Zadanie 3 (1 pkt) Na rysunku przedstawiono mechanizm wentylacji narzdu wymiany gazowej u ryby kostnoszkieletowej. Okrel rol, jak peni wieczka (pokrywy) skrzelowe w mechanizmie wentylacji skrzeli. Zad. (5 pkt) Na rysunku przedstawiono przekrj przez gow ryby. Strzaki oznaczaj kierunek przepywu wody. a) Podaj nazw procesu, ktry zachodzi w skrzelach. .................................................................................................................... b) Podaj nazwy dwch opisanych na rysunku elementw budowy, ktre usprawniaj przebieg tego procesu w rodowisku wodnym. ............................................................................................................................................................................................ c) Opisz mechanizm wentylacji u ryb.

....................................................................................................................................................................................

ZADANIE 50. Dokonaj analizy porwnawczej gospodarki wodno mineralnej kostnoszkieletowej ryby morskiej i sodkowodnej. W tym celu skonstruuj i wypenij tabele uwzgldniajc: a) regulacj stenia wody w pynach ustrojowych, b) regulacj stenia jonw w pynach ustrojowych

Tabela Przeczytaj uwanie tekst i odpowiedz na pytania. Wikszo gatunkw morskich ryb kostnoszkieletowych utrzymuje cinienie osmotyczne krwi na poziomie 35% cinienia osmotycznego wody morskiej. Silny, wzrastajcy na zewntrz gradient osmotyczny powoduje cige odwodnienie organizmu. Mocz jest izoosomotyczny lub nieznacznie hiperosmotyczny w stosunku do krwi. Wikszo glonw i bezkrgowcw morskich ma pyny ustrojowe izoosmotyczne z wod morsk, wic spoywajc je, ryby nie mog wyrwnywa strat wody t droga. Jedynym rozwizaniem jest picie wody morskiej i wydalanie nadmiaru jonw przez nerki i drog aktywnego transportu przez skrzela. a) Wybierz waciwe okrelenia dla pynw ustrojowych ryby morskiej w stosunku do rodowiska: hiperosmotyczny, hipoosmotyczny, izoosmotyczny. Wybr uzasadnij. 2 pkt. b) Wyjanij, dlaczego ryby morskie mog mie problem z niedostatkiem wody w organizmie, a morskie bezkrgowce nie. 2

1

pkt. c) Wyjanij, czemu zjadanie glonw i bezkrgowcw nie moe wyrwna straty wody w organizmie ryb morskich. 1 pkt d) Wyobra sobie, e opisywane ryby bd wydala hipoosmotyczny (wzgldem swojej krwi) mocz. Okrel, jakie byyby tego skutki dla bilansu wodnego ryby. 1 pkt Zadanie (5 pkt.) Organizmy zwierzce wyksztaciy rne mechanizmy regulacji zawartoci wody i soli mineralnych. Poniszy rysunek mia przedstawia ustalanie bilansu wodnego u morskiej ryby kostnoszkieletowej, jednak nie wszystkie, zamieszczone na nim informacje s prawdziwe. Przeanalizuj go i zakrel tylko te trzy informacje, ktre prawidowo wyjaniaj mechanizm osmoregulacji u morskiej ryby kostnoszkieletowej. Za kadym razem uzasadnij swj wybr jednym argumentem, biorc pod uwag specyfik rodowiska.

