tÜrkÇe dİl bİlgİsİ - Çap yayınlarıcapyayinlari.com.tr/demo/dil-bilgisi.pdf · tÜrkÇe...

TÜRKÇE

DİL BİLGİSİ

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI

SINAVLARINA HAZIRLIK9-10-11-12. SINIFLARA

YARDIMCI KONU ANLATIMLI

SORU BANKASI

u Ses Bilgisi - Yazım Kuralları - Noktalama İşaretleri

u Yapı Bilgisi - Sözcük Türleri

u Fiil (Eylem)

u Cümle Bilgisi

u Anlatım Bozuklukları

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI SINAVLARINA HAZIRLIK9-10-11-12. SINIFLARA

YARDIMCIKONU ANLATIMLISORU BANKASI

ISBN978 – 605 – 2273 – 06 – 7

DizgiÇAP Dizgi Birimi

Kitap / Kapak TasarımÖzgür OFLAZ

4. BaskıAğustos 2018

İLETİŞİMÇAP YAYINLARI

Ostim Mah. 1207 Sokak No: 3/C–DOstim / Ankara

Tel: 0312 395 13 36Fax: 0312 394 10 04

[email protected]/capyayinlari

facebook.com/capyayinlari

Bu kitabın her hakkı Çap Yayınlarına aittir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve

Sanat Eserleri Yasası’na göre Çap Yayınlarının yazılı izni olmaksızın,

kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayımlanamaz,

bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz.

SUNU

Sevgili Öğrenciler,

Gelecekteki hayatınızı şekillendirmek, düşlediğiniz bir yaşamı

kurmak için üniversite sınavını başarıyla atlatmanız gerektiğini bi-

liyorsunuz. Bu bilinçle yoğun bir ders çalışma sürecinden geçmek-

tesiniz. Böylesine önemli bir sınavı başarıyla atlatmanın en temel

şartlarından biri, sınavın ruhunu anlamak ve bu çizgide hazırlanmış

kitaplardan yeterince yararlanmaktır.

Bizler de gayretlerinize destek olmak, çalışmalarınızı daha ve-

rimli hâle getirmek amacıyla sınav ruhuna uygun elinizdeki yayın-

ları hazırladık.

Kitaplarımız, Talim Terbiye Kurulunun en son yayımladığı öğ-

retim programında yer alan konu ve kavramlarla belirtilen kazanım-

lar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Özgün bir yaklaşım ve titiz bir

çalışmanın ürünü olan eserlerimizin ana yapısı şu şekildedir:

Kazanımlara ait bilgiler konu sayfasında verilmiştir. Özet konu

anlatımından sonra örnek çözümlerine geçilmiş ve bu bölüm temel

soru ve çözümleri ile ÖSYM tarzı sorular ve çözümleri olmak üzere

iki kısımdan oluşturulmuştur. Buradaki amacımız konu ile ilgili soru

çeşitlerine hâkim olduktan sonra ÖSYM’nin son yıllarda sorduğu

ve sınavlarda çıkma olasılığı yüksek soru türlerine yer vermektir.

Konunun öğrenilip öğrenilmediğini ölçmek ve tekrarını sağlamak

amacıyla konu anlatımlarından sonra konu öğreten test ve konu

testleri eklenmiştir.

Bölüm sonlarında Geliştiren, Pekiştiren ve Ölçen adı altında üç

farklı zorluk düzeyinde çoktan seçmeli soruların bulunduğu karma

testlere yer verilmiştir.

Kitaplarımızın eğitim öğretim faaliyetlerinizde sizlere faydalı ol-

ması ümidiyle, hepinize başarılı, sağlıklı ve mutlu bir gelecek dileriz.

ÇAP YAYINLARI

KİTABIMIZI TANIYALIM

KONU

2

16

5

34

GELİŞTİREN-PEKİŞTİREN-ÖLÇENTESTLER

TEMEL SORU VE ÇÖZÜMLERİ

KONU TESTİ

KONU ÖĞRETEN TESTÖSYM TARZI SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ

Konuya ilişkin bilgilerin özet halinde verildiği,

“Aklında Olsun”, “Hatırla”, “Uyarı” gibi pratik

notların daolduğu bölümdür.

İşlenen konuyla ilgili temel soru tiplerinin

görülebileceği, çözümlü soruların olduğu bölümdür.

İşlenen konuyla ilgili soruların yer aldığı

bölümdür.

Konuyu tekrar etmenizi ve konu anlatımında

kaçırdığınız ayrıntıları yakalamanızı sağlamak

için hazırlanan soruların bulunduğu

bölümdür.

Son yıllarda ÖSYMʼnin sınavlarında sorduğu soru tarzları; sınavlarda çıkabilecek seçici ve ayırt edici soruların olduğu bölümdür.

Bölüm sonunda bulunan bu testler kolaydan zora doğru hazırlanmıştır. İlgili bölümdeki

konuların yer aldığı karma testlerdir.

DİL BİLGİSİ

4

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM - 1 SES BİLGİSİ ..............................................................................................................................................................................7Ünlüler-Ünlü Uyumları ................................................................................................................................................................7Ünlülerle İlgili Ses Olayları ..........................................................................................................................................................9Ünsüzler-Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları .....................................................................................................................................12Konu Öğreten Test 1 ................................................................................................................................................................17Konu Testi-1, 2 .........................................................................................................................................................................19YAZIM KURALLARI ................................................................................................................................................................23Konu Öğreten Test 2 ................................................................................................................................................................36Konu Testi-3, 4 .........................................................................................................................................................................38NOKTALAMA İŞARETLERİ ....................................................................................................................................................42Konu Öğreten Test 3 ................................................................................................................................................................52Konu Testi-5, 6 .........................................................................................................................................................................54Geliştiren Test ..........................................................................................................................................................................58Pekiştiren Test ..........................................................................................................................................................................60Ölçen Test ................................................................................................................................................................................62

BÖLÜM - 2 YAPI BİLGİSİ ...........................................................................................................................................................................65Yapım ekleri ..............................................................................................................................................................................66Çekim Ekleri .............................................................................................................................................................................71Yapı Bakımından Sözcükler .....................................................................................................................................................79Konu Öğreten Test 1 ................................................................................................................................................................83Konu Testi-1, 2 .........................................................................................................................................................................85SÖZCÜK TÜRLERİ ..................................................................................................................................................................89İSİM (AD) ..................................................................................................................................................................................89Konu Öğreten Test 2 ................................................................................................................................................................97Konu Testi-3, 4 .........................................................................................................................................................................99SIFAT (ÖNAD) .......................................................................................................................................................................103Konu Öğreten Test 3 ..............................................................................................................................................................112Konu Testi-5, 6 .......................................................................................................................................................................114ZAMİR (ADIL) ........................................................................................................................................................................118Konu Öğreten Test 4 ..............................................................................................................................................................123Konu Testi-7, 8 .......................................................................................................................................................................125ZARF (BELİRTEÇ) .................................................................................................................................................................129Konu Öğreten Test 5 ..............................................................................................................................................................136Konu Testi-9, 10 .....................................................................................................................................................................138EDAT (İLGEÇ) .......................................................................................................................................................................142Konu Öğreten Test 6 ..............................................................................................................................................................147Konu Testi-11 .........................................................................................................................................................................149

SES BİLGİSİYAZIM KURALLARI

NOKTALAMA İŞARETLERİ

BÖLÜM

1

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS

4 2 4 2 2 1 4 1 3 1 3 3 4 3 3 2

SES BİLGİSİ-YAZIM KURALLARI-NOKTALAMA İŞARETLERİ KONULARININ YGS - LYS'DE ÇIKMIŞ SORU DAĞILIMI

DİL BİLGİSİ

12

KONUSES BİLGİSİ - II

C. ÜNSÜZLER (SESSİZLER)

✒Türkçede yirmi bir ünsüz vardır. Ünsüzler tek başlarına okunamazlar. Bu neden-le yanlarına “e” ünlüsü getirilir. be, ce, de, fe...

Ünsüzler: b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z

Ünsüzlerin SınıflandırılmasıI. Sert ünsüzler: f, s, t, k, ç, ş, h, p

II. Yumuşak ünsüzler: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

D. ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI1. ÜNSÜZ YUMUŞAMASI (ÜNSÜZ DEĞİŞİMİ)

✒“p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten sözcüklere ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde bu sessizler yumuşar “b, c, d, g, ğ” olur.

✓ denk - im > deng-im çelenk - i > çeleng - i

çorap - ı > çorab-ı ağaç - ı > ağac - ı

kavak - ı > kavağ-ı söğüt - ü > söğüd - ü

✒Tek heceli bazı sözcüklerin sonundaki sert ünsüzler yumuşamaz.

✓ iç - i üç - e ip - i küp - ü çit - in at - a ok - u bak - ın -...

✒Özel adların sonundaki sert ünsüzler, özel adın özgünlüğünü korumak amacıyla yazımda gösterilmez ama söyleyişte yumuşatılır.

✓ Zonguldak’a Karabük’ün Mehmet’i Sinop’a Aytaç’ı...

✒Yabancı sözcüklerin bazıları bu kurala uymaz.

✓ millet - i hukuk - u devlet - i şiddet - i evrak - ı aşk - ım sepet - i...

2. ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (SERTLEŞMESİ)

✒Sert ünsüzlerle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten sözcüklere “c, d, g” yumuşak ünsüzleriy-le başlayan bir ek getirildiğinde ekin başındaki ünsüzler (c, d, g) sertleşir, “ç, t, k” olur. Bu ses olayına ünsüz benzeşmesi denir.

✓ bit - di > bit - ti şaş-gın > şaş-kın kebap - cı > kebap-çı

biç - gi > biç - ki sokak - da > sokak - ta kes-gin > keskin

inat-cı > inatçı et-gi > etki koş-dur > koştur-

Türk-ce > Türkçe etraf-da > etrafta as-gı > askı

✒Birleşik sözcüklerde ünsüz benzeşmesi kuralına uyulmaz.

✓ akbaba, altgeçit, üstgeçit, akciğer, Akdeniz...

"p, ç, t, k" ünsüzlerin-den birisiyle bitip ünlüyle başlayan bir ek almasına rağmen yumuşamaya uğramayan sözcüklerde "ünsüz yumuşamasına aykırılık" vardır.bit-en > bitensaat-i > saati

AKLINDA OLSUN

Ünsüz benzeşmesi kuralına uymamak yazım yanlışına sebep olur.

Oraya ulaşdığımızda orada kimse yokdu.

UYARI

Temel Sorular ve Çözümleri

15

"Ses Bilgisi"

10.1

“Benim sadık yârim kara topraktır.” cümlesinde altı çizili sözcükteki ses olayının özdeşi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

A) Ömrünü gazeteciliğe adamış bir aydındı.

B) Toprak, bugünlerde yağmuru kana kana içiyor.

C) O dönemin özgün sanatçılarından biriymiş.

D) Eski, kimi zaman yeniden daha değerlidir.

E) Yeterince çalışsa bu duruma düşmezdi.

Soru kökündeki altı çizili sözcükte ünsüz benzeş-mesi (toprak-dır > toprak-tır) vardır. C seçeneğinde “sanatçılardan” sözcüğünde de ünsüz benzeşmesi (sanat-cı > sanat-çı) vardır. Diğer seçeneklerde ünsüz benzeşmesi kuralını örnekleyen bir kullanım yoktur.

Yanıt C

10.2

Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi, ünsüz değişimine örnek gösterilemez?

A) O kitabı okumadığım için pişman değilim.

B) Her yazar yaşadığı çağa ayak uydurmalı.

C) Affetmek büyüklüğünü her insan gösteremiyor.

D) Karlı dağların güzelliği, görenleri büyülüyordu.

E) İstanbul’da gördüğüm hanları, sarayları unutamıyo-rum.

A’da “okumadığım” (okumadık-ım > okumadığ-ım), C’de “büyüklüğünü” (büyüklük-ünü > büyüklüğ-ünü), D’de “güzelliği” (güzellik-i > güzelliğ-i), E’de “gördü-ğüm” (gördük-üm > gördüğ-üm) sözcüklerindeki k’ler yumuşamış, “ğ” olmuş. B seçeneğindeki “çağ” söz-cüğü yumuşak ünsüzle bittiği için bu sözcükte ünsüz yumuşaması yoktur.

Yanıt B

10.3

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz düşmesi yoktur?A) İnsanları küçümsemekten ne zaman vazgeçecek-

sin.B) Bahçenin etrafına alçacık bir duvar yapmışlar.C) Yeni neslin yükselmesi için çok çabalaması ge-

rek.D) Uygarlık; ateşin kullanılması, yazının bulunmasıy-

la başlar.E) Çocuk, o minicik elleriyle ne de güzel resimler çiz-

mişti.

A’da “küçümsemek” (küçük - mse -), B’de “alçacık” (alçak-cık), C’de “yükselmesi” (yüksek - l -), E’de “minicik” (minik-cik) sözcüklerinde ünsüz düşmesi (k ünsüzü) olmuştur. D seçeneğinde böyle bir ses ola-yı yoktur.

Yanıt D

10.4

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesi vardır?

A) Bu ev sence iki yüz bin lira eder mi?

B) Sınav bugün değil yarın uygulanacakmış.

C) İşlerini halletmenin mutluluğunu yaşıyordu.

D) Bu konuda o da senin kadar üzgünmüş.

E) Güneşin ilk ışıkları bize yeni bir umut vermişti.

C seçeneğinde “halletmenin” sözcüğü bir adla yar-dımcı eylemden (hal etmek) oluşan birleşik eylemdir. Bu birleşme sırasında adın sonunda ünsüz ikizleşmiş, yani ünsüz artması olmuştur.

Yanıt C

ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri

16

DİL BİLGİSİ

5

Yüreğim kaldırmıyor düşündükçe vurulupVurulup yerlerde yattıklarını, anlatmaAnlatma bana, görmedim Troya Savaşı’nı

Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?A) Ünlü daralması B) Ünsüz benzeşmesiC) Ünsüz yumuşaması D) Ulama

E) Ünlü değişmesi

“Kaldırmıyor” sözcüğünde ünlü daralması vardır.kaldır-ma-yor > kaldır-mı-yor“Yattıklarını” sözcüğünde ünsüz benzeşmesi vardır.yat-dık-ları-n-ı > yat-tık-ları-n-ı“Yüreğim” sözcüğünde ünsüz yumuşaması vardır.yürek-im > yüreği-im“Bana” sözcüğünde ünlü değişmesi vardır.ben-e > ban-aBu dizelerde ulama yoktur.

Yanıt D

6

Çiftlik evi taklidi bina, Belgrad merkezindeki beton Iblokların arasında ilk bakışta fark edilir. Ahşap kirişler, II IIIhasır sepetler, kırmızı kareli masa örtüleriyle farklıgörünüşteki Kafana Cubura, geleneksel bir restoran. IVAileler, genç çiftler, büyük pansiyonların yanında demli çaylarını yudumluyor. VBu parçadaki numaralanmış sözcüklerin hangisin-de birden fazla ses olayı vardır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V

taklit-i > taklidi → ünsüz yumuşamasıbakış-da > bakışta → ünsüz benzeşmesiet-il-ir > edilir → ünsüz yumuşamasıgörünüş-de-ki > görünüşteki → ünsüz benzeşmesiyut-um-la-yor > yudumluyor → Bu sözcükte hem ünsüz yumuşaması hem de ünlü daralması vardır.

Yanıt E

7

I. Dostlarla da ayrıldı yollar bir bir

II. Gittikçe artıyor yalnızlığımız

III. Nereye gitse bu akşam vakti

IV. Ellerini ceplerine sokuyor

V. Gözlerin, gönlümde açan nergisler

Yukarıdaki numaralanmış dizelerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

dostlar ile > dostlarlaayır-ıl-dı > ayrıldıyalın-ız-lığ-ımız > yalnızlığımızvakit-i > vaktigönül-üm-de > gönlümdeIV. dizede ünlü düşmesi yoktur.

