan % 80'inüzerindedir. Çiftçi enflasyonun etkisini iyi bilmekte ve elindeki nakdi olana eskiden oldu u gibi malaçevirmeyi tercih etmektedir. Eskiden bu gaye ile tarla, ev, alt n al rken imdi bunlara bir de traktörüeklemi tir.

1978’de Çukurova ve Hema’da traktör üretimine ba lam r.

70’li y llar n sonuna do ru devletin ucuz zirai kredi deste i ile çiftçiye tar m makinas satmak isteyenimalatç lar ve ithalatç lar için deney raporu zorunlulu u getirilmi tir. Söz konusu tar m makinas n,tar m tekni ine ve mevcut standartlara uygunlu unun belirlenmesi amac yla yap lan bu test, belli birdisiplini ve asgari standard da beraberinde sa lam r. Bu testler sayesinde hem üniversite-sanayi

birli i ad na çe itli ad mlar at lm , hem de makinan n test a amas nda daha da geli tirilmesi ad naçal malar yürütülmü tür.

90’l y llar n ba ndan itibaren yurt d fuarlara ziyaretçi olarak kat lmak yayg nla r. Dünyadatar msal mekanizasyonda gelinen teknoloji seviyesinin gözlenmesi ad na yap lan bu ziyaretlerde görselteknoloji transferi de söz konusu olmu tur. 1990-1995 y llar aras nda sektörün temsilcisi olan TürkTar m Alet ve Makinalar malatç lar Birli i (TARMAKB R) ile Almanya Tar m Makinalar malatç larBirli i (LAV) aras ndaki teknik i birli i ile imalatç lara yönelik birçok f rsat imkan da do mu tur. Bu

birli i kapsam nda Almanya’daki baz tar m makinalar fabrikalar na teknik geziler, toplu fuar gezileri,çe itli e itim ve fikir üretme toplant lar (workshop) yap lm r. Hatta bu i birli i neticesinde baz Türk-Alman firmalar aras üretim i birli i de gerçekle mi tir.

90’l y llar n sonuna do ru iç pazarda ya an lan dalgalanmalar nedeniyle sektördeki baz firmalar yavayava ihracata yönelmeye ba lam lard r. Bu yönelme neticesinde, 2000 y ndan bugüne ihracat 10kat artm r. hracat, belli bir kaliteyi ve teknolojiyi zorunlu k ld için sektörde hissedilir bir mühendislikgeli mesi de gözlenmi tir. Bunun yan s ra kurumsalla man n ba lamas yla birlikte aile bireylerininyönetiminden, profesyonel yönetime geçi ba lam r. Üniversite tahsilli üçüncü ku ak bireyler,

letmelerin yönetiminde yer alm lard r.

Günümüzde sektörün ihtiyaç duydu u mekanizasyon araçlar n tamam na yak imal edilmeklebirlikte, üretim adetleri bak ndan yerli sanayi taraf ndan yap lmas rasyonel olmayacak veya know-how’a dayanan unsurlar ihtiva eden, genel olarak büyük parsellere ve i letmelere uygun kapasite vemodellerde tar m makinalar , bu kapsamda özellikle kendi yürür hasat makinalar (biçerdöver, pamukhasat vb) gibi mekanizasyon araçlar daha dü ük bir seviyede imal edilmekte, ihtiyaçlar genel olarakithalat yoluyla sa lanmaktad r.

2007-2014 döneminde tar msal mekanizasyonda hibe desteklerin kullan söz konusu olmu tur. Budönemde farkl programlar kapsam nda (KKYDP, IPARD, GAP-DAP, ÇATAK) tar m makinalaral mlar nda makine tutarlar n belirli bir miktar (%40-70) hibe yoluyla desteklenmi tir. Bu programlarbelirli bölgelerde veya tüm Türkiye’de, belirlenmi makinalar için uygulanm r. Yine bu dönemde ar-geve inovasyona yönelik üniversite-sanayi i birlikleri ve devlet destekli programlar (TÜB TAK, SANTEZ,TURQUALITY, TURQUM vb) yeterli bir seviyeye ula masa da bu yönde önemli bir geli im sa lanm r.

2010 y ndan itibaren Makine Tan m Grubu emsiyesi alt nda kat m sa lanan fuarlar, tan m gezileriba ta olmak üzere, sektör ihracat n geli tirilmesine yönelik projelere verilen direkt veya endirektmaddi destekler neticesinde sektör temsilcisi TARMAKB R’in kurumsal beceri ve organizasyon kabiliyetiartm , bunun neticesinde sektörün tan rl , kurdu u uluslararas ili kilerin seviyesi ve kurumuntemsil kabiliyeti artm r. Bu geli im neticesinde ulusal ve uluslararas seviyede dahil oldu u çatörgütlerin, organize etti i veya payda oldu u etkinliklerin, kat m gösterdi i fuarlar n, yurt d ticari veteknik gezilerin, üretti i veya orta oldu u ulusal veya uluslar aras projelerin niteli i ve niceli iartm r. 2016 y itibariyle TARMAKB R, Agrievolution Tar m Makinalar malatç Birlikleri Küreselttifak ’n n dönem ba kan , CEMA Avrupa Tar m Makinalar Birli i’nin 9 asli üyesinden biridir.

Bugün, sektörün dünyada “en sayg ve en büyü ü” olarak kabul edilen “AGRITECHNICA Tar mTeknolojileri Fuar ”nda Türkiye, en çok kat mc olarak yer alan 4. ülke konumundad r.

Derleyen: M. Selami leri(K smi kaynaklar: Türkiye Teknoloji Tarihi, Dr. Metin Cankaya, Osmanl Tar nda Makinele me, Murat Bask )

Tar msal Mekanizasyon Konusunda Türkiye’nin Ula Konumlk pullu unu 1861’de Bursa’da, ilk traktörünü 1955’de Ankara’da üretmeye ba layan Türkiye’de,günümüzde sektörün ihtiyaç duydu u mekanizasyon araçlar n tamam na yak imal edilmeklebirlikte, üretim adetleri bak ndan yerli sanayi taraf ndan yap lmas rasyonel olmayacak veya know-how’a dayanan unsurlar ihtiva eden, genel olarak büyük parsellere ve i letmelere uygun kapasite vemodellerde tar m makinalar , bu kapsamda özellikle kendi yürür hasat makinalar (biçerdöver, pamukhasat vb) gibi mekanizasyon araçlar daha dü ük bir seviyede imal edilmekte, ihtiyaçlar genel olarakithalat yoluyla sa lanmaktad r. Bunun da en büyük sebebi belirli konularda üretim yapabilmek içinasgari bilgi, teknoloji, marka ve ölçek gereklilikleridir. Sektörde ula z konuma ihracatpenceresinden bakt zda daha reel sonuçlarla kar la maktay z. Buna göre 2000’lerin ba nda 20-30 milyon USD seviyesinde ekipman, 30-40 milyon USD seviyesinde traktör ihracat yapan ve dticaret aç veren Türkiye, bugün 800 milyon USD seviyesini a an ihracat ile d ticaret dengesinikurmaya hatta fazlas vermeye ba lam r.

Türk tar n bu konudaki geli imine bakacak olursak u tespiti yapabiliriz. Ülkemizdeki tar msal yap ,tar mda geli mi ülkelere göre olumsuz olarak nitelendirebilece imiz farkl klar göstermektedir. Tar marazilerinin genellikle küçük parsellerden olu mas , ayr ca bu parsellerin bir arada olmay p da kekilde bulunmas , tar msal mekanizasyon araçlar n kullan ndaki etkinlik düzeyini oldukça

azaltmaktad r. Ayr ca tar msal i letme say n fazlal da i letme ba na dü en geliri azaltmaktad r.Bu konuda Ülkemizde yap lan baz çal malar n (arazi toplula rmas , miras hukuku düzenlemeleri vb)istatistiklere etki edecek seviyede sonuç vermesi zaman alacakt r. Di er yandan u ayr m da bir anönce yap lmal r. Geçimlik ürün üreten, biraz da artt ran ve satan çiftçilerle, gerçek anlamdaki tar msal

letmeler için farkl politikalar üretilmelidir.

Tüm bu etkenler göz önüne al nd nda ülkemiz tar için öyle bir gelecek senaryosu dü ünülebilir:Çok küçük aile i letmelerinin yerini orta ve büyük i letmeler alacakt r. Bu i letmeler ça da teknikleregeçerek varl klar sürdürebileceklerdir. Orta boy i letmeler baz tar m i leri için müteahhitlik hizmetialmaya devam edecektir.Tarla tar nda kitlesel üretim yapan, uzman i letmeler ortaya ç kacakt r. Belirli ürünlerde uzmanla ,yüksek üretim teknolojileriyle geni alanlarda rekabetçi üretim yapan i letmeler varl klar di erlerininaleyhine büyüterek yayg nla acakt r. Bu i letmeler için yüksek güçlü traktör ve yüksek kapasiteliekipman ihtiyac olu acakt r. Orta ve uzun vadede ise hassas tar m (ak ll tar m makinalar ) unsurlaryayg nla acakt r.Profesyonel hayvanc k i letmelerinin say artacakt r. Hayvansal üretim mekanizasyonu geli ecek.Kaba yem üretimi ve buna ba olarak kaba yem üretim teknolojileri önem kazanacakt r.Sebze meyve üretimi artacak. Küçük/orta i letmeler bu üretim dal nda yo unla acakt r. Rekabetingeli mesiyle birlikte, bu üretime özgü, özel traktör/makina talebi ortaya ç kacakt r.

Sektördeki Alt GruplarTar m makinalar sektörünü esas olarak traktör, ekipman ve sulama araçlar eklinde 3 k mdaincelemek mümkündür. Tar n bir bütün olmas , gruplar aras nda organik bir ba a sebep olmu tur.Dolay yla gruplar n -istatistiksel veriler hariç- birbirlerinden ba ms z olarak de erlendirilmesi pekmümkün de ildir. Bu gruplar aras nda yer alan traktörün, otomotiv sektörü ile benzer bir mevzuata tabitutulmas , hem gereksiz bir mevzuat karma as na hem de tüketicinin üstlendi i bir maliyete sebepolmaktad r.

Sektördeki Firma Say :Türk Tar m Makineleri Endüstrisi, Türkiye ekonomisine paralel olarak büyümekte, üretim standartlar nyan nda ürün çe itlili i ve kalitesini de geli tirmektedir. Bu geli ime ba olarak, sektördeki firmalar nsay artmakta ve sektörün marka de eri yükselmektedir.

Sektör firma ölçe i bak ndan oldukça heterojen bir yap dad r. KOB ’lerden, makinesektörünün önde gelen büyük ölçekli firmalar na ve Türkiye’de de faaliyet gösteren küreselfirmalara kadar çe itli ölçekte firmalar, tar msal mekanizasyon sektöründe faaliyetgöstermektedir. malatç firma say G da, Tar m ve Hayvanc k Bakanl ’n n kay tlar na göre1.049 adettir (2014). Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl GBS (Giri imci Bilgi Sistemi, 2015)kay tlar na göre 899 firma imalatç olarak sektörde faaliyet göstermektedir (NACE 2830). Buyönüyle, makine sektöründe en çok giri imci say n oldu u 5. sektör, tar m makinalarsektörüdür.

Sektörde faaliyet gösteren firma say oldukça fazla görülmesine ra men bunlar n kayda de er birsm n, birkaç ki i çal ran torna/kaynak atölyesi niteli inde olan son derece küçük i letmeler oldu u

tahmin edilmektedir.

Yapt z son analizlere göre yakla k 1000 firman n son 5 y lda al nm zirai kredili sat a esas deneyraporu mevcuttur. Bu firmalardan yakla k 120 adedi sulama sektöründe (pompa, sulama borular ,sulama ba klar vs) faaliyet göstermektedir. Traktör ve ekipman konusunda faaliyet gösteren yakla k850 firma söz konusu olup bunlar n 150 kadar sadece ithalatç vasf na sahiptir. Bu firma adetlerinesadece bitki koruma makinalar imal edenler dahil de ildir.

Traktör grubunda ise yakla k otuz firma, k rka yak n say da markay temsil etmektedir. Bu grupta 9firma imalatç vasf yla, de ik yerli katk oranlar yla sektörde yer almaktad r. Bu firmalardan 3’ükendi motorunu* Türkiye’de üretirken, yerli marka alt nda üretim yapmakta olanlar n pazarpaylar %25’dir (2016). Lisanl üretim yapan firmalarla birlikte yerli traktörlerin pazar pay (son 5

n ortalamas ) %76’d r. thalatç firmalar CBU (Completely Build Unit) formunda “Komple Traktör”ithal ederken, montaj a rl kl üretim yapan firmalar SKD (Semi-Knock Down), CKD (Completely-KnockDown) v.b. aksam ve parça formlar nda ürün ithal etmekte ve bunlar Türkiye’de kurduklar basit montajhatlar nda iç piyasadan tedarik ettikleri akü, lastik, kabin vb parçalarla birle tirmek suretiyle pazarasunmaktad rlar.

Traktör Sektöründeki Markalar ve FirmalarAHS; (Anadolu Hidrolik)LS 2 (K); Landini 2; (I), Solis 2 (IND); (AnadoluMotor)Antonio Carraro 2 (IT); (Antonio CarraroAnadolu )Bozok; (Bozok)Ba ak 1 (TR), (Ba ak)Claas2(D); (Asco)Erkunt 1 (TR), Mahindra2(IND);; (Erkunt)Farmtrac 2 (IND); (Estrak)Kioti 2 (K); Bronson; (Fertan)Hars 1; (Hars)Foton 2; (Hasel)Bronson 2; ( lkerler)New Holland 2; (Harman)Valtra 1, 2 (TR, SF, AB); Hattat 1 (TR); (Hattat)John Deere 2 (USA, IND, AB); (John Dere)Chery 2 (RC) (Karata )Fendt 2 (D); (Kutlucan)Massey Ferguson 2(F, I, IND, TR 3); ()Kubota 2 (J); (Marubeni)Uzel 1 (TR); (Merkotek)

Same 1- 2 (IT) ; Deuzt Fahr 1- 2 (D); Lamborghini 2

(IT); (SDF)Tafe 1 (TR) (Tafe)Agrimac 1, 2 (TR, AUS); (Taral)Tümosan 1 (TR); (Tümosan)New Holland 1-2 (TR, AB, USA); Case 1-2 (TR, AB,USA); (Türk Traktör)Agrifarm; (Ya mur)BCS 2, Ferrari 2; (Zima )Zetor21 mal…2 thal… 3 Fason Üretim

Biçerdöver Sektöründeki Markalar ve FirmalarNew Holland; (Harman)John Deere (ABD); (John Deere)Laverda (Italya);Massey Ferguson (Massey Ferguson)Claas (Almanya); (Asco)Deutz Fahr (Almanya); (SDF)Case (ABD), New Holland (P); (Türk Traktör)Rostselmash (Rusya)Sampo (F); Erkunt

<Zirai Mücadele Makineleri Fabrika Say : 154, Zirai Mücadele Makineleri Firma Say : 322Ruhsatl Zirai Mücadele Makine Say : 2.662, Zirai Mücadele Makine Bayi Say : 4.778>

Sektörde stihdamBilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl GBS (Giri imci Bilgi Sistemi, 2015) kay tlar na göre 18.489ki iye istihdam sa lanmaktad r (NACE 2830). Bu yönüyle sektörümüz, makine sektöründe 3.

radad r. G da, Tar m ve Hayvanc k Bakanl kay tlar na göre ise toplam istihdam say(ekipman 1.049, traktör 3.864) 22.883’dir (2014, BUGEM). Bununla birlikte bu rakama sulama,serac k, ar k, yem, ürün haz rl k (süzme, s kma, tasnif, temizleme vs) gibi çok çe itlisektörlerin istihdam rakamlar dâhildir. Traktör imalat sektöründe istihdam edilen personelsay 4.700 olup çal anlar n yakla k %20’si beyaz yakal r. TOBB verilerine göre TARMAKBiRÜyelerinde ekipman sektöründe ortalama istihdam 50, traktörde ise 207 ki idir. Buna göreekipman ve traktör imalat nda TARMAKBiR Üyeleri toplam istihdam yakla k 11 bindir. Ekipmansektöründe faaliyet gösteren her 4 firmadan 1'i TARMAKBiR üyesi olmas na ra men, çal an her4 ki iden 3'ü TARMAKB R Üyeleri taraf ndan istihdam edilmektedir.

Sektör CirosuBilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl Giri imci Bilgi Sistemi kay tlar na göre (2015) sektörün imalattannet sat 7,6 milyar TL’dir. Bu yönüyle makine sektöründe 2. s rada yer almaktad r. Yaratt katmade er ise 1,14 milyar TL olup, makine sektöründeki pay %10,9’dur (3. s rada).

2015 y için ortalama traktör bedelinin (fabrika sat ) 60 bin TL olarak dü ünülmesi halinde imalattannet sat lar n %45’i traktörlere, %55’s ekipmanlara ait oldu u dü ünülebilir. ç pazar n ise 8-9 milyar TLbüyüklü ünde oldu u tahmin edilmektedir. Traktör pazar nda sat lar %90 oran nda banka kredisi ilegerçekle mektedir. Banka kredileri içinde en büyük pay Ziraat Bankas ’na aittir.

Sektörün Genel Görünümü, Dünyadaki Yeri ve ÖnemiTürkiye, küresel krizlere ve çe itli dönemlerde ya ad kurakl a ra men son 10 y n dokuzundabüyüme göstermi tir. 2002 y nda tar msal GSYH 23,7 Milyar USD iken, 2015 y nda 54,2 Milyar USDolmu tur. 2002 y nda dünyada 11. büyük tar m ekonomisine sahip olan Türkiye, 2014 y nda 8. s radayer al nm r. Avrupa’da ise 1 numarad r. Bu rakamlardan da anla laca üzere Türkiye, tar marazilerinin büyüklü ü, tar m i letmelerinin say , ürün deseni çe itlili i ve üretim kapasitesiyle tar mmakinalar için büyük bir pazard r. Tar m makinalar na olan bu ihtiyaç nedeniyle 1900’lü y llar n ba ndasaban ve hayvan pullu u imalat ile ba layan süreçte bugün tar n ihtiyaç duydu u mekanizasyonaraçlar n tamam na yak imal edilmektedir. Bununla birlikte, üretim adetleri bak ndan yerli sanayitaraf ndan yap lmas rasyonel olmayacak veya know-how’a dayanan unsurlar içeren, genel olarakbüyük parsellere ve i letmelere uygun kapasite ve modellerde tar m makinalar , bu kapsamda özelliklekendi yürür hasat makinalar (biçerdöver, pamuk hasat vb) gibi mekanizasyon araçlar daha dü ük birseviyede imal edilmekte, ihtiyaçlar genel olarak ithalat yoluyla sa lanmaktad r.

