tÜrk tarİhİ araŞtirmalari acisindan vakif kayitlar …

Yard Doccedil Dr Mustafa ALKAN

TUumlRK TARİHİ ARAŞTIRMALARI ACISINDAN VAKIF KAYITLAR ARŞİVİ

TUumlRK TARİHİ ARAŞTIRMALARI ACcedilİSİNDAN VAKIF KAYITLAR ARŞİVİ

Osmanlı Devletinde divanda vakıf işleri goumlruumlşuumllduumlğuuml sırada selacirctin vakıflarının nacirczın dacircru s -saacircde a ğ a s ı H a r e m e y n vak ı f l a r ı muumlfe t t i ş i E v k a f m u h a s e b e c i s i v e muumltevel l i ler fıazır bulunurdu Devlet fiizmetleri ile vakıf hizmetleri birbirine sıkı bir şekilde bağlıydı Şefıir ve kasabalarda halkın bayındırlık eğitim-kuumlltuumlr sağlık ve sosyal yardım hizmetleri buumlyuumlk oumllccediluumlde oumlzerk youmlnetilen vakıflar tarafından karşılanıyordu Bundan dolayı Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nin kuruluşuna kadar vakıflarla ilgili meseleler divanda goumlruumlşuumlluumlr alınan kararlar da kayda geccedilirilirdi Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nin teşekkuumlluumlnden sonra gerek dacircrus-saacircde ağalarının gerek onların uhdesindeki vakıfların nezacircretinde bulunan goumlrevlilerin tuttukları vakıf kayıtları bu nezacircrete devredilmiştir Bundan sonra Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti vakıf kayıtlarını daha duumlzenli bir şekilde tutmuştur İşte Vakıf Kayıtlar Arşivi nezacircret oumlncesi ve sonrası tutulan bu kayıtlardan teşekkuumll etmiştir Vakıf Kayıtlar Arşivi Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nin son zamanlarında İstanbul Aticirck Ali Paşa Medresesinde muhafaza edilmiştir Guumlnduumlzleri uumlzerinde ccedilalışmak icap edince defterler Vakıf Kayıtlar Kalemine getirilir iş bitince bu mahzene tekrar iacircde olunur ve mahzen akşamları kapatılarak muumlhuumlrlenirdi^-

Vakıf Kayıtlar İdaresi Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircretinin kaldırılması ve Ankarada Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuumlnuumln teşekkuumlluumlnden sonra bir suumlre daha İstanbulda kaldıysa do 26 Şubat 1936 tarihinde Ankaraya Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml binasına nakledilmiştir^

Vakıf Kayıtlar Arşivi esacircsen bağlı bulunduğu resmicirc kuruma hizmet etmek uumlzere kurulmuştur Bununla birlikte VGMA vakıf araştırmacıları iccedilin en oumlnemli kaynak koleksiyondur Burada tasnif edilmiş değişik numara tarih ve muhtevaya ait 2376 kuumltuumlk defteri vardır Bu defterlerden 1 97si orijinal hat tezhip ve cilt bakımından eşsiz kıymette olup oumlzel kasalarda muhafaza edilmektedir Orijinal veya sucircret bu defterlerde resmicirc soumlyleme goumlre

yaklaşık 2 3 7 5 0 0 belgenin olduğu tahmin edilmekte olup gerccedilek sayı ise bu rakamın ccedilok ccedilok uumlstuumlndedir Bu belgelerin 27019 u vakıfların hukukicirc temeli olan vakfiye ve zeyl vakfiyelerdir Diğerleri ise ilacircm kayd-ı hakanicirc ferman berat huumlccet tafsil hulacircsa şart tebdili tevzin cetveli irade-i seniyye Şucircracirc-yı Evkaf ve Şucircracirc-yı Devlet kararları zabıt ve benzeri belgelerden oluşmaktadır (Tablo 1)

Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Kuumlltuumlr ve Tescil Dairesi Başkanlığı ccedilalışanları guumlndelik işlerin yanında Vakıf Kayıtlar Arşivinde bulunan soumlz konusu belgeler uumlzerinde şu ccedilalışmaları yapmaktadır

1 Fihrist Tanzimi Ccedilalışmaları

2 Vakfiyeleri Yeni Harflere Ccedilevirme Ccedilalışmaları

3 Karteks veya Bilgisayar Veri Ccedilalışmaları

4 Mikrofilm Ccedilalışmaları

5 Vakıf Belgelerini Elektronik Ortamda Toplama Ccedilalışmaları

6 Tuumlrk Vakıfları Araştırma Merkezi

1 Fihrist Tanz imi Ccedil a l ı ş m a l a r ı Vakıfların isim şahsiyet ve vakfiye numaralarının kayıtlı olduğu Aticirck Esas Yeni Esas ve Vakfiye Defter Fihristleri eski vilacircyet taksimatına goumlre duumlzenlenmişti Ccedilumhuriyetten sonra Tuumlrkiyedeki vilacircyet (il) sınırları ile bu vilayetlere bağlı bazı idaricirc birimlerin isimlerinin değiştirilmesi soumlz konusu fihristlerin kullanımını

=H B Kunler agm s XXI-XXI1I

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) 1924 18 223 -9 6 TBMM Zabıt Ceridesi 1970 s 21-24

bullH B Kunter agm s XXI-XXIII

Son On Yılda Vakıflar (1980- 1990) s 71-2

Yaptığımız bir araştırmaya goumlre sadece Adana Sancağı dacirchilinde bulunan kazaların (Adana Karaisalı Soruccedilam Ayas-Berendi ve Yuumlreğir) Hurufat defterlerinde 6000 den fazla levcihacirct kaydı bulunmaktadır Bu belgeleri Excel programıyla bilgisayara yuumlkledik bunlar başka bir araştırmada değerlendirilecektir


metodolojik yazıyı diğer pek ccedilok konuda olduğu gibi yine M Fuod Koumlpruumlluuml yazmıştırl Aynı doumlnemlerde Ouml L Barkan diğer araştırmalarının yanında vakıf konusuna da eğilmiş vakıf muumlessesesi tarihiyle ilgili kaynaklardan oumlrnek araştırmalar yayınlamıştır^ Daha sonraki doumlnemlerde vakıf muumlessesesi uumlzerine yapılan inceleme yazılarında araştırmacılar istifade ettikleri kaynak tuumlrleri hakkında bilgiler vermişlerdir VGM yayını olan Vakıflar Dergisi^ başta olmak uumlzere bir takım suumlreli yayınlarda veya muumlstakil olarak^ oumlrnek vakfiyeler yayınlanmıştır Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Şeriyye Sicilleri Arşivi (ŞSA) ve Kuyucircd-ı Kadicircme Arşivi (KKA) hakkında daha fazla yazı yazılmıştır Bu makalede soumlz konusu duumlşuumlnceden hareketle Vakıf Kayıtlar Arşivinin Tuumlrk tarihi araşt ı rmalar ındaki yer i yine bu arşivde bulunan belgelerle anlatılmaya ccedilalışılacaktır Makalede oumlncelikle Vak ı f Kay ı t la r Arşivi n in kuruluşu ve faaliyetleri kısaca ele alındıktan sonra arşivde bulunan v a k ı f defterler d o s y a l a r ve belgeler tasnif ve tahlil edilecek nihayet bulgular sonuca yazılacak ve istifade edilen belgelerden oumlrnekler makalenin sonuna eklenecektir Makalenin amacı Vakıf Kayıtlar Arşivini ve burada bulunan belgeleri araştırmacılara tanıtmaktır

V a k ı f Kay ı t l a r Arş iv i voktf gayrimenkulların tapusu rDesacircbesinde olan vakfiye ferman berat af)kacircm huumlccet ve şacircir vesikalarla tarih boyunca vakıfların tesis ve tanzimi ile ilgili her tuumlrluuml belge ve evracirckan muumlteşekkil bir fondur^

Vakıf Kayıtlar Arşivi H 1 2 4 2 M 1 826 yılında Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nin kurulmasından oumlnce merkezde selacirctin vakıflarının nacirczın dacircrus-saacircde ağası Haremeyn vakıfları muumlfettişi Evkaf muhasebecisi ve muhtelif makamlar torahndan tutulan defterler ile Evkof-ı Huumlmacircyucircn Nezacircretinin kurulmasından sonra bu nezacircrete bağlı merkez ve taşra teşkilacirctları tarafından tutulan defter ve kayıtlardan oluşmuştur

^M Fuad Koumlpruumlluuml Vakıf Muumlessesesi ve Vakıf Vesikalarının Tarihicirc Efıemmiyeti Vakıflar Dergisi I (1938) s 6 Vakıf Muumlessesinin Hukukicirc Mahiyeti ve Tarihicirc Tekacircmuumlluuml Vakıflar Dergisi II (1942) s 1-36

Ôuml Luumltfi Barkan Osmanlı imparatorluğundo Bir İskacircn ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler Vakıflar Dergisi II (1942a) 279-386 Osmanlı imparatorshyluğunda Toprak Vakıflarının İdari-Malicirc Muhtariyet i Meselesi Tuumlrk Hukuk Tarihi Dergisi I (1944) s 1 1-25 Şeri Miras Hukuku ve Evlatlık Vakıflar Isiarıbul Uumlnivershysitesi Edebiyat Fakuumlltesi Mecmuası 6 1(1940) 165 -181 1942b XV ve XVI Asırlarda Osmanlı İmparatorluğundo Zirai Ekonominin Hukukicirc ve Malicirc Esasları Kanur^lar I istanbul 1942 İmparatorluk Devrinde Toprak Muumllk ve Vakıfların Hususiyeti Tuumlrkiyede Toprak Meselesi istanbul 1980 151-208 Şehirlerin Teşekkuumll ve İnkişacircf Tarihi Bakımından Osmanlı imparatorluğunda imaret Sitelerinin Kuruluş ve işleyiş Tarzına Ait Araştırmalar İstanbul Uumlnivershysitesi İktisat Fakuumlltesi Mecmuası Sayı 23 1-2 (1962-1963) s 239-296

Birkaccedil misacircl Bahaeddin Yediyi ldız XV Yuumlzyılda Tuumlrkiyede Vakıf Muumlessesesi TTK Basımevi Ankara 2 0 0 3 s 4-8 Hasan Yuumlksel Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıflarm Roluuml ( I 585 - I683 ) Dilek Matbaası Sivas 1998 s 22-24 Nazif Oumlztuumlrk Tuumlrk Yenileşme Tarihi Ccedilerccedilevesinde Vakıf Muumlessesesi TDV Matbaa Ankara 1995 s 9-16 Mustafa Alkan Adananın Buumltuumlncuumll Tarihi Ccedilerccedilevesinde Adana Sancağı Vakıflarının Analizi TUSOKTAR Veritabanma Dayalı Bir Araştırma Gaz i Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Ankara 2 0 0 4 Yayınlanmamış Doktora Tezi s 10-19

i Hakkı Uzunccedilarşılı Gazi Orhan Bey Vakfiyesi Vakıflar Dergisi (VD) S V Ankara 1941 s 277-318 Aynı yazar Niğdede Koramanoğlu Ali Bey VD II (1942) 4-5 Muumlnir Aktepe XVIII Yuumlzyıl Vezirlerinden Koptan-ı Derya Kaymak Mustafa Paşaya ait Vakfiyeler VD VIII Ankara 1969 s 15-35 Halil Sahillioğlu Ramazanoğullanndan Davud Bey Oğlu Mahmud Bey Vakfiyesiyle Fağfur Paşa Oğlu Ali Bey Paşo Vakfiyesi VD X (1979) s 136 -141 ilh

Osman Turan Şemseddin Altun-obo Vakfiyesi ve Hayatı Belleten XI 1947 197-235 ilhan Şahin Ahi Evron Vakfiyesi ve Vakıflarına Dair Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi I (1985) s 325-474

Tahsin Oumlz Fatihin Vakfiyesi istanbul 1935149 s K Edip Kuumlrkccediluumloğlu Suumlleymaniye Vakfiyesi VGM yayını Ankara 1962 54-^110 s

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi 2 baskı İstanbul 2000

Şeryye Sicilleri l-ll Tuumlrk Duumlnyası Araştırmaları Vakfı İstanshybul 2000

Yılmaz Kurt Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml Kuyucircd-ı Kadicircme Arşivi Vakf-ı Cedicircd Tasnifi Katalog Ccedilalışması Selccediluk Uumlniversitesi Uluslar Arası Kuruluşunun 7 0 0 Yıl Doumlnuumlmuumlnde Buumltuumln Youmlnleriyle Osmanlı Devleti Kongresi (7-9 Nisan 1999) Bildiriler Konya 2000 s 455-475

Suraiya Faroqhi Osmanlı Tarihi NasılIncelenirT Numune Matbaacılık İstanbul 2 0 0 1 s 46 -81

^Başbakanlık VGM Arşiv Youmlnetmeliği Resmi Gazete (RG) 721989 Kanun 20073

TUumlRK TARİHİ ARAŞTIRMALARI ACcedilISINDAN VAKİF KAYITLAR ARŞİVİ

V akıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Vakıf Kayıtlar Arşivi Selacirctin ve Haremeyn vakfı nacirczırları Evkaf muhasebecileri ve

muumltevelliler tarafından tutulan kayıtlar ile Evkaf Nezacircreti ve Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml personeli tarafından tutulan kayıtlardan oluşmaktadır Buguumln Vakıf Kayıtlar Arşivi dairesi ccedilalışanları guumlnluumlk işlerinin yanında arşivcilik işlemleri ile de uğraşmaktadırlar Burası 2376 vakıf kuumltuumlk defteri ve 40280 vakıf kayıt dosyasında bulunan yarım milyonu aşkın belge ile Tuumlrkiyenin dokuz buccediluk asırlık hafıza merkezlerindendir Bu belgeler oumlzel olarak Tuumlrkiyede vakıf muumlessesesinin genel olarak ise Tuumlrkiyenin sosyal kuumlltuumlrel ve ekonomik tarihinin kaynaklarıdır Vakıflarla ilgili bu belgelerin tasnif edilerek kataloglarının yapılması okunarak elektronik ortama aktarılması hem vakıf muumlessesesinin hem de Tuumlrkiyenin sosyal kuumlltuumlrel ve ekonomik tarihinin yazılmasına hız kazandıracaktır

A n a h t a r K e l i m e l e r Vakıf Vakıf Muumlessesesi Evkaf Nezacircreti Vakıf Kayıtlar Arşivi Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml

THE ARCHIVES O F FOUNDATIONS İ N THE V I E W O F T U R K I S H H ISTORICAL RESEARCH

ABSTRACT

The Archive of Foundation Registrations at The General Directorate of Foundations consists of registrations recoreded by the Ministers of Selacirctin and Harameyn Foundation Accountant and Trustees of Foundations Ministry of Foundations (1826) and the General Directorate of Foundations respectively Today the staff members at the Archive of Foundation Registrations deal vith archiving along with daily works This organization has been one of memory centers of Turkey with 2376 register books and over half a million registered documents in 40280 foundation registration files for nine and half centuries These documents are the sources of both foundation

instution of Turkey in particular and the social cultural and economic history of Turkey in general Preparing and classifying catalogues of the foundations documents and transfering them into electronic form will contribute to writing the history of the social cultural and economic history of Turkey and the history of foundation institution

Key Words Foundation Foundation Institution The Ministery of Foundations The Archive of Foundation Registrations The General Directorate of Foundations

GİRİŞ

Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml (VGM) Vakıf Kayıtlar Arşivi (VGMA) fıakkmda VGM Kuumlltuumlr ve Tescil Dairesi ccedilalışanları tarafından kaleme alman birkaccedil tanıtma yazısı dışında akademik titizlikle bir inceleme yazısı yazılmamıştır Bu tanıtma yazılarına arşiv personelinin tasnif ccedilalışmaları rakamsal olarak eklenerek Vakıf Haftası ve kongrelerinde sunumu tekrar edilegelmiştir Vakıf vesikaları hakkında ilk

G a z i Uumlniversitesi Fen-Edebiyat Fakuumlltesi Tarih Boumlluumlmuuml alkanmgaziedutr mustafaalkan65hotmailcom

Vakıf Kayıtlar Arşivi hakkında i lkyazı Vakıf Kayıtlar Muumlmeyyizi Mahmut Yazır tarafından yazılmış (Vatltıf Kayıtlar Rehberi 1939] fakat yayınlanmamıştır Daha sonra aynı yazar tarafından Esllti Yazıları Okuma Anahtarı adında bir kitap yayımlanmıştır (istanbul 1942 V G M Neşriyatı) Bu kitabın başına giriş mahiyetinde Vakıf Abideler ve Neşriyat Komisyonu Reisi Halim Baki Kunter Vakıf Kayıtlar Arşivindeki Tarihicirc Vesikalar (Sayfa XV-XXIII) adlı sekiz sayfalık bir makale yazmıştır Bu tarihten sonra Vakıf fHoftası ve kongrelerinde Vakıf Kayıtlar Arşivi uumlzerine konuşan tuumlm yetkililer soumlz konusu bu yazıya konuşma tarihine kadar Vakıflar Arşivinde yapılan hizmetshyleri rakamsal olarak birkaccedil sayfada ifadenin dışında bir şey soumlylenmemiştir Bkz Niyazi Bayroktoroğlu Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Arşivi Valiiflar Buumllteni V G M Yayını istanbul 1970 s 94-95 Vakıf Kayıtlar Arşivi Yayın ve Tanıtma hizmetleri Cumhuriyetin 50 Yılında Vakıflar V G M yay Ankara 1973 Arşiv ve Yayın Hizmetleri Vakıflar ve Vakıf Hizmetleri V G M yay Ankara 1978 İbrahim Ateş II Vakıf Haftası (3-9 Aralık 1984) Konuşmalar ve Tebliğler V G M Yayını Ankara 1985 s 26 -31 Son On Yılda Vakıflar (1980-1990) [haz İbrahim Ateş Sadi Bayram Uumllkuuml Oumlzsoy) V G M yayını Ankara s 71-72 ht1pwwwv9m govtr O7 kutuphaneOl html

zorlaştırdığı gibi bu fihristler yeterli de değildi ^ Bundan dolayı yeni vilacircyet taksimacirctı ve isimlere goumlre Vakıf Fihrist Defterleri yeniden duumlzenlenmiştir Buguumln itibariyle buumltuumln illerin fihristleri tamamlanmış dahası fihrist bilgileri bilgisayar veri tabanına yuumlklenmiştir

