T.B.M.M.AVRUPA BİRLİĞİ UYUM KOMİSYONU SUNUMU

1 Mart 2012

AVRO BÖLGESİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE

YANSIMALARI

2

Avro Bölgesi Ekonomisindeki Gelişmeler

3

Küresel krizden çıkabilmek için uygulanan mali teşvikler özellikle Yunanistan, İspanya, İtalya, Portekiz gibi ülkelerde zaten kırılgan olan borç dinamiklerini bozmuştur.

Ülkeler arasındaki verimlilik farklılıkları ülkelerin rekabet güçlerinin farklılaşmasında etkili olmuştur. Bazı ülkeler cari işlemler fazlası verirken (Almanya, Hollanda, Finlandiya gibi) bazı ülkeler cari işlemler açığı vermiş bu da borçlanmalarının artmasına neden olmuştur.

Yunanistan’ın 2010 yılı Ocak ayında bütçe açıklarının milli gelir içindeki payının yüzde 3,7 yerine yüzde 12,7 olduğunu açıklaması Yunanistan ekonomisine olan güveni sarsılmış ve ülkenin Avro alanında çıkabileceği söylentileri yayılmıştır.

Yunanistan’ın açığı düşürmek amacıyla açıklamış olduğu tedbir paketleri yakından takip edilmiş ancak bunların yerine getirilmesine ilişkin endişeler artmıştır.

Yunanistan’daki gelişmeler kamu maliyesinde ve finans piyasalarında sorunları olan Portekiz İrlanda, İspanya ve daha sonra İtalya ile ilgili endişelerin artmasına neden olmuştur.

Bu ülkelerdeki sorunların merkez ülkelere de yayılması endişesi artmış ve kredi derecelendirme kuruluşları ülkelerin notlarında indirim yapmaya başlamıştır.

Ülkeler ağır tasarruf tedbirleri açıklamış bu da sosyal huzursuzluklar, grevler ve hükümetlerin istifalarına neden olmuştur.

Avrupa’nın birlik ve bütünlüğüne ilişkin kuşkular artmıştır.

Krizin Çıkış ve Derinleşme Nedenleri

Risk Göstergeleri

Source: Bloomberg

Seçilmiş Bölge Ülkeleri ve Almanya’nın 10 Yıl Vadeli Tahvil Faiz Oranı Arasındaki Fark

O 0

9

Ş 0

9

M 0

9

M 0

9

H 0

9

T 0

9

E 0

9

E 0

9

K 0

9

O 1

0

Ş 1

0

M 1

0

M 1

0

H 1

0

T 1

0

E 1

0

E 1

0

K 1

0

O 1

1

Ş 1

1

N 1

1

M 1

1

H 1

1

A 1

1

E 1

1

E 1

1

A 1

1

O 1

2

Ş 1

2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

0

5

10

15

20

25

30

35Fransa

Portekiz

İspanya

İtalya

Yunanistan(Sağ Eksen)

(yü

zde

pu

an

)(yü

zde

pu

an

)

Bütçe Dengesi (GSYH’ye Oran)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011*-32

-28

-24

-20

-16

-12

-8

-4

0

4

8

1.1

-3.1 -3.8 -4.2 -3.8 -3.3-1.6

0.2 -0.1

-3.2-4.3

-1.7

4.7

0.9-0.4

0.41.4 1.7

2.9

0.1

-7.3

-14.2

-31.3

-10.3

-3.7-4.5 -4.8

-5.6-7.5

-5.2 -5.7-6.5

-9.8

-15.8

-10.6-9.0

Almanya İrlanda

Yunanistan** İspanya

Fransa İtalya

Portekiz

(yü

zde)

* IMF Mali İzleme Raporu Eylül 2011 tahminidir.** IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır.Kaynak: EUROSTAT 5

Borç Stoku (GSYH’ye Oran)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011*20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

60.2 59.1 60.764.4 66.3 68.6 68.1

65.2 66.7

74.4

83.2 82.6

103.4 103.7 101.797.4 98.6 100.0

106.1

107.4113.0

129.3

144.9

108.5 108.2105.1 103.9 103.4 105.4 106.1

103.1 105.8

115.5118.4

121.1

Almanya İrlanda

Yunanistan** İspanya

Fransa İtalya

Portekiz

(yü

zde)