Ülkemizdeki tar msal i letme say , bu i letmelerin traktörü günlük ya amda da kullanma al kanl klarve sosyo-ekonomik nedenlerden ötürü ülkemizde traktöre olan talep oldukça fazlad r. Traktöre olantalep nedeniyle 2014 y nda ülkemiz dünya traktör pazar nda 4. büyük ülke olmu tur (Çin ve Hindistanfaktörü hariç). Di er yandan, sadece tar mda kullan lan yakla k 1 milyon adet traktörün yar 25 ya nüstünde olup ekonomik çal ma ömürlerini doldurmu tur. Dolay yla yeni traktöre olan ihtiyaç daoldukça fazlad r. Durum traktörde böyleyken, di er tar m araçlar nda farkl de ildir. Biçerdöverler ba taolmak üzere di er traktör arkas ekipmanlar için pazar oldukça dinamiktir.

Ülkemizde profesyonel i letmelerin say ve ölçe i gün geçtikçe artmaktad r. Kâ t üzerinde ayrletmeler olarak gözükse bile, baz i letmeler (araziler) sanal olarak birle mi durumdad r ve üzerinde

ayn ekipmanlar çal maktad r. Miras hukuku ve arazi toplula rmalar nda yap lan düzenlemeler,rs z köy projeleri gibi çal malar sonucunda, ortalama arazi büyüklüklerinin artmas ile ülkemizde

tar n giderek daha büyük kapasiteye sahip makinalarla yap lmas muhtemel bir geli medir.Dolay yla ülkemiz özellikle büyük kapasiteli tar m makinalar için gelecek vaat etmektedir. Ayr cahassas tar m uygulamalar ve buna paralel ilgili unsurlar (yaz m ve donan m) ihtiva eden ak ll tar mmakinalar üretimi ve kullan giderek artacakt r.

Ülkemizde çok geni bir yelpazede traktör ve ekipman üretimi yap lmaktad r. Üretim adetleribak ndan AB ile mukayese etti imizde AB traktör üretiminin yakla k %30’u mertebesinde traktörülkemizde üretilmektedir. Bu anlamda AB’de en büyük 2 traktör üreticisi olan Almanya ve talya’n nüretim adetleri ile aram zda çok az bir fark vard r. Üretilen ve iç pazara sunulan traktörlerin %90’ ndanfazlas 50 bg ve üzeridir.

Türk Tar m Makinalar Sektörü ihracat hacmini son 5 y lda %50 oran nda artt rm r. 2009 küreselekonomik kriz dönemi hariç, ihracat hacmi sürekli artan sektörümüz 2014 y n güncel verilerine göreihracat 2013 y seviyesine göre %21 artt rm r. Birim kg ba na dü en ihracat de erini de birönceki seneye göre %7,8 artt ran sektör art k d ticaret fazlas vermeye ba lam r. Yani katma de eridaha yüksek tar m makinalar ihracat gerçekle tirilmeye ba lanm r. Türkiye makine sektörü ambalajmakinalar ndan tak m tezgah na, i makinalar ndan tekstil makinalar na kadar 22 ayr kategoride üretimve ihracat yapmaktad r. Türk tar m makinalar sanayi bu alt kategoriler içinde ihracat büyüklü ü ve dticaret dengesi bak ndan 6. s rada yer almaktad r.

Ülkemizde üretim yapan baz firmalar lisanl olarak üretim yapmaktad r. Bu firmalar n ayn zamandayabanc ana firmalarla ortakl klar vard r veya sermayesinin ço unlu u yabanc ana firmaya aittir.Küresel pazarda öne ç kan bir markam n henüz olmamas nedeniyle bu durum ihracat için dezavantaj

sa lamaktad r. Yerli markalar z ise genel olarak belirledikleri d pazarlarda bayilik a kurmakyoluyla bu ülkelerdeki konumunu güçlendirmek için çaba sarf etmektedir.

Bugün Türkiye, sektörün dünyada “en sayg ve en büyü ü” olarak kabul edilen “AGRITECHNICATar m Teknolojileri Fuar ”na, en çok kat mc (Yakla k 110 firma) gönderen 3. ülke konumundad r(AGRITECHNICA 2015 Fuar toplamda 83 ülkeden 450 bin ki i ziyaret etmi tir. Bu ziyaretçilerin 115bini uluslararas kat mc r. 388.000 m²yi kaplayan sergi alan nda gerçekle en fuarda, 47 ülkedengelen 2.900 kat mc yeni teknolojilerini tan tm lard r). Benzer ba ar sektörün bir di er önemli fuarolarak kabul edilen EIMA Uluslararas Tar m ve Bahçe Makinalar Fuar nda da söz konusudur. Fuardaev sahibi talya’dan sonra en çok kat mc olarak yer alan 2. yabanc ülke Türkiye olmu tur.

Almanya, tar m makinalar ihracat nda en büyük paya sahip ülkedir. Bu kulvarda Almanya’y ABD vetalya takip etmekte ve ard ndan s ralama Çin, Fransa, ngiltere, Hollanda, Belçika, Japonya ve Kanadaeklinde olu maktad r. Ülkemiz ise bu s ralamada 21. olarak yer almaktad r. Sektörün global üretim

hacminin 2013 y için 96 Milyar € oldu u tahmin edilmektedir. 2013 y nda d ticaret hacmi ise 45Milyar € olarak hesaplanmaktad r. Sektördeki lider ülkeler özellikle traktör, kendi yürür tar m makinalarve büyük kapasiteli tar m makinalar n imalat nda uzmanla ve global marka olmu tur.

Traktör sat adetleri dikkate al nd nda Ülkemiz Dünya ölçe inde çok önemli ve büyük pazarlardanbirisidir. Bu konuda rakamsal örnekler verecek olursak 2011 ve 2014 y nda dördüncü, 2012 y ndabe inci, 2013 y nda alt nc büyük pazar Türkiye olmu tur. mal edilen traktörlerin %93’ü 50 beygir gücüve üstünde olup, ihraç edilen traktörlerin %81’i 80-100 beygir gücü aral ndad r.

Türk Tar m Makinalar n Global Pazardaki AvantajlarTürkiye, tar m makinalar ndaki nitelikli i çilik ve mühendislik kalitesini üstün bir fiyat/performans oran ylaal lar na sunmaktad r.

mal edilen ürünler küçük ölçekli i letmelere sahip yabanc pazarlarda avantaj sa lamaktad r.Türk firmalar esnek üretime yani farkl taleplere uygun fabrika organizasyonuna sahiptir.

Tar m makinalar ekolojik bölge seçicili inden dolay di er makinalardan ayr lmaktad r. Yani bir tak mtezgah veya bir i makinas dünyan n herhangi bir bölgesinde çal abilirken, tar m makinalar nda bukolayl k söz konusu de ildir. Bir ekolojik bölgede yüksek performans gösteren bir makine, havzayap n farkl olmas nedeniyle ba ka bir ekolojik bölgedeki tar m i lemlerinde yeterli performansgöstermeyebilmektedir. Ülkemizde tar m havzalar n çe itlili i, farkl tar m artlar na yani farkl iklim vetoprak ko ullar na ve arazi artlar na uygun tar msal mekanizasyon araçlar imal edilmesine sebepolmu tur. Bu da farkl tar m havzalar ile benzer özellikler ta yan pazarlar için avantaj sa lamaktad r.

AB uyum yasalar nedeniyle ülkemizde üretilen traktörler ürün normlar aç ndan (baz gecikmeliuygulamalar hariç) Avrupal muadilleriyle ayn teknoloji içermektedir. Benzer durum baz mevzuatlaraç ndan ekipmanlar için de söylenebilir.

Türkiye’de üretilen ve zirai kredili olarak sat lan tar m makinalar , G da, Tar m ve Hayvanc k Bakanltaraf ndan akredite edilmi üniversite ve test merkezleri taraf ndan performansa dayal zorunlu testleretabi tutulmaktad r. Neredeyse ülkenin tüm co rafi ve ekolojik tar m bölgelerini kapsayan, 17 akademikkurulu , tar msal mekanizasyon araçlar n deneylerini yapmakta, ara rma-geli tirme faaliyetlerine dekatk sa lamaktad r.

Jeopolitik konumumuz, ortak dil, kültür ve haf za faktörleri ve yürütülen i birlikleri, Afro-Avrasyabölgesinde baz hedef pazarlarda bize avantaj sa lamaktad r.

malatTraktörde son 50 y n imalat ortalamas yakla k 29 bin olup, 1963 y ndan bugüne yakla k 1 milyon174 bin adet traktör üretilmi tir. 1963 y ndan itibaren geçti imiz y la kadar olan üretim adetleriincelendi inde, 1965 y 6.419 adetle en az üretim yap ld y l olarak, 2016 y ise imalat rekorunun

ld y l olarak (66.915 adet) kay tlara geçmi tir.Ülkemizde her çe it tipte traktör imalat yap lmaktad r. Bununla birlikte arazi ölçe imizin küçük olmasve genel olarak i letmelerin al m gücünün zay f olmas nedeniyle daha çok 100 beygir gücüne kadarolan traktörler imal edilmekle birlikte, talebe ba olarak 140 bg traktörlerin de imalat na ba lanm r.

hracat2016 y nda yakla k 120 ülkeye, 616 milyon USD seviyesinde tar m makinalar ihracatgerçekle tirilmi tir. Bu de erin 339 Milyon USD’ traktör, 277 Milyon USD’ ekipmand r. Yakla k 150milyon USD seviyesinde gerçekle en traktör aksam ve parçalar ile birlikte toplam ihracat z 800milyon dolar civar ndad r. 2016 y nda en çok ihracat gerçekle tirilen ilk 10 ülke ABD, talya, Irak,Azerbaycan, Cezayir, Sudan, ran, Bulgaristan, Ukrayna ve G. Afrika’d r.2016 y nda en fazla traktör ihracat ABD (%49), talya (%14), Ukrayna (%3), Irak (%3) ve GüneyAfrika’ya (%3) yap rken, en fazla ekipman ihracat ise Azerbaycan (%9), Irak (%7), Cezayir (%6), ran(%6) ve talya’ya (%5) yap lm r. hraç edilen her üç traktörden ikisi ABD ve talya’ya gitmi tir.

Türkiye Tar m Makinalar D Ticareti (De er, Bin USD), 2007-2016hracat/

Exportation 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

OA B 273.992 379.676 305.973 340.280 422.443 561.325 605.101 732.000 653.006 606.091ITC 295.220 399.694 319.300 361.014 423.586 562.319 605.012 734.150 661.585 616.169thalat/

Importation 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

OA B 443.581 379.944 240.194 463.072 746.613 663.785 709.347 583.000ITC 412.217 378.758 235.468 455.614 752.851 668.017 717.768 628.921 709.547 690.433

Not: Kurumlar n ihracat ve ithalat rakamlar aras nda farkl klar mevcuttur. Bunun nedeni kurumlar n tar m makinasolarak de erlendirmeye ald mallar n farkl olmas ndan kaynaklanmaktad r. Örne in OA B, tütün haz rlama-i lememakinalar , kümes hayvanc ve ar k, tar m ürünlerini s flamaya yönelik makinalar de erlendirmeye al rken, sütsa ma ekipmanlar ile tar msal yükleyicileri kapsam d nda b rakmaktad r.

thalat2016 y nda yakla k 690 milyon USD seviyesinde tar m makinalar ithalat gerçekle tirilmi tir. Bude erin 390 Milyon USD’ traktör, 300 Milyon USD’ ekipmand r. 2016 y nda en çok ithalatgerçekle tirdi imiz ilk 10 ülke talya, Hindistan, Fransa, Almanya, Polonya, ABD, Çin, Japonya, srail vengiltere’dir.2016 y nda en fazla traktör ithalat Hindistan (%29), talya (%26), Fransa (%16), ABD (%9) veJaponya’dan (%7) yap rken, en fazla ekipman ithalat ise Polonya (19), talya (%17), Almanya (%17),Çin (%12) ve Hollanda’ya (%8) yap lm r.

Sektörün ihtiyaç duydu u mekanizasyon araçlar n tamam na yak imal edilmekle birlikte hasatmakinalar (GT P 84331), ekipman ithalat içinde y llara göre %50-70 pay almaktad r. Hasat makinalariçinde yüksek kapasiteli balya makinalar , biçerdöver, pamuk hasat makinas , silaj makinas ve hasatmakinalar n aksam ve parçalar n toplam ekipman ithalat n ald pay ise, y llara göre %35-55aras nda de mektedir. Dönem dönem baz kendi yürür tar m ekipmanlar n ithalat ciddi rakamlaraula abilmektedir. Mesela biçerdöver ithalat 2005 y nda toplam ithalat n yar , 2013 y nda %38’iniolu tururken, pamuk hasat makinas ithalat 2007 y nda toplam ithalat n %25’ini olu turmu tur.

Türkiye Traktör ve Ekipman D Ticaretinde Grup Paylar - [ITC] (De er, Bin USD), 2016

GT P/ HS Description hracat/Exportation

Yüzde/Share

Traktörhariç

Yüzde/Share

(ExTractor)

thalat/Importati on

Yüzde/Share

Traktörhariç

Yüzde/Share

(ExTractor)

Sulama Ekipmanlar 8424.8110 11.703 1,9% 4,2% 19.443 2,8% 6,5%laçlama Ekipmanlar 8424.8130/91/99 14.603 2,4% 5,3% 8.033 1,2% 2,7%

Sulama& laçlama Aksam-Parça 8424.90..11 8.005 1,3% 2,9% 28.959 4,2% 9,6%

Yükleyiciler 8428.90718428.9079 266 0,0% 0,1% 4.465 0,6% 1,5%

Toprak leme, Ekim, Gübrelemeve Bitki Bak m Ekipmanlar 8432 81.424 13,2% 29,3% 18.806 2,7% 6,3%

Hasat, Harman, Biçme, Balya vefland rma Ekipmanlar 8433 60.243 9,8% 21,7% 176.419 25,6% 58,8%

Süt Sa ma Ekipmanlar 8434.108434.90 17.094 2,8% 6,2% 12.970 1,9% 4,3%

Di er Tar m Makinalar (Tohumlaçlama, Çit Budama, Yem

Haz rlama, Ormanc k,Kümes ve Ar k Makinalar )

8436 75.951 12,3% 27,4% 28.234 4,1% 9,4%

Tar msal Römork 8716.20 6.900 1,1% 2,5% 169 0,0% 0,1%Traktör 8701.90 338.701 55,0% 390.224 56,5% 0,0%El Traktörü 8701.10 1.279 0,2% 0,5% 2.711 0,4% 0,9% Toplam/ Total 616.169 690.433

ç Pazar

Türkiye, traktörde Dünya’da en büyük pazarlardan birisidir.1960’l y llar n ba nda 500 adet civar nda seyreden pazar, 1968 y sonunda onbe binleri görür.Gelmi geçmi en yüksek sat n ya and 1976 (77.307) ve 1977 (71.684) y llar n ard ndan, 1997(54.731), 2011 (60.466), 2012 (50.320), 2013 (52.285), 2014 (59.458) y llar nda da iç sat lar çokyüksek bir seviyede seyretmi tir. 2016 y resmi sonuçlar na göre, 70.178 adet traktör satgerçekle mi tir. Böylelikle en yüksek 3. de ere 2016 y nda ula lm r.

YAKIN VE UZAK DÖNEM N MEKAN ZASYON ÇÖZÜMLER *Toprak i leme ve ekim, üretim verimlili ini ve çevre korunumunu geli tirmede en büyük önceli e sahip

lem grubudur. En çok yak t ve zaman tüketilen i lem grubu

Toplam yak t ve zaman n; Kuru tar mda %70, sulu tar mda ise %50 kadar bu i lemlereharcanmaktad r.

En çok para harcanan i lem grubuToplam üretim maliyetinin; Kuru tar mda %30, sulu tar mda %25 kadar bu i lemler olu turmaktad r.

