TRK-ERMEN LKLERNDEK TARHSEL

GEREKLER

Trk-Ermeni likilerinde Tarihsel Gerekler Talat Paa Komitesi Yayn -1 Adres: Asmal Mescit Mahallesi, stiklal Caddesi, Deva kmaz No: 3/2 Beyolu / STANBUL letiim talatpasa2015@gmail.com Bask ve Cilt Kayhan Matbaaclk San. Tic. ve Ltd. ti. Davutpaa Cad. Gven San. Sit. C-Blok No: 244, Topkap Zeytinburnu / STANBUL Tel: (0212) 612 31 85 576 00 66 Sertifika No: 12156 Bu yayn tamamen cretsizdir. Parayla satlamaz

2

NDEKLER

Ermenilerin Seluklu ve Osmanl Dnemindeki Yaamlar 5

Ermeni syanlar 7

Ermenilerin Zorunlu G ncesi Trk Katliamlar 8

Zorunlu G Kararnn Alnmas ve Gten Muaf Tutulanlar 9

G Ettirilen Ermeniler in Alnan Tedbirler 10

Osmanl Devletindeki Ermeni Says ve

G Ettirilen Ermenilerin Miktar 11

Gn Durdurulmas ve Geri Dn Kararnamesi 12

Ermenilerin Dman Kuvvetleriyle birlii 13

Rus ve Ermeni Devlet Adamlarnn fadeleri 15

Malta Srgnleri ve ngilizlerin Osmanl Devleti Aleyhine

Belge Bulma abalar 16

ABD Aratrma Heyetleri 16

Osmanl Devletinin Aratrma Heyeti Teklifi 17

Trk-Ermeni Uzlatrma Komitesi ve

Trk-Ermeni Platformu almalar 17

Ermeniler Tarafndan retilen Sahte Belge ve Resimler 17

1912-1922 Yllar Arasnda Dou Anadoludaki

4 Vilayette Katledilen Trklerin Says 21

Ermeni Katliamndan Kamak in G Etmek

Zorunda Kalan Trkler 23

Trk ve Ermeni Kayplarnn Karlatrlmas ve

E rmenistann Toprak Hedefi 24

Ermenilerin Trk Diplomatlarna Suikastlar 22

Ermenilerin Yabanc Parlamenterlere ve

Tarihilere Ynelik Tehdit ve Terr Eylemleri 26

Ermenilerin Yeni Nesli Trk Dman Olarak Yetitirmesi 27

SO NU 28

KA YNAK A 29

3

4

ERMENLERN SELUKLU VE OSMANLI DNEMNDEK YAAMLARI Trklerin Ermenilerle irtibat 1026 ylnda ar Beyin Anadolu topraklarna giriiyle balamtr. Seluklular Bizans yenerek Anadoluya hakim olduunda Ermeniler Bizansllara baml prenslikler halinde varlklarn srdrmekteydi. Trkler bu topraklara egemen olunca Ermeniler Seluklulara baml hale gelmitir. Ortaa Ermeni tarih yazarlarnn Bizans mparatorluu ve Hallar iin yergi dolu ifadeler kullandklar fakat Trk hkmdarlarndan hep vgyle sz ettikleri grlmektedir. Ermeni tarihi Urfal Mateos, Melikahtan bahsederken: Sultann yrei, Hristiyanlara kar efkatle dolu idi. O, getii memleketlerin halkna bir baba gz ile bakyordu. Bylelikle hi muharebe yapmadan birok eyalet ve ehirlere hakim oldu1 szlerini kullanmaktadr. Osmanl Devleti kurulduktan sonra Ermeniler Osmanl Devletine balanmlar, Ermeni dini reislii nce Ktahyaya, 1324te Bursaya, stanbulun fethinden sonra ise stanbula nakledilmi ve Ermeni Patrikhanesi Fatih Sultan Mehmet tarafndan kurulmutur. Osmanl mparatorluunun ykseli dneminde Ermeniler devletin sadk bir tebaas olmulardr. Gerileme dneminde ise emperyalist devletlerin de kkrtmas ile Osmanl Devletinden koparacaklar topraklar zerinde bamsz bir Ermenistan kurma hayaline kaplmlardr.

Osmanl Devleti, Ermenileri her dnemde kendi i ilerinde ve dinlerinde serbest brakm, onlara kendi okullarnda eitim yapmalar, kendi aralarndaki davalar kendilerinin zmesi, askerlikten muaf olmalar gibi haklar tanm ve bu kapsamda 1863 ylnda Ermeni Milleti Nizamnamesini kabul etmitir.

1 Urfal Mateos,Vekayiname (952-1136) ve Papaz Grigorun Zeyli (1131-1162), eviren: Hrant D. ndreasyan, Ankara, 1987, s.171

5

Osmanl Devletinde Ermenilerden 22 bakan, 33 milletvekilli, 29 paa, 7 bykeli, 11 bakonsolos, 11 niversite retim yesi ve 41 st dzey memur ibana gelmitir2. Bu kapsamda 1. Mecliste 10, 2. Mecliste 11 Ermeni milletvekili grev almtr3.

1877-1878 Osmanl-Rus Harbi ncesinde Ermeniler Osmanl Devletinden nce zerklik, uzun vadede ise bamszlk kazanmak iin harekete gemitir. Bu durum ngilterenin stanbul bykelisi Henry Elliotun aada yer alan raporunda 4 aka grlmektedir:

2 Salih Ylmaz, Ermenistan Cumhuriyetinde Okutulan 10. Snf Tarih Ders Kitabnda Trkler Aleyhine fadeler ve Szde Ermeni Soykrm, Trk Dnyas Aratrmalar, Say:177, Aralk 2008, s.112

3 Aide Mmorie Sur Les Droits Des Minoritis En Turquie,Prsente Aux Reprsentants Des Membres De La Socit Des Nations, Association Nationale Ottomone Pour La Socite Des Nations, Constantinople, 1922, s. 13-14

4 Livre Bleu du Gouvernement Britannique Concernant le Traitement des Armenins Dans Leempire Ottoman 1915-1916 (Mavi Kitap ).

6

ERMEN SYANLARI

1. Dnya Harbi dneminde Osmanl Devleti 8 ayr cephede savarken Ermenilerin kard isyanlar devleti zayf drmtr. Osmanl ordular bir yandan bu cephelerde savarken, dier yandan cephe gerisine de asayi iin kuvvet ayrmak zorunda kalmtr.

Bu dnemde Osmanl Devletinde silahaltnda olan Ermeniler silahlaryla birlikte ordudan firar ederek Rus ordusuna katlmlar, bir blm de silahl eteler kurmu ve Trk kylerinde katliama balamtr. 1. Dnya Harbi balamadan hemen nce Ermeni Komiteleri tarafndan yaymlanan talimatlar5 aadadr:

5 Gnkur.Atase Arivi, No: ,Kls:528, Dos:2061,Fih:21-18,No: 4/3671; Aram Turabian, Les Volontaires Armenins Sous Les Drapaux Francais, Marceilles,1917, s.6

7

Osmanl Ermenileri 1890lardan itibaren Anadolunun her kesinde ok sayda isyan karmlardr. Ermenilerin 1. Dnya Sava srasnda isyan kardklar blgeler aada grlmektedir:

ERMENLERN ZORUNLU G NCES TRK KATLAMLARI

Ermeniler isyan kardklar blgelerde eteler oluturarak erkekleri askerde olan kadnlar, yallar ve ocuklar ar ikencelerle katletmilerdir. Katliamn gerekletii blgelerde Trklere ait ok sayda toplu mezar bulunmutur. Ermeniler katliamn yan sra Osmanl Ordusuna zarar verecek pek ok giriimde bulunmulardr. Silahaltnda olanlar silahlar ile birlikte Osmanl Ordusundan firar ederek dman ordularnn saflarna katlm, dman ordular lehine casusluk yapmlar ve Ermeni frnclar yaptklar ekmeklerle Osmanl askerlerini zehirlemilerdir6.

Karsn Subatan lesinde Ermeniler tarafndan ldrlen Trk

ocuklar, kadnlar ve karnlar deilerek bebekleri karlan anneler

6 Ermeni Komitelerinin Amalar ve htilal Hareketleri, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Ettler Bakanl Yaynlar, Ankara 2003, s. 164.

8

Bitlisin Mutki ilesine bal Kavakba kynde 20 bin civarnda Trk'n bulunduu toplu mezar

Osmanl Devleti, tm ikazlara ramen Ermenilerin masum sivil halk katletmeye devam etmesi zerine 24 Nisan 1915te Ermeni Komite Merkezlerinin kapatlarak evrakna el konulmas ve komite liderlerinin tutuklanmas kararn alm, bu kapsamda stanbulda 235 Ermeni komite lideri tutuklanmtr. Tutuklananlarla birlikte 19 Mavzer, 74 Martini, 111 Winchester, 96 Manliher, 78 Gra, 358 Filovir, 3591 tabanca ve 45221 adet mhimmat ele geirilmitir.

ZORUNLU G KARARININ ALINMASI VE GTEN MUAF TUTULANLAR

Ermeni komite liderlerinin tutuklanmas kararndan sonra da Ermenilerin ihanet ve katliamlarn srdrmeleri zerine Osmanl Devleti 27 Mays 1915te Ermenilerden isyan edenlerin ve ete kurarak sivil halk katledenlerin bulunduklar blgelerden karlarak Osmanl Devleti topraklar iinde yer alan ancak sava blgesinden uzakta olan am ve Musul gibi vilayetlere nakledilmelerini kararlatrmtr.

Bununla beraber Anadoludaki Ermenilerin tamam ge tabi tutulmam, tutulanlarn ise daha sonra yerlerine dnmelerine izin verilmitir. Bizzat Ermeni patrii bu konuda stanbul Ermenileriyle Ktahya sanca ve Aydn vilayetindeki Ermeniler g ettirilmemiti. Halen zmit sanca ile Bursa, Kastamonu, Ankara ve Konyada bulunan Ermeniler buralardan g ettirilmi olup da geri dnm bulunanlardr. Kayseri sanca ile Sivas, Harput, Diyarbakr ve zellikle Kilikya ve stanbulda gten dnm, ama kylerine gidemeyen ok Ermeni vardr. Erzurum ve Bitlis Ermenilerinin btn bakiyesi Kilikyadadr7 eklinde aklamada bulunmutur.

