T E H N O L O G I Ý A H A B A R L A R Y

Line accaind- @mbt1067a

H A B A R L A R B A R A D A

TEHNOLOGIÝA HABARLARY BU ISLENDIK OKAÝJYLARA MÄLIM

ETMEKDIR. BU HABARLARDA DIŇE KOMPÝUTER WE TELEFON

ENJAMLAR BARADA DÄLDE EÝSEM ESASY GURLUŞYK ENJAMLAR

BARADA ÖWRENMEK ÜÇIN SIZE ÝOLLANYLÝAR.

https://wap.ertir.com/index.php?q=users&uid=43182

- B A T Y R G A Y - - @Batyrgay ertir.com saytynda agza bolup,

siziň hemmäňize täze tehnologiýa habarlary

ýollap şu mart, aprel we maý aýlarynda

ýazylan gerekli mowzuklary size ýollaýaryn.

Okaň we öwreniň.

mrarslan@mail.ru +993 68 68 54 24

Line accaund:

@mbt1067a

Arslan Garyagdyyev

Tehnologiýa habarlary ertir.com-dan esasy

we gerekli mowzuklarda alynan.

Mowzuklaryň awtorlarynyň adyna çenli

ýazylandyr.

HOŞ GELDIŇIZ!

2

© R O O T H U K U G Y N Ä M E ? ? ? @ E N K A

Root diýilýän zat näme we näme üçin gerek?Root Android diýilýän zat näme?Ony näme üçin telefonlaryna ýazdyraslary gelýär?Androidda ol nämä gerek?Root Android näme zat? Root ýa-da ýene Superuser diýip atlandyrylýan zat Android OS(sistemasynyň)funksiýalaryny(mümkinçiliklerini) köpeltmek üçindir.Bu rootyň gelip çykyşy:Unix sistemalardaky ýaly Android hem esasan wideo açmak,aýdym açmak,dokumentleri redaktirlemek üçin.Olar sistemaň zatlaryna degip bilmeýärler.Olar ýaly mümkinçilikleri diňe Administratorlar edip bilýär.Umuman alanymyzda telefondaAdministrator hukuklaryny açmak diýmekdir.Root hukugy nämeler berýär?* Telefonyň proşiwkasyny doňdurmak we täzeden yzyna almak.* Prilozheniýalardan reklamary aýyrmak* Wifilaryň köp bölegini döwmek* Sistemnyý prilozheniýalary pozmak* Androidyň widini tanalmaza derejesine çenli üýtgetmek* Batareýiniň haýal gutarmasyna täsir edýär* Telefony çaltlandyrýar* Prosessory çaltlandyryp ýa-da haýalladyp bolýar* Aftomat prilozheniýalary gurlan wagtynda açylar ýaly edip hem bolýar.* Grafiçeskiý klýujy hem açyp bolýar* Öziňçe proşiwka döredip bolýar we başgada bir giden peýdaly mümkinçilikler açyp bolýar.Root hukugynyň erbet taraplary:* internet üstü telefony abnawleniýa edip bolanok ine bar bolany.!!! Ýöne root edip duran mahalyň komp öçäýse telefonyňyz kerpiçe öwürläýmegi ähtimal.Käbir telefonlar rooda garşy gorag hem goýýarlar.

Mysal üçin: Sony,HTc,Huwaei,Nexus,LG,Xiaomi,Motorola.Rootyň görnüşleri:Full Root(doly root) Bu rootyň görnüşinde telefony öçürip ýaksaňyz hem root öçmeýär we sistemany üýtgedip bilýäňizShell Root(Goragly root) Bu root görnüşi hakyky root ýaly emma sistema degip bolmaýar.Temporary Root (Wagtlaýyn root) Bu root telefony öçürip ýakan badyňyza gidýär.

© N A N O T E H N O L O G I Ý A N Ä M E ? @ K I B E R T M

Durmuşymyzyň nanotehnologiýalary

Haçanam bolsa bir millimetrden inçe galyňlykda monitor görüpmidiňiz? A

ýanmaýan we öl bolmaýan kagyzy? Ýa-da hapalanmaýan eşigi? Bu bolmajak zat

däl! Bularyň hemmesi gaty uzakda bolmadyk geljegimizde garaşýar. Tehnologiýa

- bu nämedir bir zady öndürmegiň usulydygyny hemmämiz bilýäris. Ýöne,

öňündäki goşulýan goşulmanyň, ýagny «nano» nämäni aňladýar? - bir obýektiň

milliarddan bir bölegi. Bir nanometr – metrdäki milliardyň bir bölegi. Şolar ýaly

ölçegdäki bir obýekti göz öňümize getirmäge synanyşalyň. Nanometr bir metrden

şeýle bir kiçi, takmynan bir hozyň ýer şaryndan kiçi boluşy ýalydyr. Uly

molekulanyň ölçeginde birnäçe nanometr bar, meselem, beloklar. Atomlar we

3

adaty molekulalar kiçi, olar nanometriň ondan bir bölegi bilen ölçenilýär. - bir

obýektiň nanoölçegini döretmäge mümkinçilik berýän usullaryň ýygyndysy (1'den

100'e çenli nm). Bular ýaly

obýektlerde aýratyn alamatlar

bolýar. Ylymyň täze

üstünliklerine edil şular ýaly

nanomateriallaryň

alamatlaryny ulanmak arkaly

ýetmäge mümkinçilik berýär.

Eýýämden nanotehnologiýalar

dünýä ylymynda geljegi bar

bolan we maliýeleşdirilýän ugur bolup durýar.

Nanotehnologiýalar nämä ukyply.Ynha, häzirlikçe birnäçe pudaklarda

nanothnologiýalardan garaşylýan üýtgeşik açyşlar:

• MEDISINA

Nanosensor'lar keseli ir anyklamagy üpjün eder. Bu sagdyn galmak

mümkinçiligini döredýär. Biz rak (howply çiş) we başga keselleri ýeňeris. Howply

çişlere garşy dermanlar diňe bir keselli öýjükleri däl-de eýsem sagdyn öýjükleri-

de ýok etdi. Nanotehnologiýalaryň üsti bilen dermanlar gönüden-göni keselli

öýjüklere eltiler.

• GURLUŞYK

Nanodatçikler gurluşyk konstruksiýalaryň berkligine sereder, tutuşlygyň

islendik howply ýagdaýyny tapar. Nanotehnologiýa arkaly gurulan binalar bize

häzirki döwrebap binalardan bäş esse uzak hyzmat eder. Öýler ýaşaýjylaryň

zerurlygyna görä sazlanar, tomusda salkynlyk, gyşda ýylylygy üpjün eder.

• ENERGETIKA

Nebite we gaza baglylygymyz peseler. Döwrebap gün batareýalarynyň PGG

(Peýdaly Güçjüniň Görkezijisi) takmynan 20%. Nanotehnologiýalary ulanmak

bilen PGG 2-3 esse ulalyp biler. (Eger-de Gün şöhlesi ýeterlik bolsa) jaýyň

üçegindäki we diwarlaryndaky inçe nanoýorkalar (нанопленка) tutuş jaýy

energiýa bilen üpjün edip biler.

• MAŞYN GURLUŞYK

Hemme äpet tehnikalaryň deregine aňsat dolandyryp bolýan enjam, robotlar

bilen çalyşylar. Olar atomlar we molekulalar derejesinde islendik mehanizmi

döredip bilerler. Ulag öndürmek üçin energiýany tygşytlamaga, bölek şaýlary

zeperden goramaga, sürtülmäni peseltmäge ukyply täze nanomateriallar

ulanylar.

Elbetde bu nanotehnologiýalaryň ulanyljak pudaklarynyň hemmesi däl.

Alymlaryň hasaplamagyna görä, nanotehnologiýalaryň ýüze çykmagy bilen

eýýäm ХХI asyrda dünýämizi üýtgetjek Ylmy-tehniki rewolýusiýanyň başlangyjy

4

bolar. Elbetde, nanotehnologiýalaryň durmuşymyza hakykatdan-da ornaşmagy o

diýen tiz däldigini göz öňümizde tutmaly. Hemme enjam (esasan-da elektronika)

"nano" bilen işlemeýär. Munuň sebäbi nanotehnologiýalaryň gymmat bahalary

bilen düşündirip bolýar.

© I L K I N J I U C Y A N A W T O M O B I L . @ H . H O J A N Y Z A

Gollandiyanyn "PAL-V" kompaniyasy "Liberty-Pioneer" hem-de "Liberty-

Sport" ucyan ulaglary ucin sargyt kabul edip baslady. Sereket bu gornusli

ulaglarynyn onumciligine gin gerimde girismegi goz onunde tutyar. Hazirki zaman

tehnologiyasynyn sonky gazananlarynyn netijesinde, ondurilyan bu ulaglaryn

bahasy 400 mun dollardan baslanyar. Ucyan awtoulaglaryn eyelerinin bolsa,

ucarmanyn sahadatnamasyna eye bolmagy zerur.

