tibiblia - download-a.akamaihd.net

Ti Biblia

A N I A T I M E N S A H E N A ?

Watchtower Bible and Tract Society ofNew York, Inc., Wallkill, New York, U.S.A.Made in JapanNaaramid Idiay Japan

1 Ti Namarsua Pinagnaednati Tao iti Paraiso [panid 4]

2 Napukaw a Paraiso[panid 5]

3 Nalasatan ti SangatauanDaydi Layus [panid 6]

4 Nakitulag ti Dios ken Abraham[panid 7]

5 Ti Dios Binendisionannani Abraham ken ti Pamiliana[panid 8]

6 Nagtalinaed a Natarnaw ni Job[panid 9]

7 Insalakan ti Dios Dagiti Annakni Israel [panid 10]

8 Dagiti Israelita Simrekdaiti Canaan [panid 11]

9 Nagkiddaw Dagiti Israelitaiti Ari [panid 12]

10 Sisisirib a Nangiturayni Solomon [panid 13]

11 Dagiti Naipaltiing aMakaliwliwa ken Makaisuroa Kanta [panid 14]

12 Nadiosan a Sirib aMangiwanwan iti Biag[panid 15]

13 Dagiti Naimbag nga Ari kenDakes nga Ari [panid 16]

14 Nagsao ti Dios Babaen KadagitiMammadtona [panid 17]

15 Naidestiero a Mammadto aNakasirmata iti Masakbayan[panid 18]

16 Dimteng ti Mesias [panid 19]

17 Insuro ni Jesus ti Maipapan itiPagarian ti Dios [panid 20]

18 Nagaramid ni Jesus KadagitiMilagro [panid 21]

19 Impadto ni Jesus DagitiPasamak a Mangapektar itiIntero a Lubong [panid 22]

20 Napapatay ni Jesu-Kristo[panid 23]

21 Napagungar ni Jesus! [panid 24]

22 Situtured a NangasabaDagiti Apostol [panid 25]

23 Simmaknap ti Naimbaga Damag [panid 26]

24 Nagsurat ni Pablo KadagitiKongregasion [panid 27]

25 Balakad Maipapan iti Pammati,Kababalin, ken Ayat [panid 29]

26 Naisubli a Paraiso! [panid 30]

Ti BibliaA N I A T I M E N S A H E N A ?

D A G I T I L I N A O N N ASeksion Seksion

Saan a mailaklako daytoy apublikasion. Maipapaay daytoy kaspaset ti sangalubongan a trabaho apanangisuro iti Biblia a subsuportarandagiti boluntario a donasion.No kayatmo ti mangted iti donasion,bisitaem ti www.jw.org/ilo.Malaksid no adda sabali a naipakita,dagiti teksto iti Biblia ket naadaw itiBaro a Lubong a Patarus ti Nasantuana Kasuratan.The Bible—What Is Its Message?Nayimprenta Hunio 2016Iloko (bm-IL)˘ 2009WATCH TOWER BIBLE AND TRACTSOCIETY OF PENNSYLVANIADagiti Nangipablaak

SAKBAY a basaem ti Biblia, nasayaat no ammuem ti su-magmamano a bambanag maipapan iti pannakaur-

nosna. Ti Biblia, a naawagan met iti Nasantuan a Kasura-tan, ket buklen ti 66 a libro, manipud Genesis agingga itiApocalipsis.

Asino ti autor ti Biblia? Makapainteres dayta a saludsod.Kinapudnona, agarup 40 a lallaki ti nangisurat iti Kasura-tan iti las-ud ti agarup 1,600 a tawen. Nupay kasta, dagitoya mannurat saanda nga ibilang ti bagbagida kas autorti Biblia. Kastoy ti kinuna ti maysa kadagiti mannurat:“Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios.” (2 Timoteo 3:16)Kinuna ti sabali pay a mannurat: “Ti espiritu ni Jehova tinagsao babaen kaniak, ket ti saona adda iti dilak.” (2 Sam-uel 23:2) Bigbigen ngarud dagiti mannurat a ni Jehova aDios, ti Soberano nga Agturay iti uniberso, ti Autor ti Bib-lia. Sigun kadagiti mannurat, kayat ti Dios a sumingedkenkuana dagiti tattao.

Adda pay ti nasken nga ammuem tapno matarusam tiBiblia. Maysa laeng ti tema ti intero a Kasuratan: ti panna-kaalangon ti kalintegan ti Dios a mangituray iti sanga-tauan babaen ti nailangitan a Pagarianna. Kadagiti su-maganad a panid, maammuam no kasano a nainaig daytaa tema iti amin a paset ti Biblia, manipud Genesis aginggaiti Apocalipsis.

Bayat a sipapanunotka kadagiti nadakamat, usigem itanti mensahe ti Biblia, ti kalalatakan a libro iti lubong.

Apay a Sukimatem ti Biblia?Kabesadom kadi ti linaon ti Biblia? Daytoy a naidumdumaa libro ti kasasaknapan pay laeng a naiwaras a libro.Napaneknekan ti tattao iti amin a kultura a ti mensahena ketgubuayan ti liwliwa ken namnama, ken epektibo dagitibalakadna agpaay iti inaldaw a panagbiag. Kaskasdi, adu ita tiawan unay ti ammoda maipapan iti Biblia. Relihiosoka manwenno saan, nalabit kayatmo a maammuan ti linaonna.Nadisenio daytoy a broshur a mangipakaammo kenka itikangrunaan a linaon ti Biblia.

˛ Naisurat iti nasurok a 1,610 a tawen,manipud 1513 K.K.P. agingga iti 98 K.P.�

˛ Ti umuna a 39 a libro ket pagaammokas ti Hebreo a Kasuratanwenno“Daan a Tulag.” Naisurat ti kaaduan ka-dagita a libro iti Hebreo, ngem addasumagmamano a paset a naisurat itiAramaiko.

˛ Ti maudi a 27 a libro a naisurat itiGriego ket pagaammo kas ti Kristiano aGriego a Kasuratanwenno “Baro a Tu-lag.”

˛ Nabingay ti Biblia kadagiti kapitulo kenbersikulo. Kas pagarigan, ti Mateo 6:9,10 kaipapananna ti maika-6 a kapituloiti libro a Mateo, bersikulo 9 ken 10.

� Nadumaduma ti panangtukoy kadagiti petsa.Iti daytoy a broshur, ti K.P. kaipapananna “Kadaw-yan a Panawen” ken ti K.K.P. kaipapananna “Kasak-bayan ti Kadawyan a Panawen.” Makitam daytoy itibaba dagiti panid.

MAKATULONG NGA IMPORMASIONMAIPAPAN ITI BIBLIA

3

4

DAGITOY ti kalalatakan pay laeng apanglukat a sasao a naisurat: “Idi pu-

nganay, ti Dios pinarsuana ti langlangit kenti daga.” (Genesis 1:1) Babaen iti dayta asimple, nadaeg a sasao, iyam-ammo kada-tayo ti Biblia ti katan-okan a Persona iti in-tero a Nasantuan a Kasuratan—ti mannaka-balin-amin a Dios a ni Jehova. Ipakita tiumuna a bersikulo ti Biblia a ti Dios ti Na-marsua iti nakalawlawa nga uniberso, agra-man ti planeta a pagnanaedantayo. Ilawla-wag dagiti sumaganad a bersikulo nga itiserye dagiti napaut a panawen, a piguratiboa naawagan nga al-aldaw, ti Dios insagana-na ti daga a pagtaengantayo, a pinataudnati amin a pagsidsiddaawan a banag iti lu-bong.

Ti tao ti katan-okan kadagiti parsua tiDios ditoy daga. Naparsua ti tao iti ladawanti Dios isu a mayanninawna dagiti personala galad ni Jehova, kas iti ayat ken sirib. TiDios pinarsuana ti tao manipud iti tapok.Pinanagananna iti Adan, sa pinagnaednaiti paraiso—ti minuyongan ti Eden. Ti Diosa mismo ti nangaramid iti dayta a minuyo-ngan, nga aduan iti makaay-ayo ken nabu-nga a kaykayo.

Nakita ti Dios nga agkasapulan ti tao itikadua. Nangala ti Dios iti maysa a paragpagni Adan, binukelna a babai, ken inyegna itilalaki kas asawana a nanaganan idi agangayiti Eva. Naragsakan ni Adan ket indaniwna:“Daytoy iti kamaudiananna ti tulang dagititulangko ken lasag ti lasagko.” Inlawlawagti Dios: “Dayta ti makagapu a ti maysa a la-laki panawannanto ti amana ken ti inanaket masapul a makitipon iti asawana ketmasapul nga agbalinda a maymaysa a la-sag.”—Genesis 2:22-24; 3:20.

Adda dua a bilin ti Dios kada Adan kenEva. Umuna, imbilinna a talonen ken aywa-nanda ti pagtaenganda a daga agingga a

mapno dayta kadagiti annakda. Maikadua,imbaga ti Dios a dida mangan iti bunga timaysa laeng kadagiti kayo nga adda iti nag-lawa a minuyongan, ti “kayo ti pannakaam-mo iti naimbag ken dakes.” (Genesis 2:17)No agsukirda, matayda. Babaen kadagita abilin, ti Dios impaayanna ti lalaki ken babaiiti gundaway a mangipakita a bigbigbigen-da ti Dios kas ti Agturay kadakuada. Babaenti panagtulnogda, maipakitada met ti ayatken panagyamanda kenkuana. Awan pang-gapuanda a sumukir iti naayat a panangitu-rayna. Awan pakapilawan da Adan ken Evata perpektoda. Ibaga kadatayo ti Biblia: “Na-kita ti Dios ti isuamin nga inaramidna ket,adtoy! nasayaat unay dayta.”—Genesis 1:31.—Naibasar iti Genesis kapitulo 1 ken 2.��

˛ Kasano nga iladawan ti Biblia ti pannakaparsua ti taoken ti daga a pagtaenganna?˛ Ania a kita ti biag ti impaay ti Dios a tagiragsaken tilalaki ken babai?˛ Ania dagiti imbilin ti Dios iti umuna a pagassawaan?

1 Ti Namarsua Pinagnaedna ti Tao iti ParaisoPinarsua ti Dios ti pisikal nga uniberso ken ti biag ditoy daga;nangparsua iti perpekto a lalaki ken babai, pinagnaedna ida itinagpintas a minuyongan, ken nangted iti bilin a tungpalenda

˘ GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 TimoteoTitoFilemonHebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudasApocalipsis

Ti Nasantuan a Kasuratan tukoyennati Dios babaen iti nagduduma a titulo, kasiti Namarsua ken Mannakabalin-amin aDios. Dadduma a titulo ipaganetgetdadagiti galad ti Dios kas iti kinasanto,pannakabalin, hustisia, sirib, ken ayat.Ngem ti Dios impaayanna met ti bagina itinaisangsangayan a personal a nagan aJehova. Iti Biblia a naisurat iti orihinal alenguahe, nagparang daytoy a nagan itiagarup 7,000 a daras, umuna iti Genesis2:4. Ti nagan a Jehova kaipapananna“Pagbalinenna.” Makaliwliwa a maammuandayta, yantangay kaipapanan dayta akabaelan ti Dios nga aramiden ti aniaman apinanggep ken inkarina.

TI NAGAN TI DIOS

“Idi punganay . . .” Pannakaparsua ni Adan 4026 K.K.P.

Ipapatay ni Adan 3096 2500 K.K.P.

5

MABAYAG pay sakbay a pinarsua ti Diosti tao, pinarsuana dagiti di makita

nga espiritu a parsua—dagiti anghel. IdiayEden, maysa a rebelioso nga anghel, a naa-wagan idi agangay iti Satanas a Diablo, tinangikagumaan a mangallilaw ken Eva tap-no mangan iti bunga ti kayo nga imparit tiDios.

Babaen ti pananglimlimona kas serpien-te wenno uleg, imparipirip ni Satanas ngaadda ipapaidam ti Dios kadagiti agassawa.Imbaga ti anghel ken Eva a saanda a ma-tay ken Adan no manganda iti naiparita bunga. Iti kasta, ni Satanas inakusaran-na ti Dios nga agul-ulbod kadagiti tattaonga annakna. Pinagparang ti Manangalli-law a makaay-ayo ti panagsukir iti Dios kenmangiturong iti naisangsangayan a panna-kaammo ken wayawaya. Ngem kinaulbodamin dayta—kinapudnona, dayta ti damo apanagulbod ditoy daga. Ti talaga nga isyuket maipapan iti kinasoberano ti Dios wen-no ti katan-okan a panangituray—no addakalintegan ti Dios a mangituray, no nalin-teg ti wagas ti panangiturayna, ken no pa-gimbagan dayta dagiti iturayanna.

Pinati ni Eva ti kinaulbod nga imbaga niSatanas. Tinarigagayanna ti bunga, sa na-

ngan iti paset dayta. Kalpasanna, inikkannani lakayna ket nangan met. Iti kasta, nagba-solda. Agparang a bassit la a banag dayta,ngem maysa dayta nga iyaalsa. Babaen ti si-papakinakem a panangsukirda iti bilin tiDios, saan a nagpaituray da Adan ken Eva itiNamarsua a nangted kadakuada iti isuamina kasapulanda, agraman iti perpekto a biag.

Ti Dios sinentensiaanna dagiti rebelde.Impadtona ti iyaay ti naikari a Bin-i, wennoManangisalakan, a mangdadael ken Sata-nas, daydiay iladladawan ti serpiente. Impa-lubos ti Dios nga agbiag pay da Adan kenEva iti sumagmamano a panawen, a mangi-pakita iti asina kadagitiagbalinto a kaputotanda.Dagitoy nga annak ma-addaanda iti pakaibata-yan ti namnama gapu taDaydiay imbaon ti Diospukawennanto dagiti na-kalkaldaang a resulta ti iyaalsa idiay Eden.Bayat ti pannakaisurat ti Biblia, in-inut anaipalgak no kasano a matungpal ti pang-gep ti Dios mainaig iti daytoy umayto a Ma-nangisalakan ken no asino Daydiay nai-baon.

Ti Dios pinaruarna da Adan ken Eva ma-nipud iti Paraiso. Masapulen nga ikariga-tanda ti agtrabaho tapno agbiagda iti ruar timinuyongan ti Eden. Kalpasanna, nagsikogni Eva ket impasngayna ni Cain, ti inaunanga anakda. Naaddaanda pay iti daddumanga annak a lallaki ken babbai, a pakaira-manan da Abel ken Set nga inapo ni Noe.—Naibasar iti Genesis kapitulo 3 agingga iti 5; Apocalip-sis 12:9.��

˛ Ania ti damo a panagulbod, ken asino daydiay nagul-bod?˛ Kasano a napukaw da Adan ken Eva ti Paraiso?˛ Idi sinentensiaan ti Dios dagiti rebelde, ania ti impa-ay ti Dios a pakaibatayan ti namnama?

2 Napukaw a ParaisoMaysa a rebelioso nga anghel ti nangallukoy iti umuna a lalakiken babai, da Adan ken Eva, tapno saanda nga agpaituray iti Dios.Kas resulta, simrek ti basol ken ipapatay iti lubong

Ti bin-i “dunorennakantoiti ulo ket dunoremto itimukod.”—Genesis 3:15

Genesis ˘

ExodoLevitico

NumerosDeuteronomio

JosueUk-ukom

Ruth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari

1 Cronicas2 Cronicas

EsdrasNehemias

EsterJob

SalmoProverbioEclesiastes

Kanta ni SolomonIsaias

JeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseas

MalakiasMateoMarcosLucasJuan

AramidRoma

1 Corinto2 CorintoGalaciaEfeso

FiliposColosas

1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 Timoteo

TitoFilemonHebreo

Santiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudas

Apocalipsis

Pinarsua ti Dios da Adan ken Evaa perpekto, a mabalinda ti agbiag ngaagnanayon iti Paraiso. Nagbasolda idinagrebeldeda iti Dios. Napukawda ngarudti kinaperpekto ket nadadael ti relasiondaiti Gubuayan ti Biag a ni Jehova. Sipudidin, awan kadakuada ken kadagitikaputotanda ti makaliklik iti basol ken itisupapak dayta nga ipapatay.—Roma 5:12.

KINAIMPERPEKTO KEN IPAPATAY

2500 K.K.P. Nangrugi ti Layus 2370

BAYAT nga immadu ti tattao, nagbiit asimmaknap ti basol ken kinadakes di-

toy daga. Maysa a propeta nga agnagan itiEnoc ti namakdaar nga addanto aldaw ati Dios dadaelenna ti nadangkes. Kaskasdi,nagraira ti dakes ket kimmaro pay. Nag-rebelde ti dadduma nga anghel maibusorken Jehova idi pinanawanda ti naituding alugarda idiay langit, nagbalinda a tao di-toy daga, ken siaagum a nangalada kadagitibabbai kas assawada. Dagita a di nakaisigu-dan a panagtipon nangpataud kadagiti mes-tiso nga annak—dagiti naranggas a higante anaawagan Nefilim, a nangpakaro iti kina-ranggas ken pammapatay ditoy lubong. Na-ladingitan unay ti Dios a makakita iti pan-nakadadael ti parsuana ditoy daga.

Kalpasan ti ipapatay ni Enoc, maysa a taoti nagbiag a naiduma iti nadangkes a lu-bong. Noe ti naganna. Inkagumaanna ken tipamiliana ti nagaramid iti naimbag iti ima-tang ti Dios. Idi inkeddeng ti Dios a dada-elen ti dakes a tattao iti daydi a lubong, ka-yatna a salakniban ni Noe ken dagiti animalditoy daga. Isu a binilinna ni Noe a manga-ramid iti daong—maysa a dakkel a rektang-gulo a barko. Iti dayta nga agkamang ni Noeken ti pamiliana, agraman ti adu a kita dagi-ti animal, tapno maitalimengda iti dum-teng a sangalubongan a layus. Nagtungpalni Noe iti Dios. Bayat ti agarup 40 wenno 50a tawen a panangaramidna iti daong, maysamet ni Noe a “manangaskasaba iti kinalin-

teg.” (2 Pedro 2:5) Pinakdaaranna dagiti tat-tao maipapan iti mapasamak a Layus, ngemdida inkankano. Dimteng ti kanito a masa-pul a sumreken ni Noe ken ti pamiliana itidaong agraman dagiti animal. Rinikpan tiDios ti ridaw ti daong. Kalpasanna, nag-tudo.