Yukarda belirtilen illere ilave olarak Rus igali altnda bulunduu iin Kars ve Van gibi dou vilayetlerindeki isyanc Ermeniler de g dnda kalm, ancak gerek igal sresince gerekse Rus ordusu ekildikten sonra Kars ve Van Ermenileri Anadoludaki en byk katliam bu iki ilde yapmtr. Hkmet emirleriyle memleketin mdafaasn ve asayiin teminini ihlal etmeyenler, casusluk yapmayanlar, Katolik ve Protestan olanlar, mebuslar, asker, subay, askeri doktor olanlar, amele taburlarnda alanlar, demiryollarnda alan memurlar, ameleler, mstahdemler ve aileleri ile Mslman ailelerin yannda alp da sadakatlerinden phe edilmeyenler, Mslman olanlar ve benzer durumlarda olanlar ge tabi tutulmamtr8.

7 Azmi Ssl, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olay, Yznc Yl niversitesi rektrl Yayn No:5, Ankara, s.149-150; British Foreign Office Papers, Public Record Office, Nu:371/6556/E.2730/800/44

8 Ssl, age, s.149-150; Yusuf Halaolu, Ermeni Tehciri ve Gerekler(1914-1918), Trk Tarih Kurumu Yaynlar Say 90, Ankara, s. 62-63

9

G ETTRLEN ERMENLER N ALINAN TEDBRLER

Osmanl Devleti ileri Bakanl ge tabi Ermenilerin haklarnn korunmas ve emniyetle yerlerine ulamalarn temin etmek zere eitli tedbirler almtr. Bunlardan bazlar unlardr:

Osmanl Hkmeti zorunlu g uygulamasna balamadan nce btn vilayetlere yazlar yazarak, blgelerinden geecek kafilelerin btn ihtiyalarnn karlanmas iin gereken tedbirlerin alnmas ve yiyecek stoklanmas talimatn vermitir9. htiyalarn tespit ve temini iin skn- Aair ve Muhacirin Mdr kr Bey bizzat grevlendirilmi ve sevkiyat srasnda kafilelerin ihtiyalarnn karlanmas iin sancak ve vilayetlere denek tahsis edilmitir10. Nakledilecek Ermenilerin mal ve can gvenliinden mahalli idareler, isknlarna kadar iaelerinden ve mesleklerinin icras iin gerekli denein tahsisinden ise hkmet sorumlu tutulmutur.

G ettirilecek Ermenilerin geride braktklar mal ve araziler kaydedilerek koruma altna alnmtr. Tanabilir mallardan bozulabilecekler oluturulan heyetler tarafndan mzayede ile satlm ve bedelleri sahibi adna emaneten mal sandklarna aktarlmtr. Satlan mallarn cinsi, miktar, deeri, kime satld gibi bilgiler zel defterlere kaydedilerek heyet tarafndan onaylandktan sonra tutanak tutularak tutanan asl hkmete, resmi kopyas ise Geride Braklan Mallar Komisyonuna verilmitir. Geri dnen Ermenilere emval- menkul ve gayr- menkullerinin %98i iade edilmitir11.

ileri Bakanl ge tabi tutulan Ermenilerin emniyetle yerlerine ulamalarn temin etmek zere de tedbirler almtr. Ge tabi olan Ermenilerin naklinde esas tama vastas olarak tren ve nehir yolu kullanlmtr. Bat Anadoludan iskn mahalline gnderilenlerin hemen hepsi trenlerle nakledilmitir. Cizre yolu ile sevk edilenler de trenle ve ahtur denilen nehir kayklaryla tanmtr. Tren ve nehir nakliyatnn bulunmad yerlerde kafileler hayvan ve arabalarla belli merkezlere toplanm ve buradan trenlere bindirilmitir.

Zor artlara ve imknszlklara ramen hkmetin, ge tabi tutulan Ermenileri bir intizam ierisinde yeni yerleme alanlarna sevk ettii yabanc misyon grevlileri tarafndan da dorulanmaktadr. Amerikann Mersin Konsolosu Edward I. Natan, 30 Austos 1915te Bykeli Henry Morgenthaua gnderdii raporda: Tarsustan Adanaya kadar btn hat gzerghnn Ermenilerle dolu olduunu ve Adanadan itibaren bilet alarak trenle seyahat ettiklerini, kalabalk yznden sefalet ve ektikleri zahmete ramen hkmetin bu ii son derece intizaml bir ekilde idare etmekte olduunu, iddete ve intizamszla yer vermediini, gmenlere yeteri kadar bilet saladn, muhta olanlara yardmda bulunduunu 12 belirtmitir.

Edward I. Natann, 11 Eyll 2015 tarihli raporu ise u ekildedir: 478 sayl gnderimden beri (30 Austos 1915 tarihli rapor) yz binlerce Ermeni daha

buraya ulat ve Halep e sevk ediliyorlar. amdaki kampta hastalar iin bir hastane oluturulmu ve ziyaretim srasnda 50 hasta tedavi gryordu. Aldm bilgilere gre kampta len yok ve hkmet btn srgnlere yiyecek datyor 13.

Ermenilere yeni gittikleri yerlerde tapulu ev, tarma elverili arazi, mesleklerinin icras iin alet, sermaye ve tohumluk verilmitir. Ayrca zorunlu ge tabi tutulan Ermenilerin devlete ve ahslara olan borlar ertelenmi ya da tamamen silinmi ve sulu ve zanllar hakkndaki takibat da ertelenmitir14.

9 Yusuf Halaolu, Ermeni Tehciri ve Gerekler(1914-1918), (1914-1918),Trk Tarih Kurumu Yaynlar Say 90, Ankara, 2001, s.66 ; Dahiliye Nezareti ifre Kalemi: No. 55-291, 55-341, 55-A/17, 55-A/77, 55-A/135, 57/110

10 Halaolu, age, s.66-67 ; Dahiliye Nezareti ifre Kalemi: No: 55-A/17, 53/305 11 Blent Bakar, Ermeni Tehciri, Atatrk Aratrma Merkezi, Ankara, 2009, s.200-212 12 Halaolu, age, s.58; Dahiliye Nezareti, Emniyet Umum Mdrl 2.ube, Nr: 2D/13 13 US Archives NARA 867.4016/193,Copy No: 484 14Dahiliye Nezareti ifre Kalemi: No. 54-A/226 ; Halaolu, age, s.67-68

10

OSMANLI DEVLETNDEK ERMEN SAYISI VE G ETTRLEN ERMENLERN MKTARI

O dnemde Osmanl corafyasnn tamamnda ve g uygulamas yaplan Anadolu topraklarnda yaayan Ermenilerin saylar15 ile g ettirilen, gten muaf tutulan ve g yerine varan Ermenilerin saylar16 aada gsterilmitir:

15Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Trkiye Matbaaclk ve Gazetecilik A.O.,Belge Yaynlar, stanbul, 1987, s.136-143

16Halaolu, age, s. 72-77; Dahiliye Nezareti Emniyet Umum Mdrl 2. ube Arivi 68/71, 68/80-83-84, 68/101, 57/110

11

Halepteki Amerikan konsolosu Jackson 3 ubat tarihli srgn edilenler listesinde 486.000 Ermeninin bulunduunu, 8 ubat 1916 tarihli raporunda ise g blgesinde 500.000 civarnda srgn Ermeni bulunduunu rapor etmitir17 . Sz konusu rapor Ermenilerin byk blmnn g yerlerine ulatn gstermektedir.

Gler srasnda Ermenilere yaplan saldrlar ya da kt muamele nedeniyle ok sayda kii Divan- Harb-i rfi Mahkemelerinde yarglanm, yarglananlardan 1397 kii idam dahil eitli cezalara arptrlm18 ve yarglamalar bizzat Talat Paa tarafndan takip edilmitir. Ancak cezalandrlanlar arasnda gerekten sulu bulunanlar olduu gibi stanbulun ngilizler tarafndan igalinden sonra Ermeni kilisesinin telkinleriyle cezaya arptrlan birok masum insann da bulunduu gerei dikkatten uzak tutulmamaldr.

GN DURDURULMASI VE GER DN KARARNAMES

G srasnda zaman zaman sevkiyatn durdurulduu da olmu ve henz iskn yerlerine varmam, yani yollarda olan Ermenilerin bulunduklar vilayet dahiline yerletirilmeleri talimat19 verilmitir. Bu Ermeniler belgelerde g yerlerine varmam olarak grnmektedir.

25 Kasm 1915ten itibaren vilayetlere gnderilen emirlerle, k mevsimi dolaysyla sevkiyatn geici olarak durdurulduu bildirilmitir20. 21 ubat 1916da bu emir, Ermeni sevkiyatna son verilmesi eklinde btn vilayetlere tebli edilmitir21. Osmanl Hkmeti, ilk emirden yirmi gn sonra, yani 15 Mart 1916 tarihinde vilayetlere ve sancaklara gnderdii ikinci bir genel emirle, Ermeni sevkiyatnn durdurulduunu ve bundan byle hibir sebep ve vesileyle sevkiyat yaplmamasn bildirmitir22 .

ileri Bakanlnn Ermeni Sevkinin Durdurulmasna likin 15 Mart 1916 Tarihli ifre Telgraf

17 Hikmet zdemir, Kemal iek, mer Turan, Ramazan alk, Yusuf Halaolu, Ermeniler: Srgn ve G, Trk Tarih Kurumu yaynlar, Ankara, 2004, s.75; US Archives NARA 867.48/271: Ek 310

18 Ssl, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olay, age, s.147; Dileri Bakanl Arivi, Hazine-i Evrak, Karton 178, Dosya:23

19 Halaolu, Ermeni Tehciri ve Gerekler.., age, s. 81-82 20 Dahiliye Nezareti ifre kalemi, ifre No: 57/273, 58/124, 58/161, 59/123, 60/190 21 Halaolu, Ermeni Tehciri ve Gerekler.., age, s.81 22 Dahiliye Nezareti ifre kalemi, ifre No:62/21(EK-30)

12

Birinci Dnya Savann sona ermesinden sonra Osmanl Hkmeti 4 Ocak 1919 tarihinde ge tabi tutulan Ermenilerden isteyenlerin tekrar eski yerlerine dnmelerine imkn veren bir kararname karmtr. Ermenilerden dnmek isteyenlerin eski yerlerine nakledilmeleri konusunda ilgili yerlere talimat verilmi ve gereken tedbirler alnmtr23.

ileri Bakanlnn Ermenilerin Geri Dnmelerine likin 4 Ocak 1919 Tarihli ifre Mesaj

ERMENLERN DMAN KUVVETLERYLE BRL

Geri dn kararnamesi ile Anadolu topraklarna dnen Ermeniler Dou ve Gney Dou Anadolu blgelerinde bamsz bir Ermenistan kurma hayali ile bu defa da Fransz igal kuvvetleriyle ibirlii yapmlardr. Trk stiklal Harbi srasnda zellikle Franszlar tarafndan Antep, Mara ve Adanada nemli miktarda Ermeni iskn edilmi; Msra gitmi bulunan Musa Da Ermenilerinden toplanan genler, Kbrs Monarga Ermeni Lejyonu Kampnda eitilerek Fransz niformasyla Anadoluya sevk edilmitir24. Ermenilerin Fransz igal kuvvetlerine salad destek Boghos Nubar Paa tarafndan da u szlerle ifade edilmektedir:

....1919 ve 1920de ise Kemalistler Fransz askerlerine taarruz ettiklerinde, Ermeniler Fransa iin savatlar. Mara, Hain, Pozant ve Sis (Kozan)de de durum bu idi. Franszlar Antepi Ermeniler sayesinde geri almay baarmlardr. Bu yzden Ermeniler Kilikyada Fransann mttefikidirler25.

