titel van de presentatie - huisartsenkoepelwaasland … · vnl. op palatum, lippen en wang....

Orale mucosapathologie

Koepel waasland 3 september 2013

Dr. Herman Van de Vyver

Dr. Gerry Orye

Dr. Rudi Soubry

Dr. Kristof Hendrickx

Dr. Kristof Berquin

Dr. Sebastien Ongena

Mondonderzoek

• Kleur van de mucosa

• Abnormale pigmentaties

• Textuur

• Beweeglijkheid

• Symmetrie

Mondonderzoek

Orale mucosa afwijkingen

Gepigmenteerde letsels

- goedaardige pigmentaties van

melanine oorsprong

- neoplasmen

- exogene pigmentaties

Verheven letsels

- speekselklier origine

- fibro-epitheliale letsels

- vasculaire letsels

- lymfoïde letsels

- neurale letsels

- spierweefsel letsels

- vetweefsel letsels

- botweefselletsels

Ulceratieve letsels

- traumatisch

- infectieus

- immunologisch

- medicamenteus

- neoplasmen

Witte letsels

- ...

Rode letsels

- ...

1.Goedaardige pigmentaties

van melanine oorsprong

• Symmetrisch en constant.

• Vnl. op de gingiva.

• Toename van melanine

pigmentatie.

Raciale of fysiologische pigmentaties



• Abnormale productie van melanine.

• Meestal beperkte pigmentvlek.

• Vnl. op lippenrood van de onderlip.

• Uitzonderlijk ontwikkeling van melanoom.

• Ofwel excisie ofwel regelmatige controle.

Melanosis geassocieerd met roken



• Frequent op de huid tot lippenrood.

• Uitzonderlijk op mondslijmvlies.

- Syndroom van Peutz-Jeghers.

- Ziekte van Addison

Epheliden / Sproeten

• Erfelijk: autosomaal dominant.

• Pigmentaties peri-oraal en van het

mondslijmvlies.

• Intestinale poliepen waardoor abdominale

problemen.

Syndroom van Peutz-Jeghers

• Primaire bijnierschorsinsufficiëntie

• oorzaak: - auto-immuun

- infectie (tbc)

- idiopathisch

• De productie van cortisol door de bijnierschors vermindert.

Door feedback zal ACTH (Adrenocorticotroop-hormoon) en MSH (Melanocyt stimulating hormoon) stijgen.

Pigmentatie van huid en mucosa.

Ziekte van Addison

• Fordyce spots

2.Gepigmenteerde neoplasmen

• 1. Naevus.

• 2. Melanoom.


Komt voor op de huid,

uitzonderlijk op de mucosa,

vnl. op palatum, lippen en

wang.

Behandeling: excisie.

Naevus G.A.


• K.A. Transformatie van melanocyten of

nevuscellen.

• Zeer agressief: snel metastasen.

• Specifieke kleuring

• Behandeling: radicale excisie.

• Prognose: ongunstig.

Melanoom K.A.

Melanoom K.A.


3.Exogene pigmentaties

Oorzaak iatrogeen:

- extractie

- retrograde apexresectie

- stifttand

Amalgaan tatoeage


- chinese inkt

- zeer gevarieerd

Esthetische tatouage

Lingua nigra

villosa

• Haartong kan varieren van wit tot zwart.

• Verlenging van de filiforme tongpapillen.

• Asymptomatisch.

• Oorzaak: onbekend. Vaak na gebruik van AB

of mondspoeling.

• De zwarte kleur wordt veroorzaakt door

pigment producerende bacteriën die zich in

de papillen nestelen.


Verheven letsels / gezwellen

• 1. Speekselklier oorsprong.

• 2. Fibro - epitheliale letsels.

• 3. Vasculaire letsels.

• 4. Lymfoïde letsels.

• 5. Andere letsels: neuraal weefsel

spierweefsel

vetweefsel

bot

Mucocoele

• Slijmcyste vanaf accessoir speekselkliertje

• vnl. onderlip, mondbodem, ventrale zijde van

de tong.

• Oorzaak: retentie van speeksel door

obstructie van de afvoergang (traumatisch).

