transmetimi dhe transmetueset e hadithit
TRANSCRIPT
1 MBUROJA.net
Transmetimi dhe transmetueset e Hadithit Fragmente tĂ« shkĂ«putura nga kapitulli i parĂ« i librit tĂ« Shejh Meshur bin Hasan Aal-Selman (hafidhehullah) âDijetaret e Ndershme tĂ« Hadithit - Interesimi i Madh i Grave pĂ«r Hadithin e Pejgamberitâ
GratĂ« janĂ« gjysmat binjake tĂ« burrave nĂ« transmetim/shĂ«nim tĂ« hadithit Burrat dallojnĂ« nga gratĂ« sa i pĂ«rket dhĂ«nies sĂ« dĂ«shmive, kurse gratĂ« janĂ« gjysmat binjake tĂ« burrave nĂ« transmetimin dhe shĂ«nimin e haditheve dhe diturisĂ«. KĂ«tu vlen tĂ« pĂ«rmendet se dallimi nĂ« dĂ«shmi-dhĂ«nie dhe transmetim tĂ« hadithit ishte njĂ« çështje e cila e kishte preokupuar pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ« njĂ« dijetar kritik. Kjo njĂ«herĂ«sh ishte arsyeja qĂ« e shtyu atĂ« tâi rrekej studimeve pĂ«r tĂ« parĂ« dallimin mes kĂ«tyre dy parimeve. Ky dijetar ishte Imam el-Kerafi (rahimehullah)1
âDallimi mes dhĂ«nies sĂ« dĂ«shmisĂ« dhe transmetimit e shĂ«nimit tĂ« hadithit: Fillova me dallimin mes kĂ«tyre dy parimeve duke bĂ«rĂ« hulumtime pĂ«r gati tetĂ« vite, por nuk pata sukses. I pyesja njerĂ«zit e shquar pĂ«r dallimin mes kĂ«tyre parimeve dhe verifikimin e secilit veç e veç, pĂ«r shkak se secili nĂ« vete Ă«shtĂ« dĂ«shmi; ata thanĂ« se dallimi mes kĂ«tyre dyjave Ă«shtĂ« se:âdhĂ«nia e dĂ«shmisĂ« Ă«shtĂ« e kushtĂ«zuar, siç Ă«shtĂ«, pĂ«r shembull, numri i dĂ«shmitarĂ«ve, gjinia, mashkull apo femĂ«r. Kurse, ky nuk Ă«shtĂ«
. Ja se çfarë thotë ai në librin e tij el-Furuk:
1 Ebuâl-Abas Shihabudin Ahmed ibn Idriz es-Senhaxhi el-Kerafi ishte dijetar malikij (shkollĂ« juridike-sh.p.), i cili jetoi nĂ« qytetin Kerafa tĂ« Egjiptit. U lind diku nĂ« vitin 626 H/1228 e.s. dhe vdiq mĂ« 684 H/1285 e.s. Ai ishte i specializuar nĂ« gramatikĂ«n arabe dhe ka njĂ« punim tĂ« madh prej 14 vĂ«llimesh tĂ« titulluar eth-Thakhireh fi Furuâil-Malikijeh (Beirut: Dar el-Gharb el-Islam, 1994 e.s., botim i parĂ«). Botimi i dytĂ« u publikua nĂ« EBA nĂ« vitin 1999 e.s. Ai Ă«shtĂ« gjithashtu autor i Sherh Tenkih el-Fusul fiâl-Usul (Beirut: Dar ul-Fikr, 1973 e.s., kurse botimi i dytĂ« Beirut: Dar ul-Kutub el-Ilmijeh, 1410 H/1989 e.s.), el-Ihkam fi Temjiz el-Fetaua en el-Ahkam ue Teserufat il-Kadi ueâl-Imam (SaktĂ«simi nĂ« dallimin e opinioneve fetare prej rregullave juridike dhe nĂ« dallimin e veprĂ«s sĂ« gjykatĂ«sit prej asaj tĂ« Imamit), (Haleb: Mektebet ul-Metbuâat el-Islamijeh, 1967 e.s.) dhe el-Exhuiba el-Fakhirah âen el-Esâila el-Faxhirah (PĂ«rgjigje Efikase ndaj Pyetjeve Arrogante) qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« kundĂ«rpĂ«rgjigje drejtuar tĂ« tĂ« krishterĂ«ve, bashkĂ«kohanikĂ«ve tĂ« el-Kerafit, i cili e komenton BiblĂ«n bazuar nĂ« detajet e jetĂ«s dhe misionit tĂ« Profetit Muhamed (sal-lallahu alejhi ue selem). [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht]
2 MBUROJA.net
rasti me transmetimin e hadithit, i cili mund tĂ« saktĂ«sohet prej njĂ« personi, njĂ« femre, dhe njĂ« robi.â MegjithĂ«kĂ«tĂ«, meraku nuk mu hoq dhe ende e kisha tĂ« paqartĂ« kĂ«tĂ« çështje. Kjo gjendje mĂ« pĂ«rcolli, derisa hasa nĂ« librin Sherh ul-Burhan tĂ« el-Mazerit. Aty vĂ«rejta se ky autor e pĂ«rmendte kĂ«tĂ« çështje, tĂ« cilin ai e kishte verifikuar, dhe shĂ«nonte dallimin mes kĂ«tyre dy parimeve. El-Mazeri (rahimehullah) thotĂ«: âDhĂ«nia e dĂ«shmisĂ« dhe transmetimi i hadithit qĂ« tĂ« dyja janĂ« dhĂ«nie e informacioneve, por njĂ«ri Ă«shtĂ« i pĂ«rgjithshĂ«m dhe jo specifik, siç Ă«shtĂ« transmetimi. PĂ«r shembull, fjala e Profetit (sal-lallahu alejhi ue selem):âMe tĂ« vĂ«rtetĂ«, veprat janĂ« sipas qĂ«llimitâ, dhe kjo nuk kufizohet tek ndonjĂ« person i veçantĂ«, porse ka tĂ« bĂ«jĂ« me tĂ« gjitha krijesat dhe vlen pĂ«r tĂ« gjitha vendet dhe pĂ«r tĂ« gjitha kohĂ«rat. Rasti i kundĂ«rt Ă«shtĂ« me fjalĂ«n e drejtĂ«, e cila kushtĂ«zon atĂ« çfarĂ« Ă«shtĂ« specifike, qĂ« thuhet para gjykatĂ«sit. Pra, kjo Ă«shtĂ« ajo çfarĂ« dĂ«shmia Ă«shtĂ«.ââ1
1. GratĂ« janĂ« njĂ«soj si burrat nĂ« transmetim, sepse i DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) kujdesej pĂ«r arsimimin e grave dhe dĂ«gjimin e hadithit tĂ« tij prej tyre, pĂ«r shkak se gratĂ« janĂ« ndihmĂ«tare tĂ« kĂ«saj feje dhe kanĂ« qenĂ« tĂ« tilla prej momentit tĂ« parĂ« kur i DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) filloi tâi thĂ«rriste njerĂ«zit nĂ« Islam. NĂ« tĂ« dy SahihĂ«t, pĂ«rcillet prej Ebu Hurejres (radi Allahu anhu) tĂ« ketĂ« thĂ«nĂ«:âI DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) u ngrit, kur iu shpall ajeti kuranor:
Qëllimi ynë këtu është të spikatim faktin se gratë janë gjysmat binjake të burrave në diturinë e transmetimit dhe shënimit të hadithit, dhe kjo mund të përmblidhet me sa vijon:
âParalajmĂ«roje (O Muhamed) farefisin tĂ«nd mĂ« tĂ« afĂ«rmâ (Kuran, 26:214)
1 El-Furuk, vëll. 1, fq. 4-5.
3 MBUROJA.net
dhe tha:âO ju kurejshĂ« tĂ« tubuar, pĂ«rgatitni vetĂ«t tuaja, sepse unĂ« nuk mund tâju shpĂ«toj assesi prej Allahut. O Beni Abd Menaf, nuk mund tâju ndihmoj aspak te Allahu! O Abas bin AbdulMutalib, as juve nuk mund tâju mbroj aspak prej Allahut! Oj Safijeh, tezja e tĂ« DĂ«rguarit tĂ« Allahut, nuk mundem tĂ« tĂ« shpĂ«toj prej Allahut! Oj Fatime e bija e Muhamedit, kĂ«rko çfarĂ« tĂ« duash prej pasurisĂ« sime, por unĂ« nuk mundem tĂ« tĂ« shpĂ«toj prej Allahut.â
Pra, përderisa i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) në paralajmërimin e tij i veçoi disa prej burrave të ndershëm dhe disa të tjerë prej të moshuarve, ai nuk la pa përmendur edhe disa gra të ndershme dhe disa të tjera prej të moshuarave. Kjo tregon se personaliteti i gruas në fe ishte i pavarur prej atij të burrit, dhe kjo qe kështu që nga ditët e para (të Islamit-sh.p.). Mësuesi, Muhamed el-Muntasir el-Katani, ia bashkëngjit hadithit të lartpërmendur këtë koment:
âGratĂ« arabe pothuajse nuk kishin dĂ«gjuar pĂ«r emrin e saj e ajo veçse u pĂ«rgjigj qetĂ« dhe me bindje:âJa ku jam, ja ku jam, o thirrĂ«s prej qiellit, o besnik. Ne tĂ« kemi njohur ty qĂ« kur ishe i ri, kurse ti e ripĂ«rtĂ«rive botĂ«n. BesnikĂ«ria jote nĂ« premtimet e dhĂ«na pĂ«rcillet me veprat tua tĂ« mira dhe ne tĂ« njohim ty tĂ« jesh i pastĂ«r dhe i dĂ«lirĂ«. Pastaj u bĂ«re bashkĂ«short dhe i vlefshĂ«m pĂ«r popullin tĂ«nd, i drejt dhe njeri qĂ« tĂ« kĂ«naqĂ«. Pastaj tĂ« njohĂ«m ty si baba, kurse prejardhje jote familjare Ă«shtĂ« fisnike dhe e pastĂ«r. Ti ke shfaqur karakteristika bujarie dhe ndershmĂ«rie. KurrĂ« mĂ« parĂ« nuk kemi parĂ« karakteristika tĂ« tilla atĂ«rore, sinqeritet, pastĂ«rti dhe pĂ«rpikĂ«ri tĂ« tillĂ«, kurse shembulli yt Ă«shtĂ« sikurse ai i sihariqit, i pĂ«rmbushur, udhĂ«zues dhe udhĂ«rrĂ«fyes.ââ
ÙŰŁÙ Ű±ÙÙ ŰšŰ§ÙÙ Űč۱ÙÙ ÙÙÙÙۧÙÙ ŰčÙ Ű§ÙÙ ÙÙ۱ ÙÙŰÙ ÙÙÙ Ű§ÙŰ·ÙۚۧŰȘ ÙÙŰŰ±Ù ŰčÙÙÙÙ
âAi do tâi urdhĂ«rojĂ« ata tĂ« bĂ«jnĂ« vepra tĂ« mira dhe do tâi ndalojĂ« nga tĂ« kĂ«qijat; do tâua lejojĂ« tĂ« mirat e do tâua ndalojĂ« tĂ« kĂ«qijat, duke i liruar nga barrĂ«t 2F
1 e rënda dhe vështirësitë që kanë pasur.3F
1â (Kuran, 7:157)
1 Vështirësitë në fe.
4 MBUROJA.net
Ùۧ ŰŁÙÙۧ ۧÙÙۧ۳ ۧŰȘÙÙۧ ۱ۚÙÙ Ű§ÙŰ°Ù ŰźÙÙÙÙ Ù Ù ÙÙŰł ÙۧŰŰŻŰ© ÙŰźÙÙ Ù ÙÙۧ ŰČÙŰŹÙۧ Ùۚ۫ Ù ÙÙÙ Ű§ ۱ۏۧÙۧ ÙŰ«Ù۱ۧ ÙÙ۳ۧۥ
âO njerĂ«z! FrikĂ«sojuni Zotit tuaj, i Cili ju krijoi prej njĂ« njeriu, ndĂ«rsa prej atij krijoi bashkĂ«shorten e tij, kurse prej kĂ«tyre tĂ« dyve krijoi shumĂ« meshkuj e femra.â (Kuran, 4:1)
ÙÙŰ±ŰŹŰ§Ù ÙŰ”ÙŰš Ù Ù Ű§ ۧÙŰȘ۳ۚÙۧ ÙÙÙÙ۳ۧۥ ÙŰ”ÙŰš Ù Ù Ű§ ۧÙŰȘ۳ۚÙ
âMeshkujt do tĂ« kenĂ« pjesĂ« prej asaj qĂ« kanĂ« punuar e po ashtu edhe femrat do tĂ« kenĂ« pjesĂ« prej4F
2 asaj qĂ« kanĂ« punuar.â (Kuran, 4:32)
âCilindo mashkull apo femĂ«r qĂ« kryen vepra tĂ« mira, duke qenĂ« besimtar, Ne do ta bĂ«jmĂ« qĂ« tĂ« kalojĂ« jetĂ« tĂ« bukur dhe do ta shpĂ«rblejmĂ« sipas veprave mĂ« tĂ« mira, qĂ« ka bĂ«rĂ«.â (Kuran, 16:97)
ۧÙÙ Ű€Ù ÙÙÙ ÙۧÙÙ Ű€Ù ÙۧŰȘ ŰšŰč۶ÙÙ ŰŁÙÙÙۧۥ ŰšŰč۶Ù
âBesimtarĂ«t dhe besimtaret janĂ« miq pĂ«r njĂ«ri-tjetrin.â (Kuran, 9:71)
âMe tĂ« vĂ«rtetĂ«, gratĂ« janĂ« gjysmat binjake tĂ« burrave.â5F
3 PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, gratĂ« arabe nĂ« tĂ« kaluarĂ«n qenĂ« nĂ« rrugĂ«n profetike dhe fenĂ« e vĂ«rtetĂ« dhe u paraprinĂ« tĂ« gjithĂ« burrave, siç ishte Hadixheh bint Huvejlid, bashkĂ«shortja e tĂ« DĂ«rguarit tĂ« Allahut (sal- 1 P.sh. masat e rrepta qĂ« kĂ«rkoheshin mĂ« parĂ« pĂ«r tâu penduar dhe ndĂ«shkimet pa tĂ« drejtĂ« kompensimi. 2 Kjo mund tâi referohet trashĂ«gimisĂ«, pagĂ«s dhe shpĂ«rblimit nĂ« botĂ«n e amshueshme. 3 I verifikuar nga Ahmedi (vĂ«ll. 6, fq. 256), Ebu Daudi (nr. 236), el-Bjeheki (vĂ«ll. 1, fq. 168) dhe Ibn AbdulBerri (vĂ«ll. 8, fq. 337) me zinxhir autentik transmetimi.
5 MBUROJA.net
lallahu alejhi ue selem), e cila qe e para qĂ« iu pĂ«rgjigj thirrjes, i besoi dhe e inkurajoi tĂ« DĂ«rguarin e Allahut. Ajo ia pĂ«rforcoi zemrĂ«n Pejgamberit (sal-lallahu alejhi ue selem) pĂ«r ta pranuar atĂ« çfarĂ« Allahu i kishte shpallur atij. Ai i tha asaj: âKam frikĂ« se do tĂ« mĂ« ndodhĂ« diçka.â E ajo iu pĂ«rgjigj: âKurrĂ«! Pasha Allahun, Allahu kurrĂ« nuk do tĂ« tĂ« poshtĂ«rojĂ«.â Pastaj ajo ia pĂ«rkujtoi atij karakterin e tij tĂ« lavdishĂ«m dhe e drejtoi atĂ« tek Warakah. Ibn Isâhak shĂ«non si vijon:
âHadixheja qe e para qĂ« besoi nĂ« Allahun dhe tĂ« DĂ«rguarin e Tij dhe nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«n me tĂ« cilĂ«n erdhi Pejgamberi dhe kĂ«shtu ia lehtĂ«soi telashet qĂ« e rĂ«ndonin atĂ« (sal-lallahu alejhi ue selem). Ai nuk dĂ«gjonte ndonjĂ« tĂ« keqe e qĂ« atĂ« tĂ« mos ia parashtronte asaj, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ajo ta pĂ«rforconte atĂ« dhe tâia qartĂ«sonte atij çështjet e njerĂ«zve.â
Pas saj erdhĂ«n gra tjera, siç ishin Esma bint Ebu Bekr, Um Emir ul-Muminin Abdullah bin Zubejr, Fatimah bint el-Hatab, motra e Umerit, prijĂ«sit tĂ« besimtarĂ«ve...â1
I Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) kujdesej që gratë të dëgjonin atë çfarë është e dobishme dhe e veçonte rikujtimin për to.