Nagtudo iti nakapigpigsa iti 40 nga aldawken 40 a rabii agingga a natinep ti daga. Nal-mes dagiti nadangkes. Sumagmamano a bu-lan kalpasanna, bayat nga immes-es ti da-num, naisadsad ti daong iti maysa a bantay.Idi mabalinen a rummuar dagiti nakaluganiti daong, nakabusbosdan iti makatawen itiuneg dayta. Kas panagyaman, nagdaton niNoe. Impasigurado ti Dios ken Noe keniti pamiliana a dinanton pulos pukawen tiamin a biag iti rabaw ti daga babaen ti layus.Inusar ni Jehova ti bullalayaw kas makita apammatalged, a mangipalagip iti dayta amakaliwliwa a kari.

Kalpasan ti Layus, nangted ti Dios kadagi-ti baro a bilin. Impalubosna a mangan dagi-ti tattao iti karne. Nupay kasta, imparitna tipannangan iti dara. Imbilinna pay kadagi-ti kaputotan ni Noe nga agnaedda iti nadu-maduma a paset ti daga, ngem adda dagitisimmukir. Iti panangidaulo ti liderda a niNimrod, nagkaykaysa dagiti tattao a ma-ngibangon iti dakkel a torre iti siudad tiBabel, a naawagan idi agangay iti Babilo-nia. Panggepda a sukiren ti bilin ti Dios apanagwarasda iti intero a daga. Ngem tiDios linapdanna dagiti rebelde babaen ti pa-nangriribukna iti maymaysa a lenguahedaket nagsaoda iti nagduduma a lenguahe.Gapu ta didan agkikinnaawatan, binaybay-andan ti agibangon ket nagsisinada.—Naibasar iti Genesis kapitulo 6 agingga iti 11; Judas14, 15.��

˛ Kasano a nagsaknap ti kinadakes ditoy daga?˛ Kasano a pinaneknekan ni Noe ti kinamatalekna?˛ Ania ti imparit ti Dios iti tao kalpasan daydi Layus?

3 Nalasatan ti Sangatauan Daydi LayusDinadael ti Dios daydi nadangkes a lubong ngem inispalnani Noe ken ti pamiliana

˘ GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo

Saan a nagpaituray ken Jehova ti kaaduan a kaputotan daAdan ken Eva. Ngem adda dadduma a nagpasakup iti Dios,nangrugi iti matalek nga anakda a ni Abel. Kalpasanna, daEnoc ken Noe agpadpada a nakipagnada iti Dios, kayatna asawen, nagbiagda iti wagas a makaay-ayo ken Jehova.(Genesis 5:22; 6:9) Adu pay ti itampok ti Biblia a lallaki kenbabbai a nagpasakup met iti Dios kas Agturay kadakuada.

PANNAKIPAGNA ITI DIOS

Naipasngay ni Abraham 2018 1943 Tulag ken Abraham 1800 K.K.P.

7

AGARUP 350 a tawen ti naglabasen kal-pasan ti Layus idi kaaldawan ni Noe,

maysa a patriarka nga agnagan Abraham tiagnanaed iti narang-ay a siudad ti Ur, itimaawagan itan nga Iraq. Ni Abraham ketmaysa a lalaki a naisangsangayan ti pam-matina. Ngem ita, masubok ti pammatina.

Imbaga ni Jehova ken Abraham a pana-wanna ti pagilian a nakayanakanna ketmapan iti sabali a lugar, nga isu ti Cana-an. Nagtulnog ni Abraham a di nagpanga-dua. Inkuyogna ti sangakabbalayanna, ag-raman ni Sara nga asawana ken ni Lot akaanakanna, ket kalpasan ti naunday a pa-nagdaliasatda, nagnaedda iti tolda idiayCanaan. Iti tulagna ken Abraham, inkari niJehova a mangpataudto iti dakkel a nasionmanipud kenkuana, a mabendisionan tiamin a pamilia iti daga babaen kenkuana,ken tagikuaen ti kaputotanna ti daga ti Ca-naan.

Bimmaknang da Abraham ken Lot, na-addaanda iti nagadu a karnero ken pangendagiti baka. Sipaparabur nga impalubos niAbraham a ni Lot ti agpili iti kayatna a teri-toria. Pinili ni Lot ti nadam-eg a distritoti Karayan Jordan ket nagnaed iti asideg tisiudad ti Sodoma. Ngem imoral dagiti tat-tao iti Sodoma—nakaro ti kinamanagba-solda maibusor ken Jehova.

Idi agangay, ni Jehova a Dios impatal-gedna ken Abraham nga umadunto ti ka-putotanna a kas kadagiti bituen iti langit.Namati ni Abraham iti dayta a kari. Ngemnagtalinaed a lupes ti dungdunguennanga asawa a ni Sara. Kalpasanna, idi agta-wenen ni Abraham iti 99 ken dandani ag-tawen ni Sara iti 90, imbaga ti Dios ken Ab-raham a maaddaanda iti anak a lalaki. Kasimbaga ti Dios, impasngay ni Sara ti anak-na a ni Isaac. Naaddaan ni Abraham itidadduma pay nga annak, ngem agtaud

ken Isaac ti Manangisalakan a naikari idiidiay Eden.

Kabayatanna, nagnaed ti sangapamilia-an ni Lot iti Sodoma, ngem ni nalinteg aLot saan a nagbalin a kas kadagiti imoralnga agindeg iti siudad. Idi inkeddeng ni Je-hova a dusaenna ti Sodoma, nangibaon ka-dagiti anghel a mangpakdaar ken Lot mai-papan iti umadani a pannakadadael. Dagitianghel binilinda ni Lot ken ti pamiliana apanawanda a dagus ti Sodoma ken saanda atumaliaw. Kalpasanna, pinagtudo ti Dios itiapuy ken asupre iti Sodoma ken iti asideg anadangkes a siudad ti Gomorra, ket nada-dael ti amin nga agindeg. Nakatalaw da Lotken ti dua a babbalasangna. Ngem timma-liaw ti asawa ni Lot, a nalabit tartarigaga-yanna dagiti bambanag a nabatina. Gapuiti kinasukirna, napukaw ti biagna.—Naibasar iti Genesis 11:10–19:38.��

˛ Apay nga immakar ni Abraham idiay Canaan?˛ Ania ti tulag ni Jehova ken Abraham?˛ Apay a dinadael ni Jehova ti Sodoma ken Gomorra?

4 Nakitulag ti Dios ken AbrahamGapu iti pammati, nagtulnog ni Abraham iti Dios ketinkari ni Jehova a bendisionan ken paaduenna tikaputotan ni Abraham

Genesis ˘

ExodoLevitico

NumerosDeuteronomio

JosueUk-ukom



EsdrasNehemias

EsterJob



JeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoel

AmosAbdiasJonasMikiasNahum

HabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakias

MateoMarcosLucasJuan

AramidRoma


FiliposColosas


TitoFilemonHebreo


Apocalipsis

Idi tiempo ti Biblia, ti tulag ketmaysa a kontrata wenno pormal akatulagan. Babaen iti serye dagiti tulag,a kas kapateg dagiti sagrado a kari,in-inut nga impalgak ni Jehova tikaitungpalan ti panggepna maipapan itiManangisalakan a naikari idi idiay Eden.Ti tulag ken Abraham ipasimudaagnanga agtaud iti kaputotanna Daydiaynaikari. Dagiti simmaganad a tulagad-adda a lawlawaganda tikinasiasinona.

MAYSA A DIOS DAGITI TULAG

1800 K.K.P. Nailako ni Jose kas adipen 1750

8

AMMO ni Jehova nga agsagaba ken matay-to Daydiay dungdunguenna. Dayta ti

iparipirip ti padto a nailanad iti Genesis 3:15. Maipakaammo ngata ti Dios kadagiti tat-tao a nakapatpateg kenkuana dayta a sakripi-sio ti Anakna? Inyilustrar dayta ti Biblia ba-baen iti panangisalaysayna ti maipapan itiagama. Kiniddaw ti Dios ken Abraham ngaidatonna ti dungdunguenna nga anak a niIsaac.

Naisangsangayan ti pammati ni Abraham.Laglagipenyo nga inkari ti Dios kenkuananga agtaud ken Isaac ti naipadto a Manangi-salakan wenno Bin-i. Gapu ta agtalek ni Ab-raham a ti Dios pagungarenna ni Isaac nokasapulan, situtulnog idi a mangidaton itimismo nga anakna. Ngem sakbay la unay amapasamak dayta, maysa nga anghel ngaimbaon ti Dios ti nanglapped ken Abraham.Gapu iti kinatulok ni Abraham a mangida-ton iti kapatgan kenkuana, inulit ti Dios tikarina iti daytoy a matalek a patriarka.

Kalpasanna, naaddaan ni Isaac iti dua ngaannak, da Esau ken Jacob. Saan a kas kenEsau, tinagipateg ni Jacob dagiti sagrado abambanag, isu a ginunggonaan ti Dios. TiDios binaliwanna ti nagan ni Jacob iti Israel,ket dagiti 12 nga annakna nagbalinda a pa-ngulo dagiti tribu ti Israel. Ngem kasano anagbalin a dakkel a nasion dayta a pamilia?

Nangrugi dagiti pasamak idi a ti kaaduankadagita nga annak nagimonda iti inaudi akabsatda a lalaki a ni Jose. Inlakoda kas adi-pen, ket naipan idiay Egipto. Ngem binendi-sionan ti Dios ti matalek ken natured ngaagtutubo. Iti laksid dagiti nakaro a rigat a na-pasaran ni Jose, idi agangay, dakkel nga auto-ridad ti impaay kenkuana ti agturay iti Egip-to a ni Faraon. Naintiempuan dayta gapu taidi dimteng ti nakaro a bisin, imbaon ni Ja-cob ti dadduma nga annakna a mapan idiayEgipto tapno gumatangda iti taraon, ket niJose ti administrador idi ti amin a taraon!

Kalpasan ti napnuan emosion a panagkikita-da, pinakawan ni Jose dagiti kakabsatna kenkiniddawna nga umakar iti Egipto ti intero apamilia. Naikkanda iti kasayaatan a daga, asadiay mabalinda ti umadu ken rumang-ay.Nabigbig ni Jose a ti Dios ti nangimaniobraiti bambanag tapno matungpal dagiti ka-rina.

Nagnaed ti lakayen a ni Jacob idiay Egiptobayat ti nabatbati a tawtawen ti biagna, a ka-dua ti dumakdakkel a pamiliana. Sakbayunay ti ipupusayna, impadtona a ti naikari aBin-i, wenno Manangisalakan, agbalinto anabileg nga Agturay nga agtaud iti kapuo-nan ti anakna a ni Juda. Kalpasan ti adu a ta-wen, sakbay ti mismo nga ipupusayna, im-padto ni Jose nga iruarto ti Dios ti pamilia niJacob manipud iti Egipto.—Naibasar iti Genesis kapitulo 20 agingga iti 50; Hebreo11:17-22.��

˛ Ania ti impaaramid ti Dios ken Abraham, ket gapu itidayta, ania ti naipakaammona iti sangatauan?˛ Kasano a nakagteng ni Jose idiay Egipto, ken ania tiresultana?˛ Ania ti impadto ni Jacob sakbay a pimmusay?

5 Ti Dios Binendisionannani Abraham ken ti PamilianaBimmaknang ni Abraham ken ti kaputotanna.Ti Dios sinalaknibanna ni Jose idiay Egipto

˘ GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 TimoteoTitoFilemonHebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudasApocalipsis

Nasuot ni Jobsakbay ti 1613

1600 K.K.P.

9

MAKAPAGTALINAED kadi a matalek itiDios ti asinoman a tao no nakaro a

masuot ken no kasla awan ti magunggonanaa namaterialan a banag iti panagtulnogna?Dayta a saludsod ket timmaud—ken nasung-batan—mainaig iti lalaki nga agnagan iti Job.

Idi agnanaed pay dagiti Israelita idiay Egip-to, ni Job a kabagian ni Abraham ket agnana-ed idi iti lugar a pagaammo ita kas Arabia.Kabayatanna, dagiti anghel idiay langit dim-matagda iti saklang ti Dios, ket adda met sa-diay ti nasukir nga anghel a ni Satanas. Iti sa-nguanan ti nailangitan a gimong, inyebkasni Jehova ti panagtalekna iti nasungdo ngaadipenna a ni Job. Kinapudnona, imbaga niJehova nga awan ti sabali a tao a makaartapiti kinatarnaw ni Job. Ngem kinuna ni Sata-nas a ni Job ket agserserbi laeng iti Diosgapu ta bembendisionan ken salsalaknibanti Dios. Kinuna ni Satanas a no mapukaw tiisuamin nga adda ken Job, ilunodna ti Dios.

Ti Dios pinalubosanna ni Satanas a mang-pukaw iti amin a kinabaknang ni Job agra-man dagiti annakna ken uray pay ti salun-atna. Saan nga ammo ni Job a ni Satanas tinagtaudan ti amin a sagsagabaenna, isu adina maawatan no apay a pinalubosan tiDios a mapasaranna dagita a pakasuotan.Kaskasdi, saan pulos nga inlunod ni Job tiDios.

Tallo a di napudno a gagayyem ti simma-rungkar ken Job. Iti nagsasaruno a palawagdaa nailanad iti a libro a Job, sibibiddut nga in-kagumaan dagiti lallaki a kombinsiren ni Joba ti Dios ti mangdusdusa kenkuana gapu ka-dagiti ilimlimedna a basol. Imbagada pay asaan a maragsakan ti Dios kadagiti adipennaken saan nga agtalek kadakuada. Saan a pina-ti ni Job dagiti killo a panagrasrasonda. Siko-kompiansa nga imbaga ni Job a taginayonen-na ti kinatarnawna agingga iti ipapatayna!

Ngem nagbiddut ni Job gapu iti nalabes apanangikalinteganna iti bagina. Isu a nagsao

ti ub-ubing a ni Eliu, a dumdumngeg iti inte-ro a panagsasaritada. Tinubngarna ni Jobgapu ta saan a nabigbig ni Job a ti panangala-ngon iti kinasoberano ni Jehova a Dios ketnapatpateg nga amang ngem iti panangala-ngon iti asinoman a tao. Sititibker met abinabalaw ni Eliu dagiti di napudno a gagay-yem ni Job.

Gapuna, inlinteg ni Jehova ti panagpam-panunot ni Job. Babaen ti panangdakamatnakadagiti nakaskasdaaw a parsuana, impakitani Jehova ken Job nga awan kaimudingan titao no idilig iti kinanaindaklan ti Dios. Sipa-pakumbaba nga inawat ni Job ti pannubngarti Dios. Gapu ta “nadungngo unay iti pana-gayat ken naasi,” insubli ni Jehova ti salun-atni Job, dinoblena ti dati a kinabaknangna,ken pinaraburanna iti sangapulo nga annak.(Santiago 5:11) Tinaginayon ni Job ti kina-tarnawna ken Jehova iti sidong ti nakaro apannakasuot, ket nakaipaay iti sungbat ngaulbod ti pammabasol ni Satanas a dagiti tat-tao saanda nga agtalinaed a matalek iti Diosno masuotda.—Naibasar iti libro a Job.��

˛ Ania a karit ti pinataud ni Satanas maipapan ken Job?˛ Ania ti naibanag ti panangtaginayon ni Job iti kina-tarnawna ken Jehova?

6 Nagtalinaed a Natarnaw ni JobKinarit ni Satanas ti kinatarnaw ni Job iti Dios, ngem ni Jobnagtalinaed a matalek ken Jehova

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth

1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari


EsdrasNehemias

EsterJob ˘







AramidRoma


FiliposColosas


TitoFilemonHebreo


Apocalipsis

Nupay ni Job ket awan idi tipakababalawanna ken managbuteng iti Dios,impetteng ni Satanas a managimbubukodanti motibo ni Job iti panagserbina ken Jehova aDios. Gapuna, imparangarang ni Satanas akasta met laeng ti motibo ti amin ngaintelehente a parsua. Namataud ngarud niSatanas iti panagduadua maipapan itikinatarnaw ti tao ken Jehova. Dayta ket pasetti pakabuklan nga isyu a pinataud ni Satanasidiay Eden—no nainkalintegan ken nalinteg tikinasoberano ni Jehova. Ipakita ti libro a Jobnga adda maaramidan dagiti parsua ti Diostapno maalangon ti kinasoberano ni Jehovababaen ti panangsalimetmetda itikinatarnawda Kenkuana.

DAGITI NAPATEG NGA ISYU

1600 K.K.P. Ipapanaw manipud Egipto 1513

ADU a tawen a nagnaed dagiti annak ni Is-rael iti Egipto, ket immaduda ken rim-

mang-ayda. Nupay kasta, nagturay ti baro aFaraon a di makaam-ammo ken Jose. Daytoyket nauyong nga agturay nga agamak ngaumadu dagiti Israelita, isu nga inadipenna idaken imbilinna nga amin a kappasngay ngaannak a lallaki ket mailemmes iti KarayanNilo. Ngem sinalakniban ti maysa a naturednga ina ti anakna a lalaki, ket inlemmengna tianakna iti basket iti nagbabaetan dagiti runo.Ti anak a babai ni Faraon nakitana ti ubing,pinanagananna iti Moises, ken pinadakkelnaiti naarian a pamilia ti Egipto.

Idi agtawen ni Moises iti 40, nagpeggad tibiagna gapu ta indepensana ti adipen nga Is-raelita a parparigaten ti maysa nga Egipcio amangimatmaton iti trabaho. Nagkamang niMoises iti adayo a disso, ket nagbiag kas des-tiero. Idi agtawen ni Moises iti 80, imbilin niJehova kenkuana nga agsubli idiay Egipto ketibagana ken Faraon a masapul a mawayawa-yaan ti ili ti Dios.