6* IMF Mali İzleme Raporu Eylül 2011 tahminidir.** IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır.Kaynak: EUROSTAT

Finansal Sektör Kırılganlığı

7Kaynak: EUROSTAT, Dünya Bankası

2007 2008 2009 20100

102030405060708090

100110120130140150160170180190200210220 Avro Bölgesi Almanya İrlanda İspanya

İtalya Portekiz

(yü

zde)

2007 2008 2009 20100

2

4

6

8

10

12 Avro Bölgesi Almanya İrlanda İspanyaİtalya Portekiz

(yü

zde)

Hanehalkı Brüt Borcu/Harcanabilir Gelir Takibe Düşen Krediler/Toplam Krediler

Sorunlu Ülkelerin Bankalardan Kullandıkları Borçların Alacaklı Ülkelere Göre Dağılımı (Eylül 2011*)

Kaynak: BIS* BIS tarafından dolar cinsinden açıklanan veriler 30 Eylül 2011 günündeki dolar/avro kuru kullanılarak çevrilmiştir. (1€=1.33$)

Sorunlu Ülkelerin Avrupa Bankalarına Borçları(Eylül 2011*)

İtalya İspanya İrlanda Portekiz Yunanistan0

100000

200000

300000

400000

500000

600000Özel Sektör (939 milyar avro)Bankacılık Sektörü (287 milyar avro)Kamu Sektörü (249 milyar avro)

(mily

ar

av

ro)

553

79

132

268

443

Kaynak: BIS* BIS tarafından dolar cinsinden açıklanan veriler 30 Eylül 2011 günündeki dolar/avro kuru kullanılarak çevrilmiştir. (1€=1.33$)

10

Avro Bölgesinde Krizin Önlenmesine

Yönelik Atılan Adımlar

Avrupa Borç Krizine Yönelik Somut Adımlar Mali Anlaşma

Mali anlaşma ile ülkelerin yapısal bütçe açıklarının milli gelirin yüzde 0,5’inden daha fazla olmaması

hedeflenmekte ve denk bütçe kuralı getirilmektedir. Mart ayında imzalanması planlanmaktadır. İngiltere ve Çek

Cumhuriyeti bu düzenlemenin dışında kalmıştır. Denk bütçe kuralını ulusal hukuk sistemine aktarmayan ülkeler

AB Adalet Divanında yargılanacaktır. Adalet Divanının kararlarına uymayanlar GSYH’nin yüzde 0,1’i kadar para

cezası verecektir.

Avrupa Finansal İstikrar Fonu (EFSF)

2010 yılı Mayıs ayında Avro Bölgesi ülkelerine mali yardım sağlamak amacıyla kurulan, borç verme kapasitesi

440 milyar avro olan geçici destek fonudur. Yunanistan, İrlanda ve Portekiz’e aktarılan fonlarla kapasitesi 250

milyar avroya düşmüştür.

Avrupa İstikrar Mekanizması (ESM)

Kriz durumunda likidite krizi ve ödeme güçlüğü içindeki Avro alanı ülkelerine yardım yapılmasına yönelik sürekli

kredi mekanizmasıdır. Sistemin 2012 yılı Temmuz ayında yürürlüğe girmesi beklenmektedir. 500 milyar avro

kaynak ayrılmıştır. Bu kaynağın daha da artırılmasına ilişkin tartışmalar sürmektedir.

Avrupa Merkez Bankası Destekleri

Merkez Bankası ülke tahvil alımları ve bankalara sağladığı likidite destekleri ile finansal kesimi desteklemektedir.

Banka ayrıca faiz indirimi, zorunlu karşılıkların azaltılması ve teminat koşullarının gevşetilmesi gibi

düzenlemelerde yapmıştır.

Bankacılık Sektörünün Güçlendirilmesine Yönelik Düzenlemeler

Sistemin sermaye yapısının iyileştirilmesine yönelik düzenlemeler yapılmaktadır.

Avrupa 2020

Bu strateji ile kriz sonrası Birliği gelecek 10 yıla hazırlamaya yönelik yapısal reformlarla potansiyel büyümenin

artırılması hedeflenmektedir.