Legion-Volunteers-from-Tomarza-fighting-in-the-Armenian-Legion-picture-taken-in-Cyprus

( Kbrs Monarga Ermeni Lejyonu Kampnda Eitilen Kayseri/Tomarzal Ermeniler)

23 Babakanlk Osmanl Arivi, Bab- li Evrak Odas, ifre No:341055 24 zdemir v.d, age, s. 141 25 US Archives, NARA; T1192, Roll 4, 860J.01/431; zdemir v.d, age, s. 137

13

Sava srasnda Fransz idaresindeki Ermenilerin Anadoludaki Trk nfusun yok edilmesi hedefine yneldii Rus tarihi randustun Kemalist Devrimin tici Gleri adl eserinde aadaki szlerle ifade edilmektedir: Franszlarn oluturduu Tanaklardan mteekkil jandarma birlikleri Trk nfusa kar kitlesel cinayetlere giritiler. .. Ermeni eteleri srayla kylerin btn halkn kltan geirdi. Trk nfusunun fiziksel olarak ortadan kaldrlmas program tamamen bilinli ekilde igalcilerin ynetiminde yrtld26.

Ermeniler Fransz ordularnda olduu gibi, ngiliz ordularnda da Osmanl Devletine kar savamtr. Bununla ilgili olarak ngiliz mareali Allenby, amn gneyinde Trkler ile yapt savata, yannda 8.000 Ermeni savann mevcut olduundan27 bahsetmektedir.

Esasen tarihin hangi dneminde Trklere kar yaplm bir sava varsa, Ermeniler dman devletin saflarnda yer alarak Trklere kar savam ve sivil Trkleri de katletmitir: Balkan Savalar srasnda Antranik Ozanyan komutasnda Bulgar Ordusunun nc birlikleri olarak28, 1. Dnya Savanda Ruslarn ve ngilizlerin nc birlikleri olarak, stiklal Harbinde Franszlarn nc birlikleri olarak Osmanl Devletine kar savamlardr. Mondros Mtarekesinden sonra ise Karadenizde ngiltere ve Yunanistann desteiyle Rum Pontus Devletini kurmak iin isyan eden Rumlarla ibirlii yaparak blgedeki Trk nfusunu yok etmeye almlardr29.

Kafkas Cephesinde Rus Ordusu nndeki Ermeni nc Birlii

26 Mehmet Perinek, Rus Devlet Arivlerinden 150 Belgede Ermeni Meselesi, Krmz Kedi Yaynevi, stanbul, 2012, s.228, Belge No:100; randust, Dvijuie Sil Kemalistskoy Revolyutsii, Gosudarstvenoe zdatelstvo, Moskova,-Leningrad, 1928, s. 67,69 vd.,

27 zdemir v.d, age, s. 140; The New Near East, Volume 6, Nu 7, 31 Ocak 1920, s. 28 28 Suzan Ertrk, I. Balkan Savasnda Bulgar Ordusundaki Anadolu Ermenileri, Trk Dnyas ncelemeleri

Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII/2 (Ks 2012), s.121-140 29 Zafer akmak, Mondros Mtarekesi Sonras Ermeni-Rum-Yunan birlii, Frat niversitesi Sosyal

Bilimler Dergisi, Cilt: 16, Say: 2, , Elaz-2006, Sayfa: 403-412 14

Antranik_volunteers_during_Balkan_War (Balkan Harbinde Bulgar Ordusuna Katlan Antranik Ozanyan Komutasndaki Ermeni eteciler)

RUS VE ERMEN DEVLET ADAMLARININ FADELER

Osmanl Devletinin g kararn almakta hakl olduu deerlendirmesi sadece Trklere ait deildir. Ermenilerin dman ordularna katlarak kendi devletine kar savatna ilikin yzlerce resmi rapor bulunmaktadr. Rusyann Kafkasya Valisi Kont Varontsov Dakovun Rus Dileri Bakanlna gnderdii, aada bir blm verilen 6 ubat 1915 tarihli resmi rapor30 bunlara bir rnektir ve Ermeni ihanetinin boyutlarn gstermesi asndan dikkat ekicidir: Zeytun Ermenileri temsilcisi Kafkas ordular kararghna geldi. Yaklak 15.000 Ermeninin Trk ordusunun ikmal yollarna saldrmaya hazr olduunu bildirdi.

Birok yabanc tarihinin yan sra o dnemde yaayan baz Ermeni devlet adamlar da Osmanl Devletinin ald g kararnn haklln kabul etmektedir. 1918 yl Temmuz aynda kurulan Ermenistan Devletinin ilk babakan Ovanes Kaaznuni tarafndan 1923 yl Nisan aynda Bkrete yaplan Tanaksutyun Partisinin toplantsnda sunulan ve aada zeti verilen raporda31 da Osmanl Devletinin hakllna vurgu yaplmaktadr:

1914 k ve 1915 ylnn ilk aylar, Tanaksutyun da dahil olmak zere, Rusya Ermenileri asndan bir heyecanlanma ve umut dnemiydi. Biz kaytsz artsz Rusyaya ynelmi durumdaydk. Herhangi bir gereke yokken zafer havasna kaplmtk; sadakatimiz, almalarmz ve yardmlarmz karlnda ar Hkmetinin Gney Kafkasya Ermenistan ile Trkiyenin Ermeni eyaletlerinden oluan Ermenistann bamszln bize armaan edeceinden emindik. Aklmz dumanlanmt. Biz kendi isteklerimizi bakalarna mal ederek, sorumsuz kiilerin bo szlerine byk nem vererek ve kendimize yaptmz hipnozun etkisiyle gerekleri anlayamadk ve hayallere kapldk. Trkler ise ne yaptklarn biliyorlard ve bugn pimanlk duymalarn gerektirecek bir husus bulunmamaktadr32.

30 Perinek, Rus Devlet Arivlerinden 150 Belgede Ermeni Meselesi, age, s.141, Belge No: 55; RGVA Fond 2100, liste 1, dosya 558, yaprak 172

31 Trkkaya Atav, An Armenian Source: Hovannes Katchaznouni, Ankara University Faculty of Political Science, Ankara, 1985, s.3-13

32 Ovanes Kaaznuni, Tanak Partisinin Yapaca Bir ey Yok, Kaynak Yaynlar, stanbul, 2005,s.4-5; The Armenian Revolutionary Federation (Dashnaksoution) Has Noting To Do Any More, Armenian Information Service, New York,1955

15

The Armenian Revolutionary Federation (Dashnaksoution) Has Noting To Do Any More adyla Ermeni stihbarat Servisi tarafndan 1955 ylnda baz blmleri baslan ve Kaaznuninin raporunun yer ald kitap daha sonra ierdii bilgilerin gerekleri ortaya koymas nedeniyle Ermenistanda yasaklanm ve ayrca kitabn eitli dillerde baslm olan nshalar Tanaklar tarafndan Avrupa ktphanelerinden toplatlmtr. Kitabn toplatlmas 1915te yaanan olaylarn dayand gerekleri dnya kamuoyundan saklanmaya ve suni bir soykrm aldatmacasyla insanlarn kandrlmaya alldn gstermektedir.

MALTA SRGNLER VE NGLZLERN OSMANLI DEVLET ALEYHNE BELGE BULMA ABALARI

stanbulun igalinden sonra ttihat ve Terakkinin ileri gelenlerini Maltaya sren tilaf Devletleri stanbul ve taradaki bykelilik ve konsolosluklarnda grev yapan Ermeni tercmanlar ile ngiliz, Fransz ve Amerikal tarihi ve hukukularn seferber ederek Ermeni iddialarn kantlayacak delil aray iine girmitir. Bu kapsamda kendi denetimlerindeki Osmanl arivlerine ilave olarak ABDde, ngilterede, Fransada, Msrda, Irakta ve Kafkasyada yaplan aratrmalar sonunda Osmanl Devletini sulayacak en kk bir belge bile bulamamlardr.

Nitekim bu husus Washingtondaki ngiliz Bykeliliinden ngiliz Dileri Bakanlna 13 Temmuz 1921de gnderilen belgede zet olarak u ekilde bildirilmitir:

.Bu durum karsnda ve Amerikan Dileri Bakanl'nda mevcut raporlarda Trkler aleyhinde majesteleri Hkmetinin elinde esasen bulunmakta olan bilgiyi teyit etmek amacyla dahi kullanlabilecek nitelikte hibir delile rastlanmadndan korkarm ki, bu konuda yeni bir soruturma yapmak iin Amerikan Hkmeti'ne mracaat edilmesinden herhangi bir ey elde etme umudu yoktur. Amerikan Dileri Bakanl'nn yakn bir tarihte durumu akla kavuturmak aresini grememesinden znt duyuyorum 33 . Bykeli R. C. Craigie

Bunun zerine ngiliz Dileri Bakanl, Kraliyet Basavclndan Maltadaki Trkler aleyhine hukuki bir dava alamyorsa siyasi bir dava almasn istemi, ancak Basavcl ikna edememitir. ngiliz Kraliyet Basavcl, 21 Temmuz 1921 tarihli bir yazyla, eldeki kantlarla Maltadaki Trklerden hi birinin Ermeni katliam gerekesiyle cezalandrlamayacan ngiliz Hkmetine kesin bir dille bildirmi, bunun zerine ngiliz Hkmeti, Maltadaki tutuklu Trkleri serbest brakmak zorunda kalmtr34.