Siç u pĂ«rmend edhe mĂ« parĂ«, gratĂ« kĂ«rkuan nga i DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) qĂ« atyre tâua rezervonte njĂ« orĂ« tĂ« veçantĂ« mĂ«sim-besimi:âO i DĂ«rguar i Allahut! Burrat shkojnĂ« pas hadithit tĂ«nd, andaj ndaje njĂ« ditĂ« edhe pĂ«r neve qĂ« edhe ne tĂ« mĂ«sojmĂ« atĂ« çfarĂ« Allahu ty tĂ« ka mĂ«suar.â I DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) iu pĂ«rgjigj:âMblidhuni nĂ« filan dite dhe nĂ« filan vendiâ, pastaj gratĂ« u mblodhĂ«n dhe ai shkoi tâi mĂ«sonte dhe tâi kĂ«shillonte ato. Prej asaj çfarĂ« ai iu tha atyre veçojmĂ« edhe kĂ«tĂ«:âNuk ka asnjĂ« grua nga mesi juaj e cila i ka tre fĂ«mijĂ« e qĂ« ajo tĂ« mos mbulohet dhe mbrohet nga zjarri i Xhehenemit.â NjĂ« grua pyeti: âPo nĂ«se i ka pasur dy fĂ«mijĂ«?â Ai (sal-lallahu alejhi ue selem) iu pĂ«rgjigj:âEdhe nĂ«se i ka pasur dy fĂ«mijĂ«.â
1 Marrë nga një artikull i botuar pjesë-pjesë në Maxhallat ul-Muslimin (vëll. 5, nr. 4 dhe 5).
6 MBUROJA.net
Ibn Xhurej përcjell nga Ata bin Xhabir bin Abdullah të ketë thënë1
Prandaj, kjo çështje nuk kufizohet vetëm te i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem), por është detyrë e dijetarëve dhe e kujdestarëve të çështjeve të grave që ata të interesohen në këtë sferë ashtu siç interesohej i Dërguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) dhe Selefus Salih
:âI DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) u ngrit dhe u fal nĂ« ditĂ«n e FitĂ«r Bajramit (Eid ul-Fitr), dhe pas kĂ«saj mbajti njĂ« hytbe (fjalim fetar). Kur e pĂ«rfundoi, ai shkoi tek gratĂ« dhe foli me to gjersa po mbahej i mbĂ«shtetur pĂ«r krahun e Bilallit, kurse ky i fundit e shtriu theuben (teshen) e tij nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« gratĂ« tĂ« vendosnin aty sadakanĂ« e tyre. Kurse, nga Ibni Abasi kemi kĂ«tĂ« transmetim:âAi mendoi se gratĂ« nuk e kishin dĂ«gjuar atĂ« si duhet, prandaj shkoi tĂ« fliste dhe tâi nxiste ato pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ« sadaka.â Ibn Xhurej e pyet Atain:âA e ka pĂ«r detyrĂ« Imami tâi kĂ«shillojĂ« gratĂ«?â Atai iu pĂ«rgjigj: âPo, ata (ImamĂ«t) kanĂ« tĂ« drejtĂ« ta bĂ«jnĂ« njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«. E, çfarĂ« kanĂ« ata qĂ« nuk po e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ«!?â
2. Gratë marrin dituri dhe e përcjellin atë ashtu siç bëjnë edhe burrat, me qëllim që ato të jenë të udhëzuara, çelësa të së mirës, larguese të së keqes. Fundja, bindja e saktë nuk mund të arrihet veçse nëpërmjet dijes. Dituria është absolutisht bindja më e mirë ndaj Allahut dhe kjo gjë iu bë e qartë një dijetares askete, Um Derda (radi Allahu anha)3
ĂfarĂ« i bĂ«nĂ« sot edukatoret e ndershme, dijetaret dhe asketet tĂ« largohen nga kĂ«ta shembuj? Daiu (thirrĂ«si- sh.p.) selefi
e cila thotë:
âKam kĂ«rkuar adhurimin nĂ«pĂ«rmjet tĂ« gjitha gjĂ«rave dhe nuk kam gjetur diçka qĂ« tĂ« jep mĂ« shumĂ« kĂ«naqĂ«si sesa kuvendimi i dijetarĂ«ve dhe rikujtimi qĂ« vjen prej tyre.â
1 NĂ« SahihĂ«t e Buhariut dhe Musilimit. [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht]. 2 PĂ«r shembullin e tyre do tĂ« bĂ«het fjalĂ« nĂ« kapitullin vijues, inshaAllah. 3 NjĂ« sahabijeh e ndershme, gruaja e Ebuâd-Derdas (radi Allahu anhu); ajo vdiq diku nĂ« vitin 81 H/ 700 e.s. Ishte njĂ« grua e ditur nĂ« shkencat e hadithit, kurse Imam Buhariu thotĂ« pĂ«r tĂ« se gĂ«zonte autoritet nĂ« kĂ«tĂ« lĂ«mi. Ibn AbdulBerri (rahimehullah) i referohej asaj si ânjĂ« dijetare e shkĂ«lqyeshme, grua e zgjuar, dhe nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« shumĂ« e devotshme.â (Shih Ibn AbdulBerri, el-Istiâab fi Esmaâil-Ensab). [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht].
7 MBUROJA.net
AbdulHamed bin Bedis (rahimehullah)1
1 Ai Ă«shtĂ« AbdulHamed bin Bedis, u lind nĂ« Kasantijeh (Konstantin), qytetin mĂ« tĂ« madh tĂ« AlgjerisĂ« Lindore, nĂ« vitin 1306 H/ 1889 e.s. Diplomoi nĂ« Universitetin Zejtuna tĂ« Tunisit nĂ« vitin 1912 e.s. e mĂ« pas shkoi nĂ« MekĂ«. Me tâu kthyer nĂ« Algjeri, filloi programin e tesfijeh dhe terbijeh (dĂ«lirjes dhe edukimit-sh.p.) tĂ« popullit i cili ndodhej nĂ« amulli si pasojĂ« e politikave paternaliste kolonialiste franceze, tĂ« cilat i kishin mbyllur shkollat arabe dhe Islame. SĂ« bashku me Shejh Beshir el-Ibrahimin, themeluan ShoqatĂ«n e DijetarĂ«ve MuslimanĂ« tĂ« AlgjerisĂ« nĂ« vitin 1930 e.s. dhe hartuan njĂ« program i cili kishte pĂ«r qĂ«llim primar mĂ«simin e arabishtes, Islamit dhe tefsirit. LigjĂ«ratat e Ibn Bedis nĂ« tefsir (komentimin e Kuranit-sh.p.) zgjatĂ«n plotĂ« 25 vite. Bin Bedis vdiq nĂ« vitin 1359 H/ 1940 e.s. [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht].
ia bashkëngjit, duke e sqaruar hadithin e parë, disa komente bindëse dy haditheve të lartpërmendura:
âBurrat donin qĂ« Profeti (sal-lallahu alejhi ue selem) tâi mĂ«sonte ata, kurse gratĂ« nuk ishin nĂ« gjendje tâi rivalizonin ata. Ato uleshin nĂ« rreshtat e fundit tĂ« xhamisĂ« dhe, nĂ«se Profeti (sal-lallahu alejhi ue selem) do tĂ« ligjĂ«ronte diçka prej dijes pas namazit pĂ«r to, me gjithĂ« dĂ«shirĂ«n e madhe qĂ« kishin pĂ«r dije sikurse edhe burrat, ishte vĂ«rtetĂ« e pamundur ligjĂ«ratĂ«n ta dĂ«gjonin ashtu si duhej. KĂ«to muslimane ishin tĂ« vetĂ«dijshme se edhe ato, ashtu sikurse burrat, ishin pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r zbatimin e Legjislacionit Hyjnor. PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ato kĂ«rkuan nga i DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) tâua caktonte atyre njĂ« ditĂ« sipas zgjedhjes sĂ« tij. Ai iu pĂ«rgjigj kĂ«rkesave tĂ« tyre dhe u premtoi atyre se do tâua caktonte njĂ« ditĂ« e mĂ« pas ai u takua me to dhe u ligjĂ«roi atyre, i kĂ«shilloi dhe ua mĂ«soi atyre gjĂ«rat nga feja qĂ« ato duhet tâi dinin. Ai i njoftoi ato se, nĂ«se njĂ« grua i humb tre fĂ«mijĂ«, ata do tĂ« jenĂ« mbulojĂ« dhe mburojĂ« pĂ«r tĂ« nga zjarri i xhehenemit (nĂ« DitĂ«n e LlogarisĂ«-sh.p.), pĂ«r shkak tĂ« shpĂ«rblimit tĂ« madh qĂ« jepet pĂ«r kĂ«tĂ« sprovĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«. NjĂ« grua druante se mirĂ«sia e Allahut ishte vetĂ«m pĂ«r atĂ« grua e cila i kishte humbur tre fĂ«mijĂ« dhe se shpĂ«rblimi ishte i kufizuar, prandaj nga DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) kĂ«rkoi ta sqaronte kĂ«tĂ« dhe ai e njoftoi atĂ« se kĂ«tu hyn edhe ajo grua e cila i ka humbur dy fĂ«mijĂ«.â
Pastaj ai e lidh hadithin e parë me të dytin, duke nxjerr rregulla dhe dobi nga ky hadith, dhe korrekt shtron se:
8 MBUROJA.net
âGratĂ« janĂ« gjysmat binjake tĂ« burrave nĂ« pĂ«rgjegjĂ«si dhe ato e kanĂ« obligim tĂ« arsimohen dhe tĂ« studiojnĂ«. I DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) i vizitonte dhe i mĂ«sonte ato ashtu siç pĂ«rmendet nĂ« hadithin e Ibn Abasit se i DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) doli jashtĂ« i shoqĂ«ruar nga Bilalli, duke menduar se gratĂ« nuk e kishin dĂ«gjuar atĂ« si duhet, pastaj i kĂ«shilloi dhe i nxiti ato tĂ« jepnin sadaka. NjĂ« grua e dha njĂ« vath dhe njĂ« unazĂ« si sadaka ndĂ«rsa Bilalli i mblodhi tĂ« gjitha nĂ« theuben e tij. Nuk lejohet qĂ« gratĂ« tĂ« pĂ«rzihen lirshĂ«m me burrat gjatĂ« studimeve, por duhet tĂ« caktohet njĂ« ditĂ« e veçantĂ« pĂ«r to ashtu siç theksohet nĂ« hadith, apo qĂ« ato tĂ« rreshtohen prapa burrave, gjĂ« qĂ« po ashtu theksohet nĂ« hadithin e Ibn Abasit (radi Allahu anhu), ku pĂ«rmendet edhe caktimi i ditĂ«s pĂ«r studimin e grave dhe kjo ditĂ« pĂ«rsĂ«ritej sa herĂ« qĂ« e kĂ«rkonte nevoja.â
MĂ« tej, ai pĂ«rmend nĂ« nĂ«ntitullin âPasimi i Shembullitâ:
âInjoranca e grave sot vjen si pasojĂ« e analfabetizmit,1
1 Sipas Arab Human Development Report (Raportit Arab i Zhvillimit NjerĂ«zor) i vitit 2002 e.s. analfabetizmi i femrave tĂ« rritura Ă«shtĂ« âmurtajĂ« e vendeve arabeâ dhe gjendet nĂ« rritje e sipĂ«r. Ata vĂ«rejnĂ« se nĂ« Egjipt, pĂ«r shembull, 17 milionĂ« njerĂ«z janĂ« analfabet (njĂ« e treta e popullatĂ«s) dhe shumica prej tyre janĂ« femra. SĂ« paku 42 % e femrave nĂ« Egjipt janĂ« analfabete. Sipas UNESCO Institute for Statistics (Institutit tĂ« UNESCO-s pĂ«r statistika) (2005-06 International Literacy Day âWomen Still Left Behindâ(2005-06 Dita NdĂ«rkombĂ«tare e Alfabetizmit âGratĂ« janĂ« ende prapaâ)), vlerĂ«sohet se nĂ« botĂ« tani ekzistojnĂ« 771 milionĂ« analfabetĂ« tĂ« rritur dhe gati dy e treta e analfabetĂ«ve tĂ« botĂ«s gjenden vetĂ«m nĂ« 9 vende. 45% e 771 milionĂ« analfabetĂ«ve jetojnĂ« nĂ« Indi dhe KinĂ« (34% pĂ«rkatĂ«sisht 11%). Shikuar nĂ« aspektin global, 82% e popullatĂ«s botĂ«rore raportohet tĂ« jetĂ« analfabetĂ«; 87% janĂ« meshkuj, 77% femra. Diç nĂ«n 30% nga popullata analfabete e botĂ«s jeton nĂ« AfrikĂ«n sub-Sahariane. PĂ«rqindja e analfabeteve tĂ« rritura Ă«shtĂ« 25% mĂ« e lartĂ« se ajo e meshkujve nĂ« AngolĂ«, Rep. Qendrore Afrikane, Ăad, Rep. Demokratike tĂ« Kongos, Liberi, Marok, Mozambik, Togo dhe Jemen. PĂ«rqindja e analfabeteve nĂ« Mauritani Ă«shtĂ« 74.4%. Sipas Compendium of Statistics on Illiteracy (Konspektit tĂ« Statistikave mbi Analfabetizmin) (SR5, nr. 35) tĂ« vitit 1995 e.s., 87 milionĂ« analfabete jetojnĂ« nĂ« AfrikĂ«n sub-Sahariane, 256 milionĂ« nĂ« AzinĂ« jugore, dhe 23 milionĂ« nĂ« Karibe/AmerikĂ«n Latine. Vendet muslimane tĂ« AfrikĂ«s sub-Sahariane tek tĂ« cilat dominon pĂ«rqindja mĂ« e madhe e analfabetizmit janĂ« Nigeri, Ăadi dhe Senegali, mirĂ«po ky i fundit ka disa projekte tĂ« mĂ«dha pĂ«r alfabetizĂ«m, tĂ« cilat tashmĂ« janĂ« nĂ« zhvillim e sipĂ«r. [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht].
prandaj mëkati i madh bie mbi ata që janë përgjegjës për çështjet e grave. Dijetarët, trashëgimtarët e dijes profetike, janë përgjegjës për këtë
9 MBUROJA.net
umet, si pĂ«r burra, ashtu edhe pĂ«r gra. Prandaj, ata duhet ta institucionalizojnĂ« kĂ«tĂ« obligim tĂ« madh tĂ« grave dhe tâi mĂ«sojnĂ« ato nĂ« xhami, tĂ« ulura nĂ« rreshta, prapa burrave, ose nĂ« ndonjĂ« ditĂ« tĂ« caktuar enkas pĂ«r to, duke pasuar kĂ«shtu shembullin e mĂ«suesit mĂ« tĂ« madh, paqja dhe mĂ«shira qoftĂ« mbi tĂ«.â
Ky dijetar i madh selefi (rahimehullah) sjell këtë konstatim në lidhje me arsimimin e grave:1
âShtĂ«pia Ă«shtĂ« shkolla e parĂ« dhe pikĂ«nisja e formĂ«simit tĂ« njeriut, kurse fetaria e nĂ«nĂ«s Ă«shtĂ« gurthemel pĂ«r mbrojtjen e fesĂ« dhe moralit. Defektet qĂ« i vĂ«rejmĂ« nĂ« kĂ«tĂ« drejtim burojnĂ« kryesisht nga mungesa e edukimit islamik nĂ« shtĂ«pi dhe nga mungesa e fetarisĂ« sĂ« grave.â
2
âPĂ«rse gruaja dĂ«nohet pĂ«r shkak tĂ« diturisĂ« sĂ« saj? A mos vallĂ« dituria na qenka pellg i lumturisĂ« pĂ«r burrat, kurse gjiriz pĂ«r gratĂ«? A mos vallĂ« dituria paska efekt tĂ« dyanshĂ«m; tĂ« mirĂ« pĂ«r burrat e tĂ« keq pĂ«r gratĂ«?â
Prej perlave të këtij dijetari mbi arsimimin e grave veçojmë edhe këto:
3
1 AbdulHamid bin Bedis, Huda en-Nubuveh (fq. 133). Shih edhe librin: Ibn Bedis, Hejatuhu ue Etherahu, vĂ«ll.2, fq. 198-200. 2 Esh-Shihab, nr. 11, vĂ«ll. 8 shaâaban 1354 H. 3 El-Muntekid, nr. 8, 30 muharrem, 1334 H.