Yanıt D

8

İnsanlar yüzyıllar yılı evler yaptılarİrili ufaklı, birbirinden farklıAhşap evler, kâgir evler yaptılarDoğup ölenleri oldu, gelip gidenleri olduEvlerin içi devir devir değiştiEvlerin dışı pencere, duvar

Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünsüz benzeşmesi

B) Ünlü düşmesi

C) Ünsüz yumuşaması

D) Ulama

E) Ünsüz düşmesi

yap-dı-lar > yaptılar → ünsüz benzeşmesi

değiş-di > değişti → ünsüz benzeşmesi

biribirinden > birbirinden → ünlü düşmesi

git-en-ler-i > gidenleri → ünsüz yumuşaması

ahşap evler, kâgir evler, evlerinin içi → ulama

Bu dizelerde ünsüz düşmesi yoktur.Yanıt E

17

"Ses Bilgisi"

Konu Öğreten Test - 1

1. Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü varsa diğer hecelerdeki ünlüler de kalın olmalı; ilk hecede ince ünlü varsa diğer hecelerde de ince ünlü bulun-malıdır. Bu kurala büyük ünlü uyumu veya kalın-lık-incelik uyumu denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerde verilen altı çi-zili sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumuna aykırıdır?A) İnsanlara yardımcı olabilmek için önce onları

doğru anlamak gerekir.B) Ulaşmak istediğimiz hedefi netleştirmeliyiz.C) İnsanın düşlerini kovalaması ona güç verir.D) Tercihlerimizde kendi isteklerimiz belirleyici ol-

malıdır.E) Gecenin karanlığında ateş böcekleri bir yanıp

bir sönüyordu.

2. Sert ünsüzlerden biriyle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten bir sözcükten sonra yumuşak ünsüzle “c, d, g” başla-yan bir ek gelirse ekin başındaki yumuşak ünsüzler “ç, t, k” şeklinde değişerek sertleşir. Bu olaya, ünsüz sertleşmesi veya ünsüz benzeşmesi denir.

Aşağıda verilen cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesine örnek vardır?A) Ülkemizde bilim adamı kolay yetişmiyor.B) Şehirlerimiz çok yakında insan kirliliğinden ba-

tacak.C) O, bu rüyanın ne kadar süreceğini bilmiyordu.D) Kaliteli öğretmen, mum gibidir; etrafına daima

ışık verir.E) Bizi birbirimize yaklaştıran temel unsur ortak

değerlerimizdir.

3. Türkçede sert ünsüzlerden (p, ç, t, k) biriyle biten bir sözcüğe ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, bu sözcüğün sonundaki ünsüz yumuşayarak “b, c, d, g, ğ” ye dönüşür. Bu olaya, ünsüz değişimi ya da ünsüz yumuşaması denir.

Aşağıdaki dizelerin hangisinde ünsüz yumuşa-ması yoktur?A) Gökyüzünün başka rengi de varmış! B) Geç fark ettim taşın sert olduğunu. C) Ne başta dert, ne gönülde hasret olsun.D) Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var.E) Yaşadın mı yoğunluğuna yaşayacaksın bir

şeyi.

4. Son hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan kelime-ler, ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında son hece-deki dar ünlü düşer. Bu olaya ünlü düşmesi denir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü düşmesi-ne örnek vardır?A) Ağaçlar sonbahara hazırlanıyor yine.B) İnsan bir akşamüstü ansızın yorulur.C) Sen rüyamdaki mavi benekli çocuksun.D) Sabrımızı tüketiyorsun, artık kendine çekidü-

zen vermelisin.E) Rüzgâr bizi sağa sol yaprak gibi savurdu.

5. Türkçe sözcüklerde “-k” ünsüzüyle biten bazı keli-meler, “-cık / -cik” veya “-l” eklerinden birini aldıkla-rında sözcüğün sonundaki “-k” düşer. Bu ses olayı-na ünsüz düşmesi denir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz düşme-sine örnek bir sözcük vardır?A) Gökyüzünü kaplayan yağmur dolu bulutlar yük-

selmeye başlamıştıB) Yeni evinin her yerini uçuk bir maviye boyama-

sına herkes şaşırmıştı.C) Başarı merdivenlerini emin adımlarla çıkmak

için gece gündüz çalışıyordu.D) Yazları yaylaya gittiğinde dünyayla iletişimini

kesiyordu.E) Beyaz taşlarla örülmüş duvarın arkasındaki

zeytinlik, vadiye kadar iniyordu.

6. Sözcüğün aslında olmayan, sözcüğe ek getirildi-ğinde ya da sözcüğün başka bir sözcükle birleşme-si sonucunda bir sesin ortaya çıkmasına ünsüz türemesi denir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türeme-si yoktur?A) Onun beni kısa zamanda anlayacağını hissedi-

yorum.B) Size yardımcı olamadığım için affımı istiyorum.C) Kitaptaki anlatım akıcı ve özgündü.D) Sorunun A şıkkındaki cümlede yazım yanlışı

vardı.E) O da günün birinde sana sırrını anlatacakmış.

19

"Ses Bilgisi"

Konu Testi - 1

1. Değişik açılardan çekilen fotoğraflar daha sonra bilgisayarda birleştirilerek seyredenleri çepeçev-re saran 360 derece panoramik bir görüntü oluş-turuyor.

Bu cümlede altı çizili sözcükte görülen ses olayları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

A) Ünlü daralması – ünsüz benzeşmesi

B) Ünsüz değişimi – ünsüz benzeşmesi

C) Ünsüz değişimi – ünlü düşmesi

D) Ünlü türemesi – ünlü düşmesi

E) Ünsüz türemesi – ünlü düşmesi

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla sözcükte ünsüz değişmesi vardır?

A) Gerçek öğretmenliğin nasıl bir şey olduğunu bilirdi.

B) Klasik bir yapıtı olmayana klasik sanatçı dene-mez.

C) Geleceği satın alabilecek tek şey, bugündür.

D) Büyük bir göl ön tarafta, güneş de dağın ardın-daydı.

E) Yolculuğa çıkacak olmanın heyecanı hepimizi sarmıştı.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz yumu-şamasına örnek yoktur?

A) Gencecik insanlar, işsiz güçsüz dolaşıyorlar.

B) Doğadaki güzelliklerin simgesidir Halikarnas Balıkçısı.

C) Onur, okula başladığında okumayı biliyormuş.

D) Merdivenleri çıkamadığı için dedeme yardım ediyordum.

E) Çağımız, düşünce gelişiminin durduğu bir çağ.

4. Atın, çoktan gücünü yitirmiş, yaşlı, arık yüreği sızım I II

sızım sızlıyor, boynunu sıkan hamut nefes almasını III

daha da güçleştiriyordu. Omzundaki nasırın üze-rinde açılmış küçük bir yara ateş gibi yanıyor, o da dayanılmaz bir acı veriyordu. Yeni sürülmüş ve IV

yağmur emmiş bir tarlada yürür gibi, ayaklarını da zor kaldırıyordu bastığı yerden. V

Yukarıdaki parçada numaralanmış sözcükler-den hangisinde hem ünsüz benzeşmesi hem de ünsüz değişimi vardır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

5. Irmakların kıyılarını çepeçevreEğilmiş oyuğun üstüne değin akkavaklarKapıyor önünü sarmaş dolaş olmuşEğik asma dalları, gel buraya gel

Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünsüz yumuşaması

B) Ünlü türemesi

C) Ünsüz benzeşmesi

D) Ünlü düşmesi

E) Ünlü daralması

6. Geri kalmış ülkelerde hamallarla yazarlar arasında Iilginç bir ilişki vardır: Hamallar kitapları sırtlarında, IIyazarlar ise kafalarında taşırlar; yükler boşaltılınca

IIIyollar ayrılır; biri meyhaneye diğeri sürgüne gider. IV V

Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünsüz benzeşmesi vardır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

31

YAZIMI KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLERAAA ara buluculuk biraz demek ki feshetmek herhangi kar topu

abdest ara cümle birbiri demir yolu film herhangi bir katalitik absürt ara sıra birçoğu deniz feneri filtre herkes katalog acayip ara söz birçok deodorant fiyat heykeltıraş katsayı acente arapsaçı birdenbire dershane floresan hıdrellez kavanoz acımtırak arkeolog bire bir (oran) dev aynası flüt Hristiyan keşfetmek açgözlü artakalan birebir (etkili) devalüasyon fotoğraf hiç kimse kılavuz açık hava art arda birkaç deve dikeni fritöz hiçbir kıraathane açık oturum art niyet biyografi deve kuşu floresan hiçbir şey kırkayak açık sözlü arz etmek boşboğaz dışa dönük GGG hijyen kırkikindi açıkgöz asfalt boşvermek dikbaşlı gardırop hikâye kirpik açıortay asteğmen boşu boşuna dikkafalı gayrimenkul hilekâr klasisizm ada çayı aşçı broşür dil bilgisi gelgit hizmetkâr kolektif adamakıllı aşçıbaşı bugün dinozor gelişigüzel hoparlör komiseradım başı aşevi büyükanne dipnot gerçeküstü hoşça kal kompozisyon aerobik atardamar büyükbaba direkt gırgır hoşgörü konargöçer afakan atasözü büyükbaş distribütör gidedurmak hoşsohbet konservatuvar affetmek ateş böceği büyükelçi diş eti giderayak hukukun kontör aforoz ateşkes CCC dişe diş gitgide huzurevi kontrplak afsun atölye cambaz dizüstü gök bilim hünkâr konuksever agâh ayaküstü camekân doğaüstü gökyüzü hüsnükuruntu kooperatif ağaçkakan ayırt etmek can evi doğumevi göz önü hüsnütalil kozmos ağırbaşlı BBB can yeleği doküman gözlemevi hüthüt kravat ağırsıklet babayiğit can yoldaşı dolma kalem gözyaşı III-İİİ kriko ağız birliği badem ezmesi canciğer düzayak gram ızdırap kriter ağız dolusu bağ bozumu canıgönülden düztabanlık grev iç içe kroki ağustos böceği bahtı kara cankulağı EEE greyder içe dönük kupür akaryakıt bakakalmak cankurtaran eczane güç bela içe kapanık kurdele aklı sıra bakımevi cansiparane efekt güler yüz içgüdü kuru yemiş aklıselim barışsever celbetmek egzoz gün batımı içli dışlı kuş bakışıakort etmek basımevi cephane ek eylem günbegün içten içe kuşburnu akordiyon basmakalıp cezaevi ek fiil güvenoyu iddia Kuvayimilliye albeni baş başa cır cır (geveze) el âlem HHH ideoloji kuzeybatı alçak basınç baş belası cırcır (fermuar) el ele haczetmek ikametgâh LLLalçak gönüllü baş tacı ÇÇÇ el işi hafriyat ikide bir laboratuvar alelacele başucu çağ dışı el yazısı hafta başı ikiyüzlü (riyakâr) laubali alın teri başa baş çakırkeyif elbette ki hafta içi ilk yardım lavabo alın yazısı başçavuş çalakalem el birliği hafta sonu ilkbahar MMMalışveriş başıboş çalı kuşu elektrik halbuki ilkokul maalesef alıvermek başıbozuk çarçur etmek eli koynunda halaç ilköğrenim mademki alt alta başöğretmen çekçek eli kulağında halihazır ilköğretim makine altgeçit başörtü çekidüzen enikonu halüsinasyon illüzyon mal varlığı altüst etmek başsağlığı çekyat enstantane hamdetmek inisiyatif matbaa altüst olmak başsavcı çepeçevre entelektüel hamdolsun inkılapçı materyal altyapı baştan başa çer çöp erozyon hamur işi insanoğlu maydanozalt yazı başüstüne çıkagelmek eski püskü hanımeli insülin meğerki alüminyum başvurmak çıt çıt (ses) espri ham madde intihar menemen ana düşünce başvuru çıtçıt (kopça) espritüel hasbelkader ipucu menü ana fikir başyapıt çıtkırıldım eş anlamlı hasta bakıcı iş adamı metot ana vatan başyazı çiy (şebnem) eş sesli hastane işbaşı milletlerarasıanaokulu bazen çiğ (pişmemiş) eşek arısı hava yolu iş yeri monolog anayasa belli başlı DDD eşofman havaalanı işveren motosiklet anekdot benmerkezcilik dağ başı etüt hayrola iz düşüm mozaikankastre biçerdöver darmadağın evvelki hazırcevap KKK muhatap antrenman bijuteri darmaduman FFF helezon kabakulak Musevilik antrenör bilinçaltı darülaceze fantastik her an kahverengi muşamba apaçık bilirkişi dedektif farenjit her biri kalemtıraş muzdarip apandisit bir an defetmek fark etmek her gün kamuoyu mübalağaaperatif bir şey dekorasyon fasulye her hâlde (mutlaka) kapitülasyo müsaade apar topar bir takım (sayı) deli dolu federal herhâlde (belki) karı koca müsvedde apartman birtakım (belgisiz) demagog fermuar her şey karnabahar müteahhit

"Yazım Kuralları"

TEST

1

58

DİL BİLGİSİ

GELİŞTİRENSES-YAZIM-NOKTALAMA

1. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde ünlü düşmesi yoktur?

A) Televizyonda yayınlanan programlar birbirinin aynı.

B) Papatyalar, gelincikler susuzluktan sararmıştı.

C) Sen hiçbir zaman çevrene uyum sağlayama-dın.

D) O güzelim oyuncakları görüp de almamak ol-mazdı.

E) Her şeyin bozulduğu bir ortamda nasıl iyi düşü-nebiliriz?

2. Kâğıtla kalemi yorma boşunaYazdığın reçete değer mi zahmete

Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Ünlü düşmesi

B) Kaynaştırma ünsüzü

C) Ünsüz yumuşaması

D) Ünsüz yumuşamasına aykırılık

E) Ünsüz benzeşmesi

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yön adlarının yazımıyla ilgili bir yazım yanlışı vardır?

A) Bu hafta ülkenin kuzey bölgeleri yağışlı olacak-mış.

B) Amerika’nın güneyindeki doğal afetler çok ür-kütücü.

C) Orta doğudaki pek çok savaşın nedeni batının kirli oyunlarıdır.

D) Akyel (lodos), güneyden esen sıcak bir rüzgâr-dır.

E) Ülkemizin doğusu ile batısı farklı coğrafi özel-likler taşıyor.

4. Aşağıdakilerin hangisinde bitişik yazılması gereken “- ki”, ayrı yazılmıştır?

A) İstiyoruz ki herkes en az bir hafta tatil yapabilsin.

B) Açıkça söylüyorum ki bu konuda hiçbir şey ya-pamaz.

C) Yarın ki sınavın ertelendiğinin kesinleşmesi herkesi rahatlattı.

D) İnsanlara hoşgörüyle yaklaşmalısın ki onların gönlünü kazanasın.

E) O kadar şiddetli bir yağıştı ki bu, köyü su basa-cak diye korktuk.

5. Aşağıdakilerden hangisi kısa çizginin (-) görev-lerinden değildir?

A) Karşılıklı konuşmalarda konuşan kişinin adın-dan sonra kullanılır.

B) Anlamca birbiriyle ilişkili sözcükler arasında kullanılır.

C) Ara söz ve ara cümlelerin başına ve sonuna konur.

D) Satır sonuna sığmayan sözcükleri hecelerin-den bölmede kullanılır.

E) Bir olayın başlangıcını ve sonunu gösteren ta-rihler arasına konur.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru işareti (?) yanlış kullanılmıştır?

A) Bu kitabı okuduktan sonra özetini çıkarsam mı diye düşünüyorum?

B) Sanatta, ustaları izlemek mi yoksa yaratıcı ol-mak mı önemlidir?

C) Enderunlu Vâsıf ( ? - 1824), Nedim’in etkisinde kalarak şiirler yazmıştır.

D) Türkmenlerin Avşar boyundan olan Dadaloğlu, 1785’te (?) doğmuştur.

E) Namık Kemal hangi yapıtının ön sözünde o dö-nem aydınlarına seslenmiş?

PEKİŞTİREN

TEST

1

60

DİL BİLGİSİ

1. Acının rengi nasıl düşmüş güzelliklereAğaçlar yağmurla yıkıyor yüzlerini


A) Kaynaştırma ünsüzü

B) Ünsüz yumuşaması

C) Ünlü düşmesi

D) Ünlü daralması

E) Ünsüz düşmesi

2. Ekinler gün geçtikçe büyüyüp olgunlaşıyor, başak-larını taneyle dolduruyor.

Bu cümlede aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A) Ünsüz yumuşamasına aykırılık

B) Ünlü daralması

C) Ünsüz benzeşmesi

D) Ünlü düşmesi

E) Kaynaştırma ünsüzü

3. Aşağıdakilerin hangisinde büyük harflerin kul-lanımıyla ilgili yazım yanlışı yapılmamıştır?

A) Ömer Seyfettin’in yazın hayatına şiirle başladı-ğını biliyor muydunuz?