Di pulos immannugot ni Faraon. Gapuna,ti Dios dinidigrana ti Egipto babaen ti sanga-pulo a saplit. Iti kada idadatag ni Moises kenFaraon tapno ikkanna iti gundaway a maka-liklik iti sumaganad a saplit, ni Faraon saannaa binigbig ni Moises ken ni Jehova a Dios. Ka-maudianna, ti maikasangapulo a saplit pi-napatayna ti amin nga inauna iti dayta a daga—malaksid kadagiti pamilia a nangiwarsi itidara ti naidaton a kordero kadagiti bautek tiruanganda, kas panagtulnogda ken Jehova. Timangpapatay nga anghel ti Dios linabsanna

dagiti balay dagita a pamilia. Kalpasanna,dayta a nakaskasdaaw a panangispal ket linag-lagip dagiti Israelita babaen ti tinawen a ram-bak a maawagan iti Paskua.

Kalpasan ti pannakapapatay ti mismo ngainauna nga anakna, ni Faraon imbilinna kenMoises ken kadagiti Israelita a panawanda tiEgipto. Dagus nga inorganisarda ti rummuariti Egipto. Ngem nagbaliw ti panunot ni Fara-on. Kinamatna ida a kaduana ti adu a manna-kigubat ken karuahe. Idi makagteng dagitiIsraelita iti igid ti Nalabaga a Baybay, agpa-rang nga awanen ti mabalinda a pagnaan. NiJehova binisngayna ti Nalabaga a Baybay, isua nakaballasiw dagiti Israelita iti naatianan alansad ti baybay iti nagbaetan dagiti pader adanum! Idi nagdardaras a simmaruno kada-kuada dagiti Egipcio, ti Dios pinagsublina da-giti danum ket nalmes ni Faraon ken ti bu-yotna.

Idi agangay, bayat a nagpakarso dagiti Isra-elita iti sakaanan ti Bantay Sinai, nakitulag ka-dakuada ni Jehova. Babaen ken Moises kasmangibabaet, ti Dios inikkanna ti Israel kada-giti linteg a mangiwanwan ken mangsalaknibkadakuada iti dandani amin nga aspeto tibiag. Agingga a simamatalek nga agpaituray tiIsrael ken Jehova a Dios, saanna a baybay-anida ken pagbalinenna dayta a nasion a bendi-sion iti sabsabali.

Nupay kasta, kaaduan kadagiti Israelita pi-nagladingitda ti Dios gapu iti kinaawan pam-matida. Gapuna, pinagalla-alla ni Jehova day-ta a kaputotan iti 40 a tawen idiay let-ang.Kalpasanna, dinutokan ni Moises ti nalinteg alalaki a ni Josue a sumuno kenkuana. Kama-udiananna, nakasaganan ti Israel a sumrek itidaga nga inkari ti Dios ken Abraham.—Naibasar iti Exodo; Levitico; Numeros; Deuteronomio;Salmo 136:10-15; Aramid 7:17-36.��

˛ Kasano nga inusar ti Dios ni Moises a mangisalakaniti Israel?˛ Apay a rinambakan dagiti Israelita ti Paskua?˛ Ania ti inaramid ni Jehova tapno mawayawayaan da-giti Israelita manipud iti pannakaadipen idiay Egipto?

7 Insalakan ti Dios Dagiti Annak ni IsraelDinidigra ni Jehova ti Egipto, ket ni Moises indauluanna dagiti annakni Israel iti iruruarda iti dayta a daga. Ti Dios intedna ti Linteg iti Israelbabaen ken Moises

Genesis˘ Exodo˘ Levitico˘ Numeros˘ DeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo

Ti Sangapulo a Bilin, a nailanad iti Exodo 20:1-17,mabalin nga isu ti kalatakan iti agarup 600 a linteg a naitedbabaen ken Moises. Ngem idi naisaludsod ken Jesu-Kristono ania kadagiti linteg ti Dios ti kangrunaan iti amin,pinilina daytoy: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmobuyogen ti intero a pusom ken buyogen ti intero akararuam ken buyogen ti intero a panunotmo ken buyogenti intero a pigsam.”—Marcos 12:28-30; Deuteronomio 6:5.

TI KAPAPATGAN A LINTEG

1473 Simrek ti Israel iti Canaan iti panangidaulo ni Josue

1467 Naturpos dagiti kangrunaan a panangparmek iti Canaan 1200 K.K.P.

11

SINIGSIGLO sakbay a simrek ti Israel itiCanaan, inkari ni Jehova nga ipaayna

dayta a daga kadagiti kaputotan ni Abra-ham. Idi ni Josue ti mangidadaulo, dan-danin tagikuaen dagiti Israelita ti Naikari aDaga.

Inkeddeng idin ti Dios a madadael dagitiCanaanita gapu ta pinunnoda ti daga iti na-kababain a seksual nga ar-aramid ken naul-pit a panangpapatay. Gapuna, dagiti Israeli-ta masapul a naan-anay a dadaelenda dagitisiudad iti Canaan.

Ngem sakbay a simrek ni Josue iti daga,nangibaon iti dua nga espia nga agsimisimiti siudad ti Jerico ket nagdagusda iti balay tibabai nga agnagan Rahab. Pinadagus ken si-nalakniban ni Rahab dagiti espia, nupayammona nga Israelitada. Adda pammati niRahab iti Dios ti Israel, gapu ta nadamagnadagiti panangispal ni Jehova iti ilina. Pinag-sapatana dagiti espia nga ispalenda ti sanga-kabbalayanna.

Kalpasanna, idi simreken dagiti Israelitaiti Canaan tapno rautenda ti Jerico, simimi-lagro a rinebba ni Jehova dagiti pader ti Jeri-co. Dimmarup ti buyot ni Josue ket dinada-elda ti siudad, ngem inispalda ni Rahab kenti pamiliana. Kalpasanna, babaen ti nagsasa-runo nga iraraut iti innem a tawen, sinakupni Josue dagiti nalawa a paset ti Naikaria Daga. Nagangayanna, nabingaybingay tidaga kadagiti tribu ti Israel.

Idi dandanin agpatingga ti napaut a pa-nagserbi ni Josue iti Dios, inummongna da-giti tattao. Impalagipna kadakuada ti pan-nakilangen ni Jehova kadagiti ammada ketpinaregtana ida nga agserbi Kenkuana. Kal-pasan ti ipupusay ni Josue ken dagiti nasi-nged kenkuana, dagiti Israelita nagserbidakadagiti palso a didios imbes a ken Jehova.Iti agarup 300 a tawen, namin-adu a sinalu-ngasing ti nasion dagiti linteg ni Jehova. Ba-

yat dayta a tiempo, impalubos ni Jehova a tiIsrael ket irurumen dagiti kabusor a kas ka-dagiti Filisteo. Ngem idi nagpatulong dagitiIsraelita ken Jehova, nangdutok ti Dios ka-dagiti ukom a mangispal kadakuada. Nagda-gup amin dagita iti 12.

Ti panawen dagiti Ukom a naisalaysay itilibro nga Uk-ukom ket nangrugi ken Otnielken nagpatingga ken Samson, ti kapigsaanpay laeng a tao a nagbiag. Ti kangrunaan akinapudno a naulit-ulit a naiparangarangiti makapikapik a salaysay iti Uk-ukom alibro ti Biblia ket isu daytoy: Ti panagtul-nog ken Jehova mangyeg kadagiti ben-dision idinto ta didigra ti resulta ti ki-nasukir.—Naibasar iti Josue; Uk-ukom; Levitico18:24, 25.��

˛ Apay nga inispal ni Jehova ni Rahabken ti pamiliana?˛ Ania ti inaramid dagiti Israelita kal-pasan ti ipupusay ni Josue?˛ Ania a kangrunaan a kinapudno tinaiparangarang iti Uk-ukom a libroti Biblia?

8 Dagiti Israelita Simrekda iti CanaanNi Josue indauluanna ti Israel a nangparmek iti Canaan.Ni Jehova inikkanna dagiti ukom iti autoridad tapno maispal timairurrurumen nga ilina

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue ˘

Uk-ukom ˘



EsdrasNehemias

EsterJob



C

A

N

AA

N

FEN

IC

IA

FILISTIA Jerico

Jerusalem

Iseserrek iti CanaanKasaknap ti damo a panangparmek dagiti Israelita

1200 K.K.P. Napulotan ni Saul kas ari 1117

12

KALPASAN ni Samson, nagserbi ni Sam-uel kas propeta ken ukom iti Israel.

Dagiti Israelita sangkaibagada kenkuana akayatda ti maaddaan iti ari kas iti daddu-ma a nasion. Nupay makapasair ken Jeho-va dayta, binilinna ni Samuel a patgannati kiddawda. Pinili ti Dios ti napakumbabaa lalaki a ni Saul nga agbalin nga ari.Ngem idi agangay, ni Ari Saul nagbalina natangsit ken nasukir. Gapuna, ni Je-hova binilinna ni Samuel a mangdutok

iti sabali nga ari—may-sa nga agtutubo nga ag-nagan iti David. Ngemnaglabas pay ti adu a ta-wen sakbay a nagari niDavid.

Idi agtutubo pay niDavid, sinarungkaranna

ti kakabsatna a kameng ti buyot ni Saul. Tiintero a buyot pagbutbutnganda ti man-nakigubat a higante nga agnagan iti Go-liat, a mangum-umsi kadakuada ken itiDiosda. Gapu iti rurod ni David, inawatnati karit ti higante a pannakirupak kenkua-na. Babaen laeng ti maysa a pallatibongken sumagmamano a bato, ti agtutubo si-nangona ti kabusor, nga agtayag iti dan-dani tallo a metro. Gapu iti pananglaiskenkuana ni Goliat, kinuna ni David a na-bilbileg ti igamna gapu ta isu ket maki-dangadang iti nagan ni Jehova a Dios!Pinapatay ni David ni Goliat babaen timaysa laeng a bato sana pinugotan baba-en ti mismo a kampilan ti higante. Tim-malaw ti buyot dagiti Filisteo gapu iti bu-tengda.

Idi damo, naragsakan ni Saul gapu iti ki-natured ni David, isu a dinutokanna a ma-ngidaulo iti buyotna. Ngem idi agsasaru-

non ti balligi ni David, napalalon ti imonni Saul. Nagtalaw ni David tapno maispalket nagbiag kas pugante iti adu a tawen.Kaskasdi, nagtalinaed a nasungdo iti ari amangikagkagumaan a mangpapatay ken-kuana, ta sipapanunot a ni Jehova a Dios tinangdutok ken Ari Saul. Idi agangay, natayni Saul iti paggugubatan. Di nagbayag, na-gari ni David kas inkari ni Jehova.

Kas ari, tinartarigagayan ni David ti ma-ngibangon iti maysa a templo para ken Je-hova. Ngem kinuna ni Jehova ken Davida maysanto kadagiti annakna—ni Solo-mon—ti mangaramid iti dayta. Nupay kas-ta, ti Dios ginunggonaanna ni David baba-en ti maysa a makapainteres a tulag itinagbaetanda: Agtaud iti kaputotan ni Da-vid ti awan kapadana a dinastia dagiti ari.Dayta a kaputotan ti pagtaudanto ti Ma-nangisalakan wenno Bin-i a naikari idiayEden. Isunto dayta ti Mesias, a kaipapa-nanna “Daydiay Napulotan,” a dinutokanti Dios. Inkari ni Jehova a ti Mesias ti agba-linto nga Agturay iti agnanayon a gobier-no wenno Pagarian.

Kasta unay ti panagyaman ni David isua nagurnong iti adu a materiales ken agka-kangina a metal para iti pannakaibangonti templo. Nangputar met iti adu a naipal-tiing a salmo. Idi dandanin matay, binig-big ni David: “Ti espiritu ni Jehova ti nag-sao babaen kaniak, ket ti saona adda idi itidilak.”—2 Samuel 23:2.—Naibasar iti 1 ken 2 Samuel; 1 Cronicas; Isaias 9:7;Mateo 21:9; Lucas 1:32; Juan 7:42.��

˛ Apay a ni Jehova pinulotanna ni David a kasukat niAri Saul?˛ Ania dagiti galad nga impakita ni David uray idi saanpay nga ari?˛ Asino ti naikari a Bin-i wenno Manangisalakan a na-ipadto nga agtaud iti kaputotan ni David?

9 Nagkiddaw Dagiti Israelita iti AriSimmukir ni Saul, ti umuna nga ari iti Israel. Simmukat kenkuanani David, a nakitulagan ti Dios maipaay iti agnanayon a pagarian

“Sigurado ngaipasdekkonto a sititibkerti trono ti pagariannaagingga iti tiempo a dinakedngan.”—2 Samuel 7:13

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth

˘ 1 Samuel˘ 2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari

˘ 1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta niSolomonIsaiasJeremias

HaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 TimoteoTitoFilemonHebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudasApocalipsis

1070 Nagkari ti Dios ken Davidmaipaay iti Pagarian

Nagari ni Solomon 1037 1027 Nakompleto titemplo idiay Jerusalem

agarup 1020 Nakompleto tiKanta ni Solomon

1000 K.K.P.

ANIA ngata ti kasasaad ti biag no ti interoa nasion ken ti agturayna agpaiwan-

wanda ken Jehova kas Soberanoda ken ag-tulnogda kadagiti lintegna? Naipamatmat tisungbat bayat ti 40 a tawen a panagturay niAri Solomon.

Sakbay ti ipupusay ni David, dinutokannati anakna a ni Solomon kas sumukat ken-kuana. Iti maysa a tagtagainep, sinaludsod tiDios ken Solomon no ania ti kayatna a kid-dawen. Nagkiddaw ni Solomon iti sirib kenpannakaammo tapno nainsiriban ken awa-nan panangidumduma ti panangukomnakadagiti umili. Naragsakan ni Jehova ket pi-nagbalinna ni Solomon a masirib ken man-nakaawat. Inkari pay ni Jehova nga ipaa-yanna ni Solomon iti kinabaknang, dayag,ken napaut a biag no agtalinaed a natulnog.

Limmatak ni Solomon gapu kadagiti na-insiriban a panangukomna. Kas pagarigan,maysa a maladaga a lalaki ti pagin-innaga-wan ti dua a babbai, a tunggal maysa ibag-bagana nga isu ti ina ti maladaga. Imbilin niSolomon a pagginnudduaan dagiti babbai timaladaga. Immannugot ti maysa kadakua-da, ngem ti pudno nga ina dagus nga impa-kaasina a maited ti ubing iti kainnagawna ababai. Nabataden ken Solomon a ti naasiana babai ti ina ti maladaga ket intedna ken-kuana ti ubing. Nagdinamag iti Israel day-toy a pangngeddeng, ket nabigbig dagitiumili a ti sirib ti Dios adda ken Solomon.

Ti maysa kadagiti katan-okan a nagapua-nan ni Solomon isu ti panangibangonna ititemplo ni Jehova—maysa a nadaeg a pasdekidiay Jerusalem a mausar kas sentro ti pa-nagdayaw idiay Israel. Idi inagurasion titemplo, inkararag ni Solomon: “Adtoy! Tilanglangit, wen, ti langit ti langlangit, saan-daka a malaon; anian nga ad-adda pay, nga-rud, daytoy balay nga imbangonko!”—1 Ar-ari 8:27.

Nagdinamag ti maipapan ken Solomonkadagiti sabali a pagilian, uray pay aginggaiti Sheba, idiay Arabia. Ti reyna ti Shebanagdaliasat tapno makitana a mismo ti da-yag ken kinabaknang ni Solomon, ken tap-no ammuenna no kasano kasirib ti ari.Nagsiddaaw unay ti reyna iti kinasirib ni So-lomon ken iti kinabaknang ti Israel, isu ngaindaydayawna ni Jehova iti panangisaadnaiti masirib nga ari. Kinapudnona, babaen tibendision ni Jehova, ti panagturay ni Solo-mon ti karang-ayan ken katalnaan iti paka-saritaan ti nagkauna nga Israel.

Ngem makapaladingit ta saan nga intul-tuloy ni Solomon ti nagpaiwanwan iti siribni Jehova. Linabsingna ti bilin ti Dios ta na-ngasawa iti ginasut a babbai, agraman ti adunga agdaydayaw iti ganggannaet a didios.Dagiti assawana ti in-inut a nangituggodkenkuana nga umikay ken Jehova ken agda-yaw kadagiti idolo. Imbaga ni Jehova kenSolomon a maited iti saba-li ti paset ti pagarianna. Ki-nuna ti Dios a sangkapasetlaeng ti agtalinaed iti pami-lia ni Solomon maigapu itikarina ken amana a David.Nupay ni Solomon saanena situtulnog a nagserbi kenJehova, nagtalinaed ti Diosa nasungdo iti tulagna kenDavid mainaig iti Pagarian.—Naibasar iti 1 Ar-ari kapitulo 1agingga iti 11; 2 Cronicas kapitu-lo 1 agingga iti 9; Deuteronomio17:17.��

˛ Kasano a pinatgan ti Dios ti kid-daw ni Solomon?˛ Kasano nga imparangarang niSolomon ti kinasiribna?˛ Kasano nga immikay ni Solo-mon ken Jehova ken ania ti nagba-naganna?

10 Sisisirib a Nangituray ni SolomonInikkan ni Jehova ni Solomon iti masirib a puso. Bayat ti panagturayni Solomon, tinagiragsak dagiti Israelita ti awan kaaspingnaa talna ken kinarang-ay

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth

1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari ˘

2 Ar-ari1 Cronicas2 Cronicas ˘

EsdrasNehemias

EsterJob





HabakukSofoniasHaggeoZacarias

1000 K.K.P. 997 Nabingay ti Israel iti dua a pagarian

14

TI KADAKKELAN a libro iti Biblia ket buk-len dagiti sagrado a kanta. Naisurat ti

intero a libro iti las-ud ti agarup 1,000 a ta-wen. Mabasa iti libro a Salmo ti dadduma ka-dagiti naisurat a kasayaatan ken makagutu-got unay nga ebkas ti pammati nga awan paykaaspingda. Nayebkas ditoy ti nadumadumaa rikna ti tao manipud iti panagrag-o, panag-dayaw, ken panagyaman agingga iti panag-leddaang, panagladingit, ken panagbabawi.Nabatad a dagiti salmista agtalekda iti Diosken addaanda iti nasinged a relasion Ken-kuana. Usigentayo ti dadduma a topiko dagi-toy a kanta.

