tuz gölü

TUZ GL HAVZASININ JEOLOJS VE PETROL MKNLARI

Yener ARIKAN N.V. Turkse Shell, Ankara ZET. Tuz gl havzas, aprazvari yapsal bir depresyon iinde yer alan NW-SE ynl karalararas bir havzadr. Kuzeyinde Ankara ykselimi, dousunda Krehir masifi, gneyinde Toros dalar ve batsnda Sivrihisar-Bozda masifi ile evrelenmitir (Levha II). Petroln jeolojik temeli, genellikle ofiyolitlerden, bunlarn and yerlerde Mesozoyik kiretalarndan veya Paleozoyik metamorfiklerinden olumutur. Tuz gl havzas st Senoniyen-Oligosen sresince gelimitir. Tam bir Sedimenter sikli temsil eden 10 000 metreden fazla kalnlktaki sedimentler havzann en derin yerinde birikmitir. Subsidans st Senoniyen-Alt Orta Eosen sresince meydana gelmi ve bunu st-Orta Eosende balayan ve Oligosen sonlarna kadar devam eden regresyon takip etmitir. st Senoniyen-Alt Orta Eosen sresince Tuz gl havzas Haymana mntkasyle kuzeybatya doru tek ve devaml bir depresyon oluturmutur. Orta Eosen Nummulitik kiretalarnn depolanmasndan sonra Tuz gl havzas, ykselen Haymana havzasndan Karacada ykseliminin dou kenar boyunca uzanan bir fay zonu ile ayrlmtr. Kuzey-kuzeydouya doru ankr havzasyle balants Paleosen devrinde meydana gelmi ve Tuz gl havzasnn NW-SE ynl fay zonlaryle snrlanm bir graben halini ald Orta Eosen-Oligosen boyunca devam etmitir. Oligosen sonlarnda veya Miyosen dneminde meydana gelen esas deformasyondan sonra, Neojen esnasnda yer yer depolanma havzalar olumu ve bu havzalarda deiik kalnlkta volkaniklerle gl kiretalan dahil karasal sedimentler birikmitir. Tuz gl havzas Pliyosendeki son Alpin kompresyonel hareketlerden hafif etkilenmitir. Neojende meydana gelen ve Pleyistosene kadar devam eden tansiyonel hareketler tarih devirlere kadar uzanan volkanik faaliyetlere sebep olmulardr.

STRATGRAF 1. GR

Tuz gl havzasnn stratigrafisi hakkndaki bilgilerimiz Tuz gl havzasn snrlayan fay zonlarndaki mostralara (Aksaray fay zonu ve Karacada ykselimi), Esso Kohisar-1 kuyusuna ve Haymana ile Bl mntkalarnn stratigrafisine dayanmaktadr. Havzann orta kesiminin stratigrafik geliimi hakknda detayl bir bilgi yoktur. Fakat sismik hat TG-7 deki grlen ok kaln Sedimenter istif (10 000 m), fasiyeslerin burada havza kenarlarndan daha fazla denizsel olabilecei kansn uyandrmaktadr (Levha XI).

2. PETROLN JEOLOJK TEMEL

a. Paleozoyik Paleozoyik kayalar balca kristalin masiflerde bulunurlar. Metamorfik ve ok kvrmlanm kayalar Toros dalar ve Sivrihisar-Bozda masifinde yer alrlar. En ok rastlanan eitleri mikaistler, grafitli istler, fillitler, kuvarsitler ve mermerlerdir.

Yener ARIKAN

Toros dalarnda bu kayalarn zerinde Silriyen yal graptolitli eyller ve istler yer alrlar. Metamorfiklerin Kambriyen yal olduklar sanlmaktadr. Krehir masifi kayalar phesiz daha fazla metamorfiktir. Bunlar genellikle granitik gnays ve mermerler, daha az miktarda da kuvarsitler ve mikaistlerden olumutur. Asit intruzyonlarm (granitler, siyenitler, granodiyoritler) bu metamorfik kayalarla yakn ilikileri vardr. Ankara dolaylarnda iddetli tektonize olmu grovaklara (O. Erol 1956, tarafndan Dikmen grovak ad verilen) rastlanr. Bunlarn ierisinde kuvarsit ve karbonlu eyller de gzlenmitir. Baz yazarlar, Ankara'nn gneyindeki grovak serisi ierisindeki eyllerde ya st Devoniyen olarak tayin edilmi bitki kalntlarndan bahsetmektedirler. st Karbonifer-Orta Permiyen, Toros dalarnda, kvrmlanm daha yal kayalar zerinde zahir transgresif bir ekilde yer alan kiretalan ile temsil olunur. Orta Anadolu masiflerinde mavi veya kahverengi-gri, bol kalsit damarl, kristalin kiretalarndan oluan bir Permo-Karbonifer birimi mevcuttur. Bu masifleri, zellikle Ankara ykselimini ett eden btn yazarlar, Permo-Karbonifer kiretalarnn tabannda nemli bir stratigrafik uyumsuzluun bulunduu grnde birlemektedirler. Orta Anadolu masiflerinde bilinen yegne Triyas kayalar Bilgtay (1960) tarafndan tanmlanmtr. Bu yazar, Ankara'nn takriben 40 km kuzeydousundaki Hasanolan dolaylarnda Permiyen kiretalaryle Jurasik taban konglomeralar arasnda baz formasyonlarn bulunduunu belirtmektedir. Bunlar Brakiopodlu konglomeralar ve Lamellibran, Krinoid ve Brakiopod ihtiva eden marnlardan olumutur. Bu formasyonlarn ya Spirifera cf. oxycolpos Emmerich varl nedeniyle Triyas olarak tespit edilmitir. Triyas yal Sedimentlerin daha geni sahalarda depolanm ve daha sonra Jurasik transgresyonundan nce anm olmalar mmkndr. b. Mesozoyik kireta Mesozoyik kiretalarna Ankara dolaylarnda eitli yerlerde rastlanm ve tanmlanmtr. Jurasik ile Alt Kretase arasndaki snr arazide tespit etmek genellikle ok zordur. Bununla beraber, baz yerlerde, rnein Ankara civarndaki Hasanolan dolaylarnda (Bilgtay, 1960), Mesozoyik kiretalan kesin jeolojik ya tayinlerine dayanlarak alt birimlere ayrlmtr. Hasanolan dolaylarnda Jurasik, Permo-Karbonifer kiretalan veya Triyas zerine bir taban konglomerasyle transgresif olarak gelmektedir; fakat kontakt tespit etmek her zaman kolay deildir. Bu nedenle, Permiyen ve Mesozoyik, Ankara ve Haymana arasndaki kizce mntkasnda olduu gibi, birlikte haritalanmtr (Levha I ve V). Mesozoyik kiretalan, Sivrihisar-Bozda masifi Paleozoyik formasyonlar zerine tabanda ince bir klastik seviye ile diskordan olarak oturmaktadr (Mobil raporlar, Schmidt, 1960). Tavan daima asal ve anm diskordanldr. st Kretase denizsel transgresyonundan nce bir anma devresi mevcuttur. Mesozoyik kireta istifini temsil edecek ekilde yandaki kompozit stratigrafik stun verilebilir: Hasanolan mntkasnda Jurasik-Alt Kretase istifine ait komple bir kesit Bilgtay (1960) tarafndan incelenmitir. Bu seri baz yerlerde transgresif bir durum arz etmektedir. Tabannda, ierisinde byk ortoklaz kristalleri ve rtler de bulunan, genellikle granit akllarndan olumu bir konglomera seviyesi mevcuttur. Bu seviyenin zerindeki kiretalarnca zengin yeler, Paleozoyik eski ykselimlerinin zerinde birbirini takip eden (onlap) bir seri eklinde depolanmlardr. stifin st ksm rtl plaketli kiretalarndan olumutur.


Ankara yaknlarnda Aya'n gneybatsnda Orta ve st Jurasik kiretalan metamorfik istler zerinde yer alrlar. Haymana'nn 1.5 km dousunda, Kk altepe'de, Alt Kretase sedimentleri Haymana antiklinalinin nvesinde mostra verirler. Formasyon masif, beyaz, atlakl kiretalaryle tavanda kireta brelerinden olumutur. Bu durum, stteki Senomaniyen plaket kiretalaryle bir diskordansa veya uyumsuzlua iaret eder (Erk, 1957). c. Ofiyolit karma Ya: Santoniyen-? Kampaniyen. Ofiyolit karma serpantinler, ekzotik bloklar, krmz rtler ve radyolaritlerden oluan bir karmaktr. Ekzotik bloklar Mesozoyik ve Permo-Karbonifer kireta paralardr. Elmada ve Dereky dolaylarnda bazen birbirlerine paralel, devaml olmayan seviyeler tekil ederler. Altndaki formasyonlarla olan kontakt tektoniktir. Taban sadece Deveci'de (Haymana kuzeyi) grlmtr. Burada ofiyolitler Jurasik-Alt Kretase kireta grubunun en st ksmn tekil eden plaket kiretalarnn zerinde bulunurlar. stteki formasyonlarla olan kontakt (kontaktn tektonik olmad yerlerde) diskordanldr. st Senoniyen klastikleri ofiyolitlerin zerine gelirler ve ofiyolitlerin debris'lerini kapsarlar. Haymana-Ankara yolu zerinde Dereky ve kizce arasnda ve Ankara ykseliminde Elmada dolaylarnda otiyolitler Mesozoik kireta grubu zerine gelmi intiban verirler. Haymana dolaylarnda ofiyolitler mevcut deildir. Burada ofiyolitler muhtemelen st Senoniyen klastiklerinin depolanmasndan nce anmtr. Tuz gl havzasnda, Krehir ve Sivrihisar-Bozda masiflerinde ofiyolitler Mesozoik ve Paleozoyik formasyonlar zerinde bulunurlar. Karacada ykseliminde st Kretase yal (muhtemelen Santoniyen-? Kampaniyen) sar ve yeilimsi kiretalan ile krmz radyolaritli kiretalan ofiyolit karmann bir ksmn tekil ederler.