Duhet nënvizuar gjithashtu atë se gruaja ishte ajo e cila i parapriu burrit në pasim të fesë dhe ia tejkaloi atij në cilësinë e kërkimit të diturisë dhe hulumtimit. Ajo u bë shkaktare që ai të bënte vepra të mira dhe ishte pikë referuese për zgjidhje të polemikave dhe mospajtimeve. Buhariu shënon në Sahih prej Abdullah ibn Abasit i cili thotë:
âUnĂ« dhe nĂ«na ime ishim nga tĂ« dobĂ«tit. NĂ«na ime ishte nga gratĂ« e unĂ« nga fĂ«mijĂ«t.â
Paraprakisht ai e përmend këtë:
10 MBUROJA.net
âIbn Abasi (radi Allahu anhuma) ishte me nĂ«nĂ«n e tij dhe qĂ« tĂ« dy ishin nga tĂ« dobĂ«tit dhe tĂ« shtypurit. Ai nuk ndeu me babanĂ« e tij, i cili kishte mbetur nĂ« fenĂ« e komunitetit tĂ« tij.â
NĂ«na e Ibn Abasit i parapriu bashkĂ«shortit tĂ« saj nĂ« iman. Ajo quhej Lubabeh bint el-Harith el-Hilalijeh, kurse kunja (nofka) e saj ishte Umuâl-Fadl. Ajo iu pĂ«rgjigj thirrjes sĂ« tĂ« DĂ«rguarit tĂ« Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) dhe i besoi fesĂ« sĂ« tij para se kĂ«tĂ« ta bĂ«nte bashkĂ«shorti i saj. Po ashtu, disa gra u bĂ«nĂ« shkaktare qĂ« komunitetet e tyre tĂ« hynin nĂ« Islam. NĂ« tĂ« dy SahihĂ«t pĂ«rcillet nga Imran bin Husejn (radi Allahu anhu) i cili thotĂ« se ata (shokĂ«t e Profetit, radi Allahu anhum) ishin nĂ« njĂ« udhĂ«tim me Pejgamberin (sal-lallahu alejhi ue selem). Ata nisĂ«n udhĂ«timin nĂ« fillim tĂ« natĂ«s dhe vazhduan tĂ« udhĂ«tonin deri pak para agimit, gjersa arritĂ«n nĂ« njĂ« vend dhe pushuan. PĂ«r shkak tĂ« rraskapitjes qĂ« i kishte kapluar, ata flenĂ« deri pas lindjes sĂ« diellit. I pari qĂ« u zgjua ishte Ebu Bekri dhe ai nuk e zgjoi nga gjumi Pejgamberin (sal-lallahu alejhi ue selem), derisa ai vet u zgjua. MĂ« pas, u zgjua edhe Umeri. Ebu Bekri rrinte ulur pranĂ« kokĂ«s sĂ« Pejgamberit dhe bĂ«nte tekbir duke e ngritur zĂ«rin, derisa u zgjua Pejgamberi (sal-lallahu alejhi ue selem). (Pasi udhĂ«tuan edhe pĂ«r pak kohĂ«) Ai u ndal dhe e fali namazin e sabahut, kurse njĂ« bashkudhĂ«tar i tyre u nda prej tyre dhe nuk u fal me ta. Kur u larguan nga aty, e pyetĂ«n atĂ«:âO filan! ĂfarĂ« tĂ« ndaloi ty tĂ« faleshe me ne?â Ai u pĂ«rgjigj:âJam xhunub (nĂ« papastĂ«rti tĂ« madhe)â. Atij pastaj iu tha tĂ« merrte tejemum dhe ai u fal pasi e bĂ«ri kĂ«tĂ«. Gjersa ishim duke udhĂ«tuar, na kaploi etja dhe nĂ« rrugĂ« e sipĂ«r takuam njĂ« grua e cila kalĂ«ronte mbi njĂ« kafshĂ« dhe kishte me vete rezerva ushqimesh (dy trasta ujĂ«). E pyetĂ«m atĂ«:âKu mund tĂ« gjejmĂ« ujĂ«?â Ajo na u pĂ«rgjigj:âKuku! Po kĂ«ndej sâka hiç ujĂ«â. I thamĂ«:âSa Ă«shtĂ« largĂ«sia mes burimit tĂ« ujit dhe familjes tĂ«nde?â Ajo tha:âNjĂ« ditĂ« e njĂ« natĂ«â. Pastaj i thamĂ«:âShko te i DĂ«rguari i Allahutâ, kurse ajo na ktheu:âE çka Ă«shtĂ« i DĂ«rguari i Allahut?â MĂ« nuk u morĂ«m me tĂ«, derisa ajo erdhi ta takonte Profetin (sal-lallahu alejhi ue selem) me ne. Ajo i tha atij pikĂ«risht atĂ« çfarĂ« na kishte thĂ«nĂ« edhe neve, mirĂ«po shtoi atĂ« se ishte bonjake. Ai i kĂ«rkoi asaj rezervat ushqimore e mĂ« pas fshiu grykĂ«n e trastave (aty ku ruhej uji) dhe tĂ« gjithĂ« dyzet burrat prej nesh pimĂ« nga aty, derisa u ngopĂ«m. Secili prej nesh e mbushi bucelĂ«n e tij tĂ« vogĂ«l (e bĂ«rĂ« prej lĂ«kurĂ«s sĂ« kafshĂ«s) aq
11 MBUROJA.net
shumĂ« me ujĂ«, sa ato gati se nuk pĂ«lcitnin, por asnjĂ«ri nuk u dha ujĂ« deveve tĂ« veta. AtĂ«herĂ«, ai (sal-lallahu alejhi ue selem) tha:âMâi sillni ato çfarĂ« keniâ dhe ata (shokĂ«t e Profetit) sollĂ«n pranĂ« tij hurme dhe bukĂ«, derisa mbĂ«rritĂ«n edhe anĂ«tarĂ«t tjerĂ« tĂ« familjes sĂ« saj me çârast ajo tha kĂ«to fjalĂ«:âUnĂ« ose kam takuar magjistarin mĂ« tĂ« madh tĂ« njerĂ«zve, ose ky njĂ«mend qenka profet ashtu siç pohojnĂ« ata.â MĂ« pas Allahu i udhĂ«zoi ata njerĂ«z, pĂ«r shkak tĂ« kĂ«saj gruaje. Ajo e pĂ«rqafoi Islamin dhe njĂ«soj veproi edhe komuniteti i saj.â1
Buhariu dhe Muslimi shĂ«nojnĂ« nĂ« SahihĂ«t e tyre nga Enes bin Malik (radi Allahu anhu) i cili thotĂ«: âTri grupe njerĂ«zish shkuan tek shtĂ«pitĂ« e grave tĂ« Pejgamberit (sal-lallahu alejhi ue selem) pĂ«r tâi pyetur ato rreth ibadeteve tĂ« tij (sal-lallahu alejhi ue selem).â
Në një transmetim tjetër thuhet:
âPas kĂ«saj muslimanĂ«t filluan luftĂ«n kundĂ«r atyre idhujtarĂ«ve tĂ« cilĂ«t ishin pĂ«rreth territorit ku jetonte ajo grua, por nuk e sulmuan komunitetin e saj. Ajo i tha komunitetit tĂ« saj:âUnĂ« nuk po e shoh se ata njerĂ«z kanĂ« ndonjĂ« qĂ«llim tĂ« keq nĂ« atĂ« qĂ« po ju thĂ«rrasin juve. A nuk do ta pranoni Islamin?â Ata iu bindĂ«n asaj e u bĂ«nĂ« muslimanĂ«.â
Kjo grua shfaqi mirĂ«si ndaj komunitetit tĂ« saj dhe kjo fal takimit tĂ« saj me tĂ« DĂ«rguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) dhe trajtimit tĂ« mirĂ« qĂ« ai dhe shokĂ«t e tij ia bĂ«nĂ« asaj. Ajo e pĂ«rqafoi Islamin dhe sĂ« bashku me tĂ« edhe komuniteti i saj. TĂ« shumtĂ« janĂ« shembujt e grave tĂ« ditura dhe tĂ« dhĂ«na pas studimeve, tĂ« cilat u paraprinĂ« burrave dhe u bĂ«nĂ« pika referuese pĂ«r zgjidhjen e polemikave dhe mosmarrĂ«veshjeve, nĂ« veçanti shembujt e NĂ«nave tĂ« Besimtareve (riduan Allahi alejhin). SĂ« shpejti do tâi sjellim disa shembuj konkret, por tani pĂ«r tani do tĂ« mjaftonte tĂ« pĂ«rmendeshin vetĂ«m ca prej tyre:
1 Sahih Buhari, libri nr. 56, hadithi nr. 771 [Shënim i përkthyesit në anglisht].
12 MBUROJA.net
Muslimi shĂ«non nĂ« Sahihun e tij nga Thumameh bin Hazn el-Kushejri i cili thotĂ«:âE takova Aishen dhe e pyeta pĂ«r nebidh1, mĂ« pas ajo e thirri njĂ« robĂ«reshĂ« nga Etiopia dhe mĂ« tha:âPyete atĂ«, sepse ajo e pĂ«rgatiste atĂ« pĂ«r tĂ« DĂ«rguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem).â2
Këta dy shembuj tregojnë se burrat e kërkonin sunetin nga gratë e të Dërguarit të Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem). Ja edhe disa shembuj tjerë që tregojnë gjykimin e tyre rreth mospajtimeve që kishin me fukahatë nga sahabet (radi Allahu anhu).
Muslimi shĂ«non nĂ« Sahih nga Tavusi i cili thotĂ«:âIsha me Ibn Abasin, kur ai i tha Zejd ibn Thabitit:âA gjykon ti se gruas me menstruacione i lejohet tĂ« shkojĂ« pa e kryer rrethsjelljen (tawafin) e fundit pĂ«rqark ShtĂ«pisĂ« (Qabes- sh.p.)?â Ibn Abasi i tha:âJo, pyete filan gruan prej EnsarĂ«ve, nĂ«se atĂ« e kishte udhĂ«zuar i DĂ«rguari i Allahut tĂ« vepronte ashtu?â Ai (Tavusi) tha:âZejd ibn Thabiti u kthye te Ibn Abasi dhe i tha:âTi veçse e ke thĂ«nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«n.ââ
Buhariu dhe Muslimi shënojnë në Sahihët e tyre nga Ebi
Selemeh i cili thotĂ«:âErdh njĂ« njeri te Ibn Abasi dhe Ebu Hurejra, u ul me ta dhe i pyeti:âĂfarĂ« vendimi keni pĂ«r njĂ« grua e cila u lind dyzet net pas burrit tĂ« saj?â Ibn Abasi iu pĂ«rgjigj:âIdeti (periudha e pritjes) i saj zgjat deri nĂ« fund tĂ« ciklit mĂ« tĂ« gjatĂ« menstrual prej dy cikleve menstruale tĂ« pĂ«rcaktuara.â UnĂ« (Ebu Selemeh) i thashĂ« (se Allahu thotĂ«):
ÙŰŁÙÙۧŰȘ ۧÙŰŁŰÙ Ű§Ù ŰŁŰŹÙÙÙ ŰŁÙ Ù۶ŰčÙ ŰÙ ÙÙÙ
âKurse, pĂ«r gratĂ« shtatzĂ«na afati i tyre Ă«shtĂ« deri nĂ« lindjen e fĂ«mijĂ«s.â (Kuran, 65:4)
1 Një lloj pije joalkoolike që konsumohej në kohën e gjeneratave të hershme dhe e cila iu servirej edhe Profetit (sal-lallahu alejhi ue selem). [Shënim i përkthyesit në anglisht]. 2 Sahih Muslim, libri 22 (Kitab ul-Eshribe), shih hadithet nr. 4976 dhe 4920.
13 MBUROJA.net
Ebu Hurejra tha:âUnĂ« jam me djalin e vĂ«llait tim (Ebu Selemeh) nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«.â Ibn Abasi e dĂ«rgoi mĂ« pas njĂ« shĂ«rbĂ«tor te Um Selemeh pĂ«r ta pyetur atĂ« pĂ«r kĂ«tĂ«. Ajo i tha atij:âBashkĂ«shorti i Subejeh el-Eslemijeh u vra gjersa ajo ishte shtatzĂ«nĂ«. Ajo lindi njĂ« foshnje dyzet ditĂ« pas vdekjes sĂ« tij. MĂ« pas, ajo mori njĂ« propozim martese, kurse i DĂ«rguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem) e martoi atĂ« me dikĂ«. Ebuâs-Senebil ishte ai i cili iu propozua asaj pĂ«r martesĂ«.â NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, gratĂ« ndajnĂ« me burrat verifikimin e çështjeve nĂ« lĂ«min e diturisĂ« nĂ«pĂ«rmjet diskutimeve dhe dialogĂ«ve qĂ« kanĂ« pĂ«r kusht kuptimin e rregullave tĂ« fesĂ« dhe tĂ« ndalurit te suneti i prijĂ«sit tĂ« tĂ« DĂ«rguarve (sal-lallahu alejhi ue selem) si pikĂ« referimi. Umuâl-Fadl bint ul-Harith i dha fund njĂ« polemike qĂ« e patĂ«n disa njerĂ«z rreth agjĂ«rimit tĂ« Pejgamberit (sal-lallahu alejhi ue selem) nĂ« ditĂ«n e Arafatit. Imam Buhariu dhe Muslimi shĂ«nojnĂ« nĂ« SahihĂ«t e tyre nga Umuâl-Fadl bint ul-Harith:
âDisa njerĂ«z polemizuan rreth agjĂ«rimit tĂ« Profetit (sal-lallahu alejhi ue selem) nĂ« ditĂ«n e Arafatit. Disa thanĂ« se ai (sal-lallahu alejhi ue selem) agjĂ«ronte nĂ« atĂ« ditĂ«, disa tĂ« tjerĂ« thanĂ« se ai nuk e agjĂ«ronte atĂ«. KĂ«shtu, unĂ« ia dĂ«rgova atij (Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ue selem-sh.p.) njĂ« gotĂ« jogurt dhe ai e piu.â
El-Hafidh ibn Haxheri në lidhje me këtë transmetim thotë:
âPrej dobive tĂ« kĂ«tij hadithi janĂ«: diskutimi i çështjeve tĂ« diturisĂ« mes burrave dhe grave.â
NjĂ« grua e quajtur Um Jakub kĂ«rkoi prej Ibn Mesudit tâia sqaronte asaj njĂ« çështje tĂ« cilĂ«n ajo e kishte dĂ«gjuar prej tij. Ajo diskutoi dhe debatoi me Ibn Mesudin, derisa iu qartĂ«sua ajo çështje. Buhariu dhe Muslimi shĂ«nojnĂ« nĂ« SahihĂ«t e tyre nga Abdullah ibn Mesudi i cili thotĂ«:
âAllahu i mallkoftĂ« tatuazhbĂ«rĂ«set, ato qĂ« tatuohen, gratĂ« qĂ« praktikojnĂ« nemis (shkuljen e vetullave) dhe ato tĂ« cilat lĂ«nĂ« vrima mes dhĂ«mbĂ«ve pĂ«r tâu zbukuruar; ato e ndryshojnĂ« krijimin e Allahut.â
14 MBUROJA.net
Kjo thĂ«nie e tij i shkoi njĂ« gruaje nga fisi Beni Esad qĂ« quhej Um Jakub. Ajo shkoi te Ibn Mesudi dhe i tha:âMua mĂ« kanĂ« ardhur fjalĂ« se ti ke mallkuar filan gruan.â Ai ia ktheu: âPse mos tâi mallkoj ato tĂ« cilat i ka mallkuar Pejgamberi (sal-lallahu alejhi ue selem) dhe ajo qĂ« gjendĂ«t nĂ« librin e Allahut?!â Ajo i tha:âUnĂ« sigurisht se e kam lexuar atĂ« çfarĂ« gjendet mes rrasave (Kuranin) dhe nuk kam gjetur atĂ« qĂ« ju e thoni!â Ibn Mesudi i tha:âPo ta lexoje ashtu si duhet, do ta gjeje. A e keni lexuar aty ku thotĂ« Allahu:
ÙÙ Ű§ ŰąŰȘۧÙÙ Ű§Ù۱۳ÙÙ Ù۟۰ÙÙÙÙ Ű§ ÙÙۧÙÙ ŰčÙÙ ÙۧÙŰȘÙÙۧ âĂfarĂ«do qĂ« tâju japĂ« i DĂ«rguari, merreni atĂ«, e çfarĂ«do qĂ« tâju ndalojĂ«, hiqni dorĂ« prej saj.â (Kuran, 59:7) Ajo iu pĂ«rgjigj:âJoâ. Ai i tha:âKjo e ndalon atĂ«.â Um Jakub i tha:âPor unĂ« e shoh se nĂ« familjen tĂ«nde praktikohet njĂ« gjĂ« e tillĂ«!â Ai i tha:âShko dhe shih!â Ajo shkoi dhe pa se ata nuk e bĂ«nin fare atĂ« tĂ« cilĂ«n ajo e pohonte. Ibn Mesudi i tha: âPo ta bĂ«nte ajo njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«, unĂ« nuk do tĂ« doja tĂ« bĂ«ja seks me tĂ«.â Pra, nuk Ă«shtĂ« aspak problem qĂ« gruaja tĂ« kĂ«rkojĂ« sqarime rreth çështjeve qĂ« i pĂ«rkasin fesĂ« sĂ« saj ose tĂ« parashtrojĂ« problematika tĂ« bazuara nĂ« dije tek dijetarĂ«t e shquar qĂ« njihen si tĂ« drejtĂ«, qĂ« kanĂ« takua dhe dituri. NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, ajo kĂ«rkon argumente dhe dĂ«shmi tĂ« qarta, dhe kapet fort pas rregullave tĂ« Legjislacionit Hyjnor dhe kodit tĂ« sjelljeve qĂ« burojnĂ« nga aty. Imam Ibn Kajimi (rahimehullah) thotĂ«:
âDituri Ă«shtĂ« (çfarĂ«) âAllahu thotĂ«...â, (çfarĂ«) âi DĂ«rguari i Tij thotĂ«...â, dhe (çfarĂ«) âSahabet (shokĂ«t e Profetit-sh.p.) thonĂ«...â, dhe kjo nuk Ă«shtĂ« diçka e rrejshme. Dituri nuk Ă«shtĂ« tĂ« marrĂ«sh pjesĂ« me budallallĂ«k nĂ« mospajtimet mes tĂ« DĂ«rguarit dhe mendimit tĂ« Fekihutâ.