En fazla çevre kirlili ine yol açan i lem grubu

Kuru Tar m Sulu Tar mBUGÜN 1 (GELENEKSEL TARIM)

r Tip Toprak leme+Toprak leme+Tohum Yata Haz rlama+Ekim

Trak

tör (

65 B

G 2

x4)

Maliyet: 124 USD/HaYat m: 38.000 USD

Kapasite: 46 Ha/SezonYat m E ik Noktas

41 Ha/Y l

Maliyet: 146 USD/HaYat m: 49.000 USD

Kapasite: 37 Ha/SezonYat m E ik Noktas

78 Ha/Y l

Trak

tör

(75

BG 2

x4)

Bugün 2 Geçi Noktas :126 Ha/Y l

Bugün 2 Geçi Noktas :61 Ha/Y l

BUGÜN 2 (GELENEKSEL TARIM)

r Tip Toprak leme+Toprak leme+Tohum Yata Haz rlama+Ekim

Trak

tör (

95 B

G4x

4)

Maliyet: 103 USD/HaYat m: 51.000 USD

Kapasite: 75 Ha/SezonYat m E ik Noktas

77 Ha/Y l

Maliyet: 105 USD/HaYat m: 61.000 USD

Kapasite: 59 Ha/SezonYat m E ik Noktas

197 Ha/Y l

Trak

tör

(95

BG4x

4)

Yar na Geçi Noktas :275 Ha/Y l

Yar na Geçi Noktas :33 Ha/Y l

YARIN (KORUYUCU TOPRAK LEME)

[2-3 senede 1 kez A r Toprak leme]+Toprak leme-Ekim Kombinasyonu(Ön i lemeli Ekim) Tr

aktö

r (95

BG

4x4

) Maliyet: 84 USD/HaYat m: 67.000 USD

Kapasite: 107 Ha/SezonYat m E ik Noktas

124 Ha/Y l

Maliyet: 91 USD/HaYat m: 74.000 USD

Kapasite: 91 Ha/SezonYat m E ik Noktas

96 Ha/Y lTr

aktö

r (9

5 BG

4x4)

Gelece e Geçi Noktas204 Ha/Y l

Gelece e Geçi Noktas77 Ha/Y l

GELECEK (SIFIR TOPRAKLEME)

Herbesit Uygulamalar+An za Ekim Makinas Tr

aktö

r (95

BG

4x4

) Maliyet: 50 USD/HaYat m: 183.000 USD

Kapasite: 654 Ha/SezonYat m E ik Noktas

430 Ha/Y l

Maliyet: 44 USD/HaYat m: 194.000 USD

Kapasite: 340 Ha/SezonYat m E ik Noktas

498 Ha/Y l

Trak

tör

(200

BG

4x4)

*Kaynak: Prof.Dr. H. Ünal Evcim, "Immediate And Long Term Development Scenarios for Agricultural Mechanisation inTurkey", 1st Eurasia Agricultural Machinery Summit, 16-17 Dec., 2011, TÜYAP Fair and Convention Center stanbul /Turkey

DEVLET DESTEKLER (TARIMSAL MEKAN ZASYON N)1. K rsal Kalk nma Makine Ekipman Destekleri41 farkl tar m makinas için bütçe limitleri dâhilinde %50 hibe deste i söz konusudur. Verimlili in vesürecin kalitesinin art lmas na yönelik kullan lan ekipmanlar n al için verilen yat m deste idir. 2007

nda ba lam , 2014 y l sonu itibariyle sona ermi tir.

rsal Kalk nma Yat mlar n Desteklenmesi (Makine-Ekipman) Program Genel Ödeme Tablosullar Ekipman, TL Tarla çi Sulama, TL Ödeme Miktar TL

(Tarla çi Sulama Dahil)2007 28.214.255 13.841.106 42.055.0722008 44.442.043 24.297.190 68.739.2232009 105.884.332 22.686.253 128.587.1682010 101.155.783 8.559.941 109.715.7242011 262.656.364 13.064.026 275.720.3902012 82.587.614 20.841.205 103.428.8192013 197.179.945 6.196.349 203.376.2942014 171.041.600 20.725.037 191.766.637

Toplam 993.161.940 107.293.870 1.121.180.847

2. Faiz ndirimli Tar msal KredilerZiraat Bankas ve Tar m Kredi Kooperatifleri taraf ndan belirli tar msal faaliyetler kapsam ndakiyat mlarda, proje kapsam nda yer alan tar msal mekanizasyon araçlar da kapsayacak ekildesübvansiyonlu zirai kredi verilmektedir. Ayr ca, bir projeye ba olmaks n müstakilen al yap lacak(traktör hariç) tar msal mekanizasyon araçlar nda, modern bas nçl sulama araçlar nda ve traktörlerdede sübvansiyonlu zirai krediler söz konusudur. Faizlerden yap lacak olan sübvansiyon oranlar BakanlarKurulu karar ile belirlenmektedir.

3. GAP ve DAP Kapsam ndaki llerde Kurulacak Dam zl k S r letmesi Yat mlar nDesteklenmesiSabit süt sa ma sistemleri ve süt so utma tank için %40 hibe destekleri2015 y lsonu itibariyle sona ermi tir.

4. ÇATAK-Çevre Amaçl Tar m Arazilerinin Korunmas Program Çerçevesinde Makina veEkipman Al n DesteklenmesiAn za do rudan ekim, ta toplama makinas , çiftlik gübresi da tma makinas ve sulama sistemleriiçin %70 hibe destekleri

llar Üretici Say Ödeme Miktar (Bin TL), MakineDesteklemesi Dahil

2006 469 1.4342007 1.508 2.6052008 1.484 4.6302009 1.881 5.0622010 2.940 10.3422011 4.648 16.1282012 6.568 23.1822013 9.195 35.0842014 15.430 52.8902015 22.628 81.195Toplam 66.751 232.559

5. IPARD DestekleriAB fonlar kaynakl bir destektir. Traktör ve baz tar m makinalar için %50-65 hibe desteklerini kapsar.Direkt de il proje kapsam nda verilen dolayl bir destektir.

Devletimiz taraf ndan çiftçilerimizin tar msal mekanizasyon araçlar edinimine yönelik 2 temel desteksöz konusudur. Bu desteklerden biri sübvansiyonlu tar msal mekanizasyon kredileridir. ZiraatBankas taraf ndan kulland lan bu kredilerde, tar msal kredi cari faiz oranlar nda (Ekipman için %75,Traktör için %25 ve %50) devlet sübvansiyonu söz konudur. Traktör gibi pahal araçlarda oldukçara bet gören bu destekler, fiyat dü ük olan ekipmanlarda bu kadar cazip olamamaktad r.

Di er önemli bir destek kalemi ise hibe desteklerdir. Bu kapsamdaki mevcut destekler “IPARDdestekleri”, “Genç Çiftçi Projelerinin Desteklenmesi” ve “K rsal Kalk nma Destekleri Kapsam nda Tar maDayal Yat mlar n Desteklenmesi” dolayl bir destek olup, tar msal bir projenin içinde yer alan baztar m makinalar n al na hibe destek verilir.

Bu destekler içinde en çok ra bet gören ve üzerinde en çok konu ulan destek, yak n geçmi te sonaerdirilmi “K rsal Kalk nma Yat mlar n Desteklenmesi Kapsam ndaki Makine Al n DesteklenmesiProgram ”d r. 2007 y nda uygulamaya ba lanan ve 2014 y sonu itibariyle biten bu destek özellikle2009 y ndan itibaren sektöre kayda de er bir ivme kazand rm , program kapsam nda 8 y lda 1.121milyon TL (993 ekipman + 128 sulama) hibe deste ine ve 2,5 milyar TL sat de erine ula lm r.

da, Tar m ve Hayvanc k Bakanl n da s k s k vurgulad üzere, ülkemizdeki tar m arazilerindeart olmamas na ra men tar mda ya anan verim ve üretim art n en önemli sebebi tar n dahamodern makinalarla yap lmas r.

KKYDP Hibe Makine-Ekipman Destekleri Program sonucunda* Ülke ekonomisine kat lan binlerce yeni ve teknolojik tar msal mekanizasyon arac ile tar msal

üretimde verim ve kalite art sa lanm r. Ba ta su olmak üzere do al kaynaklardan sürdürülebilir yararlanma artm r. Küçük ölçekli ve

at l arazilerin kullan lmas sa lanm r. Tar msal ürünlerde ve tar m makinelerinde yeni pazar olanaklar yaratm r. Üreticinin rekabet

gücü yükselmi tir. Tar mda çal ma ko ullar iyile mi tir. Tar m makineleri sanayinin geli mesine katk sa lam r.

malatç lar, çiftçinin yeni teknolojili ve verim faktörü yüksek makinalar tercih etmesi nedeniyledaha fazla AR-GE faaliyetleri içinde bulunmaya ba lam ve inovasyona özendirilmi tir.

Yeni teknolojili makine üretimi ve kullan artm r. Bu desteklemelerin gözden kaçan bir di er faydas da desteklemeye konu edilmeyen traktör ve

di er ekipmanlar n sat lar na olmu tur. Hibe kapsam nda olmayan makine sat lar da dolaylolarak artm r.

Deney raporu olan tar m makinas say artm r. Al m gücü dü ük olan çiftçilerin makine edinimine katk sa lanm r. Tar m makineleri sanayinde istihdam artm r. Sektör payda lar aras ndaki i birli i artm r.

(*Tar m Bakanl KKYDP Çal tay Sonuç Raporu; Antalya; 2010)

Ayr ca; Yarat lan ek katma de er sayesinde sektörden sa lanan vergi gelirleri artm r. Tar m makinalar imalat sektörü, kazanc ranta harcamam , yine yat ma yöneltmi ve bu

kapsamda ek tesisler açm veya makine park güçlendirmi tir.

Geçmi IPARD Programlar nda, “tar m makinalar ” direkt olarak desteklenen bir tar msal girdiolmam r. Bununla birlikte örne in süt üreten i letmeler için olan alt tedbir kapsam nda silaj makinas ,yem haz rlama makinas gibi baz tar m makinalar , uygun harcama kalemleri kapsam ndade erlendirilmi tir. Bu alt tedbirler baz dönemlerde çe itlenmi , örne in çiftlik faaliyetlerininçe itlendirilmesi ve geli tirilmesi gibi bir tedbir kapsam nda çok daha geni bir çerçevedeki tar mmakinalar destek kapsam na al nm r. Baz ça dönemlerinde ise ayn alt tedbir kapsam ndaki tar mmakinalar n çe itlili i artt lm , hatta traktörler bile destek kapsam na al nm r. IPARD 2’de ise busisteme devam edilmekle birlikte bu sefer çiftlik faaliyetlerinin çe itlendirilmesi ve i geli tirilme alttedbirine “Makine Parklar ” eklenmi tir.

TARIMSAL MEKAN ZASYONDA ÖMÜR FAKTÖRÜGüncel TÜ K verilerine göre mevcut traktör park nda 1.758.303 adet traktör mevcuttur. Park n yaortalamas 24’dür. Parkta 25 ya ve üstünde toplam 817 bin adet traktör bulunmaktad r. Bu traktörlerinya ortalamas 38,7’dir. Yakla k 536 bin traktör, 35 ya n üstündedir.Parkta, trafik kay tlar nda gözükmesine ra men, i lemez durumda olan traktörlerin varl n yan s ratrafik kayd ndan dü ürülmü ama aktif olarak çal an traktörler de mevcuttur.

Model Y llar na Göre Traktör Say (TU K, 01.12.2016)llar/ (Years) Adet/ (Units) llar/ (Years) Adet/ (Units)

1982* 566.376 2001 23.3301983 29.666 2002 7.3301984 38.916 2003 11.8321985 30.355 2004 29.7841986 26.296 2005 33.0181987 34.353 2006 43.5311988 30.989 2007 34.8361989 17.469 2008 33.5381990 28.803 2009 15.0241991 20.720 2010 23.4311992 22.270 2011 65.5231993 29.527 2012 75.7811994 29.584 2013 51.9401995 34.746 2014 60.5051996 46.638 2015 70.1691997 52.546 2016 51.3631998 57.082 Toplam/ Total 1.758.3031999 36.5772000 24.121

25 Ya Alt ve Üstü Traktörlerin OranYa Adet Yüzde Oran Ortalama ya1 - 24 941.756 %54 11,225+ 816.547 %46 38,7Toplam 1.758.303 %100 24

25 Ya ve Üstü Traktörlerin DaYa Adet Yüzde Oran40+ 416.122 %50,935-39 120.588 %14,830-34 159.586 %19,625-29 120.251 %14,7Toplam 816.547

in daha da vahim taraf tüm park n ortalama ya 24’dür. Traktörler sadece kullanma saati veyaya yla de il, içerdi i teknolojisi bak ndan da de erlendirilmelidir. Örne in ya traktörlerde kuyrukmili ve hidrolik sistemler yetersizdir. 4 çeker tahrik yoktur.

Ya traktörlerin, -ne denli bak ml olurlarsa olsunlar- verimli kullan lmalar mümkün de ildir. Mekanikve ekonomik ömrünü fazlas yla doldurmu traktörlerle çal mak ülkemiz tar nda ola anüstüboyutlarda ekonomik kay plara neden olmaktad r. Bu kay plar n ba nda a yak t ve ya tüketimigelmektedir. Eski teknoloji ürünü olmalar ve çok eskimi bulunmalar nedeniyle, bunlar n çal rdurumda tutulmalar çok zorla r. Ömrünü doldurmu traktör kullan lmas n neden oldu uekonomik kay plar n bedeli, çiftçilerimize verilmekte olan tar msal destekleri al p götürmektedir.Ekonomik ömrünü doldurmu traktörle çal mak, yak t ve ya maliyetinin yan s ra bak m-onar mmasraflar nda da büyük art lara yol açmakta, ayr ca tar msal faaliyetlerde ürün verimi ve kalitesi içinbüyük önem ta yan i ve zaman kay plar na neden olmaktad r. Ayr ca hepsinden önemlisi, bu traktörlerkaza yapma ve can güvenli i riskleri aç ndan yüksek risk ta maktad r. CARE (Community RoadAccident Database- Yol Kazalar Veritaban Toplulu u) veritaban ndan al nan 7 AB Ülkesine

ait (Avusturya, Finlandiya, Fransa, Almanya, talya, spanya ve Birle ik Krall k) istatistikî bilgileregöre, yaralanma ile sonuçlanan yol kazalar n %56's nda ve ölümle sonuçlanan yol kazalar n%69'unda, 12 ya ndan büyük traktörler yer alm r. Ömür d traktör kullan , an lan ekonomikkay plar n yan s ra limitlerin çok üstünde çevre kirlili ine yol açmaktad r. AB ve di er baz geli miülkelerde de ik nedenlerle yarat lan çevre kirliliklerinin birer sosyal maliyetleri oldu u kabul edilmekteve hükümetlerin çevrenin korunmas na yönelik yat mlar , k saca “Karbon Sosyal Maliyeti” (SCC-SocialCost of Carbon) olarak adland lan bu maliyetler ölçüsünde finanse etmeleri planlanmaktad r.Traktör ÖmrüUluslararas Standartlarda: 10 – 12 Bin SaatTürkiye’de Y ll k Kullan m Süresi Ortalama: 500-550 SaatMaksimum Ömür: 24 Y lEkonomik/ Mekanik Ömrünü Doldurmu , 25 Ya Üstü Traktör Say : 776 Bin AdetYa Ortalamas : 37,5Uluslararas standartlarda ortalama traktör ömrü 10-12 bin saattir. Türkiye’de y ll k kullan m süresi 500saat dolay nda oldu undan maksimum traktör ömrü 24-25 y l kabul edilebilir. Bunun anlam , parktakitraktörlerin yar rasyonel kullan m s a r.

Ömrünü çoktan doldurmu bu traktörlerle çal man n neden oldu u parasal kay plar çiftçilerimizce debilinmekte, ancak gelir yetersizli i nedeniyle yenilenememektedir. Daha da kötüsü birçok çiftçi yeniüretim için gerekli finans temin amac yla, eski traktörünü borçlanma arac olarak kullanmakta, eskitraktörünü de erinin bir k sm yeni traktörün pe inat na sayd rmak, kalan k sm da nakde çevirmeksuretiyle yenilemektedir. Bu durum bir yandan çiftçilerimizi borç bata na sürüklerken, di er yandanikinci el traktör fiyatlar n gerçek de erlerinin çok üstüne ç kmas na yol açmakta ve böylece traktöryenileme sürecinin ola an dinami ini yitirmesine ve yeni traktör talebinin bask lanmas na nedenolmaktad r. Sorunun çözümü için, kapsaml bir te vik program yla bu k r döngünün k lmas ve park nyenilenme sürecinin tekrar kendi dinami ine kavu turulmas gerekmektedir.Bu konuda Prof. Dr. Ünal Evcim’in yapt bilimsel bir çal may baz alarak baz ekonomik de erlereula lm r. Buna göre;

Ömür D Traktör Kullan n Yol Açt Kay plar:Beher Traktör çin:700 litre/y l daha fazla yak t 2, 3

Ekstra bak m onar m masraf 3

100-150 saat/y l i kayb 3

1.816 kg daha fazla Co2 emisyonu ve bunun kar Karbon Sosyal Maliyeti 4

Toksik zararlar (80 kg/y l NOx, 56 kg/y l CO, 82 kg/y l HC ve 27 kg/y l Kurum) 4

Ayr ca ürün miktar ve kalite kay plarArtan gürültü emisyonu nedeniyle bozulan insan sa , azalan i verimiArtan kaza riskine ba olarak olu an can ve mal kay plar

ll k Kay plar: (1 Adet Traktör çin)Yak t Kayb : (700 Litre x 3,9 TL5) ~2,7 Bin TLBak m Onar m Kayb : ~1,8 Bin TL6

Kayb : (100 Saat) ~6,5 Bin TL7

Karbon Emisyonu Sosyal Maliyeti: ~180 TL (43 US$/Karbon Ton 8)Ürün Kay plar Hariç Tahmin Edilen Toplam Y ll k Kay p: ~ 11,6 Bin TL

2 Traktör ya na ve y ll k kullan m süresine ba olarak 1000 litre/y l’a kadar ç kabilmektedir. (Prof. Dr.Ünal Evcim)3ASAE-Am.Soc.of Agric.Engin. Standartlar esas al nm r (Prof. Dr. Ünal Evcim)4 56 adet çe itli marka model ve 25+ ya lardaki traktörlerle yap lan eksoz emisyon ölçmelerininortalamalar ndan hareketle, eski traktörler için öngörülen 250 saat/y l ortalama çal ma içinhesaplanm de erlerdir. (Prof. Dr. Ünal Evcim, 2007)5 22.12.2014. http://www.shell.com.tr/products-services/on-the-road/fuels/fuel-pricing.html6 Traktör ba na y ll k ekstra bak m onar m bedeli 1.800 TL olarak belirlenmi tir7 100 saat x 65 TL (saatlik i çilik ücreti)8 Karbon sal ve ticareti sisteminin i leyi i sürecinde en önemli sorun iklim de ikliklerinin ekonomikmaliyetlerinin ölçülmesidir. Bu ölçüm için “karbon sosyal maliyeti” (social cost of carbon) olarakadland lan bir hesaplama yöntemi kullan lmaktad r. Karbon sosyal maliyeti; 100 y l veya daha uzun birsüre için atmosfere sal nan her ek bir ton karbonun iklim de ikli i üzerinde olu turdu u etkinin netbugünkü de eri olarak hesaplanmaktad r. Bunun maliyeti ortalama 1 ton karbon için 43 dolard r

(Tunahan, 2010, 200; Watkiss ve Downing, 2008, 86).http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/105malicozum/3%20s%C3%BCleyman%20uyar.pdfYenilenen 1 traktörün dü ük eksoz emisyonlar sayesinde, 80 kg daha az NOx, 27 kg daha az kurum,56 kg daha az CO, 82 kg daha az HC yay söz konusu olacak, dü ük gürültü emisyonlar sayesinde,her biri için 7 dbA daha sessiz çal ma ortam sa lanacakt r. Ayr ca i lerin zaman nda yap lmas ,ça da ekipman kullan sayesinde i kalitesinin art lmas gibi bir dizi teknik ve ekonomik avantajelde edilecektir. Yüksek kapasiteli tar msal makina ve ekipmanlar n kullan lmas ile birim üretimmaliyetlerinin a çekilmesi sa lanacakt r.