B) Japonların tüm Dünya’ya teknolojide hâkim ol-duğu bir gerçektir.

C) TDK’nin yeni yayımladığı “Türkçe sözlük” ü al-mak istiyorum.

D) Nil nehri, Mısır’ın yaşam kaynağıdır, orayla bü-tünleşmiştir.

E) Van Kedisi almak için buradan ta Van’a kadar gitti.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yan-lışı vardır?

A) Kır ve doğa sevgisini anlatan şiirlere “Çoban Şiiri” adı verilmektedir.

B) Dünyanın en büyük yazarlarından sayılan Cervantes, “Don Kişot” la modern romanın ku-rucusu olmuştur.

C) “Sis” romanında çeşitli olaylar, bir sisin içinden insanların karşısına birdenbire çıkmaktadır.

D) Bu yapıtta “gerçek” denen şeyin herkese göre değiştiği tezi savunulmuştur.

E) Hüseyin Özbay "Aldanışların Penceresinden" adlı eserinde hayata, akla uymayan alışkanlık-ları ve inançları yıkmaya çalışmıştır.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı vardır?

A) Çırağan Sarayı’nın 1873’te (?) yapıldığı bilini-yor.

B) Tarlada gördüklerimiz darı mıydı, çavdar mıy-dı?

C) Ona şiirler okumaya çalıştım, mümkün olmadı.

D) Genç şairler, “tüm” sözcüğünü yanlış kullanı-yorlar.

E) Diller yapı bakımından üçe ayrılır; tek heceli, bitişken, bükümlü...

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantezle gösterilen yere noktalı virgül (;) getirilmelidir?

A) Savaşlar yıkıcı ve kötüdür ( ) ancak kimi zaman olumlu atılımların nedeni de olabilir.

B) Aniden bastıran bir yağmur karşısında sarsılı-yor ( ) öykülerimin etki alanına giriyorum.

C) Halk müziği konserlerine pek gitmem ( ) çünkü çalınan yapıtların bazılarını sevmiyorum.

D) Güneş alan yerlerde sümbüller, çiğdemler ( ) gölgelerde ise menekşeler, nergisler vardı.

E) Yadırgamayı bırakın ( ) onun bu başarısını al-kışlayın herkes gibi.

SES-YAZIM-NOKTALAMA

ÖLÇEN

TEST

1

62

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türetilirken ünlü kaybına uğramış bir sözcük yoktur?

A) Nurullah Ataç, yazılarında devrik cümleler kul-lanmıştır.

B) İlerleyen yaşına rağmen çok dinç görünüyordu.

C) Sarı saçları kıvrım kıvrımdı ve alnına dökül-müştü.

D) Bu kadar ağır yükü omzunda taşıyamayacağını anladı.

E) Odasındaki akvaryumda beslediği Japon balık-larının renkleri göz alıyor.

2. Yeşil gözlerinizi ödünç istesemVerir miydinizGetirirdim işim bitince yineTertemiz, kirletmedenHiç kötü niyetim yok, inanınMerak buGörmek istiyorum sadece kendimiSizin gözlerinizde


A) Ünlü daralması

B) Ünsüz benzeşmesi

C) Ünsüz düşmesi

D) Ünsüz yumuşamasına aykırılık

E) Ünlü düşmesi

3. (I) Bu kitabın genel olarak resim sanatı üzerine yazıldığını söyleye bilirim. (II) Bana öyle geliyorki resimle uğraşan bir kimse, bu kitabı okumadığı zaman bir çok şeyden eksik kaldığını düşünür.(III) Okuduğu zaman ise ne kadar eksiği olduğunu farkeder. (IV) Bir yönlendirme de olabilir bu kitap genç resim sevdalıları için. (V) Üniversitelerin, güzel sanatlar liselerinin resim öğrencileri için sık sık baş vurulabilecek bir özgün düşünceler kitabı bu.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisin-de yazım yanlışı yoktur?A) V. B) IV. C) III. D) II. E) I.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

A) Artık hiç bir kulüp, seyir keyfi veren bir futbol oynamıyor.

B) Statın dışı, içinden çok daha sakin diyenler al-danıyorlar.

C) İstanbul’da yaşamıyan bir sanatçının ünlenme-si zordur.

D) Özellikle büyük kentlerimizde kapkaç olayları çoğaldı.

E) Hergün bir yarışma seyrediyoruz ya da bunlar-dan birine katılıyoruz.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yazım veya nokta-lama yönünden doğrudur?

A) İnsanlar, sağlıklı yaşamak için saçma gibi görü-nen şeyleride yapabilir.

B) İyi bir yazar olabilmenin koşulu; kişilik, iyi niyet ve yeteneği birleştirmektir.

C) Halk bir yapıtı çok beğeniyor; onda gerçekleri bulabiliyorsa; o yapıt kalıcı olur.

D) Yaşamına yeni bir biçim vermek için canlabaş-la durmaksızın çalışıyordu.

E) Bilmediği hiçbir konunun olmadığını idda eder ve kendini başkalarından üstün görürdü.

6. Ülkemizde de yazarların bir basın ataşesi var ( ) Bunlardan biri geçenlerde, temsil ettiği yazar için ( )“Yeni bir yapıta kadar basında eskisi gibi sık görün-meyecek.” diyordu ( ) Bunun anlamı şu ( ) Bundan böyle yazar, yazınsal bir metin üreten kişi değil ( ) görüntüsü kullanılan yüzdür.

Bu parçada ayraçlarla ( ) belirtilen yerlere aşağı-dakilerin hangisinde verilen noktalama işaretle-ri sırasıyla getirilmelidir?A) (:) (,) (.) (!) (;) B) (.) (:) (.) (:) (,)C) (.) (;) (.) (:) (,) D) (:) (,) (:) (.) (,)

E) (.) (,) (:) (.) (;)

SES-YAZIM-NOKTALAMA

YAPI BİLGİSİ SÖZCÜK TÜRLERİ

BÖLÜM

2

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017


Yapı Bilgisi 1 1 1 2 1 1

Sözcük Türleri 4 2 3 1 3 3 4 2 4 1 1 1 1 2 4 1

YAPI BİLGİSİ-SÖZCÜK TÜRLERİKONUSUNUN YGS - LYS'DE ÇIKMIŞ SORU DAĞILIMI

YAPI BİLGİSİu Yapım Ekleri

u Çekim Ekleri

u Yapısına Göre Sözcükler

SÖZCÜK TÜRLERİu İsim

u Sıfat

u Zamir

u Zarf

u Edat

u Bağlaç

u Ünlem

GELİŞTİREN

TEST

1

158

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerdeki adıllar (zamir), türce eşleştirilirse hangisi dışta kalır?

A) Herkesin elinde bir sınav kitapçığı vardı.

B) Arabasını bana birkaç günlüğüne emanet et-mişti.

C) Renkli bir tablo astım buraya odanın havası de-ğişsin diye.

D) Umarım ona bu konuyla ilgi doğru açıklamayı yapmışsındır.

E) Neden kimse sorumluluklarını tam anlamıyla yerine getirmiyor?

2. Aşağıdakilerin hangisinde soru anlamı farklı bir sözcükle sağlanmıştır?

A) Bugünkü geziye kimler gelecek?

B) Bu güzel örtüleri nereden almış?

C) Hangi çiçeği daha çok seviyorsun?

D) Günlerdir bizden gizlediği şey, neymiş?

E) Bu şehrin en meşhur yiyeceği nedir?

3. Aşağıdakilerden hangisinde ilgecin (edatın) cümleye kattığı anlam doğru verilmemiştir?

A) Araç: Tatile benim arabamla gidiyoruz.

B) Neden: Bütün gün seni görebilmek için dolaş-tım.

C) Benzerlik: Çocuklar denizde balık gibi yüzüyor-du.

D) Koşul: Geri getirmek üzere kitabımı alabilirsin.

E) Birliktelik: Yurt dışına arkadaşlarıyla gidecek.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz-cük, farklı görevde bir yapım eki almıştır?

A) Uysal görünüşlü insanlardan her zaman kork-tum.

B) Balkanlardan gelen soğuk hava, ülkeyi terk edi-yor.

C) Dikkatli öğrenciler, bu soruyu rahatlıkla çözer-ler.

D) Sınavda son soruları genellikle yanlış çözüyo-rum.

E) Sizden ayrılalı beş yıl oldu, çok özledim sizi.

5. Biz de hafif olsaydık bu rüzgârdan I

Yer alsaydık şu bulut kervanında II

Güzele ve yeniye doğru koşan III IV

Şu sonrasız gidişin bir yanında V

Yukarıdaki dizelerde numaralanmış sözcükler-den hangileri adlaşmış sıfattır?

A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III.

D) III. ve IV. E) IV. ve V.

6. Aşağıdakilerin hangisinde, cümleye “dilek” anla-mı katan bir zarf kullanılmıştır?

A) Böyle olacağını bilseydim onu arar mıydım?

B) Arkadaşları gittiğinde üzülür mü bilmem!

C) Ben sizi aldatır mıyım hiç?

D) Yazdıklarımı zamanında yayımlasalar keşke!

E) Sevdiğimi söylesem bana inanır mı dersin?

YAPI BİLGİSİ-SÖZCÜK TÜRLERİ

PEKİŞTİREN

TEST

1

162

DİL BİLGİSİ

1. I. Zifiri bir karanlık içinde tüm sokaklar Bir insan arıyorum karanlığında gecenin

II. Ahu gözlü yârim senin elinden Şikâyet etmedik yerler mi kaldı

III. Yokluğun cehennemin öbür adıdır Üşüyorum, kapama gözlerini

IV. Ey, efendisini kalbinde taşıyan köle Ben, tuzun içindeki denizim

V. İki yüzüdür şahinlerle güvercinler Binbir suratlı sermayenin

Yukarıdaki dizelerin hangi ikisinde tamlayanı ile tamlananı yer değiştirmiş isim tamlaması var-dır?

A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV.

D) IV. ve V. E) I. ve V.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat öbeği diğerlerinden farklı bir biçimde oluşmuştur?

A) Az şekerli bir kahve yaptım ona.

B) Kapısı geniş bir handa geçirdik geceyi.

C) Yakası yırtık bir gömleği vardı.

D) Tahtası büyük bir sınıfta işledik dersi.

E) Marulu bol bir salata yapmamı istedi.

3. Aşağıdakilerin hangisinde ölçü zarfı, bir eyle-min durumunda üstünlük ölçüsü oluşturmuş-tur?

A) Bu yıl geçen yıla göre daha iyi çalıştım.

B) Bu yıl geçen yıla göre daha iyi öğrenciydin.

C) Bu yıl daha çok çalışarak başarılı oldun.

D) Bu yıl geçen yıla göre daha iyisin.

E) Bu yıl geçen yıla göre daha da çalışmalısın.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir ad tamla-masının tamlananı birden fazla tamlayanla belirtilmiştir?

A) Yapıtlarda dil, yazarın kişiliğinden ve yetene-ğinden izler taşır.

B) Saatlerce, masmavi denizin üstünde uçtuk.

C) Roman ya da öykü yazarı olmak istiyormuş.

D) Gönül bahçende açan sevginin çiçeklerini kinle soldurma.

E) Güneşin ışıkları, evin içini sobadan daha güzel ısıtmıştı.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “canlı” sözcü-ğü, türü bakımından diğerlerinden farklıdır?

A) Canlı renkleri sevdiğini hepimiz biliyorduk.

B) Düne göre daha canlı görünüyordu hasta.

C) Canlı bir yaşamı tercih ederdi her zaman.

D) Canlı yayında başarılı olduğunu söylediler.

E) Yapıtlarında canlı bir dil kullanmışsın.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz-cükteki ekin işlevi ötekilerden farklıdır?

A) Kapıya sıkışan kolu daha iyileşmemiş.

B) Okulun düzenlediği gezi iptal edilmiş.

C) Duru suda yıkanan kilimler hangileri?

D) Çiçeklerden yayılan koku, bizi sarhoş etti.

E) Bir dizi inci alacak kadar parası vardı.


ÖLÇEN

TEST

1

166

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ancak” sözcü-ğü, “Kardeşinle ancak okulda görüşebiliriz.” cüm-lesindeki göreviyle kullanılmıştır?

A) Gönderdiğiniz ilaç akşama ancak gelir.

B) Tatile git ancak beni oradan aramayı unutma.

C) Beni ancak sen anlarsın, onun için geldim sana.

D) Evden ancak çıkabildim, çok işim vardı.

E) Ankara’dan İstanbul’a ancak beş saatte gider-siniz.

2. Gök mavi mavi gülümsüyorduYeşil yeşil dallar arasından

Bu dizelerdeki altı çizili sözcükle aynı anlam ve görevde kullanılan sözcük, aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

A) Son zamanlarda bu işten iyi bir gelir sağladı.

B) O gün evlerimize paket paket hediyeler götür-dük.

C) Cümleleri düzgün, konuşmasıysa tane taneydi.

D) Evinin bahçesinde birbirinden güzel birçok çi-çek vardı.

E) Davranışlarına dikkat etmezsen, hayatta yalnız kalırsın.

3. Bozkıra uzanmış sereserpeGökyüzü maviliğinde Dünya, onunla ben, ikimizÇok genciz, daha çok gencizOkul kaçağı tadındaGülümsememiz

Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?A) Birleşik isim B) İsim tamlamasıC) Türemiş isim D) Somut isim

E) Topluluk ismi

4. Dalga dalga hücum edip pişmanlıklarUnutuşun o tunç kapısını zorlar

Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Zincirleme isim tamlaması vardır.

B) İkileme, zarf görevini üstlenmiştir.

C) Türemiş sözcükler kullanılmıştır.

D) İsim-fiil, tamlayan görevindedir.

E) İşaret zamiri kullanılmıştır.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim tamlama-sı, zarf görevinde kullanılmıştır?

A) Varlığımızı annelerimizin özverilerine borçlu-yuz.

B) Bütün güzelliklerin kaynağı, sevgi ve hoşgörü-dür.

C) Yabancıların yaşam felsefesi bizimkine uymu-yor.

D) Akşam güneşi evimizin içini ne güzel aydınlatır-dı.

E) Gecenin bu saatinde kapının zilini çalan kim-miş?

6. Kimi birleşik sıfatlar, isimle sıfatın yeri değiştirilip isme iyelik eki getirilerek yapılır.

Aşağıdakilerin hangisinde buna uygun bir kul-lanım yoktur?

A) Kolları bol bir elbiseyle yemeğe gidemezdi.

B) Sesleri güzel insanlar beni her zaman etkile-miştir.

C) Camı kırık bir odada kalamayacağını söyledi.

D) Merdivenleri yüksek bir apartmanda oturuyor-muş.

E) Kırmızı renkli bir kumaştan elbise diktirmek isti-yordu.


FİİLLER (EYLEMLER) BÖLÜM

3

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017


1 1 1 2 1 1

FİİLLER (EYLEMLER)KONUSUNUN YGS - LYS'DE ÇIKMIŞ SORU DAĞILIMI

u Fiiller (Eylemler)

u Ek Fiil

u Fiilde Yapı

u Fiilimsiler

u Fiilde Çatı

KONU

171

"Fiil"

FİİL (EYLEM)

Bir kılış, oluş, durum bildiren sözcüklere fiil denir.

Fiiller, varlıkların hareketlerini zaman ve kişiye bağlı olarak bildirir.✒gül-müş-sün (“-miş” zaman eki, “-sün” kişi eki)✒al-ır-ız (“-ır” zaman eki, “-ız” kişi eki)✒sev-di-niz, uyu-muş, gel-(i)yor-lar

✒Fiiller, bildirdikleri anlamlara göre kılış (iş), oluş ve durum fiilleri olmak üzere üçe ayrılır.

1. İş (Kılış) Fiilleri: Bir özne tarafından gerçekleştirilen ve bir varlığı etkileyen (nesne alabilen) fiillerdir.

✒yıka-, sil-, at-, taşı-, kes-, yaz-, oku- …

✓Eşyaların hepsini ben taşıdım.