2 Vakf iyeler i Yeni Harf lere Ccedilevirme Ccedila l ışmalar ı Vakfiye sayısı daha henuumlz netleşmemiş olmakla beraber soumlz konusu vakfiye muumlkerrer vakfiye ve zeyl vakfiyelerden 24853 adedi eski Tuumlrkccedile harflerle (Osmanlıca) 1945i de Arapccedila olarak yazılmıştır Arapccedila vakfiyelerden 1502si Tuumlrkccedileye tercuumlme edilmiş 443uuml ise Tuumlrkiye sınırları dışında kalmış olan vakıflara ait olduğundan henuumlz tercuumlme edilmemiştir Buguumln itibariyle Osmanlı harfleri ile yazılmış 24853 Tuumlrkccedile (Osmanlıca) vakfiyenin en az 17000 inin yeni Tuumlrk harflerine ccedilevrildiğini oumlğrenmiş durumdayız

3 K a r t e k s v e y a B i lg isayar Ver i Ccedilal ışmaları 1990lı yıllardan oumlnce vakıflar ile ilgili bilgileri kolaylıkla elde edebilmek iccedilin bir karteks ccedilalışması yapılmıştı Hatta 01 10 1984 tarihine kadar 83 vakfiye defterinde olan 17902 vakfiyenin karteks işlemleri tamamlanmıştı O zaman kartekslere vakfın adı vakfın bulunduğu yer vakfiye tarihi defter numarası ile sayfası şahsiyet kayıt numarası mal varlığı hayır şartı idare şekli ve tuumlruuml gibi temel bilgiler yazılmıştı^deg Buguumln bu karteks bilgileri bilgisayar veri tabanına yuumlklenmiştir Meselacirc veri tabanında Merzifon-lu Kara Mustafa bin Oruccedil Vakfı iccedilin yapılan bir sorgulamada soumlz konusu veri tabanına girilmiş tuumlm vakıf kayıtlarının (425 adet) doumlkuumlmuumlnuuml almak muumlmkuumlnduumlr Vakıf araştırmalarında fihrist defterlerinde geccedilen vakıf kuumlnye bilgilerini bilgisayar veri tabanıyla karşılaştırarak almak gerekir

4 Mikrof i lm Ccedila l ışma la r ı Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml vakıflara ait belgelerin tasnifini yapmak defterlerin yıpranmalarını

Yard Doc Dr Mustafa ALKAN

oumlnlemek ve vakıf araştırmalarına ortam hazırlamak iccedilin bir mikrofilm sistemi kurmuş defterlerin mikrofilmlerinin ccedilekimlerini de buumlyuumlk oumllccediluumlde tamamlamıştır Defterlerin bir mikrofilm koleksiyonu Vakıf Kayıtlar Arşivine bir koleksiyonu da Ulustaki Tuumlrk Vakıfları Araştırma Merkezine konularak araştırmacıların hizmetine sunulmuştur Şimdi bir araştırmacının arşivdeki orijinal defterlere temas etmeden ccedilalışmasını tamamlaması muumlmkuumlnduumlr

5 Vakı f lar la İlgili Tuumlm Belgeler in Bir Elektronik Veri Tabanında Toplanması Vakıflarla ilgili belgelerin elektronik ortamda toplanması dijital oumlrneklerinin alınması Arapccedila belgelerin Tuumlrkccedileye tercuumlme edilmesi Osmanlıca belgelerin yeni Tuumlrk harflerine aktarılması (transkripsiyon) ve kataloglarının oluşturulması amacıyla 2003 yılı Haziran ayından itibaren VGM yeni bir ccedilalışma başlatmıştır Hazırlanan proje iccedilin ilk defa 21112003 tarihinde ikinci defa 20 07 2004 tarihinde ihaleye ccedilıkılmış ancak ccedileşitli hukukicirc sebeplerle ihaleler iptal edilmiştir İlgili proje son olarak 29 12 2004 tarihinde tekrar ihale edilmiştir Projeyi şimdi (05092007) SENTİM Firması yuumlruumltmektedir^

6 Tuumlrk Vakı f lar ı Araşt ı rma Merkez i Vakfın Tuumlrk kuumlltuumlruuml iccedilindeki yeri ve oumlneminin belirlenmesi vakıflarla ilgili meselelerin araştırılma mecburiyeti ve Beş Yıllık Kalkınma Placircmnın 875 maddesinin Tuumlrk ilim kuumlltuumlr ve duumlşuumlnce tarihinin ortaya ccedilıkarılması amacıyla bir araştırma başlatılacaktır huumlkmuumlne dayalı olarak Tuumlrk Vakıfları Araştırma Merkezi 24 Nisan 1998 tarihinde Ankarada kurulmuştur Bu merkezin 8 Beş Yıllık Kalkınma Planında kurulması duumlşuumlnuumllen Tuumlrk Kuumlltuumlruuml Arşiv ve Dokuumlmantasyon Merkezinin de temelini

1 Ateş agm s 3 1

Son On Yılda Vakıflar (198ai990j s 71-2

Ateş agm s 3 1

httpwwwvgnngovtr09duyurular


oluşturacağı duumlşuumlnuumllmeictedir^^ Valcıf Kayıtlar Arşivinden belge almalc isteyen bir araştırmacı oumlncelilcle bu merlcezden alacağı belgelerin Icuumlnyelerini tespit etmelc durumundadır

Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml buumlnyesinde bulunan Vakıf Kayıtlar Arşivi vakıfların idaresi ve vakıf muumlessesesi accedilısından olduğu kadar tarih sanat tarihi sosyoloji coğrafya dil ve edebiyat accedilılarından da incelenmesi gereken son derece oumlnemli belgeler koleksiyonudur Soumlz konusu vakıf muumlessesesi ve belgeler koleksiyonu iccedilin M Fuad Koumlpruumlluuml şunları yazmıştır

Vakıf muumlessesesi orta ve yeni ccedilağlar Tuumlrk ve İslacircm duumlnyasını tetkik iccedilin birinci derecede muumlhim bir kaynaktır

İlim duumlnyasının kolayca erişebileceği vakıf vesikaları yalnız vakıf muumlessesesini hukukicirc ve tarihicirc bakımlardan aydınlatmakla kalmayacak tarihimizin her şucircbesine aydınlatabilecek yeni vesikalar elde edilmiş olacaktır İktisidicirc Tarih İccediltimaicirc Tarih Şehir Tarihicirc İskacircn Tarihi Tarihicirc Topografya İdaricirc ve Macirclicirc Tarih Dinicirc Tarih huumllacircsa eski Tuumlrk cemiyetinin dahilicirc buumlnyesini muhtelif iccediltimaicirc tabakaların hayat şartlarına hukukicirc iccediltimaicirc muumlnasebetlerini bize goumlsterecek buumltuumln tarih şubeleri bundan en buumlyuumlk istifadeyi temin edecektir Şehirlere nasıl iskacircn edildiğini yeni mahallelerin nasıl teşekkuumll ettiğini muhtelif sanat mensuplarının nerelerde temerkuumlz ettiğini muhtelif ticaricirc faaliyetlerinin inkişacircf derecesini muhtelif halk tabakalarının hayat seviyelerini eşya ve para kıymetlerini muhtelif vergilerin mahiyetini ilmicirc ve dinicirc muumlesseselerle iccediltimaicirc yardım muumlesseselerin inkişahnı bize vesikalar anlatacaktır Daha ziyade askericirc ve siyasicirc vakaları huumlkuumlmdarların ve buumlyuumlk ricalin hayat ve serguumlzeştlerini anlatmakla iktifa eden kroniklerin arada bir tesaduumlf kabilinden bahsettikleri umumicirc hayatı yani cemiyetin hakiki buumlnyesini asıl bu vesikalar sayesinde oumlğrenebileceğiz O halde milli tarihimizin birccedilok meccedilhul cephelerini bize goumlsterecek olan bu vakıf vesikaları uumlzerinde sağlam bir planla ccedilalışmaya başlayalım

Bu vesikalar birinci derecede muumlhim tarihicirc kaynaklar olarak yalnız millicirc tarihimize değil buumltuumln duumlnya tarihine buumlyuumlk bir hizmette bulunmuş olacaktır^^

M Fuad Koumlpruumlluumlnuumln tarih yazıcılığı iccedilin oumlnemini işaret ettiği V G M Vakıf Kayıtlar Arşivi nde bulunan defterlerin kuumlnyelerinin yazıldığı 1769 numaralı Arşiv Defterlerinin Fihristi Defterinde^ eski ve yeni numaraları adları ve tarihleri yazılmış 2335 i seri halde 2376 adet Arşiv Kuumltuumlk Defteri ile kutularda muhafaza edilen 40280 d o s y a vardır Vakıf Kayıtlar Arşivinde bulunan bu defter ve dosyalarda yarım milyonu aşkın be lgenin bulunduğu soumlylenebilir Bunlar

I- DEFTERLER

VGM Vakıf Kayıtlar Arşivinde orijinal veya sucircret ccedilok değişik boyutlarda defterler vardır Genellikle Padişah Sultan ve Paşa vakfiyeleri olan orijinal nuumlsha defterler boyut hat ve suumlslemeleri itibariyle tuumlruumlnuumln eşsiz oumlrnekleridir^ Diğer defterlerin ise kuumlccediluumlk orta ve buumlyuumlk boyutlu oumlrnekleri vardır Meselacirc Yeni Esas defterleri buumlyuumlk boyutta olup eni 39 santim boyu 54 santim ve 390 sayfa civarındadır^^ Atik Esaslar ise kuumlccediluumlk boyutlu olup eni 15 santim boyu

2 7 6 2 sayılı Kanun ve 8 6 1984 tarihli 227 sayılı Kanun Huumlkmuumlndeki Kararname http wwwvgmgovtr 07kutuphane04html

M Fuad Koumlpruumlluuml agm s 6 Vakıf Muumlessesinin Hukukicirc Mahiyeti ve Tarihicirc Tekacircmuumlluuml Vakıflar Dergisi II (1942) 1-36 Koumlpruumlluumlnuumln vakıflarla ilgili makaleleri toplanarak kitap halinde tekrar yayınlanmıştır Bkz M Fuad Koumlpruumlluuml islacircm ve Tuumlrk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Muumlessesesi Oumltuumlken Yayınları istanbul 1983

V G M A Arşiv Defterlerinin Fihristi Numara 1769 Bu defshyterdeki kayıtlara ulaşmamızda yardımcı olan Burhan Turgut Toy ve İsmail Aykan beylere teşekkuumlr ediyorum

2 0 0 7 yılının başında vakıflarla ilgili tuumlm belgelerin toplanması projesi kapsamında Vakıflar Boumllge Muumlduumlrluumlklerinde tutulan -kamyonlar dolusu- eski ve yeni defter ve dosya VGMAda toplanmıştır Halen bu yeni defter ve dosyaların tasnifi suumlrduumlğuumlnden araştırma dışı tutulmuştur M Alkan Cumhuriyetin 50 Yılında Vakıflar s 178

V G M A Yeni Esas 20 Numara 133 s 1-393


415 santim ve 700 sayfa^ civarındadır Defterlerin ccediloğunluğu seri (2335 adet) fıalde Padişah Sultan ve Paşa vakfiyelerinde olduğu gibi oz bir kısmı da muumlstakil (41 adet) haldedirler Genel olarak defterler fihrist vakfiye vakıf idaresi ve hukuku vakıf goumlrev tevcihleri vakıf sistemi ve harcama kalemleri ile ilgili belgeleri ihtiva etmektedir Bazı defterlerde deftere tuumlruumlnuumln adını veren belgelerin dışında farklı belgeler de bulunmaktadır Defterler şoumlyle tasnif ve tahlil edilebilir

A Fihrist Defterleri

1 Hazine Defterleri Hicricirc 1300 (Milacircdicirc 1882) tarihinden oumlnceki şahsiyet kayıtları bu defterlerdedir Bu defterler daha ccedilok İstanbulla ilgili olup oumlzellikle padişah sultan ve paşaların kurdukları vakıf kayıtlarını iccedilermektedir Bunların bir kısmı Hicricirc 1300 (M 1882) tarihinden sonra yeni şahsiyet defterlerine nakledilmiştir Nakledilmeyenler ise bu defterlerdedir Hazine defterlerine Atik Şahsiyet Defterleri de denilmektedir Bunlar 610 adet olup şu oumlzellikleri taşımaktadır

Defterler siyacirckat yazısı ile tutulmuştur

Defterlerde şahsiyet kaydının dışında huumlccet ilacircm ve vakfiyelere de rastlanılmaktadır

Defterlerin Der-Saadet Anadolu Rumeli ve Haremeyn gibi serileri vardır (Ek 1)

2 E s a s Defterleri Esas defterleri Hicricirc 1300 (M 1882) tarihinden sonra tutulmaya başlanmıştır Bunlar vakıfların şahsiyet kayıtları ile goumlrevlilerin tayin terfi ve tedacircvuumll işlemlerini ihtiva etmektedir Bu defterlere Yeni Şahsiyet Defterleri de denilmekte olup 136 adettir Esas defterleri şu serilerden oluşmaktadır

1) Muhtelif Şahıslara Ait Esaslar Tekke ve zaviye nuumlkucircd ve avacircrız vakıfları kuumlrsicirc şeyhleri ve muhtelif şahıslara ait esaslar kayıtlıdır

2) Der-Saadet Esasları (Nu 1-28) Ayasofya Fatih ve Suumlleymaniye gibi buumlyuumlk

kuumllliyelerin esasları başta olmak uumlzere padişah ve sultan vakıflarının esasları ve ordu imamlarına ait esaslar kayıtlıdır

3) Anadolu Esasları Vilacircyet esasına goumlre tutulmuştur Meselacirc Konya (7 adet) ve Bursa (1 1 adet) esasları gibi Bazı vilacircyetlerin esasları -Adana Trablusgarb ve Şam gibi- karışık tutulmuştur

4) Haremeyn Esasları Mekke ve Medine vazacircyif memucircricircn feracircşet maacircşacirct ve DuacircgO Esas Defterleri (nu 840-863) bulunmaktadır

Esas Defterleri H1300 (M 1882)den oumlnce tutulan aticirck şahsiyet kayıtlarının aktarılması ve Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircretince tescil edilen ve her tuumlrluuml kaydın tutulduğu vakıf kayıtlarından oluşmaktadır Bu kayıtların ekseriyetinde olmasa bile -kimilerinde sadece vakfın ismi geccedilmektedir-^ bir şahsiyet kaydında şahsiyet kaydının numarası vazife tuumlruuml hizmet mahalli vazifenin oumlzelliği goumlrevlinin ismi goumlrev tevcih tarihi vakfın ismiyle hayracirct ve akaracirctın mahacircl ve mevkii vacirckıfın şartı buralara tayin ve terfi olan goumlrevliler ve uumlcretleri vakfın mahiyeti (muumllhacirck veya mazbut) intifacirc hakkı ve nihacircyet vakfiyenin kayıt tarihi ile oumlzet vakfiye bilgilerini (vukucircacirct) bulmak muumlmkuumlnduumlr (Ek 1)

3 Vakf iye Fihrist Defterleri Vakfiye Fihrist Defterleri uumlccedil gruba ayrılmıştır Bunlar 1) Vakfiye Fihristleri (3 cilt) 2) İl Fihristleri (Her il iccedilin ayrı) 3) İstanbul Fihristi (Padişah Sultan ve Paşalara aittir)

laquoVGMA Atik Esas Numara 6 s 1-704

Meselacirc Vakfiye Defterlerinde huumlccet ve ilacircmlara (VGMA Yeni Vakfiye Deften 1759 s 301-302) Ferman Fihristi Defterlerinde ilmuumlhaber kaydına (VGMA Ferman Filıristi Defteri 765 s 28-29) Ahkacircm Defterlerinde de tayin kayıtlarma (VGMA AD 9 7 1 125-127) rastlamak muumlmkuumlnduumlr

Buumltuumln defter serilerinde olduğu gibi bu seride defterlere verilen bazı numaralarda birden fazla kayıt bulunmakshytadır Meselacirc Konya fihristi 7 adet olup 9 9 1-6 şeklinde sıralanmıştır

V G M A Menemencioğlu Vakfı Esas 2 1 2023 VGMA Haseki Vakfı-Esas 2 1 548 gibi isim ve deftere kayıt tashyrihinden başka bilgi yoktur

TUumlRK TARİHİ ARAŞTIRMALARI ACcedilISINDAN VAKIF KAYITU^R ARŞİVİ

Vakfiye Filırist defterleri eski vilacircyet taksimatına goumlre vacirckıfların adları ile şafısiyetlerinin hangi Esas defterinde kayıtlı olduğunu goumlsteren oumln bilgilerden ve Vakfiye Hazine ve Esas defterlerindeki kayıtlardan hareketle oluşturulmuştur Umucircmicirc Vakfiye Fihristi (3 Cilt) de denilen bu eser Amasya Tarihi muumlverrihi Huumlseyin Huumlsameddin tarafından onun Vakıf Kayıtlar İdaresi Muumlmeyyizl iğinde bulunduğu sırada hazırlanmıştır Eser Huumlseyin Huumlsameddinin el yazısı ile kaleme alınmıştır^^ İl Vakfiye Fihrist Defterleri yeni vilacircyet taksimatına goumlre Umucircm Vakfiye Fihristi Hazine Vakfiye Esas defterlerindeki kayıtlardan hareketle yeniden duumlzenlenmiştir Ayrıcalık goumlsteren padişah sultan ve paşalara ait vakfiyelerin fihrist kayıtlan İstanbul Fihrist Defterinde toplanmıştır Buguumln vakfiye fihrist defterlerinin sayısı 94e ulaşmıştır (Ek 2)

4 F e r m a n Fihristi Def ter ler i VGMAda bulunan 242 adet Ferman Tafsil Defterinde kayıtlı bulunan fermanları aramayı kolaylaştırmak iccedilin duumlzenlenmiş fihristler olup 4 adettir Ferman Fihristi defterleri de diğer pek ccedilok defter gibi tamamen ferman fihristlerinden muumlteşekkil değildir Meselacirc 765 numaralı defterde oldukccedila fazla ilmuumlhaber fihristi kaydı vardır Bu defterlerden ikisi Anadolu (Evvel Sacircni) diğer ikisi de İstanbul ve Rumeliye aittir (Ek 3a-b)

B V a k f i y e v e Benzericirc Belgeler in Bulunduğu Defterler

1 Vak f i ye Defterleri Muumlstakil veya muumlşterek vakfiyelerin yazılı olduğu defterler olup 623 adettir Bazı padişah sultan ve paşalara ait muumlstakil vakfiye defterleri dışında seri halde 6 kategori vakfiye defteri vardır Bu seri şoumlyle sıralanmaktadır

1) İstanbul Vakfiye Serisi [570-577]

2) Muumlcedded Anadolu Serisi (578-619)

3) Kuumlccediluumlk Evkaf Serisi (623-633)

4) Haremeyn Mukataa Serisi (730-733)

5) Haremeyn Serisi (734-748)