Yener ARIKAN

3. HAYMANA FORMASYONU (ST SENONYEN KLASTKLER) (Levha VI)

Ya: Kampaniyen-Mestrihtiyen. Bu birimin depolanmas, Krehir ve Sivrihisar-Bozda masifleri arasndaki NW-SE ynl bir ukur ile Bl dolaylarnda SW-NE ynl dar bir ukurda yer alr (Levha VI). Bu formasyon karalararas havzalarda st Kretase-Tersiyer siklinin tabanndaki transgresyonu iaret eder. a. Tuz gl-Haymana ukuru st Senoniyen boyunca Tuz gl ve Haymana havzalar tek ve devaml bir ukur tekil etmilerdir. st Senoniyen klastiklerine Haymana mntkasndaki, Karacada ykselimindeki ve Aksaray fay Zonundaki mostralarda rastlanr. /. Haymana mntkas. Haymana formasyonu Haymana antiklinalinde gayet gzel mostra verir. st Senoniyen istifi (1500-2000 m) tabanda konglomeralarla balar, bunlar gri kumtalar ve kumlu marnlar veya zeytuni gri kalkerli kilta/eyl mnavebesi takip eder. stifin orta ksm Orbitoides kapsayan konglomeratik Rudistli kiretalan ile balar, ok kalkerli kiltalar ve mavi gri marnlarla devam eder. st ksm siyah eyllerden ve kumtalarndan olumutur. Kumtalarnn kalnlklarnda yukar doru bir art grlr. Senoniyenin en st ksmndaki kumtalarnda asfalt belirtileri gzlenmitir. st Kretase klastikleri zerinde Paleosen Algli kireta birimi yer alr. Haymana formasyonunun orta ve st ksmlarnn ya iyi tayin edilmitir; fakat alt ksmnda ok az fosile rastlanmtr. Alt ksm, Erk (1957) tarafndan Alt Senoniyene (Kampaniyen de dahil) ithal edilmitir. Bununla beraber, bu klastikleri ofiyolit debris'leri kapsamas ve Mesozoyik plaket kiretalarnn zerinde bulunmalar keyfiyeti, bunlarn ofiyolitik sonras st Kretase istifine ait ve Kampaniyen-Mestrihtiyen yanda olduklarna dellet eder. n. Karacada ykselimi. Samsam gl yaknndaki Hatip yaylasnda Haymana formasyonu ofiyolitlerin ve onlara bal Sedimentlerin (radyolaritli vaketalar) zerinde diskordan olarak bulunur. Tabanda ofiyolit paracklarndan ve kuvars tanelerinden oluan kaba klastikler yer alr. Kanallar (channeling) ve apraz tabakalanma ok grlen ekillerdir. stifin alt ksmnda genellikle kumtalar hkimdir. Bu kumtalar ierisinde, Gastropod, Rudist ve byk Ostrea'lar kapsayan, dm kalnlnda baz kumlu kire istif talarna rastlanr. Fosiller ve alttaki ofiyolit karma debris'leri sedimentasyonun ofiyolit napnn yerlemesinden sonra Kampaniyen-Mestrihtiyen esnasnda meydana geldiini aka gstermektedir. stifin st ksm Mestrihtiyen yal kiltalar ve ince taneli kumtalar mnavebesinden olumutur. stif stteki Paleosen Algli kireta birimine uyumlu ve tedric bir ekilde geimektedir. Haymana formasyonunun kalnlnn 700 metre civarnda olduu tahmin edilmitir. Ayn sralanma Karacada ykseliminin bat kesiminde Sinanl civarnda da gzlenmitir. iii. Aksaray fay zonu. Aksaray fay zonunda rastlanan en eski formasyonlar st Senoniyen yaldr. Taban grlmez. Grlebilen en aa seviyeler 300-400 m kalnlktaki karasal krmz konglomeralardr. Bu konglomeralar hemen hemen tamamiyle ofiyolit karma paracklarndan olumutur. Nadiren de Krehir masifinin granit ve granitik gnays akllarna rastlanr. Mezgit yolu boyunca (Levha I) bu krmz konglomeralar zerinde masif jipse (ortalama kalnlk 50 m) rastlanr ve jips douya doru incelerek kaybolur. Baka yerlerde (Kocayoku tepe) karasal krmzms milli ve kumlu kiltalarnn zerine Orbitoides, Gastropod, Lamellibran ve Rudist kapsayan Mestrihtiyen yal gel-git aras (intertidal) ortamda olumu kumtalar yer alrlar.


Asma yaylas ve ardak civarnda st Kretase ve Paleosen sedimentleri arasndaki snr tedricdir (Levha 1). Burada kumlu bir matris iinde bulunan byk Algli kireta yumrular, Haymana formasyonunun krmz konglomeralarndan stteki Tersiyer Algli kireta birimine tedric geie iaret ederler. Kocayoku tepede st Kretase (Mestrihtiyen) ve Tersiyer (Paleosen) arasndaki paleontolojik snr, ayn zamanda litolojik snra tekabl etmektedir. Haymana formasyonunun kirli sar renkli kire amurtalarnn ya Orbitoides'ler sayesinde Mestrihtiyen olarak tespit edilmitir, halbuki Algli kireta birimi (10-30 m) tipik Paleosen Foraminifer ve Alglerini kapsar. Bununla beraber, st Kretase/Tersiyer snr her zaman litolojik bir kesinti ile belirlenmez. Karakteristik Algli kireta biriminin mevcut olmad yerlerde st Kretase ve Tersiyer formasyonlar yeknesak bir kaba klastik fasiyeste gelimitir. Bu durum genellikle havzann kenar kesimlerinde grlr. Mezgit yolu boyunca Alt Tersiyer yal nehirsel konglomera ve kumtalar, st Kretase jipsli tabakalarnn hemen stnde yer alrlar. b. Bl havalisi N.V. Turkse Shell namna yazar tarafndan yakn bir gemite yaplan arazi almalar esnasnda st Kretase (En st Mestrihtiyen) sedimentlerine ilk defa Bl dolaylarnda rastlanmtr. Kontaktlar tektonik olduundan taban grlememitir. Bl civarnda em'in batsnda istifin sadece st ksmna, Paleosen sedimentleri ierisindeki bir fayn civarnda rastlanmtr. Bu ksm, s deniz-lagner kiltalar ve Orbitoid, Rudist kapsayan kysal kumtalarndan olumutur ve muhtemelen Bl ukurunun gneybat kenarn temsil etmektedir. Daha kuzeydouya doru, Kreda'da, Haymana formasyonu ofiyolit karma tarafndan sariye olmu ve kendisi de Paleozoyik temel zerinde diskordan olarak bulunan Paleosen sedimentleri zerine itilmitir (Levha XII). Burada Haymana formasyonu genellikle zeytuni gri derin deniz kiltalar ile bunlar ierisindeki ince tabakal cm kalnlnda, tane boyu yukar doru klen, ok kk taneli, yeilimsi gri, zeytun gri, ierisinde kayma olaylarnn (slumping) bol miktarda bulunduu kumtalarndan olumutur. Daha da kuzeydouya doru, Krkkale dolaylarnda ofiyolit karma En st Mestrihtiyen yal derin deniz kiltalar zerine bindirmi ve bu kiltalar da Paleosen sedimentleri zerine itilmitir. Paleosen sedimentleri, burada da Paleozoyik temelin zerine diskordan olarak oturmaktadr. Haymana formasyonunun paleocorafik dalm (Levha VI), bu formasyonun, o devirlerde karasal sahalar tekil eden Ankara ykselimi ile Krehir masifi arasnda dar bir ukurda depolandn gstermektedir. Bu sedimentler muhtemelen Tuz gl havzasndan Paada mntkasndaki bir srtla ayrlmtr. Zira em dolaylarndaki En st Mestrihtiyen kysal Sedimentlerin varl, burasnn Bl ukurunun gneybat kenarn tekil ettiini iaret etmektedir. ki havza arasndaki balant sonradan Paleosen devrinde meydana gelmitir. c. Masifler Krehir ve Sivrihisar-Bozda masiflerinde st Senoniyen kayalarna rastlanmamtr.4. ALGL KRETAI

Ya: Paleosen. Yukarda belirtildii gibi st Kretase-Tersiyer snr ou kere Paleosen yal Algli kireta ile belirlenmitir. Baz yazarlarca, Haymana havzasnda bu birimin yann st Mestrihtiyenin st ksmlarna kadar indii belirtilmektedir.

Yener ARIKAN

Haymana havzasnda Algce zengin ince kumlu kiretalan veya kalkerli kumta seviyeleri kapsayan st Kretase marnlar Algli kireta birimine ithal edilmitir. Algli kireta kaln tabakal, sert, sar veya ak krmzms kiretalaryle ok az miktarda kumlu ve marnl arakatklardan olumutur. Bunlarn zerinde Paleosen-Eosen yal konglomera, kumtalar ve marnlar yer alrlar. Paleosen-Alt Eosen dizisinin alt ksmnda da yer yer ince Algli kiretalan tabakalarna rastlanr. Haymana antiklinalinde Algli kiretann resif nvesi (biyoherm) ve resif paracklarndan oluan biyostromlar tekil ettii grlr (Erk, 1957). 30-40 cm kalnlkta biyostromlardan oluan sekiz Algli kireta tabakas gzlenmitir. Haymana'nn takriben 10 km kuzeybatsnda Kadky boaznda Algli kireta birimi kalnlamakta ve buna karlk aradaki siyah eyl tabakalarnn incelmesiyle douya doru kireta tabakalar birbirleriyle birlemeye balamaktadr. Daha douda Haymana antiklinalinin kuzey kanadnda kireta tabakalar tek bir biyohermal nite meydana getirirler. Burada Foraminifer ve Alglerin ince yaplarnda asfaltik hidrokarbon belirtilerine rastlanmtr (Erk, 1957). Bu resifal formasyonlarn Orta Anadolu havzalarndaki dalm ve yaylm henz aka bilinmemektedir. Bazen 30 m kalnla erien Algli kiretalarna st Kretase-Tersiyer snrnda Tuz gl havzasnn her iki kenarnda, Karacada ykseliminde ve Aksaray fay zonunda rastlanmtr. u halde Algli kireta biriminin Tuz gl havzasnda, hi olmazsa havzann kenar ksmlarnda, mevcut olabilecei farz edilebilir.