Salonun camlarını özenle sildim.2. Oluş Fiilleri: Bir durumdan başka bir duruma geçmeyi anlatan fiillerdir. Bunlara

doğa fiilleri de denir. Fiil, özne üzerinde kendiliğinden olma anlamı verir. Öznedeki nitelik değişikliğini belirtir.

✒yaşlan-, bayatla-, çürü-, kırış-, sarar-, kuru-, paslan- …

✓Torbadaki ekmeklerin hepsi küflenmiş. Elmalar, zamanından önce kızardı. Torosların zirvesindeki karlar eridi.

3. Durum Fiilleri: Öznenin hangi durumda olduğunu bildiren fiillerdir. Özne, fiili kendi üzerinde gerçekleştirir. Durum fiilleri geçişsizdir. Fiile yöneltilen “neyi, kimi” sorularına yanıt vermez.

✒ağla-, uyu-, otur-, yat-, dinlen-, gül- …

✓Bütün gün pencerenin önünde oturuyor.

Kardeşim şu anda yatağında uyuyor.

FİİLDE (EYLEMDE) KİPKip: Fiillerin zaman ve dileğe bağlı olarak taşıdıkları anlam özelliğidir.Fiiller kiplerine göre ikiye ayrılır:a. Haber (bildirme) Kiplerib. Dilek (tasarlama) Kipleri

a. Haber (Bildirme) KipleriZaman kavramı taşıyan kiplerdir. Taşıdıkları zamanın anlamlarına göre haber

kipleri şunlardır.1. Bilinen (görülen, belirli) geçmiş zaman 2. Duyulan (öğrenilen) geçmiş zaman 3. Şimdiki zaman4. Gelecek zaman5. Geniş zaman


177

10.1

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik zamanla çekimlenmiş fiilde, tek zaman anlamı vardır?

A) Bu yıl temmuzda size gelecektim.

B) Burada insanlardan uzak yaşıyorduk.

C) Ülkenin güneyinde araştırma yapmıştı.

D) Her gün birkaç şiir yazardı sevdiğine.

E) Sınav sorularının hepsini yanıtlamalıydın.

A seçeneğinde “gelecektim”, B’de “yaşıyorduk”, C’de “yapmıştı”, D’de “yazardı” fiillerindeki her iki kip eki de zaman anlamı taşımaktadır. E seçeneğindeki fiil (ya-nıtlamalıydı), gereklilik kipinin hikâyesidir. Dilek kipleri zaman anlamı taşımadığı için bu fiil, biçimce birleşik çekimli olmasına rağmen tek zaman anlamı taşımak-tadır.

Yanıt E

10.2

Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde ek fiil düş-müştür?

A) Arı, söğüdü; akıllı, öğüdü sever.

B) Armudu soy ye, elmayı say ye.

C) Aş taşınca kepçeye paha olmaz.

D) At, binenin; kılıç kuşananın.

E) Babanın sanatı, oğluna mirastır.

A, B, C seçeneklerindeki cümlelerin yüklemleri fiildir ve basit zamanlı çekimlenmiştir. E seçeneğindeki cümlenin yüklemi isimdir ve ek fiil geniş zaman üçün-cü tekil kişi çekimi olan “-dır” ekini almıştır (miras-tır). D’de “binenin, kuşananın” sözcükleri isim soylu söz-cüklerdir ve yüklem görevindedirler. Ek fiilin geniş za-man üçüncü tekil kişi çekimi olan “-dır” eki, bu sözcük-lerde yoktur.

Yanıt D

10.3

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiil, sonuna geldiği fiili birleşik zamanlı yapmamıştır?

A) Bana, acıların kendisini olgunlaştırdığını söylerdi.

B) Şimdi ona bu konuda bildiklerini anlatmıştır.

C) Hiç durmayan bir haykırışla seslenirdi okuyucuya.

D) Çocuklarından şu ana kadar hiç ayrılmamıştı.

E) Kuruyan yapraklar güz rüzgârıyla savruluyordu.

A’da “söyle-r i-di”, C’de “seslen-ir i-di”, D’de “ayrıl-ma-mış i-di”, E’de “savrul-u-yor i-di” fiilleri, birleşik za-manlı fiillerdir. B seçeneğinde “anlat-mış-tır” fiili, ek fiil geniş zaman üçüncü tekil kişi çekimi olan “-dır” ekini almıştır. Bu ek, birleşik zamanlı fiil kurmaz. Birleşik za-manlı fiillerde ikinci kip eki “i-di, i-miş, i-se” olmalıdır.

Yanıt B

10.4

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yükleminde ek fiil vardır?

A) Sınavı iyi geçmiş olsaydı hepimizin yanına uğrardı.

B) Arkadaşlarına nasıl davranacağını hâlâ öğrene-medin.

C) Yeteneğin varsa güzel sanatlarla ilgili sınavlara gir.

D) Bana çektirdiğin acıların cezasını en kısa zaman-da çek.

E) Başkasını unuttuğun kadar çabuk unutulacaksın.

B, C, D, E seçeneklerindeki fiiller (öğrenemedin, gir, çek, unutulacaksın), basit zamanla çekimlenmiş;A seçeneğinde “uğra-r-dı” fiili, ek fiilin geçmiş zamanı-na göre (uğrar i-di) çekimlenmiştir.

Yanıt A

"Fiil"


178

DİL BİLGİSİ

5

Çağdaş öykü ve romanımızın ustalarından Demirtaş Ceyhun, yeni kitabıyla da yazınımızda kendi kurduğu yeni bir türe imza attı.

Bu cümlede aşağıda verilenlerden hangisi yoktur?

A) Ek fiil almış sözcük

B) Sıfat tamlaması

C) Fiilden türemiş isim

D) Sıfat-fiil ekiyle türemiş sözcük

E) Bulunma durumu eki almış sözcük

Çağdaş öykü, yeni kitap sıfat isim sıfat isim

sıfat taml. sıfat taml.

yaz-ın-ımız-da fiil YE ÇE ÇE isim

“Kur-duğ-u” sıfat-fiili, “kurmak” fiilinden “-dık, -dik” sı-fat- fiil ekiyle türemiştir. Sıfat-fiil ekleri, yapım ekleridir.

Yaz-ın-ımız-da (-de, bulunma durum ekidir.)

Bu cümlede ek fiil almış sözcük yoktur.

Yanıt A

6

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-yor” eki, cümle-ye diğerlerinden farklı bir zaman anlamı katmıştır?

A) Sınavlardan önce konuları gözden geçiriyorum.

B) Okulun kütüphanesinde her gün çalışıyorum.

C) Sınav sonuçları ayın sonunda açıklanıyor.

D) Birkaç gün sonra işe başlıyorum.

E) Bahçede çalışanların konuşmalarını duyuyorum.

“-yor” eki A ve B’deki cümlelere geniş zaman anlamı, C ve D’deki cümlelere de gelecek zaman anlamı kat-mıştır. E seçeneğindeki cümlede kendi kip anlamını (şimdiki zaman) korumuştur.

Yanıt E

7

Sanatçı, iyi bildiğini sandığı Türkçeyi, hiç bilmediğinin, yeniden ve doğru biçimde öğrenmesi gerektiğinin bi-lincine varırsa, yazdıklarına acımasız bir eleştirmen gibi bakarsa, bıkmadan usanmadan büyük öykücüle-rin öykülerini okursa, iyi öyküler yazacaktır.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Sıfat-fiil ekiyle türemiş sözcük, ismi nitelemiştir.

B) Zarf-fiil ekiyle türemiş sözcük, fiili nitelemiştir.

C) Geniş zaman III. tekil kişiyle çekimlenmiş fiil var-dır.

D) Basit zamanla çekimlenmiş fiil yoktur.

E) Ek fiil almış sözcükler kullanılmıştır.

“Bildiğini, sandığı” sıfat-fiilleri “-dık,-dik” sıfat-fiil ekiyle türemiş ve “Türkçe” sözcüğünü niteleme görevinde kullanılmışlardır.

İyi bildiğini sandığı Türkçe sıfat sıfat-fiil sıfat-fiil isim

“Bıkmadan, usanmadan” zarf-fiilleri “-meden, -madan” zarf-fiil ekiyle türemiş ve “yazacaktır” fiilini nitelemiştir.

“Var-ır-sa” fiili, geniş zaman ve koşul kipi eki almış,III. tekil kişiye göre çekimlenmiştir.

“Yaz-acak-tır” fiili, basit zaman çekimlidir. “-dır” eki, ek eylem geniş zaman III. tekil kişi çekimidir ve birleşik zamanlı eylem kurmaz.

“var-ır i-se > varırsa, bak-ar i-se > bakarsa, oku-r i-se > okursa, yazacak-tır” fiillerinde ek fiil vardır. Ek fiil, “varırsa, bakarsa, okursa” fiillerinde birleşik za-manlı fiiller kurmuş, “yazacak-tır” da ise çekimli fiile “-dır” eki “tahmin” anlamını katmıştır.

Yanıt D

179


1. Bir işi, oluşu, durumu kip ve kişi çekimi ile anlatan sözcüklere eylem (fiil) denir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çekimli fiil (eylem) yoktur?

A) Bugünkü toplantı, çoğunluk sağlanamadığı için ertelendi.

B) Kapıdaki görevliyi aşıp danışmaya ulaşmak için çok çabaladı.

C) Başkent, bütün Anadolu’ya bir iç kale vazifesi görmüş.

D) Olaylar arasında bağlantılar kurmaya çalışırdı.

E) Yüksek kesimlerde ağır bir kömür kokusu vardı.

2. İş (kılış) fiilleri, yapılan işten etkilenen bir nesnenin bulunduğu fiillerdir. Bu fiilleri “onu” sözcüğüyle bir-likte kullanarak bulabiliriz.

Aşağıdaki altı çizili fiillerden hangisi iş (kılış) fiili değildir.

A) Onu karşımda görünce gözlerime inanamadım.

B) Her şiir, toplumdaki farklı bir estetik anlayışı yansıtır.

C) Onu uzaktan fark etmediğimi çoktan anlamıştı.

D) Eğitim sorununa karşı yeterli önlem alınmadığı-nı düşünüyorum.

E) Okuyucunun beklentilerini göz önüne almak, yaratıcılığı engeller.

3. Oluş fiilleri, zamanla meydana gelen değişmeyi gösteren fiillerdir. Eylem genellikle kendiliğinden gerçekleşir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde oluş fiili var-dır?

A) Yapraklar sarardı, sen yine yoksun.

B) Kuşlar da terk etti bu mevsim sonu.

C) Kanadı kırık kuş merhamet ister.

D) Bakma insanlara böyle tuhaf tuhaf.

E) Benim aşkım sığmaz öyle her saza.

4. Öznenin kendi istemiyle gerçekleştirdiği, daha çok içinde bulunduğu durumu gösteren ve bir durağan-lık bildiren fiillere durum fiili denir. Bu fiiller başka bir nesneyi etkilemeyen, nesne almayan fiillerdir.

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili fiillerden han-gisi, durum fiili değildir? A) Freni bozulan araba yolun ortasına gelip

durdu.B) Yoldaki kalabalık, duvardaki ilginç reklama

bakıyor.C) İşçiler, tarladaki zararlı otları akşama kadar

toplamış.D) Beklenen yolcu otobüsü saat ikide otogara

geldi.E) Babam aşırı yorgun olduğu için gün boyu

uyumuş.

5. Haber ya da dilek kip eklerinden birini aldıktan sonra ek fiilin "-idi / -imiş / -ise" çekimlerinden birini daha alan fiillere birleşik çekimli (zamanlı) fiil denir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, birleşik za-manla çekimlenmiş fiil vardır?A) Dün akşamki kazada çocuğun kolu ve bacağı

kırılmış.B) Koca kasaba, uzakta ışıktan bir çizgi gibi görü-

nüyordu.C) Artık, geçmişi bırakıp yaşadığın çağa ayak uy-

durmalısın.D) Yorgun tekerlekler, yollara durmadan bir şeyler

fısıldıyor.E) Bilgisayar bağımlılığı, büyüklerden küçüklere

geçti.

6. Fiil kipleri, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır. Haber (bildirme) kipleri fiilin zamanını bildirir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi haber (zaman) kipiyle çekimlenmemiştir?A) Dağını zirvesinde kalın bir buz örtüsü karşılar

sizi.B) Şehir merkezinde nereleri gezmemi tavsiye

edersiniz?C) Bu yörede Yörük efsaneleri yıllardır anlatılıyor.D) İşlerimizin yoğunluğu bitince seninle tatile gide-

lim.E) Sahnedeki sanatçı duygulu bir şarkı söylüyor.

"Fiil"

181

Konu Testi - 1

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi, durum bildiren bir fiildir?

A) Bahçemizdeki ıhlamur ağacını kökünden kes-mişler.

B) Çocuklarını okutmak için varını yoğunu satmış.

C) Yaşam koşulları onu zamanından önce yaşlan-dırmış.

D) O küçük çocuğun, beni dinlerken gözlerinin içi gülerdi.

E) Dostlarım sayesinde yaşamı korkmadan ku-cakladım.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi fark-lı bir kiple çekimlenmiştir?

A) Senin bu tavırların yüzünden çileden çıkıyo-rum.

B) Bir yanlışı gördüğünde anında düzeltmelisin.

C) Bizim ilçede her yıl eylül ayında festival düzen-lenir.

D) Binanın arka bahçesine büyük bir çardak yapı-lacak.

E) Geçen yıl biz de aynı otelde bir hafta kaldık.

3. “Sevmek” fiilinin istek kipi hikâyesi birinci tekil kişi biçimi, aşağıdakilerden hangisidir? A) Sevseydim B) SeveydimC) Sevmeliydim D) Seveymiş

E) Sevseymiş

4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yükleminde “anlam (kip, zaman) kayması” vardır?

A) Kimi onun durgun hâlini sever, kimi kızgınlığını.

B) Yitirilmiş yılların hüznü yansımış ışıltılı gözlerine.

C) Önce sinemaya gidecek, sonra da alışveriş ya-pacağız.

D) Kitapları, genellikle içimdeki sesi dinleyerek se-çerim.

E) Sevgiyi, hoşgörüyü unutmayacaksın insan iliş-kilerinde.

5. Aşağıdakilerin hangisine emir (buyruk) kipi, cümleye emir anlamı katmamıştır?

A) Okuldaki çalışmasını bitirince yanıma gelsin.

B) Sınavdan önce sıranın gözündekileri kaldırın.

C) Okuldan gelir gelmez ödevlerinizi bitirin.

D) Bürodaki halıların saçaklarını da yıkasın.

E) Yüce Mevla sana gönlünden geçen tüm güzel-likleri versin.

6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi, bir-leşik zamanlı (kipli) değildir?

A) Olanları öğrenince babası ona çok kızmıştı.

B) Evini ve arabasını iki günde satıverdi.

C) Ben olsam onlara asla yardım etmezdim.

D) Söylenenler karşısında hayretten donakalmıştı.

E) Sabahları uyanır uyanmaz radyoyu açardı.

"Fiil"

GELİŞTİREN

TEST

1

222

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem, “oluş” anlamlı bir fiildir?

A) Ormana, ovada otlayan kuzulara, üveyiğin uçu-şuna bakıyorum.

B) Yaşamına yeni bir biçim vermek için durmaksı-zın çalışıyordu.

C) Zümrüt yeşili ağaçların altında tatlı bir sohbete dalmışlardı.

D) Buzdolabına koymayı unuttuğum iki tencere yemek ekşimişti.

E) Tren yolculuğu yapacak olmanın heyecanı he-pimizi sarmıştı.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiil, yüklemi birleşik zamanlı (birleşik kipli) yapmamıştır?

A) Yağlı boya tabloların güzelliğini anlatıyorlardı.

B) Sağlığına zarar veren şeylerden hep kaçınır-mış.

C) Burada hiç kimse dağ sporuyla ilgilenmezdi.

D) Yazar, yaşamın güzelliklerini de ele almalıdır.

E) Beni tanıyormuş gibi konuşmanız çok ilginçti.

3. I. O gün öğleden sonra evde yalnız kaldı.II. Bahçede oynayan çocukları uzaktan izledim.

III. Öğrencilerle birlikte sokağın başına kadar yü-rüdü.

IV. Arkadaşlarının hepsi ona armağan vermişti.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangile-rinin yüklemleri geçişsiz fiildir?

A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV.

D) I. ve III. E) I. ve IV

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde ek fiil yoktur?