Në lidhje me këtë, Imam esh-Sheukani thotë:
âNuk transmetohet prej asnjĂ« dijetari tĂ« ketĂ« refuzuar thĂ«nien e ndonjĂ« gruaje vetĂ«m pse ajo Ă«shtĂ« grua. Sa shumĂ« prej sunetit umeti ka zbatuar nĂ«pĂ«rmjet pranimit tĂ« thĂ«nies sĂ« njĂ« sahabieje
15 MBUROJA.net
(bashkĂ«kohĂ«se e Profetit, alejhi selatu ue selem-sh.p.)? Kjo nuk mohohet prej askujt qĂ« ka sadopak dituriâ.1
âPrej udhĂ«zimit tĂ« shokĂ«ve tĂ« Profetit - e ata na mjaftojnĂ« ne - Ă«shtĂ« se ata pranonin thĂ«niet e Burejras para se ajo tĂ« lirohej, dhe i pranonin thĂ«niet prej NĂ«nave tĂ« besimtarĂ«ve, Aishes dhe Um Selemes, si dhe thĂ«niet e grave tjeraâ.
Shpjeguesi i Musallam eth-Thebut sjellë këtë konstatim:
âThĂ«nia e femrĂ«s sĂ« drejtĂ« pranohet pa qenĂ« e domosdoshme qĂ« mashkulli tĂ« jetĂ« i pranishĂ«m me tĂ«, pĂ«r dallim prej dhĂ«nies sĂ« dĂ«shmisĂ« qĂ« kushtĂ«zohet me tĂ« qenit mashkullâ.
MĂ« pas ai vazhdon komentin:
2
Po si qëndron puna e atyre që janë më të ulët në pozitë se Aliu (radi Allahu anhu)?
Sahabet (shokĂ«t) mĂ« tĂ« njohur tĂ« Pejgamberit, ImamĂ«t e Hadithit dhe dijetarĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj studiuan tek transmetueset (e hadithit-sh.p.), morĂ«n transmetimet e tyre dhe i pranuan thĂ«niet e tyre. Ja edhe lista e personaliteteve tĂ« shquara qĂ« merrnin dituri prej grave: Sahabiu i famshĂ«m Ali ibn ebi Talib (radi Allahu anhu): A mund tĂ« pasohet shembull mĂ« i mirĂ« dhe a mund tĂ« ketĂ« status mĂ« tĂ« mirĂ« sesa ai i Ali ibn Ebi Talibit? Ky det i diturisĂ«, i pashoq nĂ« veprat, nĂ« urtĂ«sinĂ« dhe nĂ« afĂ«rsinĂ« e tij me tĂ« DĂ«rguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem). Ai e merrte Hadithin nga njĂ« robĂ«reshĂ« e liruar e tĂ« DĂ«rguarit tĂ« Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem), e cila i kishte shĂ«rbyer atij. Ajo ishte Mejmunah bint Saâd.
3
1 Nejl ul-Eutar, vëll. 8, fq. 22. 2 Feth ul-Rahmut Sherhu Sahih Musallam eth-Thebut, vëll. 1, fq. 144. 3 Shih biografinë e Mejmunas në el-Isabah, vëll. 7, fq. 173, dhe në el-Eudat ul-Hixhab, vëll. 2, fq. 286.
16 MBUROJA.net
Imam Muhamed bin Shihab ez-Zuhri (vdiq 124 H/ 741 e.s.): Ky dijetar (rahimehullah) transmetoi prej shumĂ« grave. Ai transmetonte prej Amrah bint AbduRrahman bin Saâd bin Zerarah el-Ensarijeh el-Medenijeh, e cila kishte transmetuar shumĂ« nga Aishah (radi Allahu anha) dhe vdiq para vitit 100 H. Ez-Zuhri mori shumĂ« transmetime prej saj.1 Ai, gjithashtu, transmetoi prej njĂ« gruaje qĂ« quhej Nedbe, njĂ« robĂ«reshĂ« e liruar e Mejmunes, gruas sĂ« Profetit (sal-lallahu alejhi ue selem).2 Ai, po ashtu, transmetoi prej tri grave tjera dhe qe i vetmi qĂ« transmetoi prej tyre. KĂ«to gra ishin Fatimah el-Khezaâijeh, Hind bint el-Harith el-Farisijeh dhe Um Abdillah ed-Dusijeh.3
Ai (rahimehullah) transmetonte prej Aisheh bint Saâd bin Ebi Uekas ez-Zuhrijeh el-Medenijeh (vd. 117 H/ 735 e.s.). Ajo kishte transmetuar prej babait tĂ« saj dhe prej Um Dherit. Thuhet, gjithashtu, se ajo kishte takuar gjashtĂ« prej NĂ«nave tĂ« besimtarĂ«ve. NjĂ« grup dijetarĂ«sh kishin transmetuar prej saj; nĂ« mesin e tyre ishin el-Xheâid bin AbdirRrahman, Ejubi, el-Him bin Utejbeh, Ebu Zinadi, Muhaxhir bin Mesmar, Ubejdeh bin Nabil dhe dijetarĂ«t tjerĂ«. El-Exhli thotĂ« pĂ«r tĂ«:âIshte njĂ« femĂ«r e besueshme, pasardhĂ«se medinase.â Kurse El-Halili thotĂ« pĂ«r tĂ«:âMaliku nuk transmetonte prej asnjĂ« gruaje tjetĂ«r pĂ«rveç saj.â
Imam Malik bin Enes (Imami i Darul Hixhres)- (vdiq 179 H/ 795 e.s.):
4
Ai transmetoi prej Um Umar bint Hasen bin Zejd eth-Thekafi.
Imam Ahmed ibn Hanbel (Imami i Ehli Sunetit) â (vdiq 241 H/ 855 e.s.):
5
1 Tehdhib ut-Tehdhib, vĂ«ll. 11, fq. 466. 2 Ibid. vĂ«ll. 11, fq. 482. 3 Shih el-Munferidat ueâl-Uehdan, fq. 11, tĂ« Imam Muslimit. 4 Tehdhib ut-Tehdhib, vĂ«ll. 11, fq. 464. 5 El-Bidajeh ueân-Nihaje, vĂ«ll. 1, fq. 328, biografinĂ« e saj e gjejmĂ« edhe nĂ« el-âIbr, vĂ«ll. 3, fq. 46, nĂ« Tarikh ul-Bagdad, vĂ«ll. 14, fq. 443, dhe nĂ« Shedherat uth-Thehab, vĂ«ll. 3, fq. 132.
17 MBUROJA.net
El-Kadi Ebu Jaâla el-Ferra (vdiq 458 H/ 1066 e.s.): Ai kishte dĂ«gjuar transmetime tĂ« haditheve prej Umus-Selem bint el-Kadi Ebi Bekr Ahmed bin Kamil bin Halaf bin Shexhereh el-Bagdadijeh. Kunja (nofka) e saj ishte Umul-Fetâh. NjĂ« grup dijetarĂ«sh kishin dĂ«gjuar transmetime prej saj, kurse ajo kishte dĂ«gjuar transmetime prej Muhamed bin Ismail el-Beslani dhe prej tĂ« tjerĂ«ve. Ibn Kethiri, pasi pĂ«rmend njĂ« transmetim tĂ« Ebi Jaâalas prej saj, thotĂ« pĂ«r tĂ«:âAsaj iu dhanĂ« lĂ«vdata prej mĂ« shumĂ« se njĂ« personaliteti, pĂ«r shkak tĂ« fesĂ« dhe dijes qĂ« kishte. Ajo u lind nĂ« muajin Rexheb tĂ« vitit 298 H (mars, 911 e.s.) dhe vdiq nĂ« muajin Rexheb tĂ« vitit 390 H (qershor, 1000 e.s.)â1
Aty kah fundi i fjalorit tĂ« tij biografik et-Tehbir fiâl-Muâxhem el-Kebir, nĂ« kapitullin e titulluar âGratĂ« tĂ« cilat mĂ« kanĂ« diktuar (me shkrim-sh.p.)â
Imam Ebu Saâd es-Semâani (vdiq 562 H/ 1172 e.s.):
2, ai përmend dijetarët tek të cilët kishte studiuar duke i radhitur sipas alfabetit emrat e tyre. Aty përmblodhi emrat e 69 dijetareve dhe transmetueseve të Hadithit prej të cilave ai kishte dëgjuar (transmetime- sh.p.) apo i kishin dhënë atij ixhazeh3
Ai i lavdëronte ato dhe shprehte fjalë miradije për to, për karakterin e tyre, adhurimet që i bënin, dhe diturinë që kishin. Për shembull, ai thotë për Um Selemeh el-Hesnabijeh dhe Um Ali et-Turkijeh (vd.
për atë që ato kishin transmetuar.
1 Ibn ul-Xheuzi, Menakib ul-Imam Ahmed bin Hanbel, fq. 54. 2 Et-Tehbir, vĂ«ll. 2, fq. 396. 3 Ixhazeh Ă«shtĂ« autorizim apo licencĂ« tĂ« cilĂ«n garantuesi-ja apo mĂ«suesi-ja i/e tekstit apo tĂ«rĂ« librit (libri i mĂ«suesit-Ă«s apo ndonjĂ« punim tjetĂ«r tĂ« cilin vetĂ« mĂ«suesi/ja e merĂ« pĂ«rmes zinxhirit tĂ« transmetuesve qĂ« arrin deri te transmetuesi-ja i parĂ«) ia jep studentit apo e autorizon atĂ« pĂ«r ta transmetuar librin apo ndonjĂ« punim tjetĂ«r. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« nga mĂ«nyrat e pranimit tĂ« transmetimit tĂ« Hadithit. NĂ« Ixhaze zakonisht shĂ«noheshin detaje tĂ« ndryshme siç janĂ«, vendi, data, emrat e atyre tĂ« cilĂ«t formonin zinxhirin e transmetimit, etj. PĂ«r fat tĂ« keq, disa muslimanĂ« nga lĂ«vizja e âIslamit tradicionalâ ia tepruan duke tejzmadhuar vlerĂ«n e ixhazes dhe pohuan gabimisht se njĂ« mori dijetarĂ«sh selefi (tĂ« kohĂ«s sonĂ«-sh.p.) ânuk posedojnĂ« ixhazeh.â Kjo pastaj bĂ«ri qĂ« ata tĂ« pajiseshin me lloj-lloj ixhaze tĂ« dyshimta dhe tĂ« pasigurta, e tĂ«ra sa pĂ«r tâu thĂ«nĂ« se ka ixhazeh; madje disa prej tyre blenĂ« me para ixhazeh vetĂ«m sa pĂ«r tâi mbajtur ato si kujtim. [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht]
18 MBUROJA.net
539 H):âGra me moral tĂ« lartĂ«â 1, kurse pĂ«r Umuâr-Rahman et-Temimijeh thotĂ«:âNjĂ« grua e devotshme qĂ« jetoi gjatĂ« dhe pati jetĂ« tĂ« mirĂ«.â2
PĂ«r Umuâl-Kahir el-Kushejrijeh (vd. 530 H/ 1136 e.s.) thotĂ«:âNjĂ« grua e devotshme, qĂ« bĂ«nte shumĂ« adhurime dhe kishte shumĂ« mirĂ«si.â
3
PĂ«r Ematullah el-Kushejrijeh (vd. 541 H) thotĂ«:âAjo ishte prej grave tĂ« devotshmeâ
4
PĂ«r Umuâl-Beha el-Asbahanijeh thotĂ«:âNjĂ« grua e devotshme. Ajo ishte nga njerĂ«zit e Kuranit dhe ua mĂ«sonte atĂ« fĂ«mijĂ«ve.â
5
PĂ«r Zejneb el-Asbahanijeh thotĂ«:âNjĂ« grua e devotshme dhe e dĂ«lirĂ«â
6
PĂ«r Um Halef esh-Shehamijeh (vd. 547 H/1152 e.s.) thotĂ«:âNjĂ« grua e dĂ«lirĂ«, mbulojĂ«, dijetare me moral tĂ« lartĂ«.â
AtĂ« e kishte bartur babai i saj prej Asbahanit pĂ«r ta dĂ«gjuar Hadithin, siç dokumenton es-Semâani.
7
PĂ«r Umuâr-Rida el-Asbahanijeh thotĂ«:âNjĂ« grua e devotshme, e dĂ«lirĂ«, qĂ« kishte mirĂ«si tĂ« madhe dhe bĂ«nte shumĂ« adhurime.â
8
PĂ«r Umuâl-Fadl el-Meruazijeh (vd. 545 H) thotĂ«:âNjĂ« grua e devotshme dhe e dĂ«lirĂ«, e cila bĂ«nte shumĂ« shpesh namaz.â
9
PĂ«r Umuâl-Fadl el-Kesmanijeh (vd. 529 H) thotĂ«:âIshte e ditur nĂ« fikh, grua e devotshme prej njerĂ«zve tĂ« mirĂ« dhe tĂ« fesĂ«.â
10
1 Et-Tehbir, nr. 1125, 1127. 2 Ibid. Biografia nr. 1131. 3 Ibid. Biografia nr. 1132. 4 Ibid. Biografia nr. 1133. 5 Ibid. Biografia nr. 1135. 6 Ibid. Biografia nr. 1147. 7 Ibid. Biografia nr. 1150. 8 Ibid. Biografia nr. 1162. 9 Ibid. Biografia nr. 1172. 10 Ibid. Biografia nr. 1175.