5. KREDA FORMASYONU (Levha VII)

Ya: Paleosen-Alt Eosen. Havzann kenar ksmlarnda istif, konglomera ve kumta gibi kaba sedimentlerle balar, yanal olarak ve yukar doru kysal ve s deniz kiltalar ile kumtalarna geer (Levha VII). Kreda formasyonu, alttaki Algli kireta birimi veya bunun mevcut olmad yerlerde edeer klastikler zerinde uyumlu olarak yer alr. Bu kaya biriminin tavan, transgresif Orta Eosen Nummulitik kiretann (ayraz formasyonu) bu birim zerinde bulunduu yerlerde iyi tanmlanmtr. Havzann dier yerlerinde, rnein ayraz formasyonunun klastik bir fasiyeste gelitii havzann orta kesiminde, Kreda formasyonunun st snr ste gelen oluumlarla tedricdir. Paleosen-Eosen sedimentler istifi, baz jeologlarca blgesel bir yaylm olmayan kk kaya birimlerine ayrlmtr. Buna sebep Alt Tersiyer havzasnda nemli yanal fasiyes deimeleridir. a. Bl mntkas Krehir masifinde, Krkkale ve Keskin dolaylarnda baz krmz, kilta arakatkl Alt Tersiyer krmz konglomera ve arkozlar Paleozoyik zerinde diskordandrlar. Konglomeralar; granitsiyenit-diyorit akl ve bloklaryle baz fillit, bazalt ve andezit paracklar kapsarlar. ap 1.5 metreye kadar olan bloklar gzlenmitir. Bunlar kt keli (subangular) ve asyuvarlaktr (subrounded). stifteki arkoz ve arkozik kumtalar; detritik feldispat, kuvars ve biyotitlerden olumutur. Bu deliller, detritik malzemenin (akllar, bloklar, arkozlarn bileenleri) ok az bir tanmayla civardaki sahalardan gelmi olduuna iaret etmektedir. Krkkale civarnda baz Paleosen yal Algli vaketalar (dey oyuntuluburrows) ve Nummulitli kire istiftalar tabakalarna bu krmz serinin st kesimlerinde rastlanmtr. Bu seriyi nehirsel-denizsel kiltalar ve ksmen trbiditik kumtalar mnavebesi takip eder.


Gneybatya doru Kreda'da Kreda formasyonunun alt ksm Nummulitli kire istifta ve sarms gri arkozik kumta seviyeleri kapsayan krmz seriden olumutur. Krkkale dolaylarnda olduu gibi burada da konglomera ve kumtalar mevcuttur ve granit, siyenit, diyorit paracklar kapsarlar. Burada bloklara nadiren rastlanr. Bu krmz seriyi nehirsel-denizsel kiltalar ve kumtalar takip eder. stifin st ksm konglomera ve kumtalarndan olumutur. Burada byk Paleosen kire istiftalar ktlelerine rastlanr. Bu ktleler 20 m uzunlua ve 4-5 m ykseklie eriebilirler. Bu kiretalarnn evresindeki klastikleri ayn zamanda olutuu sanlmaktadr. Daha gneybatda em dolaylarnda Kreda formasyonunun sadece alt ksm mostra verir. Burada Kreda formasyonu st seviyelerinde kireta tabakalar kapsayan krmz bir seriden ibarettir. Bu krmz seride kiltalar hkimdir. Konglomera ve kumtalar da mevcuttur, fakat dier kesitlerle mukayese edilirse tane boylarnda bir klme grlr. Nummulitik, Algli ve Miliolidli kire istifta miktarnda nemli bir art mevcuttur. Baz kk mercan resiflerine de (10 m apnda, 2-3 m kalnlnda) rastlanr. em'in batsnda Kreda formasyonunun alt ksm tekrar mostra verir; konglomera ve kumtalarnn hkim olduu kysal sedimentlerden olumutur. Neticede Krkkale'den Bl'ya doru aadaki gzlemler yaplmtr: Kreda formasyonunun alt ksmndaki krmz serinin tane boylarnn klmesi; Kireta tabakalarnn artmas. Bu arada depolanma ortamlar da, gel-git dzlklerinden (tidal flats) daha denizsel ortamlara deimektedir; Kreda formasyonunun st ksm boydan boya nehirsel-denizseldir. Genellikle st-Orta Eosen-Oligosen yal Bl formasyonunun krmz serisi Kreda formasyonunun zerinde zahir bir uyumlulukla bulunur. b. Tuz gl havzas Tuz gl, havzann takriben dou kenarn takip eden Aksaray fay zonunda Kreda formasyonu, Algli kireta veya st Senoniyen klastikleri (Haymana formasyonu) zerinde uyumlu bir ekilde yer alr. Havza kenarna yakn yerlerde kaba kumtalar ve konglomeralar depolanm olup, bunlar yanal olarak ve yukar doru lagner, kysal ve s deniz kiltalarna ve kumtalarna geerler. Karamollaua yaknnda istif, kysal kumtalaryle baslar ve havzann ortasna doru nehirseldenizsel sedimentlere geer. Tuz gl ile Bl arasnda, Paada dolaylarnda Kreda formasyonunun taban grlmez. Bu formasyonunun mostra veren ksm nehirsel-denizsel sedimentler ve trbiditlerden olumutur. Bl formasyonu bunlarn zerinde uyumlu olarak yer alr. Karacada ykseliminde, Yeniceoba dolaylarnda Ktkua yaknnda ofiyolitler zerinde krmz bir seri mevcuttur ve bu seriyi Paleosen yal Alveolinidli kire vake/istiftalar takip ederler. Krmz seri bol miktarda ofiyolitik malzeme paracklar kapsar. Detritik malzeme yakn civardaki ofiyolitik kaynaktan tremitir. c. Haymana havzas Kreda formasyonunun takriben 800 metrelik bir ksm, st Senoniyen Haymana formasyonunun zerinde uyumlu olarak bulunur. st Kretase-Tersiyer snrnda bazen Algli kireta birimi mevcut, bazen mevcut deildir. Tersiyer, tabanda bir klastik nite ile balar. Bu nite genellikle konglomera ve kumtalarndan ibaret olup, milta ve marn arakatklarna da rastlanr. Yaklak olarak 200 m kalnlkta olan bu seri karakteristik kk Nummulitler kapsar. Bol fosilli Alt Paleosen zerindeki ksm daha az fosilli olup, Paleosen-Eosen gei zonunda tehisi mmkn olmayan fauna kapsar.

Yener ARIKAN

Kreda formasyonunun zerinde Orta Eosen Nummulitli kireta birimi uyumlu olarak yer alr. Yer yer Nummulitli kireta kaybolmakta ve klastik sedimentler kesintisiz olarak Orta Eosene kadar uzanmaktadr. Bu durumda formasyon snr belirsizdir. d. Ereli-Ulukla mntkas Tuz gl havzasnn gney ksmnda, Ereli'nin gneydousundaki Kayasaray mevkiinde ince Tersiyer konglomeralar ve kristalin kiretalan diskordan olarak ofiyolitler zerinde yer alrlar. Dedeliky'de Paleosen yal kire vaketalar ofiyolitler zerinde bulunur. Bu kiretalarn, kiltalar ve kumtalar arakatkl volkanik tfler takip ederler. Ulukla dolaylarnda iftehan civarnda Paleosen kiretalan ofiyolitler zerindedir. Bu kiretalarn baz andezit interklasyonu kapsayan tfl kumtalar, nehirsel kumtalar ve kiltalar/eyller takip ederler. Bu blgede Paleosen-Tersiyer istifinin zerinde Bl formasyonuna atfedilen jips ve jipsli formasyonlar yer alr.

6. AYRAZ FORMASYONU (Nummulitik kireta birimi) (Levha VIII)

Ya: Orta Eosenin alt ksm. ayraz formasyonu ad Alt Orta Eosen sedimentlerinin Nummulitli kireta fasiyesine verilmitir. Klastik edeerleri haritada Kreda formasyonuna ithal edilmitir (Levha I). Havzann orta ksmnda bu Nummulitli kireta birimi Paleosen-Alt Eosen klastikleri zerinde uyumlu olarak bulunur. Havza kenarlarnda bu birim, Ankara'nn gneydousunda Ankara-Bl yolu civarnda ofiyolitler, Savcl civarnda granitler ve Krehir masifinde Bykkebir'in dousunda Hirfanl glnn bat kysnda ofiyolitler zerinde diskordan olarak bulunmutur. Bu durumda Orta Eosenin depolanma alan Paleosen-Alt Eosen Kreda klastiklerininkinin ok telerine uzanmaktadr. a. Haymana havzas ayraz'n batsna doru Alt Orta Eosen, marn arakatkl bol miktarda byk Nummulit ve Assilina'lar kapsayan Nummulitli kiretalarndan olumutur. ayraz'n kuzey ve dousuna doru Nummulitli kireta yanal olarak klastiklere geiir. Orta Eosen sedimentleri 600 metrelik bir kalnla eriebilir. b. Tuz gl havzas Bu havzada Alt Orta Eosen klastiklerle temsil edilmitir. Bu klastikleri, alttaki Kreda formasyonundan ayrmak ok zordur (beraber haritalanmtr, Levha I). ereflikohisar'n gneybatsnda Karamollaua dolaylarnda Nummulitli kireta birimi, yanal edeeri kiltalar ve ksmen trbiditli kumtalar mnavebesinden olumutur. c. Bl mntkas Havza kenarlarnda-Ankara ykseliminde Karaali civarnda ve Krehir masifinde Bykkebir ve Savcl dolaylarnda-ayraz formasyonu transgresif Nummulitli kireta fasiyesi ile temsil olmutur. ayraz formasyonunun anmaya urad sanlmaktadr; zira Bykkebir ve Savcl dolaylarnda sadece baz kalntlarna rastlanmtr.


Bl mntkasnn orta kesiminde ayraz formasyonu ayn yal edeeri, klastiklerle temsil olmutur. Formasyonlarn ya tayini biraz phelidir; zira ya kesinlikle Paleosen olarak tespit edilmi sedimentler zerindeki edeer formasyonlara sadece Alt Tersiyer olarak ya verilebilmitir.