1.................................................................................................................................................................................................... 2.................................................................................................................................................................................................... 3................................................................................................................................................................................................ Zadanie 20. (2 pkt)2008 probna Na schemacie przedstawiono jeden ze sposobw osmoregulacji u ryb. Uzasadnij, posugujc si dwoma argumentami, e na schemacie przedstawiono sposb osmoregulacji ryby sodkowodnej. 1. ................................................................................................................................. ..................................................................................................................................... 2. ..................................................................................................................................... ............................................................................................................................... Zadanie (10pkt.)2001 Mocz ryby sonowodnej jest zazwyczaj hipertoniczny, za sodkowodnej hipotoniczny wzgldem rodowiska ich ycia. Wyjani: a) (3pkt.) w jaki sposb ryby morskie utrzymuj w swym ciele stosunkowo sta zawarto wody i soli: ................................................................................................................................................................ ...................................... b) (3pkt) w jaki sposb ryby sodkowodne utrzymuj w swym ciele stosunkowo sta zawarto wody i soli ..................................................................................................................................................................................................... c) (2pkt.) w jaki szczeglny sposb rekiny zapobiegaj ucieczce wody ze swego ciaa ...................................................................................................................................................................................................... d) (2pkt.) w jaki sposb gospodark wodn prowadz takie gatunki jak np. wgorz, zmieniajce w cigu swego ycia rodowisko sodko- na sonowodne lub odwrotnie ...................................................................................................................................................................................................... ZADANIE 53 Ryby spodouste jak np. rekiny obray szczeglny sposb przystosowania si do rodowiska, w ktrym yj. Z podanych informacji wybierz faszyw; A) yj w wodach sonych B) pyny ustrojowe tych ryb i rodowisko ycia s wzgldem siebie izotoniczne. C) Utrzymuj w pynach ustrojowych wysokie stenie mocznika. D) W utrzymaniu si na pewnym poziomie w wodzie pomaga im pcherz pawny. E) Oszczdzaj energi, gdy nie musz usuwa nadmiaru soli z organizmu. Ryby dwudyszne obok zdolnoci oddychania za pomoc skrzeli tlenem rozpuszczonym w wodzie mog take oddycha powietrzem atmosferycznym wykorzystujc narzd, ktry powsta z przeksztacenia :.................................................................... Zadanie54. Na podstawie dowodw z fizjologii i biochemii mona wnioskowa o pokrewiestwie midzy organizmami. Tabela zawiera zestawienie zawartoci pierwiastkw w wodzie oceanicznej i pynach fizjologicznych rnych zwierzt, przy czym za 100 przyjto ilo Na, ktry jest charakterystyczny zarwno dla wody oceanicznej, jak i dla pynw ustrojowych.

Na podstawie analizy danych zawartych w tabeli przedstaw dwa wnioski 1 2 ZADANIE 49. Zinterpretuj rnice w znaczeniu linii bocznej dla trzech wymienionych w tabeli gatunkw ryb. Skala wartoci; O bez znaczenia, 1 nieistotne, 2 mae, 3 drugorzdne, 4- due, 5 zasadnicze.

2

1. Co to s krgowce? .......................................................................................................... 2. Jakie ryby nazywamy rybami dwudysznymi? . 4.Na podstawie rys.1 opisz pokrycie ciaa ryb.

Zadanie35. Prawidow rnic midzy sercem ryb spodoustych i kostnoszkieletowych przedstawia zestaw: spodouste kostnoszkieletowe a stoek ttniczy jest nie ma b liczba pcherzykw tworzcych serce 3 4 c pooenie serca po stronie brzusznej po stronie grzbietowej d liczba zastawek przedsionkowo - komorowych 1 2 Zad. Podaj zwiz charakterystyk gromady pazw zad. Wyjanij pojcie aromorfozy i wypisz z uzasadnieniem trzy takie cechy dla pazw.

............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... .Zad. Czaszka pazw poczona jest z krgosupem za pomoc: a) jednego kykcia potylicznego; a) dwch kykci potylicznych; a) krgu obrotowego; a) krgu dwigacza. Zad. Wymie cechy przystosowujce pazy do ycia na ldzie ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................ Zad. Wszystkie gatunki pazw i gadw krajowych objte s ochron; mimo to ich liczebno stale maleje. Wymie i omw trzy czynniki, ktre wedug Ciebie przyczyniaj si do tego zjawiska. 1. 2. 3. ... Zad. Napisz w jaki sposb rodowisko ycia wpywa na kierunek zmian przystosowawczych obserwowanych w trakcie przeobraania si larwy aby w jej posta doros. Odpowied uzasadnij 3 argumentami.

Zadanie (0 3 pkt.) Opisz wszystkie zmiany zachodzce w budowie narzdw oddechowych ab podczas metamorfozy kijanek w osobniki dorose. Zad. Wymie przedstawicieli pazw ogoniastych w Polsce Zad. W jaki sposb aba przystosowaa si do drapienictwa? Zad. Czyje to puca? Jaka rnica wystpuje w ich budowie i czym jest spowodowana? Zad. Scharakteryzuj narzdy zmysw aby i zaskroca Zad. Wyjanij pojcia: Autotomia .