Kompaniyanyn bu ulaglarynyn iki gornusi hem 2 orunlyk bolup, onda iki

hereketlendiriji bar. Olaryn biri yolda surmek ucin ulanylsa, beylekisi ucmak ucin

niyetlenilendir.

Ulagyn ucmagy ucin 200 metrlik

meydanca we yene-de asmanda 200

metr erkin ginislik zerur. Ulaglaryn

ucus uzaklygy 500 kilometre

denecer bolup, ucus belentligi 3,5

kilometre cenli baryp yetyar. Ol yol

we howa hereketinin duzgunleri

esasynda tayyarlanyldy.

Gollandiyanyn bu ulaglary hem

yerde, hem-de howada sagatda 180

kilometr tizlikde hereket etmek mumkunciligine eyedir. Yone ucus dowrunde has

kop yangyc sarp edilyar. Ucyan ulagyn agramy 680 kilograma barabar bolup,

ucus dowrunde yene-de 230 kilograma cenli yuk gotermage mumkunciligi bar.

"Ucyan gollandiyaly" taslamasynyn esaslandyrylan yyly 2008-nji yyla baryp

yetyar. Ony Gollandiyanyn Milli aerokosmos labaratoriyasy hem-de Delft

uniwersiteti bilelikde tayyarlady. Sol dowurde ucyan enjamyn ilkinji gornusi

gorkezilipdi. Yone sol yyllarda enjamyn ucusy amala asyrmagynyn

mumkunciliginin ustunde islenilyardi.

2012-nji yylda ol ucus synagyndan gecirildi. Ilkibasda kompaniyanyn

taslamasyny hususy mayadarlar maliyelesdiryardi. Sonra yurdun Ykdysadyyet

ministrliginden karz mumkunciligi doredildi. Hazir taslamany yurdun 3 ministrligi

goldayar.

Onumizdaki 2 yylyn dowamynda seyle ulaglaryn onumciligine girismek goz

onunde tutulyar. Ol ulag ulgamyndaky hakyky owrulisigin baslangyjy bolar.

Bilermenlerin bellemegine gora, seyle ulaglaryn ilkinji musderileeinin polisiya we

harby-hukuk hem-de lukmancylyk edaralarynyn boljakdygy aydyar.

5

© Ý A N P R I N T E R L E R I H E M M Ä P E Ý D A L Y B O L A R . @ M E N _ K Ö R P E J E

Düwrümiziñ gülläp ösýän , ýaşaýşymyzyñ iñ esasy harajatlary bolan häzirki

zaman tehnalogiýasy her kimi gyzyklandyrýan bolsa gerek . Biziñ köpümiz

wagtymyzyñ azlygyndan ýa-da telefonlarda bellän belliklermiziñ kä wagt

pozulýandygyndan zeýrenýäris . Şeýle ýagdaýlaryñ öñüni almaga ýan

pirinterlerniñ kömegi has uly bolup biler. Ýan printerleri näme? Printeriñ

namedigini eýýäm bilýäñiz, bu ýerde "ýan "sözi gysgaça ýanyñda göterilýän

diýmek. Ol ölçegi boýunça(boýy -ini 20-10 sm, galyñlygy 8 sm) ýanyñda

götermäge oñaýly bolup onyñ beýleki printerlerden aşakdaky hyzmatlary bilen

tapawutlanýar.

1. printer täze karopkadan açylanda haýsydyr bir kod bilen gelýär. kody

telefonymyza ýazyp printeri simsiz dolandyrar ýaly telefonlarmyzda ýa-da

nobutbuklarda aýratyn programma açyp bileris.

2. Printeriñ ýady(10 ggbaýt ). Printer çap edýän mahaly awtomatik ýagdaýda her

sahyp:a sahypà sanyny goýar we printer ony ýat tutar. Ýagny her belligiñ birinji

sözlemini ýat tutar. Bu bolsa belligmizi haýsy kitapçada-ka diýip wagt gidermän

programma arkaly printeriñ ýadyndan çalt tapmaga mümkinçiligni berer.

3. Printeriñ 4 sany ammary bolup 1-nji syýa ammary, 2-nji arassa sahypalar

ammary (ol çap edijiniñ aşagynda ýerleşip, çap etme buýrulan ýagdaýynda

awtomatik ýokary galdyrylyar

ýagny çapa berer). 3-nji

ýazylan sahypalar ammary (ol

printeriñ aşak tarapnda

ýerleşip, öýde däl wagtymyz

bellikleri ygtybarly ýerde

saklamaga mümkinçilik berer).

4 nji çip (ÝUSB) ammary.

(ammarda 10 sany çipe ýer

bolup , printeriñ ýadyndaky

bellikleri çiplere göçürip bileris

we ony mydama ýanymyzda

saklamaga we ulanmaga

mümkinçilik berer).

Bularyñ ählisi printeriñ

programmasy arkaly

dolandyrylýar. Olardan başga-da programma arkaly şirifitleriñ ölçeglerni

üýtgetmek, sahypa belgilerni belgikemek buýruklarny ýerne ýetirip bolar.

Bellik : Bu printer diñe meñ hyýalymda döredi. Belki bardyr şeýle printerler.

belki ýokdur. Menä eşitmändim barlygyny. Şoñ üçin bu pikrimi siz bilen paýlaşýan.

Meñ muny bejermäge bilimim ýetenok . Daşary ýurt dillerini hem bilemok

şereketlere teklip edeýin diýsem . Bu pikrim belki eýesini tapar diýip umyt edýän.

6

© D Ü N Ý Ä D Ä K I I Ñ I N Ç E S M A R T F O N @ Ý A Z M Y R A D O W

© A N D R O I D T E L E F O N L A R Y N S E N S O R Y N Y G U L P L A M A K !

@ E L Y E T M E Z O G L A N J Y K

Bir çaga telefonyňyzda multi film seretýän wagtynda

ýalňyşlyk bilen telefonyň sazlamalaryna ýa-da çaganyň ýaşy

ýetmedik maglumatlara girip biler. Bu ýagdaýlar kiçi çagaly

maşgalalarda köp duş gelýän bolsa gerek. Bu ýagdaýyň

öňüni almak mümkindir. Touch Lock atly mugt görnüşünde

hödürlenen programanyň kömegi bilen öňüni alyp bilersiňiz.

Programany aktiw eden mahalyňyz telefonyňyzyň

sensoryny gulplar. Ýagny Ekrana näçe basyň hiç hili täsir

etmez.

Programany aktiw ýada öçürmek gaty aňsat. Ilki açjak

wagtyňyz ekranyňyzyň ýokarsynda duran şekiljige basyp

aktiw edersiňiz. Aktiw edeniňizden soňra ekranyň sensory gulplanar, gulpy aýyrmak

Häzirki wagta çenli

Dünýäñ iñ inçe smartfony -

"Coolpad Ivvi K1 Mini"

smartfonydyr.

Inçeligi 4,7 mm

Aşakda smartfonuñ tehniki

maglumatlary:

Ekrany: 4,7 dýuým, 960×540

piksel

Agramy: 110 gr

Sim Karta sany: 1

Prosessor: Qualcomm

Snapdragon 410

Ýady: 8 Gb

Operatiw ýady: 1 Gb

Akkumlýator: 1800 mА/sagat

Kamera: 8 MP

4G ulgam: Bar

Bahasy: ~ 200$-300$

7

üçin bolsa sag tarapda duran şekiljige iki gezek yzly yzyna basan wagtyňyz programa

öçüriler.

© S A M S U N G G A L A X Y S 8 H Ä L I B A Z A R A Ç Y K M A Z D A N A Z

S A T Y L J A G Y T A K M Y N E D I L Ý Ä R . . . @ K . E . M . A . L

,,KGI Securities'' barlagçysy Min Çi Kuo Samsung Galaxy S8-iñ söwdasynyñ

peselmegine garaşylýandygyny mälim etdi.Muña sebäb edip iPHONE tarapyndan

işläp çykarylýan täze modeli görkezipdirler.

Şonuñ ýaly Samsung Galaxy S8 özünden öñde

çykarylan S7-iñ dünýä rekordyny täzeläp

bilmejegini hünärmen belläp geçýär.Çünki täze

gadžetiñ özüne çekýän häsiýeti onçalyk köp

däl.Şonuñ üçin hem OLED ekrany ýerleşdrilen

iPhonyñ modeliniñ köpräk satylmagyna

garaşylýar.

Samsung Galaxy S8 iñ satylyş we görkezilişi mart aýynyñ 29 Nýu Ýork şäherinde

bolup geçýär.