7. BL FORMASYONU (Levha IX)

Ya: Orta Eosenin st ksm-Oligosen. st Orta Eosen-Oligosen esnasnda Haymana mntkas ykselmi ve fayla snrlanm bir graben durumu arz eden Tuz gl havzasnn kuzey kesiminin yn an olarak kuzeye dnmtr. Bu devirde Tuz gl havzasnn, Ankara'nn kuzeydousunda baka bir karalararas havza tekil eden ankr havzas ile balants kesinlikle kurulmutur. Tuz gl ve Bl mntkalarnda Bl formasyonu, ya Paleosen-Eosen klastikleri (Kreda formasyonu) veyahut da Nummulitli kireta birimi zerinde belirli bir asal diskordans olmakszn yer alr. Bununla beraber, sismik hat TG-7 de Tuz gl havzasnn dou ksmnda bu seviyeye tekabl eden ksmda belirli bir anma yzeyi grlebilir. a. Bl mntkas Bl mntkasnda kesitin alt ksm krmz seriden olumutur. Bu krmz seri; karasal konglomeralar, kumtalar ve kumlu kiltalar ile balar ve st seviyelerinde ince jips katklar kapsayan sarms gri kumtalarna geiir. Konglomeralar genellikle ofiyolit paracklarndan olumutur. Krmz seri zerine masif jips seviyeleri kapsayan zeytun gri milli kiltalar/eyller gelmektedir. Bu eylli ve jipsli ksmn zerinde de konglomeralar, kumtalar ve kiltalar yer alrlar. Masif jipsli seviyenin ya, altndaki ve stndeki seviyelerin paleontolojik verilerine dayanlarak kesinlikle stOrta Eosen olarak tespit edilmitir. stifin st ksm (arazide llmemitir), dier stratigrafik birimlerin debris'lerini kapsayan konglomeralar, tfler, tfl kumtalar ve bazalt tabakalarndan olumutur. Bl formasyonunun toplam kalnlnn 1000 metreden fazla olduu tahmin edilmektedir. Daha kuzeyde, Elmada silsilesinde, bu birim diskordan olarak ofiyolitler zerinde bulunur. Bu durum Nummulitli kireta biriminin burada mevcut olmadn gsterir. Bu birimin mevcut olmay depolanmama veya anma sebebiyledir. Bl formasyonunun tabannda konglomera ve kaba kumtalarnn hkim olduu krmz bir seri mevcuttur. Konglomeralar ok bol miktarda ofiyolit debris'leri kapsarlar. Bunlarn zerinde ierisinde Paleosen-Orta Eosen kireta akllar bulunan konglomera seviyeleri kapsayan grimsi kaba kumtalar yer alrlar. stifin orta ksm yeilimsi gri eyl ve miltalarndan olumutur. Bu ksmda batda ince karbonlu eyller, douda ise ince jipsli tabakalar mevcuttur. Aaal civarndan alman numunelerin pollen tayinleri bu ksm iin Oligosen ya vermitir. st ksm bilhassa Ankara dolaylarnda daha iyi gelimi olan volkaniklerden olumutur (Levha IX). b. Tuz gl havzas Tuz gl havzasnn dou kenarndaki yamalarda Alt Eosenin zerinde herhangi bir uyumsuzluk olmakszn st Orta Eosen-Oligosen Bl formasyonunun karasal krmz serisi bulunur. Fakat kontakt, bu seviyedeki mostralarn azl nedeniyle arazide gzlenememitir. Karandere civarndaki istif, ierisinde Paleosen yal Alveolinidli kire vake/istiftalar akllar bulunan konglomera seviyeleri kapsayan ak-orta koyu kahverengi kumlu kiltalar ile balar. Orta ksm kaln masif

Yener ARIKAN

jips ve kumta seviyeleri kapsayan zeytun siyah ve zeytun gri milli kiltalarndan olumutur. st ksm konglomera ile ak kanallarnda oluan kumtalaryle balar ve ince kumtalar, kiltalar/eyller mnavebesiyle devam eder. Palinoloji bu jipsli seviye iin st Eosen-Oligosen ya vermitir. Bu jipsli seviyenin zerindeki kiltalar Alt Tersiyer faunas kapsar. Ayrca altndaki ve stndeki seviyelerde Paleosen yal kireta akllar bulunmutur. Yukarda bahsedilen delillere dayanarak ve Bl kesiti ile mukayese ederek Tuz gl havzasndaki Bl formasyonunun jipsli seviyesi iin bir st Orta Eosen ya kabul edilmektedir. ereflikohisar civarnda Peenek deresinin sol yamacnda Bl formasyonu zeytun gri milli kiltalaryle balar. erisinde hi bir fosil bulunamamtr. Bunlarn zerinde kaln bir sarms gri, kaba arkozik kumtalar ve konglomera dizi yer alr. Kumtalar ve konglomeralar hemen hemen tamamiyle granit, siyenit, diyorit debris'lerinden olumu olup, tabanda Paleosen kiretalarnn akl ve bloklarna da rastlanr. Nehrin sa yamacnda bu kumtalar zerinde jipsli kiltalar bulunur. Palinoloji ynnden Oligosen yal olarak tespit edilmi olan bu kiltalar ierisinde linyit ocaklar mevcuttur. Bunun zerinde de beyaz gl kiretalan yer alrlar. ereflikohisar'n kuzeyinde 2 nci ve 3 nc kilometreler arasnda takriben 700 m kalnlkta kaln tabakal kaba arkozik kumtalar dizisi mostra vermektedir. Bunlarn zerinde jipsli seviyenin, tektonik olarak yer ald intiba uyanmakta ve Peenek nehrinin kaln kumta dizisinin edeeri olduu kabullenilmekteclir. Yukardaki gzlemlere dayanlarak aadaki kompozit stratigrafik sralamann Elmada, Bl ve ereflikohisar mntkalarnda Bl formasyonunu temsil edebilecek nitelikte olduu kansna varlmtr. Tabandan tavana doru: 1. 2. 3. 4. 5. Krmz seri, her yerde mevcut. Orta Eosen? Kaln jips seviyeleri kapsayan milli kiltalar. Elmada'da mevcut deil. Ya Bl mntkasnda kesinlikle Orta Eosen olarak tespit edilmitir. Paleosen-Orta Eosen akllar kapsayan konglomera ve kumtalar. Verilen ya: Orta-st Eosen. Kumtalar, milli kiltalar ve karbonlu-jipsli kiltalar. ereflikohisar yaknnda linyit mevcut. Bl'da mevcut deil. Palinolojik ynden ya st Eosen-Oligosen olarak tayin edilmitir. Bl ve Elmada dolaylarnda volkanikler ve ereflikohisar civarnda gl kiretalan. Kabul edilen ya: Oligosen.

c. Ulukla-Ereli mntkas Ulukla-Ereli mntkasnda Paleosen-Eosen klastiklerinin zerinde Bl formasyonunun jipsli fasiyesi yer alr.

8. NEOJEN SEDMENTLER (Levha X)

Ya: Miyo-Pliyosenden Pleyistosene kadar. Neojen karasal havzas bilhassa harita sahasnn gney kesiminde geni sahalar kaplar. Burada byk apl volkanizma nedeniyle tf seviyelerine sk sk rastlanr. Baz yerlerde sedimentasyon Miyosenden Pleyistosene kadar devamldr. Baz yerlerde de Neojen istifinin sadece st ksm mevcuttur. Dolaysyle hem alt, hem de st ksmlar dier yal stratigrafik birimler zerinde diskordan olarak bulunurlar.


Neojen istifinin alt ksm aada belirtildii gibi fasiyes deiiklikleri gsterir. Tuz gl havzasnda Aksaray dolaylarnda sar, beyaz ve krmz tfler ve tf breleriyle az miktarda kalkerli kumtalar ve konglomeralar mevcuttur. Bunlara Aksaray volkanikleri ad verilmitir. Chaput (1930) (bakz. Erol, 1956) harita sahasnn dousunda ncesu ile rgp arasnda Karaindere ky civarnda tfler ierisinde Ponsiyen yal nemli bir omurgal yata kefetmitir. Ponsiyen omurgallarna, Yalnlar ve zbrak (1950-1951) tarafndan Kayseri'nin kuzeydousunda ve kuzeyinde (harita dnda), Tschachtli (1942) tarafndan da Elmada dolaylarnda Karacahasan'n dousunda rastlanmtr. Gl kiretalan Tuz gl batsnda Cihanbeyli dolaylarnda gayet iyi gelimitir ve gneydouya Sultanhan zerinden Aksaray'a doru uzanr. Tuz glnn gneyinde beyaz gl kiretalan ve marnlar bol miktarda Pliyosen tatl su fosilleri kapsarlar (Druitt, 1959; Lahn, 1946). Tuz glnn dousunda alacal konglomeralar ve kumtalar hkimdir. Kesikkpr-Karakeili dolaylarnda istifin alt ksm kumtalarndan ve ince jips seviyeleri kapsayan marnlardan olumutur. Karaman civarnda (harita sahasnn gneybatsna doru) kysal Helvesiyen sedimentleri zerinde Aksaray volkaniklerine benzer tfl-glsel sedimentler yer alr. Ayrca balk artklar nedeniyle de Aya dolaylarndaki istifin alt ksm Helvesiyen-Tortoniyen yandadr. Burada da Aksaray ve Karaman dolaylarndakine benzer bir durum vardr. Netice olarak Neojen istifinin alt ksmnn ya, genellikle Miyosen olmasna ramen muhtemelen Pliyosene de uzanmaktadr, Neojenin st ksm havzann tamamnda nehirsel ve glsel sedimentlerle karakterize olmutur. Bu sedimentler akl veya konglomeralar, kum veya kumtalar, killi sedimentler ve kalilerden olumutur. Volkaniklere st ksma doru rastlanr (Karacada ve Hasanda volkanikleri). Tuz gl havzasnn gneyinde Toros dalarnda Neojen, klastik sedimentlerden olumutur. Tabanda 500-600 m kalnlkta konglomeralar mevcuttur. Bunlarn zerinde marnlarla mnavebeli kumtalar bulunur. Bu klastiklerde karakteristik fosil bulunamamasna ramen, bunlarn Toros dalan civarndaki kalkerli ve fosilli Miyosen sedimentleri (Blumental, 1941) ile ayn yata olduklar tahmin edilmektedir.