ABD ARATIRMA HEYETLER

Bu arada ABD Bakan Wilsonn emriyle Henry C. King ile Charles R. Craneden oluan bir ABD Aratrma Kurulu 15 Nisan 1919da Osmanl Devletinde aratrma yapmak zere grevlendirilmitir. King-Crane Kurulunun almalarnn sonulanmasn beklemeden Bakan Wilson Anadoluya Austos 1919un ikinci haftasnda General James G. Harbord bakanlnda 12 kiilik bir Kurul daha gndermitir35. ABD heyeti yapt incelemelerin sonucunda blgede meydana gelen olaylarn Ermenilerin anlattndan tamamen farkl olduunu tespit etmitir. zellikle Erzurum blgesinde yaayan Ermenilerle gren Harbord, kendilerine ynelik bir katliam olup olmadn sormu, Ermeniler byle bir hadise olmadn Harbordn kafilesindeki Ermeni tercmanlar vastasyla anlatmlardr. Harbord, blgedeki incelemeleri srasnda Erzurum ve

33 British Foreign Office Papers, Public Record Office Nu: 371/6504/E.8515: Craigie, British Charg dAffaires et Washington, to Lord Curzon, No:722 of July 13, 1921

34 Ulu Grkan, Malta Yarglamas, zgn ngiliz Belgeleriyle Kaynak Yaynlar, stanbul, 2014 35 Nuren Mazc,ABDnin Gney Kafkasya Politikas Olarak Ermenistan Sorunu, Pozitif Yaynlar,

stanbul, 2005, s.54 16

evresinde Ermenilerin yapt Mslman katliamnn kalntlarn da kendi gzleri ile grm ve sadece Hasankalede 43 Kyn Ermeniler tarafndan yerle bir edildiini36 tespit etmitir.

Ancak Trklerin Ermenilere ynelik katliam olmadn, tersine Ermenilerin blgedeki Trk halkn katlettiini tespit eden Harbord raporu ve Harbord raporu ile benzer gzlemleri ihtiva eden King-Crane raporu, ABD kamuoyuna duyurulmam ve gizli tutulmutur37.

OSMANLI DEVLETNN ARATIRMA HEYET TEKLF

Osmanl hkmeti 13 ubat 1919da zorunlu gn soruturulmas ve nedenlerinin tespiti amacyla ikier kiiden oluan tarafsz bir komisyon kurulmas iin sve, Hollanda, spanya ve Danimarka hkmetlerine bir nota vermi, ancak bu devletler 6 Mays 1919da verdikleri cevaplarda teklifi reddetmilerdir38.

TRK-ERMEN UZLATIRMA KOMTES VE TRK-ERMEN PLATFORMU ALIMALARI

ABD, Rusya ve ABnin Trkiye ile Ermenistan uzlatrma abalar kapsamnda 9 Temmuz 2001de iki lke arasnda Trk-Ermeni Uzlatrma Komitesi (TARC) tekil edilmitir. Komite 11 Aralk 2001de Ermeni temsilcilerin ortak bir bildirge yaynlayarak ayrlmalaryla dalm39, daha sonra tekrar tekil edilerek almalarna devam etmitir. Ancak almalarda beklenen ilerleme salanamaynca komite almalar 2003te sona ermitir.

Takip eden srete Viyana Trk-Ermeni Platformu (VAT) kurulmu ve Temmuz 2004te Trk ve Ermeni taraflar zerinde bilimsel aratrmalar yaplmak zere belge deiimine balamtr.

Bu kapsamda Trk taraf Amerikan, Alman, Fransz ve Avusturya arivlerinden alnan 99 belgeyi Ermeni tarafna vermi, Ermeni taraf toplantya gelmeyince Ermeni tarafna ait belgeler Artam Ohancanyan tarafndan Trk Heyetine iletilmitir40.

Trk taraf 31 Aralk 2004e kadar karlkl olarak 80 belgenin daha teatisini teklif etmi ve

2005in ilk yarsnda toplant yaplmas karar alnmtr. Ekim 2005te Ermeni taraf Osmanlca belgeleri evirmedii iin ek sre istemi, Trk taraf belgelerin tercmelerini vermeyi teklif etmi41, Ermeni taraf bu teklife cevap dahi vermemi ve sre Ermenilerin olumsuz tutumu nedeniyle baarszlkla sonulanmtr.

ERMENLERN TARAFINDAN RETLEN SAHTE BELGE VE RESMLER

Ermenilerin soykrm iddialarn kantlayabilmek iin ska bavurduklar yntemlerden biri de sahte belge ve resim retimidir.

36 enol Kantarc, Amerika Birleik Devletlerinde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, Aktel yaynlar, stanbul, 2004, s.149-150

37 Mazc, age, s.56-57 38 Osmanl Arivi,Hariciye Nezareti, Mtareke, No: 43/17(EK-XX) 39 Kamer Kasm, Turkish-Armenian Reconciliation Commission: Missed Opportunity, Ermeni Aratrmalar

Enstits Dergisi, Say 4, Aralk 2001, Ocak-ubat 2002 40 nan Atlgan - Garabet Moumdjan, Archival Documents of the Viennese Armenian-Turkish Platform,

Bentley University Academic CENTER, Los Angeles, California, 2009, s.22-23 41 Diplomatik Gzlem: http://www. diplomatikgozlem.com/TR/belge/1-6082, Eriim: 2 ubat 2010

17

Ermenilerin bu konudaki ilk icraatlar ABDnin stanbul Bykelisi Henry Morgenthaun tercman Arak imavonyan ile katibi Agop Andonyan tarafndan gerekletirilmitir. Bu ikili hayal mahsul olaylar olmu gibi gsteren birtakm dzmece raporlar kaleme alarak bykeliye verirler. Grev sresinde karayoluyla stanbulun dna bile kmayan ve meydana gelen olaylar bu iki Ermeninin verdii raporlarla izleyen Morgenthau Ermeni tercmannn ve katibinin yazd Anadolu Ermenilerine ilikin dzmece raporlar ABD Dilerine gnderir. Daha sonra bu raporlar Ambassador Morgenthau's Story(Bykeli Morgenthau'nun yks) adyla baslm ve Ermeniler tarafndan soykrm delili olarak kullanlmaya balanmtr. Kitap esasen Morgenthau tarafndan deil, 15.000 Dolar karlnda Burton J. Hendrick tarafndan kaleme alnmtr42. Kitapta yazlanlar ile Morgenthaun kendi tuttuu Gnlk Hatra Defteri karlatrlnca kitapta yer alan saptrmalar ve sahtecilik aka ortaya kmaktadr. Heath Lowry kitapta yer alan bilgilerin gerekleri nasl saptrdn The Story Behind Ambassador Morgenthau's Story(Bykeli Morgenthaaun Hikayesinin Perde Arkas) adl kitabnda detayl olarak anlatmaktadr43.

Sahteciliin bir dier rnei Halepte yaad iddia edilen Naim Bey adl bir Trk memurunun szde hatralarna dayanarak Aram Andonyan tarafndan kaleme alnan Naim Beyin Hatralar adl kitaptr. Kitapta Talat Paaya ait olduu iddia edilen telgraflarn tamamnn sahte olduu ortaya kmtr44. Belgelerde yer alan ve Halep Valisi Mustafa Abdlhalik beye ait olduu iddia edilen imzann sahte olmasnn yan sra o tarihte Halep Valisi Mustafa Abdlhalik bey deil Bekir Sami beydir. Ermeniler tarafndan retilen belge miladi ve Rumi takvim farkna dikkat edilmeden retildiinden belgedeki tarih ve say Osmanl ariv sistemindeki numaralandrma sistemine uymamaktadr. rnein belgede yer alan tarihe gre 502den sonra numara almas gereken bir belgeye 1181 sra numaras verilmitir. Verilen sra numarasnda ise Sina lnde artezyen kuyusu almas ile ilgili gerek belge bulunmaktadr. Ayrca Osmanl Devletinin yazmalarnda resmi antetli kat kullanld halde Andonyan belgeleri izgili okul kadna yazlmtr ve o dnemde Halep vilayetinde Naim bey adl bir Trk memurun yaadna dair kayda da rastlanmamtr45. Dier yandan Ermeniler tarafndan retilen bu belgelerde kullanlan Trke, dil ve gramer bakmndan bozuktur ve Osmanl yetkililerinin kullanmas mmkn olmayan ifadelerle doludur46. Hollandal tarihi Erik Zrcher, Michael M.Gunter, Andrew Mango gibi yabanclar da Andonyan belgelerinin sahte olduunu kabul etmektedir47.

Ermeniler belge sahteciliini Hitler zerinden de srdrm ve Hitlerin 2. Dnya Harbini balatan 1 Eyll 1939daki Polonya saldrsndan bir hafta nce Obersalzbergte Alman generallerine Alman dilinde yapt konumadaki szlerinin ngilizce evirisine konuma metninde bulunmayan Ermenilerle ilgili ekleme yapmtr. Hitler konumasnda lm ktalarma Polonyallar oluk-ocuk, gen-ihtiyar ortadan kaldrma emri verdim demi ve Ermenilerin iddiasna gre szlerine devamla zaten Ermenileri kim hatrlyor ki ifadesini kullanmtr. Oysa Hitlerin yapt konumann orijinal metninde Ermenilerle ilgili byle bir ifade yoktur48. Nitekim savatan sonra sava sulularnn yargland Nremberg mahkemesi Hitlerin bu konuma metnini USA-29 ve USA-30 biiminde numaralayarak onaylamtr. Ancak bu metinlerde Hitlerin sarf ettii iddia edilen Ermenilere ait cmle yer almamaktadr49.

42 kr Server Aya, Preposterous Paradoxes of Ambassador Morgenthau, Belfast, 2013, s. 11-15-182 43 Heath Lowry, The story Behind Ambassador Morgenthau's Story, The Isis Press, stanbul, 1990 44 Guenter Lewy, Ermeni Sorununu Yeniden Tartmak, Ermeni Aratrmalar, Say 18, Ankara, Yaz 2005 45 inasi Orel and Sreyya Yuca, The Talat Pasha Telegrams, Historical Fact or Armenian Fiction?, Nicosia,

1983 46 Orly Saldrs Davas (19 ubat-2 Mart 1985), ahit ve Avukat beyanlar, Ankara niversitesi, Siyasal

Bilgiler Fakltesi, Ankara, 1985, s.42 47 Erick Jan Zrcher, Turkey: A Modern History, London, 1997, s. 121 48 Trkkaya Atav, Hitler and the Armenian Question, Ankara University Faculty of Political Science,

Ankara, 1984, s.3-11 49 Orly Saldrs Davas (19 ubat-2 Mart 1985), ahit ve Avukat beyanlar, Ankara niversitesi, Siyasal

Bilgiler Fakltesi, Ankara, 1985, s. 46 18

Sahte belge retiminde Mustafa Kemal Atatrk de kullanmaya alan Ermeniler, Fransz yazar Paul du Veounun bir kitabna dayanarak Mustafa Kemal Atatrkn 27 Ocak 1920 tarihinde stanbul'da Divan- Harb-i rfi de ahitlik yaptn ve Trklerin Ermenileri katlettiini sylediini ne srmektedir.