11

Ülkelerin Aldıkları Önlemler

12Kaynak: Ülkelerin ilgili web sayfaları

Ülkelerin Aldıkları Önlemler

Kaynak: Ülkelerin ilgili web sayfaları

* 30 Kasım 2011 tarihi itibarıyla** 31 Ocak 2011 tarihi itibarıyla*** İşlem henüz gerçekleşmemiştir, politika yapıcılar tarafından hedeflenen miktarı göstermektedir.Kaynak: IMF, Open Europe, Ülkelerin Merkez Bankaları

Finansal Yardım Anlaşmaları

(milyar avro) 

Finansal Yardım AnlaşmasıAvrupa Merkez Bankası

Destekleri

Özel Sektör Katkısı

Anlaşma TarihiPaketin

BüyüklüğüTahvil Alım Programı

Banka Likidite Provizyonları

Yunanistan2 Mayıs 2010 110

42 73,4* 107***(yüzde 53,5 iskonto)21 Temmuz 2011 130

İrlanda 28 Kasım 2010 85 14,4 92,6** ---

Portekiz 4 Mayıs 2011 78 18 46,5** ---

Avrupa Merkez Bankası Tahvil Alım Programı

Kaynak: Bloomberg

20

10

-5 6 6 7 8 8 91

01

01

11

21

22

01

1-1 2 3 3 4 5 5 6 7 7 8 9 91

01

11

21

22

01

2-1 2 2

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,00024 Şubat 2012:

219,5 milyar avro

(mil

yar

avro

)

İspanya ve İtalya tahvillerinin alımına

başlanması

Avrupa Merkez Bankası Bilanço Büyüklüğü

Kaynak: ECB 16

O 0

7

M 0

7

M 0

7

T 0

7

E 0

7

K 0

7

O 0

8

M 0

8

M 0

8

T 0

8

E 0

8

K 0

8

O 0

9

M 0

9

M 0

9

T 0

9

E 0

9

K 0

9

O 1

0

M 1

0

M 1

0

T 1

0

E 1

0

K 1

0

O 1

1

M 1

1

M 1

1

T 1

1

E 1

1

K 1

1

O 1

2

1,000,000

1,200,000

1,400,000

1,600,000

1,800,000

2,000,000

2,200,000

2,400,000

2,600,000

2,800,000

3,000,000

(mily

ar a

vro

)

17

Avro Bölgesine Yönelik Beklentiler

Büyüme Oranları

18

2007 2008 2009 2010 2011 2012-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6Avro Bölgesi Almanya İrlanda

Yunanistan İspanya İtalya

Portekiz

(yü

zde)

Kaynak: EUROSTAT, Avrupa Komisyonu Tahminleri

Es

ton

ya

Fin

lan

diy

a

Alm

an

ya

Av

us

tury

a

Be

lçik

a

Ho

llan

da

İta

lya

Slo

va

ky

a

Fra

ns

a

Po

rte

kiz

İsp

an

ya

Slo

ve

ny

a

Yu

na

nis

tan

*

İrla

nd

a

-11.0

-10.0

-9.0

-8.0

-7.0

-6.0

-5.0

-4.0

-3.0

-2.0

-1.0

0.0

1.0

2.0

3.0

-0.1-1.0

-1.7

-3.5 -3.5-3.8 -4.0

-4.9

-5.9 -5.9 -6.1 -6.2

-9.0

-10.3

1.5

0.5 0.4

-2.1

-3.2

-0.6-1.1

-2.0-1.4

-1.7

-4.1

-3.2

-1.0

-3.7

2011 2016

(yü

zde

)

Bütçe Dengesi (GSYH’ye Oran)

Kaynak: IMF Mali İzleme Raporu, Eylül 2011* IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır.

19

Est

on

ya

Slo

ven

ya

Slo

vaky

a

Fin

lan

diy

a

Ho

llan

da

İsp

anya

Avu

stu

rya

Alm

anya

Fra

nsa

Bel

çika

Po

rtek

iz

İrla

nd

a

İtaly

a

Yu

nan

ista

n*

0102030405060708090

100110120130140150160170180190

6.0

43.6 44.950.2

65.5 67.472.3

82.6

86.9

94.6106.0 109.3

121.1

162.0

4.6

53.545.4

52.3

64.4

77.472.9

75.0

87.7

93.0

110.5 114.3

114.1

124.0

2011 2016

(yü

zde)

Borç Stoku (GSYH’ye Oran)

Kaynak: IMF Mali İzleme Raporu, Eylül 2011* IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır.