• Behandeling: excisie.

• Risico op recidief bij onvoldoende

verwijdering.

1. Speekselklierletsels

Ranula

• Slijmcyste in de mondbodem vanaf de gl.

sublingualis. Meestal boven de musculus

mylohyoïdeus.

• Behandeling: - marsupialisatie.

- excisie glandula sublingualis.


Speekselkliergezwel

GA

• Pijnloos, goed begrensd.

• Langzaam groeiend, zonder ulceratie.

• Kunnen overal in de mucosa ontstaan maar

vnl. op overgang palatum molle / durum.


• Casus: Pleiomorf adenoma


Necrotiserende

sialometaplasie

• Goedaardig ulcererend / necrotisch letsel van speekselklier, sterk gelijkend op epithelioma.

• Meestal een groot letsel met opvallend weinig klachten.

• Oorzaak: niet duidelijk. Waarschijnlijk trauma met onvoldoende doorbloeding.

• Spontane genezing op ongeveer 10 dagen.


Speekselsteen (sialolithiasis)

-In de afvoergang van de grote speekselklieren

Submandibulair > parotis.

Obstructies met zwelling van de speekselklier

vnl. bij eten.

Soms afvloei van troebel speeksel bij massage.

Bimanuele palpatie.

- Occlusale radiografie.

- Behandeling: excisie.


Parotistumor

• Overdreven weefselreactie op niet specifieke prikkel bv.

trauma.

• Kan overal in de mond voorkomen.

• Niet pijnlijke, gesteelde, rode, zachte zwelling met

oppervlakkige ulceratie.


Pyogeen granuloom

2. Fibro-epitheliale letsels:

reactief

Epulis

• Tandvleesgezwel.

• Oorzaak: lokale chronische ontsteking.

• Rx: botresorptie mogelijk.



reactief

Epulis gravidarum

• Vanaf chronische gingivitis door hormonale

veranderingen

• Verdwijnt meestal na de bevalling.

• Zoniet: excisie.


reactief

Fibroom

• Hyperplasie van het bindweefsel

• Oorzaak: trauma of mechanische irritatie

• vnl. wangen, tong, lippen, palatum.

• Bedekt met normale mucosa, soms gesteeld.

• Pijnloos maar vaak storend door het volume.

• Behandeling: wegnemen van de irritatie +/- excisie


reactief

Traumatisch

fibromen

• Voornamelijk veroorzaakt door onvoldoende aangepaste

prothese.

• Meestal met oppervlakkige ulceraties.

• Pijnlijk.

• Behandeling: - aanpassen van de prothese.

- excisie.


reactief

Traumatische

fibromen

• Voornamelijk veroorzaakt door onvoldoende aangepaste

prothese.

• Meestal met oppervlakkige ulceraties.

• Pijnlijk.

• Behandeling: - aanpassen van de prothese.

- excisie.


reactief

Veneuze varices /

flebectasie

• Abnormale dilatatie van de venen.

• Voornamelijk onder de tong.

• Behandeling: geen.

3. Vasculaire letsels

Haemangioma

• Meestal congenitaal.

• Rood of blauw verheven afwijking.

• Niet goed begrensd.

• Lippen, tong, wang.

• Behandeling: in beginsel geen, spontane

regressie.

• Ontstaan van flebolieten (steentjes) zichtbaar

op rx.


Kaposi

sarcoom

• Tumor vanuit endotheelcel van bloedvaten

• Vnl. Huidziekte: rood-paarse vlekken of tumoren.

• Verschillende vormen:

-Endemisch: Bij Afrikanen, aantasting van de onderste ledematen.

-Epidemisch: Bij immunodeficientie veralgemeende huid en mucosa letsels.


Bloedblaar

• Meestal bij patiënten met gestoorde stolling.

• Posttraumatisch.

• Behandeling: - controle van de stolling.

- insnede.


Lymphoma

• Nodulair of extranodulair.

• Vaak moeilijk te interpreteren microscopisch.

• Hodgkin lymphomen:

– Pijnloze zwelling van lymfeklieren of extranodulair lymfeklier-weefsel.