Fransz yazar Paul du Veou; muhtemelen stanbul'un igal altnda bulunduu 1919-1920'de itilaf devletlerinin denetiminde Ermenilerce Franszca olarak kartlan Le Bosphore ve La Renaissance gazetelerinde "Declaration de Mustafa Kemal" ismiyle yaynlanm olan gerek d haberlerden etkilenerek ve doru olup olmadn tahkik etmeden bu bilgileri kitabnn dipnotuna koymu, bu bilgi daha sonra Ermeni papaz Jean Nasliyan tarafndan da kullanlmtr.

Ermeni papaz Naslian, Mustafa Kemal'i daha sonra kurulacak mahkeme yesi olan Nemrud Mustafa Paa Divan- Harbi adyla anlan Sleymaniyeli Mustafa Paa ile kartrmtr. Ad geen Papaz'n kitab baslmadan nce, Ermeni yazar Guerguerian durumu renip sz konusu ifadenin bir hata olduu kendisine hatrlatm ve bu ifadenin kitaptan karlmas gerektiini bildirilmise de bu yaplmamtr50. Nitekim Bostonda yaymlanan The Armenian Review adl Ermeni dergisi de 1982 ylnn sonbahar nshasnda yer alan James Tashjian imzal makalede Atatrkn byle bir aklamas bulunmadn kabul etmek zorunda kalmtr. Makalenin bal Atatrke Yanllkla Atfedilen Beyan adn tamaktadr51. Ancak Ermeniler bu szlerin Atatrke ait olduu iddiasn konunun bilinmedii ortamlarda srdrmeye devam etmektedir.

Atatrke ait olmayan szleri Atatrkn szleriymi gibi sunan Ermeniler 2005 ylnda

Atatrk zerinden bir sahtecilie daha imza atmtr. California eyaletinin UCLA niversitesinde soykrm konulu bir panel dzenleyen ABD Ermenileri konferans posterinde Atatrk bir cesedin nnde poz verirken gsteren bir resim sergilemitir. Mustafa Kemal Atatrkn ei Latife Hanma gnderdii orijinal kartpostal zerinde Atatrkn ayaklar nndeki kpek yavrular resimden karlarak kpeklerin yerine bir ocuk cesedi fotoraf yerletirilmek suretiyle Atatrk soykrmc olarak gsterilmeye allmtr. Fotorafn orijinali ile sahtesi aada yan yana gsterilmitir:

Ermenilerin fotoraflar zerinden sahte resim retmelerine bir dier rnek de Oxford niversitesince 2005 ylnda baslan Donald Bloxhamn The Great Game of Genocide, Imperialism,

50 enol Kantarc, Ermenilerce Atatrke Atfedilen Szler ve Divan- Harb-i rfi ile Ermeni Terristleri Tarafndan ehit Edilenlere Atatrkn Gsterdii lgi, Ermeni Aratrmalar Dergisi, Say: 4, s. 92-121, Ankara, 2002

51 Orly Saldrs Davas, age, s.47 19

Nationalism and the Destruction of the Ottoman Armenians (Byk Soykrm Oyunu, Milliyetilik ve Osmanl Ermenilerinin Yok edilii) adl kitabnda yer almtr. Erivandaki Soykrm Mzesinde de sergilenen ve St. Lazar Mkhitarian koleksiyonuna ait olduu belirtilen aadaki fotorafn altnda Trk resmi grevlisi alktan lmek zere olan Ermeni ocuklara ekmek gstererek alay ediyor ifadesi yer almaktadr. Bilkent niversitesi Siyaset Bilimi Blmnde ders veren, Avustralyal tarihi Prof. Jeremy Salt fotorafta Osmanl memuru olarak sunulan kiinin o dnemde kullanlan yakasz gmlek ve fes yerine ceket giyip, kravat takmasndan ve fotorafta yer alan kiilerin vcut azalarnn orantszlndan phelenerek fotoraf bir laboratuvarda uzmanlara inceletmitir.

Fotoraf laboratuvarnda fotorafn pikselleri 2400 kez bytlnce fotorafn birok yerden alnm paralarn birletirilmesi ile olutuu ve fotorafn sahte olduu uzmanlar tarafndan tespit edilmitir.

Prof. Salt konuyu ngiltere Trk Dernekleri Federasyonuna taynca Federasyonun Genel Koordinatr ve Aslsz ddialarla Mcadele Komitesi Bakan Servet Hassan, 19 Ekim 2009da Oxford Yaynlar Tarih Editr Christopher Wheelera bir ikyet mektubu gndermitir. Wheeler 2 Kasmda gnderdii cevapta; hata yaptklarn, birka paradan oluan fotorafn fotomontajla bir araya getirildiinin anlaldn, yani fotorafn sahte olduunu kabul etmi ve ellerinde bulunan kitabn stoklarn imha ettiklerini bildirmitir. Ancak bu kitap bata ngiltere olmak zere dnyadaki birok lke ktphanesine datlmtr ve okuyucuya sunulmaya devam edilmektedir.

Ermeniler sahte resim montaj faaliyetlerini basl kitaplar zerinde de srdrmektedir. Aada gsterilen, Der Vlkermord an den Armeniern vor Gericht (Ermeni Kym Mahkeme nnde) adl kitapta kullanlan ve st ste ylm kurukafalardan oluan resmin sol st kesine Talat Paann resmi konularak bu masum insanlar Talat Paa katletti imaj verilmeye allmaktadr. Kitabn i kapann arka sayfasna ise; Kitabn zerindeki fotorafn 1916/1917 yllarnda Bat Anadoludaki kurukafalar piramidlerini yani Trk barbarln gsterdiinden hi kuku duyulmaz ifadesi yazldr.

Oysa resmin Ermenilerle hibir ilgisi yoktur. Halen Moskovada, Tretyakov Devlet Galerisinde sergilenmekte olan resim Rus ressam Vasili Vasilyevi Vereaginin 1871 ylnda yapt The Apotheosis of War(Savan Tanrlatrlmas) adn verdii tablosudur52 ve tablo Ermeni gnden 44 sene nce yaplmtr. Ayn montaj resim, Tessa Hofmann tarafndan hazrlanan, Talt Paa ile ilgili mahkeme tutanaklarnn yer ald Der Prozess Talaat Pascha adl kitapta da kullanlmtr. Yani Ermeniler tarafndan retilen sahte belge ve resimleri, belgelerin sahte olup olmadn aratrmadan ya da bilerek Ermeni tezlerine destek olanlar da kullanmaktadr.

52 Atav, Trkkaya, An Armenian Falsification, Sevin Matbaas, Ankara, 1985, s. 16-19 20

Ermenilerin belgeler zerinde yaptklar sahteciliin bir dier ekli kendi katlettikleri Trklerin resimlerinin Trklerin katlettii Ermeniler eklinde gsterilmesidir. New York'ta Rusa yaymlanan "V Novom Svete" gazetesinde, Eduard Pariyants isimli bir Ermeni, Hocal soykrmnda ldrlen Trk ocuklarnn resimlerini, 1915 yl szde Ermeni soykrm kurbanlar olarak gstermitir. APA Ajansnn haberine gre, bu gerei Florida'da yaayan ve Ermeni terryle ilgili baz kitaplar yazan Felix Tzertvadze ortaya karmtr. Sz konusu resimleri grnce Hocal soykrm kurbanlarn hemen tanyan Tzertvadze, Azerbaycan devlet kurumlarna ve diaspora tekilatlarna bavuruda bulunarak durumu bildirmitir53. Buna benzer bir olay daha nce Almanya'da dzenlenen bir sergide de yaanmtr ve Erivandaki soykrm mzesinde de bu tr resimler sergilenmektedir. 1912-1922 YILLARI ARASINDA DOU ANADOLUDAK 4 VLAYETTE KATLEDLEN TRKLERN SAYISI

Amerikal tarihi Prof. Dr. Justin McCarthynin tespitlerine gre 1912-1922 yllar arasnda Anadoludaki Mslman nfusun %18 i (2.500.000) hayatn kaybetmitir. Trkiyenin yalnzca dou vilayetlerinde ldrlen Trklerin says 1.189.132 kii olup bunlarn illere gre dalm u ekildedir54 :

VLAYET* KATLEDLEN NFUS KATLEDLEN NFUS ORANI

VAN 194.167 % 62 BTLS 169.248 % 42 ERZURUM 248.695 % 31 DYARBAKIR 158.043 % 26 MAMURAT-L AZZ 89.310 % 16 SVAS 186.413 % 15 HALEP 50.838 % 9 ADANA 42.511 % 7 TRABZON 49.907 % 4 TOPLAM 1.189.132 % 24 * izelgedeki vilayetler gnmz siyasi hudutlarna gre 19 ilimizi kapsamaktadr.

53 T.C. Babakanlk Basn yayn ve Enformasyon Genel Mdrl ; Bir Ermeni Sahtekrl Daha, Gn Seher Gazetesi, Bak, 30 Ekim 2007

54 Justin McCarthy, lm ve Srgn, eviren: Bilge Umar, nklap Yaynlar, Ankara, 1995, s. 273; Haluk Selvi, Gemiten Gnmze Ermeni Sorunu ve Avrupa, Sakarya niversitesi Trk-Ermeni likileri Aratrma Merkezi Yayn, Sakarya, 2006, s.102

The Apotheosis of War/ Vasili Vasilyevi Vereagin

21

McCarthy tarafndan verilen rakamlar incelendiinde Erzurum vilayetinde Mslman halkn %31inin, Bitlis vilayetinde %42sinin, Van vilayetinde ise % 62sinin katledildii ortaya kmaktadr.

Justin McCarthy Trk ve Mslman halkn kayplarn hesaplama yntemini aklarken abartmal

hesaplamalara dayandm yolunda eletirilere frsat vermemek iin daima kendi tezimin aleyhine

olacak saylar esas tutmak ilkesini kabullendiimden metinde verdiim, Mslmanlarn lm

telefatna ilikin saylarn, gerek lm telefatna gre dk kald varsaylabilir55 ifadesini kullanmaktadr.

Trkiye corafyasndaki katliamn yan sra, Trans Kafkasyada Bak, Gence, Tiflis, Kutaisi, Kars ve Revan (Erivan) blgelerinde de 413.000 Trk ve Mslman katledilmitir. 1912-1922 yllar arasnda Anadolu corafyasnda katledilen 1.189.132 kiiye, Trans Kafkasyada katledilen 413.000 kii eklendiinde katledilen Trk ve Mslmanlarn says 1.602.132ye ulamaktadr56. stelik

katledilen Trklerin durumu zorunlu g srasnda hayatn kaybeden Ermenilerin durumundan ok

farkldr. Ermenilerden lenlerin ok byk bir blm salgn hastalklar ve yol artlar gibi

sebeplerle hayatn kaybederken, Ermeniler tarafndan katledilen Trkler rk bir saldrnn kurban

olarak ar ikenceler altnda yok edilmitir57.