6) Rumeli Vakfiye Serisi (987-996)

Bir boumllge ile ilgili vakfiyeler Vakfiye Hazine (Atik Şahsiyet) ve Esas (Yeni Şahsiyet)^^ defterlerine ait fihristlerin taranması ile tespit edilebilir Bazı hatalı kayıtlar olsa da^ bu fihristler vakfiyelere ulaşmada kolaylık sağlamaktadır VGM Kuumlltuumlr ve Tescil Dairesi ccedilalışanları bu bilgileri hacirclen Genel Muumlduumlrluumlk bilgisayar veri tabanına yuumlklemektedirler Yeni araştırmalarda vakfiye ve vakıf kayıtları adı geccedilen veri tabanı bilgileri ile karşılaştırılarak alınmalıdır

VGMAdaki vakfiyeleri kuruluş tarihleri itibariyle doumlrt gruba ayırmak muumlmkuumlnduumlr Bunlar şoumlyle sıralanabilir

Osmanlı devrinden oumlnceki vakfiyeler (H 4 1 0 - 6 9 9 M 1019-1299)

Osmanlı devrine ait vakfiyeler (H 699-1336 M 1299-1920)

TBMM Huumlkuumlmeti ve Tuumlrkiye Cumhuriyeti devri vakfiyeleri (H 1336-1342 M 1920-1926)

1926-1967 tarihleri arasında Medenicirc Kanun huumlkuumlmlerine goumlre kurulan tesis senetleri ile 1967 tarihinde kabul edilen 903 sayılı Kanun huumlkuumlmlerine goumlre kurulan vakıflara ait vakıf senetleri

=-HBaki Kunter age s XVIII

V G M A Ferman Fihristi Defteri s 4-5

Mese lacirc Laleli Sultan Mustafa Han-ı Sacirclis Vakfiyesi VGMA Numara 642 Mihrimah Valide Sultan Vakfiyesi V G M A Numara 6 3 6 Merzifonlu Mustafa Paşa Vakfiyesi VGMA Numara 6 4 1

Adana Suriye ve Trablusgarp Fihristi Numara 164 Uşak Fihrist Defteri Numara 2305

Uşak Vakfiye Fihristi Defteri (UVFD)nde geccedilen vakıflardan birisinin (Uşak Kırkyaran Koumlyuuml Bakkal Mehmet Ağa Camii Vakfı] Uşak Kazası sınırları dahilinde olmadığı anlaşılmıştır ilgili vakfın vakıf-nacircmesini incelediğimizde bu vakfın Kuumltahya Sancağına tacircbi Gediz Kazasına bağlı bir koumlyde (Kırkyaran koumlyuuml) olduğu (VGMA Muumlcedded Anadolu Defteri (MA) 6 0 1 2 5 ) goumlruumllmuumlştuumlr

Vakfiyeler başta kadının bazı hacircllerde sultanın tasdik yazıları imza ve muumlhuumlrleri dışında giriş vakhn hizmet şartları ve sonuccedil boumlluumlmlerinden oluşmaktadır

1) Giriş boumlluumlmuumlnde (dibacircce) Allaha hamd Peygamber ve ashabına salacirct ve selacircmın yer aldığı duacirc vakıf kurma gerekccedilesinin acircyet ve hadislerle anlatıldığı gerekccedile kısımları

2) Ana boumlluumlmde (vakfın hizmet şartlan) vacirckıfın tescil muumltevellisinin ve şahitlerinin tescil yeri akar ve hayracirctın yapım bakım idare ve goumlrevlileri ile ilgili şartları

3) Sonuccedil boumlluumlmuumlnde de vakfın geleceği ile ilgili şartlar duacirc ve bedduacirc kısmı vakıf muumlessesinin hukukicirc durumu vakfın kuruluş tarihi ve tescil şahitlerinin yazıldığı şuhuduumll-hacircl kısımları bulunmaktadır^

Vakfiyeler vakfın kurulduğu mahallin mahkemesi tarafından tescil edilen belgeler olduğundan guumlvenirlilik derecesi ccedilok yuumlksektir (Ek 4)

2 Tercuumlme Defterleri Bu defterler Arapccedila vakfiye ilacircm ve huumlccetlerin Tuumlrkccedileye tercuumlmeleri ile Osmanlıca vakfiyelerin yeni harflere aktarılarak yazıldığı defterler olup toplam 43 adettir Tercuumlmeleri oumlnceleri yevmiyeli muumltercimler yapar baş muumltercim kontrol ettikten sonra Tercuumlme defterlerine yazılarak muumltercimler arşiv şubesi muumlduumlruuml ve daire başkanının imzaları ile kayıt altına alınırdı^ Buguumln ise tercuumlme ve yeni harflere aktarma işlemlerini uzman bir ekip yapmakta olup bazı yer isimleri dışında hatalara rastlanılmamaktadır Meselacirc Adanada Ramazanoğlu Piricirc Mehmed Paşa ve Halil Bey Vakfiyesi (Ramazanoğlu Vakfiyesi)nin aslı Arapccedila olup vakfiyenin acircyet hadis ve duacirc kısımları hariccedil tercuumlmesini 1936 yılında Muumltercim Refik Şallı yapmış ve 1943 yılında yine Muumltercim Refik Şallı ve Muumltercim A Sami Yuumlcesoyun tasdiki ile 1961 numaralı Tercuumlme Defterine kaydedilmiştir^ (Ek 4)

3 Tesis Defteri 2762 sayılı Vakıflar Kanununun neşrinden sonra Medenicirc Kanunun huumlkuumlmlerine goumlre kurulan vakıfların kaydedildiği defter olup 1 adettir Bu defterde vakıf tesislerinin kuumltuumlk numarası hayracirct (cacircmi mescid hastahacircne vs) ve akaracirct (tarla ev işhanı vs) oluşlarına goumlre tuumlrleri tesislerin yeri tapu ve kadastro kaydı tesisin durumu iktisap şekli değişiklik kaydı vergi kaydı muumllkiyet durumu idare şekli (muumllhacirck mazbucirct vs) imacircr durumu takdir olunan kıymet sigorta durumu muumllacirchazalar ve kaydın tarihi yazılmaktadır^ 2762 sayılı Vakıflar Kanununa goumlre vakıf kurmak isteyen mal-muumllk sahibi oumlnce notere gidip yazılı veya soumlzluuml bir beyanla (dilekccedile) tapu senedini tasdik ettirerek bir tesis senedi (vakfiye) duumlzenletmektedir Daha sonra bu noter tasdikli belgeleri mahallicirc Vakıflar İdaresine vermektedir Vakıflar İdaresi de soumlz konusu tesis senedini mahallicirc Asliye Hukuk Mahkemesine tescil ettirmektedir Tesis Senetleri vakfiyelerin başında bulunan duacirc boumlluumlmuumlnde yer alan acircyet hadislerle vakıf kurmanın faziletlerinin anlatıldığı duacirc kısmı ile vakfiyelerin sonuccedil boumlluumlmuumlnde yer alan Ehl-i Suumlnnet hukukccediluların goumlruumlşlerinin ve vakfı ihlacircl edenlere bedduacirc edilen sonuccedil kısmı hariccedil eski vakfiye yazım usuluumlne uygundur (Ek 5)

4 Merkez i Sicil Defterleri 1967 yılında kabul edilen 903 sayılı Kanuna goumlre kurulan yeni vakıflara ait kayıtları ihtiva eden

Ramazanoğlu Halil Bey oğlu Piricirc Bey Vakfiyesi (=Ramazanoğlu Vakfiyesi) 1539-1555 VGMA Muumlstakil Vakfiye Numara 646 s 1-15 Tercuumlme Defteri Numara 1961 s 367-425

Sakıza-zacircde Ahmed Ağa bin Nuh Efendi Vakfımn 23 R 1333 03 03 1915 tarihli Huumlcceti VGMA MA 6 0 5 s 233 sıra 319 Yeni Harflere Ccedilevirisi iccedilin bkz Yeni Tercuumlme Defteri (YTD) 1964 s 3 7 4 sıra 3 0 0 Ramazanoğlu Piri Mehmed Paşa ve Halil Bey Vakfiyesi 1539-1555 MD 646 1 -15 YTD 1961 s 375-425

Ramazanoğlu Piricirc Mehmed Paşa bin Halil Bey Vakfiyesi VGMA 1961 367-425

^Vakıflar Kanunu 2762 RG 285 1968 Sayı 12909

Ahmet Kızı Zekiye Şanlının Tesis Senedi 4 Aralık 1950 Ccedilorum VGMA Tesis Defteri 620 s 45


defterler olup bunlar 4 adettir Merkezicirc Sicil Defterinde her vakıf iccedilin ayrı bir sayfa accedilılmıştır Bu sayfalardaki oumlzel suumltunlara vakfedenin ve vakfın adı idare sucircreti temsil tarzı vakfın ikacircmetgacirchı vakfedilen malların ve haklarının nelerden ibaret olduğu gayri menkucircllerin yeri tapu ve numaraları vakfın gayesi şartları idare uzuvları ve bunlarda yapılan değişiklikler ile vakfın senedinin tarih ve numarası tescile dacircir kararı veren mahkemenin adı kararın tarih ve numarası yazılıdır (Ek 6)

5 Şart Tebdili Defteri Belgelere goumlre vakıflarda şart tebdili iki şekilde olmaktadır Birincisi vakfın tebdicircl ve tağyicircrini teksicircr ve tevficircrini yacircni vakfın şartlarını değiştirme ve ccediloğaltma haklarını dacircimacirc ellerinde bulundurma şartı koşan vacirckıflar (vakıf kurucuları)- gerektiğinde vakfiyeye bir zeyl duumlzenleyerek vakfın şortlarında bazı değişiklikler yapabilmekshyteydiler Meselacirc Ramozanoğlu Piricirc Mehmed Paşa babası Halil Beyin vakıflarını (Hl Co 947 M 3 91540) ilhacirck eyledikten sonra Cacircmi-i Aticirck (Eski Cacircmii j in avlusunda huumlcrelerden oluşan Medrese-i Cedicircdi yaptırmış [(Medrese-i Cacircmi-i Aticirck Medrese-i Picircri Paşa) (1 Ca 9 5 4 M 1961547)] ve muumlderrisine de guumlnluumlk 40 akccedila (dirhem) tayin eylemiştir Piricirc Paşa 1555 yılında ise bir Zeyl-nacircme duumlzenleyerek Medrese-i Cacircmi-i Aticirckin muumlderrisinin maaşına 10 akccedile zam yaparak 50 akccedilaya ccedilıkarmıştır İkinci tuumlr şort tebdili ise kanunen veya fiilen yerine getirilmesi muumlmkuumln olmayan vakıf şortlarının zamanın şart ve ihtiyaccedillarına uygun olarak değiştirilmesidir Meselacirc medreselerin kapatılmasından sonra medreselere şart koşulan vakıfların o şartları muumltevellinin muumlracaatı ile Vakıflar İdare Meclisi tarafından uygun ve ihtiyaccedil olan bir hayır kurumu ile değiştirilmiştir Birinci tuumlr şort tebdili kararları vakfiye defterlerine veya vakfiyenin kenarına yazılırken ikinci tuumlr şort tebdilleri muumlstakil Şart Tebdili defterlerinde toplanmıştır Bu defterler 3 adettir (Ek 7a-b)

6 Tevzin Defter ler i Tevzin kelime olarak tartma veya denkleştirme anlamına gelmektedir Vakıf ıstılacirchında ise vakıf gelir giderlerinin denkleştirilmesi veya eskiden kurulup hayır şartının yerine getirilmesi imkacircnı kalmayan bir vakfın vacircridacirctının Vakıflar Konununun 17 maddesi gereğince Vakıflar İdare Meclisi tarafından uygun goumlruumllen denk başka bir alana koydırılmasıdır Tevzin defterleri de soumlz konusu tevzin işlemlerinin yazıldığı defterler olup toplam 3 adettir (Ek 8)

C Vak ı f İdaresi v e H u k u k u İle İlgili Defterler

1 Ferman Tafsil Defterleri Ferman Divacircn-ı Huumlmacircyucircn veya Paşakapısındaki dicircvacircnlarda olman kararlara uygun olarak yazılan ve tuğra ccedilekilen padişah emridir^ Ferman Tafsil defterleri Hicricirc 1103-1335 (M1691-1916) tarihleri arasında yıllara goumlre tutulmuştur Soumlz konusu tarihler arasında Osmanlı Padişahlarının vakıflarla alakalı fermanları ayrı seriler halinde bu defterlerde toplamış olup bunlar 242 adettir Ferman Tafsil defterleri Osmanlı vakıf hukuku ve idaresi

Vakıflar Kanunu No 903 RG 24 7 1967 Sayı 1 2655

Ccedilallı Oumlmer Efendi zade Ahımet Tahir Efendi ibn Oumlmer Efendi Vakfiyesi VGAAA H 1 3 2 5 M 1908 (Uşak) MA 605 s 263

Ramazanoğlu Vakfiyesi 1 Ca 947 (M391 540) VGMA 646 s 7 1 9 6 1 s 390-392

Ramozanoğlu Vakfiyesi (3 Vakfiye) 1 Ca 9 5 4 (M 1961547] VGMA 646 s 9 1 9 6 1 s 404

Ramozanoğlu Vakfiyesi (Zeyl-nacircme) Evacircsıt-ı Şevval H 962 (M 10-20 9 1555) VGMA 646 s 15 1 9 6 1 s 425

- Meselacirc Balcıoğlu Mustafa bin htosan Vakfiyesi VGMA Yeni Tescil Defteri 1760 s 203

- Adanada Balcıoğlu el-hlac Mustafa bin fiuumlseyin Vocfının idare Meclisinin 971943 guumln ve 5 8 9 5 6 6 sayılı tevzin koran iccedilin bkz VGMA Yeni Tafsil Defteri Numara 1757 s 162 Kuumltahyodo Anadolu Volisi Esbak Ali Paşa Vakfı Vakıflar idare Meclisinin 9 10952 guumlnluuml ve 3 6 7 3 6 8 sayılı denkleştirme (tevzin) kararı

Anadolu Volisi Esbok Ali Paşa Vakfı VGMA 27 05 1949 YTD 1965 s219 sıra 277

Kuumltuumlkoğlu age s 99-124

uumlzerine araştırma yapanlar iccedilin en temel kaynak olduğu muhakkaktır (Ek 9) Ferman tafsillerinin devamı veya paraleli olan belge grubu Ahkacircm Defterleridir

2 A h k acirc m Defterleri Padişahlar tarafından vakıflarla ilgili olarak verilmiş emirlerin yazılı olduğu defterler olup 73 adettir Ahkacircm defterleri Evkaf Haremeyn tafsil ve nzomdf gibi serilere ayrılmıştır Asıl adı Defter-i Ahkacircm-ı Evkaf (AD) olan defterler H1230-1300 (Ml 814-1882) yıllan arasında tutulmuştur VGMAda 964 ile 976 numaraları arasında kayıtlı olup 13 defterden oluşmaktadır Ahkacircm Defterlerinde Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircretinin kuruluşu^ vakıf akarlarında faaliyet goumlsteren esnaf grupları vakıfların acircşacircr mukotaa ve gedik gelirleri işletme usulleri ve vakıf akar ve hayracirctın tamir ve termimleri Tanzimatın ilanından sonra vakıfların youmlnetiminde yapılan yeni hukukicirc duumlzenlemeler merkez ve taşra teşkilacirctlarının oluşumu teşkilacirctta goumlrev yapan Evkaf muhasebecisi muumlduumlr kacirctip memur ve ccediluhacircdarların tayin terficirc ve uumlcretleri^ gayrimuumlslim vakıflarının işlemleri^ ve nihacircyet vakıflarla alakalı her tuumlrluuml işlem yer almaktadır

A h k acirc m - ı Evacircmir- i H a r e m e y n Defterleri Bu defterler VGMAda 979 ile 986 numaralan arasında kayıtlı ve hicricirc 1227-1299 (M 1812-1881) tarihleri arasım kapsamakta olup 8 defterden muumlrekkeptir Bu defterlerde Haremeyn hazinesine bağlı vakıfların ve bu vakıflara bağlı hayracirct ile ilgili işlemler yer almaktadır^ Bir diğer ahkacircm defteri serisi ise A^^kacircm-ı Sultan Abdulmecidd]r H 1262-1278 (M 1845-1861) yılları arasında Padişah Sultan Abdulmecid (1 839-1 861)in kendi vakıflan ile ilgili uygulama ve işlemlerinin kayıtlı olduğu bu defterler VGMAda 997-1003 numaralan orasında kayıtlı olup 7 defterden oluşmaktashydır^

Tafsil Defterleri (TD) Ahkacircm defterleri


serisini Tafsil-i Nizacircmacirct Defterleri (23 defter) takip etmektedir Bunlar H 1301-1341 (M 1883-1922) yıllan orasında tutulmuş olup vakıflar ile ilgili her tuumlrluuml işlemi iccedilermektedir

Tafsil defterleri vakıfların youmlnetimleriyle ilgilidir Bu defterlerde vakfiye niteliğinde belgeler bulunmakta olup bir vakhn hayracirct kurumları gelir kaynakları bunların hayricirc hizmetlere youmlnelik ayrılan fonlarının nerelere tahsis edi ldiği goumlrevli uumlcretleri ve diğer harcama kalemleri tacircyin ve terficirc işlemleri mevkucircfacirctla ilgili işlemler vakfiyenin kayıtlı olup olmadığı hakkında teferruacirctlı bilgiler mevcuttur Tafsil defterleri başlıca şu serilerden oluşmaktadır

1) Anadolu Tafsilleri (229-314)

2) Der-Soadet Tafsilleri (955-963)

3) Tafsil-i Nizacircmacirct (932-952)

4) Hicaz Tafsili (816-833)

5) Rumeli Tafsili (992-994)

Ahkacircm defterleri serisinde muumlteferrik Zeyl-i İlacircmacirct Defteri ve Teberrukacirct Defteri de bulunmaktadır

Ahkacircm Nizacircmacirct ve Tafsil defterleri birlikte değerlendirildiğinde Hicricirc 1227-1341 (Ml 812-1925) yıllan arasında geccedilen bir asrı aşkın bir doumlnemdeki vakıf youmlnetim ve