– Oraal: amandelloge, tong of elders zwelling +/- ulceratie.

– Behandeling: oncoloog

• Non Hodgkin lymphoom

– Frequenter bij HIV geïnfecteerde.

– Burkitt lymphoom.

4. Lymfoïde letsels

Lymphoma


Leukemie

AML


Leukemie

ALL


Leukemie


5. Andere gezwellen in de mond

Exostose

Torus

mandibularis




melanine oorsprong

- neoplasmen


Verheven letsels




- lymfoïde letsels

- neurale letsels



- botweefselletsels

Ulceratieve letsels

- traumatisch

- infectieus

- immunologisch

- medicamenteus

- neoplasmen

Witte letsels

- ...

Rode letsels

- ...

Mondulceraties

• Zeer frequent

• Zeer diverse oorzaken

Algemene regel: • Elke ulceratie waarvan de oorzaak

niet bekend is en die niet geneest

binnen de 2 weken moet als

kwaadaardig beschouwd worden tot

het tegendeel bewezen is!

Ulceratieve letsels

• 1. Traumatisch

• 2. Infectieus

• 3. Immunologisch

• 4. Medicamenteus

• 5. Neoplasma

Mechanisch ulcus

• Oorzaak:

– Scherpe tongrand

– Prothese

– Na lokale anesthesie op palatum

• Klinisch:

– Scherp afgelijnd

– Niet geïndureerd

• Behandeling:

– Wegname van de oorzaak

1. Traumatische ulceraties

Chemisch ulcus

Aspirine verbranding


Radiotherapie ulcus


Thermisch ulcus


2. Infectieuse ulceraties

• A. Viraal

• B. Bacterieel

• C. Mycotisch

A. Virale ulceraties

• Herpes simplex virus

• Varicella zoster virus

• Cytomegaal virus

• Mononucleose

• Coxackie virus

- Herpangina

- Hand, foot and mouth

disease

Herpes simplex

virus

• Primaire herpetische gingivostomatitis.

– Komt voor bij kinderen waarbij nog geen AL gevormd

zijn.

– Subklinisch of zeer heftig verloop met ulceraties van de

lippen en het hele mondslijmvlies gepaard met koorts

en algemene malaise.

• Secundaire letsels: herpes labialis.

– Bevorderd door koorts, UV-licht, trauma.

A. Virale ulceraties

Herpes Zoster -

Zona

• Veroorzaakt door Varicella Zoster virus.

• Acute aantasting van de huid en slijmvlies in

een bepaalde zenuwbaan (dermatoom).

• Oraal: aantasting van de N. Trigeminus.

• Behandeling: antivirale medicatie.

Cytomegalovirus

• Behoort tot de herpes virus groep.

• Gekend als congenitale infectie met ernstige

aantasting van het centrale zenuwstelsel.

• Zelden symptomatisch tenzij bij zware

immuundeficiëntie.

• Oraal: confluerende ulceraties van de

mucosa.

B. Bacteriële ulceraties

• Necrotiserende gingivitis

• Syphilis

• Tuberculose

• Gonorrhea

• Actinomycose

• Noma

Necrotiserende

gingivitis

• ANUG – Trench mouth

• Pijnlijk, spontaan bloeden v/h tandvlees.

• Necrose van de papillen, grijs beslag.

• Typische geur van anaërobe infectie.

• Oorzaak: Fusospirocheten/anaëroben.

B. Bacteriële ulceraties

3. Condities geassocieerd met

immunologische dysfunctie

• Aftose

• Erythema multiforme

• Lupus erythematosis

• Pemphigus en Pemphigoïd

• Erosieve lichen planus

Aften

• Ulceraties van het mondslijmvlies.

• Oorzaak onbekend (immuniteit/stress).

• 5 – 20% van de bevolking.

• Komt voor op niet verhoornd slijmvlies, wangen,

lippen, tong.

• Behandeling:

– Symptomatisch.

– Bij extreme vorm: corticotherapie.