© A D A M L A R Y N A N M A D Y K ( I L K I B A Ş D A ) 7 B E Ý I K A Ç Y Ş @ B A Y . M E N

Bu günki günde käbir tehnologiýa we tehnikalarsyz durmuşymyzy göz öňüne

getirmek diýseň kyn. Meselem, telewizor, telefon, awtomobil we başga şeýle

enjamlary aýtmak mümkin. Ýöne bu innowasiýalary ilkibaşda adamlar ters kabul

edeni, olara ynam bildirmedigi hakynda köpçülik bilmese gerek. Bu

temada bütindünýä meşhur we mälim bolan 7 sany şeýle açyşlar hakda aýdyp

geçmekçi.

KINO.

"Kino- wagtlaýyn

hadysa. Tomaşaçylar sahnadaky

diri aktýorlary görmegi isleýär",

- diýen eken, birwagtlar Çarli

Çaplin.

Adamzat taryhyndaky birinji film

hasaplanýan doganlar Lýumýerleriň

"Otlynyň La Sýota wokzalyna

gaýtmasy" kartinasy ilkinji gezek

görkezilende

8

(premýera), tomaşaçylar şeýle bir gorkupdyrlar, netijede kinozalda uly gopgun

göterilipdir. Köpçülik hereketlenýän otlynyň "janly" teswirini kabul etmäge taýýar

bolmandyr. Emma, häzir kino we telewideniýe durmuşymyzyň aýrylmaz bölegi

bolanlygyny hiç kim inkär edip bilmeýär.

TELEFON.

"Hemmä mälim, sesi simler arkaly ugradyp

bolmaýar. Eger munuň mümkinçiligi bolan ýagdaýda

hem, bu zat bize hiç hili peýda getirmeýär"- diýip, The

Boston Post gazetiniň 1865-nji ýylda çykarylan sanynda

ýazylan. Makala telefony döreden adamyň tussag

edilmegi bilen baglydy.

Telefon ulgamynyň ösüşine Antonio Meuççi we

Aleksandr Bell uly goşant goşupdyrlar . Belliň telefon

apparaty 1875-nji ýylda köpçülige tanyşdyrylýar. Bu açyş

şo wagtda uly gyzyklanma bilen rowaçlanan bolsada, käbir uly ýaşly adamlar tok

urmagyndan gorkup, bu "demirden" uzakrak gezmäge hereket edipdirler. Şeýle-de,

adamlar telefon simleri arkaly arwahlar" gezýänligine" gaty ynanypdyrlar.

TELEWIDENIÝE.

"Telewideniýe tiz wagtda ähmiýetini ýitirer, çünki her agşam agaç guta seredip

oturmak adamlaryň janyna deger", - diýip aýdan eken, belli kino režissýor, 20th

Century Fox kompaniýasynyň ýolbaşçysy Derril F. Zanuk.

1907-nji ýylda rus alymy Boris Rozing tarapyndan aralykdan durup elektr arkaly

teswirleri uzatmak tehnologiýasy patentlenýär. 1923-nji ýylda bolsa amerikaly alym

Çarlz Jenkins ilkinjilerden bolup hereketli siluet teswirini uzatmagy başarýar. Aradan

birnäçe ýyl geçip, Wladimir Zworikin diýen oýlap tapyjy ilkinji telewizion enjam-

ikonoskopy döredýär. Telewideniýe şo wagtda köpçülikde uly gyzyklanma oýadan

bolsada, köpçülik onuň geljegine şübhe bn seredýärdi.

RAKETA.

Raketa ugrunyň esasçylaryndan biri Robert Goddarda degişli raketa bilen Aýy zabt

etmek pikiri The New York Times gazetasynyň redaktory tarapyndan düýpli garalanýar.

Robert Goddard 1909-njy ýylda köp basgançakly raketa döretmek pikrini öňe

9

sürýär. Bu arkaly raketany ýenede uzak aralyklara uçurmak teklip edilýär. Aradan biraz

wagt geçip Goddard bu meýilnamany amala aşyrýar.

1919-njy ýylda oýlap tapyjy Aýa uçmak pikrini köpçülik bilen paýlaşýar. Ol bu barada

birnäçe ylmy işler ýazan bolsada, köpçülik onuň amala aşyrylmagyna şübhe edýär.

Mysal üçin, The New York Times gazetiniň redaktory munuň üçin Goddardyň üstünden

gülüp, onuň bilimlerini diýseň "boş" diýip aýdýar.

Suwuk ýangyçly ilkinji raketa 1926-njy ýylda ABŞ-nyň Massaçusets ştatynda

asmana uçurylýar. 1969-njy ýylda bolsa adamzat Aýa gadam goýýar. Bu wakadan soň

The New York Times 1920-nji ýylda ýazylan ýokardaky makala üçin ökünç bildirýär.

UÇAR.

"Howadan agyr uçýan

maşynlary döretmegiň alajy ýok!

", - diýip, 1985-nji ýylda meşhur

fizik Lord Kelwin aýdypdyr.

Dogry, doganlar Raýtlar Kelwiniň

bu nazaryýetine amal edenlerinde,

häzir hiç kim samolýotlarda

uçmazdy. Orwil Raýt 1903-nji

ýylda dolandyrylýan uçarda ilkinji

uçuşy amala aşyrýar. Ýogsa-da

onuň dogany tarapyndan döredilen

uçar howada 12 sekunt uçan

bolsada, bu waka awiasiýa

ugrunda uly öwrülişik

bolýar. 1901-nji ýylda aerodinamik enjam döredilýär, şu bilen bilelikde olar propelleri

hem oýlap tapýarlar. 1905-nji ýylda döredilen täze modifikasiýa bolsa howada

takmynan 30 minut perwaz etmegi başarýar.

ÖÝJÜKLI TELEFON.

"Men ömrüm dowamynda diýseň köp skeptiklere duş geldim. Olaryň käbiri näme

üçin meniň şunça serişdäni bu açyşa sarplanym bilen gyzyklanýardy we mundan

nämelerdir çykjagyna şübhe bilen seredýärdi", - diýip, öýjükli telefon oýlap tapyjysy

Martin Kuper ýatlaýar.

Ýokardaky sözlerde azajyk jan bar ýaly duýulýar. Ilkinji öýjükli telefony hödürlän

10

Motorola kompaniýasy bu apparaty işläp çykmaklyk üçin 10 ýyl wagt we 100 mln dollar

serişde sarplapdyr.

1947 - nji ýylda Bell Laboratories işgärleri (AT&T barlag

laboratoriýasy) mobil ulgam üçin "öýjük" shemasyndan

peýdalanmagy teklip edýär. 1973-nji ýylda bolsa Motorola hakyky

öýjükli telefonyň ilkinji prototipini taýýarlaýar. Bu enjam takmynan

bir kg agyrlykda , ýarym metr uzynlykda bolupdyr. 1983-nji ýylda

birinji öýjükli telefonlar satuwa çykarylýar. Martin Kuper

tarapyndan döredilen DynaTAC 8000X modeli swetodiodly displeý

bilen üpjün edilen bolup, gürleşik rejiminde 1 sagada golaý işläp

bilipdir. Oňa köpi bilen 30 sany kontakt saklap bolýar eken. Enjam

diýseň gymmat bahada (4000$) satylan bolsada, satuwlaryň ilkinji

gününde ony satyn almak üçin adamlar nobata durupdyrlar.

Martin Kuper öz kärdeşi Joel Entele jaň eden, ýagny, 1983-nji ýylyň 3-nji aprel güni

mobil telefon döredilen gün hasaplanýar.

PERSONAL KOMPÝUTER

“ Hiç kimde öz öýünde kompýuterden peýdalanmak zerurlygy duýulmaz", - diýip,

Digital Equipment Corp.esasçysy Ken Olson 1977-nji ýylda aýdypdyr. Kompýuter

senagatynyň esasçylaryndan biri Ken Olson 1957-nji ýylda kärdeşi bilen bilelikde Digital

Equipment Corp kompaniýasyny döredýär. Ilkinji kompýuterlerini programmable data

processor ady bilen ýöredipdirler. Muňa şo wagtda kompýuterler diýseň äpet, gymmat

we dowamly Serwisi talap edýär diýen stereotip sebäp bolupdyr.

© G O O G L E D I Ň E G Ö Z L E G Ç I S A Ý T M Y ? ! @ R O V S H E N S O F T

Google kompaniýasy we onuň hyzmatlary diňe munuň bilen çäklenmeýär. Bu kompaniýa häzirki zaman internet durmuşyna şeýle güýçli täsir etdi. Indi Google-syz interneti göz öňüne getirmek kyn. Google gözleg sahypasy 1997 ýylyň 15-nji sentýabrynda işe başlady (Sergeý Brin we Larri Peýj tarapyndan). Häzirki wagtda Google Inc. kompaniýasy birnäçe beýleki hyzmatlary hem hödürleýär. Olaryň sanawy aşakda:

Google web-gözleg. Internetde maglumat gözlegi. Googlyň esasy önümi. Saýt: www.google.com

Gmail. Elektron poçta. Saýt: mail.google.com Google Drive. Ulanyjynyň faýllaryny saklamak hyzmaty. Saýt: drive.google.com Google Photos. Suratlary redaktirlemek, saklamak, we ýaýratmak. Suratlar

GoogleDrive diskde saklanýar. Saýt: photos.google.com Google Docs. Dokumentleri online redaktirlemek hyzmaty. Saýt: docs.google.com

11

Google Maps. Ýer ýüzüniň islendik ýerini kartada görmek we ugur tapmak. Saýt: maps.google.com

GoogleMoon. Aýyň kartasy. Saýt: www.google.com/moon Google Mars. Marsyň kartasy. Saýt: www.google.com/mars Google Earth. Suratly geoinformasiýa ulgamy. Saýt: www.google.com/intl/ru/earth Google Alerts. Ulanyjyny gyzyklandyrýan tema degişli informasiýanyň internetde

döremegini yzarlaýar. Saýt: www.google.com/alerts Google Calendar. Kalendarda seneleri we duşuşyklary bellemek üçin onlaýn serwis.