19 MBUROJA.net
PĂ«r Umuâl-Benin ez-Zindehanijeh (vd. 533 H) thotĂ«:âAjo kishte dĂ«shirĂ« tĂ« madhe pĂ«r hajr, kishte shumĂ« mirĂ«si dhe ishte e mirĂ« ndaj njerĂ«zve.â1
PĂ«r Umuâl-Hajr en-Nejsaburijeh (vd. 533 H) thotĂ«:âNjĂ« grua e devotshme nga njerĂ«zit e Kuranit dhe mirĂ«sisĂ«. Ajo ua kishte mĂ«suar Kuranin fqinjĂ«ve tĂ« mi.â
2
ĂfarĂ« mund tĂ« vĂ«rejmĂ« nga shumica e kĂ«tyre biografive Ă«shtĂ« ajo se kĂ«to gra vinin prej shtĂ«pive tĂ« diturisĂ« dhe ishin tĂ« lidhura me dijetarĂ« tĂ« moshuar dhe muhadithinĂ« (dijetarĂ« tĂ« Hadithit). PĂ«r shembull, ai (Imam es-Semâ ani), kur pĂ«rmend Um Halef esh-Shehamijeh Seâideh bint Zahir bin Tahir esh-Shehamin (njĂ« dijetar i njohur i Hadithit) thotĂ«:âAjo u rrit derisa u bĂ« e pashembullt nĂ« transmetimin e Hadithit. Ajo e kishte dĂ«gjuar Hadithin prej gjyshit tĂ« saj Eba AbdirRrahman Tahirâ. Ai mĂ« tej shton:âAjo mâi ka diktuar disa pjesĂ« nĂ« Nejsabur.â
3 Ai, gjithashtu, pĂ«rmend gruan e djalit tĂ« kĂ«tij muhadithi dhe thotĂ«: âUm Enes Sitik (e njohur ndryshe edhe si Siti) bint Ebi Hasen AbdilGafar bin Ismail bin AbdilGafir el-Farisi, njĂ« grua e devotshme dhe e dĂ«lirĂ«, gruaja e AbdulHalikut, Shejhut tonĂ«, birit tĂ« Shejhut tonĂ« Ebi Kasim esh-Shehami. Ajo kishte dĂ«gjuar (hadithin-sh.p.) nga gjyshi i saj Ismail bin AbdulGafir...â MĂ« tej vazhdon:âAjo mĂ« ka diktuar (me shkrim-sh.p.) nĂ« Nejsabur.â4
Ekziston edhe njĂ« biografi pĂ«r njĂ« tĂ« afĂ«rme tĂ« tij (tĂ« Imam es-Semanit) pĂ«r tĂ« cilĂ«n ai thotĂ«:âUmuâl-Keram Sherifah, e bija e Shejhut tonĂ«, Imam Ebi Abdillah Muhamed bin Fadl es-Saâidi el-Feravi...njĂ« grua e devotshme nga fĂ«mijĂ«t e dijetarĂ«ve, ajo kishte dĂ«gjuar (Hadithin -sh.p.) prej gjyshit tĂ« saj nga ana e sĂ« Ă«mĂ«s, Eba AbdarRrahman Tahir bin Muhamed esh-Shehami dhe nga njĂ« grup i ngjashĂ«m dijetarĂ«sh. ...Ajo mĂ« ka diktuar (me shkrim-sh.p.)â
5
Kurse nĂ« njĂ« biografi pĂ«r njĂ« tĂ« afĂ«rmeje tjetĂ«r tĂ« tij, ai thotĂ«:âUmuâs-Saâd Fatimah bint Ebi Nasr Halaf bin Tahir bin Muhamed esh-
1 Ibid. Biografia nr. 1183 2 Ibid. Biografia nr. 1187 3 Ibid. Biografia nr. 1150 4 Ibid. Biografia nr. 1158 5 Ibid. Biografia nr. 1159
20 MBUROJA.net
Shehami... njĂ« grua e devotshme, e cila kishte dĂ«gjuar (Hadithin-sh.p.) prej gjyshit tĂ« saj Eba AbdarRrahman esh-Shehami... Kam dĂ«gjuar disa pjesĂ« tĂ« Hadithit prej saj.â1
Imam es-Semâani shumĂ« prej kĂ«tyre dijetareve tĂ« Hadithit i cilĂ«sonte si âshtĂ«pi tĂ« hadithitâ ose âshtĂ«pi tĂ« diturisĂ«.â NganjĂ«herĂ« ai pĂ«rmend tĂ« afĂ«rmit e tij prej dijetarĂ«ve, qoftĂ« ai baba, nĂ«nĂ« ose vĂ«lla, dhe mĂ« pas thotĂ« se transmetuesja Ă«shtĂ« gruaja e filanit dhe e filanit. PĂ«r shembull, pasi pĂ«rmend Tekijeh bint Ebiâl-Kasim bin Umar el-Asbahani (vd. 541 H) ai thotĂ«:â... Ajo Ă«shtĂ« e bija e Shejhut tonĂ«, Umuâl Beha Fatimah bint Ebiâl Fadl ibn Ebi Saâd ibn el-Bagdadi, motra e Ebiâl-Kasim Mahmud, bashkĂ«shortja e Ahmed bin Ebiâl-Futuh el-Hurasanit.â
2
Sa i pĂ«rket biografisĂ« sĂ« Um Shemasah Xheuher Naz bint Ebiâl-Kasim Zahir bin Tahir esh-Shehami, ai thotĂ«:âKam dĂ«gjuar (Hadithin-sh.p.) prej saj dhe prej tĂ« atit, xhaxhait, bashkĂ«shortit, vĂ«llezĂ«rve dhe tĂ« afĂ«rmve tjerĂ« tĂ« saj numri i tĂ« cilĂ«ve arrin diku nĂ« njĂ«zet.â
3
NĂ« biografinĂ« e Umuâr-Rahim Herrah bint Ebi Nasr AbdirRrahman bin AbdilKerim el-Kushejri (vd. 534 H), thotĂ«:âAjo u martua pĂ«r Umar ibn Ebi Nasr es-Sefarâ dhe mĂ« pas shton:âKam transmetuar (Hadithin) prej saj dhe prej motrĂ«s sĂ« saj.â
4
NĂ« biografinĂ« e Um Abdillah Heurasti bint Ebiâl-Feth Nasir bin Ahmed el-Ejadi es-Sarkhasi (vd. 542 H), ai shĂ«non:âAjo vjen nga njĂ« shtĂ«pi e diturisĂ« dhe e hadithit; ajo kishte dĂ«gjuar (Hadithin-sh.p.) prej tĂ« atit Ebaâl-Feth el-Ejadi.â
5
NĂ« biografinĂ« e Um Shems Hajsatah bint Ebi Ishak Ibrahim bin AbdilUehab ibn Muhamed ibn Mendeh, ai shĂ«non:âKishte prejardhje fisnike nĂ« Hadith.â
6
1 Ibid. Biografia nr. 1184 2 Ibid. Biografia nr. 1129 3 Ibid. Biografia nr. 1130 4 Ibid. Biografia nr. 1136 5 Ibid. Biografia nr. 1138 6 Ibid. Biografia nr. 1139
21 MBUROJA.net
NĂ« biografinĂ« e Hadixhah bint Ebi Saâid Ismaâil bin Umaru bin Muhamed el-Buhejri, ai shĂ«non:âAjo vjen nga njĂ« shtĂ«pi e diturisĂ«, moralit tĂ« lartĂ« dhe e çiltĂ«rsisĂ«; ajo kishte dĂ«gjuar (Hadithin) nga i ati i saj Ismaâil.â NĂ« biografinĂ« e Umuâl-Fatuh Rabiâeh bint Ebi Muâamer bin Ahme del-Lunbani (vd. 534 H), shĂ«non:âAjo Ă«shtĂ« bashkĂ«shortja e Shejhut tonĂ«, Ebi Saâd Ahmed bin Muhamed bin Ahmed ibn el-Bagdadi el-Hafidh, dhe vjen nga njĂ« shtĂ«pi e hajrit.â1
NĂ« biografinĂ« e Umuâl-Fida Sit el-Xhelil bint Ebi Muhamed bin el-Hasen bin el-Husejn el-Uethabi, shĂ«non:âBashkĂ«shortja e shejhut tonĂ«, Ismaâil bin Muhamed el-Hafidh, njĂ« grua e devotshme, qĂ« vjen nga njĂ« shtĂ«pi e diturisĂ« dhe mirĂ«sisĂ«.â
2
NĂ« biografinĂ« e Um Nexhm (e njohur gjithashtu si Umuâl-Fekhr) Sit ul-Irak bint Ebi Mudar AbdilUahid bin Mutahir el-Bezani, ai shĂ«non:âAjo vjen nga njĂ« shtĂ«pi e famshme e Hadithit dhe fĂ«mijĂ«ve tĂ« njohur; ajo ka dĂ«gjuar (Hadithin-sh.p.) prej gjyshit tĂ« saj Ebaâl-Fadl el-Mutahir bin AbdilUahid el-Bezani.â
3
NĂ« biografinĂ« e Umuâl-Aziz Shukr bint Ebiâl-Ferexh el-Isfarani, ai shĂ«non:âNjĂ« grua prej fĂ«mijĂ«ve tĂ« dijetarĂ«ve tĂ« Hadithit.â
4
NĂ« biografinĂ« e Tahirah bint Ebi Bekr bin Ebiâl-Kasim el-Heshab, ai shĂ«non:âNjĂ« grua e devotshme prej fĂ«mijĂ«ve tĂ« muhadithinĂ«ve.â
5
NĂ« biografinĂ« e Aishah bint Ebi Nasr Ahmed bin Mensur es-Sefar, ai shĂ«non: âNjĂ« grua e devotshme dhe e dĂ«lirĂ«, qĂ« vjen nga njĂ« shtĂ«pi diturie.â
6
NĂ« biografinĂ« e Afaf bint Ahmed (vd. 544 H), ai shĂ«non:âE bija e Shejhut tonĂ«, Ahmed bin Muhamed bin Muhamed, motra e Ebiâl-Fadl AbdurRahimit dhe Ebiâl-Feth AbdurRrahmanit.â
7
1 Ibid. Biografia nr. 1144 2 Ibid. Biografia nr. 1153 3 Ibid. Biografia nr. 1154 4 Ibid. Biografia nr. 1160 5 Ibid. Biografia nr. 1165 6 Ibid. Biografia nr. 1170 7 Ibid. Biografia nr. 1179
22 MBUROJA.net
NĂ« biografinĂ« e Ajn Shems bint el-Mufedal bin el-Mutahir el-Bezani, ai thotĂ« pĂ«r tĂ«:âVjen nga njĂ« shtĂ«pi e Hadithit dhe e pĂ«rparimit.â1 dhe tĂ« njĂ«jtin koment e jep edhe nĂ« biografinĂ« e Umuâl-Keram (e njohur edhe si Umuâl-Hajr) Fekhr un-Nisa bint Ebiâl Fedaâil.2
Imam es-Semâani kishte dĂ«gjuar Hadithin prej kĂ«tyre grave qĂ« jetonin gjithandej botĂ«s sĂ« gjerĂ« Islame, nĂ« gjirin e sĂ« cilĂ«s asokohe kishte vende dinjitoze. NganjĂ«herĂ« ai pĂ«rmend nĂ« detaje e nganjĂ«herĂ« vetĂ«m shkarazi disa prej dijetareve prej tĂ« cilave ai kishte marrĂ« Hadithin dhe transmetimet tjera. PĂ«r disa prej tyre ai thotĂ« se pĂ«rcillnin shumĂ« transmetime, kurse pĂ«r disa tĂ« tjera vetĂ«m ca transmetime tĂ« izoluara. Ai, gjithashtu, pĂ«rmend atĂ« se baballarĂ«t e kĂ«tyre dijetareve tĂ« Hadithit kishin udhĂ«tuar me to, me qĂ«llim qĂ« ato (bijat e tyre-sh.p.) ta dĂ«gjonin Hadithin. Ai nuk shĂ«nonte se kishte takuar ndonjĂ« dijetare tĂ« Hadithit gjatĂ« kohĂ«s sĂ« tij e tĂ« mjaftohej vetĂ«m me marrjen e ixhazeve prej tyre. Kjo qĂ« themi mund tĂ« vĂ«rehet pĂ«rmes fjalĂ«ve tĂ« tij si nĂ« vijim. Ai thoshte se kishte dĂ«gjuar prej tyre nĂ« Asbahan
3, Herrat4, Nejsabur5, Sarkhas6, Hemadhan7, Feushenxh, Mihaneh1
1 Ibid. Biografia nr. 1180 2 Ibid. Biografia nr. 1192 3 Njihet ndryshe edhe si Isfahan (ose Esfahan), provincë në Iranin e sotëm. [Shënim i Përkthyesit në anglisht].
, dhe Damaskë. Në biografinë e
4 ose âHeratâ, sot ky qytet ndodhet nĂ« veri-perĂ«ndim tĂ« Afganistanit, pranĂ« kufirit me Iranin, shih: http://www.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/iran_country_profile_2004.jpg - zmadhoje hartĂ«n pĂ«r tĂ« parĂ« detajet nĂ« hartĂ«n e kĂ«tij vendi. [ShĂ«nim i PĂ«rkthyesit nĂ« anglisht] 5 Njihet ndryshe edhe si Nishapur nĂ« gjuhĂ«n perse, shkruhet edhe si Nishabur, Nisapur, Nejshabur ose Neisabur. Ky qytet ndodhet nĂ« Hurasan (Kurasan), i cili ndodhet nĂ« pjesĂ«n lindore tĂ« Iranit tĂ« sotĂ«m, mes kryeqytetit regjional Meshhad dhe Sebzevar, nĂ« afĂ«rsi tĂ« kufirit me Afganistanin. [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht]. Shih: http://www.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/iran_country_profile_2004.jpg [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht] 6 Sarakhas, ose âSarakhsâ, ndodhet nĂ« afĂ«rsi tĂ« qytetit Meshhad tĂ« provincĂ«s sĂ« Hurasanit, nĂ« kufirin lindor tĂ« Iranit me Turkmenistanin. U plaçkit nga mongolĂ«t nĂ« vitin 617 H, por u rindĂ«rtua nĂ« shekullin e nĂ«ntĂ«mbĂ«dhjetĂ« e.s. nga Nasirudin Shaahu i dinastisĂ« Kaxhar. [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht] http://www.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/iran_country_profile_2004.jpg 7 NĂ« Iranin e sotĂ«m verior, shih hartĂ«n mĂ« sipĂ«r. [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht]
23 MBUROJA.net
Um Selemeh Aminah bint Ebi Tahir AbdulKerim el-Hesnabadhijeh, ai shĂ«non:âKam dĂ«gjuar disa gjĂ«ra elementare prej saj nĂ« Asbahan.â2
NĂ« biografinĂ« e Tekijeh bint Ebiâl-Kasim el-Esbehanijeh (vd. 541 H), ai shĂ«non:âNĂ« Asbahan kam dĂ«gjuar prej saj atĂ« çfarĂ« unĂ« mendoj se Ă«shtĂ« njĂ« pjesĂ« (e hadithit) dhe mĂ« nuk kam dĂ«gjuar asgjĂ« prej saj dhe nuk kam arritur tĂ« kopjoj asnjĂ« shkrim, Allahu e di mĂ« sĂ« miri.â
3
NĂ« biografinĂ« e Umâun-Nexhm el-Fedlauijeh, bashkĂ«shortja e Ebi Bekr Muhamed bin Ahmed bin Ali el-Hatibit, ai shprehet:âKam dĂ«gjuar disa gjĂ«ra elementare prej saj nĂ« Asbahan, nĂ« shtĂ«pinĂ« e bashkĂ«shortit tĂ« saj.â
4
NĂ« biografinĂ« e Umur-Rida Dauâ bin Ebi Shukr el-Asbahanijeh, ai shĂ«non:âAjo mĂ« ka diktuar (me shkrim-sh.p.) nĂ« Asbahanâ
5
NĂ« biografinĂ« e Um ul-Beha Fatimah bint Ebiâl-Fadl (vd. 539 H) ai e pĂ«rshkruan atĂ« tĂ« kishte âautoritet tĂ« madh nĂ« Hadithâ dhe thotĂ« se ajo kishte transmetuar nga njĂ« grup dijetarĂ«sh. MĂ« tej, shton Imam es-Semâani:âAjo mĂ« ka diktuar (me shkrim-sh.p.) nĂ« Asbahan; ajo vdiq nĂ« pleqĂ«ri. Ajo e vetme ka transmetuar prej disa dijetarĂ«ve dhe ajo çfarĂ« kam dĂ«gjuar prej saj kanĂ« qenĂ« tri pjesĂ« tĂ« hadithit tĂ« Ebi Dhefr bin Muhamed el-Ala me transmetim tĂ« saj nga Ebiâl-Fadl er-Razi prej Ebiâl-Kasim bin Fenakit. Prej saj, gjithashtu, kam dĂ«gjuar Feuaâid ul-Eutar dhe Feuaâid Ebi Bekr el-Mukri tĂ« Ibn Tahir eth-Thekafit, prej Ebi Bekrit
6
NĂ« Sarkhas (qĂ« zakonisht shkruhet si âSarakhsâ) es-Semâani kishte dĂ«gjuar (Hadithin apo transmetimet tjera-sh.p.) prej Um Abdillah Heurasti el-Ijadijeh pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âAjo mĂ« ka diktuar (me shkrim-sh.p.) nĂ« Sarkhasâ
, me lexim të saj.