3. Immunologische dysfunctie

Syndroom van

Behçet

• Orale aften

• Ulceraties op de genitalieën

• Conjunctivitis


Erythema multiforme • Huid- en slijmvliesaandoening

• Oorzaak:

– Reactie op medicatie

– Soms na herpex simplex infectie

– Immuunstoornis

• Klinisch:

– Algemene malaise

– Ulceratieve letsels op de mucosa met korstvorming op de lippen.

– Huid typische cocarde laesie

• Behandeling:

– Symptomatisch


Pemphigus vulgaris

• Blaarvormende huid-slijmvliesafwijking

• Oorzaak: autoimmuun / viraal

• Klinisch:

– Pijnlijke blaarvorming gevolgd door orale ulceraties.

– Nikolsky fenomeen

• Differentieel diagnose:

– Erythema multiforme

– Erosieve lichen planus

• Behandeling:

– Corticoïden


Pemphigoïd

• Blaarvormende slijmvliesaandoening

• Oorzaak: onbekend

• Klinisch: pijnlijke blaar / ulceraties

• Behandeling: lokale corticoïden


4. Medicamenteuze ulceraties

• Chemisch ulcus

• Toxische epidermale necrolyse

• Botnecrose door bifosfonaten

• Ziekte van Paget

• Hypercalcemie bij tumorale processen

• Behandeling van osteoporose

- Postmenopauzaal

- Geinduceerd door corticotherapie

• Botaantasting bij multipel myeloom

• Botmetastase vanaf maligne tumoren

Indicaties voor

Bifosfonaten

Botnecrose door bifosfonaten

(4-amino-1-hydoxybutylideen)difosfonruur

Complicatie: osteonecrose van de kaakbeenderen!


Incidentie 6,7%

Afhankelijk van de pathologie Multipel myeloom 9.9 %

Borst CA 2.9 %

Prostaat CA 6.5 %

Prospectieve studie

J.of Clinical Oncology Dec 2005




melanine oorsprong

- neoplasmen


Verheven letsels




- lymfoïde letsels

- neurale letsels



- botweefselletsels

Ulceratieve letsels

- traumatisch

- infectieus

- immunologisch

- medicamenteus

- neoplasmen

Witte letsels

- ...

Rode letsels

- ...

Witte en rode letsels

Witte letsels

– Leucoedeem

– White sponge naevus

– Herditaire benigne epitheliale dyskeratose

– Folliculaire keratose

– Focale hyperkeratose

– Pruimtabakletsels

– Nicotine stomatitis

– Cheilitis solaris

– Idiopathische leucoplakie

– Hairy leucoplakie

– Hairy tongue

– Lingua geographica

– Lichen planus

– Tandpasta gerelateerde “peeling”

– Candida

– Brandwonden

– Submucosale fibrose

– Fordyce granules

– Ectopisch lymfoid weefsel

– Gingivale cyste

– Parulis

– Lipoma

Rode letsels

– Haemangioma

– Pyogeen granuloma

– Perifeer reuscelgranuloma

– Mediane rhomboide glossitis

– Erythroplakie

– Kaposi sarcoma

– Lingua geografica

– Psoriasis

– Vitamine B deficiëntie

– Anemie ijzerdeficiëntie

– Burning mouth syndroom

– Scarlatina of roodvonk

– Atrofische candidiasis

– Plasma cel gingivitis

– Traumatische letsels

• Klinisch belang onderscheid

• goedaardige letsels

• premaligne letsels

• kwaadaardige letsels

Goedaardige letsels

• pijp en sigaren

• ontstoken ducti van

accessoire

speekselklieren

• niet precancereus

maar wel indicator

voor epitheliale

veranderingen op

andere plaatsen

• verdwijnt bij

rookstop

1. Nicotine stomatitis

Goedaardige letsels

• bij helft van de bevolking commensaal: kweek???

• infectie bij voorbeschikkende toestanden

– lokaal: xerostomie, RT, slechte mondhygiëne

– algemeen: diabetes, leukemie, preterminaal, immunosuppressie

• verschillende vormen

– acute pseudomembraneuze (=spruw)

– acute atrofische

– chronisch atrofische

– chronisch hyperplastische

2. Candidiasis

Goedaardige letsels

• witte afwrijfbare plaques

• erythemateuze basis

• voorkomen

– zuigelingen en bejaarden

– breedspectrum AB

– immunosuppressie

• plaats

– wangen

– omslagplooi

– orofarynx

• niet echt pijnlijk

Acute pseudomembraneuze candidiasis = Spruw

Goedaardige letsels

• secundair na spruw

• primair na breedspectrum AB

• vooral tong

• vuurrood

• pijnlijk!