=VGMA H 1230-1247 AD 964 s 1-459

laquoVGMA H 1248-1252 AD 965 s 1-268

V G M H 1261-1263 AD 967 s 1-281

V G M A H 1264 AD 968 s 1-412

==VGMA H 1253-1260 AD 966 s 1-539

V G A M H 1267-1275 AD 969-970 H 1276-79 AD 972 H 1286-94 AD 973 H 1295-97 AD 9 7 4 s 1-215

V G M A H 1271-1275 1278-1283 1288 AD 9 7 5 VGMA H 1297-1300 AD 976 s 1-62

VGMA H 1227-1299 AD 979-986

V G M A H 1262-1278 AD 997-1003

VGMA H 1301-1341 AD 932-954

V G A M H 1287 AD 977 s 1-53

laquoVGMA H 1287 AD 978 s 1-53

TURK TARİHİ ARAŞTIRMALARI ACISINDAN VAKIF KAYITLAR ARŞİVİ

uygulamalarını VGMAdaki bu seri defterlerden takip etmek muumlmkuumlnduumlr Ancak vakıf araştırmalarında soumlz konusu Ahkacircm defterlerinin eksikliklerini 1880lerden Cumhuriyet devrine kadar vakıfların idaresi ile ilgili kanunları duumlsturlardan Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircretinin merkez veya taşra teşkilacirctlarında cami mescid medrese mektep ve tekke gibi bilumum vakıf kurumlarında ccedilalışan personelin tacircyin terfi ve goumlrev uumlcretleri ile ilgili gelişmeleri ayrıca vakıf kurumlarında yapılan her tuumlrluuml tacircmiracirct yeniden yapım ve alım-satım işlemlerini BOAda bulunan Şucircra-yı Devlet Kararı ve İracircde-i Seniyye serileriyle tamamlamak muumlmkuumlnduumlr (Ek 10)

D V a k ı f Goumlrev Tevcih Defterleri

1 Hurufa t Def ter ler i Hurufat defterlerine (HD) rucircznamccedile defterleri de denilmektedir Bunlar vakıfların guumlnluumlk tayin ve terfi işlemlerinin yazıldığı defterlerdir Bu defterler doumlnemin kaza idaricirc yapısına goumlre tutulmuştur Kazaların isimleri alfabetik sıraya goumlre dizilmiş vakıf işlemleri de ilgili kazanın isminin altına yazılmıştır Defterler adını bu alfabetik sıradan almıştır Meselacirc Adana ve Antalya elif harfindedir Vakıfların her tuumlrluuml goumlrev tevcihacirctının tutulduğu bu defterler aticirck ve cedicircd olmak uumlzere iki seri halindedir Aticirck kayıtlar H 1086-1103 (M 1675-1691) tarihleri arasıdadır Ceditler ise Hl 102-1258 (M 1690-1840) yılları arasındaki kayıtları iccedilerir^ Kazaskerlik dacirciresince tutulduğu duumlşuumlnuumllen^ bu defterlerde idaricirc yapısına goumlre yerleşim birimi vakıf vacirckıf vazife ciheti eski ve yeni goumlrevlilerin isimleri goumlrev değişimi uumlcret arz yetkisine sahip idareci ve kayıt tarihi gibi kapsamlı verileri bulmak muumlmkuumlnduumlr Şehir şehir mahkemesi ve esnaf teşkilacirctı konularında da oldukccedila zengin olan bu defterler şehir tarihi araştırmacıları iccedilin oumlnemli goumlruumlnmektedir V G M A d a Hurufacirct Defterleri şu serilerden oluşmaktadır

1) Anadolu Hurucircfacirct Birinci Seri (530-569) İkinci Seri (1055-1 157)

2) Rumeli HurUcircfacirct (1 161-1 223) (Ek 11)

2 Beracirct v e Şurucirct Defterleri Daha ccedilok vakıf goumlrevlilerinin tevcicirch (tacircyin) muacircmelelerinin (Beracirct Ek 7) kaydedildiği defterler olmakla beraber bazı vakıflar iccedilin eklenen yeni şartların da kaydedildiği defterlerdir Yeni bir şart bir vakfın kuruluşundan bir suumlre sonra vacirckıf (kurucu) tarafından vakfın tebdicircl ve tağyicircri teksicircr ve tevficircri yedimde ola şartına yani vakfın şartının değiştirilmesi veya gelirinin artırılması şartına dayanarak vacirckıfın veya muumltevellinin vakfa yeni şartlar eklemesidir Mahkeme yoluyla gerccedilekleşen bu hukukicirc muacircmele şart koşulan vakfın vakıf senedinin kenarına yazıldığı gibi ayrıca Şurucirct defterlerine ve vakfın mahallinde Kadı Sicillerine de kaydedilmekteydi VGMAda bu defter tuumlruumlnden 24 adet bulunmaktadır Bunların Şurucirct ve Kuyucircd-ı Berevacirct-ı Alişacircn Şurucirct-ı Haremeyn Şurucirct-ı Berevacirct (780-809) serileri vardır (Ek 12)

3 Feracircşet Defterleri Ferracircş cacircmii mescid imacircret gibi muumlesseselerin temizliğini temin halı kilim ve hasır gibi mefruşacirctını yayma vs hizmetlerinde goumlrevli olanlar iccedilin kullanılan bir tacircbirdir Istılacirch olarak ferracircş yeniccedileri teşkilacirctında soumlz konusu işleri goumlrenler ile Kacircbeyi

N Oumlztuumlrk age s 11-14

bull-Duumlstur l l l (9 C 1 2 8 7 6 9 1 8 7 0 ) 1VIII (18 Ş13247 101906) l l l (18 5 1327 6 6 1909)

H D 530 s 15 HD 5 3 1 s 58 HD 532 s 58 HD 1137 s 18 HD 1139 s 56 HD 1140 s 17 HD 1 158 s 170

^HD 564 s 14 HD 534 38-9 HD 1056 s 77 HD 1057 s 45 HD 1059 s 13 ilh

-^ Vakıf Kayıtlar Rehberi Ankara 1939 s 28

Tuncer Baykara Osmanlı Taşra Teşkilatında 18 Yuumlzyılda Goumlrev ve Goumlrevliler Anadolu] V G M Yayını Ankara 1990 s 4

Abbasoğlu Molla Mehmed Hafidi Halil bin ibrahim Vakfiyesi Uşak 29 2 1 3 1 6 1 9 7 1 8 9 8 VGMA MA 602 s 144 Sıra 239

-Meselacirc beracirctlar iccedilin bkz Adana Şeriyye Sicili 6 s 42-43 79 105 1 10 113-1 14 119 1 2 1 124 129 135 ilh


suumlpuumlrenler iccedilin de kullanılmıştır^ Osmanlı Devletinin Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti vacircsıtasıyla Mekke ve Medinedeki kutsal yerlerdeki goumlrevlerin ifacircsı ve goumlrevlilerin tayini terfii ve azlini daha dikkatli yaptığı bilinmektedir Hicaz Arabistan ve Haremeyn-i Şerifeyn serisi iccedilinde Şurucircf-ı Haremeyn (nu 797 H 1268) Defter-i An Hazicircne-i Haremeynuumlş-Şerifeyn İlm uuml Haber (nu 798) Defter-i Mekacirctib tacircbi Kalem-i Haremeyn (nu 8 0 1 H 1202) Ahkacircm-ı Mekke ve Medine (nu 813 H 1299) Hicaz Tafsili (nu 819-833 H 1285-1335) Mekke Ahacircli-i Vezacircif ve Cevacircli vs serisinin devamı olarak

1- Feroumlşet-i Şerife-i Mekke (c 1-3 nu 840-842) 2- Feracircşet-i Şerife-i Medine (c 1-4 nu 843-846) adlarında yedi defter bulunmaktadır Bu defterlerde Haremeyn-i Şerifeynde bulunan vakıf hayrat kurumlarında ccedilalışan hizmetlilerin kayıtları tutulmuştur Bu kayıtların yazım usuluuml beracirctlar gibidir (Ek 12) Bu seri Haremeyne ait Surre-i Kadicircme Defterleri (nu 847-848) Mekke ve Medine Esas Defterleri (nu 849-855) ile devam etmektedir Haremeynde goumlrev yapan duacircgucirclar ise ayrı defterlere kaydedilmişlerdir

4 Duacircgucirc Defterleri Vacirckıfın kendisi yakınları veya şort koştuğu biri iccedilin vakfiyelerde oumlngoumlruumllen şartlar ccedilerccedilevesinde hayır duacircda bulunmak uumlzere tayin edilen goumlrevliler iccedilin kullanılan bir tabirdir Duacircgucirc defterlerinde duacircgucirc olarak goumlrev yapan vazifelilerin isimleri goumlrev yeri ve mahalli tayin terficirc ve azil halleri ve bağlı oldukları vakıflar ile aldıkları uumlcret kayıtlarının tutulduğu esas defterleri^^ olup 12 adettir Bunların Mekke Medine ve Hicaz Defterleri serisi bulunmaktadır Bu seri Haremeyne ait Surre Defteri (nu 863) ve Tevcihata Ait Hulacircsacirc Defterleri (nu 864-871 H 1282-1300) ile devam etmektedir

5 H u l acirc s a Defterleri Vakıf teşkilacirctlarında goumlrev yapan muumltevelliler ile vakfın hayracirctında ccedilalışan goumlrevlilerin tayin terficirc ve azillerine dair oumlzet kayıtların tutulduğu

defterlerdir Bunlar Hicricirc 1282-1329 (1865-1911) yılları arasına ait olup toplam 42 adettir Bu defterlerin ccediloğunluğu İstanbuldaki vakıf kurumlarına ait olmakla birlikte Anadolu Rumeli Arabistan (Arap Vilacircyetleri) ve Haremeyn vakıfları iccedilinde ayrı seriler bulunmaktadır Bazı Hulacircsacirc Defterlerinde Der-Saadet Anadolu Rumeli ve Arabistan (nu 895-899) kayıtları birlikte yazılmıştır (Ek 13)

E Vakı f Sistemi ile İlgili Defterler

1 Huumlccet v e İ lacircm Defterleri Huumlccet Arapccedila asıllı bir kelime olup vesika senet macircnacirclarına gelir Osmanlı Diplomatiğinde ise şericirc mahkemeler tarafından verilen fakat ilacircmdan farklı olarak huumlkuumlm ihtiva etmeyen sadece kadı huzurunda iki tarohn anlaşmaya vardıklarına kadının tasdikini ihtivacirc eden bir belgedir Huumlccetler kadı huzurunda tespiti yaptırılan şahsın eline verildikten başka şeriye sicillerine de kaydedilirdi Bunlar uumlzerinde yapılan araştırmalara goumlre alım-satım kira nafaka vekacirclet vasiyet kefacirclet şehacircdet ferağ (koti veya şartlı) borccedil hicircbe ruumlştuumln ispatı nezir keşif sulh irsaliye ve benzeri konularda verilmekteydi^^ Vakıf huumlccetleri vakıflar ile hizmetlileri arasında goumlrevlilerin aralarında vakıflar ile oumlzel muumllkiyetler veya vakıfların kendi aralarında meydana gelen ihtilacircflar hakkında vakıf mahkemeleri veya diğer mahkemeler tarafından verilmiş yazılı huumlkuumlmler olup 24 defterde toplanmıştır^ (Ek 14) Huumlccet defterlerinin iccedilinde yer yer ilacircmlora da

M Zeki Pakalm Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I Milli Eğitim Basımevi istanbul 1993 s 6 0 8

V G M A 12 Zilkade 1310 (M 2851893) Esas Defteri Numara 24 s 126

Kuumltuumlkoğlu age s 350

Adanada Sahza-zacircde Ahmed Ağa bin Nuh Efendi Vakfına ait 23 R 1333 (=M 821915) tarihli Huumlcceti (Tevliyet Meselesi) VGMA Muumlcedded Anadolu 6 0 5 s233 sıra 318 Seyhanda Molia İskender Vakfına ait 7 Ca 1199 tarihli (M 1831785) Huumlccet Adana Şeriye Sicili Numara 9 s 68


rastlanılmaktadır^ İlacircm soumlzluumlkte bildirmek manasına gelir Istılacirchicirc olarak ise şericirc mahkemelerde bir dacircvacirc konusunda hacirckimin kararını ihtiva eden yazılı imzalı ve muumlhuumlrluuml belgeler iccedilin kullanılan bir tacircbirdir^ VGMAda İlacircmacirct (Nu 975-76) ve Zayi İloumlmacirct (Nu 977) defterleri bulunmaktodır

2 İ lmuumlhaber Defterleri İlmuumlhaber bir dacircireden diğer bir dacircireye herhangi bir husus bir karar veya bir huumlkmuuml bildirmek uumlzere yazılan belgelere denilir Osmanlı Devletinde katicirc bir huumlkmuuml bildirmek bir memuriyet tayini belge tanzimi kalemler arası bilgi vermek ve bir yazıya cevap vermek iccedilin ilmuumlhaber yazılırdı Vakıf teşkilacirctında ise ilmuumlhaber vakıf yetkilileri ile vekillerinin verdiği vesikalara ait kayıtlardır Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nde yazılan ilmuumlhaberler soumlz konusu İlmuumlhaber defterlerinde yıllara goumlre toplanmış olup 79 adettir İlmuumlhaberin hangi kaleme verildiği ccediloğunlukla ilk satırın uumlzerine 6er mucircceb-i kalem-i muhacircsebe-i evvel ilm uuml haber varide el-muumlverrah ficirc 1 1 L sene 1233 gibi bir ifade ile belirtilir maksacirct İstanbulda Parmakkapu kurbanda Hacircce Picircricirc nacircm sacirchibuuml-l hayrijn Mescid-i Şerifi vakfından Lacircleli kurbında Ccedilakır Ağa Mahallesinde Zecriye Emicircni hiasan Ağa ile zevcesi hlavvacirc hlacirctijnun bil-iştiracirck mutasarrıf oldukları hacircnesine cereyacircn iden uumlccedil ccediluvacirclducircz macirc-i lezicirczuumln zaptlanyuumlccediluumln sureti verilmeğle Su Nacirczın defterlerine şeklinde anlatıldıktan sonra (iş bu) ilm uuml haber virildi şeklinde bitirilirdi^

Arşivde İlmuumlhaber defterleri Anadolu İlmuumlhaber (nu 295) Sucircret İlmuumlhaber (nu 296) Tafsili Asker (nu 297) ve Anadolu Muhasebe İlmuumlhaber Tafsili (nu 298) gibi isimlerle kayıtlıdır

3 M uuml h uuml r Tatbik Defterleri Osmanlı buumlrokrasisinde resmicirc yazıların (belgelerin) sahihliğinin delili olarak yapılan yazışmalarda bir muumlhruumln kullanılmasına dikkat edilmiştir

Kurumların youmlnetiminde zamanla doğabilecek suiistimalleri oumlnlemek iccedilin de merkezicirc devlet kalemlerinde her kademedeki vazifelilerin kullandıkları muumlhuumlrlerin birer oumlrneğinin kaydedildiği her bir zuumlmre iccedilin ayrı muumlhuumlr tatbik defterleri^ tutulmuştur

Bu manada vakıf kurumlarında goumlrev yapmış idaricirc yetkililerin şahsicirc ve resmicirc muumlhuumlrlerinin birer oumlrneğinin kaydedildiği uumlccedil defter bulunmaktadır Şahsicirc veya resmicirc (vakıf) muumlhuumlrlerde vacirckıfların veya youmlneticilerin mesleği adı bazen baba adı hatta vakfın nereye ne maksatla ve hangi tarihte yapıldığına dacircir bilgilere yer verilmiştir^ Mesela II Selimin kızı İsmihan Sultanın muumlhruumlnde Vakf-ı İsmihan Sultan Binti Sultan Selim Hacircn be- medresetuhacirc ficirc Ebicirc Eyyubil Ensacircricirc^^ ibacircresi Pertevniyal Vacirclide Sultanın vakıf muumlhruumlnde de An vakf-ı devletluuml ismetluuml Pertevniyal Vacirclide Sultan-ı aliyyetiş-şacircn Hazretleri 1279^ ibaresi bulunmaktadır

4 Koumlye Devir Defterleri Hayracirct ve mevkucircfacirctı (akacircracirctı) aynı koumly sınırları iccedilinde bulunan vakıfların o koumlyuumln ihtiyar heyetine devrine dacircir muacircmelelerin kayıtlı olduğu defterler olup 3 adettir Bu defterlerde Evracirck Numarası (3050) Vakhn İsim ve Şoumlhreti (Hatip Hacı Suumlleyman Vakfı) Vakhn Bulunduğu Yer (Ayvacık Kazası Adatepe Koumlyuuml) Zabtın Esası

^ VGMA Huumlccet-i Şeriyye Defteri Nu 779 803 Hacı Hamza-zacircde Ramazan Ccedilelebi Vailth İlacircnı Adana VGMA Yeni Vakfiye Defteri 1759 s 301-302 Seyyid Ahmed Vakfı İlacircmı VGMA Vakfiye Tescil Defteri 1993 s 233-234

-Şeriyye Sicilleri I istanbul 1988 Tuumlrk Duumlnyası Araştırmaları s 29

M uuml b o h a t S Kuumltuumlkoğlu Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik) istanbul 1998 Kubbealtı Akademisi Kuumlltuumlr ve Sanat Vakfı s 295-301

istanbul Su Kuumllliyacirctı II Su Vakıfları Defterleri İlmuumlhaber I İstanbul 1997 Lale Matbaası Belge 2 1 2 7 7 s 2 1 1 VGMA ilmuumlhaber Defteri 295 s 8 103


Guumlnay Kut - Nimet Bayraktar Yazma Eserlerde Vakıf

Muumlhuumlrleri Ankara 1984 s 12

= Kut - Bayraktar age s 50

bullbullKut bull Bayraktar age s 60

(idare Meclisi) Zabıt Kararının Numarası (13881277) ve Tarihi (1611938) Zabtm Sebebi (Koumly Kanunun 17 Mod Mucibince) Esas Deher No (133 UNol46 Sır 404) Karton No (3) Defter Sayfa No (19) ve Muumllacirchazacirct ( 1 3 3 4 0 4 ) yazılıdır Evracirck uumlzerinde Koumlye Devir Defterinin numarası sıra ve kutu numarası (D l S ı lO Kar 3) da kayıtlıdır (Ek 15)

F Vakıf H a r c a m a Defterleri

T Fuducircla Defterleri Fuducircla (FodulaFodla) daha ziyacircde imacircretlerde Osmanlı saray mutfağında İstanbuldaki diğer bazı saraylarda ve yeniccedilerilere ait hrınlarda pişirilen ve bir kısım goumlrevlilere maaşları ile birlikte sepet iccedilinde istihkacirckma goumlre dağıtılan pide şeklinde yassı ekmek iccedilin kullanılmış bir tacircbirdir^ Saray ve saraylıların kurdukları vakıfların fodula dağıtım veya tuumlketimlerinin kayıtları duumlzenli olarak tutulmuştur VGMAdo 40 civarında Fuducircla Defteri (Nu 1004-1043) bulunmaktadır Bu defterler Fatih devrinde (Nu 1018) tutulmaya başlanmış XIX yuumlzyılın sonuna kadar suumlrmuumlştuumlr Bunların saray selacircticircn kuumllliyeleri ve bazı buumlyuumlk vakıflar iccedilin ayrı serileri vardır (Ek 16)^^