A) Hiç çekinmeden bana beceriksiz olduğumu söylemişti.

B) Sınıftaki demirbaşlara zarar verenler de vardı.

C) Sabahleyin günlük güneşlik olan hava bulutla-nıverdi.

D) Bütün gece etrafta dolaşan turistlerle konuşur-duk.

E) Ayda bir yapılan toplantılara nedense gelmez-di.

5. Aşağıdakilerin hangisinde işteşlik anlamı yoktur?

A) Hızını alamayınca duvara yapıştı.

B) Büroda çalışacağı arkadaşlarıyla tanıştı.

C) Otobüs durağında saatlerce bekleştik.

D) Sabahleyin uzaktan uzağa selamlaştık.

E) Yağmur başlayınca sağa sola kaçıştılar.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi, anlamca kaynaşmış bir birleşik fiil değildir?

A) Geçen hafta rakip takıma fark attık.

B) Bize güldüklerinin son anda farkına vardık.

C) Nasıl olur da aradaki farkı göremezsiniz?

D) Kasayı açarken kimse farkında olmadı mı?

E) Öğrencileri arasında asla fark gözetmez.

FİİLLER

PEKİŞTİREN

TEST

1

224

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi dönüşlü çatılı bir fiildir?

A) Beni şaşırtmaya çalıştığını anlamıştım.

B) Kaçak yapıların tamamını yıktırdılar.

C) İzlendiğimizi anlayınca çocuk parkında saklan-dık.

D) Başarmayı isteyenler zamanını iyi kullanmalı.

E) Dolaptaki yemek, toplantıya geleceklere ayrıl-mış.

2. Aşağıdakilerin hangisinde yardımcı fiil kullanıl-mıştır?

A) Köroğlu usulca iner dağlardan Mertlik gider pusu gelir sinsi sinsi

B) Yıkılmış dilberin mamur illeri Susmuş bülbül söylemiyor dilleri

C) Her sabah naz ile gelip geçersin Hiç de saklamazsın özünü benden

D) Sümbüller perişan, güller kan ağlar Şeyda bülbül terk etti bu bağı

E) Salına salına gelen sevdiğim Söyle narin ellim kimin yârisin

3. Aşağıdakilerin hangisinde özne, işi başkasına yaptırmıştır?

A) Mağazayı, fatura vermediği için kapatmışlar.

B) Üniversitelerde bazı bölümler tercih edilmiyor.

C) Arkadaşlarını arayıp onlarla vedalaşmalısın.

D) Karşı konağı, kasabanın en zengini onartmış.

E) İş yerindeki huzursuzluk hepimizi etkiliyordu.

4. Aşağıdaki dizelerin hangisinde fiilimsi kullanıl-mamıştır?

A) Boşuna değildir insanları sevmek Özgürlük savaşında

B) Nereden düştü aklımıza Bu kış ortasında buluşmak

C) Sana bir çiçek veriyorum Zor günlerin çiçeğini veriyorum

D) Bir çiçek ki Sevdikçe güzelleşir insan

E) Bir elinde çiçeklenmiş badem dalı Bir elinde çayır, çimen

5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde diğerlerinden farklı bir fiilimsi kullanılmıştır?

A) Az değildir varmadan senin gibi yurduna

B) Ey hanların gönlümü sızlatan duvarları

C) Post verenler, yabanın hayduduna, kurduna

D) Yaşaran gözlerimde her şey artık değişti

E) Dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar

6. “Rüzgâr esmeyince yaprak oynamaz.” atasözün-deki fiilimsinin tür ve anlam yönünden özdeşi, aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Ateş, düştüğü yeri yakar.

B) Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.

C) Paça ıslanmadan balık tutulmaz.

D) Akacak kan damarda durmaz.

E) Aza kanaat etmeyen, çoğu hiç bulamaz.

FİİLLER

ÖLÇEN

TEST

1

226

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, geçişsizken geçişli duruma getirilmiş bir fiil vardır?

A) Görevli bize müzeyi gezdirdi.

B) Mal varlığını çocukları arasında paylaştırdı.

C) Kendine güzel bir hırka ördürdü.

D) Hızlı giden arabaları polis durdurdu.

E) Bana iki gazete ile bir kitap aldırdı.

2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birleşik fiil yoktur?

A) Kısa çöple uzun çöpün kavgası

Süregelmiş çağlar boyu

B) Beni sevmiyordun bilirdim

Bir sevdiğin vardı, duyardım

C) Çıktım yücesine seyran eyledim

Yâr ile gezdiğim yerler perişan

D) Gündüzden, gürültüden ırak

Akşamı seyredeyim bakışlarından

E) Geç fark ettim taşın sert olduğunu

Su insanı boğar, ateş yakarmış

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir isim tamla-ması, ek fiil alarak yüklem olmuştur?

A) Yavaş yavaş kapanacak gözlerin, derin uykula-ra.

B) Duyduğum en güzel ses, bebeğin viyaklama sesiydi.

C) Yaşamla savaşarak geçirdik koca bir gençliği.

D) Bütün bir şehri ev ev gezdiler nüfus sayımında.

E) Sanıyorum yeniden onarılmıştı Selçuklu küm-betleri.

4. Bahçelerim var aydınlık yeşiller içindeYeşil satarım, mavi satarımNe ölçerim, ne tartarımİklim, mevsim bilmez bahçelerim

Bu dizelerde altı çizilmiş fiillerin çatısı, aşağıda-kilerin hangisidir?

A) Etken-geçişsiz

B) Dönüşlü-geçişsiz

C) Etken-geçişli

D) Edilgen-geçişsiz

E) İşteş-geçişli

5. Aşağıdaki altı çizili fiilimsilerden hangisi, öteki-lere göre farklı bir görevde kullanılmıştır?

A) Düğüne katılacaklar, davetiyelerini aldılar.

B) Çağın getirdiği yeni kavramları ustalıkla yorum-lardı.

C) Kendi kendisiyle çelişmeyen eleştirmen, başa-rılı olur.

D) Yaşanmamış olayları yaşanmış gibi anlatmaya başladı.

E) Sağlıklı düşünebilen bir kuşak yetiştirmek zo-rundayız.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi, yeter-lik fiilinin olumsuzudur?

A) Ne yaparsanız yapın, asla sinirlenmezdi.

B) Sorulara verecek yanıt bulamadılar.

C) Hiçbir derse zamanında gelmiyorsun.

D) Buralarda temiz bir yer zor bulunur.

E) Dürüst bir insanın ödülü bu olmamalıydı.

FİİLLER

CÜMLE BİLGİSİ BÖLÜM

4

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017


1 1 1 1 2 1 1 1 1 3 1 2 1 1 1

CÜMLE BİLGİSİKONUSUNUN YGS - LYS'DE ÇIKMIŞ SORU DAĞILIMI

u Cümlenin Ögeleri

u Cümle Türleri

DİL BİLGİSİ

238

KONU

Cümlede bir ögenin diğerlerine göre daha baskılı ve kuvvetli söylenmesine cümle vurgusu denir. Yüklemin isim ya da fiil oluşuna göre cümlede vurgulanan öge değişir.

Yüklemi fiil olan cümlelerde vurgu, yüklemden önce gelen ögededir:

✓ Ateş Dayı, meşe kömüründe demlediği çayı hepimize ikram etmişti. DT Yüklem (Kime?)

Yukarıdaki cümlede yüklemden hemen önce gelen öge, dolaylı tümleç olduğu için vurgulanan öge de dolaylı tümleçtir.

✓ Ateş Dayı, hepimize meşe kömüründe demlediği çayı ikram etmişti. Belirtili nesne Yüklem (Neyi?)

Bu cümlede ise yüklemden önce gelen öge belirtili nesne olduğu için vurgulanan öge belirtili nesnedir.

Yüklemi isim olan cümlelerde vurgu, cümlenin yüklemindedir:

✓ Bu mevsimde Akdeniz kıyıları Türkiye’nin en güzel yeridir. Yüklem (isim tamlaması)

✓ Pek çok insanın zor anında imdadına yetişen itfaiyeciler gizli kahramanlardır. Yüklem (sıfat tamlaması)

Yüklemleri ad soylu sözcüklerden oluşan bu cümlelerde vurgulanan öge yük-lemdir.

CÜMLEDE ARA SÖZ / ARA CÜMLE

Cümlede herhangi bir ögenin anlamını pekiştirmek, ögeyi açıklamak ya da kuv-vetlendirmek için kullanılan söz gruplarına ara söz denir. Ara sözler, cümle değerin-de olursa bu ara sözlere ara cümle adı verilir. Ara söz ve ara cümleler, cümleden çıkarıldığında anlamda herhangi bir daralma ya da bozulma meydan gelmez. Ara sözler/cümleler, cümle içinde iki virgül, ayraç ya da iki kısa çizgi arasında gösterilir.

I. Bir ögenin açıklayıcısı olan ara sözler: Bazı ara sözler kendisinden önce gelen ögenin açıklayıcısı olarak cümlede görev yapar, açıkladığı öge ile aynı görevi üstlenir.

✓ Ekonomik sıkıntılar yüzünden memleketteki arsayı, Belirtili nesne

dedemden miras kalan arsayı, geçen ay sattık. ara söz (nesnenin açıklayıcısı) Yüklem (Nereyi?)

✓ Bu yaz İstanbul’a, her köşesinde tarih kokan yedi tepeli şehre, gideceğiz. DT ara söz (dolaylı tümlecin açıklayıcısı) Yüklem (Nereye?)

II. Bir ögenin açıklayıcısı olmayan ara cümleler: Bazı cümlelerde ara sözler kendi-lerinden önce gelen ögeyi açıklamaz. Bu ara sözlere "ara cümle" adı da verilir. Ara cümleler öge dışı unsurdur.

✓ Sanatçının yeni kitabı, çok beğenileceğini düşünüyorum, Özne ara cümle (öge dışı unsur)

Yüklemi sonda olmayan fiil cümlelerinde de vur-gu yüklemden önce gelen ögededir. Devrik isim cüm-lelerinde vurgu yine yük-lemdedir.

AKLINDA OLSUN

“mi” soru edatı, “de” ve “ki” bağlaçları vurguyu kendin-den önceki ögeye çeker.

UYARI

CÜMLEDE VURGU


240

DİL BİLGİSİ

10.1

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru, özneyi bul-durmaya yöneliktir?

A) Kitap mı okuyorsun?

B) Çok mu konuştum?

C) Pencereyi mi açayım?

D) Alışverişe mi gideceksin?

E) Kuşlar mı ötüyor?

“Mi” soru sözcüğü, kendinden önce gelen ögeyle ilgili soru sorar. A ve D seçeneklerinde “mi” soru sözcüğü nesneyi, B’de zarf tümlecini, D’de dolaylı tümleci bul-durmak için sorulmuştur. E’deki soru ise eylemi yapa-nı yani özneyi buldurmaya yöneliktir.

Yanıt E

10.2

Aşağıdaki sorulardan hangisinin yanıtı özne de yüklem de değildir?

A) - Öğretmen ne yapıyor?- Çalışıyor.

B) - Elindeki çantada ne var?- Elbise.

C) - Az önce kim geldi?- Mine.

D) - Berk kimi davet etmiş?- Hüsmen Ağa’yı.

E) - Orada hava nasılmış?- Sıcakmış.

Sorulara verilen yanıtları soru sözcüklerinin yerine ko-yarak ögeleri belirlediğimizde A ve E seçeneklerindeki soruların “yüklemi”; B ve C’deki soruların özneyi bul-durmaya yönelik olduğunu görürüz. D seçeneğindeki yanıt, eylemden etkileneni (nesneyi) vermektedir.

Yanıt D

10.3

Ara sözler, kendisinden önce gelen ögeyi açıklayıp pekiştirebilir.

Buna göre aşağıdakilerin hangisinde ara söz, öz-nenin açıklayıcısıdır?A) Romanda, ödül alan romanda, mistik ögelere yer

verilmişti.B) Onun bestesi, son yaptığı bestesi, halk ezgilerin-

den izler taşıyor.C) Kimi şairlerin ilk şiirlerinde, acemilik ürünlerinde,

ayrı bir içtenlik vardır.D) Yazdığı şiirlerinde üstatlardan, belli yılların şairle-

rinden, alıntılar vardır.E) Gençliğinde, üniversite yıllarında, ilk öykülerini

yazmaya başladı.

A, C ve D seçeneklerinde dolaylı tümleçler, E’de zarf tümleci, açıklamalarıyla (ara sözlerle) verilmiş. B se-çeneğinde özne “onun bestesi”, açıklaması (ara söz) da “son yaptığı bestesi” dir.

Yanıt B

10.4

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde vurgulanan öge ötekilerden farklıdır?A) Dün akşam masanın üstüne ders notlarını bırak-

mıştım. B) Boş bardakları bir tepsiye koyup mutfağa götür-

dü.C) Bu saati geçen yıl İstanbul'daki Kapalı Çarşı’dan

almıştım.D) Kitaplarını okuduktan sonra sınıftaki arkadaşları-

na veriyordu.E) İdari bölüm değiştiği için eşyalarını yeni odasına

taşımış.

Fiil cümlelerinde vurgulanan öge, yüklemden önce gelen ögedir. A seçeneğinde yüklemden önce gelen “ders notlarını” söz öbeği, nesne görevindedir. Bu ne-denle nesne vurgulanmıştır. Diğer seçeneklerde yük-lemden önce gelen ögeler dolaylı tümleçtir, bu neden-le vurgulanan ögeler de dolaylı tümleçtir.

Yanıt A


241

5

Dar ve yokuşlu dağ yolu, köyün yakınından geçerek ana yola bağlanıyordu.

Aşağıdaki cümlelerin hangisi, ögelerin dizilişi ba-kımından bu cümleyle aynıdır?A) Güçlerini esirgemeyen insanlardan oluşan top-

lumlar, bireylerin güçlerinin toplamını aşarlar.B) Çağdaş eleştirinin zayıf noktalarından biri, sanat

yapıtının şekline aldırmayıp içeriğine önem ver-mesidir.

C) Uygarlığın gelişimi, bilgi ve kültür değerlerinin ku-şaktan kuşağa aktarılmasıyla sağlanmıştır.

D) Anlam bulanıklığının nedenlerinden biri de sözcü-ğün yapısındaki kimi eklerin ne olduğunun belir-sizliğidir.

E) Toplumsal değerlere en aykırı duran yazarlar bile, o aykırılığa ihtiyacı olan toplum tarafından yaratıl-mıştır.

Dar ve yokuşlu dağ yolu/köyün yakınından geçerek / Özne ZT

ana yola/ bağlanıyordu. DT Yüklem

A) Güçlerini esirgemeyen insanlardan oluşan toplumlar/ bireylerin güçlerinin toplamını /aşarlar. Özne Belirtili nesne Yüklem

B) Çağdaş eleştirinin zayıf noktalarından biri/ Özne

sanat yapıtının şekline aldırmayıp/ içeriğine/ Zarf tümleci DT

önem vermesidir. Yüklem

C) Uygarlığın gelişimi/ bilgi ve kültür değerlerinin Özne Zarf tümleci

kuşaktan kuşağa aktarılmasıyla/sağlanmıştır. Yüklem

D) Anlam bulanıklığının nedenlerinden biri de/ Özne

sözcüğün yapısındaki kimi eklerin ne olduğunun Yüklem

belirsizliğidir.

E) Toplumsal değerlere en aykırı duran yazarlar bile/ Özne

o aykırılığa ihtiyacı olan toplum tarafından/yaratılmıştır. Edat tümleci Yüklem

Yanıt B

6

Aşağıdakilerden hangisi, ögelerin sıralanışı yö-nünden “Yazarın son yapıtındaki üslup farkını, eleş-tirmenler çok tartıştı.” cümlesiyle aynıdır?

A) Bir yapıt, kim ne derse desin, yazıldığı çağın özel-liklerini taşımıyorsa kalıcı olamaz.

B) Kitabın son sayfasında, yararlandığı kitap ve kay-nakları da belirtmeyi ihmal etmemiş.

C) Güzel günler göreceğimizi ve mutlu yaşayacağı-mızı öğrencilerim ve ben yıllardır konuşuyoruz.

D) Yolun iki tarafına dikilmiş ceviz ağaçlarında yum-ruk büyüklüğünde cevizler vardı.