20

21

Bugün itibariyle Yunanistan, İspanya, Portekiz ve İtalya gibi ülkeler sorunlu ülkeler olarak görülmektedir. Sorunlar yüksek kamu açıkları ve hızla artan borç yükü olarak ortaya çıkmaktadır.

Avro Bölgesi genelinde ekonomik büyümede zayıflık gözlenmektedir.

Büyüme performansındaki olumsuzluk borç dinamiklerini etkilemekte, ülkelerin borç geri ödeme kabiliyetlerini azaltmaktadır.

Avrupa Birliğinin daha çok yapısal zafiyetlerden kaynaklanan büyüme sorununun yine yapısal politikalarla aşılması gerekmektedir.

Ülkeler arasında verimlilik farkları, ücret artışlarının bazı ülkelerde yüksek olması rekabet güçlerinin farklılaşmasına ve Avrupa Birliği içinde dış ticaret dengesizliklerine yol açmaktadır.

Ülkeler sıkı maliye politikalarıyla bütçe açıkları ve borç yükünü azaltmaya çalışmaktadırlar. Parasal birlik paralelinde bir kamu mali birliğinin sağlanmasına yönelik adımlar atılmaktadır.

Genel Değerlendirme

22

AB Ekonomisindeki Gelişmelerin Türkiye

Ekonomisine Yansıması

23

Dış Ticaret Kaynaklı Etkiler

Finansman Kaynaklı Etkiler

242424

Türkiye’nin İhracatında AB ve Diğer Ülkelerin Payı (%)

Kaynak: TÜİK

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

30

35

40

45

50

55

60

65

58.0

46.2

42.0

53.8

AB_27 Diğer Ülkeler

24

252525

AB’ye Yapılan İhracatın Ülke Dağılımı (2011, %)

Kaynak: TÜİK

22.0

12.9

12.410.7

6.2

35.8

Almanya İngiltere İtalya Fransa İspanya Diğer AB Ülkeleri

25

Türkiye’nin Turizminde AB Ülkelerinin Yeri

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı26

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

18,000

20,000

55

57

59

61

63

65

67

69

71

73

75

4,581

6,724

7,997

9,488 9,732

12,176

14,018

12,375

14,295

16,052 16,697 16,621

18,195

65

67

71

73

71 71

68

64

62

61 61

58 58

Avrupa'dan Gelen Turist Sayısı Toplam İçindeki Pay (Sağ Eksen)

(Yü

zde

Pa

y)

272727

Doğrudan Yabancı Sermaye Girişlerinin Bölge Dağılımı (%)

Kaynak: TCMB

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

80 81 86

59

82

6675 79 76 71

20 19 14 41 18 34 25 21 24 29

AB27 Diğer Ülkeler

27

282828

Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Uzun Vadeli Kredi Borcunun Dağılımı (%)

Kaynak: TCMB

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

62 65 61 5865 67 69 69 66 65

38 35 39 42 35 33 31 31 34 35

AB27 Diğer Ülkeler

28

29

Avrupa Birliğindeki gelişmeler ülkemizi ticaret, beklenti ve finansman kanalı ile etkilemektedir.

Avrupa Birliğine yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payı yüzde 58’lerden bugün yüzde 46’ya gerilemiştir. Bu gelişmede ihracat pazarlarımızın Asya ve Afrika ülkelerine yönelik olarak genişlemesi etkili olmuştur.

Avrupa Birliğinden gelen turistlerin toplam gelen turistlerin içindeki payı yıllar itibariyle azalmakla birlikte yüzde 58 düzeyindedir.

Yabancı sermaye yatırımlarının yüzde 70’inden fazlası Avrupa ülkeleri tarafından yapılmaktadır.

Finansal sektör dahil olmak üzere özel sektörün yurt dışından sağladığı borçların yüzde 60-70’i Avrupa ülkelerinden kaynaklanmaktadır.

Avrupa ülkelerinin yüksek ülke borçları ve kırılgan finansal sektörle mücadele ettiği bu dönemde Türkiye’de bankacılık sektörünün sermaye yapısı güçlü seyretmekte , borç stoku uygulanan sıkı maliye politikaları ile azalmakta, iyileşen makroekonomik ortam ve uygulanan borç yönetimi politikaları ile borcun döviz ve faiz risklerine karşı duyarlılığı azalmakta, güçlü büyüme performansı ve görünümü ile ülkemize olan güven artmaktadır.