Saýt: calendar.google.com Google Hangouts. Ýokary tizlikde hat, wideo, audio arkaly habarlaşmak. Saýt:

hangouts.google.com Google+. Sosial tor. Saýt: plus.google.com Google Answers. Ýüze çykýan soraglara jogap almak üçin serwis. Saýt:

answers.google.com Google Books. Kitap tekjelerinden kitap gözlegi. Saýt: books.google.ru Blogger. Bloglary dolandyrmak üçin hyzmat. Saýt: www.blogger.com YouTube. Meşhur wideohost. Saýt: www.youtube.com Google Play. Google-yň oýun dükany. Saýt: play.google.com Google Translate. Dokumentleri, sözleri, sözlemleri, web-saýtlary bir dilden beýleki

dile terjime etmek. Saýt: translate.google.com Google News. Täzelikler portaly. Saýt: news.google.com Google Keep. Ulanyjynyň belliklerini (zametka) saklaýan serwis. Saýt:

keep.google.com Google Groups. Internetde toparlary döretmek. Saýt: groups.google.com Google Sites. Saýtlary döretmek, internetde ýerlemek we ş.m. hyzmatlar. Saýt:

sites.google.com Google Cloud Print. Printeri internete çatyp köpçülikleýin ulanmak üçin hyzmat. Saýt:

www.google.com/cloudprint Google Finance. Birža maglumatlary. Saýt: www.google.com/finance Google Trends. Gözleg talaplarynyň statistikasy. Saýt: www.google.ru/trends Google Correlate. Ýazylan gözleg sözi bilen bilelikde başga ýene köplenç haýsy

sözleri gözleg edýändikleerini görkezýän hyzmat. Saýt: www.google.com/trends/correlate

Google Analytics. Web-saýtyň trafik statistikasyny görkezýär. Saýt: www.google.com/analytics

Google Ngram Viewer. Berlen sözüň bellibir ýurduň edebiýatynda ulanylyş statistikasyny görkezýär. Saýt: books.google.com/ngrams

Google AdSense. Köp girilýän saýtlar üçin reklama döretmek hyzmaty. Saýt: www.google.com/adsense

Google AdWords. Açar söz bilen işleýän reklama hyzmaty. Saýt: www.google.ru/adwords

Google App Engine. Google serwerlerinde web-priloženiýalary döretmek we ýerlemek hyzmaty. Saýt: appengine.google.com

Google Cultural Institute. Dünýä boýunça sungat arhiwlerini ýygnamak. Saýt: www.google.com/culturalinstitute

Art Project. Internetde sungat kolleksiýalary. Saýt: www.google.com/culturalinstitute/project/art-project

Google Images. Surat gözlegi. Saýt: images.google.ru Google Video. Wideo gözlegi. Saýt: www.google.ru/videohp

12

Google Frogle. Internet magazinlerden haryt gözlemek. Saýt: www.google.com/shopping

Entek bu snawam doly däl. Häzirem birnäçe serwisleriň üstünde iş alnyp barylýar. Google kompaniýanyň programma önümleri:

Android operasion sistemasy. Google Dictionary-brauzerler üçin sözlük. Google Chrome-meşhur brauzer. Google TV-Android bilen işleýän ulgam telewizorlar üçin. Google Fiber-internete tiz çatylmany gurnaýan ulgam. Building Maker-3d modelirleme üçin programma. Google Webmasters- Web-masterler üçin gurallar.

Bu sanawam doly däl. Google-yň ähli önümlerini bir mowzukda agzamak mümkin däl. Ýöne birnäçesini size ýetirdim.Google kompaniýanyň dörän wagty-1998 sentýabr 4. Ýerleşýän ýeri: ABŞ, Kaliforniýa. Işgärleriniň sany: 53600 (2014 ý. boýunça).Arassa girdejisi: 14,444 mlrd. dollar.

1999 ýyla çenli logotip: 2010 ýyla çenli logotip:

2013 ýyla çenli logotip: Häzirki wagtdaky logotip:

*Bellik: Käbir dünýä belli senelerde Google gözleg sahypasyndaky logotipini senä

görä üýtgedýär.

© T R A F I K G Ö Z E G Ç I @ O R A Z I K

Mümkinçilikleri:

-Gelýän,gidýän,trafigi ölçemek;

-Internet tizligini ölçemek;

-Trafik görkezijini ekranyň ähli ýerine ýerleşdirmek;

-Göwrümi bary ýogy 50 kb(bir temalyk trafik)

Ýüklemek üçin: https://yadi.sk/d/QMFaTwTY3FmkaP

13

© “ A P P L E ” T Ä Z E E L E K T R O N I K D Ü Ý R L E N E N K A G Y Z A @ S E T D A R

“Apple” täze elektronik düýrlenen kagyza (электронный свиток) patent aldy!

Bu täze enjam gadymy golýazma kagyzlaryna meňzeş bolup OLED ekrany bilen

üpjün edilen!

© S A M S U N G G A L A X Y S 8 - I Ň S A T U W Y G I J Ä G A L A R ! @ S E T D A R

Samsung Galaxy S8- iň satuwy gijä galar!

“Samsung” firmasynyň Galaxy S8 we S8+ “akylly”

telefonlary 10-nanometrlik bir prosessora eýe boljakdygyny

aýtdylar.Ýöne bu firma yzygider problema çykarýar. Haber

bermeklerine görä “Samsung” bu problemalary üçin Galaxy S8-iň satuwlaryny 1 hepde

yza süýşürerler.Ýagny onuň anonsy 28-nji Aprelde bolar.

© I N T E R N E T D E P U L G A Z A N M A K L Y K ( U L A N Y L Y P G O R L E N U S U L )

@ M A X _ F A N _ B A D _ M A N

Ilki bilena sizin ahlinizi bahar bayramynyz bilen mahirli gutlayaryn .Siz meninbu

mowzugymyokayan bolsanyz onda siz hakykatdanam internetde pul gazanmak bilen

gyzyklanmanyzyn bardygy.Sizde eger, realusulda pul gazanmak we oz harajatlarynyza

sarp etmeklik arzuwynzynwe edil millarder bolmasanyz hem sowarlyk pulynyzy ozunizin

tapmagynyzy isleyanbolsanyz,onda menin hudurlejek, ozumin internetde gazanmak

strategiyamy size hudurleyarin (hic-hili pulya deregine zat tamakinsiz).Bilyansiniz sonky

14

wagtlar internetde sonky wagtlar pul gazanmak mumkinciliklisaytlaryn

birnacesi doredi.Yone olaryn ahlisine hem bil baglap

bolmayar,yagny kop saytlar LOHOTRON Bolyar( koppul

teklip edip hic zatbermeyan, yada az pul gazanmak

mumkinclikli, gazanyp alan pullarynyzy hasabynyza

gecirmeyan).Menin size hudurlejek ozumin hem pul

gazanyan shu sayt size (dogry peydalanmagy

basharsanyz elbetde) maliya taydan upjunciliginizi

yola goymaga yardam berip biler.Seosprint- bu

internetde gowy pul gazanylyan saytlaryn bri.Onda

siz birnace yenil, kop wagtynzy almayan yumushlary yerine

yeriryaniz.(her yumushyn kynyrak yagny kop wagtynyzy alyan ya

almayanlygyna gora olaryn size toleyan pulynynmukdary hem durli-durlidir.)

Siz eger gyzyklanyan bolsanyz sizde sheyle soraglar yuze cykmagy

mumkin,yagny Bu saytda pul gazanmaklyk ucin nameler etmeli we nameler

gerek?!

> Ilki bilen-a , umuman internet usti bilen pul gazanmak niyetiniz bolsa,

sizde Visa kartynyz, ya bolmasa Wapmoney, Kiwi,Payeer we sm elektron

gapjyklarynyzyn bolmagy hokmany shert.yagny size pulunyzygecirip almak ucin .( Eger

Visa kartynyz yok bolsa , elektron gapjyk, in ansady hem PAYEER-DEN GAPJYK

DOREDIN. men hem shondan hasap acdym).Egerde sizde gapjyk doretmek, visa kart

almak mumkinciiginiz yok bolsa ,size gowy yenillik doredip bileris yagny size gowuja

mumkincilik doretmek niyetde yagny, sizin gazananpullarynyzy men telefonhasabynyza

gecirerin.(Sozum soz yone siz menin referalym (topar agzamdan bolmaly, topar agzam

bolmadyk halynda gazanan pullarynyzy men size pulunyzy telefon hasapdan iberip

bilmerin).