E) Bu kıyı kasabasında aklınıza gelebilecek her tür-de yazılmış kitap bulunan bir kütüphane bulunu-yordu.

Yazarın son yapıtındaki üslup farkını,/ eleştirmenler/ Belirtili Nesne Özne

çok/ tartıştı. ZT Yüklem

A) Bir yapıt,/ kim ne derse desin,/ yazıldığı çağın Özne öge dışı unsur ZT

özelliklerini taşımıyorsa/ kalıcı olamaz. Yüklem

B) Kitabın son sayfasında,/ yararlandığı kitap ve DT Belirtili Nesne

kaynakları da belirtmeyi/ ihmal etmemiş. Yüklem

C) Güzel günler göreceğimizi ve mutlu yaşayacağımızı/ Belirtili Nesne

öğrencilerim ve ben/ yıllardır/ konuşuyoruz. Özne ZT Yüklem

D) Yolun iki tarafına dikilmiş ceviz ağaçlarında/ DT

yumruk büyüklüğünde cevizler/ vardı. Özne Yüklem

E) Bu kıyı kasabasında/ aklınıza gelebilecek her DT DT

türde yazılmış kitap bulunan bir kütüphane/ bulunuyordu. Yüklem

Yanıt C

"Cümlenin Ögeleri"

243


1. I. Yükleme yöneltilen “Ne?” sorusu sadece özne-yi buldurur.

II. Cümledeki söz öbekleri, tamlamalar, birleşik sözcükler, deyimler, ikilemeler, eylemsi grupla-rı, edat grupları vb. bölünemez.

III. Cümledeki ünlemler, hitap ve seslenme söz-cükleri öge olarak kabul edilmez.

IV. Nesne, yüklemi fiil ya da isim olan cümlelerde bulunan bir ögedir.

Cümle ögelerinin bulunmasına yönelik yukarı-daki açıklamalardan hangileri yanlıştır?

A) I. ve II. B) II. ve III. C) I. ve IV.

D) II. ve IV. E) III. ve IV.

2. Yüklem; kip, kişi ya da ek fiil alıp iş, oluş, hareket, durum bildirerek cümleyi bir yargıya bağlayan söz-cük ya da söz öbeğidir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem yanlış gösterilmiştir?A) İnsan, iyi tarafını da kötü tarafını da aynı titizlik-

le ortaya çıkarmalıdır.B) Felsefeyi, insanlar için ulaşılmaz, asık suratlı,

çatık kaşlı ve belalı göstermek büyük bir hatadır.C) Burası oturduğum yerden yarım saat kadar

uzakta, kül rengi bir kerpiç yığınıydı.D) Birikimi olmayan okurun, şiiri kendince anlaya-

bilmesi olanaklı değildir.E) Küresel ısınma, okyanuslarda su düzeyinin

yükselmesine yol açacaktır.

3. Özne, cümledeki işi, oluşu, hareketi yapanı bildiren ögedir. Yükleme “Kim, ne?” soruları yöneltilerek bulunur.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz öbeği özne değildir?A) Başarılı şiir, etkisini ve anlam zenginliğini gele-

cek dönemlerde de sürdürür.B) İnsanlığın çocukluk döneminde oluşmuş bir bi-

rikim olan mitoloji, tüm sanatsal yaratıların çıkış noktasıdır.

C) Yabancı sözcüklerden arınmış yapıtlar, bana büyük bir haz verir.

D) Buradaki ormanlarda yaklaşık üç yüz tür yaba-ni orkide yetişiyor.

E) Beğenilen romanları televizyon filmi hâline geti-ren yönetmenler edebiyata kötülük yapmaktadır.

4. Nesne, öznenin yaptığı işten etkilenen ögedir. Yükle-me yöneltilen “Neyi, kimi?” sorularıyla belirtili nesne, “Ne?” sorusuyla belirtisiz nesne bulunur. Nesne, yüklemi geçişli fiil olan cümlelerde bulunur.

Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerden han-gisinde nesne vardır?A) Sanat, hep aynı biçimde tekrarlanan duygu,

düşünce ve güzelliklerden, farklı tatlar alınma-sını sağlayan bir zenginliktir.

B) Okyanusların su düzeyi yükselince bazı adalar-la karaların kıyı kesimleri su altında kalacaktır.

C) Kaçkar Dağları, bizlere masallarda anlatılan dünyanın gerçeğe dönüşmüş hâli gibiydi.

D) O, en bilgece düşünceleri, en yüce duyguları halk diliyle söylemeyi başarmıştır.

E) Kars, tarih öncesi çağlardan günümüze dek çe-şitli uygarlıkların yaşam alanıdır.

5. Yüklemi yer, yön bakımından tamamlayan öge, dolaylı tümleçtir. Yükleme yöneltilen “Kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden?” sorularının yanıtıdır. Bu sorulara göre, dolaylı tümleç olan öge “-e, -de, -den” eklerinden birini almak zorundadır.

Buna göre aşağıdaki altı çizili söz öbeklerinden hangisi dolaylı tümleç görevinde değildir?A) Sanatçılar, günlük etkinlik planına göre festival-

de yer alacak.B) Kızartma ve kavurma gibi çok yağlı besinlerle

fazla tuzlu yiyeceklerden kaçınılmalıdır.C) Türkiye’de, soğanlı bitkilerin içinde bulunduğu

grupta üç yüz çeşit bitki var.D) Bu eşsiz manzara, yaşamın değişik boyutlarını

düşündürüyordu kafiledeki dağcılara.E) İçinde Mimar Sinan’ın bir eserinin de bulundu-

ğu bu çarşıda, Halep’ten alınması gereken her şeyi bulabilirsiniz.

6. Zarf tümleçleri, yüklemi; durum, zaman, miktar, yer-yön ve nedenlik yönüyle tamamlayan ögelerdir ve yükleme yöneltilen “Nasıl, ne zaman, ne kadar, neden, niçin, niye?” sorularıyla bulunur. Aşağıdaki cümlede;“Akşam serinliği bastırınca(I) koridorda bekleyen jandarmalar iskemlelerini alıp (II) odalarına giriyor-lardı.” I numaralı söz öbeği yükleme yöneltilen ---, II numaralı söz öbeği de --- sorusuna yanıt verdiği için zarf tümlecidir.

Bu açıklamada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?A) nasıl - nasıl B) ne zaman - nasıl C) ne kadar - nasıl D) ne zaman - ne kadar

E) nasıl - niçin


245

1. I. İnsanları yalnızlıktan kurtaracak en iyi dostlar kitaplardır.

II. Kasabamızın esnafı herkes gibi ekonomik kriz-den etkilendi.

III. Davranışları, düşüncelerinde samimi olduğunu ortaya koyuyor.

IV. İyi ile kötünün sınırlarını keskin çizgilerle ayır-mış yazar.

V. Dayanışma ve yardımlaşma, çağımızda sözlük anlamını yitirmiştir.

Numaralanmış cümlelerin hangisinin yüklemi, söz öbeğinden oluşmuştur? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V

2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde nesne vardır?

A) Bir gün dedim ki istemem artık ne yer ne yâr Çıktım sürekli gurbete, gezdim diyar diyar

B) Yelken, vapur ne varsa kaçışmış limanlara Yalnız onundu koskaca meydan ve manzara

C) Her yaz şimale doğru asırlarca bir koşu Bağrımda bir akis gibi kalmış uğultusu

D) Sonsuz ufuktan ah o ne coşkun gelişti o Birden nasıl toparlanarak kükremişti o

E) Balkan şehirlerinde geçerken çocukluğum Her lahza bir alev gibi hasretti duyduğum

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru, farklı bir ögeyi buldurmaya yöneliktir?

A) İstediğim kitabı ne zaman getireceksin?

B) Bir kelebek gibi mi çırpınıyordu yüreği?

C) O çocuk buraya tek başına nasıl gelmiş?

D) Günlerdir kafasında gitmeyi mi planlıyor?

E) Tatile sınava girdikten sonra mı gideceksin?

4. Cümlede önemsenen ögeyi vurgulamanın bir yolu da onu yükleme yaklaştırmaktır.

Bu açıklamaya göre aşağıdakilerin hangisinde dolaylı tümleç vurgulanmaktadır?

A) Bu ürkütücü sesi duyanlar, birbirlerine korkuyla sarılıyorlardı.

B) Gerçek sanatçılar, her olayda bir incelik bir gü-zellik ararlar.

C) Tiftikten yapılmış çadırın altında zaman zaman üşüyordum.

D) Aylardan beri arkadaşlarıyla yıl sonu programı-na hazırlanıyor.

E) Okul bahçesindeki kavgayı okul yöneticilerine kimse söylemedi.

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin öznesi “sözde özne” dir?

A) Annesi, ağlayan çocuğu parka götürdü.

B) Onun buraya gelmesini ben istedim.

C) Uçsuz bucaksız ovalardan geçtik.

D) Sabah erkenden yola düştüler.

E) Bu evin planı kime çizdirilmiş?

6. Aşağıdakilerin hangisi iki ögeli bir cümledir?

A) Sorumluluk sınavları eylülde yapılacak.

B) Serçeler ötüşüyor ceviz ağacının dallarında.

C) Başladığın bir işi mutlaka bitirmelisin.

D) Arkadaşlarını ayağa kalkarak karşıladı.

E) Kulaktan dolma bilgilerle hareket ediyor.

Konu Testi - 1


GELİŞTİREN

TEST

1

268

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerde “-de” eki almış sözcükler-den hangisi, dolaylı tümleç görevinde kullanıl-mamıştır?

A) Sabahın seher vaktinde, görebilsem yârimi.

B) Ders bitinceye kadar sırada sessizce oturdu.

C) Çok aradım ama onu hiçbir yerde bulamadım.

D) Gelenlerin ellerinde büyük büyük paketler vardı.

E) Son okuduğu romanda kendini bulmuştu.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “Ne zaman, kimi, ne, nasıl?” sorularının tümüne yanıt vardır?

A) Bir yapıtta iyi bir anlatım yoksa o yapıtı kusur-suz saymak olanaksızdır.

B) Tepeden vadiye doğru indiğimde beni yıldızlı bir gökyüzü gülerek karşıladı.

C) Özgürlüğün yokluğu kişiyi gerçek düşünceden ve yaratıcılıktan uzaklaştırır.

D) Sakla samanı gelir zamanı, sözü günümüz ko-şullarına sizce uyuyor mu?

E) Eski edebî ürünlerimiz, kıvrak bir zekânın ürün-leri olarak çıkar karşımıza.

3. Zengin diller bile düşünceleri bütün açıklığıyla orta-ya koymaya elverişli değildir.

Bu cümlenin dolaylı tümleci, aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

A) ortaya koymaya

B) bütün açıklığıyla

C) bütün açıklığıyla ortaya koymaya

D) düşünceleri bütün açıklığıyla ortaya koymaya

E) zengin diller bile

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem ortak-lığı vardır?

A) Öğrencilerin konuyu anlayıp anlamadıklarını küçük bir sınavla belirleyebilirsin.

B) Biz insanlar, bizi yetiştirenleri hem eleştirir, hem de onlara hayranlık duyarız.

C) O akşam çok mutluydu, sınavının bu kadar gü-zel geçeceğini ummamıştı.

D) Öykülerinizi okurken mucizelerle karşılaşıyor, diğer kitaplarınızı da okumak istiyorum.

E) Gençlerimiz, ne söylediklerini biliyorlar ne de söylediklerine sahip çıkmayı.

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yalnızca özne ve yüklemden oluşmuştur?

A) Büyük kentlerdeki yeşil alanların korunmasına önem verilmelidir.

B) Yerde kırmızı-beyaz çizgili büyük bir örtü vardı.

C) Hırslı, çalışkan, yardımsever, alçak gönüllü bir insandı Terzi Cemil.

D) Kasaba halkı günlerdir eğleniyor, oyunlar dü-zenliyor.

E) İnsanoğlu, doğanın kurallarını hiçe sayarak ya-şayamaz.

6. “Ne … ne” bağlacının temel görevi, biçimce olumlu cümleleri anlamca olumsuz yapmaktır.

Aşağıdakilerden hangisinde “ne…ne” bağlacı bu görevinin dışında kullanılmıştır?

A) Aylardır ne bir haber gönderdi, ne de bir mek-tup yazdı.

B) Ne doğan güne hükmüm geçer ne hâlden anla-yan bulunur.

C) Ne yıldızlar kaynaşır gökyüzünde ne sevdayla dolup taşar gönüller.

D) Durumları ne iyi ne kötü, kendi yağlarıyla kav-ruluyorlar.

E) Bir aydır ne sinemaya gidebildim ne de tiyatroya.

CÜMLE BİLGİSİ

PEKİŞTİREN

TEST

1

270

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdakilerin hangisinde cümlenin ögeleri doğru olarak ayrılmıştır?

A) O dönemleri yaşamış/ canlı tanık diyebileceği-miz kültürlü insanlar / vardır.

B) Moda/ sözcüklere dayanmak ve şablon anla-tımlar kullanmak / özentiden kaynaklanır.

C) O/ uzun soluklu şiirleriyle/ edebiyatımıza/ farklı bir pencereden / bakmıştır.

D) Bu kurumda / on beş yıl çalışan/ herkese/ son model bir araba/ hediye/ ediliyor.

E) İnsanın / dokuz kere düşünüp/ bir kere konuş-ması gerektiğini/ söyledi.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtisiz isim tamlaması nesne görevinde kullanılmıştır?

A) Bu kitabın her satırında şiir tadı bulacaksınız.

B) Her yazar kendini bir dil işçisi olarak görmelidir.

C) Gece - gündüz sıcaklık farkı, baharda daha da artar.

D) Kim olduğunu, nereden geldiğini hiçbirimiz bil-miyorduk.

E) Arkadaşımın babası dil kursuna gidiyormuş.

3. “Ağustos böceklerinin neşeli şarkıları …” cümlesi, aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa cüm-lenin ögeleri sırasıyla “özne, nesne, zarf tümleci, yüklem” olur?

A) bahar akşamlarında içimizi açıyordu.

B) bize çocukluk günlerimizi hatırlatıyordu.

C) ılık bahar gecesini daha da güzelleştiriyordu.

D) bu bahar akşamında bile kederini hafifletmedi.

E) rüzgârın sesinden, çok iyi duyulmuyordu.

4. (I) Kış mevsimini, gündüzleri kısacık olduğu için sevmem. (II) Sabahleyin bir türlü doğmak bilmeyen güneş, erkenden çekip gider. (III) Saat dördü biraz geçti mi, ortalık kararıveriyor. (IV) Ne anladım ben gündüzden? (V) Sokak lambaları hava kararır kararmaz yanıyor.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangile-ri, ögelerin sıralanışı yönünden benzerlik gös-termektedir?A) I. ve III. B) II. ve III. C) II. ve V.

D) III. ve IV. E) IV. ve V.

5. “ne.... ne” bağlacı, aşağıdaki cümlelerin hangi-sinde özneleri bağlama göreviyle kullanılmış-tır?

A) “Ne senin aşkına muhtaç ne esirin olacağım.” şarkısını çok severdi.

B) Şimdiye kadar elinde ne bir kitap ne de bir ga-zete gördüm onun.

C) Okuyan kardeşini ne arayıp sorardı ne de ona para gönderirdi.

D) Bitirme tezimi hazırlamamda bana ne kardeşim ne de arkadaşlarım yardım etti.

E) Düşürdüğü cüzdanında ne bir adres ne de bir kimlik belgesi bulabildik.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümle, temel cümlenin nesnesidir?

A) Bazı insanlar, çıkarlarına ters düşen şeyleri saklamaya çalışır.

B) Yalnız yaşadığımız mutluluk, tek başına yenen yemeğe benzer.

C) Gizli kalmış her şey, bir gün ortaya çıkacaktır.

D) Mutluluğu elde etmek için çaba harcamak ge-rekir.

E) Batıl inançların, insanın yaşamını olumlu yön-de etkilemesi mümkün mü?

CÜMLE BİLGİSİ

ÖLÇEN

TEST

1

272

DİL BİLGİSİ

1. Nisan sonlarına doğru, göç katarlarının ölçülü adımlarına eşlik eden çan ve zil sesleri, Torosların eteklerinde duyulurdu.

Bu cümlenin ögeleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?