Acute atrofische candidiasis

Goedaardige letsels

• denture stomatitis

• goed begrensd

• branderig gevoel

Chronisch atrofische candidiasis

Goedaardige letsels

• vooral retrocommissuraal

• begint als leucoplakie vlek

• snel wratachtig en korrelig

• hoge ontaardingsneiging

• primair of secundair Candida?

Chronisch hyperplastische candidiasis

Goedaardige letsels

• chronische Candida infectie

• middellijn - anterior van V-

lingualis

• DD/ erythroplakie

• carcinoma zelden op tongrug

• geen ontaarding

• geen behandeling tenzij

klachten

3. Mediane rhomboide glossitis

Goedaardige letsels

• Erythema migrans

• ongekende oorzaak

• verdwijnen van papillae filiformes

• veranderend patroon, kan volledig

verdwijnen

• meestal asymptomatisch

• geen behandeling

• DD/ candida, erythroplakie, lichen

4. Lingua geografica

Goedaardige letsels

• Erythema migrans

• ongekende oorzaak

• desepithelialisatie van papillae filiformes

• veranderend patroon, kan volledig

verdwijnen

• meestal asymptomatisch

• geen behandeling

• DD/ candida, erythroplakie, lichen

• dikwijls associatie met lingua fissurata

4. Lingua geografica

Goedaardige letsels

5. White Sponge Naevus

Premaligne letsels

• 1. Leucoplakie

• 2. Erythroplakie

• 3. Lichen planus

• 4. Chronisch hyperplastische

candidiasis

• 5. Submucosale fibrose

1. Leucoplakie

Definitie

– Niet afwrijfbare witte vlek niet gecatalogeerd als lichen

Etiologie

– roken

– alcohol

– Candida

– mechanische irritatie

– UV stralen

Verschillende vormen

– homogeen

– niet homogeen

erythro-leucoplakie

nodulaire leucoplakie

verruceuze leucoplakie

1. Leucoplakie

Homogene leucoplakie

Erythro-leucoplakie

1. Leucoplakie

Nodulaire leucoplakie

1. Leucoplakie

Verruceuze leucoplakie

1. Leucoplakie

2. Erythroplakie

• meestal op wang, soms op tong

• Cave: dysplasie - carcinoma in situ – invasief Ca!!!

3. Lichen Planus

• chronische huidziekte

• basisletsel= papel

• huidletsels (30%)

– jeukend

– verheven

– glanzend violet polygonaal

– flexorzijde armen

– extensorzijde benen

• mondletsels

– kantwerk of varenachtig patroon

– witte striae (Wickham)

– meestal asymptomatisch

– molaarregio wangen

– lippen en tong

– ontaarding?

• vormen

– reticulair

– papulair

– plaque

– erosieve

3. Lichen Planus

Maligne letsels

• spinocellulair carcinoma

• speekselkliertumoren

• maligne melanoma

• sarcoma

• (N)Hodgkin lymfoma

• metastasen

Faciaal

Intraoraal

– Exofytisch

– Endofytisch

– Ulceratief

HARD!!!!!

Kliniek

– pijnloos

– pijn: lokaal of uitstralend (cave oorpijn!)

– slik- of spraaklast

– trismus

– anaesthesie

– foetor ex ore

– bloeding

– Naslagwerken

• Oral Pathology, Regezi & Sciuba, uitg. Saunders

• Atlas of Diseases of the Oral Mucosa, Pindborg,

uitg. Munksgaard

• Textbook of Oral Pathology, Shafer, uitg. Saunders

• Oral and maxillofacial pathology, Marx & Stern,

uitg. Quintessence Books

titel van de presentatie - huisartsenkoepelwaasland … · vnl. op palatum, lippen en wang....

Documents