3

Herpetologia Amonita .. Mimetyzm .. Atlas .. Zad. Wentylacja puc u pazw odbywa si w nastpujcy sposb

Wymie wady sposobu oddychania pazw ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................... Zad. Gady zdobyy niezaleno od rodowiska wodnego midzy innymi dziki oszczdnej gospodarce wody. Podaj i omw trzy nowe cechy, ktre umoliwiy racjonaln gospodark wodn. 1. 2. 3. Zad. Czyje to serce? Dorysuj obiegi, zaznacz miejsca wymiany gazowej zewntrznej i wewntrznej, opisz ich funkcje.

Zadanie 2 (2pkt.) Wykres przedstawia wyniki pomiarw dotyczcych funkcjonowania przysadki mzgowej aby (linia ciga), tarczycy (linia przerywana) oraz iloci jodu (supki) podczas metamorfozy, ktrej stadia przedstawiaj rysunki. Przedstaw jeden wniosek wynikajcy z analizy powyszych danych. Wyjanij na czym polega zjawisko, ktre mona zaobserwowa u aksolotli, a przyczyn ktrego jest niski poziom hormonw tarczycy. Zadanie 24 Poniszy wykres przedstawia wyniki bada nad wymian gazow ropuch hodowanych w rnych temperaturach. a) Podaj, w ktrej z trzech temperatur pobieranie tlenu przez puca ropuch byo wiksze ni przez skr. (1 pkt.) b) Wyjanij, ktry z narzdw wymiany gazowej (skra czy puca) ma u ropuch wiksze znaczenie dla wymiany CO 2 i w jakich temperaturach. (2 pkt.) c) Wyjanij dlaczego przeprowadzenie takich bada nad jaszczurkami nie miaoby sensu. (1 pkt.)

Zad. Dlaczego przegrzanie dla gadw jest niebezpieczne? Zad. Opisz narzdy zmysw wystpujce u gadw.

4

Zad. Wyjanij pojcia: Poikilotermy Mimikra Neotenia Narzd Cortiego Hatteria Anamia Zad. Podaj sposoby ochrony poznanych krgowcw. Zadanie (2 pkt) Tempo procesw fizjologicznych przebiegajcych u organizmw zmiennocieplnych jest w duej mierze uzalenione od temperatury otoczenia. Zaobserwowano, e jeli w moe wybra sobie pooenie w stosunku do rda ciepa, to zblia si do niego w okresie trawienia, za odsuwa si podczas godu. Wyjanij, co jest przyczyn takiego zachowania si wy podczas trawienia pokarmu, a co w czasie dugotrwaej godwki. ZAD. Jakie zmiany wystpiy w budowie ukadu oddechowego u gadw w porwnaniu z pazami i wyjanij przyczyny ewolucji. Zad. Napisz jakie zmiany nastpiy w rozwoju szkieletu pazw i gadw Zad. Wymie przystosowania do drapienictwa u wy Zad. Podpisz rysunek i przedstaw rol zaznaczonych elementw. Zad. Porwnaj budow skry pazw i gadw .Jaki widzisz zwizek z trybem ycia? Zad. Scharakteryzuj krokodyle Zad. Zadaniem omoczni jest: a) gromadzenie substancji zapasowych; a) gromadzenie produktw przemiany materii wydalanych przez zarodek; a) gromadzenie wody potrzebnej do rozwoju zarodka; a) ochrona zarodka przed uszkodzeniami mechanicznymi. Zad. Wspln cech gadw i pazw jest: a. mechanizm wentylacji a. typ rozwoju zad.Gady maj: a. dwa uki aorty i dwa kykcie potyliczne a. jeden uk aorty i dwa kykcie potyliczne a. obecno ucha rodkowego a. budowa skry

a. dwa uki aorty i jeden kykie potyliczny a. jeden uk aorty i jeden kykie potyliczny

Zadanie 27 (0 4 pkt.) Schemat przedstawia bony podowe gadw.