Biçerdöver park konusunda yap lan bir çal maya* göre, Türkiye’de 2012 y sonu itibariyle 14.813adet biçerdöver bulunmaktad r. Rapora göre lgili standartlarda (ASAE D497.4JAN98) biçerdövermekanik ömrü için 3.000 saat öngörülmektedir. Tar mda ileri ülkelerde biçerdöver y ll k çal ma saatiortalama 300 – 350 saat dolay ndad r; buna ba olarak y l cinsinden ömürleri 9 – 10 y ld r. Türkiye’deise biçerdöverler daha çok müteahhitler taraf ndan bölgeden bölgeye gezerek ve birden fazla ürününhasad nda kullan ld ndan, y ll k çal ma süreleri uzamakta, buna kar k mekanik ömürleri

salmaktad r. öyle ki, sezon May s ay n 2. yar nda tah l hasad ile ba lamakta ve müteahhitlersahil bölgelerinden içerilere ilerleyerek tah l hasad 2 ila 2,5 ayl k sürede tamamlamaktad r. Ard s raayçiçe i hasad na geçilmekte, bunu m r ve çeltik hasad izlemektedir. Bunun sonucundabiçerdöverlerin y ll k kullan m süreleri ortalama 1200 saat kadar olmakta, dolay yla mekanik ömürleri3-4 y l içinde dolmaktad r. Buna göre park n %77’si mekanik ömürleri dolmu biçerdöverlerdenolu maktad r. Teknik aç dan bu süre sonunda hurdaya ç kar lmas gereken bu biçerdöverler ekonomikzorluklar nedeniyle yo un bir bak m-onar m deste i ile hizmette tutulmaya çal lmaktad r. Ancak budurumda i letme giderleri (bak -onar m, ya -yak t, i çilik v.b.) artmakta, ayr ca hasattaki ürün ve kalitekay plar yükselmektedir.

Bu denli yo un kullan ma kar k, hâlihaz rdaki park n %65’inin 10 ya ve üstündeki biçerdöverlerdenolu mas , hatta bunlar n da yar n 20 ya n üstünde olmas acilen çözülmesi gereken bir sorunolarak dikkat çekmektedir. Mekanik ömrünü doldurmu , ya biçerdöverlerle yap lan hasatta, ne kadarözen gösterilirse gösterilsin, nicesel ve nitesel ürün kay plar kabul edilebilir seviyelerin çok üstüne

kmaktad r. Bunun yan s ra, a yak t tüketimleri ve yanmadaki verimsizliklerine ba olarak eksozemisyon de erleri alabildi ine yükselmi , artan ar za s kl klar nedeniyle zaman ve i kay plar artm ,kaza yapma ve can güvenli i riskleri en üst düzeye ç km durumdad r. Bu biçerdöverlere, ne kadar çokpara harcan rsa harcans n yeni bir biçerdöver erki kazand lmas mümkün de ildir. Öte yandan, eskiteknoloji ürünü olmalar ; ça da biçerdöverlerin hasat performans , yeni üretim teknolojilerine uygundonan m (Hassas tar m v.s.), çevre ve insan i güvenli i alanlar ndaki üstünlüklerine sahip olmamalarda konuyla ilgili de erlendirmede dikkate al nmas gereken bir di er önemli husustur.

Mekanik ömürlerini çoktan doldurmu , demode olmu biçerdöverlerin bir te vik program ylahurdaya ayr lmalar n sa lanmas , ülke ekonomisinde program n gerektirdi i mali yükün çoküstünde kazançlar yaratacak, ayr ca çevre kirlili i ve i güvenli i aç ndan ciddi kazan mlarsa layacakt r. AB sürecinde üründe ilaç kal nt , topra n kimyasal yap n bozulmas , sukaynaklar n kirlenmesi gibi olumsuzluklar ya anmamas ad na ve tar msal mekanizasyonaraçlar park zda ciddi bir ya lanma oldu u gerçe inden hareketle park n en k sa süredemodern makinalarla yenilenmesi elzemdir. Bu amaçla Destekleme Programlar ’nda mutlaka“Tar msal Mekanizasyon Destekleri”nin bir ekilde yer almas gerekmektedir.

*Prof.Dr. H. Ünal Evcim: "Türkiye Ya Biçerdöver Park n Yenilenmesine Dair Proje Önerisi", 2013

ANIZ, GELENEKSEL EK M VE ALTERNAT F EK M METODLARITar msal üretim sonucunda biçilmi olan ekinlerin toprakta kalan kök ve saplar yani an z, ekimÜlkemizde an z yang nlar 1993 y ndan beri yasaklanm r.

An n yak lmas n yararlar :1. Sürümü kolayla r2. Sap ve bitki art klar üzerinde ki hastal klar yok edilir.3. Saplar, bitki art klar ve toprak yüzeyine yak n yerde bar nan zararl lar n yumurta, larva, pupa veerginleri yok edilir.4. Toprak üzerine dü en yabanc ot tohumlar yok eder.

An n yak lmas n zararlar :1. Toprak verimlili i azal r.2. Toprak canl lar n beslenme ortam yok edilir.3. Toprak canl lar n b rakt birçok maddelerle olu turulan ya am ortam yak larak yok edilir.4. Toprak yel ile üfürülerek, sel ile süpürülerek erozyona (ta narak) u rar.5. Toprak yorgunlu u artar.6. Toprak ya mur sular ile ta r ve toprak içerisinde köklerin açt kanallar çöktü ü için sudepolanmaz.7. Do al denge bozulur.8. Orman yang nlar n ç kmas na sebep olurlar.9. An zla birlikte çok zaman di er kom u tarla ve bahçeleri de yak lmaktad r.10. An z yakmalarla zaman zaman yerle im alanlar da yanabilmektedir.

Geleneksel Toprak leme:Hasattan sonra tarlan n yeni ekime haz rlanmas için ilk olarak traktörle sürümü yap r. Ard ndantarlan n istenilen ekim durumuna getirilmesi için bir kez daha sürülür. Ayr ca, ya lar nedeniylezgaralama denilen ufalama i lemi yap r.

Direkt Ekim: ( lemesiz Tar m)Do rudan an za ekim sisteminde ise bir ürün kald ld ktan sonra hiçbir ekilde tarla sürme vedüzenleme i lemi yap lmaz. Eski ürünün an zlar tarlada iken an za ekim mibzeri ile bir seferde ekimyap p i bitirilir.

Azalt lm Toprak lemeli Ekim (Ön lemeli Ekim):Toprak i leme ve ekim makinalar kombinasyonu ile veya eritsel (bant) toprak i leme ve ekimmakinalar ndan olu ur.

An zl Toprak lemenin FaydalarToprak i leme masraflar azaltmak ve sürdürülebilir tar m yap labilmesi için en az toprak i leme veyahiç toprak i leme yap lmadan tar m yap lmas hedefimiz olmal r. Geleneksel ekim yönetimdenvazgeçilerek topra a en az müdahale ile yap lan ekim yöntemi 'Koruyucu Toprak lemeli EkimYöntemi' olarak adland lmal r. Her toprak i lemede topraklar n fiziksel, kimyasal ve biyolojik yap larbozulmakta ve topra n verimlili i azalmaktad r. Gelecek nesillerinde beslenebilmeleri için topraklar nverimlili i mutlaka korunmal , sürdürülebilir bir tar m yap lmal r.An za ekim sistemine ba land ilk y llarda, geleneksel tar ma göre verim bak ndan birazdezavantajl olabilir fakat 3–4 y l sonra bu olumsuzluk düzelmektedir. Bu konuda yap lan bilimselçal malarda, geleneksel tar mdan an za (do rudan) ekime dönü yap lan bir tarlada 5. y lda toprakyap n iyile ti ini, toprak canl lar n artt , gübre ihtiyac n azald ve verimde ilk y llarda birdü me olmu fakat daha sonra fazla bir fark görülmedi i belirlenmi tir. Bu çal mada daha da önemlisian za ekimde birim alana masraflar azalm r. Yap lan ara rmalar, Türkiye'de hububat tarlalar nyüzde 30'unun yak lmas yla her y l 6–8 milyon tonluk organik maddenin kül olup gitti ini göstermektedir.

An yakmadan ve tarladan kald rmadan yap lan toprak i lemenin esas amac yakman n topra a veçevreye verdi i zarar ortadan kald rmak ve bir sonraki ürün için iyi bir tohum yata haz rlamakt r.Ayr ca;

Birim alan için masraflar azal r yani i çilik ve yak t tasarrufu sa lan r.Zaman tasarrufu sa lan r.Toprak s mas azal r, toprak i lemeyi iyile tirir.Topraktaki organik madde miktar artar.Daha fazla yaban hayat sa lan r.Karbon sal dolay yla hava kirlili ini azal r.Topra n fiziksel, kimyasal ve biyolojik dengesini düzenlemek amac yla topra n organik madde

oran korumaya yard m eder.Tarla yüzeyinde daha fazla kar ve ya mur suyu birikir, topra n su tutma kapasitesi artar, su

geçirgenli i iyile ir, sulama suyundan daha etkin kullan labilir, toprak malç ile kapland ndan toprakerozyonu azal r.

An zl toprak i lemede, tarla topra an z saplar ile bir malç olu turdu undan ya dönemlerde dü ensuyun toprak içerisine girmesini ve tutulmas sa layarak olu acak rutubetli ortam sap art klar nmikroorganizmalar taraf ndan parçalanarak organik maddeye ve bitki besin maddelerine dönü mesinisa lamaktad r. An zlardan olu an bu organik madde ayn bir sünger gibi topra n içersinde bitkiler içingerekli suyu ve be sin maddelerini depolar.

Zaman nda iyi i lenmi an zl topraklar, kurak mevsimlerde bu yelerindeki zengin organik maddeyeba olarak rutubeti korurlar ve üzerlerinde yeti en bitkilere gerekli suyu sa layarak verim kay plarönemli oranda önlerler. Ama an zlar her y l yak lan topraklarda is organik madde kayb oldu undanyava yava geçen y llar içersinde toprak zerrelerini birbirine ba layan doku zay flar, su tutmakapasitesi zay flar, verim dü er, rüzgâr ve su erozyonu olur, çorakla ma ile çölle me ba lar.

kinci ürün m r denemelerinde yap lan bilimsel bir çal maya göre verim, yak t, insan ve makine i gücübaz al narak geleneksel, s r ve azalt lm toprak i leme metodlar kar la lm r. An za ekim direktekim metodunda klasik toprak i lemeli ekim ile ayn verim de erine ula lm ama en dü ük yak t ve

gücü de erleri elde edilmi tir. Birim alanda en yüksek verime (%25 daha fazla) ve karl a (%50 dahafazla) bant toprak i lemeli ekim metodu ile ula lm r. An za direkt ekimde ise yak t tüketiminde 5,5 katkazanç sa lanm r. Bu kazanç bant i lemeli ekim metodunda 2,3 kat olmu tur.

AB SÜRECTürk tar n öncelikli üç temel sorunun AB süreci sonunda çözümlenmesini beklenmektedir.Kurumlar n ve mevzuat n AB’ye uyumlu hale getirilmesi,Tar m nüfusunun rasyonel rakamlara ula mas ve e itim düzeyinin artmas ,Tar m i letmelerinin verimli çal mas ve birim i letmelerin donan m ve büyüklük olarak ABortalamas na ula mas . Tar m i letmelerinin verimli çal mamas AB sürecinde e it olmayan artlardarekabeti gündeme getirmi tir. Verimli çal ma uygun saha artlar nda, modern makinalarla teknolojik birsüreci ve bu süreç sonunda standartlara uygun, ilaç kal nt olmayan kaliteli bir ürüne ula mamsa layacakt r.

AB’nin tar mdaki stratejik planlar ürün baz nda de il, i letme baz nda tar msal destekleri ön planakarmakt r. Do rudan Gelir Deste i ad alt nda zaten uygulad z bu yöntemin uygulamadaki

sonuçlar ba ar z olmu tur. Bu nedenle AB yolundaki stratejide kaynaklar üretim d metotlaryerine üretime yönelik metotlarla harcamal z.

Tar m, AB ile bütünle memizde tamamen teknik bir konu olarak ele al nmal r. Sosyal yönü ise ayrolarak incelenmelidir. Bu cümleden olarak tar mda verimlili in artt lmas na yönelik uygulamalarivedilikle yap lmal r. Çiftçi ile köylü birbirinden ayr lmal r. Çiftçili in bir meslek köylülü ün ise birya am biçimi oldu u bilinci yerle tirilmeli, program ve hedefler çiftçi nüfusuna yönelik olarakyap lmal r. AB yolunda en büyük engelimiz olan verim dü üklü ünün, temel olarak modernmekanizasyon araçlar ve bu araçlar n do ru kullan yla a laca bir gerçektir.

AB Süreci için Sonuç ve De erlendirme;Türkiye AB’ye üye oldu unda nas l bir tar msal yap ya sahip olmas gerekti ine dair bir foto raf ortayakoyabilmek gereklidir.

Türk tar kay t alt na al nmal r. Bu kapsamda acil olarak tar msal istatistikler ile tar msal veri tabansa kl bir ekilde olu turulmal ve geli tirilmelidir.

Son geni leme dalgas yla birlikte 1 May s 2004 tarihinde birli e kat lan üye ülkelerin kat m sürecindekitecrübeleri göz önüne al nmal ve bu ülkelerin geçirmi oldu u müzakere süreci incelenmelidir.Tar m sektöründe verimlilik ve rekabet gücüne önem verilmelidir. Modern mekanizasyon araçlar nyayg n kullan sa lamak için azami destek ve te vik verilmelidir.

Türkiye’nin AB üyeli inden sonra AB fonlar ndan ne kadar pay alaca ve AB bütçesine ne kadarkatk da bulunaca hesaplanmal r.

Müzakere süreci ba lamadan önce, kotaya tabi ürünlerdeki üretim miktarlar art lmal r.Tar m ürünlerinin her biri için etki de erlendirmesi yap larak, uzun vadeli stratejik kararlar al nmassa lanmal r. AB’ye üye olundu unda nas l bir tar m sektörü istendi i belirlenmeli, politikalar bu yöndeolu turulmal ve müzakereler s ras ndaki tutumumuz bu çerçevede saptanmal r.AB’nin Ortak Tar m Politikas ’nda yapt reformlar yak ndan izlenmeli ve müzakerelere, yeni politikalar

nda haz rlan lmal r.

Tar m ve K rsal Kalk nma Politikalar birlikte mütalaa edilmeli ve uygulanmal r.

Tar m Sektörüne li kin Son Y llara Ait Baz Verilerle “AB-Türkiye Kar la rmas ”Türkiye Avrupa Birli i

letme Say lar ve Büyüklükleriletme Say (2012, Milyon) 2,2 13,7

Traktörü Olan letme Say (Bin) 857Traktörü Ortak Kullanan letme Say (Bin) 91Traktörü Kira ile Kullanan letme Say (Bin) 1.188Traktörü Bila-bedel Kullanan letme Say (Bin) 91,7Ortalama letme Büyüklü ü (Ha, 1013 @ÇKS) 6,8 17,55 Hektardan Küçük letme Say 1.369.000 7.223.00050 Hektardan Büyük letme Say 16.000 698.000Parsel Say (Milyon) 12,3 11,2Tar msal NüfusNüfus (Milyon) 76,7 (2014) 501 (2011)Toplam Tar m stihdam ve istihdamdaki pay (Milyon, 2014) 5,6 (%21,5) 12,6 (%5,9)Tar msal Nüfus (Milyon, 2014) 21 (%28) 28 (%6)Tar msal De erlerToplam Tar m Alan (Ha) 23.763.000 (2016) 163.500.000 (2012)Toplam Ekilen Tah l Alan (2016, Ha) 15.575.000Tah l Üretimi (Milyon Ton) 35,3 (2016) 290 (2010)Bu day Verimi (Kg/Da) 269 (2016) 570 (2010)Toplam S r Say (2016, Milyon Adet) 14,1

letme Ba na Dü en Hayvan Say 4 3950’den Fazla Büyükba Hayvan Bar nd ran letme Say (2010) 24.000Süt Verimi (Kg) 2.800 5.500Karkas A rl (Kg) 216Tar msal Has laGSYH (2016, Milyon USD) 863Tar mda GSYH (2016, Milyar USD) 53,4GSYH’da Tar n Pay (2016, %) 6,2Toplam Tar msal Üretim (2010, Milyar USD) 61,8 (Dünya 7.si)Toplam Tar msal hracat (2011, Milyar USD) 5,4 (15,3)Toplam Tar msal thalat (2011, Milyar USD) 8,9Tar msal Mekanizasyon DurumuTraktör Ba na Dü en Ekipman A rl (ton) 4,2 12Traktör Ba na Dü en Ekipman Say 5,2 101000 Ha Alana Dü en Traktör Say 45 57Traktör Ba na Dü en Tar m Arazisi (Ha) 26 11,3Traktör Say 1.000.000 15.000.000Ortalama Traktör Gücü (BG) 60 >1001 Ha Alana Dü en Traktör Gücü (kW) 1,68 6Ortalama Traktör Ya +254WD Traktör Oran (%) 20 90

ARAZ TOPLULA TIRMA YASASININ SEKTÖRE OLAN ETK SÇKS kapsam nda toplanan son bilgilere göre ülkemizde yakla k 16 milyon parsel bulunmakta olup,ortalama parsel büyüklü ü 10 dekar, ortalama i letme büyüklü ü 68 dekard r. Yine bu bilgilere göre

letme ba na yakla k 7 ayr parsel dü mektedir. Ortalama tar m arazilerinin büyüklü ü ve i letmesay ba na dü en parsel say üretim maliyetlerini art rmakta, modern tekniklerin uygulanmas veula m a n in as zorla rmakta, çiftçinin kazanc dü ürmekte ve tar msal rekabet ile tüketicifiyatlar olumsuz etkilemektedir.

Toprak Koruma ve Arazi Kullan Kanunu'nda yap lan de iklikle tar m arazileri miras yoluylabölünmeyecek, asgari tar msal arazi büyüklü ünün alt ndaki tar msal arazileri toplula rabilecektir.Arazilerin büyümesi sektörümüzde üç pratik sonuç do uracakt r. Birincisi çiftçi geliri teorik olarakartaca için pazar canlanacakt r. kincisi katma de eri daha fazla olan tar m makinalar imal edilecektir.Üçüncüsü daha büyük kapasiteli makinalar n kullan m süreci artacak, bu da daha k sa zamandayenilenmesi ihtiyac do uracakt r. Parçal arazi yap ülkemizde daha büyük kapasitelerde ve kendiyürür nitelikte tar m makinas imal edilmesi önünde de büyük bir engeldir. Halen ülkemizde yeterli talepolmad için -baz istisnalar hariç- büyük parsellere ve i letmelere uygun olarak imal edilmikapasitelerde tar m makinalar üretip arz edilememektedir. Di er yandan s rs z köy projeleri (tarla

rlar n sanal olarak kalkmas ) konusunda çal malar n h zland lmas ile bu de im süreci dezlanacakt r.