Ni Jehova ti maikari a Soberano, arumbeng a pagdayawan. Iti Salmo 83:18,mabasatayo: “Sika, nga agnagan Jehova, sikalaeng ti Kangatuan iti intero a daga.” Iti dad-duma a salmo, naidayaw ni Jehova gapu ka-dagiti pinarsuana a kas iti namituen a lang-langit, dagiti pagsidsiddaawan a biag ditoydaga, ken ti nakaskasdaaw a bagi ti tao. (Sal-mo 8, 19, 139, 148) Adda met dagiti salmo amangipadayag ken Jehova kas Dios nga ag-tignay tapno ispalen ken salaknibanna dagi-ti nasungdo kenkuana. (Salmo 18, 97, 138)

Dadduma met ti mangitan-ok kenkuana kasDios ti kinahustisia, a mangyeg iti bang-arkadagidiay mairurrurumen ken pannusa ka-dagiti nadangkes.—Salmo 11, 68, 146.

Tulongan ken liwliwaen ni Jehova da-giti agayat kenkuana. Nalabit ti maika-23a salmo ti kalatakan. Ditoy, ni David inlada-wanna ni Jehova kas naayat a Pastor, a ma-ngidalan, mangsalaknib, ken mangaywan itikarnerona. Ti Salmo 65:2 ipalagipna kadagi-ti agdaydayaw iti Dios a ni Jehova ti “Manag-dengngeg iti kararag.” Adu a nakaaramid itinadagsen a basol ti naliwliwa unay iti Sal-mo 39 ken 51. Kadagita a sipapasnek nga in-yebkas ni David ti panagbabawina kadagitinadagsen a biddutna ken ti pammatina itipanangpakawan ni Jehova. Ti Salmo 55:22ibalakadna ti panagtalek ken Jehova ken tipanangyallatiw Kenkuana iti amin a paka-dagsenan.

Balbaliwan ni Jehova ti lubong baba-en iti Pagarian ti Mesias. Adu a sasao itiSalmo ti nalawag nga agaplikar iti Mesias, tinaipadto nga Ari. Impadto ti Salmo 2 a day-toy nga Agturay dadaelennanto dagiti na-dangkes a nasion a bumusbusor kenkuana.Ipalgak ti Salmo 72 a daytoy nga Ari pagpa-tinggaennanto ti bisin, kinaawan hustisia,ken panangirurumen. Sigun iti Salmo 46:9,babaen iti Pagarian ti Mesias, ti Dios puka-wennanto ti gubat ken amin nga igam. ItiSalmo 37, mabasatayo nga awanton dagitinadangkes, idinto ta dagiti nalinteg agbiag-danto nga agnanayon ditoy daga ket tagirag-sakenda ti sangalubongan a talna ken panag-tutunos.—Naibasar iti libro a Salmo.��

˛ Kasano a suportaran ti Salmo ti kinanainkalintegan tituray ni Jehova?˛ Ania kadagiti salmo ti mangipakita a tultulongan kenliwliwaen ti Dios dagidiay agayat kenkuana?˛ Sigun iti libro a Salmo, kasano a balbaliwan ni Jeho-va ti lubong?

11 Dagiti Naipaltiing a Makaliwliwa kenMakaisuro a KantaNi David ken ti dadduma nangputarda kadagiti kanta ti panagdayaw.Dagiti liriko ti 150 kadagita a kanta ket nairekord iti libro a Salmo

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJob

˘ SalmoProverbioEclesiastes

˘ Kanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 TimoteoTitoFilemonHebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudasApocalipsis

Iti Kanta ni Solomon, impalgak tiari nga uray ti adu a kinabaknang ketsaan a pammasiguro a magun-odanna tiayat ti asinoman a babai. Insuratna tipanangikagumaanna a manggun-od itiayat ti nalibnos a birhen nga addaaneniti ay-ayaten nga agtutubo a pastor.Ipakita daytoy a naipaltiing a kanta ngauray kasta unay ti panagin-innayat ti duaa tao, maliklikanda ti di nadayaw akondukta. Ti agnobio nga agtutubonangipakitada iti nagsayaat a kualidad apanagteppel, kinadalus, ken kinasungdo.

TI KANTA DAGITI KANTA

Nalpas ti pannakaurnong dagiti Proverbio idi agarup 717 700 K.K.P.

MASIRIB kadi nga agturay ni Jehova? Timaysa a napateg a pamay-an tapno ma-

sungbatan dayta ket babaen ti panangusig itibalakadna. Epektibo kadi dayta? Ti kadi pa-nangyaplikar iti dayta pagbalinenna a nasay-sayaat ken naragragsak ti biag? Ginasut a pro-verbio ti pinutar ni masirib nga Ari Solomon.Saklawen dagita ti dandani amin nga aspeto tibiag. Usigentayo ti sumagmamano a pagari-gan.

Nasken nga agtalektayo iti Dios. Naskenti panagtalek tapno maaddaantayo iti nasaya-at a relasion ken Jehova. Insurat ni Solomon:“Agtalekka ken Jehova buyogen ti isuamin apusom ket dika agkammatalek iti bukodmo apannakaawat. Isu imutektekam iti amin a dal-dalanmo, ket isu palintegennanto dagiti da-nam.” (Proverbio 3:5, 6) Ti panagtalek iti Diosbabaen ti panagpaiwanwan ken panagtulnogkenkuana mangyeg iti makagunggona unay abiag. Dayta ti tumulong iti maysa tapno ma-paragsakna ti Dios ken maipaayanna ni Jeho-va iti sungbat kadagiti isyu a pinataud ni Sata-nas a kabusor ti Dios.—Proverbio 27:11.

Nainsiriban a panangtrato iti sabsaba-li. Ad-adda itan a naintiempuan ti balakad tiDios kadagiti assawa a lallaki, assawa a babbai,ken annak. “Agrag-oka iti asawa ti kinaagtutu-bom,” imbalakad ti Dios iti asawa a lalaki, akaipapananna nga agtalinaed a matalek itiasawana. (Proverbio 5:18-20) Iti libro a Prover-bio, makita dagiti assawa a babbai ti nalawag apannakadeskribir ti makabael nga asawa a ba-bai a raraemen ti asawa ken annakna. (Prover-bio, kapitulo 31) Mabasa met dagiti annaka masapul nga agtulnogda kadagiti dadak-kelda. (Proverbio 6:20) Ipakita pay daytoy alibro a napateg ti pannakigayyem, gapu tati panagputputong ti mamagbalin iti may-sa a managimbubukodan. (Proverbio 18:1)Ti impluensia dagiti gagayyem ket mabalina pagimbagan wenno pagdaksantayo, isu amasapul a nainsiriban a pilientayo ti pakigay-yemantayo.—Proverbio 13:20; 17:17.

Nainsiriban a panangasikaso iti bagi.Naglaon ti libro a Proverbio iti agkakapateg abalakad maipapan iti panangliklik iti nalabesa panaginum iti arak, panangpatanor iti ma-kapasalun-at a rikna, panangdaer iti maka-dangran a rikna, ken panagbalin a nagaget.(Proverbio 6:6; 14:30; 20:1) Mamakdaar a pa-kaisagmakantayo ti panagpannuray iti kapa-nunotan ti tao a naiduma iti balakad ti Dios.(Proverbio 14:12) Iparegtana a salaknibantayoti pusotayo iti makadadael nga impluensia,yantangay ipalagipna kadatayo a ti pusotayo ti‘gubuayan dagiti ubbog ti biag.’—Proverbio4:23.

Naammuan ti minilion a tattao iti intero alubong a mangpasayaat iti biagda ti pana-ngannurot kadagita a balakad. Kas resultana,addaanda iti umdas a rason nga agpaiwanwanken Jehova kas Agturay kadakuada.—Naibasar iti libro a Proverbio.��

˛ Ania ti masursurotayo iti panangadal iti libro a Pro-verbio?˛ Ania ti ibalakad ti Proverbio maipapan iti panagtalekiti Dios, panangtrato iti sabsabali, ken nainsiriban a pa-nangasikaso iti bagi?

12 Nadiosan a Sirib a Mangiwanwan iti BiagTi libro a Proverbio ket pakagupgopan dagiti naipaltiing a balakad amangiwanwan iti inaldaw a panagbiag. Ni Solomon ti nanggupgopiti kaaduan kadagita

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth



EsdrasNehemias

EsterJob

SalmoProverbio ˘

Eclesiastes ˘





MateoMarcos

Ania ti makaited iti makapnek ken addaan panggepa biag? Ni Solomon ti nangnangruna a makatunton itisungbat. Gapu ta nakabakbaknang, nakasirsirib, kenaddaan iti dakkel nga autoridad, kabaelanna a takuaten nomakaited dagita iti pudpudno a kinaragsak. Nagragragsakbabaen ti material a bambanag, nangasawa iti adu anagpipintas a babbai, ken tinagiragsakna ti kasayaatan apanaglinglingay. Nagibangon iti dadakkel a pasdek.Inadalna ti sursurat dagiti masirib. Ania ti natakuatanna?“Isuamin ket kinaubbaw.” Ngem kastoy ti umiso akonklusionna: “Ti panungpalan ti banag, ti isuamin anangngeganen, ket: Agbutengka iti pudno a Dios ketsalimetmetam dagiti bilinna. Ta daytoy isu ti intero apagrebbengan ti tao.”—Eclesiastes 12:8, 13.

ECLESIASTES

700 K.K.P. Nadadael ti Jerusalem; nangrugi ti pannakaidestiero idiay Babilonia 607

KAS impadto ni Jehova, nabingay ti Israelkalpasan a tinallikudan ni Solomon ti

pudno a panagdayaw. Simmukat kenkuanati naulpit nga anakna a ni Rehoboam. Kas re-sulta, immalsa ti sangapulo a tribu ti Israelket binuangayda ti makin-amianan a paga-rian ti Israel. Dua a tribu ti nagtalinaed a na-sungdo iti naarian a kaputotan ni David itiJerusalem, ket binuangayda ti makin-abaga-tan a pagarian ti Juda.

Agpadpada a nariribuk ti pakasaritaan da-gita a pagarian, a kangrunaanna a maigapuiti kinaawan pammati ken kinasukir dagitiari. Nakarkaro ti rigat ti Israel ngem iti Juda,ta intandudo dagiti arina ti palso a panagda-yaw sipud idi rugina. Iti laksid dagiti nakas-kasdaaw nga aramid dagiti propeta a kaskada Elias ken Eliseo—nga agpada a nangpa-gungar kadagiti natay—intultuloy ti Israel tidakes nga aramidna. Idi agangay, impalubosti Dios a dadaelen ti Asiria ti makin-amianana pagarian.

Nagpaut ti Juda iti nasurok la bassit a may-sa a siglo no idilig iti Israel, ngem dinusa metti Dios. Sumagmamano laeng nga ari ti Judati nangipangag kadagiti pakdaar dagiti mam-madto ti Dios ken nangikagumaan a mangi-turong iti nasion tapno agsubli ken Jehova.Ni Ari Josias, kas pagarigan, rinugianna ngainikkat ti palso a panagdayaw iti Juda ken ti-narimaanna ti templo ni Jehova. Idi nasara-kan ti orihinal a kopia ti Linteg ti Dios a na-ited ken Moises, kasta unay ti pannakatignayni Josias isu a pinabilegna ti kampaniana apanagbalbaliw.

Ngem makapaladingit ta dagiti simmukatken Ari Josias dida sinurot ti nasayaat nga uli-danna. Gapuna, pinalubosan ni Jehova ti na-sion ti Babilonia a mangdadael iti Jerusalemken iti templona. Dagiti nakalasat nakautibo-da idiay Babilonia. Impakpakauna ti Diosnga agpaut iti 70 a tawen ti panangkautibo.Kabayatan dayta, nagtultuloy a langalang tiJuda—agingga idi napalubosan ti nasion ngaagsubli iti Jerusalem, kas naikari.

Kaskasdi, awanen ti kaputotan ni Davidnga agari agingga iti panagturay ti naikari aManangisalakan, ti naipadto a Mesias. Baba-en kadagiti dakes nga aramid ti kaaduan ngaari a nagtugaw iti trono ni David idiay Jerusa-lem, impakitada a saan a kualipikado dagititattao nga agturay. Ti laeng Mesias ti pud-pudno a kualipikado. Gapuna, kastoy ti kinu-na ni Jehova iti maudi kadagiti ari a kapu-totan ni David: “Uksotem ti korona. . . .Sigurado nga awanto ti agtagikua iti daytaagingga nga umay daydiay addaan iti legal akalintegan, ket itedkonto dayta kenkuana.”—Ezequiel 21:26, 27.—Naibasar iti 1 ken 2 Ar-ari; 2 Cronicas kapitulo 10agingga iti 36; Jeremias 25:8-11.��

˛ Apay a nabingay ti Israel, ken ania ti napasamak itidua a pagarian?˛ Ania ti napasamak kadagiti nagsasaruno nga ari iti pa-milia ni David, ken apay?˛ Ania ti masursurotayo iti pakasaritaan ni Jonas maipa-pan ken Jehova? (Kitaem ti kahon.)

13 Dagiti Naimbag nga Ariken Dakes nga AriNabingay ti Israel. Bayat ti panaglabas ti tiempo, adu nga ari tinangituray kadagiti Israelita, ket saan a matalek ti kaaduan kadakuada.Dinadael dagiti taga-Babilonia ti Jerusalem

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel

˘1 Ar-ari˘2 Ar-ari1 Cronicas

˘ 2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdias

˘ JonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakias

Bayat ti tiempo a nabingay ti pagarian, ti Dios imbaonnani Jonas a mangasaba iti naranggas, adayo a siudad tiNineve tapno mapakdaaran dagiti umili sadiay. Ngem niJonas naglugan iti barko a mapan iti lugar nga adayo itiNineve. Gapuna, nangaramid ti Dios iti milagro—maysa adakkel nga ikan ti nangalun-on ken Jonas. Bayat ti kaaddanaiti tian ti ikan, nagkararag ken Jehova ket ti ikan insarwanani Jonas iti takdang. Kalpasanna, napanen nangasaba idiayNineve.

Kalpasan a ti Dios insurona ni Jonas iti leksionmaipapan iti panagtulnog, timmaud ti sabali pay a parikut:Nangasaba ni Jonas kadagiti taga-Nineve, ngem kasta unayti rurodna idi a kinaasian ken saan ida a dinusa ti Dios gaputa nagbabawida. Basaem daytoy a makapainteres a librotapno maammuam no kasano a nagusar ti Dios itimaikadua a milagro tapno masursuro ni Jonas ti agbalin anaasi.

JONAS

539 Pinarmek ni Ciro ti Babilonia

537 Nagsubli dagiti Judioidiay Jerusalem

455 K.K.P.Naibangon manen dagiti pader ti Jerusalem;nangrugi dagiti 69 a lawas dagiti tawen

17

KABAYATAN ti tiempo dagiti ari iti Israelken Juda, adda naisangsangayan a gru-

po dagiti lallaki nga inusar ti Dios—dagitimammadto. Naisangsangayan ti pammatiken tured dagitoy a lallaki a nangipakaam-mo kadagiti mensahe ti Dios. Usigentayo tiuppat a napapateg a tema a pinutar dagitimammadto ti Dios.

1. Ti pannakadadael ti Jerusalem. Da-giti mammadto ti Dios a da Isaias kenJeremias nasaksakbay a rinugianda ngaipakdaar a madadael ken mabaybay-an tiJerusalem. Sibabatad nga impalgakda noapay a ti Dios ket makapungtot iti Jerusa-lem. Saan a napaneknekan daytoy a siudadnga isu ket pannakabagi ni Jehova gapu tamakiramraman kadagiti palso a narelihio-suan nga aramid, kinarinuker, ken kina-ranggas.—2 Ar-ari 21:10-15; Isaias 3:1-8, 16-26; Jeremias 2:1–3:13.

2. Ti pannakaisubli ti nasin-aw a pa-nagdayaw. Kalpasan ti 70 a tawen a panna-kakautibo, mawayawayaan ti ili ti Dios ma-nipud Babilonia. Agsublida iti nalangalanga dagada ket ibangonda manen ti templo niJehova iti Jerusalem. (Jeremias 46:27; Amos9:13-15) Agarup 200 a tawen a nasaksakbay,ni Isaias impadtona a Ciro ti nagan ti mang-parmek iti Babilonia ken mangipalubos itiili ti Dios a mangisubli iti nasin-aw a panag-

dayaw. Nangipaay pay ni Isaias iti detal-ye mainaig iti naidumduma a pamay-anni Ciro a mangparmek iti siudad.—Isaias44:24–45:3.

3. Ti iyaay ti Mesias ken dagiti mapa-saranna. Maipasngayto ti Mesias iti ili tiBetlehem. (Mikias 5:2) Maysanto a napa-kumbaba ken sumangpet iti Jerusalem a na-kasakay iti maysa nga asno. (Zacarias 9:9)Nupay naalumamay ken naasi, adunto timangilaksid kenkuana. (Isaias 42:1-3; 53:1, 3) Siuulpit a mapapatayto. Dayta kadi tikanibusanan ti Mesias? Saan, gapu ta ti sak-ripisiona ti mamagbalinto a posible ti pan-nakapakawan ti basbasol ti adu. (Isaias 53:4,5, 9-12) Maitungpal laeng dayta babaen tipannakapagungarna.