5

Podaj nazwy bon podowych oznaczonych na rysunku cyframi (1, 2): 1 ............................................................................... 2 ............................................................................... a) Przedstaw dwie funkcje owodni. 1 ................................................................................................................ 2 .............................................................................................. Zadanie 1 (0 2 pkt.) Ponisze rysunki przedstawiaj mzgi trzech krgowcw.

a) Przedstaw tendencj ewolucyjn zauwaaln w rozwoju tego narzdu. b) Podaj nazw dziedziny biologii, ktra bada podobiestwa i rnice w budowie wewntrznej rolin i zwierzt.Zadanie 5 (0 2 pkt.) Przedstaw po jednym podobiestwie i jednej rnicy w budowie lub fizjologii ukadw oddechowych ptaka i ssaka, dokonujc odpowiedniego porwnania midzy nimi. Zadanie 7 (0 6 pkt.) Wymiana i transport gazw oddechowych w organizmie czowieka zachodzi na dwch poziomach: organw jakimi s puca i w tkankach. a) Przedstaw mechanizm i kierunek wymiany gazw oddechowych midzy pcherzykami pucnymi a krwi. b) Wybierz i podkrel prawidow odpowied: Pcherzyki pucne s zbudowane z nabonka: A. wielowarstwowego, b) jednowarstwowego szeciennego, c) jednowarstwowego cylindrycznego, d) d) jednowarstwowego paskiego. ZADANIE 8 Rysunki przedstawiaj w sposb nieuporzdkowany, narzdy oddechowe charakterystyczne dla pazw, gadw, ptakw, ssakw. a) Uszereguj przedstawione narzdy oddechowe zgodnie z kolejnoci gromad (I,II,III,IV) b) Okrel podstawowy kierunek w ewolucji budowy puc. c) Podaj ich charakterystyczne cechy budowy, ktre uatwiy rozpoznanie. d) Wymie po dwch przedstawicieli wymienionych gromad i podaj ich rodowisko ycia.

6

ZADANIE 51. Wyjanij przyczyny rnic w rozmieszczeniu gadw w wybranych krajach Europy.

ZADANIE 11 Na podstawie rysunku wyjanij, na czym polega wymiana gazowa podczas lotu ptaka?

Zadanie 12. (2pkt)Wyka zwizek budowy z funkcj na przykadzie odka przeuwacza i odka czowieka Zadanie 13 (0 2 pkt.) Poniej przedstawiono cztery wybrane cechy charakteryzujce przystosowania jednego organizmu do pobierania okrelonego rodzaju pokarmu.

Posiada stosunkowo dugie jelito.

Posiada on zby zaopatrzone w paskie listewki ze szkliwa. Ma duy i wielokomorowy odek. Posiada symbiotyczne bakterie i orzski w przewodzie pokarmowym.

Podaj nazw rodzaju heterotrofa, do ktrego mona zaliczy opisany powyej organizm. Swj wybr uzasadnij jednym argumentem. Zadanie 14 (0 3 pkt.) Przystosowanie sposobu trawienia do jakoci pobieranego pokarmu najlepiej jest widoczne u zwierzt rolinoernych.

a) Podaj pen nazw rodzaju odka, ktrego schemat przedstawiony jest na rysunku.. b) Przedstaw funkcje jakie peni wacz i trawieniec w sposobie odywiania si rolinoercw. Zadanie 15 (0 5 pkt. Schematy przedstawiaj ukady pokarmowe ptaka i ssakw. Podpisz rysunki podajc przynajmniej dwie cechy , ktre o tym wiadcz do kogo nale Okrel jakim pokarmem ywi si organizmy podajc argumentacj. Zadanie 16 (0 2 pkt.)Na poniszych schematach przedstawiono przewody pokarmowe wybranych krgowcw. a) Podaj dwie rnice w budowie przewodw pokarmowych przedstawionych na schematach. (2 pkt.) b) Wyjanij adaptacyjne znaczenie rnic w budowie przewodw pokarmowych psa i owcy (2 pkt.)

Zadanie 17 W kolumnach I - IV zestawiono charakterystyczne cechy czterech typw dziobw u ptakw.

7

Przyporzdkuj typy dziobw do rodzaju zdobywanego pokarmu. (2 pkt) Dzib I twardy krtki stokowaty II mikki, dugi, spaszczony III twardy, ostry, zakrzywiony IV wski, dugi, rurkowaty Ptaki posiadajce takie dzioby mog odywia si nastpujcym pokarmem: a) odcedzanym z wody b) nektarem kwiatowym c) misem d) ziarnem Zadanie 18 (2 pkt.) Pojedynczy osobnik realizuje rne czynnoci yciowe nie dla wanoci wasnego istnienia lecz, by mc pozostawi po sobie materia dziedziczny w postaci nowych form ycia. Wyjanij, dlaczego organizmy wytwarzajce jaja obficie wyposaone w tko produkuj zwykle znacznie mniejsz ilo komrek jajowych ni organizmy posiadajce jaja skpotkowe. Podaj przykad strategii rozmnaania zwizanej z ochron jaj przed drapienikami. .........................................................................................................................................................................................................