Ülkemizde son bir iki y ld r büyük kapasiteli tar m makinalar na olan ihtiyaç artm r. Baz bölgelerde,mülkiyeti farkl ki ilere ait olan kom u parseller tek bir i letmeci taraf ndan ayn makine ekipmanla

lenmektedir. letme say n en çok artt arazi büyüklü ü 500 dekar ve üzeridir.

MAK NA MÜTEAHH TL VE ORTAK MAK NA KULLANIMIÜlkemizde tar m arazilerinin genelde küçük parsellerden olu mas , ayr ca bu parsellerin bir aradaolmay p da k ekilde bulunmas , tar m makinalar n kullan ndaki etkinlik düzeyini oldukçaazaltmaktad r.

Bu sonuç do ru makine seçimini ve edinimini güçle tirmekte, verimlili in dü mesine neden olmaktad r.Verim art n anlaml olabilmesi, ayn zamanda yap lan i in karl ile paralel olmal r. Yani çokyüksek verim al nan bir üretim sisteminde e er karl k dü ük veya yoksa bu ço unlukla anlaml vemant kl bir üretim sistemi de ildir. Tar mda verim art ise ileri üretim teknolojilerinin kullan na baolup, yeni teknolojiler, genellikle yüksek maliyetli çözümler gerektirmektedir.

Ülkemizdeki tar msal yap dan kaynaklanan bu sorunlar n etkisini azaltmak için muhtelif çözümlerden biride; bireysel mülkiyetin ileri teknoloji kullan için yetersiz kald bu gibi durumlarda, sosyal veekonomik yap ya uygun “Ortak Makine Kullan m Modelleri”nden birini seçmek olabilir.

Böylece minimum sermaye ile ileri teknoloji makinalardan yararlanma söz konusu olurken, aynzamanda daha k sa sürelerde makinalar yeni ve üst modellerle yenileme ans do maktad r. Bununlabirlikte bireysel mülkiyetin d nda kalan modeller için baz güçlükler söz konusudur.

Ülkemizde farkl çevreler taraf ndan zaman zaman gündeme getirilen “Makina Müteahhitli i ve OrtakMakina Kullan ” konusundaki görü lerimiz u ekildedir;

Tar msal i lemlerin önemli bir k sm n, oldukça k sa zaman aral klar nda yap lmas gerekmektedir.Örne in toprak i leme, toprak en uygun nem ko ulundayken, ekim ideal toprak nda yap lmal r,erken veya geç ekim yap rsa, bitki so uk k artlar ndan dolay zarar görür. laçlama için uygun havako ullar dikkate al rken, ilaçlaman n yap laca saat bile önem kazanmaktad r. Örne in meyve

açlar için çiçeklenme döneminde gece ilaçlama yap lmas veya baz meyve hastal klar için ya muröncesi veya ya murun sona ermesi sonras 8 saat içinde ilaçlama yap lmas artt r. Bu day hasad nzaman iyi belirlemek tane kay plar azaltma ve ürün kalitesi için çok önemlidir. Hasad n erkenyap lmas , tanelerin buru uk ve solgun olmas na neden olmaktad r. Geç yap lan hasatta ise çe idinözelli ine de ba olarak ba akta tane dökülmeleri, ya a ve rüzgara ba olarak bitkide yatmalar,baz çe itlerde ba aktaki tanede çimlenmeler görülebilir. Pamukta ise hasat, zaman ndan önceyap rsa lifler tam olgunla mazlar. Hasat zaman gecikti inde; güne , ya mur, rüzgar vb. gibi do aartlar lifin kalitesini bozarlar.

Tar n kendine özel zaman k tlar , ortalama arazi büyüklükleri ve çiftçilerin sosyal al kanl klarnedeniyle, di er tar m makinalar na göre çok daha pahal olan kendi yürür tar m makinalar ile hasat

lemleri haricinde, makina müteahhitli i sisteminin olu turulmas veya böyle bir sistemin çal masgerçekçi görülmemektedir. Piyasan n kendi dinamikleri içinde (talebin, arz ekillendirmesi neticesinde),sektörde hâlihaz rda biçerdöver ve pamuk hasat makinas müteahhitleri faaliyet göstermektedir. Bumekanizma kendi kendine do mu bir sistemdir. Ortak makine kullan ise farkl kurumlar taraf ndançe itli zamanlarda denenmi ama maalesef ba ar zl kla sonuçlanm bir metoddur. At l durumdakitar m makinalar n kapasitelerinin de erlendirilerek rasyonel bir ekilde kullan lmas amac yla enbüyük çiftçi örgütü olan Türkiye Tar m Kredi Kooperatifleri Merkez Birli i taraf ndan 2000’li y llar nba ndan itibaren çal malar ba lat lm , bu yönde OMAK (Ortak Makine Kullan ), sistemiuygulamaya sokulmu tur. Tar m makinas olan (traktör dahil) ortak çiftçiler (arz eden) ile olmayanlar(talep eden), bilgisayar ortam nda e le tirerek kar la racak olan Ortak Makine Kullan (OMAK)projesi öncelikle Ad yaman Tar m Kredi Kooperatifinde uygulanm r. Ad yaman Tar m KrediKooperatifi’nde ba lat lan bu uygulaman n yayg nla lmas için, her Bölge Birli i kapsam ndabelirlenmi bir kooperatifte pilot uygulamalar yap lm , ancak ortak çiftçiler uygulamaya yeterli ilgiyigöstermeyince proje ba ar z olmu ve gündemden dü ürülmü tür.

Benzer bir uygulama Söke Ziraat Odas taraf ndan da yap lm r. Projenin ilk uygulamaya ba lad ndamakinalar operatörlü bir ekilde Üyelerin hizmetine sunulmu tur. Uygulaman n ilk günlerindemakinalar n etkin kullan ld gözlenmi tir. Ancak ilerleyen dönemlerde baz tar m uygulamalar nuygulama süresinin k sa olmas nedeniyle (ekim, hasat gibi) bir k m çiftçiler s ran n kendilerinegelmesini beklemek istememi ler ve farkl çözümlere yönelmi lerdir. Operatörlerin sezon distihdam n getirdi i yüksek maliyetler nedeniyle makinalar operatörsüz olarak Üyelerin kullan naaç lm r. Ama bu kez de hor kullanmalar n getirdi i olumsuzluklar söz konusu olmu tur. Konya ekerFabrikas öncülü ünde yap lan bir çal mada ise, ba ortaklar n tarlalar merkez bir birim taraf ndan

ekilmi tir. Bununla birlikte sonradan bu uygulamadan vazgeçilmi tir. Bunun temel sebebi, ekim içinideal toprak tav n çok k sa bir dönem için yakalanmas , bu dönem içinde de az say da bir i letmeninbu hizmetten faydalanabilmesidir.

Bu konuda, geli mi ülkelerdeki sistemlere bakmakta fayda vard r. Buna göre, Almanya’da iki sisteminvarl söz konusudur. “Maschinenring”, üye olunmas ko uluyla, çe itli tar m makinelerinin sürücüsüylebirlikte kiralanabilece i bir sistemdir. Bu sistemde, kendi makinas yla hizmeti veren (vermeyi teklif eden)çiftçi de sistemin bir üyesidir. Müteahhitlik hizmeti ise, çiftçilere özellikle biçerdöver, yem hasat veilaçlama makineleri gibi yüksek kapasiteli makineler ile hizmet sunulmas kapsamaktad r. Müteahhitliksistemi, di erine k yasla Almanya’da çok daha yayg n ve tar m faaliyetlerinde önemli bir roloynamaktad r.

Almanya ile Türkiye’deki tar msal arazilerin ve tar m i letmelerinin yap ve ortalama büyüklü ü, iki ülkeçiftçilerinin sosyal yap lar , kullan m al kanlar dikkate al nd nda, tamamen farkl iki ölçek kar za

kmaktad r. G da, Tar m ve Hayvanc k Bakanl taraf ndan, 2014 y nda yakla k 50 bin çiftçiüzerinde yap lan bir ankete göre, %78’lik bir ço unluk, kiralamaya olumsuz yakla r. %10’luk birkesim ise karars z kalm r.

Makine müteahhitli i örneklerini incelendi inde, park n büyük bir ço unlukla kendi yürür veya yüksekkapasiteli, görece pahal makinalardan olu tu u gözlemlenmektedir. Di er yandan Türkiye’dekiarazilerin büyüklü ü, baz istisna i letmeler hariç, tar n bütününe yönelik i lemler için yüksekkapasiteli veya kendi yürür makinalar verimli kullanmaya u an için uygun de ildir. Yüksek kapasiteliveya kendi yürür makinalar n etkin kullan büyük ve tek parça parsellerin oldu u tar m

letmelerinde söz konusudur. u an için talebin olmad farkl tar m i lemleri için (toprak i leme, ekim,ilaçlama vb) makina müteahhitli i gibi bir sistemin çal mas oldukça zor görülmektedir. Bu kapsamdageçmi tecrübeler de dikkate al nd nda, tek bir konuda (örne in ekim makinalar ) faaliyet gösteren veyeterli park büyüklü üne ula , operatörlü makine park modelleri için çal malar yürütülebilir.

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER

:

lk pullu unu 1861’de Bursa’da, ilk traktörünü 1955’de Ankara’da üreten Türkiye, bu ilklere ra menAvrupa ve Amerika Birle ik Devletlerinde 19. yüzy n sonlar nda meydana gelen enerji devrimininetkilerini, tar mda ve de sanayide oldukça geç ya am r. Türkiye tar m makinalar park oldukça yatraktör ve ekipmanlardan olu maktad r. Örne in güncel TÜ K verilerine göre mevcut traktör park ndayakla k 1,6 milyon adet traktörün ya ortalamas 23’dür. Parkta 25 ya ve üstünde toplam 776.197adet traktör bulunmaktad r. Bu traktörlerin ya ortalamas ise 37,5’dir. Yakla k 480 bin traktör, 35 ya nüstündedir.

Di er yansan parkta, trafik kay tlar nda gözükmesine ra men, i lemez durumda olan traktörlerinvarl n yan s ra trafik kayd ndan dü ürülmü ama aktif olarak çal an traktörler de mevcuttur.

Ya tar m makinalar n, -ne denli bak ml olurlarsa olsunlar- verimli kullan lmalar mümkün de ildir.Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlas yla doldurmu tar m makinalar ile çal mak, ülkemiz tar ndaola anüstü boyutlarda ekonomik kay plara neden olmaktad r. Bu kay plar n ba nda a yak t ve yatüketimi gelmektedir. Yak t ve ya maliyetinin yan s ra bak m-onar m masraflar nda da büyük art larayol açan ya tar msal mekanizasyon araçlar park , ürün verimini dü ürmekte ve kalite kay plar naneden olmaktad r. Tüm bu olumsuzluklar n yan s ra i verimi dü mekte, zaman kay plar naartmaktad r. Ayr ca hepsinden önemlisi, bu traktörler ve ekipmanlar kaza yapma ve can güvenli iriskleri aç ndan yüksek risk ta maktad r. CARE (Community Road Accident Database- Yol KazalarVeritaban Toplulu u) veritaban ndan al nan 7 AB Ülkesine ait (Avusturya, Finlandiya, Fransa,Almanya, talya, spanya ve Birle ik Krall k) istatistikî bilgilere göre, yaralanma ile sonuçlanan yolkazalar n %56's nda ve ölümle sonuçlanan yol kazalar n %69'unda, 12 ya ndan büyük traktörleryer alm r.

Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlas yla doldurmu tar m makinalar ile çal mak, an lan ekonomikkay plar n yan s ra limitlerin çok üstünde çevre kirlili ine yol açmaktad r. AB ve di er baz geli miülkelerde de ik nedenlerle yarat lan çevre kirliliklerinin birer sosyal maliyetleri oldu u kabul edilmekteve hükümetlerin çevrenin korunmas na yönelik yat mlar , k saca “Karbon Sosyal Maliyeti” (SCC-SocialCost of Carbon) olarak adland lan bu maliyetler ölçüsünde finanse etmeleri planlanmaktad r.

Park n son derece eski traktör ve ekipmanlardan olu mas , arazi ölçeklerimizin küçük olmas ve elbetteçiftçilerimizin dü ük al m gücü, modern tar n en önemli unsuru haline gelen hassas tar muygulamalar ve yüksek kapasiteli tar m makinalar kullan da imkans z hale getirmektedir. Di eryandan, talebin arz ekillendirmesine ba olarak, tar mda geli mi ülkelerde gittikçe daha fazla önplana ç kan bu trend, tar m makinalar imalat sanayisini de bu geli im yönünde tetiklemektedir.Neticede sadece tar mda de il, tar m makinalar nda da k smen d a ba ml bir hale gelmemiz orta veuzun vadede bizi bekleyen önemli bir tehdittir.

1. Tar msal Mekanizasyon Konusunun, Bakanl ktaki Da k Yap

Tar msal üretimde girdilerin yakla k %20’si mekanizasyon girdisidir. Bu yüksek maliyet pay na ra mensektörün üst seviye bir hizmet birimine sahip olamamas ve bu kapsamda Bakanl kta bir bütün olarakele al namamas , sektörün gelece ine ili kin stratejisinden, tar msal mekanizasyon desteklerine, test vedeney i lemlerinden, ara rma ve geli tirmeye kadar farkl birçok konuda koordinasyon ve i birli isorunlar na yol açmaktad r. Tar msal Mekanizasyon Kurulu’nun bu sorunlara dikkat çekti i tavsiyekararlar , geçmi dönemlerde çe itli makamlara iletilmi olmas na ra men, bugüne kadar bir geli mekaydedilememi tir.

Çeli kiler:1. “Tar msal mekanizasyon konusunda politika ve stratejileri tespit etmek” görevi, Yasa ve Yönerge’deTar m Reformu Genel Müdürlü ü’ne (TRGM) verilmi olmas na ra men, i levi, tar msal mekanizasyonpolitika ve stratejileri üretmek olan “Tar msal Mekanizasyon Kurulu”nun çal malar , Bitkisel ÜretimGenel Müdürlü ü’nce (BÜGEM) sürdürülmektedir.2. Tar msal mekanizasyon, sadece bitkisel üretimle s rl olmad ndan, hayvanc k mekanizasyonunayönelik araçlar n tar m tekni ine uygunlu una yönelik test i lemleri BÜGEM’ce sürdürülmektedir.3. 639 Say Yasa gere i TRGM’ne ba lanan fakat görevi “tar m makinalar n deneylerini yapmak”olan TAMTEST’in deney yaz malar BÜGEM’ce sürdürülmektedir.4. laçlama makinalar n test ve ruhsatland rma çal malar , G da ve Kontrol Genel Müdürlü ü (GKGM)taraf ndan yürütülmektedir.5. TRGM’nin, tar msal mekanizasyon konusundaki görev tan çok geni kapsaml olmas na kar n,sadece makine-ekipman desteklerine yönelik çal malar yürütmektedir.6. Daha önce TEDGEM’ce sürdürülen “Biçerdöver dane kayb kontrolü”ne yönelik çal malar n ask dakalm olmas ve konunun, bu çal malar yürüten birimin aktar ld E itim Yay m ve Yay nlar DairesiBa kanl taraf ndan (görev tan nda yer almad halde) imdilik yürütülmektedir.

Konu, Tar msal Mekanizasyon Kurulu’nun 2011 y toplant ndan itibaren neredeyse her sene eleal nm ve tavsiye kararlar olu turulmu olmas na ra men, bir daire ba kanl olu turulmas hususuçal malar ancak 2016 y n ilk döneminde belirli bir seviyeye gelmi tir. Fakat ülke gündemindekide iklikler sebebiyle çal malar devam edememi tir.Sektörümüzün ve Tar msal Mekanizasyon Kurulu’nun beklentisi, sektörün tüm bile enleriBakanl zda bir birim alt nda toplanmas r.

2. Çiftçilerin Tar msal Mekanizasyon Edinimine Yönelik Politikalar

Devletin Tar msal Mekanizasyon PolitikalarYap lan de erlendirmelere göre, 2050 y nda hem artan nüfus ve hem de zenginle en orta s n g daihtiyaçlar ve k smen de dünyan n enerji ihtiyac kar lamak için, bugünkünün 2 kat kadar tar msalüretim yap lmas gerekecek. Bununla birlikte, dünyadaki tar ma elveri li alanlar n ve kullan labilir sukaynaklar n s rl olmas , g da üretiminin artt labilmesi kar nda birer engel olarak duruyorlar. Tümbu veriler nda tar mda klasik yöntemlerin geçimlik üretim yapan çiftçilere b rak p, son teknolojikunsurlar içinde bar nd ran yeni yöntemlere geçilmesi” sonucuna ula lmaktad r. Tabii bunun içinöncelikle daha büyük tar msal i letmelere, daha büyük tar m arazilerine ihtiyaç duyulacakt r. Parçal veküçük arazilerle, geli mi tar n verimli bir ekilde yap lamas mümkün görünmemektedir. Di eryandan yeni dönem tar için gerekli olan çok önemli bir di er unsur, buna uygun tar msalmekanizasyon araçlar n kullan olacakt r. Geleneksel tar mdan koruyucu toprak i leme ve s rtoprak i lemeye geçi te daha fazla karma k bir yap ya bürünen mekanizasyon araçlar , hassas tar mageçi te ak ll tar m makinalar ve mekatronik unsurlar da beraberinde getirmektedir. Makinalar ngiderek daha kapasiteli ve deyim yerindeyse “ak ll ” hale geldi i bir dönemde, bu yat mlar n alt ndankalkabilmemiz için devletin muhakkak k sa, orta ve uzun vadeli bir “tar msal mekanizasyon politikas ”olmal r.

Makinalar n giderek daha kapasiteli ve deyim yerindeyse “ak ll ” hale geldi i bir dönemde, tar mletmelerinin hiç de ilse bir k sm n tar msal mekanizasyon yat mlar n alt ndan kalkabilmesi için

devletin muhakkak k sa orta ve uzun vadeli bir “tar msal mekanizasyon politikas ” ve “tar msalmekanizasyon destekleme politikas ” olmal r. Bunu da sektörün tüm payda lar yla birlikte, ortak birak lla üretmelidir.