4. Ti panangituray ti Mesias iti daga.Dagiti imperpekto a tattao talaga a saanda akabaelan nga iturayan ti bagbagida a sitatal-na, ngem ti Mesianiko nga Ari maawagantoiti Prinsipe ti Kappia. (Isaias 9:6, 7; Jeremias10:23) Iti sidong ti turayna, addanto talnaiti nagbabaetan dagiti tattao agraman tiamin nga animal. (Isaias 11:3-7) Awanton tisakit. (Isaias 33:24) Uray ni patay maali-monto iti agnanayon. (Isaias 25:8) Bayatti panagturay ti Mesias, mapagungarto da-giti natay tapno agbiagda ditoy daga.—Da-niel 12:13.

—Naibasar kadagiti libro nga Isaias,Jeremias, Daniel, Amos, Mikias, kenZacarias.��

˛ Ania a kita dagiti mensahe ti impa-kaammo dagiti mammadto ti Dios?˛ Kasano nga impakpakauna dagitimammadto ti pannakadadael ti Jeru-salem ken ti pannakaibangonna ma-nen?˛ Ania ti kinuna dagiti mammadtoni Jehova maipapan iti Mesias kenkadagiti mapasaranna?˛ Kasano a dineskribir dagiti mam-madto ti panangituray ti Mesias itidaga?

14 Nagsao ti Dios BabaenKadagiti MammadtonaDinutokan ni Jehova dagiti mammadto a mangipakaammokadagiti mensahe maipapan iti panangukom, nasin-aw apanagdayaw, ken namnama maipapan iti Mesias

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth



EsdrasNehemias

EsterJob


Kanta ni SolomonIsaias ˘

Jeremias ˘

Un-unnoy ˘

Ezequiel ˘

Daniel ˘

Oseas ˘

Joel ˘

Amos ˘

Abdias ˘

Jonas ˘

Mikias ˘

Nahum ˘

Habakuk ˘

Sofonias ˘

Haggeo ˘

Zacarias ˘

Malakias ˘


AramidRoma


FiliposColosas


TitoFilemonHebreo


Apocalipsis

455 K.K.P.

Kalpasan ti 443 K.K.P. Nakompleto ni Malakias ti naimpadtuan a suratna

Mangrugi dagiti 69 a lawas dagiti tawen

18

NI Daniel, maysa nga agtutubo a na-isangsangayan ti kinatarnawna ket

naidestiero idiay Babilonia sakbay a nada-dael ti Jerusalem. Ngem adda wayawaya anaipaay kenkuana agraman iti daddumaa kautibo a Judio manipud iti naparmeka pagarian ti Juda. Bayat ti naunday a kaad-da ni Daniel iti Babilonia, kasta unay ti pa-nangbendision ti Dios kenkuana, a nalasa-tanna pay ti ipapatay iti rukib dagiti leonken nakaawat kadagiti sirmata tapno maki-tana ti adayo a masanguanan. Dagiti kapat-gan a padto ni Daniel ket naisentro iti Me-sias ken iti turayna.

Naammuan ni Daniel no kaano adumteng ti Mesias. Naibaga ken Daniel nokaano a manamnama ti ili ti Dios a dum-teng ti “Mesias a Panguluen”—69 a lawasdagiti tawen kalpasan ti bilin a maisubliken mabangon manen dagiti pader ti Jeru-salem. Ti gagangay a lawas ket pito nga al-daw; ti maysa a lawas dagiti tawen ket pitoa tawen. Naipaulog dayta a bilin mabayagpay kalpasan ti panawen ni Daniel, a daytaket idi 455 K.K.P. Dayta ti pangrugian ti 69a “lawas” wenno 483 a tawen, nga agpa-tingga iti tawen 29 K.P. Iti sumaganad a pa-set daytoy a publikasion, maammuantayoti napasamak iti dayta a tawen. Nasirmatapay ni Daniel a “magessatto” wenno mapa-patayto ti Mesias, tapno maabbongan ti ba-sol.—Daniel 9:24-26.

Ti Mesias agbalinto nga Ari idiay la-ngit. Iti naidumduma a pannakasirmatanaiti langit, nakita ni Daniel ti Mesias, a natu-koy a “kasla anak ti tao,” nga immadani itimismo a trono ni Jehova. Inted ni Jehovakenkuana ti “panagturay ken dayaw ken pa-garian.”Agpaut dayta a Pagarian iti agnana-yon. Naammuan ni Daniel ti maysa paya makapainteres a detalye maipapan iti Me-

sianiko a Pagarian—addanto kakadua ti Aringa agturay, maysa a grupo a natukoy kas“sasanto Daydiay Katan-okan.”—Daniel 7:13, 14, 27.

Ti Pagarian dadaelennanto dagiti go-bierno daytoy a lubong. Ti Dios inikkan-na ni Daniel iti abilidad a mangipaawat ititagtagainep a nangriribuk ken Nabucodo-nosor nga ari ti Babilonia. Nakita ti ari timaysa a dakkel nga imahen a balitok ti ulo-na, pirak ti barukong ken dagiti takiagna,gambang ti tian ken dagiti luppona, landokdagiti gurongna, ken naglaok a landok kenpila dagiti sakana. Maysa a bato a natikapiti bantay ti nangtiro kadagiti narasi a sakaken nangrumek iti ladawan. Inlawlawag niDaniel a dagiti paset ti imahen iladawandadagiti agsasaruno a kabilgan a turay iti lu-bong, a mangrugi iti Babilonia kas ti ulo abalitok. Nasirmata ni Daniel nga iti tiempodagiti maudi a turay daytoy nadangkes a lu-bong, agtignayto ti Pagarian ti Dios. Rume-kenna amin dagiti gobierno iti lubong.Kalpasanna agturayto ti Pagarian iti agna-nayon.—Daniel, kapitulo 2.

Nupay lakay unayen idi ni Daniel, naki-tana pay ti pannakatnag ti Babilonia. Pinar-mek ni Ari Ciro ti siudad kas impadto dagitipropeta. Di nagbayag kalpasanna, nawaya-wayaan met laeng dagiti kautibo a Judio—eksakto kalpasan ti naipadto a 70 a tawena pannakalangalang ti pagilianda. Babaenti panangiwanwan dagiti matalek a gober-nador, padi, ken mammadto, dagiti Judionaibangonda manen ti Jerusalem agramanti templo ni Jehova. Ngem ania ti mapasa-mak kalpasan ti nadakamat a 483 a tawen?—Naibasar iti libro a Daniel.��

˛ Ania ti naammuan ni Daniel maipapan iti Mesias keniti Pagarian ti Dios?˛ Ania ti epekto ti Pagarian ti Dios kadagiti gobiernodaytoy a lubong?

15 Naidestiero a Mammadto aNakasirmata iti MasakbayanNagipadto ni Daniel maipapan iti Pagarian ti Dios keniti iyaay ti Mesias. Marbek ti Babilonia

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 Cronicas

˘ Esdras˘ NehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequiel

˘ DanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 TimoteoTitoFilemonHebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudasApocalipsis

Naipasngay ni Jesusagarup 2 K.K.P.

1 K.K.P. 1 K.P.palagip:

Awan ti zero a tawen

29 K.P.Nabautisaranni Jesus

TULONGANTO ngata ni Jehova dagititattao tapno mailasinda ti naikari a Me-

sias? Wen. Usigentayo ti inaramid ti Diosagarup uppat a siglo kalpasan a nakompletoti Hebreo a Kasuratan. Iti siudad ti Nazaret,iti makin-amianan a rehion ti Galilea, addadi ninamnama a simmarungkar iti agtutuboa babai nga agnagan Maria. Maysa nga ang-hel nga agnagan Gabriel ti nagparang ken-kuana ket imbagana ken Maria a babaen tinasantuan nga espiritu ti Dios, agsikogto ketipasngaynanto ti maysa nga anak a lalaki nu-pay isu ket maysa a birhen. Daytoy nga anakagbalinto a ti nabayagen a naikari nga Ari,daydiay agturay iti agnanayon! Daytoy ngaubing isu ti mismo nga Anak ti Dios, a tibiagna ket iyakar ti Dios manipud langit amayallatiw iti aanakan ni Maria.

Sipapakumbaba nga inawat ni Maria day-toy nakapatpateg a rebbengen. Ti nobiona akarpintero, nga agnagan iti Jose, ti nangalakenkuana kas asawa kalpasan nga imbaon tiDios ti maysa nga anghel a nangilawlawagken Jose ti makagapu iti panagsikog ni Ma-ria. Ngem kasano ngay ti naipadto a maipas-ngayto ti Mesias idiay Betlehem? (Mikias5:2) Agarup 140 a kilometro ti kaadayo daytaa bassit nga ili!

Maysa a Romano nga agturay ti nangibi-lin a maaramid ti sensus, isu a masapul ngaagparehistro dagiti tattao iti ili a nakayana-kanda. Agparang a nagtaud da Jose ken Ma-ria iti Betlehem, isu a napan sadiay da Joseken ti agdadagsen nga asawana. (Lucas 2:3)Nagpasngay ni Maria iti nanumo a kuadra,ket impaiddana ti anakna iti kulluong. Kal-pasanna, ti Dios imbaonna ti maysa ngaanghel a mangibaga iti grupo dagiti pastornga adda iti turod a naipasngayen ti naikaria Mesias wenno Kristo.

Idi agangay, paneknekan ti dadduma paya ni Jesus ti naikari a Mesias. Impadto ni Isa-

ias nga addanto maysa a lalaki a mangisaga-na iti dalan agpaay iti napateg a trabaho tiMesias. (Isaias 40:3) Ni Juan a Mammautisardayta a mangyam-ammo iti Mesias. Idi naki-ta ni Juan ti lalaki a ni Jesus, kinunana: “Ki-taenyo, ti Kordero ti Dios a mangikkat iti ba-sol ti lubong!” Dadduma kadagiti adalan niJuan ti dagus a simmurot ken Jesus. Kinunati maysa kadakuada: “Nasarakanmi ti Me-sias.”—Juan 1:29, 36, 41.

Adda dadduma pay a nangpaneknek. Idi ani Juan binautisaranna ni Jesus, nagsao niJehova a mismo manipud langit. Babaen tinasantuan nga espiritu, pinulotanna ni Je-sus kas Mesias ket kinunana: “Daytoy tiAnakko, ti dungdungnguen, nga inanamo-ngak.” (Mateo 3:16, 17) Dimtengen ti naba-yagen a naikari a Mesias!

Kaano a napasamak daytoy? Idi tawen29 K.P., kalpasan unay a naturpos ti 483 a ta-wen nga impadto ni Daniel. Wen, paset day-ta ti nagadu a pammaneknek a ni Jesus tiMesias wenno Kristo. Ngem ania a mensaheti iwaragawagnanto bayat ti panagbiagna di-toy daga?—Naibasar iti Mateo kapitulo 1 agingga iti 3; Marcos ka-pitulo 1; Lucas kapitulo 2; Juan kapitulo 1.��

˛ Kasano nga inusar ni Jehova dagiti anghel a mangipa-kaammo a ni Jesus ti Mesias?˛ Kasano a ti Dios inusarna ni Juan a Mammautisar amangyam-ammo ken Jesus kas ti Mesias?˛ Kasano nga impakaammo a mismo ni Jehova ti Anak-na kas ti Mesias?

16 Dimteng ti MesiasNi Jehova inyam-ammona ni Jesus a taga-Nazaretkas ti nabayagen a naikari a Mesias

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth



EsdrasNehemias

EsterJob





HabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateo ˘

Marcos ˘

Lucas ˘

Juan ˘

AramidRoma


FiliposColosas

1 Tesalonica

Ni Jehova ti Ama ni Jesus—ngem saan a kas iti wagasa panagbalin nga amma dagiti tattao. Saan a timmaud niJesus kas tao babaen ti panagdenna ti agassawa—isu ketpinarsua ti Dios. Kinapudnona, isu ti kaunaan a pinarsua niJehova. (Colosas 1:15-17) Yantangay nagtaud Kenkuana tibiag ni Jesus, mabalin a maawagan ni Jehova kas Ama niJesus. Pinarsua ni Jehova daytoy nga espiritu nga Anakna, sainusarna kas “nasigo a managobra” tapno maparsua ti amin adadduma a bambanag, agraman ti uniberso.—Proverbio 8:30.

ITI ANIA NGA ANAG NGA ISU TI ANAK TI DIOS?

29 K.P. Rinugian ni Jesus ngaikasaba ti Pagarian ti Dios

Pinili ni Jesus dagiti 12 nga apostolna; ipaayna ti Sermon iti Bantay 31

20

ANIA ti panggep ni Jesus ditoy daga? Ki-nunana a mismo: “Masapul nga idek-

larak ti naimbag a damag ti pagarian tiDios, agsipud ta naibaonak maigapu itidaytoy.” (Lucas 4:43) Usigentayo ti uppat abanag nga insuro ni Jesus maipapan iti day-ta a Pagarian, ti kangrunaan a tema ti pana-

ngasabana.1. Ni Jesus ti agbalin

nga Ari. Imbaga a mis-mo ni Jesus nga isu day-diay naipadto a Mesias.(Juan 4:25, 26) Impakita-na pay nga isu daydiayAri a nasirmata ni Da-niel. Kinuna ni Jesus ka-dagiti apostolna a dum-

tengto ti tiempo a panagtugawna iti‘nadayag a trono’ ken agtugawdanto metkadagiti trono. (Mateo 19:28) Daytoy a gru-po dagiti agturay tinukoyna kas “bassit ngaipastoran” ken imbagana met nga addaanpay iti “sabsabali a karnero,” a saan a pasetdayta a grupo.—Lucas 12:32; Juan 10:16.

2. Itandudo ti Pagarian ti Dios ti pud-no a kinahustisia. Impakaammo ni Jesus ati Pagarian ikkatennanto ti kadaksan a ki-naawan hustisia babaen ti panangsantipi-kar wenno panangaramidna a nasantuaniti nagan ni Jehova a Dios. Dalusanna day-ta a nagan iti amin a pakaumsian a gapua-nan ni Satanas sipud panagrebelde idiayEden. (Mateo 6:9, 10) Inaldaw met nga im-pakita ni Jesus ti saanna a panangidum-duma babaen ti panangisurona kadagitilallaki ken babai, nabaknang man ken na-panglaw. Nupay ti panangisuro kadagiti Is-raelita ti kangrunaan a panggepna, nangi-suro met kadagiti Samaritano ken Gentil,wenno kadagiti di Judio. Di pulos nangi-dumduma ni Jesus, saan a kas kadagiti pa-nguluen ti relihion idi kaaldawanna.

3. Ti Pagarian ti Dios ket saan a pa-set daytoy a lubong. Nariribuk ti po-litika idi panawen ni Jesus. Ti ilina ketiturturayan ti sabali a pagilian. Kaskasdi,idi inkagumaan dagiti tattao nga isaad niJesus kas ari, inadaywanna ida. (Juan 6:14, 15) Imbagana iti maysa nga agturay:“Ti pagariak saan a paset daytoy a lu-bong.” (Juan 18:36) Kinunana met kada-giti pasurotna: “Saankayo a paset ti lu-bong.” (Juan 15:19) Saan nga impalubosni Jesus nga agusarda iti igam a pakigu-bat, uray iti panangidepensada kenkuana.—Mateo 26:51, 52.

4. Naibatay iti ayat ti turay ni Kristo.Inkari ni Jesus a bang-aranna dagiti tattao,a palag-anenna ti awitda. (Mateo 11:28-30)Tinungpalna dayta. Nangted iti naayat,praktikal a balakad tapno dida maringgo-ran, mapasayaat ti relasionda iti sabsabali,maliklikanda ti materialismo, ken agbalin-da a naragsak. (Mateo, kapitulo 5-7) Gaputa nangipakita ni Jesus iti ayat, narikna tiamin a kita ti tattao nga isu ket nalaka ngaasitgan. Uray dagiti naparigatan unay na-panda kenkuana, nga agtalekda a tratuen-na ida iti naasi ken nadayaw a pamay-an. Anian a nagsayaatto nga Agturay niJesus!

Adda pay sabali a nabileg a pamay-an tipanangisuro ni Jesus maipapan iti Paga-rian ti Dios. Nagaramid iti adu a milagro.Apay? Kitaentayo.—Naibasar kadagiti libro a Mateo, Marcos, Lucas, kenJuan.��

˛ Kasano nga insuro ni Jesus nga isu ti Mesianiko ngaAri?˛ Kadagiti ania a pamay-an nga impakita ni Jesus ngaaddanto hustisia iti panagturayna?˛ Kasano nga imbatad ni Jesus a ti Pagarianna ket saana paset daytoy a lubong?˛ Kasano nga impakita ni Jesus a naibatay iti ayat ti pa-nagturayna?

17 Insuro ni Jesus ti Maipapaniti Pagarian ti DiosAdu a banag ti insuro ni Jesus kadagiti adalanna, ngem impamaysanati maysa laeng a tema—Pagarian ti Dios

“Napan . . .iti pinuronpurok, ngaikaskasabana kenidekdeklarana ti naimbaga damag ti pagarian tiDios.”—Lucas 8:1

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmo

MikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakias

˘ Mateo˘ Marcos˘ Lucas˘ JuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 TimoteoTitoFilemonHebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudasApocalipsis

32 Ni Jesus pinagungarna ni Lazaro Nisan 1, 33 K.P.

21

TI DIOS inikkanna ni Jesus iti pannaka-balin tapno maaramidna dagiti banag

a saan a maaramid ti dadduma a tattao. Na-garamid ni Jesus iti adu a naindaklan a mi-lagro, a masansan nga iti imatang ti adu atattao. Impakita dagidi a milagro nga addapannakabalin ni Jesus a mangparmek kada-giti kabusor ken mamagpatingga kadagitirigat a di pulos naaramidan a sibaballigi da-giti imperpekto a tattao. Usigentayo ti su-magmamano a pagarigan.

Bisin. Ti immuna a milagro ni Jesus ketnainaig iti danum a pinagbalinna a nagsa-yaat nga arak. Iti dua pay a gundaway, pina-kanna ti rinibu a mabisin a tattao babaenlaeng iti sumagmamano a tinapay ken ikan.Agpada a simmobra ti taraon kadagitoy agundaway .