>Siz shu ssylkadan Seosprintde registrasiya

etmeli, registrssiy ucin mail.rudan elektron

pocdanyzyn bolmsgy zerur.edil adaty

saytlarynky yaly , shu ssylkadan registrasiya

edip bilersiniz. :nicTemp();Eger registrasiya etmekde

mesele we sorag yuze cyksa shahsa yazyp

ugradyn.rEGISTRASIYADAN SON

KABINETINIZE GIRIP, ZARABOTOK B

boluminde pul gazanmagyn durli gornshinden

durli pul mocberine layyklykda ozunize gowne

yaran yumushlary yerine yetirip bilersiniz.Bu saytyn bir

gowy ayratynlykly taray pulunyzy hasabynyza

gecmesi dessinedir.Buzatlary name sebapden yazdyka diymeginiz ahtimal eger

dushunmezden. Men buzatlary ozum barlap gorenimden son real

gazanypbolyandygnaesaslanyp we ozuni gynap,gynanyp ishlemek islemeyan kishilerin

we internetden peydalanmak mumkinciliginin bizin yurdumyzda elyeterliigini nazarda

tutup yazdym.YENE-DE bir zat bu hic hili gadagan saytlardandalbizin

yurdumyzda.Munda oz halal zahmetin puluny alyan hasabyna.Umuman wagtm azlygy

15

sbali kop geplap durjak dal.Mowzuklarymyz okanynyz ucin kop sag bolun.Peydaly

usulda gowulyga ishletmegibizi arzuw etmekli bilen hazirlikce sagbolun!!!

Ps:Yatdan cykan bizin yurdumzda wifi ulanyjylaryn sany kop yone, Mgbayt paketler

bilen intrnetde giryanlere ,sonundan name ucin pul gazanmaklyk ucin pul cykdayjym

kopelip baryar diyip, mana zeyrenc gatyjyny yazmazlygynyz ucin onunden duduryan

YaWifi dan ya-da 500 Mg internet paketlerden peydalanyn, alan peydanyz bilen

cykaran cykdyjynyz den bolup durmasyn.Sony goz onunde tutun.

Registrasiya ucinshu ssylka basyn:javascript:nicTemp();

© C O C A C O L A B I L E N I Ş L E Y A N T E L E F O N . @ N A Z A R H A N O W

Daizi Zheng Nokia üçin Koka

Kolada işleýän mobil telefonyny

taýýarlady! Geň eşdilse-de ol

hakykatdan hem işleýär. Zarýat

energiýasy uglewodlardan güýç

alýar, bir söz bilen aýdanyňda,

Koka Kolanyň düzümindäki

şekerden. Bu telefony döredeniň

aýtmagyna görä, tebigi gurşawy

goramak üçin adaty batareýa

derek, biologiki taýdan arassa

batareý ulanyldy. Bio batareý energiýany fermegenleri katalizator hökmünde ulanyp

uglewodlar arkaly toplaýar. Telefony zarýatdan doldurmak üçin ulanyja, bary ýogy süýji

suw ýeterlik bolar. Bio batareý adaty Litiý-ion batareýlerden 3-4 esse zarýady köp

saklaýar, şeýle hem ekologiki taýdan arassa.

© F L A S H S D H A R D D I S K L E R @ C L A S H E R T M

Eger-de ulanyp ýören hard diskiňiz ýa-da flash we sd (çip) format soran ýagdaýynda

ýada başga bir sebäpli işleman ýagdaýynda. Ilki kompýuterden check disk ediň.

Check disk näme?

kompýuterde cmd konsolynyň üsti bilen

işleýän buýrukdyr. Ýagny siz bozuk hard

diskiňizi ýada başga Pametli

enjamlaryňyzy barlamak we düzetmek

üçin ulanyp bilersiňiz. Check disk diňe

käbir näsazlyklaryň öňüni alyp biler.

Meselem Hard diskiňizi işläp durka birden

tokdan aýyrdyňyz. Soňra dakanyňyzda

16

format soran ýagdaýynda ýa-da işlemän ýagdaýynda Check diskiň üsti bilen düzetme

mümkinçiligiňiz bar.

Nädip barlamaly?

Ilki bilen kompuýuteriňize hard diskiňizi (çip, Fleshka) usb arkaly

birikdiriň. Soňra kompýuterden cmd konsolyny Administrator

rugsady bilen açyň.

Acanyňyzdan soňra chkdsk ýazyň yzyndan bir boşluk

goýup barlamak isleýän diskiňiziň harpyny ýazyň, soň

dikleýin iki nokat ýazyň yzyndanam /f şuny ýazyp (Şu

şekilde: chkdsk E: /f E harpyň ýerine barlamak isleýän

diskiňiziň harpyny ýazyň) enter düwmesine basyp

işlediň we dolýança garaşyň dolandan soňra hard

diskiňiz üstünlikli işläp başlar.

© M A R K Z U K E R B E R G B A R A D A @ G U R B A N 9 3

Mark Zukerberg

Mark Zukerberg (iňl. Mark Elliot Zuckerberg)

Amerikan programmisti we “Facebook” jemgyýetçilik

torunyň döredijisidir. Ol 2004-nji ýylda Garward

Uniwersitetindäki kursdaşlary Dastin Moşkowiç (Dustin

Moskowitz), Eduardo Sawerin (Eduardo Sawerin) we

Kris Hýugs (Kris Hughes) bilen bilelikde häzirki wagtda

950 milýondan gowrak ulanyjysy bolan “Facebook”

jemgyýetçilik toruny döredip, dünýäniň iň ýaş baý

adamy hökmünde tanalýar. 2011-nji ýylda onuň hususy

eýeçiliginde $17.5 mlrd baýlygy bar diýip hasaba

alyndy. Ol dünýäniň in ýaş milýarderidir. Şeýle hem,

Mark Zukerberg 2010-njy ýylda “Times” žurnalynyň

pikiri boýunça “Ýylyň adamy” diýip saýlandy. 2010-njy

ýylda Zukerbergiň “Facebook” saýtyny döredişi hakda “Jemgyýetçilik tory” (“The Social

Network”) atly çeper film düşürildi.

Hususy durmuşy

Ol 1984-nji ýylyň maý aýynyň 14-ne ABŞ-nyň Nýu Ýork şäherinde eneden bolýar.

Kakasy – diş lukmany, ejesi – psiholog. Onuň üç sany uýasy bar. Olar Nýu Ýork

şäherinde birlikde önüp-ösýärler. 2003-nji ýylda, haçanda ol uniwersitetiň ikinji ýylynda

okap ýörkä, hytaý asylly amerikan gyz – Priska Han bilen tanyşyp, onuň bilen birlikde

ýaşamaga başlaýar. 2010-njy ýyldan bäri, Zukerberg öz söygülisi bolan Priskila Han

17

bilen Kaliforniýada (Palo Alto) ýaşaýarlar. Ol ýewreý hökmünde ýetişdirilmegine

garamazdan, 13 ýaşyndan bäri özüni ateist diýip yglan edýär. Zukerberg iňlis dilinden

başga-da fransuz, iwrit, latyn we gadymy grek dillerinde ýazmany we okamany

başarýar.

Çagalyk döwri

Zukerberg kiçilikden bäri kompýuter ulanmagy we onda birnäçe programmalardan

baş alyp çykýagy başarýar. 1990-ny ýyllarda, ýagny 6-7 ýaşyndaka kakasy oňa

kompýuterde Atari Basic programmasyny öwretdi. Soňra kakasy kompýuter programisti

bolan Deýwid Nýumany hususy mugallymy hökmunde hakyna tutdy. Mekdep okuwçysy

wagty, ol eýýäm kompýuterde taze programalary we oýunlary döretmäge başlady.

Facebook

Orta mekdepde fizika, matematika we

astronomiýa dersleri boýunça birnäçe baýraklara

mynasyp bolan Zukerberg, mekdebini

tamamlanyndan soňra ABŞ-niň iň abraýly ýokary

okuw mekdebi bolan Garward Uniwersitetininiň

“Informatika” bölümine girmegi başardy. Eýýäm

uniwersitetiň birinji ýylynda okuwyň iň owadan we

ökde talyplaryny saýlaýan “www.facemash.com”

saýtyny döretdi. Saýtda Zukerberg Garwardyň ähli

talyplarynyň suratlary ýerleşdiripdir. Bu suratlary

bolsa ýaş programmist uniwersitetiň serweriniň

ýörite kody döwüp, birugsat alýar. Şol sebäpli hem

uniwersitetden kowulýar. Okuwy taşlanyndan soňra bütin Garward uniwersitetini

internediň üsti bilen duşuşdyrmak maksady bilen 2004-nji ýylda öz ikinji saýty bolan

“Facebook” saýtyny döretdi. 18 aýyň icinde, Facebook ABŞ-niň iň uly jemgyýetçilik

saýtlarynyň birine öwrüldi. “Facebook” – bu dostlaryň bilen aragatnaşyk saklamak

maksady bilen döredilen saýtdyr.