Örne in hassas tar m konusunda k sa ve orta vadeli destek programlar aç klanmal , böylece arazibüyüklü ü hassas tar m yapmaya uygun çiftçiler ve bu konuda üretim yapmak isteyen sanayicilerplanlama yapabilmelidir. Tabii sadece hassas tar m de il, mekanizasyonun di er unsurlar için deivedilikle mevcut durumun analizi yap lmal ve gelecek politikalar belirlenmelidir. Artan nüfusumuz veazalan tar m arazileri için tek ç kar yolumuz verim art olacakt r. Bu durumda da son teknoloji tar mmakinalar n kullan ve dolay yla üretimi büyük bir önem ta maktad r. Bu tür makinalar nüretilmesi için belirli bir ürün geli tirme, tasar m, tarla denemeleri gibi zor ve me akkatli süreçler sözkonusudur. Dolay yla sanayicilerin Ar-Ge, nitelikli personel ve üretim araçlar yat yapabilmesi içinbilgiye, zamana, sermayeye ihtiyaçlar oldu u kadar bunlar bir araya getirecek bir takvime ve uzunvadeli politikalara da ihtiyaçlar vard r.

Bu kapsamda öncelikle devletten beklenen çal malar a da belirtilmi tir.

1. Ak ll tar m konusunda k sa ve orta vadeli destek programlar aç klanmal , böylece arazi büyüklü üak ll tar m yapmaya uygun çiftçiler ve bu konuda üretim yapmak isteyen sanayiciler planlamayapabilmelidir. Çünkü bu tür makinalar n üretilmesi için belirli bir ürün geli tirme, tasar m, tarladenemeleri gibi zor ve me akkatli süreçler söz konusudur.2. Sadece ak ll tar m de il, klasik yöntemlerle tar m yapmas gereken i letmelerin ihtiyaç duyacadi er mekanizasyon araçlar için de gelecek politikalar (uygulama ve destekleme) belirlenmelidir.Politikalar, bakan de ikliklerinden bile etkilenmemelidir.3. Destekler, i letme ölçekleri/ büyüklüklerine göre belirlenmelidir. letme büyüklükleri de tikçe,ihtiyaç duyulan tar m makinalar da hem ölçek hem nitelik olarak de mektedir. Mevcut durumda

lenen arazi büyüklü ü ve çiftlik ölçe ine bak lmadan homojen bir destek sistemi uygulanmaktad r. Budurum her iki taraf için de verimsizli e neden olmaktad r. Deyim yerindeyse “terzi i i desteklemepolitikalar ” olu turulmal r.4. Destekler, d a ba ml azaltacak ekilde, yerli üretimi te vik eder nitelikte olmal r.5. Ortak makine kullan nda imdiye kadar uygulanan metodlar, tar n kendine özel zaman k tlar ,ortalama arazi büyüklükleri ve özellikle çiftçilerimizin sosyal al kanl klar nedeniyle ba ar olamam r.Fransa ve Almanya’daki ortak makine kullan modelleri incelenip, ülkemize özgü bir “Ortak MakineKullan m Modeli” olu turulmal r.6. Ak ll tar m konusunda özellikle önder çiftçilerin e itimi önemlidir.

3. Mekanizasyon Kredileri ve Kredi Kurulu lar

Çiftçilerimiz, sezon sonunda ne kadar kazanaca bilmeden, fiyat sürekli artan tar msal girdileri biraraya getirip üretim yapmaktad r. Fiyat uluslararas borsalarda ekillenen ürünlerinin yan s ra, tar ndo a ko ullar na ba , bu kapsamda son y llarda etkisi giderek daha fazla hissedilen anl k aya lar, kurakl k, sel vb etkenler, tar m i letmelerinin gereken ölçüde makine yat yapmas na zatenönemli bir engel te kil etmektedir. letmeler bu sorunlarla mücadele ederken, bir yandan da kredilerinfaiz yükü kars nda mekanizasyon alt yap lar iyile tirme yönünde hareket edememektedir.

Ziraat Bankas Kanal yla Yap lan Sat larZiraat bankas arac ile yap lan sat lara dair genel sorunlar a da özetlenmi tir.Çiftçilerin kayda de er bir k sm n banka nezdindeki kredi limitleri az oldu u için, makinaya s ragelmeden bu limit dolmaktad r. Di er yandan Genel Müdürlük taraf ndan ubelere tan nan limitlerazalt ld için, limit a söz konusu oldu unda ( ubelerle bölge müdürlükleri aras ndaki i lemlernedeniyle) 1 ay bulan gecikmeler ya anabilmektedir.Ziraat bankas kredilerinde ya anan bir di er sorun öz kaynak kullan yla ilgilidir. 2017 y n ikinciyar n ba lar nda öz kaynak kullan nda de ikli e gidilmi olup, kredi onaylanmadan, yaniba vuru a amas nda ubeler pe inat istemeye ba lam lard r. Bu durum çe itli sorunlar daberaberinde getirmi tir. Pe inat n genel olarak çiftçiler ad na bayiler taraf ndan ödenmesininsürdürülebilir olmamas n yan s ra, kredinin onaylanmamas durumunda bayinin paras çiftçiden vebankadan geri almas da ayr ve zorlu bir sürece sebep olmaktad r. Öz kaynak kapsam nda ya anan birdi er sorun ise traktör takas s ras nda ya anmaktad r. Eski uygulamada, bayi mü teri ad na pe inattakas olarak ald beyan ederken, yeni uygulamada traktörü üzerine devir almas gerekmektedir. Budurum ise süreci çok olumsuz etkilemektedir.Traktörde ya anan bu s nt lar n yan s ra ekipman kredisinde de farkl sorunlar söz konusuolmaktad r. Ekipman kredisinde ekspertiz, raporlama, limit tahsisi, komisyon, sigorta vs. ile dosyamasraflar n 800 – 1500 TL aras nda olmas , ipotek tesisi masraflar ve tapu dairelerindeki bürokratik

lemler, baz masraflar n her y l yap lan limit çal malar ile tekrar tekrar al nmas , al m gücü yetersizolan çiftçilerin sürekli finansman ihtiyac ndan dolay ubelerde dosyalar n birikmesi, personel yetersizli iile birle ince kredi alma sürecinin 2 aya kadar uzamas , baz banka personelinin bankan n ürünlerihakk nda bilgi sahibi olmay p çiftçiyi yanl yönlendirmesi (%75 faiz deste ini %50 olarak uygulamakgibi), küçük ekipman kredisinde 25.000 TL limitin baz makinalar için yetersiz kalmas (özelliklehayvanc kla ilgili ekipmanlarda) ve 25.000 TL üstü kredilerde %25 öz kaynak talep edilmesi ya ananolumsuzluklar aras ndad r.

1. Tar msal mekanizasyon yat mlar na T.C. Ziraat Bankas ve Tar m Kredi Kooperatiflerinceuygulanan, tar msal üretime dair dü ük faizli yat m kredisi için cari faizlerden yap lan indirim oran ,%100 olmal r. Tar msal mekanizasyon park son derece ya olan üreticilerimiz, ihtiyac olan tar mmakinalar na uzun vadede, faizsiz kredilerle eri ebilmelidir.2. Sübvansiyonlu kredilerin di er bankalar üzerinden de e it artlarda verilmesi (Ziraat Bankas ve TKKartlar üzerinden) sa lanmal r.

3. Çiftçilerin kredi limitlerinde mekanizasyon için pay ayr lmal r.4. potek ve teminat artlar hafifletilmelidir.5. Kredi temini için gerekli masraflar özellikle küçük ekipman kredisi için makul seviyelere getirilmelidir.6. Kredi alma sürecinin olumsuz etkileyen faktörler elimine edilmelidir.7. Mekanizasyon için kredi limitleri art lmal r.8. Özkaynak katk oran (özellikle pahal makinalar için) dü ürülmelidir.9. Teminat çe itlili inin art lmal r.10. Ta r varl klar n rehni kanunu kapsam nda, trafik tesciline tabi olmayan tar m makinalar için deipotek sistemi getirilmeli, böylece üreticiden istenen teminatlar asgariye indirilmelidir.

Tar m Kredi Kooperatifleri Merkez Birli i Kanal yla Yap lan Sat larÇiftçilerin, Tar m Kredi Kooperatifleri Merkez Birli i sat kanal da çok az kullanmas n çe itlinedenleri mevcuttur. Bu nedenler aras nda, birim kooperatiflerin öncelikli olarak (daha k sa vadededönü ü olmas nedeniyle) farkl tar msal girdileri kredilendirmeye a rl k vermesi ilk s rada gelmektedir.Di er yandan çiftçi kredi limitinin mazot, gübre gibi girdiler için ancak yetmesi, çiftçilerin yenidenborçlanma (ikrazat) döneminin 1 Eylül olmas nedeniyle birçok ürün grubu için mal tedarikinde sorunya anmas ve kooperatiflerin ikinci el traktör takas na girmemesi bu sat kanal nda ya anan di erolumsuzluklar aras ndad r.

4. Tar msal Mekanizasyon Park n Yenilenmesi htiyac

Ekipman Park n YenilenmesiTar msal mekanizasyon seviyesinin belirlenmesi için kullan lan birim traktör ba na dü en ekipmansay veya a rl gibi kriterler, de en malzeme teknolojisi, makinalardaki elektronik unsurlar nartmas , kombine makine kullan gibi etmenlerden dolay giderek geçerlili ini yitirmektedir. Buölçümleme bir yana, bir ba ka kritik nokta da mevcut park n oldukça ya ekipmanlardan olu tu ugerçe idir. Kullan m ömürleri dolmu veya eski teknolojiye sahip ekipmanlar n -ne denli bak mlolurlarsa olsunlar- verimli kullan lmalar mümkün de ildir. Ömrünü doldurmu veya eski teknolojiliekipman kullan lmas n neden oldu u ekonomik kay plar n bedeli, çiftçilerimize verilmekte olantar msal destekleri al p götürmektedir. Bu tip tar msal mekanizasyon araçlar yla çal mak, yak t ve yamaliyetinin yan s ra bak m-onar m masraflar nda da büyük art lara yol açmakta, ayr ca tar msalfaaliyetlerde ürün verimi ve kalitesi için büyük önem ta yan i ve zaman kay plar na neden olmaktad r.Bu konuda verilebilecek ölçümlenebilir en güzel örnek, ülkemizdeki hububat hasad n sonuçlar r.Ülkemizde biçerdöverlerle hasad yap lan bu day miktar , oransal olarak yakla k %80 olarak kabuledilmektedir. 10 ya ve üzerinde olup teorik mekanik ömrünü doldurmu biçerdöverlerle (Park nyakla k %60’ ), 8 milyon ton bu day n (Y ll k 20 milyon ton bu day hasad üzerinden, toplambiçerdöverle yap lan hasad n yar ) hasad n yap ld dü ünülürse, bu biçerdöverlerdeki her %1’likönlenebilir dane kayb , 80 bin ton bu daya yani 2016 Nisan fiyatlar yla itibariyle yakla k 80 milyonTL’ye denk gelmektedir (Son teknoloji ve ayarlar do ru yap lm bir biçerdöverdeki dane kayb %1’dir).Bu sadece ürün kayb n kar r. kayb , kalite kayb ve a i letme giderleri, ayr ca hesapedilmelidir.

Traktör Yenileme Program n Hayata GeçirilmesiYa traktörlerin, -ne denli bak ml olurlarsa olsunlar- verimli kullan lmalar mümkün de ildir. Mekanikve ekonomik ömrünü fazlas yla doldurmu traktörlerle çal mak ülkemiz tar nda ola anüstü

boyutlarda ekonomik kay plara neden olmaktad r. Bu kay plar n ba nda a yak t ve ya tüketimigelmektedir. Eski teknoloji ürünü olmalar ve çok eskimi bulunmalar nedeniyle, bunlar n çal rdurumda tutulmalar çok zorla r.Ömrünü doldurmu traktör kullan lmas n neden oldu u ekonomik kay plar n bedeli, çiftçilerimizeverilmekte olan tar msal destekleri al p götürmektedir. Ekonomik ömrünü doldurmu traktörle çal mak,yak t ve ya maliyetinin yan s ra bak m-onar m masraflar nda da büyük art lara yol açmakta, ayr catar msal faaliyetlerde ürün verimi ve kalitesi için büyük önem ta yan i ve zaman kay plar na nedenolmaktad r. Ayr ca hepsinden önemlisi, bu traktörler kaza yapma ve can güvenli i riskleri aç ndanyüksek risk ta maktad r. CARE (Community Road Accident Database- Yol Kazalar VeritabanToplulu u) veritaban ndan al nan 7 AB Ülkesine ait (Avusturya, Finlandiya, Fransa, Almanya, talya,spanya ve Birle ik Krall k) istatistikî bilgilere göre, yaralanma ile sonuçlanan yol kazalar n %56's ndave ölümle sonuçlanan yol kazalar n %69'unda, 12 ya ndan büyük traktörler yer alm r. Ömür dtraktör kullan , an lan ekonomik kay plar n yan s ra limitlerin çok üstünde çevre kirlili ine yolaçmaktad r. AB ve di er baz geli mi ülkelerde de ik nedenlerle yarat lan çevre kirliliklerinin birersosyal maliyetleri oldu u kabul edilmekte ve hükümetlerin çevrenin korunmas na yönelik yat mlar ,

saca “Karbon Sosyal Maliyeti” (SCC-Social Cost of Carbon) olarak adland lan bu maliyetlerölçüsünde finanse etmeleri planlanmaktad r.

Ömrünü çoktan doldurmu bu traktörlerle çal man n neden oldu u parasal kay plar çiftçilerimizce debilinmekte, ancak gelir yetersizli i nedeniyle yenilenememektedir. Daha da kötüsü birçok çiftçi yeniüretim için gerekli finans temin amac yla, eski traktörünü borçlanma arac olarak kullanmakta, eskitraktörünü de erinin bir k sm yeni traktörün pe inat na sayd rmak, kalan k sm da nakde çevirmeksuretiyle yenilemektedir. Bu durum bir yandan çiftçilerimizi borç bata na sürüklerken, di er yandanikinci el traktör fiyatlar n gerçek de erlerinin çok üstüne ç kmas na yol açmakta ve böylece traktöryenileme sürecinin ola an dinami ini yitirmesine ve yeni traktör talebinin bask lanmas na nedenolmaktad r. Sorunun çözümü için, kapsaml bir te vik program yla bu k r döngünün k lmas ve park nyenilenme sürecinin tekrar kendi dinami ine kavu turulmas gerekmektedir.

Parkta bulunan traktörlerin çok ya olmas nedeniyle ç kmas beklenen mevzuat veya park nyenilenmesini h zland rabilecek destek programlar y llard r konu ulmakla beraber bir türlü pilotuygulama olarak dahi, hayata geçirilememi tir. Bu konu, geçmi dönem Makina Sanayi StratejiBelgesi’nde belgesinde bir eylem plan olarak yer alm ve sorumlu kurulu olarak G da, Tar m veHayvanc k Bakanl olarak gösterilmi tir.

Biçerdöver Park n YenilenmesiTraktör park n yenilenmesi kadar önemli bir di er husus, biçerdöver park n yenilenmesigereklili idir. lgili standartlarda biçerdöver mekanik ömrü için 3.000 saat öngörülmektedir. Tar mda ileriülkelerde biçerdöver y ll k çal ma saati ortalama 300 - 350 saat dolay ndad r; buna ba olarak y lcinsinden ömürleri 9-10 y ld r. Türkiye’de ise biçerdöverler daha çok müteahhitler taraf ndan bölgedenbölgeye gezerek ve birden fazla ürünün hasad nda kullan ld ndan, y ll k kullan m süreleri ortalama1.200 saat kadar olmakta, dolay yla mekanik ömürleri 3-4 y l içinde dolmaktad r. Teknik aç dan busüre sonunda hurdaya ç kar lmas gereken bu biçerdöverler ekonomik zorluklar nedeniyle yo un birbak m-onar m deste i ile hizmette tutulmaya çal lmaktad r. Ancak bu durumda i letme giderleri (bak -onar m, ya -yak t, i çilik v.b.) artmakta, ayr ca hasattaki ürün ve kalite kay plar yükselmektedir.

Bu denli yo un kullan ma kar k, hâlihaz rdaki park n %30’unun 11-20 ya aras ndaki, %35’inin ise 20ya n üstündeki biçerdöverlerden olu mas , acilen çözülmesi gereken bir sorun olarak dikkatçekmektedir. Mekanik ömrünü doldurmu , ya biçerdöverlerle yap lan hasatta, ne kadar özengösterilirse gösterilsin, nicesel ve nitesel ürün kay plar kabul edilebilir seviyelerin çok üstüne

kmaktad r.

Ülkemizde biçerdöverlerle hasad yap lan bu day miktar , oransal olarak yakla k %80 olarak kabuledilmektedir. 10 ya ve üzerinde olup teorik mekanik ömrünü doldurmu biçerdöverlerle (Park nyakla k %60’ ), 8 milyon ton bu day n (Y ll k 20 milyon ton bu day hasad üzerinden, toplambiçerdöverle yap lan hasad n yar ) hasad n yap ld dü ünülürse, bu biçerdöverlerdeki her %1’likönlenebilir dane kayb , 80 bin ton bu daya yani 2016 Nisan fiyatlar yla itibariyle yakla k 80 milyonTL’ye denk gelmektedir (Son teknoloji ve ayarlar do ru yap lm bir biçerdöverdeki dane kayb %1’dir).Bu sadece ürün kayb n kar r. kayb , kalite kayb ve a i letme giderleri, ayr ca hesapedilmelidir.

Bunun yan s ra, a yak t tüketimleri ve yanmadaki verimsizliklerine ba olarak eksoz emisyonde erleri alabildi ine yükselmi , artan ar za s kl klar nedeniyle zaman ve i kay plar artm , kazayapma ve can güvenli i riskleri en üst düzeye ç km durumdad r. Bu biçerdöverlere, ne kadar çok paraharcan rsa harcans n, yeni bir biçerdöver kondisyonu kazand lmas mümkün de ildir. Öte yandan,eski teknoloji ürünü olmalar ; ça da biçerdöverlerin hasat performans , yeni üretim teknolojilerineuygun donan m (Hassas tar m v.s.), çevre ve insan i güvenli i alanlar ndaki üstünlüklerine sahipolmamalar da konuyla ilgili de erlendirmede dikkate al nmas gereken bir di er önemli husustur.