Sakit. Pinaimbag ni Jesus dagiti tattaonga addaan iti “tunggal kita ti sagubanitken tunggal kita ti an-annayen.” (Mateo 4:23) Pinaimbag ni Jesus dagiti bulsek, tu-leng, agkukutel, agkissiw, pilay, lugpi, kenpawad. Awan ti sakit a dina kabaelan nga ik-katen.

Napeggad a Paniempo. Idi aglaylayagni Jesus ken dagiti adalanna iti Baybayti Galilea, giddato a dimteng ti nadawelnga allawig. Nagbuteng dagiti adalan. Kini-ta laeng ni Jesus ti allawig ket kinuna-na: “Agtalnaka! Agulimekka!” Ket timmal-na unay ti aglawlaw. (Marcos 4:37-39) Itisabali pay gundaway, nagna ni Jesus iti ra-baw ti danum bayat ti nakaam-amak a bag-yo.—Mateo 14:24-33.

Nadangkes nga espiritu. Napigpigsanga amang dagiti nadangkes nga espiritungem kadagiti tao. Awan gaway ti adu a tat-tao a lumapsut kadagitoy a naulpit a kabu-sor ti Dios. Ngem iti adu a gundaway, pina-ruar ken binabalaw ni Jesus dagita ngaespiritu a limmugan kadagiti tattao. Saanna

a kabuteng dagita nga espi-ritu. Imbes ketdi, isu ti ki-nabutengda gapu ta ammo-da ti autoridadna.

Ipapatay. Maitutop unaya maawagan ti patay kas “timaudi a kabusor,” a di ma-parmek ti asinoman a tao.(1 Corinto 15:26) Ngem pi-nagungar ni Jesus dagiti na-tay, insublina ti agtutuboa lalaki iti balo nga inanaken ti balasitang kadagitiagladladingit a nagannak-na. Iti nakaskasdaaw unaya pamay-an, pinagungar niJesus ti dungdungnguenna a gayyem a niLazaro iti imatang ti adu nga agladladingit,nupay natayen iti nganngani uppat nga al-daw! Uray dagiti napeklan a kabusor ni Je-sus binigbigda ti nagapuananna a milagro.—Juan 11:38-48; 12:9-11.

Apay nga inaramid amin ni Jesus dagita amilagro? Saan aya a natay met laeng idi aga-ngay dagiti pinagungarna? Wen, ngem kas-kasdi nga adda agpaut a naaramidan dagidia milagrona. Paneknekanda nga adda pud-no a pakaibatayan amin dagiti makapaga-gar a padto maipapan iti turay ti Mesianikonga Ari. Awan duadua a ti Ari a dinutokan tiDios kabaelanna a pukawen ti bisin, sakit,dakes a paniempo, nadangkes nga espiritu,wenno ti mismo nga ipapatay. Naipakita-nan nga inted ti Dios kenkuana ti pannaka-balin a mangitungpal kadagita.—Naibasar kadagiti libro a Mateo, Marcos, Lucas, kenJuan.��

˛ Kasano nga impakita ni Jesus nga adda pannakabalin-na a mangpukaw iti bisin? mangpaimbag iti masakit?mangpasardeng iti dakes a paniempo? mangparmek ka-dagiti nadangkes nga espiritu? mangpukaw iti ipapatay?˛ Ania ti ipakita dagiti milagro ni Jesus maipapan iti pa-nangituraynanto iti daga?

18 Nagaramid ni Jesus Kadagiti MilagroBabaen kadagiti milagrona, impakita ni Jesus no kasanonto ngausarenna ti pannakabalinna kas Ari

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth

JonasMikiasNahum


Marcos ˘

Lucas ˘

Juan ˘

AramidRoma


FiliposColosas


TitoFilemonHebreo


Apocalipsis

Nisan 1, 33 K.P. (Katupag ti Nisan ti paset tiMarso ken paset ti Abril)

Nailansa ni JesusNisan 14 Nisan 16Napagungar ni Jesus

22

ITI Bantay dagiti Olibo, a sadiay matan-nawagan ti nangayed a buya ti Jerusa-

lem ken ti templona, uppat kadagiti apostolni Jesus ti nagsaludsod kenkuana maipa-pan iti sumagmamano a banag a naibaganakadakuada. Kaibagbaga ni Jesus a madada-elto ti templo ti Jerusalem. Ken nadakamat-na idin kadakuada ti maipapan iti “pa-nungpalan ti sistema ti bambanag.” (Mateo13:40, 49) Ita, insaludsod dagiti apostol:“Anianto ti pagilasinan ti kaaddam kenti panungpalan ti sistema ti bambanag?”—Mateo 24:3.

Iti sungbatna, imbaga ni Jesus no anian-to ti mapasamak sakbay a madadael ti Jeru-salem. Ngem saan laeng a dayta ti kaipapa-nan ti sasaona. Ti padtona ket addantodakdakkel a kaitungpalanna iti intero a lu-bong. Impadto ni Jesus ti maipapan iti ra-gup dagiti pasamak ken kasasaad iti lubonga mangbukel iti maysa a pagilasinan. Daytaa pagilasinan ipakitana kadagiti tattao di-toy daga a nangrugin ti kaadda ni Jesus kasAri idiay langit. Iti sabali a pannao, ipakitati pagilasinan a ni Jehova a Dios insaadnan

ni Jesus kas Ari iti nabayagen a naikari aMesianiko a Pagarian. Ti pagilasinan kaipa-pananna a ti Pagarian asidegen nga ikka-tenna ti kinadakes ken iyegna ti pudpudnoa talna iti sangatauan. No kasta, dagiti ba-nag nga impadto ni Jesus ti mangtanda ka-dagiti maudi nga aldaw daytoy agdama adaan a sistema—a pakaibilangan ti relihion,politika, ken kagimongan—ken ti pangru-gian ti baro a sistema.

Iti panangilawlawagna iti mapasamak di-toy daga bayat ti kaaddana kas Ari idiay la-ngit, kinuna ni Jesus nga addanto sangalu-bongan a gubgubat, kinakirang ti taraon,napipigsa a ginggined, ken nasaknap a sa-kit. Kumaronto ti kinakillo. Dagiti pudnonga adalan ni Jesus ikasabadanto ti naim-bag a damag ti Pagarian ti Dios iti intero adaga. Agpatingganto amin dagitoy iti “dak-kel a rigat” a di pay pulos napasamak.—Mateo 24:21.

Kasanonto a maammuan dagiti pasurotni Jesus nga asidegen dayta a rigat? “Agsur-surokayo manipud iti kayo a higos,” kinu-na ni Jesus. (Mateo 24:32) No agsaringitendagiti sanga ti higos, nabatad dayta a tandanga asidegen ti kalgaw. Umasping iti dayta,no mapasamak iti maymaysa a tiempo tiamin a banag nga impadto ni Jesus, nala-wag dayta a tanda nga asidegen ti panung-palan. Ti laeng Ama ti makaammo iti ek-sakto nga aldaw ken oras a panangrugi tidakkel a rigat. Gapuna, indagadag ni Jesuskadagiti adalanna: “Agtultuloykayo a siriri-ing, ta saanyo nga ammo no kaano ti naitu-ding a tiempo.”—Marcos 13:33.—Naibasar iti Mateo kapitulo 24 ken 25; Marcos kapitu-lo 13; Lucas kapitulo 21.��

˛ Maipapan iti ania ti kayat pay a maammuan dagitiapostol ni Jesus?˛ Ania ti kaipapanan ti pagilasinan nga inted ni Jesus,ken ania dagiti paset dayta a pagilasinan?˛ Ania ti imbalakad ni Jesus kadagiti adalanna?

19 Impadto ni Jesus Dagiti Pasamak aMangapektar iti Intero a LubongImbinsabinsa ni Jesus dagiti pasamak a mangtanda iti panagarinaken iti panungpalan daytoy a sistema ti bambanag

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakias

˘ Mateo˘ Marcos˘ LucasJuan

Impadto ni Jesus nga addanto maysa a pagilasinan amangipakita nga asidegen a dadaelen ti Dios ti agdama adakes a sistema ti bambanag. Sipud idi GubatSangalubongan I, naimatangan ti sangatauan ti impadto niJesus. Dagiti panagbalbaliw iti relihion, politika, kenkagimongan iti intero a lubong napartak ken di maliklikan tipanagturongda iti panungpalan daytoy a sistema tibambanag. Kinuna ni Jesus kadagiti pasurotna a tapnomaispalda masapul nga ‘agtalinaedda a siririing’ kendeterminado a dumasigda iti Dios mainaig iti isyu tikinasoberano.�—Lucas 21:36; Mateo 24:3-14.

� Para iti kanayonan a pannakailawlawag ti padto ni Jesus, kitaemti panid 86-95 iti libro nga Ania a Talaga ti Isursuro ti Biblia? nga im-pablaak dagiti Saksi ni Jehova.

TI PAGILASINAN TI KAADDA NI KRISTO

Nisan 30,33 K.P.

KALPASAN ti tallo ket kagudua a tawena panangasaba ken panangisurona,

ammo ni Jesus a dandanin agpatingga tibiagna ditoy daga. Nagkukumplot dagiti pa-nguluen ti relihion a mangpapatay kenkua-na, ngem maamakda a tumaud ti riribukkadagiti tattao a mamati nga isu ket maysa amammadto. Kabayatanna, tinignay ni Sata-nas ti maysa kadagiti 12 nga apostol ni Jesus—ni Judas Iscariote—tapno liputanna ni Je-sus. Dagiti panguluen ti relihion intukondaken Judas ti 30 a kapisi ti pirak tapno lipu-tanna ni Jesus.

Iti maudi a rabiina ditoy daga, inummongni Jesus dagiti apostolna tapno rambakan-da ti Paskua. Kalpasan ti panangpapanawnaken Judas, inyussuatna ti panangrambak itiPangrabii ti Apo. Nangala iti maysa a tina-pay, nagkararag, sana impasa ti tinapay kada-giti nabati a 11 nga apostolna. Kinunana:“Daytoy kaipapananna ti bagik a maited ma-igapu kadakayo. Itultuloyyo nga aramidendaytoy kas panglaglagip kaniak.” Kasta metti inaramidna iti kopa ti arak, a kinunana:“Daytoy a kopa kaipapananna ti baro a tulagbabaen ti bileg ti darak.”—Lucas 22:19, 20.

Adu ti nasken nga ibaga ni Jesus kadagitiadalanna iti dayta a rabii. Nangted kadakua-da iti baro a bilin—nga ipakitada ti di agim-bubukodan nga ayat iti maysa ken maysa.Kinunana: “Babaen iti daytoy maammuantoti isuamin a dakayo dagiti adalak, no adda-ankayo iti ayat iti maysa ken maysa.” (Juan13:34, 35) Indagadagna a saanda a mariribu-kan kadagiti nakaam-amak a kasasaad ngaasidegen mapasamak. Sipapasnek a nagkara-rag ni Jesus agpaay kadakuada. Nagkankan-tada ken napanda iti minuyongan ti Getse-mani bayat ti rabii.

Iti minuyongan, nagparintumeng ni Jesusket sipapasnek a nagkararag. Di nagbayag,simmangpeten ti bunggoy dagiti armado asoldado, papadi, ken dadduma pay a ma-

ngaresto kenkuana. Ni Judas impabigbignani Jesus babaen ti panangagekna kenkuana.Nagtalaw dagiti apostol bayat a dagiti solda-do pinarautanda ni Jesus.

Iti saklang ti kangatuan a pangukomandagiti Judio, impabigbig ni Jesus ti baginakas ti Anak ti Dios. Imbilang ti korte a naka-basol ni Jesus iti panagtabbaaw isu a maikariiti ipapatay. Naipan ngarud iti Romano a Go-bernador a ni Poncio Pilato. Nupay awan tinakita ni Pilato a nagbasolan ni Jesus, isu ketinyawatna iti bunggoy a mangipukpukkawiti pannakapapatayna.

Dagiti soldado a Romano impanda ni Je-sus idiay Golgotha, ket sadiay nga inlansadaiti istaka. Simimilagro a simmipnget nupaykatengngaan ti aldaw. Idi mumalemen, na-tay ni Jesus, ket nagginggined iti napigsa.Naitanem ti bangkayna iti uneg ti nakung-kongan a bato. Kabigatanna, dagiti papadisinerraanda ti tanem ken nangdutokda itimangguardia iti dayta. Agtalinaed ngata niJesus iti dayta a tanem? Saan. Dandanin ma-pasamak ti awan pay kaaspingna a milagro.—Naibasar iti Mateo kapitulo 26 ken 27; Marcos kapitu-lo 14 ken 15; Lucas kapitulo 22 ken 23; Juan kapitulo 12agingga iti 19.��

˛ Ania a baro a rambak ti inyusuat ni Jesus?˛ Ania dagiti pasamak a nangitunda iti ipapatay ni Je-sus?

20 Napapatay ni Jesu-KristoInyusuat ni Jesus ti maysa a baro a rambak; naliputan ken nailansa

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth



EsdrasNehemias

EsterJob






Marcos ˘

Lucas ˘

Juan ˘

AramidRoma


Nakapatpateg ti ipapatay ni Jesus iti pannakaibanag tipanggep ni Jehova. Gapu ta nayinaw ni Jesus babaen iti na-santuan nga espiritu ti Dios, naipasngay a perpekto isu asaanna a tinawid ti ipapatay. Nupay kasta, intedna ti biagnatapno maaddaan ti sangatauan iti gundaway nga agbiagnga agnanayon ken mangtagiragsak iti kita ti biag a napu-kaw ni nasukir nga Adan agpaay iti kaputotanna.�—Mateo20:28; Lucas 1:34, 35; Juan 3:16, 36; 2 Pedro 3:13.

� Para iti pannakailawlawag ti kinapateg ti ipapatay ni Jesus kasmaysa a sakripisio, kitaem ti panid 47-56 iti libro nga Ania a Talaga tiIsursuro ti Biblia?

TI NAPATEG NGA AKEM NI JESUS

Nisan 30,33 K.P.

Sivan 6, 33 Pentecostes; pannakaiparukpokti nasantuan nga espiritu (ti Sivan ket katupagti paset ti Mayo ken paset ti Hunio)

36 Nagbalin aKristiano ni Cornelio

ITI maikatlo nga aldaw kalpasan ti ipa-patay ni Jesus, nakita ti dadduma nga

adalanna a babbai a naikkaten ti bato anangserra iti tanem ken awanen nagyan titanem!

Nagparang ti dua nga anghel. “Sapsapu-lenyo ni Jesus a Nazareno,” kinuna ti may-sa kadakuada. “Isu naibangonen.” (Marcos16:6) Dagus a napan impadamag dagiti bab-bai kadagiti apostol. Nasabetda ni Jesus itidalan ket kinunana: “Dikay agbuteng! Inka-yo, ipadamagyo iti kakabsatko, tapno ma-panda idiay Galilea; ket sadiay makitadak-to.”—Mateo 28:10.

Kalpasanna, dua nga adalan ti agbamba-niaga iti dayta met la nga aldaw manipud Je-rusalem nga agturong iti purok ti Emmaus.Kimmuyog kadakuada ti maysa a ganggan-naet ket inimtuodna no ania ti pagsarsarita-anda. Kinapudnona, ti napagungaren a niJesus daydiay nagparang iti langa a dida na-bigbig idi damo. Malmaldayda a simmung-bat a ni Jesus ti pagsarsaritaanda. Ngem ri-nugian ti ganggannaet nga ilawlawag dagitibambanag a nailanad iti Kasuratan mainaigiti Mesias. Wen, tinungpal ni Jesus ti amin anaipadto maipapan iti Mesias agingga iti ka-bassitan a detalye dayta.� Idi nabigbig dagitiadalan a daydiay ganggannaet isu ni Jesus, a

� Para iti pagarigan dagiti padto a natungpal ken Je-sus kas Mesias, kitaem ti panid 17-19 iti daytoy a bro-shur, ken ti panid 199-201 iti libro nga Ania a Talaga tiIsursuro ti Biblia?

napagungaren kas maysa nga espiritu, nag-pukawen.

Nagsubli a dagus idiay Jerusalem ti duanga adalan ket nasarakanda nga agtatarip-nong dagiti apostol sadiay iti nabalunetan asiled. Idi agipadpadamag dagiti dua, nagpa-rang ni Jesus. Dandani saan a mamati dagitinasdaaw a pasurotna! “Apay a rumsua dagi-ti panagduadua iti puspusoyo?” inimtuodni Jesus. “Adda a naisurat a ti Kristo agsaga-ba ken bumangon manipud kadagiti natayiti maikatlo nga aldaw.”—Lucas 24:38, 46.

Iti 40 nga aldaw kalpasan ti panagungar-na, nagparang ni Jesus kadagiti adalanna itinagduduma a gundaway. Naminsan, nagpa-rang iti nasurok a 500! Mabalin nga iti day-toy a gundaway, inikkanna ida iti nadagsennga annongen: “Inkayo . . . ket manga-ramidkayo iti ad-adalan kadagiti tattao itiamin a nasion, . . . nga isuroyo kadakuada atungpalenda ti amin a bambanag nga imbi-linko kadakayo. Ket, adtoy! addaak kadaka-yo iti amin nga al-aldaw agingga iti pa-nungpalan ti sistema ti bambanag.”—Mateo28:19, 20.

Iti naudi a pannakitaripnongna kadagiti11 a matalek nga apostolna, inkari ni Jesus:“Umawatkayto iti pannakabalin inton dum-teng kadakayo ti nasantuan nga espiritu, ketdakayto dagiti saksik . . . agingga iti kaaday-wan a paset ti daga.” (Aramid 1:8) Kalpasan-na, nagpangaton ni Jesus, ket nalingdan itiulep bayat ti panagsublina sadi langit.—Naibasar iti Mateo kapitulo 28; Marcos kapitulo 16;Lucas kapitulo 24; Juan kapitulo 20 ken 21; 1 Corinto15:5, 6.��

˛ Kasano a naammuan dagiti adalan a ni Jesus pinagu-ngaren ti Dios?˛ Ania ti inlawlawag ni Jesus iti dua nga adalan iti dalannga agturong iti Emmaus?˛ Ania ti imbilin ni Jesus kadagiti adalanna sakbay tipanagsublina idiay langit?