7
1 Në Turkmenistanin e sotëm [Shënim i përkthyesit në anglisht] 2 Et-Tehbir, biografia nr. 1125 3 Ibid. Biografia nr. 1129 4 Ibid. Biografia nr. 1137 5 Ibid. Biografia nr. 1162 6 Ibid. Biografia nr. 1189 7 Ibid. Biografia nr. 1138
24 MBUROJA.net
NĂ« Herrat ai kishte dĂ«gjuar prej EmaturRrahamn et-Temimijeh dhe thotĂ«:âAjo mĂ« ka diktuar (me shkrim-sh.p.) nĂ« Herrat.â1
NĂ« Nejsabur es-Semâani kishte dĂ«gjuar koleksionet e dijetarĂ«ve, nĂ« mesin e tĂ« cilĂ«ve ishin Ematul-Kahir el-Kushejrijeh nĂ« biografinĂ« e sĂ« cilĂ«s ai shprehet:âKam dĂ«gjuar prej saj (leximin e) disa dorĂ«shkrimeve tĂ« Hadithit nĂ« Nejsaburâ
2, Umul-Ghafar en-Nejsaburijeh, pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âKam diktuar (me shkrim-sh.p.) prej saj nĂ« Nejsaburâ3
âBabai i saj kishte jetuar ne Kan el-Furus. Termi âKanâ lidhej me Ebiâl-Hasen AbdulGafar bin Muhamed el-Farisi prej tĂ« cilit ajo kishte dĂ«gjuar njĂ« libĂ«r tĂ« cilin ai vetĂ« e kishte dĂ«gjuar dhe studiuar. Ky libĂ«r Ă«shtĂ« Sahihu i Muslim ibn el-Haxhaxh, dhe librin me titull Gharib ul-Hadith i Ebi Sulejman el-Hatabit. UnĂ« kam diktuar prej saj nĂ« Nejsabur dhe njĂ« pjesĂ« tĂ« cilĂ«n ajo e transmetonte prej librit el-Arabâin tĂ« Hasen bin Sufjan, me zinxhir tĂ« saj transmetimi prej AbdilGafir, ky prej Ibn Hamdanit e ky prej tij (Hasen bin Sufjan); dhe njĂ« pjesĂ« nga libri Emali el-Hakim Ebi Ahmed el-Hafidh, tĂ« cilĂ«n ajo e transmetonte prej AbdilGafirit e ky prej Ahmed el-Hafidhit; si dhe dy pjesĂ« prej Hadith Ebdan el-Xhoualiki...â
si dhe dijetaret e rangut tĂ« Umuâl-Hajr en-Nejsaburijeh, duke e pĂ«rshkruar nĂ« detaje studimin e tij nĂ«n mbikĂ«qyrjen e saj:
4
NĂ« Hamadan, es-Semâani kishte dĂ«gjuar prej Daâun-Nehar el-Makdisijeh, dhe thotĂ«:âKam dĂ«gjuar (leximin e) dorĂ«shkrimeve tĂ« Hadithit nga ajo nĂ« Hamadan.â
5
NĂ« Damask kishte dĂ«gjuar prej Umuâl-Aziz el-Isfarahijeh, pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âAjo u lind nĂ« Sur dhe mĂ« pas babai i saj e dĂ«rgoi atĂ« nĂ« Damask, qytet nĂ« tĂ« cilin jetuan mĂ« pas.â dhe shton:âAjo mĂ« ka diktuar (me shkrim-sh.p.) nĂ« Damask.â
6
1 Ibid. Biografia nr. 1131 2 Ibid. Biografia nr. 1132 3 Ibid. Biografia nr. 1143 4 Ibid. Biografia nr. 1187 5 Ibid. Biografia nr. 1164 6 Ibid. Biografia nr. 1160
25 MBUROJA.net
NĂ« Mihaneh ai kishte studiuar tek Umurâ-Rida bint Ebi Saâid pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âNĂ« Isfarain ajo kishte dĂ«gjuar prej Muhamed bin el-Hasen bin Talhah el-Mehrexhanit, kurse nĂ« Saua prej Eba Abdillah Muhamed bin Ahme del-Kafehi dhe tĂ« tjerĂ«ve.â Es-Semâani mĂ« pas shton:âKam diktuar prej nĂ« Mihaneh.â1
NĂ« Feushunxh atij i kishte diktuar Umuâl-Fadl el-Belkhijeh.
2
Ai mori ixhazeh prej shumĂ« transmetueseve dhe muhadithah (dijetareve tĂ« Hadithit-sh.p.), siç ishin Tekijeh bint el-Mufedel, nĂ« biografinĂ« e sĂ« cilĂ«s ai shprehet me kĂ«to fjalĂ«:âNuk jam dakord se kam dĂ«gjuar ndonjĂ« gjĂ« prej saj. Ajo shkroi njĂ« ixhazeh pĂ«r mua nĂ« vitin 532 H.â
3
Umuâl-Feth Xhelileh es-Sixhzijeh pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âAjo shkroi njĂ« ixhazeh pĂ«r mua nĂ« vitin 530 h, dhe nuk e kam takuar atĂ« nĂ« vitin 540 H.â
4
Hadixhah bint Ebi Saâid en-Nejsaburijeh, pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âAjo shkroi njĂ« ixhazeh pĂ«r mua nĂ« vitin 512 H.â
5
Um Muhamed Zulejha el-Asbahanijeh, nĂ« biografinĂ« e sĂ« cilĂ«s ai shprehet:âNuk Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ« se unĂ« kam dĂ«gjuar ndonjĂ« gjĂ« prej saj; ajo shkroi njĂ« ixhazeh pĂ«r mua.â
6
Umuâl-Feth Zejneb bint Ebi Shuxha Shiruejh bin Sheredam nga banorĂ«t e Hamadanit, pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âAjo shkroi njĂ« ixhazeh pĂ«r mua.â
7
Um Ahmed Terfah bint Abdillah el-Keraxhijeh, pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âAjo mĂ« dha njĂ« ixhazeh mĂ« 529 H, dhe nuk e kam takuar atĂ« nĂ« vitin 527 H.â
8
1 Ibid. Biografia nr. 1145 2 Ibid. Biografia nr. 1171 3 Ibid. Biografia nr. 1128 4 Ibid. Biografia nr. 1134 5 Ibid. Biografia nr. 1142 6 Ibid. Biografia nr. 1146 7 Ibid. Biografia nr. 1148 8 Ibid. Biografia nr. 1166
26 MBUROJA.net
Um ul-Benin Fatimah bint Abdillah el-Xheuzedanijeh nga Asbahani, pĂ«r tĂ« cilĂ«n shprehet si vijon:âAjo e vetĂ«m ka transmetuar nĂ« kohĂ«n e saj librin el-Muâxham el-Kebir dhe librin el-Muxhâam es-Saghir nga et-Taberani, pĂ«rmes transmetimit tĂ« saj prej Ibn Rejdha e ky prej vetĂ« autorit. Ajo ka transmetuar gjithashtu librin el-Fitan tĂ« Nuâejm bin Hamad el-Meruazi, pĂ«rmes transmetimit tĂ« saj prej Ibn Rejdha, ky prej Taberanit, ky prej Ebu Rejdha AbdurRrahman bin Hatim el-Muradi e ky prej autorit. Ajo shkroi njĂ« ixhazeh pĂ«r mua, por jo me dorĂ«n e saj, duke pĂ«rfshirĂ« tĂ« gjithĂ« ata prej tĂ« cilĂ«ve ajo kishte dĂ«gjuar nĂ« transmetimet e saj.â1
Imam es-Semâani shkruante edhe rreth atyre dijetareve tĂ« Hadithit prej tĂ« cilave ai kishte marrĂ« njĂ« numĂ«r tĂ« madh hadithesh. PĂ«r shembull, nĂ« biografinĂ« e Umuâl-Beha el-Asbahanijeh, ai shkruan:âI kam shkruar tri hadithe prej saj.â
2
NĂ« biografinĂ« e Umuâl-Beha Kajseteh et-Teheranijeh shkruan:âE kam shkruar njĂ« hadith prej saj.â
3
NĂ« biografinĂ« e Um Muhamed Dharifeh bint Ebiâl-Hasen bin Ebi Kasim shkruan:âE kam dĂ«gjuar njĂ« hadith prej saj nĂ« Belkhâ
4
Imam es-Semâani kishte dĂ«gjuar gjithashtu njĂ« pjesĂ« tĂ« Hadith Ebiâl- Abas es-Siraxh nga Um Ahmed Fatimah bint el-Hasen el-Bejhekijeh
5 dhe njĂ« pjesĂ« tĂ« Hadith Ebi Hafs el-Kulas nga Um Nexhm Sit ul-Irak el-Enberijeh; 6por, pĂ«r kĂ«tĂ« nuk ishte shumĂ« i qartĂ« dhe i mjaftoi tĂ« thoshte:âKam shkruar disa pjesĂ« prej saj nĂ« Nejsabur.â7 8
1 Ibid. Biografia nr. 1185 2 Ibid. Biografia nr. 1135 3 Ibid. Biografia nr. 1140 4 Ibid. Biografia nr. 1167 5 Ibid. Biografia nr. 1182 6 Ibid. Biografia nr. 1154 7 Ibid. Biografia nr. 1150 8 NdonĂ«se e kam pĂ«rmbledhur disi prej Shejh Meshurit tekstin origjinal, aty edhe mĂ« tej vazhdon lista e gjatĂ« e dijetareve tĂ« Imam es-Semâanit (rahimehullah). [ShĂ«nim i pĂ«rkthyesit nĂ« anglisht]
El-Hafidh Ibn Asakir (vdiq 571 H/ 1176 e.s.):
27 MBUROJA.net
Ky Ă«shtĂ« el-Hafidh Ibn Asakir, njĂ« nga dijetarĂ«t mĂ« tĂ« besueshĂ«m nĂ« transmetimin e Hadithit nĂ« kohĂ«n e tij. PĂ«r kĂ«tĂ« shkak, atij i qe dhĂ«nĂ« epiteti âhafizi (memorizuesi-sh.p.) i umetitâ Ibn Asakiri (rahimehullah) mori hadithe prej njĂ«mijedyqind dijetarĂ«ve, nĂ« mesin e tĂ« cilĂ«ve ishin diku rreth tetĂ«dhjetĂ« dijetare. Ai (rahimehullah) shkroi njĂ« biografi pĂ«r to.1
El-Hafidh es-Silafi e pĂ«rmend, gjithashtu, el-Khafreh bint Mubeshirin. Ai e kishte klasifikuar njĂ« shĂ«nim nga ajo dhe thoshte:âEl-Khafreh njihej si âXhedidehâ dhe kishte transmetuar dhe pĂ«rfituar nga i ati i saj dhe nga njĂ« grup dijetarĂ«sh tĂ« Egjiptit. Ne i lexonim asaj nĂ«pĂ«rmjet Ebiâl-Hasen bin Tufal en-Nejsaburit, Ebi Tahir bin Saâdun el-Meusilit dhe tĂ« tjerĂ«ve. Ajo vdiq nĂ« muajin Xhumade el-Ula, mĂ« 528 H. PĂ«r vdekjen e saj u njoftova me shkrim nga Ebiâl-Husejn bin Seuaf i Egjiptit.â
A kemi dĂ«gjuar ndonjĂ«herĂ« prej popujve tĂ« botĂ«s tĂ« kenĂ« pasur dijetarĂ« tĂ« cilĂ«t kanĂ« studiuar nĂ« çfarĂ«do lĂ«mi tek tetĂ«dhjetĂ« dijetare? El-Hafidh Ebu Tahir es-Silafi (vdiq 576 H): Ai kishte transmetuar hadithe prej dhjetĂ«ra dijetareve tĂ« Hadithit dhe Ă«shtĂ« prej atyre qĂ« pĂ«rcollĂ«n shumĂ« transmetime. ĂshtĂ« mbi njĂ« mijĂ« numri i dijetarĂ«ve prej tĂ« cilĂ«ve ai kishte marrĂ« dituri. Es-Sefadi thotĂ« nĂ« librin e tij el-Uafi biâl-Uejfijet se vetĂ«m nĂ« Asbahan numri i dijetarĂ«ve prej tĂ« cilĂ«ve es-Silafi kishte mĂ«suar e kalon shifrĂ«n gjashtĂ«qind, kurse transmetimet e tij i kishte vĂ«rtetuar prej shumĂ« grave e jo vetĂ«m prej Tekijeh bint Ghajth. Es-Silafi (rahimehullah) thotĂ«:âTekijeh bint Ghajth bin Ali el-Ermenazi es-Suri, e cila njihet ndryshe edhe si Sit un-Naâm, ka transmetuar tek unĂ«; sytĂ« e mi nuk kanĂ« parĂ« poete si ajo.â UnĂ« (Shejh Meshhuri) them: Ajo Ă«shtĂ« Tekijeh bint Ebiâl-Ferxh Ghajth bin Ali bin AbdusSelam bin Muhamed ibn Xhafer es-Sulemi el-Ermenazi. Ebuâl-Hasen Ali bin el-Mufedel el-Makdisi dhe tĂ« tjerĂ«t kanĂ« dĂ«gjuar (Hadithin) prej saj. Ajo ishte e Ă«ma e Ebiâl-Hasen Ali bin Fadil bin Hamdun es-Surit.
