tütün de fiyat ve vergilendirme politikas ı
DESCRIPTION
Tütün de Fiyat ve Vergilendirme Politikas ı. Doç.Dr. Zeynep Önder Bilkent Üniversitesi İşletme Fakültesi. Tütün Kontrolü Sempozyumu 15-17 Kasım 2012 Çeşme, İzmir. Tütün Kontrol Politikası olarak Sigara Fiyatı ve Vergiler. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
1
Tütünde Fiyat ve Vergilendirme Politikası
Doç.Dr. Zeynep ÖnderBilkent Üniversitesiİşletme Fakültesi
Tütün Kontrolü Sempozyumu15-17 Kasım 2012
Çeşme, İzmir
2
Tütün Kontrol Politikası olarak Sigara Fiyatı ve Vergiler
• Tütünden alınan vergiler ve fiyatların artırılması en etkin tütün kontrol politikasıdır :– Tütün kullanımının bırakılmasında etkili– Tütün tüketiminin azaltılmasında etkili– Tütün kullanılmının başlamasını engellemede etkili
• Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yapılan 100’den fazla çalışmanın sonuçlarına göre:– Vergilerin artırılması sonucu artan sigara fiyatlarının sigara tüketiminde
anlamlı düşüşlere neden olduğu bilinmektedir.– Gelişmiş ülkelerde sigara fiyatındaki %10’luk artış, sigara tüketiminin
%2.5-%5 arasında azalmasına neden olmaktadır (sigara talebinin fiyat esnekliği -0.25 ile -0.50 arasındadır).
– Gelişmekte olan ülkelerde sigara fiyatındaki benzer miktardaki artış, sigara tüketiminin daha fazla azalmasına neden olmaktadır (sigara talebinin fiyat esnekliği -0.50’den daha yüksektir)
– Ülkemizde ise fiyat esnekliği, -0.19 ile -0.44 arasındadır.
Sigaradan Alınan Vergiler• Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
– Maktu vergi (miktar ya da ürün özelliklerine bağlıdır)– Oransal vergi (fiyata bağlıdır)
• Katma Değer Vergisi (KDV)
• Türkiye’de sigaradan alınan vergiler (2012):– ÖTV - Maksimum (2,90TL, satış fiyatının %65’i)– KDV – perakende satış fiyatının %15,25’idir.
3
Sigara Vergileri ve Fiyatlar2003-2010
55% 56%60% 60% 58% 58% 59%
63%70.60% 71.60%
75.10% 75.40% 73.50% 73.40% 74.10%78.70%
1.852.09
2.362.78
3.113.41
4.1
5.25
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20100
1
2
3
4
5
6
Perakende Fiyattaki ÖTV Oranı (%) Toplam Vergi/ Perakende Fiyatı (%)Perakende Satış Fiyatı/paket (TL)
Vergi oranları arttıkça, tüketim azalmakta ve toplanan vergi gelirleri
artmaktadır.
3.9
6.57.6
8.79.7
11.112.7
15.5
4.15.5 5.4 5.3 5.4 5.6 5.3 4.7
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20100
1
2
3
4
5
6
ÖTV Gelirleri (Milyar TL) Vergilendirilmiş Satışlar (Milyar paket) fiyat
Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye Vergi Oranları Karşılaştırması
Pahalı ve Ucuz Sigaralar Arasındaki Fiyat Farkı
Nominal ve Reel Sigara Fiyatları
0
1
2
3
4
5
6
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Yıllar
Ağı
rlıkl
ı Ort
alam
a Pa
ket
Fiya
tı (T
L)
Düşük Orta Yüksek Düşük (reel) Orta (reel) Yüksek (reel)
ÖTV Vergileri
• Maktu ve oransal vergilerin etkileri farklıdır.– Sigara fiyatları– Vergi gelirlieri– Sigara tüketimi
• Hangi vergi türünün seçileceği hükümetlerin tercihidir.
Yüksek Gelirli Ülkelerdeki Durum
Kaynak: Yürekli ve Önder (2008)
Orta Gelirli Ülkelerdeki Durum
• Kaynak: Yürekli ve Önder (2008)
Figure 3A: Lower-Middle Income Countries Figure 3B: Upper-Middle Income Countries
4
1521
15
3532
44
8
63
10
913
5
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Bulgaria Romania Macedonia Jamaica China SyrianArab Rep.