21 Napagungar ni Jesus!Nagparang ni Jesus kadagiti pasurotna tapno isuro kenparegtaenna ida

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakias

˘ Mateo˘ Marcos˘ Lucas˘ JuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo

Ti nasantuan nga espiritu ti Dios ti kabilgan a puersaiti uniberso. Inusar ni Jehova a Dios ti espirituna, wennoaktibo a puersana, a nangparsua iti langlangit ken daga kennangiwanwan iti pannakaisurat ti Biblia. Daytoy a puersa tinausar a mangaramid iti amin a milagro a nabasatayo,agraman ti awan pay kaaspingna a milagro—ti panagungarni Jesu-Kristo kas maysa a mannakabalin nga espiritu.—Genesis 1:2; 2 Samuel 23:2; Aramid 10:38; 1 Pedro 3:18.

TI NASANTUAN NGA ESPIRITU

agarup 47-48Umuna a panagdaliasatni Pablo a mangasaba

agarup 49-52Maikadua a panagdaliasatni Pablo a mangasaba

agarup 52-56Maikatlo a panagdaliasatni Pablo a mangasaba

60 K.P.

25

SANGAPULO nga aldaw kalpasan ti pa-nagsubli ni Jesus idiay langit, agarup

120 nga adalan ti nagtataripnong iti maysa abalay idiay Jerusalem bayat ti panangram-bak dagiti Judio iti Piesta ti Pentecostes,33 K.P. Pagammuan ta napno ti balay itiungor a kasla uni ti bumanesbes a pul-oy. Si-mimilagro a nakapagsao dagiti adalan kada-giti lenguahe a dida idi ammo. Kasano anapasamak dayta a karkarna a pagteng? Inik-kan ida ti Dios iti nasantuan nga espiritu.

Iti ruar, adu ti tattao gapu ta immay naki-piesta dagiti bisita a naggapu iti nagdudumaa pagilian. Nasdaawda ta dagiti adalan ni Je-sus ket nalaing nga agsao kadagiti lenguahe-da. Iti panangilawlawag ni Pedro iti napasa-mak, tinukoyna ti padto ni propeta Joel a tiDios ‘iparukpoknanto’ ti espirituna, a ma-ngipaay kadagiti namilagruan a sagut kada-gidiay umawat iti dayta. (Joel 2:28, 29) Day-toy a natibker a pammaneknek ti nasantuannga espiritu imbatadna ti maysa a napateg apanagbalbaliw: Ti anamong ti Dios iti Israelnayallatiwen iti kabbuangay a kongregasionKristiano. Sipud idin, dagiti mayat nga agser-bi iti Dios buyogen ti anamongna masapu-len nga agbalinda a pasurot ni Kristo.

Kabayatanna, kimmaro ti panangidada-nes, ket dagiti kabusor imbaludda dagiti ada-lan. Ngem iti rabii, maysa nga anghel niJehova ti nanglukat kadagiti ridaw ti pagba-ludan ken imbagana kadagiti adalan ngaitultuloyda ti mangasaba. Kabigatanna, na-ngasabada manen. Simrekda iti templo ketrinugianda nga isuro ti naimbag a damagmaipapan ken Jesus. Nakapungtot dagiti pa-nguluen ti relihion ket imbilinda nga isar-deng dagiti adalan ti mangasaba. Situtured asimmungbat dagiti apostol: “Masapul ngaagtulnogkami iti Dios kas agturay imbes akadagiti tattao.”—Aramid 5:28, 29.

Kimmaro ti panangidadanes. Dadduma aJudio kinunada nga agtabtabbaaw ni adalan

nga Esteban ket inuborda agingga a na-tay. Siaanamong a nagbuya ti maysa ngaagtutubo—ni Saulo a taga-Tarso. Kalpasan-na, napan idiay Damasco tapno arestuennati asinoman a pasurot ni Kristo. Idi ag-daldaliasat ni Saulo, adda lawag manipudlangit a nagsilnag iti likmutna ket kinu-na ti maysa a timek: “Saulo, Saulo, apaynga idaddadanesnak?” Nabulsek ni Saulogapu iti lawag, ket insaludsodna: “Siasinoka,Apo?” Simmungbat ti timek: “Siak ni Je-sus.”—Aramid 9:3-5.

Tallo nga aldaw kalpasanna, imbaon niJesus ti adalanna a ni Ananias tapno isubli-na ti panagkita ni Saulo. Nabautisaran ni Sa-ulo ket situtured a rinugianna ti mangasabamaipapan ken Jesus. Idi agangay, naawaga-nen ni Saulo iti apostol Pablo ken nagbalina naregta a kameng ti kongregasion Kris-tiano.

Idi damo, dagiti laeng Judio ken Samari-tano ti kinasabaan dagiti adalan ni Jesusmaipapan iti naimbag a damag ti Pagarian tiDios. Idi agangay, adda anghel a nagparangken Cornelio, maysa a managbuteng-Diosnga opisial iti buyot ti Roma, ket imbaga tianghel a paayaban ni Cornelio ni apostolPedro. Napan ni Pedro agraman dagiti kaka-duana, ket kinasabaanda ni Cornelio ken tisangakabbalayanna. Bayat nga agsasao niPedro, immapay ti nasantuan nga espiritukadagiti manamati a Gentil, ket ti apostolpinaregtana ida nga agpabautisar iti naganni Jesus. Dagiti tattao iti amin a nasion na-addaanda metten iti namnama nga agbiagnga agnanayon. Nakasaganan ti kongrega-sion a mangisaknap iti naimbag a damag.—Naibasar iti Aramid 1:1–11:21.��

˛ Ania ti napasamak bayat ti Piesta ti Pentecostes?˛ Ania ti reaksion dagiti bumusbusor idi nangasaba da-giti adalan ni Jesus?˛ Kasano a dagiti tattao iti amin a nasion naaddaandaiti namnama nga agbiag nga agnanayon?

22 Situtured a Nangasaba Dagiti ApostolNapartak a rimmang-ay ti kongregasion Kristianoiti laksid ti pannakaidadanes

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth



EsdrasNehemias

EsterJob







Aramid ˘

Roma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfeso

FiliposColosas


TitoFilemonHebreo


Apocalipsis

60 K.P.

KALPASAN ti pannakakombertena, sigaga-gar nga inwaragawag ni Pablo ti naimbag

a damag maipapan iti Pagarian ti Dios. Gapu-na, daytoy a dati a bumusbusor ti nagbalin apuntiria ti nakaro nga ibubusor. Iti sumagma-mano a daras, nagdaliasat daytoy napingetnga apostol iti adayo a luglugar tapno maisak-nap ti naimbag a damag maipapan iti Paga-rian a mangibanag iti orihinal a panggep tiDios para iti sangatauan.

Idiay Listra, bayat ti umuna a panagdaliasat-na a mangasaba, pinaimbag ni Pablo ti maysaa lalaki a pilay sipud pannakayanakna. Rinu-gian nga iriaw dagiti naummong a tattao a daPablo ken ti kaduana a nagdaliasat a ni Berna-be ket didios. Dagiti dua a lallaki saanda a na-pasardeng dagiti tattao a mangidiaya kadagitidaton kadakuada. Ngem gapu iti impluensiadagiti bumusbusor ken Pablo, dagitoy met la-eng a tattao ti nangubor kenkuana agingganga impagarupda a natayen. Nakalasat ni Pab-lo, ket idi agangay nagsubli iti dayta met laenga siudad tapno paregtaenna dagiti adalan.

Kuna ti dadduma a Judio a Kristiano a dagi-ti di Judio a manamati masapul nga annuro-tenda ti dadduma a paset ti Linteg ni Moises.Inyuman ni Pablo dayta nga isyu kadagitiapostol ken lallakay idiay Jerusalem. Kalpasanti naannad a panangusigda iti Kasuratan kenbabaen ti panangiwanwan ti nasantuan ngaespiritu ti Dios, dagitoy a lallakay nagsuratdakadagiti kongregasion ket binalakadanda da-gitoy a liklikanda ti idolatria, pannangan itidara ken di napadara a karne, ken ti pannakia-big. “Nasken a banag” dagita a bilin, ngem tipanangipangag kadagita saanna a kalikagu-

man ti panangannurot iti Mosaiko a Linteg.—Aramid 15:28, 29.

Iti maikadua a panagdaliasatna a mangasa-ba, simmarungkar ni Pablo idiay Berea, a ma-sarakan ita idiay Greece. Dagiti Judio ngaagnanaed sadiay sigagagar nga inawatda timensahe, nga inaldaw a sinukimatda ti Kasu-ratan tapno mapatalgedanda ti pannursuro-na. Gapu iti ibubusor, napilitan ni Pablo ngaumakar itan idiay Atenas. Iti imatang ti grupodagiti de adal, nangiparang ni Pablo iti maka-tignay a palawag a nagsayaat a pagtuladan itikinataktika, panangtarus, ken kinalaing ngaagpalawag.

Kalpasan ti maikatlo a panagdaliasatna amangasaba, napan ni Pablo idiay Jerusa-lem. Idi simmarungkar iti templo, nangruginga agderraaw ti dadduma a Judio a mayata mangpapatay kenkuana. Bimmallaet dagitiRomano a soldado ket pinalutpotda ni Pablo.Kas Romano nga umili, indepensana ti baginaidi agangay iti saklang ni Romano a Goberna-dor Felix. Di mapaneknekan dagiti Judio dagi-ti pammabasolda ken Pablo. Iti saklang ni Fes-to a sabali pay a Romano a gobernador, kastoyti kinuna ni Pablo tapno saan a mayawat kada-giti Judio: “Agapelarak ken Cesar!” Simmung-bat ni Festo: “Mapankanto ken Cesar.”—Ara-mid 25:11, 12.

Kalpasanna, nailugan ni Pablo iti barko tap-no mabista idiay Italia. Narba ti barko bayat tipanaglayag, isu a masapul nga agtalinaed niPablo iti isla ti Malta bayat ti tiempo ti lam-ek.Idi nakasangpeten idiay Roma, dua a tawen anagnaed iti maabangan a balay. Nupay bam-bantayan ti soldado, ti naregta nga apostol in-tultuloyna nga inkasaba ti Pagarian ti Dios itiamin a simmarungkar kenkuana.—Naibasar iti Aramid 11:22–28:31.��

˛ Ania ti napasamak kalpasan a pinaimbag ni Pablo timaysa a pilay a lalaki idiay Listra?˛ Kasano a narisut ti isyu mainaig iti panangannurot itiMosaiko a Linteg?˛ Kasano a nakagteng ni Pablo idiay Roma, ken ania tiinaramidna bayat ti kaaddana sadiay?

23 Simmaknap ti Naimbag a DamagNi Pablo nagdaliasat iti daga ken iti baybay iti panangasabana

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni SolomonIsaiasJeremiasUn-unnoyEzequielDanielOseasJoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuan

˘ AramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 Timoteo

Nagaramid ni Pablo kadagiti suratidi nakabalud idiay Roma

61 K.P.

27

TI KAIPASPASDEK a kon-gregasion Kristiano ad-

daan iti napateg nga akem itipannakaitungpal ti panggepni Jehova. Ngem nangrugia dagus ti ibubusor kadagitiKristiano idi umuna a sig-lo. Makapagtalinaedda ngataa natarnaw iti Dios iti lak-sid dagiti panangidadanes itiruar ti kongregasion ken da-giti di madmadlaw a peggaditi uneg ti kongregasion? TiKristiano a Griego a Kasura-tan ket naglaon iti 21 a surata mangipaay kadagiti kasa-pulan a balakad ken pamma-regta.

Ni apostol Pablo ti nangi-surat iti 14 kadagita a surat—manipud Romaagingga iti Hebreo. Dagitoy a surat ket nai-panagan kadagiti nakaituronganda—indibi-dual man wenno kameng ti partikular a kon-gregasion. Usigentayo ti sumagmamano atopiko kadagiti surat ni Pablo.

Balakad maipapan iti moralidad kenkababalin. Dagiti agar-aramid iti pannaki-kamalala, pannakiabig, ken dadduma a na-dagsen a basol “saandanto a tawiden ti paga-rian ti Dios.” (Galacia 5:19-21; 1 Corinto 6:9-11) Dagiti agdaydayaw iti Dios masapulnga agkaykaysada aniaman ti nasionalidad-da. (Roma 2:11; Efeso 4:1-6) Rumbeng a sira-ragsak a tumulongda kadagiti agkasapulan akapammatianda. (2 Corinto 9:7) “Agkararag-kayo a di agressat,” kinuna ni Pablo. Kina-pudnona, naiparegta kadagiti agdaydayawnga agkararagda ken Jehova ket iyebkasdadagiti adda iti kaungganda. (1 Tesalonica 5:17; 2 Tesalonica 3:1; Filipos 4:6, 7) Tapno im-dengan ti Dios dagiti kararagtayo, masapul anabuyogan dayta iti pammati.—Hebreo 11:6.

Ania ti makatulong kadagiti pamilia tap-no rumang-ayda? Dagiti assawa a lallakirumbeng nga ayatenda ti assawada kas itibukodda a bagi. Dagiti assawa a babbai ma-sapul nga addaanda iti nauneg a panagraemiti assawada. Masapul nga agtulnog dagitiannak kadagiti nagannakda, ta makaay-ayodaytoy iti Dios. Dagiti nagannak masapul asiaayat nga iwanwan ken sanayenda dagitiannakda babaen kadagiti nadiosan a prinsi-pio.—Efeso 5:22–6:4; Colosas 3:18-21.

Nalawlawagan dagiti Kristiano mai-papan iti panggep ti Dios. Adu a saguda-yen ti Mosaiko a Linteg ti nangsaluad kennangiwanwan kadagiti Israelita agingga adumteng ti Kristo. (Galacia 3:24) Nupay kas-ta, saan a kasapulan nga alagaden dagiti Kris-tiano dayta a Linteg tapno makapagdayawdaiti Dios. Iti suratna kadagiti Hebreo—dagitiKristiano a Judio—adu ti inlawlawag ni Pablomainaig iti kaipapanan ti Linteg ken no kasa-no a natungpal ken Kristo ti panggep ti Dios.Inlawlawag ni Pablo nga adda naimpadtuan

24 Nagsurat ni Pablo Kadagiti KongregasionNapabileg ti kongregasion Kristiano babaen kadagiti surat ni Pablo

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth

SofoniasHaggeoZacariasMalakias


AramidRoma ˘

1 Corinto ˘

2 Corinto ˘

Galacia ˘

Efeso ˘

Filipos ˘

Colosas ˘

1 Tesalonica ˘

2 Tesalonica ˘

1 Timoteo ˘

2 Timoteo ˘

Tito ˘

Filemon ˘

Hebreo ˘


Apocalipsis

Dagiti Surat ni PabloAgarup 50-65 K.P.

ROMAEfesoColosasFilemonFiliposHebreo2 Timoteo

MACEDONIA2 Corinto1 Timoteo

Tito (?)

CORINTO1 Tesalonica2 TesalonicaRoma

EFESO1 Corinto

ANTIOQUIAGalacia (?)

ITALIA

GRECIA GALACIA

EGIPTO

Filipos

Tesalonica

Colosas

Jerusalem

Sicilia

Creta ChipreB A Y B A Y M E D I T E R A N E O

Dagiti lugar a nangisuratan ni Pablo kadagiti suratna(?) Saan a masinunuo ti lugar a nakaisuratanna

61 K.P. sakbay ti 62 ni Santiago a kabsat ni Jesus iti ina pinutarna ti suratna

28

a pateg ti nagduduma nga urnos iti sidongdayta a Linteg. Kas pagarigan, dagiti pana-ngidaton kadagiti animal iladladawanda tipanangidaton ni Jesus iti biagna tapno pud-pudno a mapakawan dagiti basol. (Hebreo10:1-4) Babaen ti ipapatay ni Jesus, winaswasti Dios dayta a tulag ti Linteg, tangay saanena kasapulan dayta.—Colosas 2:13-17; Hebreo8:13.

Pannakaiwanwan iti umiso a panna-kaorganisar ti kongregasion. Dagi-ti lallaki a sidadaan a mangibaklay ka-dagiti annongen iti kongregasion masapula nangato ti pagalagadanda iti moral kenmaragpatda dagiti nainkasuratan a kuali-pikasion. (1 Timoteo 3:1-10, 12, 13; Tito1:5-9) Tapno makapagpipinnaregta dagi-ti agdaydayaw ken Jehova a Dios, naskennga agtataripnongda. (Heb-reo 10:24, 25) Nasken a ma-kapabileg ken makaisuro da-giti gimong ti panagdayaw.—1 Corinto 14:26, 31.

Idi insurat ni Pablo ti mai-kadua a suratna ken Timo-teo, nakasublin ti apostolidiay Roma; naibalud kenur-urayenna ti pannakabis-tana. Sumagmamano laeng

dagiti nakaitured a sumarungkar kenkua-na. Ammo ni Pablo nga asidegen ti ipapa-tayna. Kinunana: “Nakirupakak iti nasayaata dangadang, tinarayko ti tarayen aginggaiti pagpatinggaan, inalagadko ti pammati.”(2 Timoteo 4:7) Di nagbayag kalpasanna,mabalin a pinapatayda ni Pablo maigapu itipammatina. Ngem dagiti surat ti apostoliwanwanwanna dagiti pudno nga agdayda-yaw iti Dios agingga ita.—Naibasar iti Roma; 1 ken 2 Corinto; Galacia; Efeso; Fi-lipos; Colosas; 1 ken 2 Tesalonica; 1 ken 2 Timoteo; Tito;Filemon; Hebreo.��

˛ Ania a balakad maipapan iti moralidad ken kababalinti linaon dagiti surat ni Pablo?˛ Kasano nga inlawlawag ni Pablo a natungpal ken Kris-to ti panggep ti Dios?˛ Ania a panangiwanwan ti impaay ni Pablo mainaig itiumiso a pannakaorganisar ti kongregasion?