Zadanie 19. (2pkt) Schemat przedstawia zarodki gada i ssaka. Wyjanij zaleno midzy form rozrodu a rol omoczni w rozwoju zarodkowym gadw i ssakw.

Zadanie 21 (0 1 pkt) Samica pancernika zwykle wydaje na wiat czworo identycznych modych, ktre s w dodatku jednej pci. Podaj prawdopodobn przyczyn prawidowoci wystpujcej w rozmnaaniu si pancernikw. ..................................................................................................................................................................... Zadanie 23 (0 2 pkt.) Rozmiar i ksztat kadej komrki zwizane s z funkcj, jak ona peni. Uzasadnij t prawidowo na przykadach komrki jajowej i plemnikw, ktrych schematyczne rysunki przedstawiono obok. Podaj charakterystyczne cechy trybu ycia i budowy ciaa wy na podstawie rysunkw Dlaczego mija jadowita czoga si rano z trudem i chtnie wypeza np. na suchy pieniek?

Zad.

8

ZADANIE 20 Przeprowad analiz zamieszczonych schematw dotyczcych rozwoju bon podowych u gadw (1-3) oraz bon podowych u ssaka (4) i wykonaj polecenia (a, b, c, d). a. (2 pkt.) Nazwij bony podowe oznaczone jako A .............., B .............., C .............., D .............. b. (3 pkt.) Wyjanij pojcia: zwierz jajorodne, jajoyworodne, yworodne. ............................................................................... c. (3 pkt.) Przedstaw rol poszczeglnych bon podowych w rozwoju zarodkowym owodniowcw yworodnych. ............................................................................... d. (2 pkt.) Uzasadnij, e powstanie w ewolucji bon podowych stanowi wyraz adaptacji rozwoju zarodkowego do warunkw ldowych. ............................................................................... Zadanie 25 (0 4 pkt.) Wyjanij znaczenie poj i podaj po jednym przykadzie zwierzt, u ktrych wystpuje dany typ rozrodu. Jajorodno .......................................................................................... ..........................................................................................np. .............................................. yworodno .............................................................. ................................................................................................ ...................... np. ..............................................

Zadanie 22 (0 6 pkt. + *0 1 pkt) Obecnie istniejce zwierzta trjwarstwowe mona podzieli na dwie due grupy: pierwouste i wtrouste. a) Spord podanych poniej przykadw organizmw wybierz i podkrel wszystkie organizmy pierwouste.

9

mysz, osa, gob, tasiemiec, ddownica, rozgwiazda, karp, limak, lancetnik. b) Oce prawdziwo poniszych zda wstawiajc znak + w odpowiedniej rubryce tabeli. prawda fasz 1. U zwierzt wtroustych mezoderma powstaje najczciej ze cile okrelonych blastomerw. 2. Sposb tworzenia mezodermy u pierwoustych jest taki sam jak u wtroustych. 3. U pierwoustych pragba przeksztaca si w otwr gbowy dorosego osobnika. 4. U wtroustych pragba przeksztaca si w otwr odbytowy dorosego osobnika. Zadanie 24 (2 pkt.) Przedstaw, dokonujc odpowiedniego porwnania, dwie cechy rnice budow lub fizjologi gamet biorcych udzia w pokazanych powyej rodzajach rozmnaania.