2
1 Muâxham el-Udebe, vĂ«ll. 5, fq. 40-41. Shih fragmentin e botuar tĂ« Tarikh ud-Dimeshk (volumi dedikuar grave). 2 Muâxham us-Sefer, nr. 120
28 MBUROJA.net
El-Hafidh es-Silafi nuk la pa pĂ«rmendur edhe Hadixhah bint Ahmed prej sĂ« cilĂ«s kishte klasifikuar njĂ« shĂ«nim dhe thoshte: âBabai i saj ishte muhadithi dhe vĂ«llain e kishte, po ashtu, muhadith, kurse motra e saj transmetonte hadithe ashtu siç transmetonte edhe ajo. DijetarĂ«t e saj ishin: Ibn AbdulUeli, Ibn ud-Delil, babai i saj, kurse ixhazen e mori nga Ebiâl-Uelid. Ne i lexonim asaj nĂ«pĂ«rmjet tĂ« gjithĂ« atyre dijetarĂ«ve, kurse sa i pĂ«rket motrĂ«s sĂ« saj, Terfah, nuk kemi gjetur dikĂ« qĂ« ka transmetuar prej saj pos tĂ« atit tĂ« saj. Hadixhah vdiq nĂ« muajin Rebiâ uth-Thani mĂ« 526 H. Ajo ishte e virgjĂ«r dhe nuk ishte martuar. Ajo nĂ« testamentin e saj e kishte lĂ«nĂ« amanet qĂ« unĂ« tâia falja asaj namazin (e xhenazes-sh.p.). Allahu e pastĂ« mĂ«shiruar dhe qoftĂ« i kĂ«naqur me tĂ«.â1
El-Hafish es-Silafi e pĂ«rmend gjithashtu Rebiâah bint Ebi Hakim. Ai e kishte klasifikuar njĂ« shĂ«nim prej saj dhe thoshte:âAjo Ă«shtĂ« njĂ« grua shumĂ« e devotshme. Babai i saj ishte Ebu Hakim el-Khabri, i cili shquhej pĂ«r avancim nĂ« dije mbi obligimet (fetare-sh.p.). Djali i saj ishte Ebuâl-Fadl Muhamed bin Nasir bin Muhamed bin Ali, pra, edhe ky vinte nga njĂ« familje e diturisĂ« dhe mirĂ«sjelljeve, dhe dĂ«gjoi me ne shumĂ« hadithe prej disa dijetarĂ«ve.â
2
KĂ«ta ishin disa prej tĂ« cilĂ«ve kishte transmetuar el-Hafidh es-Silafi pĂ«r tĂ« cilin thuhet:âNjĂ« hafiz i Islamit, mĂ« i miri mbi faqen e dheut nĂ« transmetim tĂ« Hadithit. Kishte devotshmĂ«ri nĂ« fe. Ishte i besueshĂ«m dhe ishte i ditur.â
3
Ishin tĂ« shumta edhe mĂ«sueset e tij, kurse Ibn ul-Ebar nĂ« biografinĂ« e el-Hafidh es-Silafit shĂ«non si vijon:âDisa shokĂ« tĂ« tij kishin pĂ«rpiluar biografitĂ« e dijetareve me radhitje alfabetike.â
4 Eth-Thehabi thotë se ai nuk kishte dëgjuar prej më shumë se tetë dijetareve në Bagdad.5
1 Ibid. nr. 121 2 Ibid. nr. 143 3 Ghajet un-Nihajeh fi Tabekat il-Kura, vĂ«ll. 1, fq. 103 4 Muxham fi Eshab il-Kadi el-Imam Ebi Ali es-Sefadi, fq. 50, dhe nĂ« Fahrus ul-Faharis ueâl-Ethbat, vĂ«ll. 2, fq. 995. 5 Sijar Alem un-Nubala, vĂ«ll. 21, fq. 12
Imam Ibn el-Xheuzi (vdiq 597 H/ 1201 e.s.):
29 MBUROJA.net
Ai thotë në fund të librit të tij për dijetarët tek të cilët ai kishte studiuar1
E para: Fatimah bint Muhamed bin el-Husejn bin Fedlujeh er-Razi el-Bezar. PĂ«r tĂ« thotĂ«:âAjo ishte Shejhe e jona, Fatimah, njĂ« qortuese dhe fetare e devotshme. Ajo kishte njĂ« ribat ku mblidheshin gratĂ« e devotshme. Ajo kishte dĂ«gjuar Hadithin nga Eba Xhafer bin el-Meslemeh, Eba Bekr el-Hatib dhe tĂ« tjerĂ«t. Ajo vdiq nĂ« muajin Rebi el-Euel tĂ« vitit 521 H (mars, 1127 e.s.).â
se kishte dëgjuar Hadithin prej tri grave dhe e përcjellë zinxhirin e tij të transmetimeve të tri haditheve prej tyre, nga një hadith prej secilës:
2
E dyta: Fatimah bint Ebi Hakim Abdullah bin Ibrahim el-Kabri. Ai thotĂ« pĂ«r tĂ«:âAjo ishte Shejhe e jona, halla e Shejhut tonĂ« Ebiâl-Fadl bin Nasir. Ishte grua e mirĂ«. Vdiq nĂ« muajin Rexheb tĂ« vitit 534 H.â
3
E fundit: Shuhdah bint Ahmed bin el-Fexhr bin Umar el-Ibri, pĂ«r tĂ« cilĂ«n thotĂ«:âShuhdah kishte dĂ«gjuar (Hadithin) prej Xhafer bin es-Siraxh, Teradit dhe tĂ« tjerĂ«ve. Ajo kishte bukurshkrim dhe jetoi nĂ« vendin e Hilafetit. Ishte e devotshme dhe kishte karakter tĂ« lartĂ«. Vdiq diku rreth moshĂ«s 100 vjeçare nĂ« muajin Muharrem tĂ« vitit 574 H (qershor, 1178 e.s.) dhe u varros nĂ« varrezat afĂ«r Bab Bejruz.â
4
UnĂ« (Shejh Meshhuri) them: Ajo mbante llagapin âFakhrun-Nisaâ dhe kishte dĂ«gjuar shumĂ« (hadithe-sh.p.) dhe pati jetĂ« tĂ« gjatĂ« duke u bĂ«rĂ« kĂ«shtu autoriteti mĂ« i besueshĂ«m nĂ« transmetimin e Hadithit nĂ« kohĂ«n e saj. ShumĂ« hoxhallarĂ« kishin dĂ«gjuar prej saj, pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu edhe ImamĂ«t e famshĂ«m, siç janĂ« es-Semâani, Ibn Asakiri, el-Hafidh AbdulGhani, Ibn Kudame, el-Hafidh AbdulKadir er-Rehavi
1 Fq. 198 2 Meshajik Ibn ul-Xheuzi. Gjithashtu, vĂ«rejmĂ« nĂ« el-Muntedham (vĂ«ll. 10, fq. 7-8) se ai kishte dĂ«gjuar prej saj nga leximi i njĂ« shejhu tĂ« tij, Shejh Nasirudini, tĂ« Dham ul-Ghibeh tĂ« autorit (Ebu Isâhak) Ibrahim el-Harbi (198-285 H) dhe nga Mexhalis Ibn Semâun tĂ« Ibn Nekudit, prej tij, me transmetim tĂ« saj, pastaj nga libri Musned esh-Shafi dhe nga punimet tjera. 3 Meshajik Ibn ul-Xheuzi, fq. 201, shih gjithashtu el-Muntedham, vĂ«ll. 10, fq. 88 4 Meshajik Ibn ul-Xheuzi, fq. 202
30 MBUROJA.net
dhe shumë të tjerë lista e të cilëve është e pafundme. Ajo, gjithashtu, përcolli shumë transmetime.1
El-Mundhiri nuk i kufizoi transmetimet e tij vetĂ«m prej dijetarĂ«ve, porse i zgjeroi ato duke marrĂ« edhe nga dijetaret. Kjo tregon se çfarĂ« ndikimi kishin muslimanet nĂ« jetĂ«n akademike, kurse pĂ«r pĂ«rfshirjen e tyre nĂ« kĂ«tĂ« arenĂ« tashmĂ« u fol. NĂ« Fustat dhe Kairo, el-Mundhiri kishte dĂ«gjuar hadithe prej Sefa el-Ejsh bint Abdullah el-Eshrefijeh el-Hemzijeh el-Kusrijeh, e cila njihet ndryshe edhe si âShemsehâ. Ajo ishte njĂ« robĂ«reshĂ« e liruar e el-Kadi el-Eshref Ebiâl-Kasim Hamzah bin Ali bin Uthman el-Mahzumit (vd. 627 H)
El-Hafidh el-Mundhiri (vd. 656 H/ 1258 e.s.):
2
Ai kishte dëgjuar hadithe edhe nga Shejhah Um Hasen Ghadibah
.
3 bint Enan bin Humejd es-Saâdi (vd. 635 H).4
Ai kishte dĂ«gjuar hadithe nga Shejhah Umuâl-Fadl Karimah bint AbdulHak bin Hibatullah Ibn Thafir bin Hemzeh el-Kedaâijeh et-Talibijeh esh-Shafijeh (vd. 641)
5
Ai mori (hadithe-sh.p.) nga Umuâl-Hajr Fetuh bint Ibrahim bin Uthman bin Ebiâl-Kasim esh-Shamijeh el-Misrijeh (vd. 625 H).
, një grua me karakter të ngritur.
6 Ky dijetar nuk la pa pĂ«rmendur pikat e pĂ«rfitimit qĂ« pati nga Shejhah Um Ebiâl-Abas Azizeh bint AbdulMalik bin Muhamed bin AbdurRrahman el-Kureshijeh el-Hashimijeh el-Endelusijeh el-Mersijeh, ajo ishte kurtubijase (kordobase) me prejardhje, por vdiq nĂ« Egjipt mĂ« 634 H (1236 c.e.).7
Ai dëgjoi hadithe nga një Shejhe e devotshme, Um Muhamed Hadixhah bint el-Mufedel bin Ali Ibn Muferexh, ajo ishte me origjinë makdisijane (nga qyteti që ndryshe njihet edhe si
1 Shih Tekmilati Ikmal il-Ikmal tĂ« Ibn es-Sabunit, me redaktim tĂ« Dr. Mustafa Xhevad (Bagdad: 1377 H/ 1957 e.s.), fq. 84-85. 2 Et-Tekmilah li-Uefijetil-Neklah. Biografia nr. 2320 3 Ajo quhej ndryshe edhe âAzijehâ dhe âAzizehâ. 4 Et-Tekmilah li-Uefijetil-Neklah. Biografia nr. 2776 5 Ibid. Biografia nr. 3142 6 Ibid. Biografia nr. 2202 7 Ibid. Biografia nr. 2747
31 MBUROJA.net
âJerusalemâ), por qe lindur nĂ« el-Iskenderijeh (Aleksandri), ku edhe vdiq mĂ« 618 H (1221 e.s.). Ajo ishte motra e njĂ«rit prej shejhĂ«ve tĂ« el-Mundhirit, Ebiâl-Hasen el-Makdisi (vd. 611 H). El-Mundhiri thotĂ«:âUnĂ« paraqita pranĂ« saj njĂ« leje pĂ«r tĂ« transmetuar hadithe nga njĂ« grup dijetarĂ«sh (tĂ« cilĂ«t i kishin dhĂ«nĂ« asaj ixhazeh) dhe transmetoja me lejen e saj dhe dĂ«gjoja gjithashtu prej saj.â1
NĂ« Damask, ai kishte dĂ«gjuar prej Shejhah Sit ul-Kutubah Niâma bint Ali bin Jahja bin et-Turrah el-Bagdadi (vd. 604 H/ 1207 e.s.).
Ai, me gjasë, kishte dëgjuar prej saj (hadithe-sh.p.) gjersa ishte Aleksandri.
2 Ai, gjithashtu, kishte dĂ«gjuar prej ShejhĂ«s e cila kishte autoritet nĂ« Hadith, Umuâl-Fadl Karimah bint AbdulUehab bin Ali bin Hidr bin Abdullah bin Ali el-Kureshijeh el-Esedijeh ez-Zubejrijeh ed-Dimeshkijeh (vd. 641 H). El-Mundhiri thotĂ« pĂ«r tĂ«:âAjo ka transmetuar shumĂ« hadithe dhe thuhet se kishte transmetuar pĂ«r gjashtĂ«dhjetĂ« vite tek. AtĂ« e kam takuar nĂ« njĂ«rĂ«n prej shtĂ«pive tĂ« saj tĂ« hapura nĂ« Damask dhe kam dĂ«gjuar hadithe prej saj. Ajo mĂ« dha ixhazeh nĂ« vitin 595 H.â3
NĂ« Kajro nga Shejhah Um AbdilKarim Fatimah, bija e Shejh Ebiâl-Hasen Saâd ul-Hajra bin Muhamed bin Sehl el-Ensari el-Endelusi el-Bilnisi (vd. 600 H/1203 e.s.). El Mundhiri thotĂ« pĂ«r tĂ«:âAjo kishte transmetuar shumĂ« hadithe nĂ« Damask dhe Kajro. NjĂ« grup prej dijetarĂ«ve tonĂ« kishin dĂ«gjuar prej saj. Ne morĂ«m ixhazeh prej saj.â Ai definitivisht shprehte fjalĂ« miradije pĂ«r tĂ« duke thĂ«nĂ« se ajo pĂ«rhapte shumĂ« dituri Islame.
4
Prej grave të Aleksandrisë të cilat i kishin dhënë atij ixhazeh, ishin Shejhah Hadixhah, bija e el-Hafidh Ebi Tahir Ahmed ibn Muhamed bin Ahmed es-Sulemi el-Asbahanijeh, e cila ishte me prejardhje nga Aleksandria (vd. 623 H/1226 e.s.).
5
NĂ« Bagdad, el-Mundhiri mori dhe dĂ«gjoi hadithe prej Umuâl-Heja Ferhat bint Keratash bin Tentash edh-Dhifri el-Euni (vd. 598 H/1202
1 Ibid. Biografia nr. 1803 2 Ibid. Biografia nr. 1008, shih gjithashtu Dhejl ur-Reudetejn, fq. 63 3 Ibid. Biografia nr. 3125 4 Ibid. Biografia nr. 773 5 Ibid. Biografia nr. 2120
32 MBUROJA.net
e.s.).1 Ai kishte dĂ«gjuar hadithe edhe nga Um Ela Atikah, bija e el-Hafidh Ebi Aâla el-Hasen bin Ahmed el-Aâtar el-Hamadanijeh (vd. 609 H/1212 e.s.).2
NjĂ« tjetĂ«r grua qĂ« i kishte dhĂ«nĂ« ixhazeh el-Mundhirit ishte Um AbdurRrahman Sejideh el-Kutuba, bija e Ebiâl-Beka Jahja bin Ali bin Hasen el-Hamadani. Ajo ishte me prejardhje nga Bagdadi dhe vdiq mĂ« 611 H
Ajo ishte prej dijetareve të Hadithit që kishte transmetuar bukur shumë, përfshirë këtu edhe librat e mëdha të Hadithit.
3
Veç tjerash, el-Mundhiri kishte pĂ«rfituar edhe nga Umuâl-Heja Hafsah bin Ahmed bin Muhamed bin Mensur bin Thabit bin el-Harith bin Mulaâab el-Bagdadijeh el-Ezxhijeh (vd. 612 H)
.
4, dhe prej Shejhah Deuâus-Sebah Lamijeh7, bijĂ«s sĂ« Shejhut bamirĂ«s, Ebi Bekr el-Mubarek bin Kamil el-Bagdadi el-Hafafah. Ajo vdiq mĂ« 613 H.5
Ai kishte dëgjuar edhe nga Kurat ul-Ajn bint Jakub bin Jusuf bin Umar bin el-Husejn el-Bagdadijeh (vd. 624 H/1227 e.s.)
6 dhe nga EmatulUahid Sefijeh bint AbdulXhebar bin Hibatullah bin el-Kasim bin Mensur bin Bendar el-Bagdadijeh (vd. 624 H). Secila prej tyre i kishte dhënë el-Mundhirit ixhazeh në muajin Shaban të vitit 610 H (dhjetor, 1213 e.s.)7
El-Mundhiri pĂ«rfitoi edhe nga Umuâl-Fadl Lubabeh, bija e Shejh Ebiâl-Abas Ahmed ibn Ebiâl-Fadl bin Ahmed bin Mazru el-Bagdadi el-Harbi - i njohur si âIbn Thelaxhiâ -, e cila vdiq nĂ« vitin 625 H,
.
8
1 Ibid. Biografia nr. 684 2 Ibid. Biografia nr. 1253 3 Ibid. Biografia nr. 1302 4 Thuhet se njihej ndryshe edhe si âNur ul-Ajnâ 5 Et-Tekmilah li-Uefijatil-Neklah. Biografia nr. 1510 6 Ibid. Biografia nr. 2146 7 Et-Tekmilah li-Uefijatil-Neklah. Biografia nr. 2148 8 Ibid. Biografia nr. 2215
dhe nga âfisnikĂ«ria e graveâ, Ematullah, e njohur ndryshe edhe si Aminah, bija e Imam Ebiâl-Hasen Ahmed bin Abdullah bin Ali bin Abdullah bin el-Ebnusi el-Ensari esh-Shafiâi (vd. 628 H). Kjo e fundit
33 MBUROJA.net
i kishte dhĂ«nĂ« atij ixhazeh nĂ« muajin Dhuâl-Kadeh tĂ« vitit 608 H (prill, 1212 e.s.).1
KĂ«tu duhet pĂ«rmendur edhe Um Ali Ferhah bint Ebi Saâd bin Ahmed bin Temirah el-Bagdadijeh el-Harbijeh e cila vdiq nĂ« vitin 629 H.
2
NĂ« Asbahan, nga Shejhah Um Hani Afifeh bint Ahmed bin Abdullah bin Muhamed el-Asbahanijeh el-Farufanijeh (vd. 606 H/1209 e.s.).