JoelAmosAbdiasJonasMikiasNahumHabakukSofoniasHaggeoZacariasMalakiasMateoMarcosLucasJuanAramid

˘ Roma˘ 1 Corinto˘ 2 Corinto˘ Galacia˘ Efeso˘ Filipos˘ Colosas˘ 1 Tesalonica˘ 2 Tesalonica˘ 1 Timoteo˘ 2 Timoteo˘ Tito˘ Filemon˘ HebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudasApocalipsis

Kalpasan a nagbasol da Adan ken Eva, nagusar tiDios iti simboliko a sasao idi kinunana iti serpiente:“Mangikabilakto ti panagginnura iti nagbaetanyo itibabai ken iti nagbaetan ti bin-im ken ti bin-ina.Dunorennakanto iti ulo ket dunoremto iti mukod.”(Genesis 3:15) Ti Kasuratan impabigbigna ti Diablokas “ti orihinal a serpiente.” (Apocalipsis 12:9) Tikinasiasino ti Bin-i wenno Manangisalakan ngainkari ti Dios ket maysa a palimed nga in-inut anaipalgak iti Biblia iti panaglabas dagiti siglo.

Agarup 2,000 a tawen kalpasan a nagbasol daAdan ken Eva, impasimudaag ti Dios a ti kaputotanni Abraham ti pagtaudan ti naikari a Bin-i. (Genesis22:17, 18) Sinigsiglo kalpasanna, impalgak ni apostolPablo a ti Mesias, ni Jesu-Kristo, ti kangrunaan apaset ti Bin-i. (Galacia 3:16) Sigun iti Genesis 3:15,

piguratibo a nadunor ‘ti mukod’ ni Jesus idinapapatay. Ngem ti Dios pinagungarna ni Jesus ket“napagbiag iti espiritu.”—1 Pedro 3:18.

Panggep met ti Dios a 144,000 a tattao tiagbalin a segundario a paset ti bin-i. (Galacia 3:29;Apocalipsis 14:1) Mapagungarda kas espiritu akadua ni Kristo a makipagtawid iti nailangitan aPagarian.—Roma 8:16, 17.

Kas mannakabalin nga Ari idiay langit, asidegena pukawen ni Jesus ti Diablo ken ti bin-ina—dagitinadangkes a tattao ken demonio a pasurot niSatanas. (Juan 8:44; Efeso 6:12) Ti panagturay niJesus mangyegto iti talna ken rag-o iti amin anatulnog a tattao. Iti kasta, dunorennanton‘ti ulo’ ti serpiente tapno mapukaw iti agnanayon.—Hebreo 2:14.

ASINO TI NAIKARI A MESIAS?

66 Immalsa dagiti Judiomaibusor iti Roma

Dinadael dagiti Romano ti Jerusalemken ti templona 70

71 K.P.

29

DA Santiago ken Judas ket kakabsat ni Je-sus iti ina. Karaman da Pedro ken Juan

kadagiti 12 nga apostol. Dagitoy uppat a lalla-ki ti nangputar iti pakadagupan a pito a surata paset ti Kristiano a Griego a Kasuratan.Tunggal surat ket naipanagan iti nangisurat itidayta. Dagiti naipaltiing a balakad kadagitoya surat ket nairanta a tumulong kadagiti Kris-tiano a mangtaginayon iti kinasungdoda kenJehova ken iti Pagarianna.

Mangipakita iti pammati. Saan nga um-das ti basta panangibaga ti maysa nga addapammatina. Tignayennaka ti pudno a pam-mati. “Pudno unay, . . . ti pammati ngaawanan ar-aramid natay,” insurat ni Santia-go. (Santiago 2:26) No ti maysa a Kristia-no sanguenna dagiti pakasuotan buyogen tipammati, makatulong dayta iti panagibtur-na. Tapno agballigi, masapul nga agkiddaw itisirib iti Dios, a patienna nga ipaay ti Dios day-ta. Ti panagibtur agresulta iti anamong tiDios. (Santiago 1:2-6, 12) No ti agdaydayawagtalinaed a natarnaw buyogen ti pammati,tumulong kenkuana ni Jehova a Dios. Kinunani Santiago: “Umadanikayo iti Dios, ket isuumadaninto kadakayo.”—Santiago 4:8.

Masapul a nabileg ti pammati ti maysa aKristiano tapno masarangetna dagiti sulisogken dakes nga impluensia. Gapu iti agraraira adakes nga ar-aramid, indagadag ni Judas ka-dagiti kapammatianna a ‘makidangadangda asipipinget maipaay iti pammati.’—Judas 3.

Taginayonen ti nasayaat a kababalin.Namnamaen ni Jehova a dagiti agdaydayawkenkuana agbalinda a nasantuan, kayatna asawen, nadalusda iti amin a banag. Insurat niPedro: “Agbalinkayo met a nasantuan a mis-mo iti isuamin a kababalinyo, agsipud taadda a naisurat: ‘Masapul a nasantuankayo,agsipud ta [siak ni Jehova] nasantuanak.’”(1 Pedro 1:15, 16) Addaan dagiti Kristiano itinagsayaat nga ulidan. Kinuna pay ni Pedro:“Ni Kristo nagsagaba a maipaay kadakayo, anangibati kadakayo iti pagwadan tapno sisisi-

nged a surotenyo dagiti addangna.” (1 Pedro2:21) Nupay agsagaba dagiti Kristiano gapu taan-annurotenda dagiti pagalagadan ti Dios,masalimetmetanda ti “naimbag a konsien-sia.” (1 Pedro 3:16, 17) Indagadag ni Pedro ka-dagiti Kristiano a napnuanda koma iti nasan-tuan a kababalin ken ar-aramid a mangipakitanga addaanda iti nadiosan a debosion bayatnga ur-urayenda ti aldaw a panangukom tiDios ken ti naikari a baro a lubong a ditoy“agtataeng ti kinalinteg.”—2 Pedro 3:11-13.

Mangipakita iti ayat. “Ti Dios ket ayat,”insurat ni Juan. Inlawlawag ti apostol ngaimpakita ti Dios ti naindak-lan nga ayatna babaen ti pa-nangibaonna ken Jesus kasmaysa a “sakripisio maipaaykadagiti basoltayo.” Ania tirumbeng nga ipakita dagi-ti Kristiano? Inlawlawag niJuan: “Dungdungnguen, nokastoy ti panangayat kadatayo ti Dios, ngaruddatayo pagrebbengantayo nga ayaten ti may-sa ken maysa.” (1 Juan 4:8-11) Maysa a pa-may-an a maipakita ti kasta nga ayat ketbabaen ti panagbalintayo a managpadaguskadagiti kapammatiantayo.—3 Juan 5-8.

Ngem kasano a maipakita dagiti agdayda-yaw ken Jehova ti panagayatda kenkuana? Ki-nuna ni Juan: “Daytoy ti kaipapanan ti ayat itiDios, a tungpalentayo dagiti bilinna; ket kas-kasdi a dagiti bilinna saanda a makapadag-sen.” (1 Juan 5:3; 2 Juan 6) Dagidiay ngarudagtulnog iti Dios masiguradoda nga itultuloynga ayaten ida ti Dios, a manamnamada ti“agnanayon a biag.”—Judas 21.—Naibasar iti Santiago; 1 ken 2 Pedro; 1, 2, ken 3 Juan;Judas.��

˛ Kasano a ti maysa a Kristiano maiparangarangna tipammati?˛ Ania a kita ti kababalin ti namnamaen ti Dios kadagi-ti agdaydayaw kenkuana?˛ Kasano a maipakita ti maysa a tao a pudpudno ngaay-ayatenna ti Dios?

25 Balakad Maipapan iti Pammati,Kababalin, ken AyatNagsurat da Santiago, Pedro, Juan, ken Judas tapno paregtaendadagiti kapammatianda

“Umadanikayo iti Dios,ket isu umadanintokadakayo.”—Santiago 4:8

GenesisExodo

LeviticoNumeros

DeuteronomioJosue

Uk-ukomRuth



EsdrasNehemias

EsterJob



JeremiasUn-unnoyEzequielDaniel

ZacariasMalakias


AramidRoma


FiliposColosas


TitoFilemonHebreo

Santiago ˘

1 Pedro ˘

2 Pedro ˘

1 Juan ˘

2 Juan ˘

3 Juan ˘

Judas ˘

Apocalipsis

71 K.P.

Insurat ni Juan ti Apocalipsis agarup 96

Ipapatay ni Juan, ti maudi kadagiti apostolagarup 100 K.P.

30

TI Apocalipsis, a maudi a libro ti Biblia,mangipaay iti namnama iti intero a sa-

ngatauan. Dayta a libro, a sinurat ni apostolJuan, naglaon kadagiti sirmata nga agngudoiti pannakatungpal dagiti panggep ni Jehova.

Iti umuna a sirmata, ti napagungar a niJesus kinomendaran ken inlintegna dagitikongregasion. Iti simmaganad a sirmata, na-ipakita ti nailangitan a trono ti Dios, a sadiay

agdaydayaw kenkuana dagiti espiritu a par-sua.

Bayat a matungtungpal ti panggep ti Dios,maysa a lukot nga addaan iti pito a selio tiinawat ti Kordero a ni Jesu-Kristo. Idi maluk-tan ti umuna nga uppat a selio, nagparangdagiti simboliko a kumakabalio iti eksena tilubong. Ti umuna ket ni Jesus a nakasakayiti puraw a kabalio ken nakoronaan kas Ari.Simmaganad dagiti kumakabalio a nagdu-duma ti kolor ti kabalioda, a naimpadtuan amangisimbolo iti gubat, bisin, ken angol—amapasamak amin bayat dagiti maudi nga al-daw daytoy a sistema ti bambanag. Ti panna-kalukat ti maikapito a selio mangitunda itipannakapuyot ti pito a trumpeta, a mangi-simbolo iti pannakaiwaragawag ti panangu-kom ti Dios. Agresulta dayta iti pito a simbo-liko a saplit wenno ebkas ti pungtot ti Dios.

Naipasdek idiay langit ti Pagarian ti Dios,a nailadawan kas kappasngay a lalaki. Bim-

tak ti gubat, ket ni Satanas ken dagiti na-dangkes nga anghel naitapuakda ditoy daga.“Asi pay ti daga,” kuna ti napigsa a timek.Makapungtot unay ti Diablo ta ammonanga asidegen ti panungpalanna.—Apocalip-sis 12:12.

Ni Juan nakitana ni Jesus idiay langit a na-iladawan kas kordero, ket kaduana ti 144,-000 a napili iti sangatauan. Dagitoy ‘maki-pagturaydanto ken Jesus kas ar-ari.’ Ipalgakngarud ti Apocalipsis a 144,000 ti dagup tisegundario a kameng ti bin-i.—Apocalipsis14:1; 20:6.

Dagiti agturay iti daga maurnongda iti Ar-magedon, ti “gubat ti naindaklan nga aldawti Dios a Mannakabalin-amin.” Makigubatdaiti daydiay nakasakay iti puraw a kabalio—niJesus, a mangidadaulo kadagiti nailangitan abuyot. Madadael ti amin nga agturay iti day-toy a lubong. Maipupok ni Satanas, ket ni Je-sus ken ti 144,000 iturayanda ti daga “itisangaribu a tawen.” Kalpasan ti sangaribua tawen, madadael ni Satanas.—Apocalipsis16:14; 20:4.

Anianto ti epekto ti Sangaribu a Tawen aPanagturay ni Kristo ken dagiti kakaduanapara iti natulnog a sangatauan? Insurat niJuan: “[Ni Jehova] punasennanto ti amin alua kadagiti matada, ket awanton ni patay,awanto metten ti panagleddaang wenno pa-nagsangit wenno ut-ot. Ti immuna a bamba-nag naglabasdan.” (Apocalipsis 21:4) Agba-lin a paraiso ti daga!

No kasta, ti libro nga Apocalipsis ti mang-kompleto iti mensahe ti Biblia. Babaen ti Pa-garian ti Mesias, masantipikar ti nagan niJehova ken naan-anay a maalangon ti kina-soberanona iti agnanayon!—Naibasar iti libro nga Apocalipsis.��

˛ Ania ti kaipapanan dagiti simboliko a kumakabalio?˛ Ania dagiti dramatiko a pasamak bayat a matung-tungpal ti panggep ti Dios?˛ Ania ti Armagedon, ken anianto ti resultana?

26 Naisubli a Paraiso!Babaen ti Pagarian nga iturayan ni Kristo, santipikaren ni Jehovati naganna, alangonenna ti kinasoberanona, ken pukawennati amin a kinadakes

GenesisExodoLeviticoNumerosDeuteronomioJosueUk-ukomRuth1 Samuel2 Samuel1 Ar-ari2 Ar-ari1 Cronicas2 CronicasEsdrasNehemiasEsterJobSalmoProverbioEclesiastesKanta ni Solomon

MateoMarcosLucasJuanAramidRoma1 Corinto2 CorintoGalaciaEfesoFiliposColosas1 Tesalonica2 Tesalonica1 Timoteo2 TimoteoTitoFilemonHebreoSantiago1 Pedro2 Pedro1 Juan2 Juan3 JuanJudas

˘ Apocalipsis

Iti libro nga Apocalipsis, amin a palso a relihion— wennorelihion a bumusbusor iti pudno a Dios—nailadawanda kas“Babilonia a Dakkel.” Naawagan met daytoy a “ti dakkel abalangkantis” gapu ta makikamkamalala kadagitinapolitikaan nga agtuturay iti lubong. Kuna ti Apocalipsisnga iti tiempo nga intuding ni Jehova a Dios, dagitoy ngaagtuturay rauten ken dadaelendanto ti balangkantis.—Apocalipsis 17:1-5, 16, 17.

“BABILONIA A DAKKEL”

Ti Mensahe ti BibliaS U M A R I O

1Pinarsua ni Jehova da Adan ken Eva ngaaddaan namnama nga agbiag nga agna-

nayon iti Paraiso. Ni Satanas pinardayana tinagan ti Dios ken kinaritna ti kalintegan tiDios a mangituray. Nakiraman da Adan kenEva iti panagrebelde ni Satanas, ket nagre-sulta dayta iti panagbasol ken ipapataydaagraman dagiti kaputotanda

2 Sinentensiaan ni Je-hova dagiti rebelde

ken inkarina a dumtengtoti Manangisalakan, wennoBin-i, a mangdadael kenSatanas, ket mapukawtodagiti resulta ti panagre-belde ken panagbasol

3 Inkari ni Jehova kada Ab-raham ken David nga

agbalindanto a kapuonan tiBin-i, wenno Mesias, nga agturaykas Ari iti agnanayon

4 Pinaltiingan ni Jehova dagitimammadto a mangipakpa-

kauna a ti Mesias pukawennantoti basol ken ipapatay. Kas Ari itiPagarian ti Dios, agturay ni Jesusagraman dagiti kakaduana, ketdayta a Pagarian pagpatingga-ennanto ti gubat, sakit, kenuray ti ipapatay

5 Ni Jehova imbaonna ti Anaknanga umay ditoy daga ken in-

yam-ammona kas ti Mesias.Inkasaba ni Jesus ti maipapan iti Pa-garian ti Dios ken indatonna tibiagna kas sakripisio. Kalpasanna,ni Jehova pinagungarna ti Anaknakas espiritu

6 Insaad ni Jehova tiAnakna kas Ari idiay langit,

ket nangrugi dagiti maudi nga al-daw daytoy a sistema ti bambanag.Iwanwanwan ni Jesus dagiti pasu-

rotna ditoy daga bayat ngaikaskasabada ti Pagarian

ti Dios iti interoa lubong

7 Iturturong ni Jehova ti Anakna tapnoti turay ti Pagarian ket dumteng ditoy

daga. Ti Pagarian dadaelennanto ti amin adakes a gobierno, isublina ti Paraiso, ken pag-balinenna a perpekto dagiti matalek a tattao.Maalangonto ti kalintegan ni Jehova ngaagturay, ken masantipikar tinaganna iti agnanayon

bm

-IL1

61

22

8

ANIA A Talaga

TI ISURSURO

TI BIBLIA?

Mangipaay daytoy a broshur iti ababa, makapainteres a sumario timensahe ti Biblia. Nupay kasta, daytoy a sumario saan a nairanta adetalyado a mangilawlawag kadagiti pannursuro ti Biblia iti kada topiko.

Kas pagarigan, nalabit kayatmo a maammuan ti sungbat ti Bibliakadagitoy a saludsod: Talaga kadi a maseknan ti Dios kaniak kas indibidual?Ania ti mapasamak kadatayo no mataytayo? Kasano a maaddaanak itinaragsak a biag?

Dagiti sungbat kadagitoy ken dadduma a makapainteres a saludsod ketmasarakan iti libro nga Ania a Talaga ti Isursuro ti Biblia? nga impablaakdagiti Saksi ni Jehova. Nadisenio daytoy a libro a mausar iti panangadal itiBiblia sigun iti topiko. Babaen ti kasta a panagadal, masukimat dagiti tekstoti Biblia a mainaig iti maysa a topiko.

KAYATMO KADI A MAAMMUAN TI AD-ADU PAY?

Basaem wenno i-download-mo daytoy a publikasion ken/wenno agkiddawka itilibre a panagadal iti Biblia iti www.jw.org/ilo.

Wenno suratam daytoy a kupon sa ipatulodmo iti maitutop nga adres.Para iti kompleto a listaan dagiti adres iti intero a lubong, kitaem ti www.jw.org/ilo/kontaken.

� Pangngaasiyo ta patulodandak iti kopia ti Ania a Talaga ti Isursuro ti Biblia?

� Interesadoak iti libre a panagadal iti Biblia.

Lengguahe ��

Nagan ��

Adres ��

��

��

��

Para iti ad-adu pay nga impormasion, kitaem ti www.jw.org/ilowenno kontakem dagiti Saksi ni Jehova.

s

http://www.jw.org/finder?wtlocale=IL&srcid=pdf

http://www.jw.org/finder?wtlocale=IL&prefer=lan&pub=bh

tibiblia - download-a.akamaihd.net

Documents