9. MAGMATK KAYALAR (Levha I)

Krehir masifini tekil eden magmatik kayalar fenokristalli granit, siyenit ve granodiyoritlerdir. Asit ve bazik plutonlar, Lahn (1949) tarafndan Hersiniyen kkenli ve dier baz almaclar tarafndan da ya Paleozoyik sonlan olarak kabul edilmitir. Bununla beraber Burchardt (1957), asit plutonlarn daha evvelce kvrmlanm metamorfikleri kestiklerini gzlemi ve Paleosen yal olacaklar neticesine varmtr. Ketin (1955), iekda civarnda (harita sahann dnda) asit intruzyonlarn st Kretase marn ve kiretalarna nfuz ettiini ve onlar termal metamorfizmaya urattn gzlemitir. Yakn gemiteki gzlemlerimize gre, inceleme sahasnda magmatik kayalar drt gruba ayrlmtr. Bunlar iki ayr ve belirli asit intruzyon grubu, ofiyolitler ve eitli yataki ekstruzif volkaniklerdir. 1. Asit intruzyonlarm ilk ve eski faz, Krehir masifinin metamorfik kayalar ve bunlarn netamorfizmasyle ilgilidir. Bu intruzyonlar muhtemelen Kaledoniyen kkenlidir. Bu grubun kayalar granit, granit-gnayslardan mteekkildir ve son derece alterasyona uram olup, az dalgal yu-

Yener ARIKAN

zeyler ve topografyada alak rlyefler tekil ederler. Bu grubun debris'leri Bilgtay (1960) tarafndan Mesozoyik kireta grubu tabannda ve tarafmzdan da Aksaray fay zonunda Haymana formasyonunun krmz serisinde bulunmutur. 2. ikinci faz, ofiyolit napnn yerlemesinden sonra meydana gelmitir. Bu grubun kayalar daha nceden kvrmlanm metamorfiklerin ve birinci asit intruzyon faznn kayalar iine nfuz etmitir. Kesikkpr civarnda ofiyolitler ikinci intruzyonun pegmatitleri tarafndan kesilmitir. Ayrca bu ikinci fazn kayalar ilk fazn kayalarnn anklavlarn kapsar ve topografyada yksek rlyefler tekil ederler. Bu kayalarn akl ve bloklarna Paleosen sedimentleri iinde rastlanmtr. Bu intruzyonlarn Kretase sonunda Laramid faz esnasnda meydana geldii sanlmaktadr. Ofiyolit karma: Ofiyolitler bal sedimentler (radyolaritli vaketalar), st Kretase (Santoniyen-Kampaniyen ?) yana iaret etmektedir. Ofiyolitin yerlemesi muhtemelen Kampaniyen balarnda olmutur. Ekstruzif volkanikler: a. Aglomera, tfl kumtalar ve andezit seviyelerine Paleosen sedimentleri iinde rastlanmtr. b. Andezitler, tfler ve baz bazaltlar yer yer Orta Eosen-Oligosen jipsli formasyonlar zerinde bulunurlar. c. Tfler, aglomeralar ve andezitik lavlar Aksaray civarnda mevcuttur. Burada tfler iinde Ponsiyen omurgallar bulunmutur. d. Genellikle andezitik lavlar Pliyosen ve Pleyistosen esnasnda fkrmlardr. Bu volkaniklerin detayl tarifleri daha nceki Sedimenter stratigrafi bahsinde verilmiti.

3.

4.

II. TEKTONK

Yapsal elemanlar (Levha II) nceleme sahasnda yapsal elemanlar iki esas gruba ayrlmtr: Kristalin masifler ve karalararas Sedimenter havzalar. Bu yapsal elemanlarn birbirleriyle olan ilikilerini daha iyi anlamak iin bunlarn Mesozoyik ve Tersiyer rtlerinin (ya hi kvamlanmam veya ok az kvrmlanm Neojen sedimentleri hari) stratigrafisinin ksa bir zeti verilecektir.

1. KRSTALN MASFLER

Kristalin masifler otokton Orta Anadolu Masifleri ve parotokton Ankara karmandan ibarettir. Bunlarn her ikisi de Anatolia ad verilen kta ktlesine aittir. a. Orta Anadolu masifleri Orta Anadolu masifleri, douda Krehir masifi ve batda Sivrihisar-Bozda masifi ile temsil olunur. Krehir masifi asit intruzyonlarla ilgili metamorfik kayalardan olumutur. Bunlarn zerinde tektonik olarak ofiyolitler bulunur.


Sivrihisar-Bozda masifinde, metamorfik ve Paleozoyik kayalar zerinde Mesozoyik kireta grubu diskordan olarak bulunur. Ofiyolitler, Sivrihisar masifinin kuzeydou ucunda Paleozoyik ve Mesozoyik kayalar zerinde rastlanmtr. Masifler zerinde st Senoniyen-Tersiyer yal hi bir kayaca rastlanmamtr. Fakat bunlar masiflerin kenarlarnda ilerleyen (onlap) bir dizi tekil ederler. Krehir ve Sivrihisar masifleri, st Senoniyenden Oligosene kadar olan devrede kara tekil etmi olup, karalararas havzalar sedimente beslemilerdir. b. Ankara ykselimi Ankara ykseliminde temel, Paleozoyik grovaklarmdan olumutur. Bunlarn zerinde Mesozoyik kireta grubu diskordan olarak bulunur. Ankara karma ad verilen Sedimenter rtde ofiyolitler Ankara ykseliminin gney ve dou taraflarnda mostra veren kayalarn en nemlisini tekil eder. Ofiyolitler belirli bir yapsal pozisyon igal ederler. Bunlar, ya Mesozoyik kireta grubu zerinde veya bunlarn anmaya urad yerlerde Paleozoyik formasyonlarn zerinde bulunurlar. st Senoniyen sedimentleri, Ankara ykseliminin gneybat kenarnda depolanmlardr. Baz kalntlar M.T.A. jeoloji haritalarnda iaretlenmitir. Paleosen-Eosen kayalar mevcut deildir veya Ankara ykseliminin bat ksmnda ok az miktarda bulunurlar. Bl formasyonunun (Oligosen?) Ankara ykseliminde ilerleyen (onlap) seri meydana getirdii dou ksmda, Paleosen-Eosen sedimentler masifin kenar ksmnda depolanm ve daha sonra Bl formasyonunun depolanmasndan nce anm olabilir. c. Netice Alt Jurasikten Senomaniyene kadar Ankara ykselimi Orta Anadolu ile tek ve devaml bir karbonat platformu tekil etmitir. Sedimenter tarihe, Anadolu ktasnn bir parasn tekil eden bu her iki sahada birbirine ok benzemektedir. Kuzey Tetis Okyanus tabannda oluan otiyolitler (Horstink, 1970), Santoniyen sonunda veya Kampaniyen balarnda bu platform zerine itilmilerdir. st Senoniyenden Oligosene kadar olan devrede Ankara ykselimi karalararas ukurlarn kuzey snrn tekil etmi, dier taraftan Krehir ve Sivrihisar masifleri (bunlar bu zamanda karasal alanlard) bu ukurlarn srasyle dou ve gneydou, bat ve gneybat snrn meydana getirmitir. Bu devirde vuku bulan sedimentasyon bu masiflerin sadece kenar kesimlerinde yer almtr. Oligosen yal Bl formasyonunun itilme olayna katlmas nedeniyle Ankara karma Oligosen sonlarnda veya Miyosen esnasnda gneye doru itilmitir. Ankara ykselimi ile Krehir masifi arasndaki mesafenin kk olduu Bl mntkasnda dik al bindirmeler husule gelir. Ankara karmann karalararas ukurlarn zerine itildii yerlerde dar al bindirmeler grlr. Ankara ykselimi ile Orta Anadolu masiflerinin benzer jeolojik tarihelere haiz olduklar grlr. Buna gre Ankara ykseliminin Pontidler'e Ketin'in (1959) belirttii gibi deil de Anatolia kta ktlesine ait bir birim olduu dnlmektedir. Egeran-Lahn'n (1951) teklif ettii gibi bu blgede bunlar iki ayr ana tektonik birime ayrmak da lzumsuzdur.

2. KARALARARASI SEDMENTER HAVZALAR

Karalararas havzalar, bilhassa st Senoniyen ve Alt Tersiyer esnasnda meydana gelmi, aadaki uzunluuna gelimi Sedimenter havzalar iine alr.