55 McCarthy, age, s. 380 56 McCarthy, lm ve Srgn, age, s. 265 57 Enver Konuku, Ermenilerin Yeilyayladaki Trk Soykrm (11-12 Mart 1918), Atatrk niversitesi

Rektrl Yayn No: 674, Ankara, 1990, s.18-26- 54-57-68-91-93 22

ERMEN KATLAMINDAN KAMAK N G ETMEK ZORUNDA KALAN TRKLER

Katledilenlerin yan sra Ermeni zulmne maruz kalan yrelerin Trk nfusunun nemli bir blm de katliamdan kurtulabilmek iin topraklarn terk etmek zorunda kalm ve mlteci durumuna drlmtr. Prof. Dr. Justin McCarthynin nfus istatistiklerinden yapt tespitlere gre g etmek zorunda kalan Trklerin blgelere gre durumu aadaki tabloda gsterilmitir58:

BULUNDUU BLGE G ETT YER G EDEN NFUS TRABZON-ERZURUM DOUSU

SAMSUN 79.100

ERZURUM SVAS 300.000 ERZURUMUN.DOUSU-GNEY VE VAN

MAMURAT-L AZZ

80.000

VAN-BTLS DYARBAKIR 200.000 ARA TOPLAM 659.100 ETL BLGELERDEN DER LLERE 43.800 GENEL TOPLAM 702.900

Trkiye Cumhuriyeti Babakanlk Arivleri Genel Mdrl Arivindeki 7 Haziran 1919 tarihli belgede ise; Erzurum, Trabzon, Bitlis, Van vilyetleriyle Erzincan sanca halkndan bir milyonu geen sayda Trk ve Mslmann her trl salk ve hayat artlarndan ve devletin desteinden mahrum olarak i blgelere doru gmek mecburiyetinde kald, her geen gn iddetlenen saldrlar ve gler sonucunda mltecilerden 701.166 kiinin ld, bu miktarn hkmetin resm kaytlarna dayand, resm kayt dnda kalan tahminen 300.000e yakn Mslman nfus da ilave edildiinde yukarda belirtilen drt vilyetle bir sancak halkndan gler srasnda lenlerin saysnn bir milyona ulat belirtilmektedir59.

Dikkat edilirse belgede sadece 4 vilayet ile bir sancak halkndan g edenler hakknda bilgi verilmektedir. Bunlara dier dou vilayetlerinden g edenler de eklendiinde g edenlerin says 1,5 milyonu amaktadr. Nitekim Tasvir-i Efkr Gazetesinin 11 Mays 1919 tarihli nshasnda Ermenilerin nclk ettii Rus ordusunun istilasna urayan vilayetlerden g eden Trklerin says 1.604.031 kii olarak verilmi60 ve bunlardan 701.166 Trkn Ermeni zulm ve Rus istilasndan kaarken hayatn kaybettii kaydedilmitir. Bu belgede verilen Trklerin kayplar yukarda belirtilen Babakanlk Arivleri Genel Mdrl Arivindeki 7 Haziran 1919 tarihli belgede geen miktarlarla birebir rtmekte ve g etmek zorunda kalan miktar blgedeki Mslman nfusun %69,5ini oluturmaktadr. Ancak bu miktarlar sadece g srasnda hayatn kaybeden Trklerin saysdr. Bu rakama Ermeniler tarafndan bulunduklar blgelerde katledilen ve Osmanl belgelerinde katil ve maktullerin kimlik bilgileri ile katledilme ekilleri ayrntl olarak verilmi olan 518.105 Trk ve Kafkasyada katledilen 413.000 Trk ve Mslman da eklendiinde Ermeniler tarafndan katledilen Trk ve Mslman says 1.931.105e ulamaktadr.

58 McCarthy, lm ve Srgn, age, s. 265 59 Babakanlk Osmanl Arivi Hariciye Nezareti Siyasi Ksm: 2487/10, 8 N.1337 (7 Haziran 1919) 60 mer Ltfi Tacolu, Belgelere Gre Trk-Ermeni likilerinde Katliam ve Soykrm ddialar, Gazi

niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Doktora Tezi, 24 Haziran 2014, s. 276-277; Tuncay n, Unutulmu Bir G Trajedisi Vilayat- arkiye Mltecileri (1915-1923), Babil Yaynclk, Ankara, 2004, s. 37; Mslman Muhacirler, Tasvir-i Efkr, 11 Mays 1919, s. 2

23

Babakanlk Osmanl Arivlerindeki 7 Haziran 1919 Tarihli Belge

Nitekim ABD eski Bakan Reagann hukuk danman olan Bruce Fein : Beyaz Saray 1981

ylnda aratrma yapt, Ermenilerin 2 milyonun zerinde Trk katlettii ortaya kt. galden kamak ve katliamdan kurtulmak iin topraklarndan g etmek zorunda kalan Trkleri de eklediimizde 1. Dnya Savandaki Trk kayb 2.400.000 kiiye ulamaktadr. Ermeniler, kendi arivlerini amyor, nk bu gerein ortaya kmasn istemiyor. . Burada asl nemli konu, Ermenilerin ihanetidir. Osmanl kendisini savundu. zellikle ABDde yaayan Ermeniler, soykrm yalan ile byk menfaat salyor. ABD ynetimi de byk paralar dnd iin Ermenileri karsna almak istemiyor. Ermeniler srarla kendi arivlerini amyor. nk yllardr soykrm yalan ile dnen getirimi kaybetmek istemiyorlar. Arivler ald anda gerek ortaya kacak61 ifadeleri ile yukardaki rakamlarn da zerinde Trkn Birinci Dnya Sava yllarnda Ermeniler tarafndan katledildiini aklamtr.

TRK VE ERMEN KAYIPLARININ KARILATIRILMASI VE ERMENSTANIN TOPRAK HEDEF

1. Dnya Harbi yllarnda zorunlu ge tabi tutulan Ermenilerle, Ermeni katliam ve Rus igali nedeniyle topraklarn terk etmek zorunda kalan Trk ve Mslmanlarn kayplar mukayese edildiinde aadaki tablo ortaya kmaktadr:

ERMENLERN KAYIPLARI

PAPAZ VAHAN VARDAPETE GRE 280.000 KARA SCHEMSIYE GRE 250.000 OSMANLI DEVLET ARV BELGELERNE GRE 56.610

TRK VE MSLMANLARIN KAYIPLARI BRUCE FEINE GRE 2.400.000 KARA SCHEMSIYE GRE 2.000.000 JUSTN MCCARTHYYE GRE 1.602.132 OSMANLI DEVLET ARV BELGELERNE GRE 1.931.105

61 Bruce Fein , Lies, Damn Lies And Armenian Deaths, Huffpost World, June 4, 2009 Bu miktarn 413.000i Kafkasyada katledilen Trk ve Kafkasyada katledilen Trk ve Mslmanlarn

saysdr. Bu miktarn 1.000.000u Rus igali ve Ermeni zulmnden kaarken yollarda hayatn kaybeden, 518.105i

Ermeniler tarafndan bulunduklar blgelerde katledildii belgelenen, 413000i ise Kafkasyada katledilen Trk ve Mslmanlarn saysdr.

24

Yukarda belgeleriyle ortaya konulan btn bu bilgiler sonucunda Birinci Dnya Sava yllar

ve sonrasnda zorunlu g srasnda hayatn kaybeden Ermenilerden ok daha fazla sayda Trkn ve Mslmann sava, gler ve Ermeni katliamlar nedeniyle hayatn kaybettii ortaya kmaktadr. Ancak madur edebiyat yapmakta olduka baarl olan Ermeniler 1. Dnya Savandaki kayplarn her yl arttrmakta, Ermeni iddialar konusunda Parlamentolarnda karar alan lkeler de Ermeni rakamlarn esas almaktadr.

Bu konuda Prof. Dr. Justin McCarthy o dnemde Anadoluda yaayan Ermenilerin saysnn

750.000 kadar olduunu belirterek, bunlarn byk bir ksmnn daha sava kmadan baka lkelere g ettiini, bunlarn yok saylmas ve Trklerin Anadoluda yaayan Ermenilerin tamamn katlettiinin varsaylmas halinde bile Trklerin iddia edildii gibi 1.500.000 Ermeniyi katledebilmesi iin her bir Ermeniyi 2 kez ldrmesi gerektiini, bunun ise imknsz olduunu62 sylemektedir.

Ermeniler Trk katliamna 1. Dnya Savandan sonra da devam etmitir. 30 Ekim 1918

Mondros Mtarekesiyle Trk ordusunun 1914 snrlarna ekilmesini frsat bilen Ermeniler Kars ve civarndaki 38 ky yakp ykm ve 14.620 kiiyi katletmitir. Ermenilerin Sarkam blgesinde 11.000 Trk daha katletmesi zerine TBMM seferberlik ilan etmitir. Kzm Karabekir Paa komutasndaki Trk ordusu ksa srede Sarkam, Kars ve 7 Kasmda Gmry alm ve Ermenilerin ate kes talebi zerine Ermenistanla 3 Aralk 1920de Gmr Bar Anlamas imzalanmtr.

Sakarya zaferinden sonra ise Sovyet Rusyann araclyla Sovyet Cumhuriyetleri olan Azerbaycan, Grcistan ve Ermenistan ile TBMM Hkmeti arasnda 13 Ekim 1921'de Kars Antlamas imzalanm ve daha nce 16 Mart 1921de Trkiye Cumhuriyeti ile Sovyet Rusya arasnda imzalanm olan Moskova Antlamas'nn 3 Sovyet Cumhuriyeti iin de geerli olduu kabul edilmitir. Ancak Ermenistan Parlamentosu 6 Aralk 1989da Trkiyenin Ermenistan ile mevcut snrnn izildii 16 Mart 1921 tarihli Moskova Anlamasn fesih karar alarak Trkiye-Ermenistan snrn kabul etmediini ilan etmitir.

Ermeniler halen Trk snrlarn tanmamakta ve Bamszlk Bildirgesinde Trkiyenin 19 ilini Bat Ermenistan adyla Ermenistan hudutlar iinde gstermektedir. Ermenistan Anayasasnda balang blmnde Ermeni halk, Ermenistan Bamszlk Bildirgesini, Ermenistan Devletinin ve Ermeni milli ruhunun temel ilkeleri olarak kabul eder ifadesi bulunmakta, 13. maddesinde ise Ermenistan Cumhuriyetinin armasnn Ar Da ve Nuhun gemisi ile drt Ermeni Krallnn armasndan meydana geldii ifadesi yer almaktadr.