2 İnt i fa H a k k ı Defterleri İntifa kullanım veya faydalanma hakkı demektir Vakıf ıstılacirchında ise bir vakıf taşınmazının uumlzerindeki kullanım veya faydalanma hakkına sahip olmak demektirlaquo^ İntifa Hakkı Defterleri 2762 sayılı Vakıflar Kanununun neşrinden sonra zaptedilen vakıfların ilgililerine tahsis edilmiş intifa hakkı (aylık) miktarı ile vakıftan intifa edenleri goumlsteren defterler olup iki adettir

2762 sayılı Vakıflar Kanunu A) Vakıf tarohndon fiili hizmet mukacircbilinde kendilerine kurum vakfından vazife veya hisse verilmesi şart edilmiş olan hademelere B) Makam sahipleri hariccedil olmak uumlzere vakfiye şartlarına goumlre vakıfla alakalı bulunanlara intifa hakkı tanımıştır (Md 2)


Soumlz konusu Vakıflar Kanunu gereği

ilgililere oumldenen intifa hakları İntifa Hakl(ı

Defterlerine kayıt sırası aylık miktarı tahsis

tarihi ve şartları intifa hakkı sahibin adı sanı ve

mahallicirc ikacircmeti hangi vakıftan olduğu kaydın

gittiği yer ve muumllahazacirct (kayıt esas numarası)^

ayrıca karar numarası evracirckın konduğu intifa

hakkı kutusunun numarası yazılıdır Evrak

uumlzerinde de intifa hakkı defterinin sıra ve kutu

numaraları (İDI Sı lO Ka4) vardır (Ek

17)

3 M a a ş Defterleri Bu defterlerde 2762 sayılı Vakıflar Konununun neşrinden oumlnce vakıflardan intifa hakkı ile muhtaccedil aylığı alanlar kaydedilmiştir İntifa Hakkı defterlerinden yukarıda bahsedilmişti Maaş defterlerine kayıt numarası (16) maaş miktarı (30 guruş) tahsicircs mahalli (Cennetmekacircn Sultan Mustafa Hacircn-ı Sacirclis) maacircş sahibi (Saray-ı Huumlmacircyun Yeniccedilerilerinden İbrahim) tahsicircs tarihi (28 Temmuz 299) şartı (-) defter-i aticirck şartı (Numara 151546) muumllacirchazacirct (maaş toplamı) ve vukuacirct (maacircşın niccedilin tahsis edildiği) yazılmıştır^raquo (nu 917-920) Osmanlı Devle-tindeki bu kayıt geleneği Cumhuriyet devrinde de suumlrduumlruumllmuumlş muhtaccedil aylığı alan kişilerin adı soyadı maaş tahsis tarihi numarası sıra numarası maaş miktarı Muhtacirccicircn Maaşı Esası defterlerine kaydedilmiştir Verilen numaralar da

V G M A Koumlye Devir Deheri Nu 1756 3 adet Koumlye Devir Kutusunda 104 adet dosya mevcuttur Bu dosyaların bir değerlendirmesi iccedilin bkz N Oztuumlrk age Tablo LX s 451-466

Feridun Emecen Fodula TDVİA 13 s 167

^VGMA Fatilı Sultan Selim ve Suumlleyman Fodula Defteri (Nu 1015) Bayezid Veli (Nu1010) Suumlieymaniye (Nu 1014) Mihrimah (Nu 1007) Fodula Defteri ve Koca Mustafa Paşa Fodula Defteri (Nu 1028)

1771936 ror7ı) Vakıflar Nizamnamesi- Ek Nizacircmnacircme RG 611938 sayı 3 8 0 1

Hocı Feyzulloh Vakfı intifa Kaydı Manisa 16 3 942 VGMA intifa Defteri ]754 sıra 88

V G M A Maacircş Defteri Numara 920 s 100


muhtaccedil maaşı alan veya imaretlerden istifade eden Icişilerin tanıtım Icart ve belgelerine yazılmaktadırraquo (Ek 18)

Sonuccedil olarak 2335 i seri halde 2376 defter uumlzerine bir durum tespiti yapmak gerekirse defterler arşiv personeli arasında Arşiv Defterleri ve Dolap Vakfiyeleri olarak isimlendirilmekte olup ayrı mekacircnlarda muhafaza edilmektedir

Arşiv Defterleri Defter numarası l den 2280 e kadar olan defterler arşiv ccedilelik dolaplarında muhafaza edilmektedir 273 numaralı defter 309un 1751 numaralı defter de 1903uumln muumlkerreridir Eski usucircl 22 adet numarasız boş defter bulunmaktadır

Dolap Vakf iye ler i ise orijinal hatla yazılı muumlstakil vakfiyelerden oluşmaktadır Bunların bazıları belge olarak duumlzenlenmiş (rulo şeklinde) bazıları da defter olarak duumlzenlenmiş (deri kaplı) olup ccedilelik dolaplarda muhafaza edilmektedirler Dolap vakfiye defterleri veya belgeleri gerek hat yazı sanatları ve gerekse suumlsleme sanatları itibariyle incelemeye değer niteliktedir Arşivde bu defterler 1550 ile 1750 arası numaralarda 1882 ile 1936 arası numaralarda (1895 muumlkerrer) 1996 ile 2003 arası numaralarda ayrıca 654 1963 2130 2143 2145 2149 2 1 5 1 2160 2162 2212 numaralarda kayıtlıdırlar

11- DOSYALAR

Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml yapılan guumlnluumlk işlemlerin belgelerini konuyla ilgili defterlere kaydetmenin yanında evrakları dosyalar iccediline koyarak Vakıf Kayıtlar Arşivi nde kutu ve klasoumlrlerde muhafaza etmektedir Bu dosyalarda oumlnceleri muumllhacirck vakıf olarak youmlnetiliyorken devlet tarafından zapt edilerek mozbucirct hacircle getirilen vakıfların evracirckları (zabıt) evlatlık vakıflar gelirinden vacirckıfın ccedilocuklarına duumlşen kısmın kayıtlarının tutulduğu evraklar

(intifa) yeni tescil kayıtları (tescil) hacirclen oumlzel muumltevelliler tarafından youmlnetilen vakıfların kayıtları (tevliyet) azınlıkların kurdukları vakıfların kayıtları (ekalliyet) koumlylere devredilen vakıfların kayıtları (koumlye devir) 1952 yılında Diyanet İşleri Başkanlığına devredilen hacircdim-i hoyrat kayıtları (tesviye) 903 sayılı Kanuna goumlre kurulan vakıfların (vakıf dosyalan) kayıtları bulunmaktadır Soumlz konusu dosyalar 2005 yılı itibariyle 40280 adede ulaşmıştır Bu dosyaların dağılımı şoumlyledir

1) 153 zabı t kutusunda 6250 adet dosya

2) 5 intifa kutusunda 175 adet dosya

3) 41 tescil kutusunda 3381 adet dosya

4) 73 tevl iyet kutusunda 2071 adet dosya

5) 6 ekal l iyet kutusunda 180 adet dosya

6) 3 k ouml y e devir kutusunda 104 adet dosya

7) 274 klasoumlr iccedilinde 23290 t esv iye dosyası

8) 4829 adet 903 sayılı kanuna goumlre kurulan vak ı f dosyası

111 BELGELERİN TASNİFİ

Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Kuumlltuumlr ve Tescil Dairesi Başkanlığı ccedilalışanları guumlnluumlk işlerinin yanında arşivde bulunan belgelerin fihrist bilgilerini Genel Muumlduumlrluumlk buumlnyesinde kurulan bilgisayar veri tabanına girmektedirler Bu veri tabanında 27 Aralık 2005 tarihinde yaptığımız sorgulamaya goumlre 1 0 3 9 4 3 belgenin fihrist bilgisi veri tabanına yuumlklenmiştir (Tablo 1)

RC Neşir ve İlanı 28 12 1989 Sayı 20386

deg V G M bilgisayar veri tabanına girilen verileri sorgulayarak istifademize sunan Kuumlltuumlr ve Tescil Dairesi Başkanı Tahsin Tuumlrker beye belgelerin veri tabanına yuumlklenişi uumlzerine muumltalaa yaptığımız Mevluumlt Ccedilam Ali Ccedilakır ve Mehmet Demirci beylere ccedilok teşekkuumlr ediyorum


Tablo 1 27122005 Tarihi İtibarıyla VGMA Bilgisayar Veri Tabanına Girilen Belge Tuumlruuml ve Sayısı

Grup Sıra Belge Tuumlruuml Savısı Oran Grup Sıra Belge Tuumlruuml Sayısı

n mdash gt M

H

Vakfıve 17024 48 Tesis Senedi 76

Zevl VakfiN C 3102 Şart Tebdili Kararı 534 Hulasa-i Vakfiye 100

49 50 51

Kavd-ı Hakani 64 Arazi Kavdı Sened 48

Hacircmiş-i Vakfiye 45 Keşif Huumlcceti Tctimme 17 İstibdal Huumlcceti 29

Gavri Sahih Vakfiye Ara Toplam 20823 2004

54 Mukataa Ka dı 18 İstikraz Huumlcceti 21

9 10 11 12

Şahsiyet Ka dı 40329 56 Dumnı Ceteli 104

Atik Esas 17051 57 Tapu Senedi 12 Berat 2005 58 Scncd-i Hakani Tevcih Kaydı 1934 59 Hurufat Kavdı 419 60

Ccediliftlik Kaydı Alım-Satını Karan

Tevlis et Kavdı 298 61 Şahadetname Hulacircsa Ka dı 207 62 İcazetname

63 Dua Şartı Ka dı Ara Toplam 62243 5988 Ara Toplam 3638

gt 4

gt it

15 16 17 18 19

Muhasebe Kavdı 380 İntifa Kavdı 35 GaileMaaş İcmal Kaydı Tahsisat Cetveli

Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40

Zabıt Kararı Zabtın Fekki Kararı

5441 1

Tevzin Karan 43 Ariz a 356 Huumlkuumlm 187

64 65 66 67 68 69 70

71 72 73

Mubavaa Huumlcceti 2523 ilacircm 1648 Huumlccet 1376 Tem iz Karan 51 Mahkeme Kararı 26 Şericirc İlacircm Teberru Senedi

Veraset İlacircmı İfade Tutanaacircı Mah Karar Sureti

Ferman 186 Emirname 121 İdare Meclisi Kararı 119 Tafsil 185 Resmicirc Yazı 188 Zabıt Kavdı 156 Tescil Kararı 73 Hatt-ı Hiimavun 19 Fetva 15 Koumlve Devir Karan 12 Sened Değişikliği Buvruldu Şartname Şucircra-gt ı Evkaf Kararı Şucircra-yı Devlet Kararı Talimatname

41 42 43_ 44 45_ 46_ 47

Ara Toplam 7518 0723 Vesika 1569 Muumlsakkafat Kavdı 755

Ara Toplam 5646 74 75

79 80 81 82 83 84 85

87

89 90

Muumlzekkere 305 İlmuumlhaber 262 Tezkire 110 Mazbata Vasivvelnacircme 13

Mektup Vekacircletname Kitap Listesi Harita Suumllacirclenacircnıe Hakem Kararnacircmesi Nuumlfus Kavıt Oumlmeucirci Mucip Muumlzekkeresi Pusula Tuumlzuumlk Telgraf Terkin Kararı

Temessuumlk Kavdı 284 Hudutnacircme 172 İcar Kaydı 181 Tcmliknacircme 112 =e 5

Ara Toplam 749 91 92 93

Beyanname 85 Ara Toplam

Muumlkerrer Belge 2898 Bilinmeyen Muumlzever

2902 Genel Toplam 103943


Bu sorgulamaya goumlre 103943 belge 93

farklı tanımlama ile veri tabanına girilmiştir

Belgeler veri tabanına girilirken belge kendini

hangi isimle tanımlıyorsa buna bağlı kalınarak

girilmiştir Bundan dolayı sorgulamada belge

tuumlruuml sayısı bir hayli yuumlksek ccedilıkmıştır Soumlz konusu

93 tuumlr belgeyi işlevsel olarak sekiz grupta

toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar 1- Vakfiye veya

vakfiyenin bir kısmını oluşturanlar [ 2004) Bu

grup belgelerde vakfiyenin dışında zeyl

vakfiye (ek) hacircmiş-i vakfiye (hacircşiye) hulacircsa-i

vakfiye (oumlzet) tetimme (tamamlama) ve şart

tebdili gibi belgeler yer almaktadır 2- Goumlrev

tevcih belgeleri ( 5988) Şahsiyet hurufat

berat ve tevliyet gibi kayıtlar olup vakıflarda

goumlrev yapan memurların tayinlerini

iccedilermektedir 3- Gelir-gider belgeleri 041)

Bunlar muhasebacirct icmal tahsisacirct ve intifa

belgeleri olup vakıfların gelir ve giderleri ile ilgili

kayıtlardır 4- Vakıfların idaresi ile ilgili belgeler

( 723) Vakfın mahallinden yapılan arzlar ile

yazılan emirler veya yeni vakıf nizacircmnacircmelerini

iccedilermekte olup genel olarak ferman huumlkuumlm

(ahkacircm) irade talimacirctnacircme Şucircracirc-yı Devlet

kararı ve Vakıf İdare Meclisi kararlarıdır 5-

Vakıf İşlemleri ile ilgili belgeler ( 350) Bu

belgelerde beyannacircme hudutnacircme muumlsakkafacirct

ve durum cetveli g ib i vakıfların guumlnluumlk

işlemlerinin kayıtları bulunmaktadır 6-

Mafıkeme Kayıtları ( 543) Mahkemeye konu

olmuş vakıf davalarının kayıtları olan ilacircm

huumlccet temyiz karan ve ifade tutanağı gibi

belgelerdir 7- Vakıf goumlrevlileri ile ilgili belgeler

072) Vakıf goumlrevlilerinin durumlarının tespit

edildiği pusula tezkire ve muumlzekkere gibi

belgelerdir 8- Diğerleri ( 279) Yukarıda

tasnif ettiğimiz yedi grup belgeden oumlzellikle

vakfiye zeyl vakfiye ilacircm ve huumlccet gibi vakıf

kurumu accedilısından oumlnemli olan bazı belgelerin

muumlkerrerleri (tekrarı) bulunmaktadır Bunların

dışında doumlrt belgenin hangi amaccedilla tutulduğu

tespit edilememiş bir belgenin de yalan beyan

(muumlzevver) olduğu anlaşılmıştır

Tablo incelendiğinde vakıf tevcihleri ile

vakfiye grubu VGM veri tabanına girilen

belgelerin 7992sini oluşturmaktadır Bu iki

belge grubunun nispeti diğerlerine goumlre her

zaman yuumlksek olmakla birlikte arşivde bulunan

tuumlm belgelerin iccedilinde aynı yuumlksekliğe sahip

değildir Vakfiyeler ile şahsiyet kayıtları vakıflar

iccedilin en temel kayıtlar oluşlarından dolayı arşiv

personeli bu belgeleri veri tabanına yuumlklemeye

oumlncelik vermişlerdir Diğer belgeler ise arşivin

guumlnluumlk yazışmaları sırasında kullanılmalarından

veya vakfiye defterleri iccedilinde kayıtlı oluşlarından

dolayı veri tabanına yuumlklenmişlerdir Vakıflarla

ilgili tuumlm belgeler veri tabanına yuumlklendiğinde

hurufat fudOla hulacircsacirc ahkacircm ve fermanların

da kuumlccediluumlmsenemeyecek sayıda olduğu

goumlruumllecektir Vakıf muhasebe kayıtları BOAda

ayrı bir tasnif olup VGMAda sayıları oldukccedila

azdır

SONUCcedil

Vakıf Kayıtlar Arşivi 2335 i seri halde

2376 kuumltuumlk defteri 40280 zabıt intifa tescil

tevliyet ekalliyet koumlye devir tesviye ve yeni

vakıf dosyası ile yarım milyonu aşkın belgeye

sahip bir arşivdir Bu araştırmada soumlz konusu

arşivdeki defterler ve bu defterlerde bulunan

belgelerin Tuumlrk Tarihi araştırmalarındaki yeri

-belgeler tasnif edilerek ve tanıtılarak- ortaya

konulmaya ccedilalışılmıştır

Vakıf Kayıtlar Arşivi vakıf araştırmaları iccedilin

muumlracaat edilmesi gereken ilk merkezdir

Burada bir vakıf hakkında araştırma yapmak

iccedilin oumlncelikle Vakfiye Fihrist defterlerine

(Hazine ve Esas) bakılmalıdır Vakhn vakıf

senedi bulunduktan sonra vakıf kurumlarını

(hayracirct ve akaracirct) vakfın idaricirc yapısını vacirckıfın

19


şortlarını ve vakıfla ilgili diğer tuumlm işlemleri

yukarıda incelediğimiz belgelerden takip

etme imkacircnı vardır Bunlar şoumlyle sıralanılabilir

1- Vakfın sistemini vakfiye zeyl vakfiye şort

tebdili tevzicircn şurucirct muumlhuumlr tatbik ve ilmuumlhaber

defterlerinden 2- Vakıfta yapılan goumlrevli tacircyin-

lerini hazine esas hurucircfacirct hulacircsa berevacirct

feracircşet ve duacircgucirc defterlerinden 3- Vakıfla ilgili

mahkeme konusu olmuş işlemleri ilacircmacirct ve

huumlccet (şeriyye sicili) defterlerinden 4- Vakfın

işleyişi ve hukukunu ferman ahkacircm tofsicircl ve

nizacircmacirct defterlerinden 5- Vakfın muhasebelerishy

ni tahrir icmal evkaf ve muhasebe defterlerinshy

den (BOA) 6- Vakfın akarlarındaki kiracıları

ferağ intikacircl defterlerinden (BOA) 7- Cumhuriyet

doumlnemindeki işlemleri ise esas (şahsiyet) intifa

hakkı maaş koumlye devir tesis ve merkezicirc tescil

defterleri ile zabıt intifa tescil tevliyet ekalliyet

koumlye devir tesviye ve yeni vakıf dosyalarından

takip etmek muumlmkuumlnduumlr

Buumltuumln bu defter ve belge ccedileşitliliğinin

zenginliğine rağmen Vakıf Kayıtlar Arşivi

Cumhuriyet doumlnemi oumlncesinde kurulan

vakıfların tuumlm youmlnlerini aydınlatacak

donanımda değildir Evkaf-ı Huumlmacircyucircn

Nezacircretinin kuruluşuna kadar diğer devlet

kurumları gibi vakıf işleri de Divacircn-ı

Huumlmayucircndan youmlnetiliyordu Nezacircret sonrası

vakıf işleri her ne kadar Evkaf-ı Huumlmacircyucircn

Nezacircreti tarafından yuumlruumltuumlluumlyorsa da nihacircicirc

kararı padişah adına sadacircret veriyordu Bundan

dolayı Vakıf Kayıtlar Arşivinde bulunması

gereken belgelerin bir kısmı Başbakanlık

Osmanlı Arşivinde kalmıştır

Başbakanlık Osmanlı Arşivinde vakıfların

genel idaresi ile ilgili ferman ahkacircm

tacirclimatnacircme iracircde-i seniyye ve şucircra-yı devlet

kararları ile muhasebe ferağ intikal tamiracirct ve

bazı goumlrev tevcihacirct belgeleri bulunmaktadır

Vakfiye Evkaf defteri muumllk-nacircme ve hudut-nacircme

gibi bazı vakıf belgeleri de Tapu ve Kadastro

Genel Muumlduumlrluumlğuuml Kuyucircd-ı Kadicircme Arşivi

(KKA)nde Vakf-ı Cedicircd TasnifindedirI

Osmanlılarda Evkof-ı Huumlmacircyucircn Nezacircshy

retinin kuruluşuna kadar irsacircdicirc (miricirc kaynaklı) ve

selacirctin vakıflarının dışındaki oumlzerk youmlnetimli

vakıfların devletle ilişkilerini kadılar sağlıyordu

Bunu da yeni kurulan vakıfların tescili ve vakıf

davalarının bakılması (huumlkuumlm v e k a z a )

işlemleri ile vakıflara tayin yapma (tevcih-i

cihacirct) sadacircrete tayin arzını yazma (haft - ı

harekacirct ı ) ve gerekli hallerde teftiş yapma

(muracirckabe) ^ gibi işlemlerle yapıyordu

Kadılar vakıflar iccedilin yaptıkları tuumlm işlemler ile

merkezden gelen yazıları sicillere

kaydediyorlardı Bundan dolayı vakıflar iccedilin en

zengin kaynaklardan biri de Kadı (Şeriyye)