30

Yener ARIKAN

a. Haymana havzas Haymana havzasnn temeli ofiyolitlerden ve bunlarn anm olduklar yerlerde de Mesozoyik kireta grubundan oluur. Bu sonuncuya sadece Haymana antiklinalinin nvesinde rastlanmtr. Haymana havzas Tuz gl depresyonunun bir devam olarak st Senoniyen-Orta Eosende gelimitir. Orta Eosen Nummulitli kireta biriminin (ayraz formasyonu) depolanmasndan sonra bu havza ykselmi ve Karacada ykselimi ile birlikte karasal sahalar tekil etmitir. Haymana havzasnda Bl formasyonu oluuklarna rastlanmamtr. Yzeyde grlen Paleosen formasyonlarnda dou-bat kvrmlar grlr ve bunlar kuzeybatya doru gneydou-kuzeybat ynn alrlar. Bu yn aa yukar Ankara ykseliminin bindirmesinin n cephesine paraleldir. b. Tuz gl havzas Tuz gl havzasnn petrol jeoloji temelinin, Orta Anadolu'nun Paleozoyik ve Mesozoyik kayalarnn zerinde bulunan ofiyolitlerden olutuu sanlmaktadr. Tuz gl havzasnda sedimentasyon, st Kretaseden Oligosen sonuna kadar devaml olmu ve havzann graben ekli ancak st Orta Eosen-Oligosen esnasnda gelimitir. Tuz gl grabeni kuzeybat-gneydou ynl faylarla snrlanmtr (douda Aksaray fay zonu ve batda Karacada ykselimini snrlayan faylar). Tuz gl depresyonunu douda snrlayan dik yamalardaki kuzeybat-gneydou ynl iddetli kvrmlanmalar kuzeybat-gneydou ynl Aksaray fay zonunun tesiri altnda kalmlardr. Kuzeye doru bu yaplar ynlerini deitirmekte, nce kuzey-gney (Paada mntkasnda) ve sonra da kuzeydou-gneybat (Bl mntkasnda) ynn almaktadr. st Kretase-Oligosen sedimentlerindeki bu iddetli kvrmlanmalar yataya yakn durumdaki Neojen sedimentlerinin kaln rts (400-500 m) altnda kaybolurlar. Sismik ettler Tuz gl havzasnn orta kesiminde derin bir ukurun varln ortaya karmtr. Bu derin ukur fay hareketlerine ve tuz domlanmasna bal olarak hafif kvrmlanmaya maruz kalmtr. Kuzeydouya doru bir ana fay zonu (Aksaray fay zonu) havzann kenarn tekil eder (Levha XI). Bu fay zonunda sismik, kark bir faylanma, Sedimenter incelme ve kaybolma ile kvrmlanma gsterir. Tanmlanmas zor olmakla beraber, bu ksmda hidrokarbon kapanlar beklenebilir. Havzann bat ksmndaki sismik hatlarda diyapir yaplar gzlenmitir. Bu yaplar Tuz gl havzasnn kuzeybat-gneydou ynn takip ederler. Sismik veriler bu diyapir yaplarn komplike srtlar olduu, belki de dom veya tkalar (plug) eklinde bulunduu kansn uyandrmaktadr. Halihazrda sismik yaplan alan bu yaplar tafsiltl bir ekilde snrlamaya kfi deildir. Bu nedenle sismik hatlarndaki yaplar birbirleriyle badatrmakta yardmc olmas amacyle gravite etd yaplmtr. Sismik hatlardaki ykseltiler ile Bouguer negatifleri (bazen hafife yana kaym olmasna ramen) arasnda bir genel iliki grlmtr. Bu yaplardaki diyapir malzemesi byk bir ihtimalle tuzdur. Sismik hatlarda grlen diyapirler stnde yzeyde tuzlu gller bulunmutur (Akgl ve Bezirci gl) ve tuzlulua krklar boyunca ykselen tuzlu sularn sebep olduu kanaatine varlmtr. Batdaki diyapir hatt zerinde tuzlu su kaynaklar da mevcuttur. Tuzun ya bilinmemekle beraber Orta Eosen veya st Kretasedeki evaporitlerle korele edilebilir.


iki ana diyapir srtna tekabl eden, biri douda dieri batda olmak zere iki Bouguer negatif hatt haritalanmtr (Uurtas, yaynlanacak). Sismik kesitlerde dou hattnn Neojen diskordansm etkilemedii grlr. Halbuki bat hatt bu diskordans etkilemektedir. u halde havzann orta kesimine yakn olan dou hattndaki tuz ykseliminde hareketler batdakinden daha nce sona ermitir. Bat hatt muhtemelen bu olaylara bal olarak meydana gelmi olan topografik depresyon (Emekaya depresyonu) vastasiyle arazide de takip edilebilir. Bu diyapir yaplarn, bilhassa bunlarn yamalarnda, hidrokarbon iin elverili ekonomik kapanlar tekil edebilecei beklenebilir. Kaplumbaa srt tipinde domlar aras kapanlar hidrokarbon birikimi iin elverili yerlerdir. c. Bl havzas Yukarda bahsedilen her iki karalararas havza gibi, Bl mntkasnda da temel ofiyolitlerden ve bunlarn anm olduklar yerlerde de Krehir masifinin metamorfik kayalarndan olumutur. Bl mntkasnda sedimentasyon En st Mestrihtiyende balam ve Oligosen sonuna kadar devam etmitir. Bl mntkasnn yapsal hatlar Ankara ykselimi bindirmesinin n cephesine aa yukar paraleldir. d. Netice Kuzeyde karalararas ukurlardaki yaplarn hatlarnn oluumu Ankara karmann bindirme yn ile ilgilidir. Gneyde yaplar genellikle Tuz gl grabeninin kuzeybat-gneydou fay hatlar ve bu faylarn meydana getirdii paralel diyapir hatlarnn tesiriyle olumulardr.

II. JEOLOJK TARHE

Tuz gl havzasn evreleyen masiflerin belirli bir ekilde metamorfik olan kayalarnn Alt Paleozoyik, byk bir ihtimalle Kambriyen yal olduklar tahmin edilmektedir ve muhtemelen Kaledoniyen orojenezi esnasnda metamorfize olmulardr. Bunlarn zerinde Silriyen graptolitli istleri yer alr (Toroslar). st Karbonifer-Orta Permiyen kiretalan, kvrmlanm ve az metamorfik st DevoniyenAlt Karbonifer kayalar zerinde transgresif olduu kansn uyandrmaktadr. Bu kayalar muhtemelen bir erken Hersiniyen orojenik fazna maruz kalmlardr. Bunu muhtemelen Permiyen sonunda meydana gelen son Hersiniyen ykselimi takip etmitir. Ankara civarnda rastlanan Triyas oluuklar Orta Anadolu'da bilinen yegne Alt Mesozoyik sedimentleridir. Triyasn bu blgenin byk bir ksmnda anm olduu kabul edilmektedir. Jurasik transgresyonu ince bir taban konglomerasyle balar (Ankara yaknnda Hasanolan dolaylar) ve bu transgresyonu Alt Kretaseye kadar devam eden kalkerli Sedimentlerin hkim olduu bir depolanma devri takip eder. u halde Jurasik-Alt Kretase boyunca Orta Anadolu geni bir karbonat platformu tekil etmitir. Muhtemelen Alt Kampaniyende ofiyolitlerin yerlemesinden nce Orta Anadolu ykselmiti. Bunu takip eden anma safhas blgenin byk bir ksmndan Mesozoyik kiretalarn andrmtr. Bylece baz yerlerde ofiyolitler direkt olarak Paleozoyik metamorfiklerinin zerinde bulunmaktadr.

Yener ARIKAN

Ofiyolit napnn yerlemesinden sonra da Orta Anatolia anmaya maruz kalm, bol miktarda ofiyolit debris'i ofiyolit sonras st Kretase havzalarna tanmtr (Levha VI). Tuz gl havzasnda sedimentasyon st Senoniyenden Oligosene kadar devaml olup, tam bir Sedimenter siki tekil eder (Levha IV, V). Transgresyon Kampaniyen-Mestrihtiyende balamtr. Havzann kenar kesimlerinde krmz serilerle temsil edilmi olup, yukarya ve havza merkezine doru kysal, s deniz sedimentlerine geiirler (Haymana formasyonu) (Levha VI). st Kretase-Tersiyer snr ounlukla Algli resiflerin gelimesiyle belirlenmitir. Algli kireta biriminin mevcut olmad yerlerde gei tedricdir. Krehir masifinde kvrmlanm sedimentler iindeki granit intruzyonu bu devirde meydana gelmitir. Paleosen-Alt Eosen balca klastiklerden olumutur. Bu klastikler, masiflerde krmz seri ve havza kenarlarnda kaba sedimentlerle balar; yanal olarak ve yukar doru kysal ve s deniz sedimentlerine geiir (Levha VII) (Kreda formasyonu). Orta Eosen, evvelce mevcut karalararas havzalarn snrlarnn tesine yaylan bir denizsel transgresyonla belirlenmitir. Krehir masifinde geni sahalar muhtemelen transgresif Nummulitli kiretalan ile rtlmlerdir. Bu st Senoniyende balayan subsidansn Orta Eosene kadar devam ettiine bir delildir. Bununla beraber, mteakip anma safhas nedeniyle Orta Eosen kiretalan sadece havza kenarlarnda muhafaza edilmilerdir; rnein Savcl ve Bykkebir. Deniz Orta Eosen sonlarna doru ekilmeye balamtr. Tuz gl havzas kuzeybat-gneydou ynl faylarla snrlanm bir graben eklini almtr. Ykselen masiflerde ve Haymana mntkasnda depolanma olmamtr (Levha IX). Mteakip anma safhasnda ykselen sahalar anm ve anma rnleri Tuz gl grabenine tanmtr. Bu grabende Orta Eosende s deniz ve kysal sedimentler, st Eosen-Oligosen esnasnda da karasal sedimentler depolanmtr (Levha II, IV, V). st Senoniyenden Orta Eosene kadar Haymana havzas, Tuz gl havzasnn kuzeybat ksmn tekil etmitir. Nummulitli kireta biriminin (ayraz formasyonu) depolanmasndan sonra bu havza Karacada ykselimi boyunca ykselmitir. Tuz gl havzasnn Mestrihtiyende kmeye balayan Bl havzas ile irtibat Paleosende meydana gelmi ve Orta Eosen-Oligosen boyunca devam etmitir. Bu havzalarn esas deformasyonu Oligosen sonlarnda veya Miyosende meydana gelmitir. Diyapir hareketleri yalar kesinlikle bilinmeyen Tersiyer sedimentlerine tesir etmitir. Neojen esnasnda yer yer oluan havzalarda deiik kalnlkta volkanik malzeme, gl kiretalan ve karasal sedimentler birikmitir. En yeni deformasyonun Pliyosende meydana geldii sanlmaktadr. Zira sismik hat TG-7 de ya Ponsiyen olarak tespit edilmi volkaniklerde hafif bir deformasyon grlmektedir (Levha XI). Bu hareketler Trkiye'nin tamamn tesir altna alan son kompresyonel tektonik faza baldr. Bu tektonik faz Anatolia'nin oynak kenar ksmlarnda bindirmeler meydana getirmi, istikrarl Anadolu bloklar ise bu hareketlerden pek rahatsz olmamlardr. Nebert (1958), Ankara'nn 40 km batkuzeybatsnda Kay-Bucuk dolaylarnda (harita sahas dnda) Pliyosen sonras hareketlerin (Wallachian faz) varln ispatlamtr. Neojende meydana gelen ve Pleyistosene kadar devam eden tansiyonel hareketler tarih devirlere kadar uzanan volkanik faaliyetlere sebep olmutur.