ERMENLERN TRK DPLOMATLARINA SUKASTLARI

Zorunlu gten 10 yl nce II. Abdlhamit suikastyla Trk devlet adamlarn katletme

yolundaki giriimlerini balatan ve daha sonra Talat Paa, Sait Halim Paa, Bahattin akir, Cemal Azmi, Cemal Paa ve Enver Paay katleden ve Atatrke ynelik suikast giriiminde de bulunan Ermeniler 1973 ylndan sonra Trkiye Cumhuriyetinin d temsilciliklerinde grev yapan diplomatlarn ve dier Trk grevlilerini hedef alan 110 terr saldrs daha gerekletirmitir.

27 Ocak 1973 tarihinde Trkiyenin Los Angeles Bakonsolosu Mehmet Baydar ile Konsolos

Bahadr Demirin ABDnin Kaliforniya Eyaletinin Santa Barbara ehrinde yal bir Ermeni tarafndan katledilmesiyle balayan sz konusu srete Ermeniler tarafndan 21 lkenin 38 ehrinde yaplan saldrlarda 42 Trk ile drt yabanc hayatn kaybetmi, 15 Trk ile 66 yabanc da yaralanmtr.

62 Justin McCarthy, Turkish-Armenian Relations, TASAM 3. Dnya Trk Forumu, Trakya niversitesi, Edirne, 29 Mays 2014

25

Ermeniler Tarafndan Katledilen Trk Diplomatlar ve Yaknlar

ERMENLERN YABANCI PARLAMENTERLERE VE TARHLERE YNELK TEHDT VE TERR EYLEMLER Ermeniler Trk diplomatlarna suikastlarn yan sra yabanc devletlerin parlamenterleri ve yabanc lkelerin bilim adamlar zerinde de bask kurmakta ve onlar tehdit etmektedir. 1987 ylnda Avrupa Parlamentosu (AP) tarafndan alnan szde soykrm kararna dayanak oluturan Vandemeulebroucke raporu AP Siyasi Komitesi tarafndan oylanarak reddedilmesine ramen, Ermenilerin tehdit ve basklar sonucunda usulsz olarak yeniden AP Genel Kurul gndemine alnm, rapora ve karar taslana kar olan parlamenterler Parlamento iine szan Ermeniler tarafndan tehdit edilerek karar kabul ettirilmitir. Toplant srasnda sz alan Alman parlamenter Wedekind, kendisinin silahla tehdit edildiini, bu artlar altnda toplant yaplamayacan63 bildirmitir. Ermeniler benzer tehdit ve eylemleri Ermeni meselesi ile ilgili karar tasarlarnn grld tm parlamentolarda uygulamaktadr. Ermenilerin bask ve tehditlerine maruz kalan bir dier aydn grubu yabanc bilim adamlar ve tarihilerdir. 1984 ylnda soykrm iddialarnn aslsz ve haksz olduu konusunda bildiri yaymlayan 69 yabanc tarihi Ermeniler tarafndan tehdit edilmi ve Ermeni konusunda alan baz bilim adamlar eitli metotlarla susturulmak istenmitir. Trkiye Bykelisine danmanlk yapt iin bir profesrn aleyhine basn kampanyas alm, Profesr Bernard Lewis Ermeni soykrmn inkr ettii iddiasyla mahkemeye verilmi ve Prof. Dr. Justin McCarthynin alt niversiteden kovulmasna allmtr64. Prof. Dr. Standford Shaw, Ermeni soykrm diye bir ey olmadn akladktan sonra Ermenilerden tehdit almaya balam, ders verdii snf baslm ve Los Angelesda Ermeniler tarafndan evi bombalanmtr. Hayat gvencesi kalmayan Prof. Shaw, 1981

63 Pulat TACAR, Avrupa Parlamentosunun 1987 Ylnda Ald, Ermeni Aratrmalar, Say 18, Yaz 2005 64 Justin McCArthy, Brakn Tarihiler Karar Versin, Ermeni Aratrmalar, Say 1, Mart-Nisan-Mays 2001

26

ylnda Trkiyeye snmak zorunda kalmtr65. Yukarda sadece birka rnei sunulan Ermeni terr eylemleri Ermenilerin gerekleri duyma olgunluuna bile sahip olmadklarn gstermektedir.

ERMENLERN YEN NESL TRK DMANI OLARAK YETTRMES

Ermeniler gerekleri arptmakla yetinmemekte ve yeni nesillerini de Trk dman olarak yetitirmektedir. 5 yandan itibaren Ermeni ocuklar Erivandaki soykrm mzesine gtrlerek sahte belgelerle, sahte resimlerle ve grsel-iitsel efektlerle beyinleri ykanmaya balanmaktadr. Trkiye, Birlemi Milletlerin Irk Ayrmclnn Ortadan Kaldrlmas Komitesinin almalar kapsamnda nefret sylemlerinin durdurulmas kararlarna ve UNESCOnun teki uluslara veya belli gruplara kar nyarglar ve klieleri ayklamak zere belirledii kriterlere uyarak tamamen hakl olduu konularda bile dier lke ve milletleri incitebilecek ifadeleri ders kitaplarndan kartmtr. Ermeni ders kitaplar ise Trklere kar aslsz iddialarn yan sra birok kfr, hakaret ve nefret sylemleri ile doludur66. Trkiyeye dost olduunu syleyen birok lkenin Ermeni ders kitaplarndaki aslsz iddia ve hakaretleri kendi ders kitaplarna almalar ise bir tr akl tutulmasdr. Ermenilerin ilkokul ocuklarna Trk bayran ineterek yaptrd yrye ilikin aadaki resim bu konudaki yaklamn gstermek iin yeterlidir.

65 Vefat Eden Bilim Adamlar, Ermeni Aratrmalar, Say:23-24, 2006 66 Ylmaz, Ermenistan Cumhuriyetinde Okutulan 10. Snf Tarih Ders Kitabnda Trkler Aleyhine fadeler

, agm, s.116-129 27

SONU Osmanl Ermenileri Birinci Dnya Sava ncesinde ve sava srasnda isyan ederek dman

saflarna gemi; Bulgar, Rus, ngiliz ve Fransz ordularnn nc birlikleri olarak Trk ordusuyla savam, bir blm ise silahl eteler tekil ederek masum sivil halk katletmitir. Sz konusu fiiller gerek o dnemdeki, gerekse gnmzdeki devletlerin ceza yasalarnda vatana ihanet suunu oluturmakta ve bu su iin bu lkelerin yasalarnda idam cezas ngrlmektedir. Buna ramen Osmanl Devleti isyanc Ermenileri ou kez affetmi, ancak affedilenler yeniden isyan ederek dman ordular lehine faaliyetlerine ve sivil halk katletmeye devam etmitir. Ermeni isyanlar savan sonucunu etkileyecek boyuta eriince ve masum sivil halka kar giriilen katliamlar blgenin nfus yapsn deitirmeye balaynca Osmanl Devleti bamsz bir Ermenistan kurma amacnda olan isyanc Ermenileri kendi topraklar iindeki sava yaanmayan blgelere g ettirmek zorunda kalmtr.

Ermenilerin kayplarna ilikin olarak her gn birok haber, kitap ve film gndeme tanarak

Osmanl Devletinin hakl olarak bavurduu g uygulamas bir soykrm olarak sunulmakta, ancak Ermenilerin Trklere kar uyguladklar soykrm nitelikli toplu katliamlar ve Ermeni zulmnden kurtulmak iin topraklarn terk etmek zorunda kalarak g ve dn srasnda hayatn kaybeden Trkler hi gndeme getirilmemektedir.

Yabanc diplomatlarn raporlarna gre; g ettirilen 438.758 Ermeniden 386.148i

(%82si) salimen g yerlerine ulamtr. Gler srasnda hayatn kaybeden 56.610 Ermeninin 9 kat Trk (518.105) Anadoluda, 7 kat Trk ve Mslman (413.000) ise Transkafkasyada Ermeniler tarafndan katledilmitir.

Ermeni zulmnden kamak iin g etmek zorunda kalan Trklerin says ise zorunlu ge

tabi tutulan Ermenilerin (438.758) 3,5 katndan fazladr (1.604.038) ve bunlarn te ikisi (1.000.000) yollarda hayatn kaybetmitir. Bu miktar Ermeniler tarafndan bulunduklar blgelerde katledilen Trklerin saysna eklendiinde ldrlen Trklerin says 2 milyona ulamaktadr.

Ancak suluyu mazlum yerine koyma konusunda olduka baarl olan Ermeniler uluslararas toplumu Trklerin Ermenilere soykrm uygulad yalanna inandrmak konusunda fazla bir glkle karlamamaktadr. Ermeniler g srasnda hayatn kaybeden Ermeni saysn giderek arttrmakta ve yeni yetien nesillerini Trk dman olarak yetitirmektedir.

Yabanc lkeler ise inanmaya hazr olduklar bu yalan temel alp kendilerini tarihi yerine koyarak parlamentolarnda Trkleri soykrmla sulayan kararlar kabul etmekte, ders kitaplarnda aslsz Ermeni iddialarna yer vermekte ve soykrm olmamtr denmesini su kabul eden yasalar karmaktadrlar. Bu yaklam tarihi boyunca mertlii, drstl, merhameti ve sava ahlak dmanlar tarafndan bile kabul ve takdir edilen asil Trk milletine kar yaplan byk bir hakszlktr. Aslsz Ermeni iddialarna inanarak Ermeni tezlerini destekleyen lkeler 1912-1922 arasnda Anadoluda yaanan tarihsel gereklere daha fazla duyarsz kalmamal ve bu haksz tutumlarna son vermelidir.