Zadanie 26 (0 2 pkt.) Zapodnienie moe by zewntrzne lub wewntrzne.Pogrupuj wymienione organizmy ze wzgldu na rodzaj zapodnienia, wpisujc je do odpowiednich kolumn w tabeli. rekin, aba, pies, karp, ropucha, kura, czowiek, mija Zapodnienie zewntrzne Zapodnienie wewntrzne

c) Podstawowymi funkcjami kosmwki s: ochrona zarodka i uczestniczenie w wymianie gazowej.Wska inn jej rol, specyficzn dla rozwoju zarodkowego u wikszoci ssakw. Zadanie 28 (0 1 pkt.) Wybierz i zakrel wszystkie prawidowe odpowiedzi: Do owodniowcw nale: a) ssaki b) ryby c) owady d) krgouste e) ptaki f) pazy g) gady

Zadanie 29 (0 2 pkt.) Pomimo olbrzymiej rnorodnoci sposobw rozmnaania si organizmw, zasadniczo mona wyrni dwa podstawowe sposoby: rozmnaanie pciowe i bezpciowe. Napisz, ktry z nich ma wiksze znaczenie w procesie ewolucji. Odpowied uzasadnij jednym argumentem. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 30 Dokonaj analizy danych zamieszczonych w tabeli. 1. Sformuuj wniosek wynikajcy z tej analizy 2. Wyjanij przyczyny dostrzeonej zalenocizwierz Wieloryb Kot So Sikorka czarnogowa winia Ciar ciaa 150 ton 1,3 kg 3 tony 8g 70 kg Ilo skurczw serca w cigu minuty 7 240 46 1200 60

Zadanie 31Ustal i podaj z uzasadnieniem, ktry z poniszych schematw (A czy B) przedstawia ukad krenia ryb.

A

B 10

Zadanie 32. Przedstaw prawidowo ewolucyjn dotyczc zmian w budowie serca u krgowcw. Zadanie 33 Strunowce posiadajce otwarty ukad krenia to : a)lancetniki b)osonice c)ryby d)krokodyle Zadanie 34. Przewody Cuviera tocz krew: a) ubog w tlen do skrzeli b) ubog w tlen do zatoki ylnej a) bogat w tlen ze skrzel d) bogat w skadniki odywcze z jelita do wtroby Zadanie 36 Poniej przedstawiono serce ryby rysunek A i serce paza rysunek B : Uzupenij rysunki tak, aby powstay ukady krenia tych krgowcw. Na schemacie zaznacz kierunek przepywu krwi, podstawowe struktury oraz miejsca utlenowania.

ZADANIE 37 U jakich zwierzt po raz pierwszy wystpuje ukad krwionony zamknity: a) piercienice b) ryby c) pazy d) ssaki ZADANIE 38 Czyje to serce? Dorysuj obiegi i opisz ich funkcje. ZADANIE 39 Ktre serce naley do aby , konia , jaszczurki ?? ( Rysunek przez pomyk jest odwrcony) Wska rnice midzy nimi

ZADANIE 40 W tabeli wymieniono rne rodzaje narzdw wydalniczych zwierzt. Metanefrydia Pranerka Protonefrydia Nerka ostateczna Uporzdkuj je w kolejnoci od najprymitywniejszego narzdu do najbardziej zaawansowanego ewolucyjnie, wstawiajc w wolne pola cyfry od 1 do 4 i podaj po jednym przedstawicielu ZADANIE 41 Oznacz budow jaja i podaj ich rol w yciu zarodka?

Zadanie 42. Cechy budowy przystosowujce ryb do rodowiska wodnego: - ........................................................................................................................... - ...........................................................................................................................

11

- ........................................................................................................................... - ........................................................................................................................... Zadanie 43. Z podanych cech podkrel tylko te pasujce do ssakw. Staocieplno, zmiennocieplno, ciao pokryte uskami rogowymi, ciao pokryte wosami, koczyny podpierajce ciao, koczyny zawieszajce ciao, serce 3-dziaowe, serce 4-dziaowe, sabiej rozwinity mzg, silny rozwj mzgu, obecna przepona, brak przepony, jajorodno, jajoyworodno, yworodno. Zadanie 44. Opisz budow jaja ptasiego wykorzystujc nastpujce pojcia: bony pergaminowe, komora powietrzna, skrtki, skorupka wapienna, tarczka zarodkowa, biako, kula tkowa. Zadanie 45. Opisz krtko rodowisko ycia i pokrycie ciaa u pazw.

............................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................ Zadanie 46. Podpisz odpowiednio na schemacie poprzecznego przekroju ciaa bezkrgowca: ukad nerwowy, ukad krenia, pancerz chitynowy, ukad pokarmowy i narysuj podobny schemat dla krgowca.