Sicilleridir Buguumln siciller Ankara Mi l l i

Kuumltuumlphane Eski Yazmalar Boumlluumlmuuml ile İstanbul

Muumlftuumlluumlğuuml Kuumltuumlphacircnesinde toplanmıştır

Şeriyye Sicillerinde bulunan pek ccedilok belge

Osmanlı merkez arşivlerde bulunanların birer

suretidir BOA VGMA ve KKA belgeleri

pacircyitaht belgeleri Şeriyye Sicili belgeleri de

taşra belgeleridir Meselacirc Evkaf-ı Huumlmacircyucircn

Nezacircreti tarafından hazırlanıp Meclis-i Vacirclacirc-yı

Ahkacircm-ı Adliye ve Umucircmiyede kabul edilen

B O A Cevdet Arzuhacircl Nu 606 Tevcih Nu 1490 Berat Nu 1728 Icracirc Nu 1746 Men Nu 3 3 9 1 Emir Nu 4499 Ferağ ve İntikacircl Nu 5063 Muafiyet Nu 7 9 5 1 Takrir Nu 8053 İlacircm Nu 8059 İnhacirc N u 8982 İstidacirc Nu 10806 Arz Nu 12245 Huumlkuumlm Nu 17882 Muumlzacirckere Nu 23682 Telhicircs Nu 2 4 0 9 3 Huumllasa Nu 30339 BOA İradeEvkaf Tezkire-i Sacircmiyye Nu 1039 Muhasebacirct Nu 18086 Ferağ ve intikalacirct Nu 19275 BOA Şucircracirc-yı Devlet Nu 9 8 4 0 3 9 9 6 2 1 0 1 1 Hatt-ı Huumlmacircyucircn (Pusulacirc) Nu 27475 Maliyeden Aûumlcevver (Tacircmiracirct) 3172 s 152

Y Kurt age s 456

Elmalılı M Hamdi Yazır Ahkacircmul-Evkaf [yay haz Nazi f Oumlztuumlrk) TDV yay Ankara 1995 s 166 kadının bir vakfın şartlarını değiştirebilmesi yetkisi iccedil in kadı tarafından bir muumltevelliye 1179 1766 yılında bir izin belshygesi verilmiştir Bkz V G M Kasa no 95 s 12-13


idaresi Evlltaf-ı Huumlmacircyucircn ve Haremeyn

Hazinelerine ait taşradaki mazbut valcıf bina ve

arazilerin youmlnetimiyle ilgili 9 maddelik

1256 1840 tarihli talimatnacircmeyi hem Ahkacircm

Defterlerinde hem de Şeriyye Sicillerinde^

bulabilmekteyiz Vakıf araştırmacıları Vakıflar

Arşivi belgeleri ile Şeriyye Sicili belgelerini

karşılaştırarak değerlendirmek durumundadır

Netice olarak Vakıf Kayıtlar Arşivi 2335 i

seri halde 2376 kijtuumlk defteri 40 280 zabıt

intifa tescil tevliyet ekalliyet koumlye devir

tesviye ve yeni vakıf dosyası ile yarım milyonu

aşkın 93 ccedileşit belge hem arşivin ne kadar

zengin olduğunu goumlstermekte hem de vakıfların

toplum hayatındaki işlevini ortaya koymaktadır

Buguumlne kadar vakıflar uumlzerine yapılan

araştırmalarda kaynak olarak genellikle

vakfiye ilacircm huumlccet goumlrev tevcih kayıtlan

ferman ahkacircm irade ve vakıf muhasebeleri

kullanılmıştır Tabloda goumlruumllen tuumlm belge

ccedileşitleri (93 ccedileşit) kullanılarak buguumlnkuuml vilacircyet

sınırlarına goumlre bir ilde veya yuumlzyıllık bir suumlreccedilte

Tuumlrkiyede vakıf muumlessesesini yazmak hakikaten

zor goumlruumlnmektedir Bununla birlikte

başlangıcından guumlnuumlmuumlze bir buumlyuumlk vakıf veya

kuumllliye alınarak oumlrnek monografik ccedilalışmalar

yapmak muumlmkuumlnduumlr Bu cuumlmleden olarak

Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuumlnuumln vakıflarla ilgili

belgelerin elektronik ortamda toplanması dijital

oumlrneklerinin alınması Arapccedila belgelerin

Tuumlrkccedileye tercuumlme edilmesi Osmanlıca

belgelerin yeni Tuumlrk harflerine aktarılması ve

kataloglarının oluşturulması projesi oumlzel olarak

Tuumlrkiyede Vakıf Muumlessesesinin genel olarak

ise Tuumlrkiyenin sosyal kuumlltuumlrel ve ekonomik

tarihinin yazılmasına buumlyuumlk katkı sağlayacaktır

EKLER BELGE OumlRNEKLERİ ^

Ek 1 Ş a h s i e t Kayd ı Oumlrneğ i

A d e d - i U m ucirc m 3101

N e v i Cihacirct Tevliyet

Mahal l i Hizmet Adana

V e z acirc i f - i M u h a s s a s acirc t Esacircmi- i M u t a s a m f acirc n Muumlceddeden kayıt ile Evlacircd-ı

Vacirckıftan Bekir Efendiye tevcih olunmuştur

Tevcih Tarihi 18 11 1933

V acirc k ı f ı İsmiyle H a y r acirc t v e Muumlber racirc t ın M a h a l v e M e v acirc k i i Adonada Suumlnullah-

zacircde Vakfı Suumlnullah-zacircde Mustafa bin Molla Ali

At icirck E s a s Defteri Muumlcedded

Şart- ı Vacirck ı f (Evlacircda Meşrucirct) 1759 nolu

Yeni Vakfiye Defterinin 126 sayfasında ve

Muumlcedded Anadolu Defteri numara 6 1 8 1 s

50de vakfiyesi vardır Vakfiye Kayıt tarihi 940

karar 2362

V u k ucirc acirc t Muumltevelli Bekirin 841948de

oumlluumlmuuml ile accedilılan bu yere (goumlreve) Merkez TEme

1503 (1)950 gve 86 sayılı kararı ve makam

104 (1)950 g onayı ile Evlacircd-ı Vakıftan

Muumlmtaz Onur uhdesine tevcih olunmuştur

( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)

Bu vakhn Muumltevellisi Muumlmtaz Onurun

28101977 tarihinde vefat ettiğine Adana ili

Nuumlfus Baş Memurluğundan alınan 1651978

tarihli oumlluumlm kayıt belgesinden anlaşılmıştır

(TVK53 No 950+854+1289+112)

Muumltevelli Muumlmtaz Onurun oumlluumlmuuml ile accedilılan

tevliyetlik ciheti Merkez Tevcih Komisyonunun

8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33

sayılı karar uyarınca Mehmet Emin Onur

uhdesine tevcih olunmuştur Tvl K 72 N D5

Tv Tev 1 1516 (VGMA Defter-i Esas 2 1

Şahsiyet No 3102)

V G M A 1 2 5 6 1 8 4 0 AD 966 s 319 -321 Adana Şeriyye Sicili 10 Belge 316-324 s 1 18-120 degNot Osmanlıcaları olmayan belgeler yeni Tuumlrk harflerinin

kabuluumlnden sonra tutulmuş olanlardır (M Alkan)


Ek 2 Vakf iye Fihristi Vakı f Kaydı Oumlrneği

Sıra No 5

Vakf ın Adı Kuumltahyada Şehrekuumlstuuml Mahallesinde Saray Civarında kacircin Anadolu Vacirclisi Esbak Ali Paşa Cacircmii Şerifi Vokh

Yeni Şahsiyet Kaydı Esas 187 Sıra 666

Vakf iye Tarihi 1212

Vakf iye Defteri 1- No 573 Sayfa 133 2- No 576 Sayfa 253

Vakf ın Nev i Mazbut (idare Meclisi Koron Var)

Eski Şahsiyet Kaydı Son Sacirclis Anadolu Muhasebesi 1595

(Kuumltahya Fihristi 2303 s 1)

Ek 3 a Ferman Fihristi Oumlrneği

Macircbeyn-i Huumlmacircyundan vacircdiye tevliyeti nacircn-pacircresiyle ccedileracircğ buyrulan Şakir Beyin muumlkerreruumll-- 2 2 _ moacircş olduğu maacircşma dacircir ficirc 8 Cemacircziyelevvel 1261 (VGMA Ferman Fihristi 765 s 5)

Ek 3b İ lmuumlhaber Fihristi Oumlrneği

Yacirc Fettacirch

Nacircibuumll-harem Hazreti Nebevicirc Hacı Osman Ağanın elli sekiz senesine mahsucircben goumlnderilen maacircşından uumlccedilbin guruş noksan olmasıyla altmış bir senesine ilacircveten irsacircline doicircr ilm uuml haber ficirc 8 Receb 1261 (VGMA Ferman Fihristi 765 s 4)

ÛumlRK T A B İ İ İ A R A S I I R N ^ ^ AHLSINDAN VAKIF KAYITLARARsectİyL

Ek 4 Vakfiye Oumlrneği

^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull

mdash ^ e - V - - i j gt w - i j -t- ^ltyr-gt---rr

---bullbullije--

Hulacircsa-i Vakfiye 2720 Hulacircso-i Mahsucircse 1074 Kuyucircd-i Vakfiye Numarası 7033

İşbu vakfiye Şucircracirc-i Evkafın 25 Eyluumll 1330 tarihli kararma muumlsteniden 3 Safer 1333 tarihinde

suducircr iden iracircde-i aliyye mucirccebince kayd olundu Eşme Kozası Naibi Mehmed Nozif

el-Hamduumllillahillezicirc eazze havacircsse ibacircdihicirc bi-sorfi emvoumllihim ilacirc envacircil-hayracirct ve eacircnehum alacirc

iktisacircbi mehacircmid ve vel-meberracirct ves-sobtv ves-selacircmu alacirc Resulihi ve Nebiyyihi Muhommedin

hayril-beriyyacircf ve alacirc acirclihicirc ve ashacircbihi ilacirc yevmin yestezilluumll- meru tahtes-sodakacircf


Emmacirc badu işbu vakfiye-i celiluumlş-şacircn ve cericircde-i bediuumll-uumlnvacircnın tahricircr ve inşacircşına bacircdicirc ve tasticircr

ve imlacircsına adi oldur ki Aydın Vilacircyeti celicirclesine muumllhacirck Eşme Kazasının Ulucak Karyesinde sacirckin

sahibuumll-hayracirct vel-hasenacirct el-Hacircc Durmuş Ali ibni Suumlleyman kaza-i mezkucircr mahkeme-i şeriyyesinde

makucircd meclis-i şericirc muumlnicircrde vakf-ı acirctil-beyacircna li-eclit-tescicircl muumltevelli nasb ve tayin eylediği korye-i

merkucircmeden Receb Ağa bin Halil bin Abdullah mahzacircrında takrir-i kelacircm ve tcbir-i anil meracircm iduumlb

atyeb-i malımdan ifracircz eylediğim iki bin guruşu hasbeten lillacirchil Ehad ve taleben li-mardatis-Samed

vakf-ı sahicirch-i muumlebbed ve habs-i saricirch-i muhalled ile vakf ve habs iduumlp

Şoumlyle şart eyledim ki meblacircğ-ı mezkucircr iki bin guruşu alacirc vechil-helacircl bacirc-yed-i muumltevelli rehn-i

kavicirc veya kefil-i melicirc ile onu onbir buccediluk hesabı uumlzere istirbacirch olunub hacircsıl olan ribhinden kırk sekiz

guruş ki on kıyye zeytinyağı iştirasıyla her sene leyle-i Regacircib ve Berat geceleri Ramazan ve Kurban

bayramlarında karye-i merkucircmede muumlceddeden ashacircb-ı hayracirct tarafından inşacirc olunan cacircmi-i şericircf

minacircresiyle mihracircbının ber-vech-i mutad leyacircli-i muumlbrekede icirckad-ı kanacircdicircl oluna ve ribh-i mezkucircrdan

zuhucircr eden fazla iki yuumlz elli iki guruş cacircmi-i şericircf-i mezkucircrda hitacircbet eden hatibe verile ve bade edacirc-

i salacirct-i cuma nzacircen lillahi teacirclacirc Kuran-ı Azicircmuumlş-şacircn acircmener-rasulu acircyet-i kericircmesi tilacircvet ve

sevabın ruhuma ihdacirc eyleye el-acircn libas-ı hayatta oldukccedila tevliyeti bana ve vefatımdan sonra batnen

bade batnin evlacircd ve evlacircd-ı evlacircdıma ve evlacircdımın aslacirch ve erşedine ve in sefel ve bodel-inkıracircz

karye-i mezkucircre ahacirclisi beynlerinde muhtarları olan kimesne meşrucirct ola Vakf-ı mezbucircr tebdicircl ve tağyir

ve teksicircr ve tevficircri her kerede merreten bade uhracirc yedimde ola deyuuml facircriğan oniş-şevacircğil meblağ-ı

mezbucircr muumltevelli-i mezkucircre teslicircm ol dahicirc vakfiyet uumlzere kabz ve teselluumlm ve şacircir muumltevellicirclerin

evkafda tasarrufları gibi tasarruf eyleye dedikte gıbbet-tasdikiş-şericirc vacirckıf-ı mezbucircr butlacircn-ı vakf-ı

nuumlkucircdu ve zımnında olan badehucirc kavl-i adem-i luumlzucircma teşebbuumls iduumlb muumltevellicirc-i mezbucircr dahi sıhhat

ve luumlzuma zacirchib olan eimme-i dicircn kavilleriyle mukacircbele birle huumlkuumlm taleb idecek ficirc zomacircnma

beynel- allam-il-muazzam cacircri olan vechi muhtar uumlzere hacirckim-i muvakki-i sadr-i kitab tucircbacirc lehu ve

huumlsnuuml meacircb efendi hazretleri huzucircrunda muracircfaa olduklarında acirclimen bi l-hilacircfi kacircri beynel-

eimmetil-eşracircf vakf-ı mezkur evvelacirc sıhhatine sacircniyen luumlzucircmuna kazacirc-i meri itmekle vakf-ı mezbucircr

sahicirch ve lacirczım olup min bad nakz ve ibtali muumlmteniul-ihtimal oldu Ceracirc zacirclike ve harrerehu fil

yevmis-sacircni vel-aşer min şehr-i rebiuumllevvel li-sene işrun ve selacircsemie ve elf

ŞUHUDUL-HAcircL

Ulucak Karyesinden Ali hialil bin Receb

Suumlleyman bin Mehmed bin Mustafa

Ve gayruhucircm (VGMA Muumlcedded Anadolu 605 s 152 sıra 214)


Ek 5 Tesis Senedi Oumlrneğ i

T C Karadeniz Ereğlisi Noteri

Karadeniz Ereğlisinde Huumlseyin oğlu Durmuşa ait 2112945 guumln ve 2091 sayılı Tesis Senedi oumlrneğidir

TESİS SENEDİ

Bin dokuz yuumlz kırk beş senesi Aralık ayının yirmi birinci Cuma guumlnuuml Ben aşağıdaki imza ve muumlhruumln vazı Tuumlrkiye Cumhuriyeti kanunlarının bahşettiği salacirchiyetlere hacirciz Karadeniz Ereğlisi Noter Muacircvini Ahmet Goumllek Huumlkuumlmet karşısındaki dairemde işimin başındayken Ereğlinin Alanlı Nahiyesi Alioğlu Koumlyuumlnde 8 sayılı evde oturduğunu soumlyleyen ve 1302 tarihinde Hasan ile Havva Ayşeden doğduğu anlaşılan Durmuş Koccedilak bana gelerek resen bir sened tanzimini istedi Kendisini kanuna goumlre ehil ve ergin goumlrduumlm Ereğlinin Muumlftuuml Mahallesinde oturan Dava Vekili Oumlmer Aydoğan ve Alioğlu Koumlyuumlnde oturan İbrahimin oğlu Huumlseyin Guumllccediliccedilek bu işte goumlren bilen ve bildiren şahit olarak bulunuyordu Bunlarda da kanunun aradığı ehliyeti ve olgunluğu buldum Durmuş Koccedilaktan ne iş iccedilin geldiğini ve ne gibi bir sened xx yaptırmak istediğini sordum Şahitler oumlnuumlnde soumlz olarak Ereğlinin Alanlı Nahiyesi Alioğlu Koumlyuumlnde x halk tarafından yeniden bina ve inşa edilmiş olan Alioğlu Cacircmisinin hitacircbet vazifesine meşrut olmak uumlzere 100Yuumlz Lira vakfettim Ve bu parayı 1912945 tarih ve 949595- 14451 numaralı makbuzla Zonguldak Vakıflar Veznesine yatırdım Nemacircsının beher sene hitacircbet vazifesine verilmesini isterim diye soumlzuuml bitirdi Verilen bu soumlzleri ben noter bu kayıtlar uumlzerine geccedilirdim Şacirchitlerle birlikte cuumlmlesi takririm tam istenildiği gibi zaptedildiğini bana bildirdiler Bu şartlar dacirciresinde hazırlanan bu tesis senedini hepimiz imzaladık ve muumlhuumlrledik Bin dokuz yuumlz kırk beş senesi Aralık ayının yirmi birinci Cuma guumlnuuml Karadeniz Ereğlisi İkrar Eden Şahitler 25 Noteri Muacircvini İmza İmza Oumlmer Ahmet Ccediloumllek (Muumlhuumlr)(D Koccedilak) İmza Huumlseyin