A) Dolaylı tümleç–özne–dolaylı tümleç–yüklem

B) Edat tümleci–özne–dolaylı tümleç–yüklem

C) Özne–dolaylı tümleç–dolaylı tümleç–yüklem

D) Edat tümleci–dolaylı tümleç–özne–dolaylı tüm-leç–yüklem

E) Zarf tümleci–özne–dolaylı tümleç–yüklem

2. (I) Genç adamın yüzünde, beli belirsiz bir gülüm-seme vardı. (II) Bu durum, balıkçının elinde tek balık kalıncaya kadar sürdü. (III) Balıkçının, son balığı da kendisine vermediğini görünce rengi uçtu. (IV) Yüzündeki gülümseme giderek azaldı. (V) O an, genç adamın öfkesini ve acısını, kendi içinde saklayan biri olduğunu anladım.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangile-ri ögelerinin sıralanışı yönünden benzerlik gös-termektedir?A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III.

D) II. ve IV. E) IV. ve V

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru, özneyi buldurmaya yöneliktir?

A) Bu kitabı yazmak için yüzlerce kitap mı oku-dun?

B) Yazar, yaşamını sade bir biçimde mi sürdürü-yormuş?

C) Konuşmanın gücünü, yerinde kullanılan söz-cükler mi oluşturur?

D) Gölden yansıyan ışıklar bahçenize kadar mı ulaşıyordu?

E) Yazar, çevresini gözlemleyerek mi gerçekçiliği yakalıyor?

4. I. O, varlıkların renkli, ışıklı güzellikleri karşısında duyan, düşünen ve insanların iç dünyalarını dile getiren bir şairdir.

II. O hayran olduğumuz, yolundan gittiğimiz insan-ların da hataları olabileceğini unutmamalıyız.

III. Kimi şiirlerinde görülen akşam hüznü, bu ışık ve renk dünyasından uzaklaşmanın verdiği bir acıdır.

IV. Sanat, insanda toplumsal bilincin gelişmesine, insanın kendi içsel sorunlarından uzaklaşması-na yardım eder.

V. Beyoğlu’nun dar sokaklarında merakla, öz-lemle aranan, okunmak için alınan kitaplar çok uzaklarda kaldı artık.

Numaralanmış cümlelerden hangilerinin öge sı-ralanışı özdeştir?A) I. ve II. B) II. ve III. C) I. ve III.

D) IV. ve V. E) II. ve V.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ögelere ayır-mada yanlışlık yapılmamıştır?A) Son günlerde/ yazı makinem de/ benim gibi/

yaşlanıyor/ galiba.B) Sürekli problemlerle/ karşılaşmak/ onu/ umut-

suzluğa sürüklemedi.C) Kaynağını/ insan sevgisinden almayan hangi

yapıt/ erişebilmiş yüceliğe.D) Teknolojideki bu hızlı gelişme/ bizi/ anlamadan/

kabul etmeye/ zorluyordu.E) Özel bir eğitim görmeden/ kim/ uzay merkezi-

nin/ nasıl çalıştığını anlayabilir?

6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi, ögelerinin sayı-sı bakımından diğerlerinden farklıdır?A) İstanbul, tarihsel sürekliliğe sahip bir kültür bi-

lincinin bir medeniyet çatısı altında örgütlendiği coğrafyadır.

B) Bulutlar arasında bir gedik bularak çıkan gü-neş, ilkbahardaki gibi ışıklarını saçıyordu.

C) Bulutlar, saklandıkları ufkun gerisinden ansızın çıkıp güneşi perdeleyince deniz ışıltıları birden kayboluyordu.

D) Bu kırmızı yanaklı, güleç yüzlü çocuk, büyük ablasına ne kadar çok benziyordu.

E) Ada sahillerinde gezinen pek çok insan, dün akşam bu güzel manzarayı seyretmiştir.

CÜMLE BİLGİSİ

ANLATIM BOZUKLUKLARI BÖLÜM

5

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017


1 1 1 1 2

ANLATIM BOZUKLUKLARIKONUSUNUN YGS - LYS'DE ÇIKMIŞ SORU DAĞILIMI

u Anlamla İlgili Anlatım Bozuklukları

u Dil Bilgisiyle İlgili Anlatım Bozuklukları

KONU

275

"Anlatım Bozuklukları"

ANLATIM BOZUKLUKLARI

İyi bir cümle açık, duru, yalın, dil bilgisi kurallarına uygun, noktalama yönünden de eksiksiz olmalıdır. Bu özellikleri taşımayan cümleler, anlam ve anlatım yönünden bozuk cümlelerdir.

Dilin iyi kullanılmaması durumunda anlatılmak istenenle anlatılan farklı olabilir. Bu durum da anlatım bozukluklarının oluşmasına neden olur. Anlatım bozuklukları şu başlıklar altında toplanabilir:

1. Anlamla ilgili yanlışlardan kaynaklananlar a. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılmasıb. Gereksiz Sözcük Kullanılmasıc. Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılmasıd. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılmasıe. Atasözü ve Deyimin Yanlış Anlamda Kullanılması f. Anlam Belirsizliğig. Mantık ve Sıralama Yanlışlığı

2. Dil bilgisiyle ilgi yanlışlardan kaynaklananlara. Özne-Yüklem Uyumsuzluğub. Eklerle İlgili Yanlışlarc. Öge Eksikliğid. Yüklem Eksikliğie. Tamlama Yanlışlarıf. Bağlaç Yanlışları

1. ANLAMLA İLGİLİ ANLATIM BOZUKLUKLARI

a. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması

Sözcükler, cümlede verilmek istenen düşünceyi tam olarak karşılamazsa anlatım bozulur. Aynı kökten türeyen bazı sözcükler, birbiriyle karıştırılır. Bu tür bozukluklar, sözcüğün anlamının bilinmemesinden kaynaklanmaktadır.

✓Dayım, yaşantısının son günlerini mutsuz geçirdi.

“Yaşantı”, “yaşam biçimi” anlamını taşır. Bu cümlede “yaşantı” sözcüğünün kul-lanımı yanlıştır. Bu sözcük yerine “yaşam” sözcüğünün kullanılması gerekirdi.

✓Aynı konuyu süresiz anlatması canımızı sıkıyordu.

“Süresiz”, “süresi belli olmayan” anlamındadır. Bu cümlede “süresiz” sözcüğü yanlış kullanılmıştır. Bunun yerine “sürekli, devamlı” sözcüklerinden birinin kul-lanılması gerekirdi.


283

10.1

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğün yanlış anlamda kullanımı, anlatım bozukluğuna yol açmıştır?

A) Ön yargısız biçimde tüm dünyaya açık olan sa-natçı, yurt ve ulus işlerinde seçiciydi.

B) Birçok güzelliğin kendiliğinden kapınızı çalmasını istiyorsanız ne istediğinizi bilmelisiniz.

C) Her insana herkesten daha çabuk yaklaşmayı, sı-cak bir anlaşma ortamı sağlamayı bilir.

D) Tiyatro, gerek oynayanlar gerekse izleyenler için yaşamı öğrenmenin en etkili yoludur.

E) Lisedeki sınıf arkadaşlarıyla yüzleşecek, hasret giderecek, o günleri yeniden yaşayacaktı.

E seçeneğindeki cümlede “yüzleşecek” sözcüğü yan-lış anlamda kullanılmıştır. “Yüzleş-”, bir olayı ileri sü-renle inkâr eden kimsenin yüz yüze gelerek sözlerini tekrarlamalarıdır. Bu sözcüğün yerine “buluşacak” sözcüğünün kullanılması gerekirdi.

Yanıt E

10.2

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bo-zukluğu vardır?

A) Öğrencilerde görülen eksiklik, programsızlık gibi geliyor bana.

B) Tanzimat yıllarında İstanbul’da yaşayanlar, kültü-rel yozlaşmaya uğramıştı.

C) Şöminedeki sıcak ateşin karşısına oturmuşlar, sohbet ediyorlardı.

D) Teknoloji, yaşamı kolaylaştırırken insanlığı ve do-ğayı kıskaç içine alıyor.

E) Bir düşüncenin düşünce sayılabilmesi için başka-larıyla paylaşılması gerekir.

C seçeneğindeki cümlede “ateş” sözcüğünün içinde “sıcak” sözcüğünün anlamı da vardır. “Sıcak” sözcü-ğü gereksiz kullanılmış, anlatım bozukluğuna neden olmuştur.

Yanıt C

10.3

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı fiilin gereksiz kullanımı, anlatım bozukluğuna yol aç-mıştır?

A) Sanat değeri taşımayan bir yapıtın özgünlüğün-den söz edilemez.

B) Sanat yapıtının kalıcı olması, o yapıtın yazarına bağlıdır.

C) Bir başka dile çevrilişinde başarılı olunamayacak tek tür, şiirdir.

D) Türkçe öğretimi yetersiz olduğu için öğrenciler, yabancı dil öğrenemiyor.

E) Kitabının her basılışında maddi yönden rahatla-yacağını umut ediyordu.

E seçeneğindeki cümlede “umut ediyordu” yerine “umuyordu” getirildiğinde anlamda bir daralma ya da değişme olmuyor. Bu durumda “et-” yardımcı fiili cüm-leden atılmalıdır.

Yanıt E

10.4

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kullanılması, anlatım bozuk-luğuna yol açmıştır?

A) Bu olaydan sonra onlarla görüşmek istemiyorum.

B) Kuşkusuz öğretmen de Tunç’un sözüne inanmış olmalı.

C) Hoşgörü, kolay kolay elde edilemeyecek bir özel-liktir.

D) Arkamdan gelen ayak sesleri, beni ürkütüyordu.

E) Soru yanlış sorulursa alınacak yanıt da doğru ol-maz.

B seçeneğinde anlamca çelişen “kuşkusuz” ve “inan-mış olmalı” sözleri birlikte kullanıldığından anlatım bozukluğu oluşmuştur. Anlatılmak istenen, olasılığa mı kesinliğe mi bağlı, belli değildir. Cümle, anlatılmak istenene göre düzenlenmeli, çelişen sözcüklerden biri çıkarılmalıdır.

Yanıt B



285

9

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bo-zukluğu vardır?A) Onun deli akan bir dereyi andıran şiirleri, kimse-

nin şiirine benzemez.B) Toplantıda sunulan teklifleri inceledi ancak hiçbiri-

ni beğenmedi.C) Her sanatçı zaman zaman iyimser, zaman zaman

da karamsar olur.D) Halk şairliği, ozanlığın bir devamı olarak her dö-

nemde yaşamıştır.E) Öykü, bize gerçeğin gizli kapılarını açar, görün-

meyeni gösterir.

B seçeneğindeki cümlede tamlayan eksikliğinden kay-naklanan bir anlatım bozukluğu vardır. “Ancak” bağla-cından sonra “tekliflerin” tamlayanı getirilirse tamlama “tekliflerin hiçbirini” biçiminde tamamlanır ve anlatım bozukluğu giderilmiş olur.

Yanıt B

10

Sanki kış hiç gelmeyecek, biz hep ağaçların gölgesin-de oturacaktık.Bu cümledeki anlatım bozukluğunun özdeşi, aşa-ğıdakilerin hangisinde vardır?A) Onun, olacakları önceden hissetme gibi bir yete-

neği mi var?B) O yıllarda ülkede yaklaşık on beş milyon kadar

genç varmış.C) Okul, bu güzel etkinlikleri, ne destekledi ne de

karşı çıktı.D) Herkes öğretmenin konuşmasını dikkatle dinledi,

salondan çıkmadı.E) Arkadaşımız kitabı okuyor, biz de özetini çıkarı-

yorduk.

E seçeneğindeki cümlelerde yüklemlerin aldığı kişi ekleri ortak değildir. Bu nedenle ikinci kip eki ortak söylenmemelidir. Birinci yüklem basit zamanlı, ikinci yüklem ise birleşik zamanlıdır. İkinci cümlenin yükle-mindeki ikinci kip eki (-du) ile kişi eki (-k) birinci yük-leme de eklenmiş, cümlede anlatım bozukluğu oluş-muştur. Cümle “Arkadaşımız kitabı okuyorduk, biz de özetini çıkarıyorduk.” biçiminde kurulmuştur. Cümle-nin doğru kuruluşu şöyle olmalıdır: “Arkadaşımız kita-bı okuyordu, biz de kitabın özetini çıkarıyorduk.”

Yanıt E

11

(I) Batı’da “çocuk edebiyatı” başlı başına bir alan sa-yılmış ve saygın bir edebiyat olarak yerini almıştır.(II) Ülkemizde ise bu gelişme, çocuk kitaplarına de-ğer verildiği söylenmesine, birçok çocuk kitapları ya-yımlanmasına karşın gereken düzeye ulaşamamıştır.(III) Çocuk edebiyatına yönelen yazarlarımız çoğal-mış, buna bağlı olarak da özgün yapıtlar yaratılmıştır. (IV) Bunu hızlandırmak için de yarışmalar düzenlen-miştir. (V) Bu yarışmaları eleştirenler olsa da bunların özendirici yönü yadsınamaz.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin-de anlatım bozukluğu vardır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

II. cümlede tamlama yanlışlığı (birçok çocuk kitapları) yapılmıştır. Belgisiz sözcüklerin tamlayan olduğu sıfat tamlamalarında sıfat çoğul anlamı taşıyorsa tamlanan durumundaki adın çoğul eki alması gerekmez. “Birçok” belgisiz sıfatı çoğul anlamı taşıdığından bu tamlamanın “birçok çocuk kitabı” biçiminde kurulması gerekir.

Yanıt B

12

(I) Edebiyat ve sinema, biri sözcüklerin öbürü görün-tülerin yarattığı bir dünya. (II) Böylece edebiyattan sinemaya yapılan uyarlamalara bir anlamda “çeviri” gözüyle bakmak gerekir. (III) Bu çeviri ne kadar güzel olursa olsun, asla orijinal metni aşamaz. (IV) Çünkü sözcüklerle yaratılan bir dünyayı görüntülerle kurgu-lamak imkânsızdır. (V) Sinemaya uyarladığı bir edebi-yat yapıtına bütün ayrıntılarıyla bağlı kalan yönetme-nin başarılı bir film yapması çok zordur.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin-de anlatım bozukluğu vardır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

II. cümlede yanlış bağlaç kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. “Böylece” bağlacı “özet” anlamı veren bir bağlaçtır. I. cümleden sonra gelen yargıda “özet” anlamı olmadığı için bu bağlacın yerine “bu nedenle” sözü getirilmelidir.

Yanıt B


286

DİL BİLGİSİ


1. Gereksiz sözcük kullanımı duruluk ilkesine aykırı-dır. Bir sözcük cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bir daralma, bir değişme olmuyorsa o sözcük gereksiz kullanılmış demektir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz söz-cük kullanmaktan kaynaklanan bir anlatım bo-zukluğu vardır?A) Kişilerin geçmişte yaşadıklarını anlatan yazı tü-

rüne anı denir.B) Hatıralarda olayın geçtiği yer ve zaman sıkça

kullanılır.C) Yerli, yabancı pek çok önemli kişi bu kaleyi gör-

meye gelirdi.D) Bu oyun, genellikle halkın topluca bulunduğu

yerlerde oynanır.E) Geleneksel Türk tiyatrosunda usta-çırak ilişki-

sinin önemli bir yeri vardır.

2. Anlamca birbiri ile uyuşmayan sözcüklerin bir arada kullanılması, cümlede çelişkili bir anlatım doğması-na neden olur.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca çeli-şen sözcükler bir arada kullanılmıştır?A) Okulun yakacak sorununu kısa zamanda çöze-

ceğiz.B) Mobilya yüklü bir kamyonet ,arızasından dolayı

yandı.C) Lise arkadaşlarımla aşağı yukarı tam beş yıldır

görüşemiyoruz.D) Yazar, düşüncelerini yaşam tecrübesi ile birleş-

tirerek sunmuş.E) Türkiye, yüzde 4,8’lik büyüme oranıyla ilk sıra-

ya yerleşti.

3. Sözcüklerin cümlede yanlış anlamda kullanılmala-rının en önemli nedeni, sözcüklerin anlamlarının bilinmemesidir. Bu tür anlatım bozuklukları, yakın anlamlı sözcüklerin birbiriyle karıştırılmasından, sözcüklere yanlış anlamlar yüklenmesinden kay-naklanır.

Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi yanlış anlamda kullanılmıştır?A) İnce ve zarif olmak arasında belirgin bağlantılar

olduğu görülmüştür.B) Kasadaki patlıcan fidelerini bahçenin her tarafı-

na eşit şekilde ektik.C) Modaya uymak için maddi imkânlarını zorlayan

kişilerin sayıları artıyor.D) Bugünkü bilgi toplumuna hangi aşamalardan

geçilerek gelinmiştir?E) Issız bir adada yalnız yaşamak zorunda kalsa-

nız hangi romanları okurdunuz?

4. Dün çok üşüdüğüm için hasta oldum.Bu cümlede altı çizili birleşik fiilde “olmak” yardımcı fiili gereksiz kullanılmıştır. Çünkü “hasta” sözcüğün-den türeteceğimiz “hastalanmak” fiili aynı anlamı karşılamaktadır.

Yukarıda örneği verilen anlatım bozukluğunun benzeri aşağıdakilerin hangisinde vardır?A) Beyaz taşlardan yapılmış duvar, vadiye kadar

iniyordu.B) Akdeniz sahillerinde insan boyunda yükselen

çalılıklar göze çarpar.C) Deniz, yöre halkının yaşantısını ve ekonomisini

derinden etkiliyor.D) Bu topraklarda mavi deniz ve mavi gök birbiriy-

le kucaklaşırdı.E) Bugün kargoya verilecek kitapları iki saatte pa-

ket ettim.

5. Bazı cümlelerde, ikinci ve üçüncü kişi zamirlerinin kullanılmaması cümlede anlam belirsizliğine yol açar.

Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangi-sinde anlam belirsizliği vardır?A) Burası bostanları, arsaları, tahta perdeleri, çeş-

meleriyle insana ferahlık veriyordu.B) Bostanları, arsaları, tahta perdeleri, çeşmele-

riyle insana ferahlık veriyordu bu köy.C) Doğum gününü apartmanın yakınındaki gör-

kemli pastanede kutlarız.D) Sinirinden olsa gerek kaşını, gözünü oynatıp

duruyordu yaşlı adam.E) Güneş, ağaçlardaki eriklerin üzerine her sabah

bu saatte düşerdi.

6. Deyimlerin cümledeki anlama uygun olarak kulla-nılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yanlış anlamda kullanılmıştır?A) Sen, bu kurallara uyarsan tüm işlerini rayına

oturtabilirsin.B) Hadi bakalım kolları sıvayalım da bir an önce

şu işi bitirelim.C) İnsanlara iftira atıp onların ocağına incir ağacı

dikmek bu kadar kolay mı?D) Bu yazıyı okuyunca yazarın bir akıl tutulması

yaşadığını anladım.E) Sınav sonucunu öğrendiğinde mutluluktan

etekleri tutuşmuştu.

288

DİL BİLGİSİ

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Yarın yapacağın bir iş için bugünden telaşa ka-pılmak, zamanın değerini bilmemektir.

B) Yabancı bir ülkeye gittiğimizde, o ülkenin kültü-rüne saygılı olmamız gerekir.

C) Mükemmellik arayanların, düşünce ve hayal dünyalarının sınırsız olması gerekir.

D) 7 Nisan 1982 yılında dünyaya geldiğini arkada-şından öğrendiğimizi bilmiyor.

E) Hayran olduğumuz, yolundan gittiğimiz insan-ların da yanlışları olabileceği unutulmamalıdır.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yapılmamıştır?

A) Bu süreç içinde ondan hiçbir haber alamadık.

B) Düşüncelerini olgunlaştırmadan bize söyle-mezdi.

C) İki kültür arasında çatışma doğmasını sağladı.

D) Yağan yağmur altında saatlerce yürümüştük.

E) Hakem, atılan golü yanlış yere iptal etti.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül kullanıl-maması, anlam belirsizliğine neden olmuştur?

A) Bu çocuk odasını her zaman düzenli ve temiz tutuyordu.

B) Çocukluğu doğanın içinde, dağda, kırda geç-miş biriyim.

C) Söylediği kitapların hiçbirini daha önce alacak param olmadı.

D) Öğrenciler geçen gün onu okumak için benden istediler.

E) Bana sorarsanız siz boşuna yoruyorsunuz ken-dinizi.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir deyimin yanlış kullanımı, anlatım bozukluğuna yol açmıştır?

A) Henüz çok iyi bir usta değil kimse onun eline su dökemez, kendisini biraz daha geliştirmeli.

B) Ona bütün gerçekleri anlatmak, benim boynu-mun borcudur.

C) Ne kadar dil döksek de onu ikna etmeyi başa-ramadık.

D) Gözlerinin içinin gülmesinden, onun mutlu ol-duğu anlaşılıyor.

E) Adam konuşurken mangalda kül bırakmıyordu.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz söz-cük kullanmaktan kaynaklanan bir anlatım bozukluğu yapılmıştır?

A) İyi bir kitap, okurlara olumlu mesajlar vermeli ve onları bir adım ileriye taşımalıdır.

B) Mutluluk, sorunsuzluktan değil, sorunlarla baş edebilme gücünden kaynaklanır.

C) Herkes aynı şeylerle mutlu olmaz; bu nedenle mutluluğun tek bir tanımı yoktur.

D) Büyük sanatçılar, ulusallığı evrenselliğe taşıya-bilmeyi başaran insanlardır.

E) Çıplak ayaklarıyla soğuk buzlara basmak, onu çocukluk günlerine götürmüştü.

6. (I) H. Ali Toptaş, kendi deyimiyle, günlük yaşamını beş cümleyle geçiren biri. (II) Diğer insanlarla kur-duğu köprüde altı romanı, bir hikâye ve bir de şiir-sel yazılar kitabı var. (III) Bu yılın “Orhan Kemal Roman Ödülü” nü, “Uykuların Doğusu” adlı roma-nıyla aldı. (IV) Onunla uzun uzun yolculuğunu, edebiyatı, insanı ve yalnızlığı konuştuk. (V) Edebi-yat dünyasındaki yayım yoğunluğunun, kendisini şaşırttığından söz etti.

Numaralanmış cümlelerin hangilerinde anlatım bozukluğu yoktur?

A)I. ve II. B) II. ve III. C) IV. ve V.

D)III. ve V. E) I. ve IV.

Konu Testi - 1

GELİŞTİREN

TEST

1

313

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir sözcüğün yanlış yerde kullanımından kaynaklanan anla-tım bozukluğu vardır?

A) Bu kişiler nasıl insanlara saygılı olmamız ge-rektiği konusunda ahkâm kesip duruyor.

B) Yaramazlıklarına dayanma gücüm giderek azalıyor ve kendimi zor tutuyorum.

C) Yaz boyunca on tane kadar kitap okuduğumu sana söylemeliydim.

D) Bahçe düzenlemesi on güne kadar bitirilecek ve oturulacak duruma gelecek.

E) Bu konunun birçok kaynaklarda yer aldığını öğ-retmenim söyledi.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde anlam açık değildir?

A) Kesinlikle buradan ayrılmayacağım mı dedi?

B) Bu kitabı okursan, hiç pişman olmazsın.

C) Bu romanı sana kimin önerdiğini biliyor mu-sun?

D) Düşüncelerimi yalnız sana söyleyebiliyorum.

E) Bu konuyla ilgili fazla bir şey bildiğini sanmıyo-rum.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir sözcüğün gereksiz kullanımı, anlatım bozukluğuna neden olmuştur?

A) İnsan, belli bir yaştan sonra ailesinden ve çev-resinden aldığı değerleri geliştirir.

B) Dostları insana sırt çevirirse insan o zaman yal-nız ve tek başına kaldığını anlar.

C) Burada hem gökyüzüne hem de denize yakın-sınız ya da öyleymiş hissine kapılıyorsunuz.

D) Bazen düşünüyorum da kimi sözleri hiç duyma-sak ne iyi olurdu, diyorum.

E) Açık hava sporları, bir kere denemiş olan için bir tutku, bir yaşam biçimi hâlini alıyor.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül (,) kaldı-rılırsa cümlenin anlamı değişir?

A) Yemyeşil dallarda rengarenk kuşlar, rüzgârın şarkısına tempo tutuyorlar.

B) Ana dilini bilmeyen kişiler, duygularını ve dü-şüncelerini yeterince anlatamaz.

C) Hafif bir rüzgâr, tarlalardaki buğdayların başak-larını dalgalandırıyordu.

D) Bahçedeki kuş, yuvasına yerden topladığı çalı çırpıları hızla taşıyordu.

E) Mutluluk, yaşamın güçlükleriyle mücadele ce-sareti olanlara gülümser.

5. (I) Yörenin tarihî evlerinde yaşamın geçtiği esas bölüm, ikinci kattır. (II) Bu kata genellikle ahşap tırabzanlı, döner bir merdivenle çıkılmaktadır. (III) Odalar hem yatma hem oturma hem de yemek yerken kullanılır. (IV) Odalardan biri diğerlerine oranla daha büyük ve süslü olarak yapılır ve misafir ağırlamak için kullanılırdı. (V) Üst kat odaları, genellikle sokağa doğru çıkmalı olup alt kata göre daha planlıdır.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangi-sinde anlatım bozukluğu yapılmıştır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir sözcüğün yanlış yerde kullanılması, anlatım bozukluğuna neden olmuştur?

A) Onu karşımda görünce elim ayağıma dolaştı inan ki.

B) Sağlam bir dünya görüşü olmayan insanlar, eleştiri yapamaz.

C) Dünya edebiyatında aynı görüşte birçok edebi-yatçı vardır.

D) İlk sokak lambaları yandığında ne kadar mutlu olmuştuk.

E) Eğitimdeki en büyük sorun, bence, kaynak ye-tersizliğidir.



PEKİŞTİREN

TEST

1

315

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğün gereksiz kullanılması, anlatım bozukluğuna neden olmuştur?

A) Çalışanların hiçbiri müdürlerini beğenmemiş, biz de onun düşüncelerini desteklememiştik.

B) Çok akıllı, saygılı, becerikli ve oldukça hünerli bir çocuktu, verdiğimiz her işi kusursuz yapardı.

C) Buraya geldiğimden beri onun ne sesini ne de o güzel yüzünü gördüm.

D) Davet edilen herkes o toplantıya katılmış, ora-da düşüncelerini açıklamamıştı.

E) Son günlerde şirket işlerinin ilerlemesini güç-lendiren bu adamı görevden aldılar.

2. I. Yetkililer, öğrencilerin de düşüncelerini öğren-mek, faydalanmak istediler.

II. Karikatür sanatçısı ulusal ve evrensel kültürü özümsemiş olması gerekir.

III. Önce kendi sorularını nasıl çözeceğini düşün; sonra yardım edersin.

IV. Okulun spor salonunda her yıl, sınıflar arası futbol turnuvası yapılıyordu.

V. Bir ıhlamur ağacının değerini, çocukluğu ıhla-murlar arasında geçen bilir.

Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde anlatım bo-zukluğu yoktur?A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV.

D) IV. ve V. E) I. ve V.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı uyuşmaz-lığından kaynaklanan anlatım bozukluğu var-dır?

A) Satılan her şeyin bir değeri vardır; önemli olan, o değeri iyi bilmektir.

B) İlçe, en kısa zamanda bir konferans salonu ya-pılarak halkın hizmetine sunacak.

C) Tüm yasaklamalarda amaç, düşünce akımını durdurmak, düşünceyi engellemektir.

D) Güneşi sabahları kucaklayan sis gibi, güzel ya-pıtları saran sis de doğaldır.

E) Derin bir düşünceyi anlamak, o düşünceyi kav-radığımız anda mümkündür.

4. Akarsular, hava olayları, dalgalar ve birçok başka doğa olayları yerkabuğunu sürekli değiştiriyor.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özne-yüklem uyuşmazlığı

B) Tamlayan eksikliği

C) Çokluk ekinin gereksiz kullanılması

D) Tümleç eksikliği

E) İyelik ekinin gereksiz kullanılması

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklemden sonra gelen sözcük ya da sözcükler atılırsa anlamda bir daralma olmaz?

A) Birçok romanı, öyküyü, ilk sayfalarında terk ederim bana bir şey vermediklerini düşünerek.

B) Herhangi bir konuda bilgisi, hüneri olan kişilerin ilk işleri, halktan soyutlamak oluyor kendilerini.

C) Bazı ozan ve yazarlar vardır yaşadıkları dö-nemde yeterince tanınmamış.

D) Birey olma yetkinliği kazanamamış kişilerde sık görüldüğünü biliyoruz bencilliğin.

E) Karikatürlerin, gazete ve dergi sayfalarından evlerin, galerilerin duvarlarına çıkmasını isti-yorlar onlar.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Camlar, yağmurdan ve tozdan iyice kirlenmişti.

B) Havalar düzelir düzelmez kendini şehrin dışına atmıştı.

C) Yıllarca uğraşıp kazandığım her şeyi, sizin gibi arkadaşlar sayesinde kaybettim.

D) Denizden uzakta martı görebileceğimi hiç dü-şünmemiştim.

E) Saatin on bire yaklaştığını görünce yerinden fırladı.



ÖLÇEN

TEST

1

317

1. Piyasada birbirinden değişik birçok vazo bulabilir ve evinizi istediğiniz gibi süsleyebilirsiniz.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özne-yüklem uyumsuzluğu

B) Tamlama yanlışlığı

C) Edat tümleci eksikliği

D) Özne eksikliği

E) Gereksiz sözcük kullanımı

2. (I) Düşünüyorum da öğretmenimiz bizi belirli bilgile-rin tutsağı yapmadan ne kadar güzel şeyler öğret-mişti. (II) Kendi kendimize sorular sormamızı, yanıtlamamızı istiyordu bizden. (III) Bize duvarın öte tarafındaki yolları gösteriyordu. (IV) O yollar-dan, kimimiz dağlara, kimimiz ovalara, kimimiz ormanlara vurduk kendimizi. (V) Kimimiz de kentle-rin, kalabalıkların ortasına attık kendimizi.

Numaralanmış cümlelerin hangilerinde anlatım bozukluğu yapılmıştır?

A) I. ve V. B) II. ve IV. C) I. ve II.

D) III. ve V. E) III. ve IV.

3. ''Sınavda kalemi bozulan öğrenci, tam on dakika içinde kalemini yapmak için uğraştı.'' cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yan cümledeki fiilimsi eksikliği

B) Bir sözcüğün gereksiz kullanılması

C) Bir sözcüğün yanlış yerde kullanılması

D) Dolaylı tümleç eksikliği

E) Anlamca çelişen sözcüklerin birlikte kullanıl-ması

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yapılmıştır?

A) Karşılaşılan fırsatların doğru değerlendirilmesi için yaşamımızın her anını özenle yürümeliyiz.

B) Şiiri, serin sabahların ılık esintisi, karanlık gece-lerin ışığı, suskun akşamların sesi olarak görür.

C) Bir toplumun kültür düzeyi, o toplumun ortaya koyduğu yapıtlarla ölçülebilir ancak.

D) Bir toplumun kazancı olan unsurlar, aslında bü-tün dünya için de bir kazançtır.

E) Bir konuda kitap yazmak, o konu ile ilgili her şeyin bilindiği anlamına gelmez.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yapılmamıştır?

A) Bazıları, yolculuğa başlarken ne yapmayı plan-ladılarsa aynen onu geçirirler hayata harfi har-fine.

B) Çekim eki getirilerek kullanılan belgisiz ve soru sıfatları, sıfat olma özelliğini yitirirler.

C) İki kıtayı birbirine bağlamada bir köprü olan ül-kemizde turistik ve tarih zenginlikleri vardır.

D) Ülkemizde radyo, TV ve sinema seyircileri, di-ğer ülkelerden farklı beklentiler içindedir.

E) İnsanın havaya, suya ne kadar ihtiyacı varsa sanata da o kadar ihtiyacı vardır.

6. Bisiklet sürme, buzda kayma, ip atlama, otomobil kullanma gibi beceriler bir kez edindikten sonra bir daha yitirilmez.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özne-yüklem uyuşmazlığı

B) Bir sözcüğün gereksiz kullanılması

C) Tümleç eksikliği

D) Çatı uyuşmazlığı

E) Tamlama yanlışlığı



tÜrkÇe dİl bİlgİsİ - Çap yayınlarıcapyayinlari.com.tr/demo/dil-bilgisi.pdf · tÜrkÇe...

Documents