ZADANIE 47 Porwnaj budow krgowcw z budow bezkrgowcw. ............................................................................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................................................... ZADANIE 48 Okrel warunki rodowiska (woda, ld) w jakich odbywa si rozwj zwierzt, ktrych jaja przedstawiono na rysunkach A i B i uzasadnij odpowied.

......................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................. Zadanie Na schemacie przedstawiono wykres mocznika w moczu wytworzonym przez dwa rne gatunki zwierzt: A i B. Jeden z nich zamieszkuje rodowisko pustynne, a drugi wystpuje w lasach Europy rodkowej. Okrel koncentracje mocznika w moczu obydwu gatunkw wydalonym smego dnia

12

...................................................................... Oblicz rnic pomidzy iloci mocznika wydalonego przez te dwa gatunki po smym dniu diety bez wody ...................................................................... Wyjanij, dlaczego koncentracja mocznika w moczu organizmu A utrzymuje si przez cay czas bada na mniej wicej staym poziomie, a u gatunku B ulega zmianom?

.............................................................................................................................................................. Zadanie Podstawowym elementem strukturalnym i funkcjonalnym nerek jest nefron. Jego struktura zaley midzy innymi od warunkw rodowiska, w jakim yje dany organizm. Ponisze rysunki przedstawiaj nefrony pochodzce z nerek dwch gatunkw ssakw. Podpisz elementy nefronu. Rozpoznaj, ktry rysunek dotyczy nefronu bobra, a ktry szczuroskoczka pustynnego. Na jakiej podstawie wycigne (a) takie wnioski? ZADANIE 52. Podaj numery trzech zda tekstu, ktre opisuj cechy warunkujce staocieplno ptakw. Swj wybr krotko uzasadnij;

7. Pazy to zwierzta dwch rodowisk. Wypisz po dwie cechy przystosowania do ycia w wodzie i na ldzie. 8. Dlaczego pazy nigdy nie zdoay cakowicie zerwa wizw czcych je z wod? ......................................................................................................... 9. Wymie dwie cechy przystosowania gadw do ycia na ldzie.

......................................................................................................... 10. Uniezalenienie si od rodowiska wodnego umoliwia gadom inna ni u pazw budowa jaja. Na podstawie rysunku opisz budow jaja gada. . .

13

. . . . 12. Dopasuj nazwy do rodzajw pir:

.

.

piro puchowe, lotka, piro okrywowe. 13. Co to s koci pneumatyczne? 14. Ze wzgldu na rodzaj spoywanego jedzenia ptaki dzielimy na 5 grup. Przyporzdkuj nazwy ptakw do podanych grup: ZIARNOJADY- OWADOERNE- DRAPIENE- .. PADLINOERNE- . POKARM MIESZANY-. Jeyk, dzicio, sok, jastrzb, wrbel, gob, sp, kondor, wrona, kawka. 15. Uzupenij tabelk: GRUPA PRZEDSTAWICIELE ( 2) stekowce kangur, koala oyskowce 16. Co to s owodniowce? Jakie krgowce zaliczamy do owodniowcw? 17. Jakie zwierzta nazywamy staocieplnymi? ................................................................................................ 18. Czym rni si gniazdowniki od zagniazdownikw? Podaj przykady. . Zadanie Cechy pazie i gadzie wystpuj w budowie szkieletu wymarego krgowca o aciskiej nazwie .............................................................. Zadanie Rysunek przedstawia praptaka (Archeopteryx lithographica). Podaj trzy cechy charakterystyczne dla: a) gadw, b) ptakw widoczne na rysunku praptaka. a) 1.............................................. 2................................................... 3. .... b) 1 ............................................. 2.................................................. 3....... Uzupenij tabel opisujc stanowisko systematyczne praptaka.

Zadanie Na schemacie ukazujcym skrcony rodowd ptakw w miejsce wolne naley wpisa: Kotylozaury ..................................... Ptaki Zadanie Wymie ywe skamieniaoci wrd bezkrgowcw 1....................................................... 2 ............................................. 3 ...................................................... 4 ............................................. Zadanie Wymie ywe skamieniaoci wrd krgowcw 1....................................................... 2 ............................................. 3 ...................................................... 4 ............................................. Zadanie 47. (3 pkt) Zakadajc, e klasyfikacja poprawnie oddaje filogenez piciu poniszych rodzajw ssakw, przedstaw w postaci drzewa rodowego relacje pokrewiestwa ewolucyjnego midzy tymi rodzajami. 1. rodzaj: jele, rodzina: jeleniowate, rzd: parzystokopytne, podgromada: oyskowce, gromada: ssaki. 2. rodzaj: sarna, rodzina: jeleniowate, rzd: parzystokopytne, podgromada: oyskowce, gromada: ssaki. 3. rodzaj: dzik, rodzina: winiowate, rzd: parzystokopytne, podgromada: ssaki wysze, gromada: ssaki.