İşbu sened sureti 2112945 tarih ve 2091 no ile dacircirede saklı aslına mutabık olduğu tasdik kılındı Karadeniz Ereğlisi Noter Muavini Ahmet Ccediloumllek Pul Muumlhuumlr ve İmza

İşbu senet Adliye Tesis Sicil defterinin 945-1 nosunda kayıt edilerek tasdikon verildi 211 2945 Resmicirc Muumlhuumlr ve İmza

İdare Meclisinin 41946 guumln ve 55 sayılı kararı uyarınca Vakıf Kayıtlar Kuumltuumlğuumlne aynen kayıt ve tescil edilmiştir

Aslı ile mukabele olundu 311946

Daktilo Naciye Erguumller Memur Fahriye Muumlmeyyiz (imza) Muumlduumlr (İmza ve Muumlhuumlr)

(VGMA Tesis Defteri Numara 620 s 45-46-47)

Kay ı t 946 29 Esas105 Umum1042 Evrak Yeni Tos Kutu15

Ek 6 Merkez i Sicil Yeni Vak ı f Senedi Oumlrneğ i

Tescil No 726

V a k f ı n Ad ı Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Mehmetccedilik Vakfı

Kuruluş Tarihi v e Yer i 1982 - Ankara


Adresi Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Mehmetccedilik Vakh Gn Muumld Genelkurmay-Ankara (Şimdi Nasuh

Akar Mh 22 Sk No 28 Balgat)

Kurucuları Kenan Evren Nurettin Ersin Tahsin Şahinkaya Nejat Tuumlmer Sedat Celasun

Hangi Konularda Faal iyet Goumlstereceği Silahlı Kuvvetlerde yaptığı goumlrev esnasında hayatını kaybeden veya sakat kalan erbaş ve erlerin kendilerine eş ve ccedilocuklarına ve bakmakla yuumlkuumlmluuml oldukları kimselere sosyal ve ekonomik destek olmak

Halen Faa l Olup Olmadığ ı Faal

Yayın Organlar ı Yok

Kuruluş Sermayes i 1 000 T L

Son Bilanccedilo Neticesi (Deftere Kayıt Sırası 1983) 27246504302 TL

Youmlnetim Kurulu Gn Kur Per Başk Karo Deniz Hava Kuvvetleri Komutanları ve J Gn Klığı Per Başkanlıkları MSB Hukuk Muumlşaviri ve Vak Gen Md 1 Hukuk Muumlşaviri

Youmlnetim Kurulu Başkanı Orgeneral Necdet Oumlztorun

Genel Muumlduumlruuml Tuğgeneral Raif Babaoğlu

Genel Sekreteri Em Alb Sabahattin Bayhan

Telefonları 180150-182100732 (Şimdi 0312284 19 7071)

(Yeni Vakı f lar Kata logu Ankara 1984 VGM Yayınları s 156)

Ek 7 a Şart Tebdili Kararı Oumlrneği

Seyhanda Arıkoğlu Vakfının Hayır Hizmetlerinden bir kısmının tebdiline dacircir olan İdare Meclisinin 21 1942 Tarihli ve 823 782 sayılı kararının oumlrneğidir

Seyhanda Arıkoğlu Vakhnın gelirinden zaruricirc masraflar ccedilıktıktan sonra bakiyesi sehim (hisse) muumltevelli ile hayır şartlarına tahsis edilmiş olduğundan buumltccedilesinin tevziine luumlzucircm ve mahal goumlruumllmediği ve ancak buguumln iccedilin yapılmasına imkacircn olmayan muumlderris ile 14 Huumlcredeki talebe tahsisacirctının tebdili icirccab etmekte ise de muumltevellinin bu hayır şortlarına isacircbet eden paranın tamiracircta karşılık tutulmasını ileri suumlrmekte ve tebdicircle muvacircfakat etmemekte olduğundan bahisle tahsisin zarucircricirc masraflar ccedilıktıktan sonra yapıldığına goumlre muumltevellinin bu husustaki itiracircz ve odem-i muvacircfakati vacircrid goumlruumllmediğinden muumlderris ile 14 huumlcredeki talebe tahsicircsacirctının imaretlerde fukoracircya yemek verilmesine tahsisi suretinde tebdicircli hakkında Muacircmelacirct Muumlduumlrluumlğ uumlnuumln mevzucirc 2310942 tarih ve 823 evracirck sayılı yazısı ve ilişkileri okundu

İlişik vakfiye oumlrneğine goumlre mukannen hizmetlere ait tahsisler cuumlmle masraf ile gayri mukannen diğer masraflar ccedilıktıktan sonra kalan gelirin sehime taksim sucircretile yapılmış olduğu cihetile muumltevellinin itirazı vacircrid goumlruumllmediğinden yapılamayan muumlderris ile talebeye aid şart 2762 nolu Vakıflar Kanununun 17 maddesine tevficirckan hizmetin macirchiyeti itibacircriyle Mahallinin İlk Mektep fakicircr ccedilocuklarının tedricircs levacirczımına suretinde değiştirilmiş olmakla bu sucircretle tesciline 2 1 1 9 4 2 guumlnuumlnde oy birliği ile karar verildi

İdare Meclisi Aza Umucircm Aza Aza Aza Reisi Muumlduumlr H Yuumlcel FTurhan Accedilık

S Buyan F Kiper Mezun Muacircmelacircta 134943 imza F Ki

TUumlRK TARİHİ ARA$TIRMAIJRI ACISINDAN VAKIF KAYITLAR ARŞİVİ

Seyhanda Ankoğlu Vakfının bazı hayır hizmetlerinden bir kısmının tebdiline dacircir olan İdare Meclisi Koran

aynen Vakıf Kayıtlar Muumlduumlrluumlğuumlne koyd ve tescil olunmuştur 1612942 İmzalar(VGMA Yeni Vakfiye

Defteri 1760 s 128)

Ek 7b Şurucirct Kaydı Oumlrneği Bezmiacirclem Valide Sultanın Şartı

Vacirckıfe şart ve tayin buyurdular ki Medinede Yasin okunması ve sevabının Hz Peygambere bağışlanması

II Sultan Mahmudun ruhuna hediye edilmesi Medinede muumlezzinlere uumlcretlerin verilmesi vakfın gelirinden her

sene Medineye goumlnderilmesi Hz Hamzanın makamı yanındaki sebile para goumlnderilmesi (VGMA Muumlstakil

Defter 634 s 106 sıra 21)

E k 8 Tevzicircn Kayd ı Oumlrneğ i

Kuumltafıyada Anadolu Vali-i esbacirck-i Merhucircnn Ali Paşa Vakfının vakfiyesine goumlre hayır hizmet ve

şartları arasında hacirclen yapılmasına imkacircn bulunmayanlarının cacircmi hizmetleriyle birleştirilmesi

mahallinde istenmekte olduğu cihetle yapılması muumlmkuumln olmayan şartlardan medresenin 12

huumlcresindeki talebe şartının birinci imam şartile medrese muumlderrisi ve diğer medresenin 8

huumlcresindeki talebe şartlarının hatip şartile diğer medresedeki muumlderris iki nefer ikinci muumlezzin

birinci ve ikinci kayyım cacircmi ve medrese bevvacircbı ile ferracircş şartlarının birinci muumlezzin şartiyle

medrese ve şadırvan su yolu şartının vacircizlik şartiyle cacircbi kacirctip muhasebe harcı muhziriye ve mdash2Z_

kalemiye şartlarını muumltevelli şartiyle birleştirilmek sucircretiyle değiştirilmesi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnden bahisle

gereğinin tetkicirck ve karara bağlanması hakkında 145949 tarihiyle muhavvel Muacircmelacirct

Muumlduumlrluumlğuumlnuumln 9 5 9 4 9 guumln ve 3213 sayılı yazısı ve ilişikleri okundu

Adı geccedilen vakfın hacirclen yapılması muumlmkuumln olmayan hayır şart ve hizmetlerinden medresenin 12

huumlcresindeki talebe şartının birinci imamlık hizmetiyle medrese muumlderrisi ve diğer medresenin 8

huumlcresindeki talebe şartlarının hatiplik hizmetiyle diğer medresedeki muumlderris iki nefer ikinci

muumlezzinlik birinci ve ikinci kayyımlık cacircmi ve medrese bevvacircbı ve ferracircş şart ve hizmetlerinin bire

indirilmesi lacirczım gelen muumlezzin ve kayyımlık hizmetiyle cacircbi kacirctip muhasebe harcı kalemiye

muhziriye şartlarının muumltevellilik ile medrese ve şadırvan su yolu şartının vacircizlik hizmetiyle vakfiyede

goumlsterilen inci devirhacircnlıkla muarrifliğin de buguumlnkuuml gelir karşısında lacircyıkıyla yapılabilmesini

sağlamak uumlzere birinci devirhacircnlık ile birleştirilmek sucircretiyle değiştirilmeleri Vakıflar Kanununun 17

maddesi gereğince uygun goumlruumllmuumlş olmakla bu veccedilhile tescili yapılmak uumlzere Genel Muumlduumlrluumlğe

tevdiine 2705949 guumlnuumlnde karar verildi

İdare Meclisi Başkanı Uumlye Uumlye Uumlye Uumlye

Genel Muumlduumlr Y

H Ersun O Ccedilopccedilı Ha Yuumlcel İBerkil Accedilık

(VGMA Yeni Vakfiye Tescil Defteri 1965 Sayfa 219 Sıra 277)


Ek 9 Talimatname Oumlrneği (9 Maddenin Baş Kısmı)

28

Memacirclik-i mahrucircsetil-mesacirclik-i şacirchacircnede vacircki Nezacircret-i Evkaf-ı Huumlmacircyucircn ve Haremeyn-i Muhteremeyn dacirchilinde bulunan bi kuumlmle Evkof-ı Şericircfe ile bilacirc-nezacircret bulunup Nezacircret-i Evkafı Huumlmacircyucircnu ilhacirckı nizacircmından olan Evkaf-ı Şericircfe muumlsekkafacirct ve muumlstegallacirct vukucirc bulan mohlulacirct-ı mueccelacirctı ve feracircğ ve intikacirclacirct temessuumlkacirctı hardan ve muhacircsebacirct ve fazla-i Evkaf ve maacircş-ı muharrer nacircmiyle Hazicircne-i Evkaf-ı celicircleye acircid muumlrettebatın el-hacircsıl husucircsacirct-ı evkaf-ı celicirclenin Tanzicircmacirct-ı Hayriyye usucircl-i mehacircsini-i şuumlmucircline tatbicirckan Nuumlwacircb-ı Belde Nezacircretiyle meclisccedile ruumlyet ve idaresi zımnında cacircnib-i Evkaf-ı Huumlmacircyucircndan bit-terkicircm takdim kılınan lacircyıha-ı Meclis-i V acirc l acirc -yi A h k acirc m - ı Adliyede bil-kırae sucircret-i tesviye ve ircacircsicirc muumlzacirckere ve tensicircb olunarak karar virildikten sonra keyfiyet hacirckipacircy-ı huumlmacircyucircnu hazret-i şacirchacircneden ledel-istizan ol bacircbda muumltaallık buyurulan iracircde-i kacirctıa-ı muumlluumlkacircne mucirccebince muumlceddeden tanzicircm olunan tal imnacircmenin suretidir (VGMA 1256 A h k acirc m Defteri 966 s 319-321)

Ek 10 Ahkacircm Oumlrneği

laquoAr

Adana Eyacircleti Evkaf Muumlduumlrluumlğuumlnden tefrik ile ba-iracircde-i seniyye muumlstakillen Evkaf Muumldicircri tacircyin olunan Maraş Sancağının umucircr-ı tahricircriyesinde bir nefer kacirctibin istihdacircmı mertebe-i luumlzucircmda olduğu beyacircnıyla yerluumlden Said Efendinin ehliyeti cihetiyle şehriye 9 guruş maaş ile tacircyini husucircsuna dacircir

TUumlRK TARİHİ ARAŞTIRMALARI ACcedilISINDAN VAKIF KAYITUR ARŞİVİ

mahallinden vacircrid olan mazbata uumlzerine muamele-i fetvacircya ledel-icracirc sacirclifuumlz-zikr Adananm Evkaf kitabetine muhassas ba-sucircret-i şehriye 400 guruş maaşı olarak bununla tefricirck olunan mezkucircr Maraş Sancağı Evkahnın umucircr-ı tahricircriyesinin dahicirc icracircsı icirccacircb-ı halden goumlruumlnuumlyor ise de Adana Eyacircletinde kacircin Mersin Karyesinin Cennet Mekacircn Vacirclide Sultan tacircbet seracircha hazretleri Evkaf-ı Şericircfesine ba-irade-i seniyyeyi tashicirchi der-dest icracirc olması ve bu sucircretle Adana Evkafın umucircr-ı tahricircriyesi kesb-i cibacircyet eylemesi cihetiyle 400 guruş kacirctib maaşına sokulamayacağmdan muharrer olduğundan icracirc ve ruyet olunmak uumlzere sacirclifuz-zikr Maraş Sancağı Evkafının umucircr-i tahricircriyesi iccediluumln Cebeci hacircsılacirct-ı evkafdan şehriye muumlceddeden 250 guruş kacirctip maaş tahsis olunarak muumlmacircileyh Said Efendinin tacircyini muumltevakkıf rey-i rezicircn Cenacircb-ı Sadacircret Penacirchicirc iduumlğuuml Evkaf-ı Huumlmacircyun Nacirczın Devletluuml Ali Şefik Paşa hazretleri takricircr etmekle icrasına iracircde-i seniyye-i hazret-i tacdacircr-ı muumlteallık buyurulmağla mucirccebince tesviye-i iktizacircsına himmet buyurulo Nacirczır-ı muumlşacircruumlnileyh hazretlerine hitacircben sacircdır olan fermacircn-ı acircli mucirccebince iktizacircsı vacircridattan ledes-suacircl keyfiyet bi-ibaretihicirc Evkaf muhacircsebesine kayıd ile şehriye muumlceddeden 250 guruş kacirctib maaşının fermacircn-ı acircli tarihicirc olarak 277 senesi Rebiuumllacirchiri olarak 14te vacircki 76 senesi 29 Teşricircnievveiden itibacircren mahacirclli Evkaf hacircsılacirctından tahsis-i hacircvi muumlmacircileyh Said Efendi yedine sucircreti ve keyfiyete malucircm olunmak iccediluumln Evkaf-ı Vacircridat Defterlerine ve Maraş Evkaf Muumlduumlrine hitacircben tahricircracirct-ı mahsucircsa tasdir kılınmak uumlzere mektubu Nezacircret-i Penacirchicirc Odasına ilmuumlhaberlerinin icirctacircsı iktizacirc edeceği der-kenacircr olundukta mucirccibince sucircret ve ilm u haberleri verildi deyu f e rmacircn- ı sacircmi buyrulmağın vech-i meşrucirch uumlzere muhacircsebe-i merkucircmeye kayd ile ilm u haberleri verilmekle kitacircbet-i mezkucircreye memucircriyeti hacircvi muumlmacircileyh Said Efendi yedine işbu sucircret verildi Ficirc 15 Cemacircziyelevvel Sene 1277 (Ahkacircm VGMA A h k acirc m Defteri 9 7 1 s 68)

Ek n Hurufat Kaydı Oumlrneği 29

Muumlteveffa Şod Adonada Şacircmicirc Hasan Efendi evkafının tevliyeti evvelacirc kenduumlye bade vefacirctihi evlacircdına ve badel-inkıracircz akrabacircsının ekber ve aslahına şart ve tayicircn itmekle evkaf-ı mezkucircrenin nevbet-i tasarrufu akrabacircsından kız karındaşı Halime binti Hacı Yusufa Kadısı Huumlseyin arzıyla inacircyet Şehr-i Ramazan 1 140 (VGMA Hurucircfacirc t Defteri 1 144 s 22)


Ek 12 Beracirct Oumlrneği

Nişacircn-ı Şericircf-i Acirclicirc huumlkm oldur ki (Debbağ-zacircdenin Muumlezzinlik Beracirctı)

Adonada vacircki merhum Ramazcnoğlu Picircricirc Mehmed Paşa binacirc eylediği Cacircmi-i Aticirckde vacirczife-i muayyene ile muumlezzin olan Mehmed fevt olub yeri hacirclicirc olmcğla yerine oğlu işbu racircfı-i tevkicirc-i refıiş-şacircn-ı hacirckacircnicirc Mehmed b Mehmed her vecihle lacircyık ve mahall ve muumlstahak olmağın mahlucircluumlnden tevcicirch olunub yedine beracirct-ı şericircfim verilmek bacircbında inacircyet taleb etmeğin fevti vacircki ise mucirccebince sadaka eduumlb bu beracirct-ı huumlmacircyucircnu verdim ve buumlyuumlrduumlm ki badel-yevm merkucircm varub zikr olunan cacircmi-i şericircfde muumlteveffacirc babası yerine muezzin olub hizmet-i lacirczimesin mericirc ve muumleddacirc kıldıkdan sonra vazife-i muayyenesiyle mutasarrıf olub vacirckıfın rijhucirc ve devacircm-ı oumlmr ve devletim iccediluumln duacircya muumldacircvemet ve iştigacircl goumlstere ol bacircbda taraf-ı acircherden hiccedil ferd macircni ve muumlzacirchim olmayub ber-vechile dahi ve taarruz kılmayalar Şoumlyle biluumlb alacircmet-i şericircfe itimacircd kilolar Tahricircren ficirc evacircil-i Muharremuumll-haram li-sene selacircse ve erbaicircn ve mie ve elf Kad vasale ficirc 12 Rebicirci1-evvel sene 1 143 Kostontiniyyetil-Mahrucircse

(MK A d a n a Şer iyye Sicili 129 s 17)