28

KAYNAKA

A. ARV BELGELER 1. Osmanl Arivleri: Babakanlk Osmanl Arivi Dahiliye Nezareti ifre Kalemi: No. 55-291, 55-341, 55-A/17, 55-A/77,

55-A/135, 57/110 Babakanlk Osmanl Arivi Dahiliye Nezareti ifre Kalemi: No: 55-A/17, 53/305 Babakanlk Osmanl Arivi Dahiliye Nezareti, Emniyet Umum Mdrl 2. ube, No: 2D/13 Babakanlk Osmanl Arivi Dahiliye Nezareti ifre Kalemi: No. 54-A/226 Babakanlk Osmanl Arivi Dahiliye Nezareti Emniyet Umum Mdrl 2. ube Arivi 68/71,

68/80-83-84, 68/101 Babakanlk Osmanl Arivi Dahiliye Nezareti ifre kalemi, ifre No: 57/273, 58/124, 58/161, 59/123, 60/190 Babakanlk Osmanl Arivi Dahiliye Nezareti ifre kalemi, ifre No:62/21(EK-30) Babakanlk Osmanl Arivi Babakanlk Osmanl Arivi, Bab- li Evrak Odas, ifre No:341055 Babakanlk Osmanl Arivi Hariciye Nezareti, Mtareke, No: 43/17(EK-XX) Babakanlk Osmanl Arivi Hariciye Nezareti, Hazine-i Evrak, Karton 178, Dosya:23 Babakanlk Osmanl Arivi Hariciye Nezareti Siyasi Ksm: 2487/10, 8 N.1337 (7 Haziran 1919) 2. Genelkurmay Arivi: Genelkurmay ATASE Arivi, No: ,Kls:528, Dos:2061,Fih:21-18,No: 4/3671 3. Alman Arivi: Alman Dileri Bakanl Siyasi Arivi: 1A Turkei 183, Armenien Bd.37, No: 7122, R.14086 4. Amerikan Arivi: Amerikan Milli Ariv ve Aratrma daresi (US Archives NARA) 867.48/271 : Ek 310 Amerikan Milli Ariv ve Aratrma daresi (US Archives NARA) 867.4016/193,Copy No: 484 Amerikan Milli Ariv ve Aratrma daresi (US Archives NARA); T1192, Roll 4, 860J.01/431 5. ngiliz Arivi: ngiliz Devlet Arivi Dileri Brosu (British Foreign Office Papers), Nu: 371/6504/E.8515; Craigie,

British Charg dAffaires et Washington, to Lord Curzon, No:722 of July 13, 1921

29

ngiliz Devlet Arivi Dileri Brosu (British Foreign Office Papers), Nu:371/6556/E.2730/800/44 6. Rus Arivi: Rusya Federasyonu Devlet Arivi: RGVA, Fond 2100, liste 1, dosya 558, yaprak 172 B. KTAPLAR Aide Mmorie Sur Les Droitsdes Minoritis En Turquie,Prsente Aux Reprsentants Des

Membres De La Socit Des Nations, Association Nationale Ottomone Pour La Socite Des Nations, Constantinople, 1922

Atav, Trkkaya, An Armenian Falsification, Sevin Matbaas, Ankara, 1985

Atav, Trkkaya, An Armenian Source: Hovannes Katchaznouni, Ankara University Faculty of Political Science, Ankara, 1985

Atav, Trkkaya, Hitler and the Armenian Question, Ankara University Faculty of Political Science, Ankara, 1984

Atlgan nan - Moumdjan Garabet, Archival Documents of the Viennese Armenian-Turkish Platform, Bentley University Academic CENTER, Los Angeles, California, 2009

Aya, kr Server Preposterous Paradoxes of Ambassador Morgenthau, Belfast, 2013

Bakar, Blent, Atatrk Aratrma Merkezi, Ankara, 2009

Ermeni Komitelerinin Amalar ve htilal Hareketleri, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Ettler Bakanl Yaynlar, Ankara 2003

Grkan, Ulu, Malta Yarglamas, zgn ngiliz Belgeleriyle Kaynak Yaynlar, stanbul , 2014 Halaolu, Yusuf, Ermeni Tehciri ve Gerekler(1914-1918), Trk Tarih Kurumu Yaynlar Say 90,

Ankara, 2001 randust, Dvijuie Sil Kemalistskoy Revolyutsii, Gosudarstvenoe zdatelstvo, Moskova,-Leningrad,

1928 Kaaznuni Ovanes, Tanak Partisinin Yapaca Bir ey Yok, Kaynak Yaynlar, stanbul, 2005,s.4-5;

The Armenian Revolutionary Federation (Dashnaksoution) Has Noting To Do Any More, Armenian Information Service, New York, 1955

Kantarc, enol, Amerika Birleik Devletlerinde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, Aktel yaynlar,

stanbul, 2004 Konuku, Enver, Ermenilerin Yeilyayladaki Trk Soykrm (11-12 Mart 1918), Atatrk

niversitesi Rektrl Yayn No: 674, Ankara, 1990

Livre Bleu du Gouvernement Britannique Concernant le Traitement des Armenins Dans Leempire Ottoman 1915-1916 (Mavi Kitap ).

Lowry, Heath, The story Behind Ambassador Morgenthau's Story, The Isis Press, stanbul, 1990 Mazc, Nuren,ABDnin Gney Kafkasya Politikas Olarak Ermenistan Sorunu, Pozitif Yaynlar,

stanbul, 2005

30

McCarthy, Justin, lm ve Srgn, eviren: Bilge Umar, nklap Yaynlar, Ankara, 1995

Orly Saldrs Davas (19 ubat-2 Mart 1985), ahit ve Avukat beyanlar, Ankara niversitesi, Siyasal Bilgiler Fakltesi, Ankara, 1985

n, Tuncay, Unutulmu Bir G Trajedisi Vilayat- arkiye Mltecileri(1915-1923), Babil Yaynclk, Ankara, 2004

zdemir Hikmet, iek Kemal, Turan mer, alk Ramazan, Halaolu Yusuf, Ermeniler: Srgn ve G, Trk Tarih Kurumu yaynlar, Ankara, Ermeniler: Srgn ve G, Trk Tarih Kurumu yaynlar, Ankara, 2004

Perinek, Mehmet Rus Devlet Arivlerinden 150 Belgede Ermeni Meselesi, Krmz Kedi Yaynevi, stanbul, 2012

Selvi, Haluk, Gemiten Gnmze Ermeni Sorunu ve Avrupa, Sakarya niversitesi Trk-Ermeni

likileri Aratrma Merkezi Yayn, Sakarya, 2006 Ssl, Azmi, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olay, Yznc Yl niversitesi rektrl Yayn No:5, Ankara,

s.149-150; Turabian, Aram, Les Volontaires Armenins Sous Les Drapaux Francais, Marceilles, 1917 Uras, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Trkiye Matbaaclk ve Gazetecilik A.O., Belge

Yaynlar, stanbul, 1987

Urfal Mateos,Vekayiname (952-1136) ve Papaz Grigorun Zeyli (1131-1162), eviren: Hrant D. Andreasyan, Ankara, 1987

Zrcher, Erick Jan, Turkey: A Modern History, London, 1997 C. MAKALELER akmak, Zafer, Mondros Mtarekesi Sonras Ermeni-Rum-Yunan birlii, Frat niversitesi Sosyal

Bilimler Dergisi, Cilt: 16, Say: 2, , Elaz-2006 Ertrk, Suzan, I. Balkan Savasnda Bulgar Ordusundaki Anadolu Ermenileri, Trk Dnyas

ncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII/2 (Ks 2012) Fein, Bruce, Lies, Damn Lies And Armenian Deaths, Huffpost World, June 4, 2009 Kantarc, enol ,Ermenilerce Atatrke Atfedilen Szler ve Divan- Harb-i rfi ile Ermeni Terristleri Tarafndan ehit Edilenlere Atatrkn Gsterdii lgi, Ermeni Aratrmalar Dergisi, Say: 4, Ankara, 2002 Kasm, Kamer, Turkish-Armenian Reconciliation Commission: Missed Opportunity, Ermeni

Aratrmalar Enstits Dergisi, Say 4, Aralk 2001, Ocak-ubat 2002 LEWY, Guenter, Ermeni Sorununu Yeniden Tartmak, Ermeni Aratrmalar, Say 18, Ankara, Yaz

2005 McCarthy, Justin, Brakn Tarihiler Karar Versin, Ermeni Aratrmalar, Say 1, Ankara, Mart-Nisan-

Mays 2001

31

Tacar, Pulat, Avrupa Parlamentosunun 1987 Ylnda Ald, Ermeni Aratrmalar, Say 18, Ankara, Yaz 2005

Vefat Eden Bilim Adamlar, Ermeni Aratrmalar, Say:23-24, Ankara, 2006 Ylmaz, Salih, Ermenistan Cumhuriyetinde Okutulan 10. Snf Tarih Ders Kitabnda Trkler Aleyhine fadeler ve Szde Ermeni Soykrm, Trk Dnyas Aratrmalar, Say:177, Aralk 2008 D. TEZLER Tacolu, mer Ltfi, Belgelere Gre Trk-Ermeni likilerinde Katliam ve Soykrm ddialar,

Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Doktora Tezi, 24 Haziran 2014 E. GAZETELER, NTERNET KAYNAKLARI Diplomatik Gzlem: http://www. diplomatikgozlem.com/TR/belge/1-6082, Eriim: 2 ubat 2010 Mslman Muhacirler, Tasvir-i Efkr, 11 Mays 1919 The New Near East, Volume 6, Nu 7, 31 Ocak 1920

T.C. Babakanlk Basn yayn ve Enformasyon Genel Mdrl ; Bir Ermeni Sahtekrl Daha, Gn Seher Gazetesi, Bak, 30 Ekim 2007

F. ULUSLARARASI KONFERANS McCarthy, Justin, Turkish-Armenian Relations, TASAM 3. Dnya Trk Forumu, Trakya

niversitesi, Edirne, 29 Mays 2014

32

ARKA KAPAK ZET:

Birinci Dnya Sava, emperyalist devletlerarasndaki paylam savayd. Savan konusu, Osmanl Devletinin paylalmasyd. Osmanl Devleti nasl anakkalede emperyalist dmana kar vatann savunduysa, Dou cephesinde de ayn ii yapmtr. Bu iki cephe vatan savunmas asndan tek cephedir. Osmanl Devleti Ermeni rgtlerinin i cephedeki ykc faaliyetlerini nlemek amacyla ngiliz ve Fransz emperyalistlerin Gelibolu yarmadasna yapt karma harektnn balad 25 Nisan 1915'ten bir gn nce, 24 Nisan 1915' te gerekli uygulamalar hayata geirmitir. Bu uygulamalar sava koullarnda emperyalist saldrya kar savunma nlemidir. Zorunlu g karar da bu kapsamdayd ve cepheler arasndaki balanty korumak ve cephelerin lojistik desteini salamak iin zorunluydu. Tanaklarn rgtledii Ermeni birlikleri Rus ordusunun yannda savam, Ermeni etecileri ise Osmanl ordusunu arkadan vurmu, Dou ve Bat Cepheleri arasndaki balantlar, demiryollarn, haberleme hatlarn kesmi, sabotajlar yapm, ayaklanmalar karm, ve erkeklerinin ou cephelerde olan Trk kylerinde terr estirerek etnik temizlie kalkmtr. Bu koullarda Osmanl Devletinin sava cepheleri gerisindeki Ermeniler iin g karar almas zorunlu bir sava nlemidir.

33

KAYNAKA