IV. PETROL JEOLOJS 1. HDROKARBON YZEY BELRTLER (Levha II)

a. Petrol szntlar Petroll kumlara Mobil tarafndan ayraz'n gney ve gneybatsnda Haymana antiklinalinin kuzey kanadndaki yzey mostralarnda rastlanmtr. Bu kumlar hemen Algli kireta birimi altnda mostra vermekte ve takriben 1.5 m kalnlktadr. Batya doru Ankara-Haymana karayolu zerinde bu ince petroll zon konglomeratik olmakta ve 6.5 m kalnla erimektedir. Ayn mntkada takriben 2 m kalnlkta petroll kumlara, Algli kireta biriminin takriben 150 m stnde Alt Paleosen kesitinde de rastlanmtr. Eosen sonras bazaltlarn atlaklarnda ar asfalt ile birlikte kk faal bir petrol szntsna, harita sahas dnda Haymana antiklinalinin kuzey ksmnda Pazar (Sorba) kynn 2-2.5 km dousunda Karagney deresi vadisinde bir fay zonu boyunca rastlanmtr. Pazar, Ankara-stanbul karayolu yaknnda Ankara'nn takriben 65 km kuzeybatsndadr. Burada M.T.A. tarafndan semeresiz birok s kuyu delinmitir (zbey, 1958). b. Asfalt belirtileri Kk yersel asfalt belirtilerine birok yerlerde rastlanmtr: Haymana'nn gney-gneydousunda Karahoca'da asfaltl kiretalarnn takriben 1.5 metrelik bir ksmnn mostralar gri eylli yamata grlr. Stratigrafik kesitin bu ksm muhtemelen Paleosen yaldr. Kireta kahverengimsi gri, killi ve atlakldr. Kayacn baz ksmlarna asfalt yerlemesi atlaklar boyunca olmutur. Asfalt kibrit ateinde kaynar (Mobil raporlar). Haymana dolaylarnda harita alannn dnda Sakarya kyn hemen gneybatsnda ok kk asfalt beneklerine Nummulitli kireta birimini kesen kalsit damarlarnda rastlanmtr (Taman, 1950). Haymana'nn kuzey ve kuzeydousundaki sahada asfalt belirtilerine, En st Kretase yal kumtalar ile Paleosen Algli kireta biriminde ve bunun zerindeki Paleosen kumtalarnda (Kreda formasyonunun alt ksm) rastlanmtr. Polatl dolaylarnda asfalt, Karahamzal iftliinin 1.5 km kuzeyinde mamolu aynn bat sahilinde Orta Eosen marnlarndaki kalsit damarlarnda bulunmutur (Taman, 1950). Tuz gl yarmadasnda Karamollaua gneyinde Paleosen-Eosen Kreda formasyonunun gzenekli kumtalarnda l asfalt belirtilerinin varlndan bahsedilmektedir (Druitt, 1959). Burada asfalta satre tabakalar asfaltsz tabakalarla mnavebelidir.

2. ANA (KAYNAK) KAYALAR

Haymana havzasnda muhtemel ana kayalar st Senoniyen istifinde mevcuttur. Bilhassa sralamann st ksm bol miktarda siyah eyller ve ak deniz kiltalar kapsar. Bu muhtemel ana kaya kesitinin an kalnlk ve fasiyes deiiklikleri gsterdii bilinmektedir.

Yener ARIKAN

Tuz gl havzasnda st Senoniyen ve Paleosen-Eosen sedimentleri sadece Tuz gl havzasnn kuzeydou kenar boyunca yer alan mostralarda mevcuttur. Bu sedimentler karasal, kysal, s deniz oluumlardr ve havzann merkezine doru derinleme belirtileri gsterirler. Bu belirtiler sismik hat TG-7 de grlebilir (Levha XI). Bu sismik hatta eitli seviyelerdeki refleksiyonlar havza merkezine doru kaybolmakta ve eyllere gei okluuna iaret etmektedir. Bu durumda eitli yata elverili ve nemli ana kayalarn Tuz gl depresyonunun orta kesiminin altnda mevcut olabilecei dnlebilir.3. HAZNE KAYALAR

Elverili hazne kaya seviyeleri, Paleosen Algli kireta biriminde mevcut olabilir. Bu birimin bilhassa Tuz gl havzasnn kenar ksmlar boyunca gelimi olabilecei beklenmektedir. Mostralarda bu birimin ilk gzeneklilii (primary porosity) ok zayf-zayftr; fakat yer yer gayet gzel gelimi tali boluklu gzeneklilik (vuggy secondary porosity) gzlenmitir. Algli kireta birimi de dahil st Mestrihtiyen kayalarn kaln bir blmnn rezidel asfalt kapsad belirtilmektedir (Erk, 1957). Gzenekli kumtalar Paleosen, Eosen ve Oligosen serilerinin birok seviyelerinde mevcuttur ve iyi nitelikte hazne kayalar tekil edebilirler. Petroll iki kumta seviyesi Haymana antiklinalinin kuzey kanadnda, Algli kireta biriminin hemen altnda ve stnde mostra vermektedir (Mobil raporlar).4. RT KAYALAR

Kaln Tersiyer kiltalar ve eylleriyle Bl formasyonunun evaporitli blmnn elverili rt kayalar tekil edecekleri sanlmaktadr.5. YAPILAR VE KAPANLAR

Tuz gl havzasnda grlen yegne yzey yaplar havzann dou kenar boyunca uzanan Aksaray fay Zonundaki baz iddetli kvamlanmalardr. ereflikohisar yaknnda bu zonda delinen Esso arama kuyusu (son derinlik 8 635 ayak) hi bir petrol ve gaz belirtisine rastlamakszn PaleosenEosen dizisinin st ksmna erimitir. Kuyu, alt ayr fay bloku gemitir ve Esso delinen kesiti korele edememiir. Sismik ettler Tuz gl havzasnn orta ksmnda iki fay zonuyle snrlanm d rin bir ukur gstermektedir. Havzann merkezinde petroln jeolojik temeli 10 000 m derinlie eriebilmekte ve tedric olara dou ve batya doru ykselmektedir (Levha XI). Aadaki kapan imknlar dnlebilir. Havzann bat ksmnda: Diyapir yaplara bal kapanlar. Bilhassa diyapirlerin yamalarnda ve kaplumbaa srt tipinde domlar aras kapanlar. Havzann dou ksmnda: Fay kapanlar: Fay hareketlerine bal hafif kvrmlanmalar. Stratigrafik kapanlar: Havza kenarndaki an fasiyes deimeleri baz stratigrafik kapan meydana getirebilir. Bununla beraber bu kapanlar tespit etmek kolay deildir. Hem de bunlar fay kapanlar ile birlikte bulanabilirler.


V. NETCE

Jeolojik ettler genellikle Tuz gl havzasnn kuzeybat, kuzey ve kuzeydousunda yaplmtr. Tuz gl depresyonundan elde edilen jeofizik veriler ile birletirilen saha gzlemleri Tuz gl havzasnn, baz yerlerinde kalnl 10 km yi aan bir st Kretase ve Tersiyer dolgusuna haiz nemli bir Sedimenter havzann bir ksmn tekil ettiini gstermektedir. Bu havzada Kohisar-1 (Esso, son derinlik 8 635 ayak) arama kuyusu haricinde hi bir kuyu almamtr. Bu kuyu yzeyde uygun bir yerde almam olup, kark tektonik nedenlerle stratigrafisi hakknda pek az bilgi vermektedir. Hidrokarbon oluumu mostralar daki eitli petrol ve asfalt belirtilerinin varlyle belirlenmektedir. Kaln st Kretase ile muhtemelen daha gen yal eyl seviyelerinin elverili ve nemli ana kaya olabilecekleri sanlmaktadr. Bu sevilerin derin gmlmeler nedeniyle havzann orta ksmnda gaz oluum safhasna eriebilmeleri de mmkndr. Elverili ve nemli hazne kaya seviyeleri eitli yataki (Paleosen, Eosen, Oligosen) kumtalarnda ve Paleosen karbonatlarnda beklenmektedir. En mit verici kapan sahalar havzann gneybat ksmnda sismik ettler neticesi ortaya kan diyapir ykselmeleridir. imdilik ikinci dereceli olarak kabul edilen dier imknlar havzann kuzeydou yamacnda stratigrafik anomali ve faylanmaya baldr.

TEEKKR

Yazar, bu yaznn yaynlanmasna izin veren N.V. Turkse Shell'e samim teekkrlerini sunar.

Yayma verildii tarih, 31 ekim 1974

BBLYOGRAFYA VE REFERANSLAR

AKARSU, . (1959): Ankara blgesi, Polatl ve civarnn petrol jeolojisi. M.T.A. Derg., no. 52, Ankara. BAILEY, E. B. & McCALLIEN, W. J. (1950): Ankara Melanj ve Anadolu ariyaj. M.T.A. Mecm., no. 15/40, Ankara. BAYKAL, F. (1941): Krkkale-Kalecik ve Keskin-Bl mntkalarndaki jeolojik ettler. M.T.A. Rap., no. 1448 (yaynlanmam), Ankara. BLGTAY, U. (1960): Hasanolan-Ankara civarnn jeolojisi. M.T.A. Derg., no. 54, Ankara. BLUMENTHAL, M. (1937): Kzlrmak ile Yeilrmak arasndaki mntkada bulunan linyit, hidrokarbr ve bitml ist yataklar. M.T.A. Rap., no. 164 (yaynlanmam), Ankara. (1941): Nide ve Adana vilyetleri dahilindeki Toroslar'n jeolojisine bir bak. M.T.A. Yaynl., seri B, no. 6, Ankara. BRELIE, G.v.d. (1958): Ankara vilyetine bal Kay-Bucuk linyit kmr zuhurunun ya durumu hakknda palinolojik tetkikler. M.T.A. Derg., no. 50, Ankara. BUCHARDT, W. S. (1957): 1953 ve 1954 yaz aylarnda Orta Anadolu'da yaplan 1:100 000 lekli jeolojik harita almalar hakknda rapor. M.T.A. Rap., no. 2675 (yaynlanmam), Ankara.