3 Ajo ishte nga dijetaret dhe transmetueset e virtytshme të punimeve të Suneneve dhe Mesanideve.4
NjĂ« dijetare tjetĂ«r e cila i kishte dhĂ«nĂ« el-Mundhirit ixhazeh, ishte Shejhah Um Habibeh Aâishah, bija e el-Hafidh Ebi Ahmed Muâamer bin AbdulUahid bin Rexhaâ bin el-Fakhir el-Asbahanijeh (vd. 607 H).
Eth-Thehebi e lavdëronte shumë këtë dijetare.
5
NĂ« Asbahan ishte edhe Umuân-Nur Ejnush-Shems bint Ahmed bin Ahmed bin Ebiâl-Ferxh eth-Thekafi (vd. 610 H)
Ajo ishte një muhadithe e famshme, që vinte nga një familje e cila shquhej për transmetime të haditheve.
6
NĂ« Nejsabur el-Mundhiri mori ixhazeh mĂ« shumĂ« se njĂ« herĂ« nga Shejhah Umuâl-Muâejid Zejneb,
. el-Mundhiri thoshte pĂ«r tĂ«:âAjo na ka dhĂ«nĂ« ixhazeh pĂ«r tĂ« gjitha ato qĂ« i kishte dĂ«gjuar nĂ« Asbahan nĂ« muajin Sefer tĂ« vitit 609 H.â
7 bija e Shejh AbdurRrahman bin el-Hasen Ahmed bin Ahme del-Xhurxhani, i cili ishte me prejardhje nga Nejsaburi, por jetonte nĂ« esh-Shaâr. Ajo vdiq mĂ« 615 H (1218 e.s.).8
1 Ibid. Biografia nr. 2230 2 Ibid. Biografia nr. 2378 3 Ibid. Biografia nr. 1132 4 Ibid. Ibn Nektah nĂ« et-Tekjid (letra nr. 232) kishte dĂ«gjuar gjithashtu prej saj. 5 Et-Tekmilah li-Uefijatil-Neklah. Biografia nr. 1149 6 Ibid. Biografia nr. 1288 7 Njihej edhe si âHurrahâ 8 Et-Tekmilah li-Uefijatil-Neklah. Biografia nr. 1648
Ajo Ă«shtĂ« njĂ« nga transmetueset e librave kryesorĂ« tĂ« Hadithit. Hadithit. Edhe Ibn Nukteh kishte dĂ«gjuar (hadithe-sh.p.) prej saj. Eth-Thehebi thoshte pĂ«r tĂ«:âMe vdekjen e saj u humb edhe zinxhiri i
34 MBUROJA.net
transmetimeve i cili gĂ«zonte njĂ« status tĂ« lartĂ«.â1 Asaj lĂ«vdata i shprehu edhe Ibn Hallikan2 dhe es-Sefedi.3
Në Hamadan, el-Mundhiri mori më shumë se një herë ixhazeh prej Shejhah Fatimah bint el-Hasen bin Ahmed el-Hamadani, e cila vdiq më 617 H.
4
Sa i pĂ«rket Damaskut, aty pĂ«rmendet Shejhah Umuâl-Fadl Zejneb bint Ibrahim bin Muhamed bin Ahmed bin Ismaâil el-Kejsi, e cila i kishte dhĂ«nĂ« ixhazeh el-Mundhirit. Ajo u martua pĂ«r hatibin AbdulMalik bin Zejd ed-Duleâi dhe vdiq nĂ« Damask mĂ« 610 H.
5 Ai, gjithashtu, mori ixhazeh prej saj nĂ«pĂ«rmjet Shejhah Um Muhamed Rebiâah bint Ahmed bin Muhamed bin Kudameh el-Makdisijeh (vd. 620 H)6 si dhe nĂ«pĂ«rmjet mbesĂ«s sĂ« saj (tĂ« bijĂ«s sĂ« vĂ«llait), ShejhĂ«s agjĂ«ruese, Ema bint Muhamed bin Ahmed bin Muhamed bin Kudameh el-Makdisijeh (vd. 631 H/1234 e.s.).7
NĂ« qytetin e Haranit, el-Mundhiri mori ixhazeh prej Umuâl-Keram Zehra, bijĂ«s sĂ« el-Hafidh Ebi Muhamed AbdilKadir ibn Abdillah ez-Zehaui, dhe vdiq mĂ« 632 H.
8
Imam edh-Dhehebi mori dituri (të dobishme) nga një grup dijetarësh. Ishte zellmadh në kërkim të diturisë, veçanërisht në
Shembujt e dhënë më sipër tregojnë përkushtimin dhe preokupimin e grave me Hadithin profetik dhe transmetimet tjera. Kjo ishte një dukuri shumë e përhapur dhe një normë e mirëngulitur gjithandej botës Islame, e cila nuk kufizohej vetëm në ndonjë shtet të veçantë. Imam edh-Dhehebi (vdiq 748 H/1347 e.s.):
1 Tarikhul-Islam, letra nr. 217, Paris 1582. 2 Uefejatul-Aâjan. Biografia nr. 237 3 El-Uafi, vĂ«ll. 8, letra nr. 106 4 Et-Tekmilah li-Uefijatil-Neklah. Biografia nr. 1883 5 Ibid. Biografia nr. 1286 6 Ibid. Biografia nr. 1951 7 Ibid. Biografia nr. 2544 8 Ibid. Biografia nr. 2622, shih gjithashtu atĂ« çfarĂ« parapriu nga libri i el-Mundhirit Et-Tekmilah li-Uefijatil-Neklah (fq. 118-125) me redaktim tĂ« Dr. Bashar Euad Maârufit.
35 MBUROJA.net
transmetim tĂ« Hadithit. NĂ« mesin e dijetarĂ«ve prej tĂ« cilĂ«ve Imam Dhehebiu mori dituri nĂ« transmetimin e Hadithit qe edhe njĂ« grup dijetaresh (Sh.p.- MĂ« shumĂ« rreth mĂ«sueseve tĂ« Imam Dhehebiut kliko nĂ« http://mburoja.net/PDF_files/77961414-6a44-42e7-97d7-bd696aa79b87.pdf), shumĂ« prej tĂ« cilave ai i pĂ«rmend nĂ« librin e tij Muâxham ush-Shujuh. Por, kĂ«tu pĂ«rmbledhtazi do tĂ« pĂ«rmendim njĂ« mĂ«suese prej sĂ« cilĂ«s Imam Dhehebiu nuk kishte dĂ«gjuar (hadithe-sh.p.) dhe ndjeu pikĂ«llim pĂ«r shkak tĂ« pamundĂ«sisĂ« pĂ«r ta takuar atĂ«. Ajo ishte Um Muhamed Sejideh bint Musa bin Uthman el-Maranijeh el-Misrijeh (vd. 695 H/1296 e.s.). Imam Dhehebiu (rahimehullah) nĂ« biografinĂ« e dijetareve tĂ« pĂ«rpiluar nga ai, thotĂ«: UdhĂ«tova pĂ«r tĂ« studiuar tek ajo, por ajo kishte ndĂ«rruar jetĂ« gjersa unĂ« ndodhesha ende nĂ« PalestinĂ« nĂ« muajin Rexheb tĂ« vitit 695 H (maj, 1296 e.s.).â1
Ai, gjithashtu, thotĂ«:âMezi sâprisja ta takoja atĂ« dhe mu pĂ«r kĂ«tĂ« mora udhĂ« pĂ«r nĂ« Egjipt duke e ditur se ajo ishte ende gjallĂ«. Por, kur hyra nĂ« kĂ«tĂ« vend, e kuptova se ajo kishte ndĂ«rruar jetĂ« dhjetĂ« ditĂ« para se unĂ« tĂ« arrija aty. Ajo vdiq nĂ« ditĂ«n e Xhuma, mĂ« 6 Rexheb gjersa unĂ« ndodhesha nĂ« Uadi Fehma.â
2
Ju mjafton grave si fisnikĂ«ri fakti qĂ« njĂ«ra prej tyre jetoi nĂ« prani tĂ« dijetarĂ«ve tĂ« kĂ«tij kalibri dhe pati rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« arsimimin dhe gjidhĂ«nien e tij, duke kombinuar kĂ«shtu transmetimet me qumĂ«sht. Kjo grua quhej Sit ul-Ehl bint Uthman dhe kishte marrĂ« ixhazeh prej Ibn Ebi Jusr, Xhemaludin bin Malikut, Zuhejr bin Umar ez-Zuraâi dhe njĂ« grupi tjetĂ«r dijetarĂ«sh. Imam Dhehebiu na e bĂ«n tĂ« qartĂ«
3
1 Muâxham ush-Shujuh, biografia nr. 325 2 Tarikhul-Islam, fq. 246 3 Muâxham ush-Shujuh, biografia nr. 311
se ai kishte transmetuar edhe prej saj. Në kapitullin e tretë të këtij libri do të përmendim, inshaAllah, disa gjëra sa të habitshme aq edhe të hirshme nga transmetimet e këtyre dijetareve të Hadithit, prej të cilave, siç thotë vetë Imam Dhehebiu, ai mori dituri dhe përfitoi shumë. Imam Ibn Kajimi (vdiq 751 H/1350 e.s.):
36 MBUROJA.net
Ibn Rexhebi1 dhe ed-Davudi2 thonĂ« se Ibn Kajimi kishte dĂ«gjuar (hadithe-sh.p.) prej Fatimah bint Muhamed ibn Shejh Ibrahim bin Mahmud bin Xheuhar el-Betaâi. Ajo ishte njĂ« muhaditheh e cila kishte transmetuar Sahih Buharin nga Ibn Zubejdi, kurse Sahih Muslimin e kishte dĂ«gjuar prej Ibn Husejrit, njĂ« Shejh i dijetarĂ«ve Hanefij tĂ« asaj kohe. Ajo kishte dĂ«gjuar edhe nga Ibn Reuahah. Ajo ishte njĂ« fetare e devotshme me autoritet nĂ« Hadith. Vdiq nĂ« moshĂ«n 86 vjeçare nĂ« muajin Sefer tĂ« vitit 721 H.3
E treta: Ata të cilët morën prej Ibn Haxherit nëpërmjet memorizimit dhe përpilimit; këtu es-Sekhaui përmend vetëm Sit ur-Rukab, bijën e Ali bin Haxher, motrën e Hafidh Ibn Haxherit.
Imam Ibn Haxher el-Eskalani (vdiq 852 H/ 1448 e.s.): Es-Sekhaui në biografinë e Shejhut të tij përmend, si konkluzion të Prijësit të besimtarëve në Hadith, Hafidh ibn Haxher el-Eskelanit, emrat e dijetarëve të tij (Ibn Haxherit-sh.p.). Es-Sekhaui i sistemoj emrat e dijetarëve në tri kategori: E para: Ata që dëgjuan hadithe prej Ibn Haxherit; es-Sekhaui këtu përmend njëzet gra. E dyta: Ata të cilët i dhanë Ibn Haxherit ixhazeh; es-Sekhaui këtu përmend tridhjetë gra.
4
Vetë Ibn Haxheri përmend
5
1 Dhejl ut-Tabekat il-Hanabilah, vĂ«ll. 2, fq. 448 2 Tabekat ul-Mufesirin, vĂ«ll. 2, fq. 91 3 Sih Shadherat udh-Dheheb, vĂ«ll. 6, fq. 28 4 Shih: el-Xheuahir ueâd-Durar fi Terxhumati-Shejh il-Islam Ibn Haxher, vĂ«ll. 1, fq. 128, 139, 140, 143, 144, 149, 150, 152, 154, 157, 158, 163, 164, 169. 5 Shih: Muâxham ul-Muâasis, vĂ«ll. 1, fq. 468, 470, 471, 559, 571, 572, 588, 589, 590, 592, 593, 595, 596, 597, 610, 615, 616, 617.
njĂ« grup dijetaresh qĂ« i kishin dhĂ«nĂ« atij ixhazeh ose tek tĂ« cilat ai kishte lexuar klasifikimet e dijetarĂ«ve tĂ« mĂ«hershĂ«m tĂ« hadithit. KĂ«tu nuk kemi mundĂ«si tâi pĂ«rmendim emrat e tĂ« gjitha dijetareve, porse kjo tregon vazhdimĂ«sinĂ« e pjesĂ«marrjes aktive tĂ« grave nĂ« transmetimin e hadithit gjatĂ« shekullit tĂ« nĂ«ntĂ« pas Hixhretit.
37 MBUROJA.net
Shembujt e tillĂ« janĂ« tĂ« panumĂ«rt dhe do tĂ« ishte shumĂ« e vĂ«shtirĂ« qĂ« tĂ« pĂ«rmblidheshin tĂ« gjithĂ« nĂ« njĂ« vend. E tĂ«rĂ« kjo tregon se dijetarĂ«t e famshĂ«m, pavarĂ«sisht vendndodhjeve tĂ« tyre tĂ« ndryshme, pĂ«rgjatĂ« shekujve pĂ«rfituan njĂ« bagazh tĂ« pafund njohurish prej dijetareve nĂ« lĂ«min e hadithit. Allahu Ă«shtĂ« Ai qĂ« jep suksese dhe askush sâĂ«shtĂ« si Ai. Tiparet e ndritura tĂ« dijetareve tĂ« Hadithit Po e pĂ«rfundojmĂ« kĂ«tĂ« kapitull duke vĂ«nĂ« nĂ« spikamĂ« tiparet e lavdishme tĂ« transmetueseve tĂ« Hadithit, tĂ« cilat ishin bartĂ«se tĂ« shumĂ« transmetimeve. PĂ«rderisa gĂ«njeshtra preku shumĂ« prej transmetuesve tĂ« Hadithit tĂ« tĂ« DĂ«rguarit tĂ« Allahut (sal-lallahu alejhi ue selem), gratĂ«, nĂ« anĂ«n tjetĂ«r, duke qenĂ« tĂ« shumta nĂ« numĂ«r, nuk ranĂ« pre e tĂ« gĂ«njyerit tĂ« qĂ«llimshĂ«m nĂ« shĂ«nimin e Hadithit. KĂ«to gra nuk qenĂ« kokĂ«krisura pĂ«r tĂ« gĂ«njyer pĂ«r hadithin e Pejgamberit (sal-lallahu alejhi ue selem). Kjo pĂ«r shkak se ato ishin shumĂ« tĂ« dhĂ«na pas Hadithit dhe shfaqnin mĂ«ri ndaj tĂ« gĂ«njyerit pĂ«r tĂ«. Kjo mĂ« sĂ« miri dĂ«shmohet nga deklarata e Imamit tĂ« Xherh ueât-Tadil nĂ« kohĂ«n e tij, Hafidhit, kritikut tĂ« transmetimit tĂ« Hadithit, Imamit tĂ« madh, Shemsudin edh-Dhehebi, tĂ« cilĂ«n e shĂ«non nĂ« paragrafin e parĂ«, ku flitet pĂ«r dijetare, tĂ« librit tĂ« tij Mizan el-Itidal fi Nekdir-Rixhal1
Kjo dĂ«shmi na e shpalos edhe njĂ«herĂ« karakterin e ndritshĂ«m tĂ« dijetareve tĂ« Hadithit nĂ« dituri dhe mĂ«simdhĂ«nie. Ato shquheshin pĂ«r fetari, devotshmĂ«ri, ndershmĂ«ri, drejtĂ«si, besueshmĂ«ri nĂ« dituri dhe transmetime dhe mu pĂ«r kĂ«tĂ« atyre iu shprehĂ«n shumĂ« lĂ«vdata. Nga studimet dhe hulumtimet e detajuara nuk gjejmĂ« ndonjĂ« transmetuese tĂ« jetĂ« pĂ«rshkruar me tedlis (anashkalim apo pĂ«shtjellim tĂ« transmetimeve-sh.p.), apo tâi ketĂ« pĂ«rzier dhe
:
âUnĂ« nuk di ndonjĂ« grua prej transmetueseve tĂ« Hadithit tĂ« jetĂ« akuzuar (pĂ«r shkak tĂ« tĂ« gĂ«njyerit) apo tĂ« jetĂ« refuzuar (pĂ«r shkak tĂ« tĂ« gĂ«njyerit).â
1 VĂ«ll. 4, fq. 604
38 MBUROJA.net
ngatërruar transmetimet. Nuk përmendet që ndonjë dijetare të ketë pasur këso cilësi.
PĂ«rktheu: Visar Zeka