Ek 13 Hulacircsa Defteri Kaydı Oumlrneği

Evkaf-ı Huumlmacircyun Hazinesinden mazbucirct evkaftan İstanbulda vacircki merhucircm ve mağfucircrunleh Ebul-Feth Sultan Mehmed Han tacircbe seracirchucirc hazretleri İmaret-i Amiresinden almak uumlzere yevmicirc 6 ccedilift fuducircla 1 1 Muharrem sene 1292 tarihiyle Eşracircf-ı Kudacircddan Mehmed Arif Bey ibni Mehmed Luumltfullah ve Hediye Şacircmurd Hanım binti Mahmud Efendinin ber-vechi iştirak el-yevm uhdelerinde olduğu

Muumlmacircileyhimacircdan Mehmed Arif Beyin hissesi olan yevmicirc 3 ccedilift fuducircla huumlsn-i rızasıyla ferağ ve kasr-ı yedinden Urfa Mutasarrıh Sabık Abdi Efendi ibni Mehmede tevcihi Masarıfat-ı Umucircmiye Muumlduumlriyetinden memhuren inhacirc olunmuş olmasıyla ber-mucircceb-i inhacirc bit-tevcicirch beracirct icirctacircsı Esas 1 1 6 Muumlhuumlr (VGMA Hulacircsa Defteri 864 s 42 sıra 784)


Ek 14 Huumlccet Oumlrneği

E s k i h a m a m Mahal lesinde Yusuf un Huumlcceti

Medine-i Adana mahallacirctmdan Eskihamam Mahallesi suumlkkacircnından Hasan Beşe bin Ali nacircm kimesne Meclis-i Şer-i haticircr-ı lacirczimuumlt-tevkicircrde yine mchalle-i mezbucircre suumlkkacircnmdan işbu hacirchzuumll-kitob Yusuf bin Osman nacircm kimesne mahzacircrmdc uumlzerine davacirc ve takricircr-i kelacircm iduumlb işbu merkum Yusuf muumlteveffacirc Kuumlrt Bayram oğlu Mehmed Paşa utekacircsı evlacircdından olub paşayı mucircmacircileyhin evkafı bode inkıracircz evlacircd ve utekacircsma ve badehucirc evlacircd-ı utekacircsına meşruta olduğu vakfiyeyi mamucircluumln-bih bihacircsında mestur ve mukayyed olub el-yevm nevbet-i tasarruf derece-i salite intikali itmekle işbu merkucircm Yucircsuf derecede muumlsacircvicirc evlacircd-ı utekacirc ile vakf-ı mezkijra mutasarrıf olub benim babam muumlteveffacirc-yı mezbucircr Ali dahicirc vacirckıf-ı mucircmacircileyhin muteki olmağla ben dahicirc kenduumller ile derecede muumlsacircvicirc olduğum hasebiyle galle-i vakf-ı mezkucircrdan hisse tcleb iderim Sucircacircl olunub takricircri tahricircr ve mucircceb-i şer~icircsi icracirc olunmak matlucircbumdur didikde gıbbes-suacircl merkucircm Yusuf cevacircbında muumlddeicirc-i mezbucircrun takricircri uumlzre meşrucirct-ı vakfiye momuucircluumln-bihacirc ber-vech-i muharrer olub ve elacircn kenduumller mutasarrıflar olduğı ikrar lacirckin muumldde-i mezbucircr fHcsanm utekacirc evlacircdından olduğunu inkacircr itmekle muumldde-i mezbucircrdon davacircsına mutacircbık beyyine taleb olundukda badel-imhacircl vel-istimhacircl ityacircn-ı beyyineden izhacircr-ı acz itmeğin mucirccebiyle muumlddeicirc-i mezbucircr Hasan Beşe bicirc-vech-i şericirc muacircrazadon men-i birle macirc-vakao bit-taleb ketb olundu Hurrire fıl-yevmi1-hacircdicirc min şehr-i Şabacircni l-muazzom li-sene tisa ve sitticircn ve mie ve elf


ŞUHUDUumlL-HAcircL

Mercan-zacircde Fahruumll-ulemacirc Huumlseyin Efendi Kansafzacircde Seyyid Osman Ağa el-Hac Battal Mehmed Ağa Kacirctip Abdullah Efendi Ser-muhzıracircn Ahmed (Huumlccet A d a n a Şer iyye Sicili 30 s 14)

Ek 15 Koumlye Devir K a y d ı Ouml r n e ğ i

Evracirck N u m a r a s ı 1782

V a k f ı n İsim v e Şoumlhreti Zeynep binti Delice

V a k f ı n Bulunduğu Yer Aydın-Goumlkiriş

Zabt ın Esası İdare Meclisi

Zab ı t Karar ın ın N u m a r a s ı 5 7 0 5 5 0 ve Tarihi 218944

Zabt ın Sebeb i Ccedileşme ve sebiihacircnelerinin tamirine meşrucirct olduğu cihetle ccedileşmelerin bulunduğu koumlyuumln ihtiyar heyetine devir olmuştur

E s a s Defter No 8 7 2 M 7

Kar ton No 2

Defter S a y f a No 27

M uuml l acirc h a z a t mdash (VGMA Koumlye Devir K u t u s u Evrak Numarası 1782) 33

Ek 16 Fuducircla Kayı t Oumlrneğ i

Taacircm-ı Facirctıma binti Halil Anka uumlvegioğlu Mehmed Hasib 15 Za 1208 Topkapıda Hamam odalarında (Sah) Mezbucircre Facirctıma iş bu iki kıta fuducircleyi fuduleyi kuumlccediluumlk K 5 kıyye Hacirclen Veliyyuumlnniacircm Oumlmer Hulusi Efendi Efendimiz hazretlerine birrizacirc feracircğacirct kerde ficirc 9 Şaban 1215 Kıta 2-2 0

İşbu 2 kıta fuducircle bacirc-işaret-i aliye ve bacirc fermacircn-ı acircli muumlşacircrunileyh hazretlerinin bina buyurdukları Kalenderhacircne Zacircviyesine tayin buyrulmağın bacirclacircda 8 varakta tafsicircli mastucircr ve mukayyeddir Cuumlmlesi kıtat 02 kıyye (k) 53 03 k 54 02 k 13 02 k 14 04 k 54 03 k 15 02 k 14 02 k 6 02 k 14 yekun 22-2200 (VGMA Fuducircla Defteri 1010 s 62)


Ek 17 İntifa H a k k ı Kaydı Oumlrneği

(İstanbul) Kadıkoumly uumln)de Muumlhuumlrdacircr Ahmed Ağa Vakf ı

Sıra 71

Aylığın Mik tar ı 5 Lira 50 Kuruş + 5 Lira 50 Kuruş

Tahsis Tarihi 4 3 1941 Şeraiti

Ad ı Sanı ve Mahall i İkacircmet i Huumlseyin Neşe Muumlhuumlrdacircr Ahmed Haydar Ural

Hangi Vakı f tan Olduğu Kadıkoumlyuumlnde Muumlhuumlrdacircr Ahmed Ağa ibni Mustafa Ağa Vakfı

Kaydın Gittiği Yer

Muumllahazacirct K l 1 Kayıt 941 62 Esas İşlenmişti 23 625 84 Numarada Haydara ait kayıt

var bakıla

Sıra 84

Aylığın Miktar ı 11 Lira


Adı Sanı ve Mahalli İkacircmet i Ahmed Haydar Ural

Hangi Vakıf tan Olduğu İstanbul (Kadıkoumlyuumlnde) Muumlhuumlrdacircr Ahmed Ağa Vakfı


Muumllahazacirct 259 242 K2 Esasa İşlenmiştir Esas 23 625

(VGMA İntifa Defteri 1754 s 7 1 84)

Ek 18 Maaş Defteri Kaydı Oumlrneği

Aded-i U m ucirc m 10

Mikdar - ı M a acirc ş 30 Guruş

Mahall - i Tahsisi Cennetmekacircn Sultan Mustafa Han ve Haremeyn

Eshacircb-ı M a acirc ş Devletluuml Necacircbetluuml Ahmet Nurettin Efendi Hazretlerinin Arabacıbaşısı Bekir

Ağa

Tahsicircs Tarihi 4 Nisan 1321

Şartı

Defter-i At icirck İşareti Esas 1 9 0 0

M uuml l acirc h a z acirc t Vukua t Muumlmacircileyhin maaşından Muvacirczene Kanunu mucibince katedilen 250 Guruştan

mezkucircrul-mikdarı Oumlmeriye Cacircmi-i Şerifinin esnacirc-yı tamirinde kazacircen duumlşuumlp vefat eden Şamlı Mehmed Ağanın vacirclidesi Zeliha Hanıma kayd-ı hayat şartıyla 3 Nisan sene 326 tarihinden itibaren bacirc-irade-i aliyye tahsis kılındığını muumlbeyyin beracirctı ve 22 Rebiyyuumllacirchir 328 tarihinde ilmuumlhaber icirctacirc kılınmıştır Tafsicircl Sıra No 6170 (VGMA Maaş Defteri 920 s 100)

TUumlRK TARİHİ ARAŞTIRMALARI ACcedilİSİNDAN VAKIF KAYITLAR ARŞİVİ

Osmanlı Devletinde divanda vakıf işleri goumlruumlşuumllduumlğuuml sırada selacirctin vakıflarının nacirczın dacircru s -saacircde a ğ a s ı H a r e m e y n vak ı f l a r ı muumlfe t t i ş i E v k a f m u h a s e b e c i s i v e muumltevel l i ler fıazır bulunurdu Devlet fiizmetleri ile vakıf hizmetleri birbirine sıkı bir şekilde bağlıydı Şefıir ve kasabalarda halkın bayındırlık eğitim-kuumlltuumlr sağlık ve sosyal yardım hizmetleri buumlyuumlk oumllccediluumlde oumlzerk youmlnetilen vakıflar tarafından karşılanıyordu Bundan dolayı Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nin kuruluşuna kadar vakıflarla ilgili meseleler divanda goumlruumlşuumlluumlr alınan kararlar da kayda geccedilirilirdi Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nin teşekkuumlluumlnden sonra gerek dacircrus-saacircde ağalarının gerek onların uhdesindeki vakıfların nezacircretinde bulunan goumlrevlilerin tuttukları vakıf kayıtları bu nezacircrete devredilmiştir Bundan sonra Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti vakıf kayıtlarını daha duumlzenli bir şekilde tutmuştur İşte Vakıf Kayıtlar Arşivi nezacircret oumlncesi ve sonrası tutulan bu kayıtlardan teşekkuumll etmiştir Vakıf Kayıtlar Arşivi Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircreti nin son zamanlarında İstanbul Aticirck Ali Paşa Medresesinde muhafaza edilmiştir Guumlnduumlzleri uumlzerinde ccedilalışmak icap edince defterler Vakıf Kayıtlar Kalemine getirilir iş bitince bu mahzene tekrar iacircde olunur ve mahzen akşamları kapatılarak muumlhuumlrlenirdi^-

Vakıf Kayıtlar İdaresi Evkaf-ı Huumlmacircyucircn Nezacircretinin kaldırılması ve Ankarada Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuumlnuumln teşekkuumlluumlnden sonra bir suumlre daha İstanbulda kaldıysa do 26 Şubat 1936 tarihinde Ankaraya Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml binasına nakledilmiştir^

Vakıf Kayıtlar Arşivi esacircsen bağlı bulunduğu resmicirc kuruma hizmet etmek uumlzere kurulmuştur Bununla birlikte VGMA vakıf araştırmacıları iccedilin en oumlnemli kaynak koleksiyondur Burada tasnif edilmiş değişik numara tarih ve muhtevaya ait 2376 kuumltuumlk defteri vardır Bu defterlerden 1 97si orijinal hat tezhip ve cilt bakımından eşsiz kıymette olup oumlzel kasalarda muhafaza edilmektedir Orijinal veya sucircret bu defterlerde resmicirc soumlyleme goumlre

yaklaşık 2 3 7 5 0 0 belgenin olduğu tahmin edilmekte olup gerccedilek sayı ise bu rakamın ccedilok ccedilok uumlstuumlndedir Bu belgelerin 27019 u vakıfların hukukicirc temeli olan vakfiye ve zeyl vakfiyelerdir Diğerleri ise ilacircm kayd-ı hakanicirc ferman berat huumlccet tafsil hulacircsa şart tebdili tevzin cetveli irade-i seniyye Şucircracirc-yı Evkaf ve Şucircracirc-yı Devlet kararları zabıt ve benzeri belgelerden oluşmaktadır (Tablo 1)

Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Kuumlltuumlr ve Tescil Dairesi Başkanlığı ccedilalışanları guumlndelik işlerin yanında Vakıf Kayıtlar Arşivinde bulunan soumlz konusu belgeler uumlzerinde şu ccedilalışmaları yapmaktadır

1 Fihrist Tanzimi Ccedilalışmaları

2 Vakfiyeleri Yeni Harflere Ccedilevirme Ccedilalışmaları

3 Karteks veya Bilgisayar Veri Ccedilalışmaları

4 Mikrofilm Ccedilalışmaları

5 Vakıf Belgelerini Elektronik Ortamda Toplama Ccedilalışmaları

6 Tuumlrk Vakıfları Araştırma Merkezi

1 Fihrist Tanz imi Ccedil a l ı ş m a l a r ı Vakıfların isim şahsiyet ve vakfiye numaralarının kayıtlı olduğu Aticirck Esas Yeni Esas ve Vakfiye Defter Fihristleri eski vilacircyet taksimatına goumlre duumlzenlenmişti Ccedilumhuriyetten sonra Tuumlrkiyedeki vilacircyet (il) sınırları ile bu vilayetlere bağlı bazı idaricirc birimlerin isimlerinin değiştirilmesi soumlz konusu fihristlerin kullanımını

=H B Kunler agm s XXI-XXI1I

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) 1924 18 223 -9 6 TBMM Zabıt Ceridesi 1970 s 21-24

bullH B Kunter agm s XXI-XXIII

Son On Yılda Vakıflar (1980- 1990) s 71-2

Yaptığımız bir araştırmaya goumlre sadece Adana Sancağı dacirchilinde bulunan kazaların (Adana Karaisalı Soruccedilam Ayas-Berendi ve Yuumlreğir) Hurufat defterlerinde 6000 den fazla levcihacirct kaydı bulunmaktadır Bu belgeleri Excel programıyla bilgisayara yuumlkledik bunlar başka bir araştırmada değerlendirilecektir





















ABSTRACT




GİRİŞ












1 Ateş agm s 3 1


Ateş agm s 3 1









I- DEFTERLER


























































































=VGMA H 1230-1247 AD 964 s 1-459

laquoVGMA H 1248-1252 AD 965 s 1-268

V G M H 1261-1263 AD 967 s 1-281

V G M A H 1264 AD 968 s 1-412

==VGMA H 1253-1260 AD 966 s 1-539



VGMA H 1227-1299 AD 979-986

V G M A H 1262-1278 AD 997-1003

VGMA H 1301-1341 AD 932-954

V G A M H 1287 AD 977 s 1-53































































17)













11- DOSYALAR


















n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı
























ABSTRACT




GİRİŞ












1 Ateş agm s 3 1


Ateş agm s 3 1









I- DEFTERLER


























































































=VGMA H 1230-1247 AD 964 s 1-459

laquoVGMA H 1248-1252 AD 965 s 1-268

V G M H 1261-1263 AD 967 s 1-281

V G M A H 1264 AD 968 s 1-412

==VGMA H 1253-1260 AD 966 s 1-539



VGMA H 1227-1299 AD 979-986

V G M A H 1262-1278 AD 997-1003

VGMA H 1301-1341 AD 932-954

V G A M H 1287 AD 977 s 1-53































































17)













11- DOSYALAR


















n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı












1 Ateş agm s 3 1


Ateş agm s 3 1









I- DEFTERLER


























































































=VGMA H 1230-1247 AD 964 s 1-459

laquoVGMA H 1248-1252 AD 965 s 1-268

V G M H 1261-1263 AD 967 s 1-281

V G M A H 1264 AD 968 s 1-412

==VGMA H 1253-1260 AD 966 s 1-539



VGMA H 1227-1299 AD 979-986

V G M A H 1262-1278 AD 997-1003

VGMA H 1301-1341 AD 932-954

V G A M H 1287 AD 977 s 1-53































































17)













11- DOSYALAR


















n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı











I- DEFTERLER


























































































=VGMA H 1230-1247 AD 964 s 1-459

laquoVGMA H 1248-1252 AD 965 s 1-268

V G M H 1261-1263 AD 967 s 1-281

V G M A H 1264 AD 968 s 1-412

==VGMA H 1253-1260 AD 966 s 1-539



VGMA H 1227-1299 AD 979-986

V G M A H 1262-1278 AD 997-1003

VGMA H 1301-1341 AD 932-954

V G A M H 1287 AD 977 s 1-53































































17)













11- DOSYALAR


















n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı























































































=VGMA H 1230-1247 AD 964 s 1-459

laquoVGMA H 1248-1252 AD 965 s 1-268

V G M H 1261-1263 AD 967 s 1-281

V G M A H 1264 AD 968 s 1-412

==VGMA H 1253-1260 AD 966 s 1-539



VGMA H 1227-1299 AD 979-986

V G M A H 1262-1278 AD 997-1003

VGMA H 1301-1341 AD 932-954

V G A M H 1287 AD 977 s 1-53































































17)













11- DOSYALAR


















n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı

































































17)













11- DOSYALAR


















n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı









11- DOSYALAR


















n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı







n mdash gt M

H



49 50 51





9 10 11 12






gt 4

gt it

15 16 17 18 19


Ara Toplam 424 0041 20_ 21

24 25 26 27 28

30 31_ 32 33 34

İL 36 37

39_ 40


5441 1


64 65 66 67 68 69 70

71 72 73




41 42 43_ 44 45_ 46_ 47



79 80 81 82 83 84 85

87

89 90




Ara Toplam 749 91 92 93


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı


































































azdır

SONUCcedil

















19






































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı









































































Y Kurt age s 456






















































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı
























































karar 2362






( K 9 5 0 8 5 4 1289 Tev K53)





(TVK53 No 950+854+1289+112)



8101979 guumln ve 1 MV 33 M2951-33




Şahsiyet No 3102)





Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı






Sıra No 5











Yacirc Fettacirch




^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı






^^ J^-^^^ a i _ - L ^ - e^y=Jbull


---bullbullije--



































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı
































ŞUHUDUL-HAcircL








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı








TESİS SENEDİ










Tescil No 726



























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı




























Defteri 1760 s 128)




























Genel Muumlduumlr Y





28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı






28



laquoAr




















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı






















ŞUHUDUumlL-HAcircL










Kar ton No 2









Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı







Sıra 71







var bakıla

Sıra 84













Ağa


Şartı




tÜrk tarİhİ araŞtirmalari acisindan vakif kayitlar …

Documents