RussanFed.
% s
hare
of e
xcis
e in
ave
rage
RP
Specific as % of retail priceAd valorem as % of retail price
23 1927 24 23
173
1520
3537 26
25 24 26 3115
35
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Hun
gary
Mau
ritiu
s
Pola
nd
Esto
nia
Cze
ch R
ep.
Slov
ak R
ep.
Lith
uani
a
Latv
ia
Cos
ta R
ica
% s
hare
of e
xcis
e in
ave
rage
reta
il pr
ice
Specific as % of priceAd valorem as % of price
Sigaranın vergi yapısındaki değişikliklerin etkileri
• Chaloupka ve diğerleri (2010)’nin 21 AB ülkesi verilerini kullanarak yaptığı çalışma:
• Maktu ve oransal vergilerin değiştirilmesinin– Sigara fiyatları– Sigara tüketimi– Sigaradan toplanan vergi gelirlerine olan
etkilerinin incelenmesi
21 AB ülkesindeki vergi yapısı• İncelenen dönem: 1998-2007
• Ortalama sigara fiyatı (reel) € 4.48• Sigara fiyat aralığı %19.06
• Ortalama maktu vergi (reel) (1000 adet) € 54.87• Ortalama oransal vergi (reel) (1000 adet) € 261.94
• Maktu vergi/Toplam ÖTV = % 35.77• Oransal vergi/Toplam ÖTV = % 64.23
Göreceli Fiyat ve Tüketime Etkileri(Beklentiler)
• Maktu vergilerindeki artış, pahalı ve ucuz sigaralar arasındaki göreceli fiyat farkını azaltırken, oransal vergiler değiştirmemektedir.
• Maktu vergilerdeki artış, göreceli fiyat farklılıklarını azaltacağından tüketimi oransal vergi artışına göre daha fazla azaltacaktır.
Maktu ve Oransal Vergilerdeki Artışın Fiyata Etkileri (Bulgular)
• Oransal ve maktu vergilerdeki değişim sonucu, ortalama sigara fiyatlarındaki artış benzerdir.
• Reel oransal vergideki artışlar, ortalama sigara fiyatlarını düşürebilmektedir.
• Toplam vergi oranı aynı olup, oransal verginin toplam vergideki payı arttığında, fiyat açıklığı (pahalı ve ucuz sigara fiyat farkı) artmaktadır. Oransalın ağırlığının %10 artması, fiyat açıklığının %4-5 artmasına neden olmaktadır.
Maktu ve Oransal Vergilerdeki Artışın Sigara Tüketimine Etkileri
• 1998-2005• Kişi başına düşen sigara tüketimi
– Ortalama: 1,500 adet/yıl yaklaşık 4 adet/gün
• Yetişkin (+15) sigara içme prevalansı: %12
• Bulgular:– 1000 adetten alınan maktu vergi 1 euro yükseltilirse, kişi başına
düşen yıllık sigara tüketimi 7-8 adet azalacak– 1000 adetten alınan oransal vergi 1 euro yükseltilirse, kişi
başına düşen yıllık sigara tüketimi 0,5 adet artacak– Prevalansa istatistiksel olarak anlamlı etkisi bulunmamıştır.
15
Maktu ve Oransal Vergilerdeki Artışın Vergi Gelirlerine Etkileri
• Maktu ya da oransal vergilerdeki artışın vergi gelirlerinde istatistiksel olarak farklı etkisi bulunmamıştır.
• Oransal verginin toplam vergideki payı arttığında, vergi gelirlerindeki değişkenliğin arttığı bulunmuştur.
Sonuç ve Öneriler• Ulusal Tütün Kontrol Programı ve Eylem Planına göre:
• Amaç: Tütün ürünlerine olan talebin azaltılması• Hedef: Sigara vergi yükünü 2012’ye kadar %80’nin
üzerine çıkarmak.• Strateji: Vergilendirme politikalarını karşılıklı olarak
birbirlerine yönelmeye yol açmayacak şekilde düzenlenmesi
– Yeni hedefler:• Sigara markaları arasındaki fiyat farklılıklarının
azaltılması• Yeni vergi yapısı belirlenirken, maktu verginin,
oransal vergiye göre halk sağlığı açısından daha etkin olduğu düşünülerek değiştirilmesi. 17