Genel Değerlendirme

T.B.M.M.AVRUPA BİRLİĞİ UYUM KOMİSYONU SUNUMU

1 Mart 2012

AVRO BÖLGESİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE

YANSIMALARI

31

Türkiye Ekonomisinin Genel Görünümü

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014*-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

6.2

5.3

9.4

8.4

6.9

4.7

0.7

-4.8

9.0

7.5

4.05.0 5.0

GSYH Büyümesi (%)

32

(*) Orta Vadeli Program

Kaynak: TÜİK

3333

-2,5

-3,7

-4,6

-6,1 -5,9 -5,6

-2,2

-6,3

-3,1 -3,0-3,6

-3,5

-1,8

0,1

-3,5

-8

-6

-4

-2

0

2

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Cari İşlemler Dengesi/GSYH

Cari İşlemler Dengesi/GSYH (Enerji Fiyat Etkisi Hariç)

Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%)

(*) 2003 yılı enerji fiyatlarıyla

Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı

3434

Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Oranı (%)

Kaynak: BDDK

20,618,9

16,5

23,7

28,830,9

25,1

21,918,9 18,0

0

5

10

15

20

25

30

35

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

3535

Bankacılık Sektörü: Yabancı Para Net Genel Pozisyonu (Milyon Dolar)

(*) 17 Şubat itibarıyla

Kaynak: BDDK

-549

187

-71 -63

141

-217

16

408

41

345

1.309

-660

-330

0

330

660

990

1320

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012*

3636

Bankacılık Sektörü: Takipteki Alacaklar / Toplam Krediler (%)

11,5

3,72,7

0,6 0,6

5,3

3,73,53,74,7

6,0

21,2

0,9

7,6

0,80,50,40,60,81,5

0

4

8

12

16

20

24

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Brüt Net

Kaynak: BDDK

3737

Hanehalkı Yükümlülükleri (% GSYH)

Kaynak: TCMB, Avrupa Merkez Bankası

17

61 62 6366 66

141210

15

0

10

20

30

40

50

60

70

2006 2007 2008 2009 2010

Türkiye Avro Bölgesi

3838

5,5

3,6

1,7 1,5 1,41,01,1

1,81,6

0,6

11,911,5

8,8

5,2

0

2

4

6

8

10

12

14

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014*

Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%)

(*) 2011-2014: Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir.

Kaynak: Maliye Bakanlığı, 2012-2014 OVP

3939

AB Tanımlı Borç Stoku (% GSYH)

46,5 46,1

42,2

32,035,0

37,0

40,039,9

74,0

52,7

59,6

67,7

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011T 2012P 2013P

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Kalkınma Bakanlığı, Orta Vadeli Program (2012-2014), Ekim 2011

4040

Genel Yönetim Brüt Borç Stokunun GSYH’ya Oranındaki Değişimi

  2001 2010

TL’nin yüzde 5 değer kaybı/kazancı + / - 2,2 Puan + / - 0,6 Puan

TL faiz seviyesinde

Yüzde 10 oranındaki değişim* + / - 2,0 Puan + / - 0,3 Puan

Yüzde 25 oranındaki değişim* + / - 5,0 Puan + / - 0,7 Puan

GSYH büyümesinde 2 puanlık değişim + / - 1,5 Puan + / - 0,8 Puan

Faiz dışı fazla/GSYH oranında 1 puanlık değişim

+ / - 1,0 Puan + / - 1,0 Puan

(*) TL faiz seviyesinde takip eden yıldaki yüzde değişimi yansıtmaktadır.

Not: 2001 ve 2010 yıl sonu gerçekleşme rakamları kullanılarak senaryoların baz senaryoya göre ESA tanımlı Genel Yönetim Brüt Borç Stoku / GSYH oranında yol açabileceği etkiyi göstermektedir.

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

41

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20100

10

20

30

40

50

60

Kısa Vadeli Uzun Vadeli Toplam

Dış Borç Stokunun GSYH’ya Oranı (%)

42

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20100

10

20

30

40

50

60

Kamu Bankacılık Özel

Dış Borç Stokunun Dağılımı (GSYH’ya Oranı, %)