Mekanik ömürlerini çoktan doldurmu , demode olmu biçerdöverlerin bir te vik program yla hurdayaayr lmalar n sa lanmas , ülke ekonomisinde program n gerektirdi i mali yükün çok üstündekazançlar yaratacak, ayr ca çevre kirlili i ve i güvenli i aç ndan ciddi kazan mlar sa layacakt r.

5. Haks z Rekabet

Merdiven alt ÜretimYasal mevzuatlar çerçevesinde, sigortas z i çi çal ran, fatura kesmeyen veya eksik kesen, al nmaszorunlu belgelere de sahip olmadan imalat yapanlar haks z rekabete neden olmaktad r. Bu gibi mallar nfiyat n e de erine göre ucuz olmas bilinçsiz tüketiciyi aldatt gibi ekonomimize zarar vermekte ve“Türk Mal ” imaj n bozulmas na yol açmaktad r. Yeterli denetimin olmamas , dürüst imalatç nmoralini bozmakta, onlar da bu yöne sevk edebilmektedir. Türkiye Ekonomi Politikalar Ara rmaVakf -TEPAV taraf ndan yap lan bir ankete göre i yapma önündeki en büyük engel, kay t d ktankaynaklanan haks z rekabettir.1. Var olan denetim mekanizmas daha da etkinle tirilmelidir. Denetimlerin sadece Bakanl kenvanterine kay tl firmalarla s rl kalmadan kapsaml bir ekilde ve periyodik olarak yap lmasgerekmektedir. Kriz dönemleri hariç vergi ve SGK aflar getirilmemelidir.2. CE i areti denetimlerinde oldu u gibi Bakanl klar yetkili oldu u konularda rastgele dönemlerdepiyasaya sevk edilen makinalar n, makinan n sahip oldu u belgelere (tip onaylar , standardizasyonbelgeleri vs) uygunlu unu denetlemelidir.3. Denetmen say kayda de er oranda artt lmal ve denetmenlerin düzenli e itimine de önemverilmelidir.

Firma say n çoklu uGiri imci Bilgi Sistemi (GBS) verilerine göre, 2016 y nda makine sektöründe faaliyet gösteren firmasay yakla k 13 bin, çal an say ise yakla k 215 bindir. Yani, firma ba na dü en çal an saysadece 16'd r. Bu firmalar n %60’ mikro, %30’u küçük ölçeklidir. Almanya’da makine sektöründefaaliyet gösteren firma say yakla k 6,4 bin, çal an say ise yakla k 1 milyondur. Firmalar ortalama156 ki i istihdam etmektedir. Almanya makine endüstrisinde büyük ölçekli firmalar yer al rken, genelolarak küçük ve orta ölçekli firmalar n yer ald ABD’de de firma ba na dü en çal an say yakla k50’dir. Bu konuda ölçülebilir bir di er önemli parametre ihracat hacmidir. Almanya’n n makine ihracatTürkiye’nin 17 kat , ABD’nin makine ihracat Türkiye’nin yakla k 15 kat r. Tar m makinalar özelindeise yakla k de erlerle Türkiye’de 1.100, Almanya’da 120, Fransa’da 180, 1,4 milyar nüfusa sahipÇin’de 2.300 imalatç firma faaliyet göstermektedir. Bu firmalar Almanya’da 7 milyar €, Fransa’da 8milyar € seviyesindeki bir pazar payla maktad r. Yani Almanya’da firma ba na pazar büyüklü ü 58milyon €, Fransa’da ise 44 milyon €’dur. Türkiye’de ise firma ba na 2,5 milyon € pazar hacmi sözkonusudur.

Sektörde bir firmada yeti en ustalar n veya firma çal anlar n/ortaklar n bir süre sonra ayr larakmaliyet odakl ürün üretmek amac yla yeni firma kurmas neticesinde firma say bölünerekartmaktad r. Bu durum, mevcut pazar n daha çok firma taraf ndan payla lmas anlam na gelmektedir.Fiyat odakl üretim yapan firmalar, kalite odakl üretim yapan firmalar n rekabet gücünün zay flamas nayol açmaktad r. Çiftçilerimizin al m gücünün dü ük olmas sebebiyle bazen makinan n fiyat n cazibesikap p kalitesiz, servis ve yedek parça s nt ya ayaca makinalar ald veya almak zorunda kaldhususu maalesef bir gerçektir. Bu artlar alt nda kalite odakl firmalar n (makine sektöründe net karde eri, 2011-2015 döneminde %29 azalarak %5,3 mertebesine dü mü tür) ara rma-geli tirme, üretimteknolojileri, uzman insan kayna için gerekli yat mlar yapmas zorla maktad r. Bu durum aynzamanda küresel firmalar n ortaya ç kmas da geciktirdi i gibi yurt içi ve yurtd pazarlarda Türk malimaj n zarar görmesine de sebep olmaktad r.

yeri açmak ve üretim yapabilmek için sektörel bazda standartlar, asgari kriterler getirilmesi (personel,ekipman vb.) veya farkl çözümler bulunmas önemlidir.Firma i birliklerini te vik eden yasal düzenlemeler olu turulmal r. Firmalar n kümelenme ile bir arayagelmeleri daha fazla desteklenmelidir.

Di er yandan imalatç firmalara verilen devlet desteklerinin yeknesak bir ekilde, belirli bir sistematiknda uygulanmas , desteklerin etki analizinin yap lmamas (desteklerin firmalara olan katk n

ölçülmemesi), desteklerin tam amac na ula mas engelledi i gibi, rekabetçi bir yap da te viketmemektedir. Makine sektöründe geli mi ülkeler de bizim gibi, farkl destekleme modelleriniyürütmektedir. Fakat bu modeller bir ekilde, fark yaratan firmalar n desteklerden daha çok veyaöncelikli olarak yararlanmas na imkan tan maktad r. Yani bu modeller, daha katma de erli ürünlerinortaya ç kmas na katk sa lamaktad r. Bunlar ülkelerin sosyo-ekonomik dinamikleriyle de yak ndan ilgiliolup kümelenme te vikleri, sektör baz nda te vikler, rekabet düzeyi ve büyüme potansiyellerine göredevlet te viklerinden öncelikli yararlanma, bölgesel ayr cal klar, kar amac gütmeyen fon kurulu lar nbelirli sektörlerin yat mlar desteklemesi gibi modeller olabilmektedir.

Piyasa denetimlerinin kapsam n geni letilmesiTar msal Mekanizasyon Araçlar n Kredili Sat na Esas Deney ve Denetimlerle lgili Tebli ’in (TebliNo: 2000/37) 13. maddesi “Deney raporlar n geçerlilik süresi içerisinde Bakanl k; Kurumun, kredikurulu lar n veya çiftçilerin taleplerinin olmas halinde veya herhangi bir ikâyete ba olarak ya dauygun gördü ü zamanlarda resen arac n Deney Raporuna ve varsa Ek Deney Raporuna uygunlu unundevam edip etmedi ini denetler” hükmüne amirdir. BÜGEM taraf ndan son dönemlerde çe itlibölgelerde bu denetimlerin ba lamas olumlu bir geli medir. Bununla birlikte sektörün büyüklü ü vebelgeli firma say dikkate al nd nda henüz yeterli bir denetimin de olmad muhakkakt r.

Denetim mekanizmas n geni letilerek rastgele dönemlerde piyasaya sevk edilen makinalarla, deneyraporlar n kar la lmas , varsa deney raporlar na ayk klar n tespiti ( lgili firma taraf ndanolumsuzluklar n bertaraf edilmesi) ve cayd hükümlerin mevzuata konmas ( dari para cezas ,toplatma vb), bu amaçla bir yönetmelik haz rlanmas hususu çiftçilerin korunmas n yan s ra firmalararas haks z rekabetin de önlenmesi ad na önemlidir.

6. Fuarlar

Yurt D Fuar Te vikleriHedef ülke ve prestijli fuarlar n belirlenmesi ve bunlara yönelik ilave destekler son derece yararl veönemlidir. Mevzuat, her y l belirlenen 15 hedef ülkede düzenlenecek fuarlar için özel bir destekvermektedir. Bununla birlikte her alt sektörün hedef pazarlar çok farkl r.

Hedef ülkeler, alt sektörler baz nda seçilmelidir.

Yurt çinde Fuar Düzenlenmesine Dair Mevzuat n Yeniden Düzenlenmesismen yeni zmir fuar alan hariç, Anadolu co rafyas ndaki fuar alanlar n fiziki yetersizli i, altyap

eksiklikleri ve rayl sistemlerle entegrasyonunun olmamas sadece sektörümüzün de il, genelendüstrimizin öncelikli bir konusudur. Anadolu ehirlerimizde, Almanya’daki gibi mülkiyeti kamuya ait,modern fuar alanlar mevcut de ildir.

Mevcut fuar düzenleme mevzuat (TOBB Yönetim Kurulunun 27.02.2007 tarihli ve 242 say Karar naistinaden, 30.03.2007 tarihinde yürürlü e giren “Yurt çinde Fuar Düzenlenmesine Dair Usul veEsaslar”), fuarc k anlam nda geli mi ülkelerin standartlar na ula mam z için yeterli de ildir.Mevzuatta, otoparktan, acil ç kap na, ayd nlatmadan kafeterya hizmetlerine kadar birçok önemliunsur için yeterlilik kriterleri belirlenmemi , kurallar için ucu aç k, mu lâk ifadeler kullan lm r. Birimalan için tan mlanmas gereken bu unsurlar n yan s ra, koridor geni li inden, yönlendirme levhalar nnitelik ve niceli ine kadar çok say da unsura mevzuatta yer verilmesi elzemdir. Bunun yan s ra mevcutmevzuat, gözetim ve denetime dair ayr nt ya da haiz de ildir.

Di er önemli bir sorun fuar say ndaki fazlal kt r. Neredeyse y n her haftas düzenlenen tar m fuarlarnedeniyle “fuarlar konusu” sektörümüzde her zaman önemli bir gündem maddesi olmu tur. Yeterlikat mc veya ziyaretçi say na ula mayan fuarlar, her iki kesimi de ma dur etmektedir. Fuar

harcamalar olarak sadece stand ücretleri akla gelse de, stand ücretlerinin iki kat na varan oranlarda birbütçe, kat mc lar n ia e ve ibate giderleri, stand dekorasyon, ürün nakliye giderleri içinharcanmaktad r. Dolay yla firmalar n fuar masraflar çok ciddi rakamlara ula maktad r.Fuarc k konusunun disipline edilmesi amac yla a daki eylem maddeleri dikkate al nmal r.

1. “Yurt çinde Fuar Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar” mevzuat , geli mi ülkelerin bu konudakiçal malar da incelenerek, denetim, güvenlik, ayd nlatma vb birçok unsuru kesin kurallara ba layarakSTK’larla e güdüm içinde yeniden belirlenmelidir.2. Çad r alanlarda fuar düzenlenmesi için yang n, f rt na gibi etmenler de dikkate al narak asgarikriterler olu turulmal r.3. Fuar firmalar için yeterlilik kriterleri ve akreditasyon sistemine geçilmelidir.4. Sektörü en iyi tan yanlar olarak, fuar düzenlenmesi konusunda TOBB izni öncesi ilgili sektörpayda STK’lar n görü leri al nmal r.5. Konunun daha detayl tart lmas ad na TOBB taraf ndan en k sa zamanda bir çal taygerçekle tirilmelidir.

7. hracat Artt EylemlerBaz büyük firmalar n yan s ra orta ve küçük ölçekli firmalar n temel sorunlar ndan biri kurumsalyap lar ndaki hem bilgi hem de insan kayna eksikli idir. Bu nedenle firmalar, bilinçli ve planl birekilde yurt d na aç lamamakta, finans kaynaklar etkin bir ekilde yönetememekte ya da finans

kayna bulamamaktad rlar. Özellikle ekipman firmalar n ihracat nda bir di er önemli sorun, ürünlerin,sektör d nda faaliyet gösteren firmalar taraf ndan ihraç edilmesidir. Bu durum hem marka tan rlimkâns z k lmakta, hem de ihracatta süreklili e engel olmaktad r. Yine sektörde önemli bir sorun, fasonihracatt r. Ekipman imal eden baz firmalar, imal ettikleri makinalar yurt d ndan sipari i veren firman netiketi ile bu kurulu lara göndermekte ve al lar bu makinalar kendi markalar ile dünyan n çe itliülkelerine satmaktad r. Bu yöntemle gerçekle en ihracat rekabetçi kalite ve teknolojiye sahipolunmas na ra men imalat yapan n markas n tan nmas engellemektedir. Di er taraftan makinaimalat yapan baz firmalar n tan m konusuna yeterince önem vermedi i, yurt d fuarlarakat lmad klar , yabanc sektörel dergilerde dahi tan m yapmad klar da görülmektedir. Bu aksakl klar n

labilmesi için öncelikle firmalar n bilinçli ve uzun vadeli planlarla ihracat faaliyetlerini kurgulamalargerekmektedir. Ek olarak, firmalar n yurt d rakiplerinin durumlar kontrol alt nda tutmalar , teknolojikgeli meleri takip etmeleri, hedef pazarlar ndaki tar m ve tar m destekleri konular iyi izlemeleri deönem ta maktad r. Bu amaçla yeti mi insan kaynaklar na ve uzun vadeli planlama yapabilen bakaç na ihtiyaç vard r.

Ticaret Mü avirliklerimizin Yeniden Yap land lmashraç pazarlar z için büyük öneme haiz olan Ticaret Mü avirliklerimizin Türkiye’de faaliyet gösterenbaz yabanc ülkelerin ticaret ofisleri gibi modeller örnek al narak yeniden yap land lmas çokönemlidir.

Mevcut hali ile personel yetersizli inden dolay fazla bir i levi olmayan bu mü avirliklerin, ba ta en çokmakina ithalat yapan ülkelerden ba lanmak üzere konular nda uzman yerel ülke vatanda ki ilerle(avukat, d ticaret uzmanlar , tercüman, mali dan man vb) yap land lmas , bu uzmanlar n görevyapt klar ülkelerde “lobi faaliyetleri, sektörel pazar ara rmas , hukuki ve mali dan manl k, potansiyelal lar ile ihracatç lar e le tirme, ihale ve direkt talepleri takip etme ve ilgili kurumlara duyurma,mihmandarl k” gibi konularda aktif çal mas son derece önemlidir.

Marka imaj ve tan m eksikli iEkipman imal eden baz firmalar, imal ettikleri makinalar yurt d ndan sipari i veren firman n etiketi ilebu kurulu lara göndermekte ve al lar bu makinalar kendi markalar ile dünyan n çe itli ülkelerinesatmaktad r. Bu durum, rekabetçi kalite ve teknolojiye sahip olunmas na ra men imalat yapan nmarkas n tan nmas engellemi tir. Ayr ca araya giren kurulu lar n kar olarak ekledikleri marjlardolay yla, ihraç fiyatlar oldukça dü ük kalm ve imalatç da çok dü ük karlarla çal r. Bu aradamakina imalat yapan baz firmalar n tan m konusuna yeterince önem vermedi i, yurt d fuarlarakat lmad klar , yabanc sektörel dergilerde dahi tan m yapmad klar görülmektedir.

1. Firmalar n d ticaret irketleri çat alt nda bir araya gelmeleri daha fazla te vik edilmelidir. Buamaçla farkl enstrümanlar geli tirilmeli, ayr ca pazar ara rma, fuar kat m gibi mevcut desteklerde bu

birliklerine avantaj sa lanmal r.2. Sektörde faaliyet gösteren KOB ’lerin özellikle pazarlamaya yönelik olarak e itim ve dan manl k

programlar ile desteklenmesi kritik düzeyde önem arz etmektedir. Uluslararas pazarlara yönelikolarak “pazarlarla ileti im kurulmas , pazarlarla ileti im araçlar n belirlenmesi (özellikle enformasyonteknolojilerinin etkin ve verimli kullan ) ve bu araçlar n dünya standartlar nda yönetilebiliyor olmas ”ihracatç lar n uluslararas pazarlardaki ba ar n anahtar olacakt r. Bu a amada, makineihracatç lar n kalite i areti kullanmaya te vik edilmesi ve uluslararas pazarlarda tan nyap lmas gerekmektedir.3. Sektörün tan için fon tahsis edilerek (Kapat lan Makine Tan m Grubu yap lanmas nda oldu ugibi), faaliyet yapma imkan sa lanmal r.

Eximbank DestekleriAkreditif ile mal satman n mümkün olmad Afrika gibi baz pazarlar son derece risklidir.

Makine ithalat yapan riski yüksek ülkeler “hedef ülke” statüsüne al narak, risklerin çift taraflpayla na yönelik özel anla malar yap lmal ve ihracatç ya yönelik ülke kredisi sa lanmal r.

hracatta hedef ülkelere yönelik orta ve uzun vadeli Eximbank kredileri sektörün ihracat na ivmekazand racakt r.

Sektöre özgü hedef pazarlara yönelik “orta ve uzun vadeli al kredisi” (firma) uygulamalar nba lat lmas yerinde olacakt r.

Tütün, pamuk vb ürünler üretip, takas kar tar m makinas ithal etmek isteyen ülkeler mevcuttur.

Sektörün takas kar ihracat yapabilmesi için ülkeler aras , bakanl klar nezdinde ikili anla malaryap lmal r. Bu durumda mal n bedeli ihracatç ya ödenmeli, ihracat kar al nacak olan emtialar içinTMO gibi kurulu lar bu anla malara dahil edilmelidir.

8. AR-GE’ ye kaynak ayr lamamas ve Kamu-Üniversitesi-Sanayi birli iSektörümüzde yeterli Ar-Ge çal mas yap lamamaktad r. Devletin Ar-Ge desteklilerinden defaydalanma oran oldukça dü üktür. Bunun da en önemli nedeni bürokratik i lemlerin oldukça zahmetlive uzun bir süreç almas r. Bütün bu mevzuat n yan s ra firmalar aras nda, bünyesinde hiç mühendisistihdam etmeyen veya varsa da bunlar daha çok atölye efi veya müdürü niteli inde kullanan, imaledilen makinan n geli tirilmesi, mühendislik hesap ve imalat resimlerinin haz rlanmas konusunda hiçbirmühendisi bulunmayan firma say oldukça fazlad r. Bu konuda di er bir sorun yeti en mühendislerinkalitesidir.