14

4. rodzaj: kangur, rodzina: kangurowate, rzd: torbacze, podgromada: ssaki nisze, gromada: ssaki. 5. rodzaj: ko, rodzina: koniowate, rzd: nieparzystokopytne, podgromada: oyskowce, gromada: ssaki. Zadanie 48. (2 pkt) Strunowce to typ zwierzt, do ktrego naley ok. 50 tys. gatunkw. Maj one wiele cech wsplnych wiadczcych o ich przynalenoci do tego typu. Zaznacz dwie cechy, ktre nie s charakterystyczne dla wszystkich przedstawicieli strunowcw oraz podaj uzasadnienie wyboru kadej z nich. A. Pooenie przewodu pokarmowego po stronie brzusznej. B. Wyksztacenie staocieplnoci. C. Obecno struny grzbietowej przynajmniej w pewnym okresie cyklu yciowego. D. Pooenie ukadu nerwowego po stronie grzbietowej. E. Powstanie otworu odbytowego w miejscu pragby. F. Obecno bon podowych. Odp. 1...................................................................................................................................................... Odp. 2...................................................................................................................................................... Zadanie 41. (3 pkt) 2006 Charakterystyczne cechy ptakw wi si z ich zdolnoci do aktywnego lotu. Wymie cztery cechy budowy szkieletu ptakw, bdce przystosowaniem do lotu oraz okrel, jakie znaczenie adaptacyjne ma kada z wymienionych cech. ...................................................................................................................................................... Zadanie (1 pkt) 2006 prbna operon Sowy s drapienikami, poluj na gryzonie i inne drobne ssaki, ptaki, we, jaszczurki, aby, a nawet owady i ryby. Kiedy tylko moliwe, sowy poykaj zdobycz w caoci, razem z sierci, pirami, komi itp. Nastpnego dnia czci nie dajce si strawi, zbite w kluskowat wypluwk, s usuwane z odka. Wypluwki s rdem wielu informacji naukowych, na przykad o diecie sw. Podaj inny ni analiza diety sw przykad naukowego wykorzystania analizy wypluwek. Zadanie (2 pkt) 2006 prbna operon Zwierz A Ma dobry wch, wzrok i such. Znaczn cz dnia spdza na lenistwie, pi kilkanacie godzin na dob. Nie posila si regularnie, czasem nie je nawet kilka dni. Chodzi na palcach i jest bardzo szybkie. Sier na grzbiecie ma ciemniejsz barw ni na brzuchu. Zwierz B Spoywanie posiku zajmuje mu znaczn cz dnia. Pokarm starannie rozciera zbami policzkowymi. Szybko biega i zawsze jest czujne. yje w stadach, czsto si przemieszcza, a mode, krtko po urodzeniu, zdolne s do wdrwek. Oce, ktre z opisanych zwierzt jest rolinoerne. Odpowied uzasadnij dwoma argumentami sformuowanymi na podstawie wybranych z tekstu dwch cech zwierzcia. Podaj przedstawicieli. Zadanie na podstawie rysunkw przedstaw etapy ewolucji koczyny krgowcw

Zadanie Ruch zarwno szkieletu zewntrznego jak i wewntrznego odbywa si dziki dziaaniu par mini antagonistycznych. Czy to jest przykad analogii czy homologii , uzasadnij odpowied Zadanie 19 (3 pkt) Do kregowcw naleza nastepujace gromady: ryby, pazy, gady, ptaki i ssaki. Podaj dwa kryteria podziau tych gromad, a nastepnie dokonaj podziau zgodnie z podanymi kryteriami. Zadanie 16 (2 pkt) Wykorzystujac rysunki, przedstaw dwie rznice w budowie i/lub sposobie funkcjonowania zoadka krowy i zoadka czowieka.

15