© T E L E F O N A L A N Y Ň Y Z D A E K R A N Y G O W Y Ý A D A E R B E T D I G I N I

N A D I P B I L I P B O L A R ? @ L E I L A

Bir telefon alanyňyzda ekrany gowy ýada erbetdigini nadip bilip bolar? Bu

makalamyzda size bu tema degişli tilsimler bereýin.Tehnologiýanyň iň täsirli we çalt

ösýän bazary telefonlar. Telefonlar prosessorlaryndan dizaynyna çenli her häsiýeti

müşderiler üçin möhüm. Elbetde agzalýan zatlar, planşet, noutbuk ýaly enjamlar üçin

hem gerekli. Hasam PES oýnaýanlar ýada meniň ýaly Call of Duty oýnaýanlar üçin

ekran ýady, prosessor we ram göwrümleriniň ululygy gerekli.Ýöne bulardan başga bir

mçhüm mesele bar. Belki kän üns edemizok, ýöne meniň pikirimçe ilki bilen ekran

ýagdaýyny bilmek gerek.Bir sensor ekranly telefon aldyň we ekrany 1 ýyl içinde

zaýalandy diýeli. Islese 2 ýadrly prosessory bolsun, 1. Abraý gitdi J 2.Täze ekran üçin

18

üçin çykdaýjy.Iň gowusy abraýam gitmesin pulam gitmesin. Aşakda ýazylan 6 sany

ekran hasiýetlerini öwreniň we sensor ekranly enjam alanyňyzda

Pes rezolusiýa: 7’’-lik planşetlerde täze standart, Nexus 7

saýasynda 1280×800’e galdy. 10’’-lik planşetlerde bolsa iPadyň

Retina ekrany (2048×1536) ýokary hilli standart getirdi. Android

planşetlerde Asus Transformer Pad Infinity we Acer Iconia Tab

a700, HD rezolusiýa berýär. El telefonlarynda bolsa iň az

960×450 rezolusiýasyny almagyňyzy maslahat berýän. Ýöne

elbetde 1280×720’lik ekran has “betje” bolar. 480×320 piksel

resolusiýa berýän telefonlardan uzagrak duruň, sebäbi beýle

telefonlarda ýazgy we suratlary dowamly ýakynlaşyp görmeli

bolarsyňyz.

Güne çykaňda görünmeýän ekran: Satyn aljak bolýan

enjamyňyzyň güniň aşagynda nähili görünýandigine hem seretmegi maslahat berýän.

Meselem Super AMOLED ekrany bilen öwünýän Galaxy S III günüň aşagynda gowy

hyzmat edip bilenok.

Dik görüş derejesi: Eger bir noutbukyň ekranyny görmek üçin

30 gradus egýän bolsaňyz, ol enjamdan uzak duruň. Planşet

we el telefonlarynda görüş derejesi möhüm däl diýip

pikirlenmäň, telefonyňyzy maşynyňyzda GPS edip ulanjak

bolsaňyz sizi kyn ýagdaýda goýup biler. Planşetlerde bolsa

ýanyňyzdaka birzat görkezjek wagtyňyz sizi masgara edip biler.

Ak reňkler Ak däl: AMOLED ekranlardan uzak durmagyňyzy

maslahat beremok, ýöne ekranyňyzyň ak reňkleri gögümtik bir

reňk ýaly görünmesi işdäňizi ýapyp biler. Muny barlamak üçin

web brouzeriňizden “about:blank” adresine girip barlap

bilersiňiz.

Parlaýan ekranlar: Satyn almak isleýän enjamyňyzyň ekranyna seredeniňizde,

ekrandakylarda beter arkaňyzdaky “owadan arassaja otagyňyzy” görýän bolsaňyz,

diýmek ekranyň hili pesdir.

Sensor ekranlarda görülýän “setka” ýaly çyzyklar: Ekranyňyzda şeýle çyzyklar görýän

bolsaňyz, şonça pul töläp alanyňyzdan soň keýpiňizi gaçyryp biler.

19

© D Ü N Ÿ Ä N I Ñ I Ñ A K Y L L Y P R O G R A M M I S T Y ! @ < / M >

Bil Geýts(iňlisçe: BILL GATES)

Bil Geýts “Microsoft şereketini“ esaslandyryjylaryň,

şeýle hem dünýäde iň baý we jomart haýyr - sahawat-

çylaryň biri bolup durýar. Bil Geýts dünýäde iň täsirli

şahsyýetleriň biridir. Ol kompýuter senagatynyň iň belli

brendleriniň biriniň esaslandyryjysydyr.

Stoluň üstünde goýulýan her bir kompýuteriň biri

“Microsoft”-yň programmasyny ulanýar diýen ýalydyr.

“Forbes“ žurnalynyň maglumatlaryna görä, Bil Geýts

1996 – 2007-nji ýyllar aralygynda dünýäde iň baý

adamlaryň biri bolup, uzak ýyllardan bäri birinji orny

eýeläp gelýär.

Geýts 1955-nji ýylyň 28-nji oktýabrynda ABŞ-nyň

Waşington ştatynyň Sietle şäherinde dünýä inýär we şol

ýerde ulalýar. Onuň kakasy Uilýam Geýts II Sietlede ak-

lawjy bolupdyr, ejesi bolsa mekdep mugallymy we “Uni-

ted Way” atly haýyr – sahawat guramasynyň wekili bo-

lupdyr. Geýts we iki uýasy oňat terbiýe alypdyr we Geýtse ikinji ýöriteleşdirilen “Lakesi-

de School”-da okamaga mümkinçilik döräpdir.

Bil 13 ýaşyndaka özüniň ilkinji programmasyny – BASIC programmasynyň dilinde

“Atanak nolluk” atly oýnuny ýazypdyr. Bill Geýts 1973-nji ýylda Pol Allen bilen hyzmat-

daşlyk eden ýeri Garward uniwersitetinde okamaga başlapdyr. Geýts we Allen “MITS

Altair” (ilkinji mikrokompýuter) üçin esas bolan “BASIC” diliniň nusgasyny programma-

laşdyrmagyň üstünde işläpdirler. Ol “Microsoft Corporation” atly dünýäde kompýuterleri

programma bilen üpjün ediji iri şereketi ýola goýmaga girişmek üçin Garward uniwersi-

tetini taşlamaly bolýar.

© B E Y N I B I L E N K O M P Y U T E R B I R B I T I N @ X I 0 9 5

Tesla Motors'y hemem SpaceX'i doreden

amerikan milliarderi Ilon Mask (Elon Reeve Musk)

taze bir kompaniyany achmak netijesine geldi, ol

kompaniyanyn esasy maksady - geljegin

tehnologiyasyny doretmek. Has dogrusy kabir

zhurnallaryn aytmagyna gora adamlar geljekde oz

beynisini gonumel kompyuterlere "birikdirip" bilerler.

Ilonyn oz aytmagyna gora bu taze tehnologiya

kompyuterlerin usti ilki bilen adamlaryn beyni kesellerini bejermage has uly goshandyny

goshar.

Bu kompaniya hazirki wagtda birnache alymlary toplap bilipdir. Ol alymlar bolsa

elektrodlary doretmegin ustunde ishleyarler hem-de olaryn gushun beynisinde nahili

20

ozuni alyp baryshlaryny owrenyarler. Olaryn yene bir owrenyan zatlary - beyni nadip

tenini kontrol edip bilyar.

Has dushnukli edip aydanda: taze kompyuter tehnologiyalary bilen adamlaryn

kesellerini bejermek. Ine shul hem shol kompaniyanyn maksady bolup duryar. Aydyp

bilersiniz hazir hem kompyuter ulanylyar diyip, yone hazirki dowurde hich bir

tehnologiya beyni bilen gonumel (edil usb yaly) birikdirilip ozune gerek informasiyany

alyp bilmeyar.

© T Ä Z E T E H N O L O G I Ý A L A R W E S A G L Y K M E S E L E L E R I

@ L E Y L A S H A A A

Aragatnaşyklaryň we habarlaşmagyň täze tehnologik usullary adamlaryň has oňat okamagyna, işlemegine, täze maglumatlary almagyna, wagtlaryny gyzykly geçirmeklerine mümkinçilik berýär. Emma internetiň we öýjükli aragatnaşyk serişdeleriniň adam saglygyna ýetirýän ýaramaz täsiriniň bardygyny bilmek zerurdyr. Şu döwürde internet bilen iş salyşmaýan ýa-da öýjükli telefon ulanmaýan adamlary barmak basyp sanaýmaly diýsek ýalňyşmarys. Hemişe diýen ýaly eýesiniň ýanyndaky telefonyň we internetiň täze psihiki keselleriniň döremegine sebäp bolýandygyny lukmanlar şu wagta çenli äşgär etmändiler. Aşakda iň ýaýran we indi inkär edilmeýän kynçylyklar baradaky maglumat beýan edilendir.