Yener ARIKAN DNEL, B. (1958): Geology of Haymana-alda Anticline (District II, licences No. 146-147). Turkish Gulf O il Co. Petr. Adm. DRUTT, C.E. (1959): Preliminary report on the petroleum possibilities of the Tuz Gl and Ereli licences. Turkish Gulf Oil Co. Petr. Adm. EGERAN, N. & LAHN, E. (1951): Kuzey ve Orta Anadolu'nun tektonik durumu hakknda not. M.T.A. Mecm., no. 16/41, Ankara. ERENTZ, C. & TERNEK, Z. (1959): Trkiye sedimentasyon havzalarnda petrol imknlar. M.T.A. Derg., no. 53, Ankara. ERK, S. (1957): ayraz-Haymana (Kk alda). A Stratigraphic study. Turkish Gulf Co. Petroleum Administration. EROL, O. (1956): Ankara gneydousundaki Elma da ve evresinin jeolojisi ve jeomorfolojisi zerinde bir aratrma. M.T.A. Yaynl, seri D, no. 9, Ankara. GANSSER, A. (1958): Report on a short visit to the ankr and Haymana blocks of the Turkish Gulf Oil Co. Petroleum Administration. HORSTNK, J. (1970): The late Cretaceous and Tertiary geological evolution of Eastern Turkey. Proceedings of the First Turkish Petroleum Congress. KETN, . (1955): Yozgat blgesinin jeolojisi ve Orta Anadolu masifinin tektonik durumu. T.J.K. Blt., vol. VI, no. l, Ankara. (1959): Trkiye'nin orojenik gelimesi. M.T.A. Derg., no. 53, Ankara. KLEINSORGE, H. (1940): Kohisar Tuz gl civarn gsteren bir jeolojik haritaya mteallik muhtasar izahat. M.T.A. Rap., no. 1048 (yaynlanmam), Ankara. LAHN, E. (1941): Aksaray-Konya arasndaki volkanik arazi. M.T.A. Mecm., no. 1/22, Ankara. (1946): Les depots pliocenes et quaternaires de la region de Konya-Burdur. st. Univ. Fen Fak. Mecm., XI B/2. (1949): Orta Anadolu'nun jeolojisi hakknda. T. J.K. Blt., cilt II, no. l, Ankara. MOBL (1960): Surrender report. Licences 360-361-362-363. District II, Turkey. Petroleum Administration. NEBERT, K. (1958): Anadolu'nun en gen jeolojik-tektonik olay hakknda bir ett: Ankara vilyetinin (Kay-Bucuk) civarndaki Wallachien orojenez safhasnn ispat. M.T.A. Derg., no. 50, Ankara. NORMAN, T.N. (1969): A method to study the distribution of heavy mineral grain abundance in a turbidite. Sedimentology, vol. 13, no. 3/4. OKAY, A.C. (1954): Kayseri, Nide ve Tuz gl arasndaki blgenin jeolojisi. M.T.A. Rap., no. 2252 (yaynlanmam), Ankara. ZBEY, S. (1958): Ruhsat no. 152 nin jeolojisi II. Blge Sorba sahas. Turkish Gulf Oil Co. Petr. Administration. PAREJAS, E. (1940): La tectonique transversale de la Turquie. Rev. Univ. istanbul, serie B, t.v., fasc. 3/4. PERRY Jr. C.D. (1959): II. Blge 287 hak sra numaral Sorba mntkasnn petrol jeolojisi. Turkish Gulf Oil Co. Petr. Administration. RECKAMP, J.U. (1959): Petroleum geology of Ar/TGO/FOG/II/281-282 Polatl area. Turkish Gulf Oil Co. Petr. Administration. ROMBERG, H. (1937): Ankara vilyetinde Kohisar 'da bulunan linyit zuhurat hakknda rapor. M. T.A. Rap., no. 162 (yaynlanmam), Ankara. SCHMIDT, G.C. (1960): Geologie evoluation Report Petroleum Administration. of licences MEM/360-363 and MES/365-367. District II. Mobil

TAMAN, C.E. (1950): Trkiye'deki bitml tezahrlerin stratigrafik yaym. M.T.A. Mecm. no. 15/40, Ankara. TROMP, S.W. (1942): Geological observatons in the areas between Nide-ncesu, Kzlrmak and Tuz gl. M.T.A. Rap. no. 1456 (yaynlanmam), Ankara.

Yener ARIKAN

LEVHA - I

Petrol

Blgesi

Snr

A k s a r a y dousu , Zvark - Cihanbeyli ve gney ksm ( M.T.A. haritalarna g r e ) Fotojeolojisi Y. Arkan tarafndan yaplmtr.

Yener ARIKAN

LEVHA - II

LOKASYON HARTASI, ORTA ANADOLU KARALAR ARASI UKURLAR: l - st Kretase- Oligosen; TEMEL: 2 - Ofiyolit + ekzotikler; 3 - Paleozoyik + Mesozoyik; 4 - Asfalt emareleri.

Yener ARIKAN

LEVHA - II

(For locotion,see PI.II) Lokasyon haritas iin levha II ye bkz.

STRATGRAFK HULSA I, ORTA ANADOLU l - Anm sahalar; 2 - Algler; 3 - Foraminiferler; 4 - Kiretalan; 5 - Glsel kiretalan; 6 - Jips; 7 - Kmr; 8 - eyller; 9 - Kiltalar; 10 - Trbiditik kumtalar; 11 - Kumtalar; 12 - Konglomeralar; 13 - akllar; 14 - Metamorfikler; 15 - Volkanikler; 16 - Ofiyolit karma.

Yener ARIKAN

LEVHA - IV

(For location, see Pl. II) Lokasyon haritas iin levha II ye bkz.

STRATGRAFK HULSA II, ORTA ANADOLU l - Anm sahalar; 2 - Algler; 3 - Foraminiferler; 4 - Kiretalan; 5 - Glsel kiretalan; 6 - Jips; 7 - Kmr; 8 - eyller; 9 - Kiltalar; 10 - Trbiditik kumtalar; 11 - Kumtalar; 12 - Konglomeralar; 13 - akllar; 14 - Metamorfikler; 15 - Volkanikler; 16 - Ofiyolit karma.

Yener ARIKAN

LEVHA - V

(For location, see Pl.II) Lokasyon haritas iin levha II ye bkz.

STRATGRAFK HULSA III, ORTA ANADOLU l - Anm sahalar; 2 - Algler; 3 - Foraminiferler; 4 - Kiretalan; 5 - Glsel kiretalan; 6 - Jips; 7 - Kmr; 8 - eyller; 9 - Kiltalar; 10 - Trbiditik kumtalar; 11 - Kumtalar; 12 - Konglomeralar; 13 - akllar; 14 - Metamorfikler; 15 - Volkanikler; 16 - Ofiyolit karma.

Yener ARIKAN

LEVHA - VI

OFYOLT SONRASI ST KRETASENN (HAYMANA FORMASYONU) DEPOLAMA ORTAMLARI l - Depolanmann olmad sahalar; 2 - Karasal; 3 - Kysal; 6 - Kontrol noktalar. 4 - S deniz; 5 - Derin deniz

Yener ARIKAN

LEVHA - VII

DEPOLANMA ORTAMLARI, PALEOSEN-ALT EOSEN (KREDA FORMASYONU, ALGL KRETAI LE BERABER) l - Kontrol noktalar; 2 - Anma olan sahalar; 3 - Depolanmann olmad sahalar; 4 - Karasal sedimentler; 5 - Karasal volkanikler; 6 - Kysal sedimentler; 7 - Kysal self kiretalan; 8 - S deniz sedimentleri; 9 - S ak deniz kiretalan.

Yener ARIKAN

LEVHA - VIII

DEPOLANMA ORTAMLARI, ORTA EOSEN (AYRAZ FORMASYONU) l - Kontrol noktalar; 2 - Anma olan sahalar; 3 - Depolanmann olmad sahalar; deniz sedimentleri; 5 - S ak deniz kiretalan. 4 - S

Yener ARIKAN

LEVHA - TX

DEPOLANMA ORTAMI, ORTA EOSEN - OLGOSEN (BL FORMASYONU) l - Fay hatlar; 2 - Depolanmann olmad sahalar; 3 - Volkanikler; 4 - Jips; 5 - Yorumlanm diyapirik evaporitler; 6 - Karasal klastikler; 7 - Kontrol noktalan.

Yener ARIKAN

LEVHA - X

DEPOLANMA ORTAMLARI, NEOJEN (PLEYSTOSENLE BiRLKTE) l - Fay hatlar; 2 - Depolanmann olmad sahalar; 3 - Karacada ve Hasanda volkanikleri; 4 - Jips; 5 - Glsel kiretalan; 6 - Aksaray volkanikleri; 7 - Karasal klastikler.

Yener ARIKAN

LEVHA - XI

SSMlK HAT TG-7 BOYUNCA JEOLOJK KEST

Yener ARIKAN

LEVHA - XII

YAPISAL KEST, BL MINTIKASI


37

Turkish Gulf Oil Co. (1961): Regional geology and oil exploration in the Tuz Gl Basin of Central Anatolia. Petr. Adm. Publications Bull. no. 6. TRKNAL, M. (1958): Ankara'nn kuzeybatsnda Karalar ky civarnda bulunan Alt Kretase Ammonitleri. M.T.A. Derg., no. 50, Ankara. UURTAS, G. (1975): Tuz gl havzasnn bir blmnn jeofizik yorumu. M.T.A. Derg., no. 85, Ankara. WIJKERSLOOTH, P. de (1941): Merkez Anadolu'nun garp sahas dahilinde gen Paleozoikteki (Varistikum) magmatik faaliyet hakknda baz mlhazalar. M.T.A. Mecm., no. 4/25, Ankara. YALINLAR, . & ZBIRAK, R. (1951): Kayseri'nin kuzeyinde st Miosene ait Omurgallar. T.J.K. Blt., cilt II, no. l, Ankara.

tuz gölü

Documents