Ar-Ge için önemli bir yöntem olarak gördü ümüz ama bir türlü yeterli seviyeye gelemeyen kamu-üniversite-sanayi i birli ine özel bir önem verilmelidir. Üniversite-Sanayi i birli inde “Ne yap lmasgerekti i" konusunda fikir birli i sa lanmas na ra men, "Nas l yap lmas gerekti i" konusunda birgeli me kaydedilememi tir. Akademisyenlerin bazen “bir ey yapmak” yerine “bir ey olmay ” tercihetmeleri, sanayicinin ise bazen k sa vadeli çözümler ile yetinmesi, günü kurtarma tela ve uzun vadeliplanlar yapmamas , taraflar aras sinerjinin yarat lmas na engel olmaktad r.

1. Bürokratik engelleri olmayan ve ürün geli tirme sürecinde ara rma h kesmeden sonucavar lmas te vik eden Ar-Ge destekleri devreye sokulmal r.2. Ar-Ge konular nda Üniversite-Endüstri i birli ini te vik etmek üzere çal malar yap lmal r. Bukonudaki mevzuat sade, uygulanabilir ve te vik edici olmal r.3. Ar-Ge konular nda Üniversite-Endüstri i birli ine daha yüksek oranlarda proje hibe deste iverilmelidir.

9. Tar msal mekanizasyon proje havuzu çal malar n daha fazlalevsellik kazanmas

Tar msal Mekanizasyon Kurulu’nun 2008 y nda yap lan toplant nda al nan kararlardan birisi, GOPÜniversitesi Ziraat Fakültesi Tar m Makinalar Bölüm Ba kanl taraf ndan bir Internet sitesiolu turularak, projelerin bu web sitesinden kullan lar n istifadesine sunulmas r. Bununla birliktegeçen zaman içinde bu çal ma yeteri kadar amac na ula amam r. Etkin Üniversite-Sanayi i birli i,

tar msal mekanizasyon alan nda proje üretilmesi baz nda yeteri kadar geli memi tir. Mevcut durumdaimalatç ile sanayicinin bir araya geldi i en önemli platform “Deney Raporu” çal malar r. Buçal malar s ras nda ürün ve performans geli tirme, hata giderme ve teknolojik yeniliklere kadar birçokkonuda olumlu i birlikleri imkân do maktad r.Hâlihaz rda mevcut bilimsel projelerin, bildirilerin bir bilgi havuzunda toplanmas her iki kesimin yan s raülke tar n geli mesi ad na da son derece önemlidir. Mevcut platform u an için birkaç projeyibar nd rmaktad r. malatç lar ve akademisyenler için bir ba vuru kayna olacak içeri i zengin birplatform u faydalar da beraberinde getirecektir. Mevcut bilimsel çal malar tarayan birara rmac /imalatç , ilgisini çeken veya kendisinin de üzerinde çal bir konudan haberdar olacak,böylece ilgili akademisyene ula acakt r. Di er bir fayda, farkl bir ürün geli tirme ihtiyaçlar içinkonusunda uzman akademisyenlere ula ma imkân sa lanacakt r. Özellikle sanayiye uygulanabilir veyasanayinin ihtiyac olan bilimsel çal malar n imalatç dan gelecek bir talep üzerine in a edilmesi, hemyerli sanayinin ve mevcut teknolojinin geli imine katk sa layacak, ürün verimine pozitif etki edecek,hem de at l olmas muhtemel bilimsel çal malar n yap lmas n da önüne geçecektir.Bu kapsamda yap lmas gerekenler;

1. Platformun müstakilen yap lanm bir web sitesi üzerinden çal mas , bu site kuruluncaya kadarTARMAKB R web sitesi içinde hizmet vermesi2. Platformda arzu edilen seviyede proje ve bildirinin yer almas için, imdiye kadar yap lançal malar n yan s ra bundan sonra yap lacak çal malar n da bu platforma yer almas n sa lanmasamac yla kurumlar taraf ndan gerekli tedbirlerin al nmas ,3. Kolay bir eri im aç ndan makine baz nda proje ve akademisyen arama gibi ara yüzlerinolu turulmas , yöneticilerin belirlenmesi gibi platformun i leyi ine yönelik çal malar,4. Bu çal malar n organizasyonu amac yla bir komisyonun te ekkül etmesidir.

10. Kalifiye eleman eksikli i, teknik eleman istihdam nda eksiklikler

Tar msal mekanizasyon sektöründe de di er birçok imalat sektöründe oldu u gibi kalifiye ve ara elemaneksikli i had safhadad r. Mesle e sevgiden veya cazip olmas ndan de il de zorunluluk, ihtiyaç gibisebeplerle mesle e at lan gençler istenilen seviyelere gelememekte, verimsiz olmaktad rlar. Busebeple de zaten az olan kalifiye elemanlar firmalar aras nda çok s k transfer yapmakta, bu durumverimi dü ürmektedir. Kalifiye elemanlar n firma de tirmesi ile imalat yap lan makinalarla ilgili fikrihaklar n ihlali de söz konusu olabilmektedir. Bu durum haks z rekabete neden olmaktad r. Meslekliseleri, mevcut e itim sistemiyle ö rencilere gerekli mesleki e itimi verememektedir. Siyasitart malar n gölgesinde kalan meslek liselerine ilginin azalmas “i siz çok, çal racak eleman yok”açmaz na sebep olmaktad r. Organize sanayi bölgelerinde nitelikli eleman ilan ndan geçilmemekte, 5kaynak ustas bulamayan i letmelerin kap na 150 üniversite mezunu i ba vurusu için gelmektedir.Firmalar aras nda, bünyesinde hiç mühendis istihdam etmeyen veya varsa da bunlar daha çok atölyeefi veya müdürü niteli inde kullanan, imal edilen makinan n geli tirilmesi, mühendislik hesap ve imalat

resimlerinin haz rlanmas konusunda hiçbir mühendisi bulunmayan firma say oldukça fazlad r. Bukonuda di er bir sorun yeti en mühendislerin kalitesidir. ABD ve AB ülkelerindeki üniversitelerdeki“Tar m E itim Programlar ” incelenmelidir. Ziraat Fakültelerinden her mezun olana verilen “ZiraatMühendisi” unvan sistemi terk edilmeli; zooteknist, bahçeci, entemolog, tar m ekonomisti vb. mezunolunan 4 y ll k lisans program na ba olarak farkl unvanlarla mezunlar verilmelidir. Dünyada ba kauygulamas görülmeyen bu sistemde ziraat n her alan nda tam anlam yla ihtisas sahibi bir ö rencininyeti tirilmesi mümkün de ildir. Sektörün ihtiyac hem makine imalat ve yap alan nda hem de makinekullan ve i letmecili i alan nda yeti mi hakiki manada ziraat mühendisi unvan na sahip ki ilerdir. Bu

itim s ras nda teorik bilgilerin yan nda pratik tecrübe için uzun dönemli fabrika ve çiftlik stajlaruygulanmal r.

üphesiz mühendis istihdam baz KOB ’ler için önemli bir maliyet getirmektedir. Ancak imal etti imakinalar devaml olarak geli tirmeyen firmalar n, sadece dü ük fiyatla pazardaki konumlar devamettirmeleri mümkün gözükmemektedir. Al , eskiye nazaran çok daha bilinçli olup, makinan nverimlili ini, uzun dönem ar zas z çal mas , güncel teknolojilere sahip olup olmad na, fiyattan dahafazla önem vermektedir.Bu konuda bir di er dikkat çekilmesi gereken husus küreselle en dünyada ve AB ili kileri çerçevesindeüretim sistemlerini bilen, alternatif çözümler üretebilen sektör mühendislerine olan ihtiyaçt r.

1. Özel istihdam stratejileri geli tirilmeli, bölgelere, konulara ve sektörlere göre alt politikalaruygulanmal r.

2. Meslek liselerinin, asgari mesleki e itimi vermesi için gerekli düzenlemeler yap lmal r.3. Meslek okullar n üniversitelere göre cazibe merkezi haline getirilmesi için politikalar üretilmelidir.4. stihdam te vikleri, nitelikli i gücü istihdam na odaklanmal r.5. lkö retim mezunu gençlerin sanayi, bili im ve hizmet sektörüne eleman yeti tiren Meslek Liseleri'negirmelerinin desteklenmesi, staj olana sa layarak, bilgi, beceri ve yeterliliklerinin art lmas veekonominin ihtiyaç duydu u nitelikli ara elemanlar n yeti tirilmesi amac yla lanse edilmi olan“Meslek lisesi, memleket meselesi” gibi öncü programlar n artt lmas sa lanmal r.6. Sanayi Odalar öncülü ünde ba layan “Okul-Sanayi E itim Programlar -OSEP” daha fazla ö renciyikapsayacak ekilde geli tirilmelidir. Bu amaçla Sanayi Odalar öncülü ünde KUR, KOSGEB veÜniversite gibi kurumlar n i birli i düzenlenecek k sa vadeli “mesleki e itim kurslar ” programlar veuzun vadeli meslek lisesi ö rencilerine yönelik, i letmelerde pratik, okullarda teorik e itim verilmesiprogramlar yayg nla lmal r.7. stihdam üzerindeki vergilerin rekabet etti imiz ülkelerle ayn seviyelere getirilmelidir.8. Ç rakl k e itim merkezleri desteklenmelidir.9. Firmalar, mutlaka organizasyonlar nitelikli personel ile takviye etmelidirler. Bu amaçla KOSGEBnitelikli eleman destekleri geli tirilmelidir.10. Sektörümüze özel günümüzün ve gelece in ihtiyaçlar na uygun nitelikte sektör mühendislerineolan ihtiyac gündeme getiren Tar msal Mekanizasyon Kurulu Tar m Makinalar E itim-Ö retimÇal ma Grubu’nun faaliyetleri izlenmeli ve katk sa lanmal r.11. Ziraat Fakültelerinin e itim-ö retim sistemi yeniden yap land lmal , bu amaçla AB ve ABDülkelerindeki Tar m E itimi ve Tar m Mühendisli i E itimi model al nmal r.12. letmelerin bünyesinde ç rakl k e itim merkezi kurmas te vik edilmeli, bu amaçla sigorta ve vergiyükümlülükleri için muafiyetler getirilmelidir.13. Sanayi üniversite i birli ini geli tirmek amac yla; bölümlerin döner sermayelerden ald klar pay n,bu sistemi angarya olmaktan ç kar p daha fazla te vik eden bir yap ya kavu turulmas amac ylayeniden gözden geçirilmesi önemlidir.14. Akademisyenlerin çal klar kurumdan izin alarak, belirli sürelerle üniversite d nda sanayideçal ma olana n sa lanmas konusu tart maya aç lmal r.

11. Yüksek Ö renim D ndaki Tar msal E itimde Yeniden Yap lanmahtiyac

Ülkemizde geçmi te, 40’l y llarda ö rencilerin köylerde kalmalar n te vik edilmesi ve tar n teknikbir biçimde yap lmas amac yla aç lan ve dönemin Tar m Bakanl na ba bir ekilde faaliyet gösterenTeknik Ziraat Okullar , 60’l y llar n sonundan itibaren bu okullar n baz lar n yap nda de ikli egidilmesi ile önce Ziraat Meslek Lisesine, sonra Makinist Okuluna ve en sonunda, Milli E itim Bakanlbünyesinde Tar m Meslek Lisesi’ne dönü mü lerdir. Ziraat okullar n yan s ra, çe itli dönemlerde veyerlerde, mesela Göyhöyük’de, Türk – Alman E itim Merkezi kurulmu ve köylünün tar m alet vemakinelerini kullan m ve bak ö renmesi amaçlanm r. Günümüzde ise mesleki ve teknik

itimde, Milli E itim Bakanl ’na ba 50’nin üzerinde okul söz konusudur. Bunlar n 17 tanesinde ise,tar m makinalar bölümü bulunmaktad r.

Di er yandan günümüzde tar msal e itimler bu okullarla da s rl de ildir. Mesela, G da, Tar m veHayvanc k Bakanl , E itim ve Yay m Dairesi Ba kanl çiftçi e itimine yönelik kurslar düzenlemekte,tar msal yay m ve dan manl k hizmeti vermektedir. Söke Zirai Üretim letmesi Tar msal Yay m veHizmet içi E itim Merkezi (TAYEM), G da Tar m ve Hayvanc k Bakanl ’na ba olarak 70’li y llardanberi faaliyet göstermektedir. Tar msal e itimler, Tar m Bakanl d ndaki kurum ve kurulu lartaraf ndan da veriliyor. Mesela, Kalk nma Bakanl GAP ve KOP daresi de, çiftçilere yönelik e itimlerdüzenlemektedir. Belediyelerin de bu yönde faaliyetleri oldu u bilinmektedir. Emniyet Genel Müdürlü übile, sürü güvenli i konusunda birçok bölgede çok önemli çal malar yürütmeye devam etmektedir.

Bununla birlikte, Ülkemizin tar m e itiminin ça n gere ine uygun olarak yeniden organize edilmesikaç lmaz görünmektedir. TARMAKB R olarak, bu konuda Almanya’da faaliyet gösteren Deula’n n, birmodel olarak incelenmesinde büyük bir fayda görüyoruz.

Tam ad “Bundesverband der Deutschen Lehranstalten für Agrartechnik” yani “Alman Tar mTeknolojileri E itim Enstitüleri Birli i” olan Deula, 80 y a an bir maziye sahiptir. Zaman nda devleteliyle kurulan ama sonradan kamuya devredilen kurum, yerel yönetimler, çiftçi birlikleri, sektörel siviltoplum kurulu lar , ilgili bakanl klardan olu an bir dan ma kurulu arac ile yönetilmektedir.

Almanya’n n çe itli bölgelerinde ve eyaletlerinde tar msal faaliyetlere dair mesleki e itimler veren Deula,itimleri, 13 ba ms z enstitüsü arac ile vermektedir. Bu enstitülerde her y l yakla k 80 bin ö renci,

aç k alanlar hariç toplam 80 bin metrekarelik bir kapal alanda, yakla k 2 bin istasyonda, tar msalfaaliyetlere dair mesleki e itim almaktad r. Deula, esas olarak 3 seviyede tar msal e itim hizmetivermektedir. Bunlar, tar msal mekanizasyon araçlar için “operatör e itimleri (orta ö retim seviyesindekigençler, çiftçi adaylar )”, “ileri seviye (profesyoneller için) operatör e itimleri” ve “e iticilerin e itimi”eklinde gerçekle mektedir. Deula’da, çok çe itli tar msal mekanizasyon konular nda (mazot tasarrufu,

bitki koruma ürünleri uygulama tekni i optimizasyonu, biçerdöver operatörlü ü, kendi yürür ye il yemhasat makinalar operatörlü ü, gübre serpme makinalar nda da m testi, eritvari toprak i leme,paralel sürü sistemleri, modern hayvanc k uygulamalar , yükleme emniyeti, motorlu testere, kaynaktekni i e itimleri vb) e itimler ve çe itli kurslar verilmektedir. Baz e itimler, irketlere özel deolabilmektedir. E itimler sonunda uluslararas seviyede geçerli bir kat m belgesi veren Deulabünyesinde 260 uzman e itici görev yapmaktad r. Yakla k 45 milyon € de erinde bir araç/makinepark na sahip olan Deula’da kat mc lar için bir de misafirhane mevcuttur. Sahada mekanizasyon

itimi için, ya murlama düzenekli (dört bir yan ve üstü kapal ) tarlaya bile sahip olan Deula,uluslararas i birli ine aç k bir yap da faaliyet göstermektedir.

Deula’ya yetkin bir çiftçi olmak üzere gelen bir genç, Deula’n n kap ndan mutlaka bir “alt n bilezikle”kmaktad r. Tar m konusuna yatk nl olmayan bir genç, farkl bir meslekte ans deneme f rsat

bulabilmekte; mesela belediye hizmetleri, otomotiv veya lojistik sektörü için kalifiye eleman olmakonusunda e itimler alabilmektedir. Deula’n n bünyesinde, i makinalar operatörlü ünden, motosikletehliyetine kadar onlarca farkl konu ve belgelendirme hizmeti söz konusudur.

Ülkemizde köyden kente göçün önlenmesi, sahada (tarlada, çiftlikte) çal acak bilgili bir neslinyarat lmas , gençlerin meslek sahibi olmas ve bu kapsamda üniversiteli i sizler s yaratmak yerine,kalifiye eleman ve operatör s olu turulmas , bütün bu iyile tirmelerin yan s ra, tar n gelenekselde il bilimsel metodlarla yap lmas ad na tar msal e itim sisteminde bir reforma ihtiyac z oldu uortadad r. Bu cümleden olarak, DEULA modeli veya benzeri modeller dikkate al narak, kendimodelimizi yaratmam z ad na, Bakanl n da deste ini alarak bir eylem plan haz rlanmas nda ülkemenfaati görülmektedir.

12. Tar msal Mekanizasyon Platformu Kurulmas htiyacSektörde dünyada ya anan geli melere paralel olarak ülkemizde de ya anmas muhtemel geli melerehaz rl kl olmam z ad na, tar m makinalar alan nda kamu-üniversite ve sanayi payda lar n birplatform/konsey yap lanmas alt nda bir araya gelmesi zaruridir.Platform, a da belirtilen hususlar n önemine istinaden tar n ve tar m makinalar sektörünün tümpayda lar için bilinçlendirme faaliyetlerinin yan s ra vizyon ve strateji belirlemek üzere çal malaryapmal r. Bu kapsamda statik de il, dinamik bir yap lanma ile hassas tar m, destekleme, AR-GE gibikonularda çal ma komiteleri kurulmal r.

Kaynaklar:TARMAKB R, BSTB (Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ), EB (Ekonomi Bakanl ), GTHB (G da, Tar m ve Hayvanc l k Bakanl ),

TÜIK (Türk statistik Kurumu), TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i), OA B Makina ve Aksamlar hracatç lar Birli i, FAO,INTRACEN istatistikleri, AB resmi istatistikleri, Almanya VDMA Kurumu istatistik ve raporlar

© Bu Rapor veya içeri inden bir k sm , TARMAKB R’in izni olmadan yay nlanamaz. zin verilmi k s mlar için kaynak belirtilmesizorunludur.

Adres: Me rutiyet Cad. 31/6 06420 K z lay/ANKARATel:(+90.312) 419 37 94 (3 Hat) Faks:(+90.312) 419 37 53

tarmakbir@tarmakbir.org tarmakbir@ttmail.com www.tarmakbir.org