Hyýaly jaň eşitme duýgusy we telefonsyz galma gorkusy Telefonyna jaň gelmese-de, onuň sesi eşidilýän ýaly bolýar. Bedenimizde sähelçe bir sanjylama duýsak ýa-da töwerekde bir ses eşidilse, biz ony telefon jaňy bilen baglanyşdyrýarys. Bu özboluşly kesel stress netijesinde döräp, ol örän giňden ýaýran üýtgeme bolup durýandyr. Başga-da giňden ýaýran psihiki bozulmany nomofobiýa diýlip atlandyryp, bu düşünje nomobilefobiýa sözünden gysgaldylyp alnandyr. Başgaça aýdanymyzda, bu söz öýjükli telefonsyz galmakdan döreýän gorkyny aňladýandyr. Şeýle ýagdaýdan ejir çekmeýänler az-azdyr. Käbir adamlaryň telefonynyň akkumulýatory çöken bolsa, olar biraz howsala düşýärler. Emma käbirleri bolsa özüni hakyky betbagtçylyga uçran ýaly alyp barýarlar.

21

Kiberkesel

Bu bozulmanyň asyl häsýetnamasy, adamyň käbir elektron enjamlary bilen işleşende, baş aýlanma, ýürek bulanma, nirä ýöreýänini bilmezlik duýgusy ýaly alamatlaryň ýüze çykmagyndan ybaratdyr. Kiberkesel adalgasy eýýäm 1990-njy ýyllarda howaýy (wirtual) hakykatyň ilkinji enjamlary ulanylyp başlananda girizildi. iOS-iň täze görnüşi işlenilýänçä, iPhonyň eýeleri hem ýürek bulanma arz edýärdiler. Bu bozulma ýene-de "san deňiz keseli" ady bilen hem bellidir.

Facebook-gamlanmasy

Ýaşlar köplenç inernet arkaly jemgyýetçilik ulgamlarynda tanyşýarlar, bir-birleri bilen habarlaşýarlar. Näçe uzak aragatnaşyk sakladyklaryça, olaryň şonça-da keýpi bozulýar, olar köplenç gam-gussaly, aladaly bolýar. Munuň sebäbini şeýle düşündirmek bolar. Jemgyýetçilik ulgamlarynda habarlaşýan adamlar internetde özleriniň diňe gowy taraplaryny görkezmäge çalyşýarlar. Olar gözel ýerlerde düşen, hemme taraplaýyn owadan

suratlaryny goýý"arlar. Olara seredýän adamyň göwnüne hemmeler özünden bagtly, owadan, şadyýan ýaşaýan ýaly bolýar. Onuň dura-bara öz-özünden, ýaşaýyş durmuşyndan göwni geçip başlaýar.

Internet-garaşlylyk

Internete garaşly adam ondan asla çykasy gelmeýär. Internete girip bilmedik ýagdaýynda howsala düşýär. Wagtynyň köp bölegini internetde geçirýän adam durmuşyň beýleki taraplaryny ünsden düşürýar. Ol şahsy durmuşyna, işine ýer galdyrmaýar. Alymlar şeýle bozulmanyň neşekeşlige ýa-da psihiki bozulma degişli edilmeginiň dogrulygy barada ylmy çekeleşikleri alyp barýarlar.

22

Onlaýn-oýunlara garaşlylyk

Onlaýn-oýunlara garaşly bolmak has ýygy we weýran ediji kesel hasaplanylýar. Adam şeýle oýunlara gyzygyp, özüni oýnuň bir gahrymany ýaly duýýar. Ol ýuwaş-ýuwaşdan howaýy, oýun durmuşyna girişip, hakykatda işini, maşgalasyny ýitirýär, horlanýar, hatda öz janyna hem kast edýär.

Kiberhondriýa

Kiberhondriýadan ejir çekýän adam internetde keseller barada okap, olaryň köpüsiniň özünde bardygyna ynanýar. Netijede, sähelçe kellesi agyrýan bolsa-da, şeýle adam özüni agyr kesele üçran ýaly alyp barýar. Özüni ynandyryp, ol hakykatdan hem saglygyna zyýan ýetirýär, oýlap tapan keseline duçar bolýar.

"Google täsiri"

Şeýle keselli adam özüne hiç hili bilimiň gerek bolmajakdygyna şübhesiz ynanýar. Onuň pikiriçe, islendik maglumaty Google arkaly alyp bolýarka, haýsydyr bir zady ýatlamagyň geregi ýok. Google peýdalanýan adam başgaça pikir etse-de, onuň "Google täsirine" garşy durnuklylygy bolmaýar. Beýni bir zady ýatda saklamak üçin özüne agram salmaýar, maglumatlary bir ýerden taýýar görnüşde almaga öwrenişýär.

23

© Ö Ý J Ü K L I ( E L ) T E L E F O N L A R Y Ň U L A N Y L M A K @ L E Y L A S H A A A

ÖÝJÜKLI (EL) TELEFONLARYŇ ULANYLMAGY RAK KESELINIŇ DÖREMEGINIŇ

TÖWEKGELLIGINI ARTDYRMAÝAR

Öýjükli telefonlaryň howpsuzlygy wagtal-wagtal jedelleriň temasyna öwrülýär.

Alymlaryň berýän maglumatlaryna görä, öýjükli telefonlaryň we rak keseliniň

döremeginiň töwekgeliginiň arasynda gönüden-göni baglanyşyk ýokdur.

Öýjükli telefonlardan peýdalanýanlaryň

sanynyň artmagyna baglylykda, bu mesele

soňky 20 ýylyň içinde wagtal-wagtal

gozgalýardy.

Bu meselä degişli soňky barlaglar

Daniýanyň rak epidemiologiýasy Institutynda

geçirildi. Institutyň işgärleri 18 ýylyň

dowamynda hemişe öýjükli telefon ulanan

350 000 adamyň keseliniň taryhyny öwrendiler.

Barlag geçirijileriň ählisi bir netijä geldiler: telefon ulanýan adamlaryň beýniside rak

keseliniň döremek howpy beýleki adamlaryňkydan ýokary däldir.

Muňa garamazdan, Britaniýanyň Saglygy goraýyş ministrligi 16 ýaşa ýetmediklere

öýjükli aragatnaşykdan köp peýdalanmazlygy we telefon gürrüňleri mümkin boldugyça

azaltmagy maslahat berýär.

Ruhlandyryjy netijeler Daniýaly alymlar öňki barlaglarynyň netijelerine esaslanyp,

öýjükli telefonlaryndan uzak wagtyň dowamynda peýdalanylanylan ýagdaýlaryny

barladylar. Netije üýtgemändi: beýnide howply çişleriň döremegi bilen öýjükli

aragatnaşykdan peýdalanmagyň arasynda hiç hili baglanyşyk bellenilmedi.

Öýjükli telefondan peýdalanýan 358403 adamdan 356-synda beýniniň rak keseli, 846-

synda bolsa merkezi nerw ulgamynyň rak keseliniň beýleki görnüşleri döredi. Bu bolsa

ortaça hasabatyň görkezijilerine deňdir. Şeýle hem telefondan 13 ýyldan hem gowrak

wagt peýdalanan adamlarda kesellemek howpy artmaýardy.

Alymlar telefonyň has uzak wagt ulanylanda hem rak keseliniň döremeýändigini

anyklamak, şeýle-de öýjükli telefonlaryň çagalaryň saglygyna täsir edişine has köp üns

bermek isleýändiklerini aýdýarlar. Şwesiýanyň Karolina institutynyň professory Anders

Albom barlag usulyna ýokary baha berip, onuň netijesiniň ruhlandyrýandygyny belledi.

Kembrij uniwersitetiniň töwekgelliklere baha bermek boýunça maslahatçy, professor

Dawid Şpigelhalter öz gezeginde öýjükli telefonlaryň ulanylmagy baradaky

maglumatlaryň baryp 1995-nji ýyla degişlidigini we diňe irki we giçki ulanyjylary

deňeşdirmäge mümkinçilik berýändigini, ýöne şeýle bolsa-da, telefonlaryň çişleriň

döremegine täsir etmeýändigi baradaky açyşyň örän wajypdygyny belleýär.

Alymlaryň arasynda şonda-da öýjükli telefonyň saglyga belli derejede howpludygy

baradaky käbir barlaglara esaslanýan pikir bardyr. Şol sebäpli Bütindünýä saglygy

goraýyş guramasy öýjükli telefon bilen bagly meseläni kofe meselesi ýaly

meseleler bilen bir hatarda goýýar: "Howp gönüden-göni subut edilmedik, ýöne ony

doly aradan aýyryp hem bolmaýar".

24

© R A D A R N A M E ? O L N A H I L I I S H L E Y A R . @ A M A N M U H A M M M E T

“Radar” näme? Ol nähili işleýär?

"Radar" sözi elbetde hemmämize diyen yaly tanyš sözdir. Geliñ bu barada biraz maglumatlar bilen tanyš bolalyñ!

“Radar” görüş çägimiziň daşyndaky hereketleri ýa-da hereketsiz zatlary, radio tolkunlaryň kömegi bilen ýüze çykarmak we anyklamak üçin döredilen guraldyr. Harby ýa-da raýatlaryň maksady üçin ulanylýan “Radarlar”, häzirki wagtda iň wajyp oýlanyp tapylan guraldyr.

Aeroportlardaky howa hereketleriniň gözegçiliginde, uçarlaryň beýikligini we anyk ýerleşýän ýerini ýüze çykarmak, deňizde hem gämileriň hadysalaryň üstünden barma howpuny aradan aýyrmak, olaryň howpsyz hereketini üpjün etmekde iňňän wajypdyr orny eýeleýär. Howa çaklamalary hem “Radarlaryň” kömegi bilen anyklanylýar. Golaýlaýan tebigy hadysalaryň öňüni almak, ölüm ýitimiň we zatlaryň harap bolmazlygynyň öňüni alyş çäreleri geçirilýär.

“Radarlar” kiçi zatlary ýa-da dag ýaly uly zatlary ýeňillik bilen ýüze çykarýar. Planetalaryň we howanyň barlaglarynda, kosmos ýolagçylyklarynda hökmany gerek guraldyr. Kosmosa giden gurallaryň orbita ýerleşýän ýerine çenli barlagyny üpjün edýär. Harbyda hem bir näçe ýerlerde ulanylýar. Hüjüm edýän uçary anyklamak, gämi ýa-da golaýlaýan artilleriýa ýaraglaryny öňünden ýüze çykaryp, duýduryş berýär. Garaýollarda-da polisýa işgärleri ýokary tizlikde hereket edýän sürüjileri radaryň kömegi bilen anyklaýarlar.

Radar nähili işleýär?

Gowakda ýa-da jülgede uly ses bilen gygyrlanda, gaýalara degip yzyna gaýdýan seslerimizi eşidýäris, “Radar” hem şu ýörelge esasynda işleýär. Bir zada degen radio tolkunlary gaýtadan yzyna aýlanýar. Radaryň habar berijisi al-asmanda sekuntda 300.000 km tizlikdäki hereket edýän radio tolkunlaryny ugradýar. Bular mysal üçin: “bir uçara degeninden soňra yzyna gaýdar ýa-da radaryň çanagyna (antennasyna) bildirýär”. Antennalardan gelen tolkunlar maglumat alyja iberilýär, maglumat alyjy hem tolkunlary elektrik signalyna öwürip, uçaryň daşlygyny, tolkunlaryň näçe wagtdan yzyna dolanandygyny anyklaýar. Signal radaryň ekranynda aýgytly bir nokat bolup görünýär. Uly uçarlarda golaýdaky beýleki uçarlary anyklaýan radarlar bar. Şeýlelikde, golaýlaýan tebigy hadysalary, bulutlary ekranda görkezip uçarmanlary duýdurýar. Gämilerdäki radarlar bolsa, suwuň ýüzüne radio tolkunyny ugradýar, bu tolkunlar deňiziň düýbündäki zatlara ýa-da gämilere degip yzyna gelýär.

25

Häzirki wagtda bilim işgärleri, awtoulag sürüjilerine golaýda bolan hadysalary habar bermegi ýa-da görmek ukubyny ýiteren adamalara kömek etmek maksady bilen ýörite radarlar ýasamaklygyň üstünde işleýärler.

“Radio bilen anyklamak we gözegçilik etmek” manysyndaky “Radio Detection And Ranging”, ýagny, “Radar” iňlis sözüniň ilkinji baş harplaryny bir ýere jemläp, halkara derejesinde döredilen sözüdir.

© G O O G L E T R A N S L A T E - T Ü R K M E N D I L I N I G I R I Z E L I @ D A G

Birinji ädim

Google Terjimeçiniň jemgyýetine goşul

Ikinji ädim

Türkmen dilini goş

Üçünji ädim

Terjime etmäge başla (iňlis-türkmen)

P.S.

1. Her bir adam günde on söz girizip bilse, eýýäm

belli bir möçbere ýetenden soňra test görnüşinde

Google Translate giriziler.

2. Ýöne sözlemleri manysyna göra girizmäge salşyň.

3. Türkmen diliniň harplaryny dogry giriziň.

4. Türk dili bilen garyşdyrmazlyga salşyň.

© T Ü R K M E N T A L Y P L A R Y 1 - N J I O R N Y E Y E L E D I . . . @ N A Z A R H A N O

ULAG WE ARAGATNAŞYK INSTITUTYNYŇ talyplary Halkara Bäsleşigiň „Robot

Tehnikasy Babatda Iň Gowy Iş we Ösüş Üçin“ Diýen Baýragyny Eýelediler

21/05/2017

Türkiýäniň Konýa şäherinde geçirilen robot tehnikasy boýunça ХI Halkara talyplar

bäsleşigine Makedoniýanyň, Panamanyň, Saud Arabystanynyň, Rumyniýanyň,

Tunisiň, Gresiýanyň, Kipriň, Azerbaýjanyň we beýleki döwletleriň–jemi 13 ýurduň

ýokary okuw mekdepleriniňdir kollejleriniň 400-e golaýyndan talyplaryň hem-de

26

mugallymlaryň 3200 –si gatnaşdy. Emin agzalary 12 ugurdan 2800-den gowrak işe

baha berdiler.

Türkiýäniň Bilim ministrliginiň gurnamagynda her ýyl geçirilýän bu bäsleşikde

Türkmen döwlet ulag we aragatnaşyk institutynyň topary ýurdumyza wekilçilik etdi.

Onuň hatarynda bu institutyň

Ýaş alymlar geňeşiniň

agzalary, aragatnaşyk we

demir ýol ulagy fakultetleriniň

talyplary Ymamberdi

Durdyýew bilen Şirmuhammet

Wepaýew, şeýle hem elektrik

aragatnaşygy kafedrasynyň

mugallymy Wepa Güýjow

bardy. Ugurlaryň dördüsi

boýunça bäsleşige gatnaşan

ildeşlerimiz daşary ýurtlylaryň arasynda baýrakly üçlügiň başyny çekdiler.

Talyplaryň mugallymlarynyň nygtaýşy ýaly, türkmen topary bäsleşige diňe bir awtorlyk

oýlap tapyşlaryny däl, eýsem TDUweAI-niň ÝAG-nyň robottehnikasy babatda işläp

taýýarlanlaryny teklip etdiler. Bäsleşigiň çäklerinde ÝAG-nda taýýarlanan robot-goluň,

robot-sumonyň, robot-labirintiň mümkinçilikleri görkezildi. Husussan-da, robot-gol

hünärmen iş edilmeli ýerden daşda bolup, wideokamera arkaly işiň gidişine gözegçilik

etmeli bolýan çylşyrymly önümçilik şertlerinde dürli sazlama işlerini geçirmäge

niýetlenendir. „Elektron golda“ şeýle hem hereketi çäkli adamlar üçin ýasama el

döretmek pikiri-de amal edilen.

TDUweAI-niň bäsleşige hödürlän ylmy işleriniň arasynda taslamalaryň hem birnäçesi

bar. Olaryň biri TDUweAI-niň ÝAG-ny bilen işjeň hyzmatdaşlyk saklaýan

Türkmenistanyň Senagat ministrliginiň tabşyrygy bilen taýýarlanan el yzlaryny tanaýan

ulgamdyr. Beýleki bir ylmy iş senagat kärhanalaryny uzak aralykdan dolandyrmakdyr.

Halkara eminler topary awtomatlaşdyrylan ýa-da „paýhasly“ yşyklar ulgamyna, şeýle

hem energiýanyň alternatiw görnüşlerini ulanmak babatda işlere-de baha berdi.

Türkmen netbugynyň taýýarlanmagy-da türkmen toparynyň üstünlik gazanmagyna

ýardam etdi, ýakyn wagtda Senagat ministrliginiň „Türkmenmaşyngurluşyk“ Döwlet

konserniniň „Aýdyň gijeler“ Hojalyk jemgyýeti ony köpçülikleýin öndürüp başlar.

Emin agzalary türkmen toparynyň innowasion täzeliklerine mynasyp baha berip,

olara bäsleşigiň „Iň gowy taslama işi we syndaky ösüşi“ atly ýörüte baýragyny

gowşurdy.

LINE ACCAUD: @mbt1067a